reformat në të bërit biznes të bankës botërore · qeverisjen e korporatave përmes një...

Ministria e Tregtisë dhe Industrisë

Ministarstvo Trgovine i Industrije

Ministry of Trade and Industry

Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës

Botërore

Përmbledhje analitike dhe udhëzime teknike

për indikatorin: Mbrojtja e Investitorëve të

Vegjël

Dhjetor 2017

Ky dokument është përgatitur nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë së Kosovës, me përkrahjen e

Partneriteteve për Zhvillim të USAID-it në mbështetje të Vendimit Nr. 12/67 të Qeverisë së Kosovës të

datës 30 dhjetor 2015 “për Koordinimin e Reformave për Të Bërit Biznes”. Udhëzuesi metodologjik që

përmban ky dokument është nga Banka Botërore siç janë publikuar në Të Bërit Biznes 2018.

PËRMBAJTJA A. HYRJE ................................................................................................................................................................... 1

B. PARIMET BAZË TË REFORMAVE TË TË BËRIT BIZNES ....................................................................... 1

C. TË BËRIT BIZNES SI MJET PËR REFORMA RREGULLATORE ............................................................. 3

D. VËSHTRIM I PËRGJITHHËM I MBROJTJES SË INVESTITORËVE TË VEGJËL ................................... 4

E. PSE KA RËNDËSI ........................................................................................................................................... 11

F. PRAKTIKAT E MIRA ....................................................................................................................................... 13

G. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES MBROJTJA E INVESTITORËVE TË

VEGJËL ........................................................................................................................................................................ 16

H. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS DHE VALIDIMI – TË BËRIT BIZNES 2018 MBROJTJA E

INVESTITORËVE TË VEGJËL .............................................................................................................................. 17

1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese .................................... 17

2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues ............................................................. 23

3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces ......................... 30

4. Tabela e reformave #4: Formulari i Planit 4 vjeçar të veprimit (2017 – 2021) ........................... 31

SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMAT E RËNDËSISHME 2008 - 2018 .................................... 33

1. Bashkimi Evropian (10): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas ekonomive TBB

2008 – TBB 2018 ............................................................................................................................................... 34

2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (7): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas

ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 ................................................................................................................ 36

3. Shtetet tjera (80): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas ekonomive TBB 2008

– TBB 2018 ......................................................................................................................................................... 39

1

A. HYRJE

Qëllimi i këtij dokumenti është që të informojë një analizë të hollësishme të indikatorit Përfundimi i

një Biznesi të Raportit të Bankës Botërore për të Bërit Biznes. Qëllimi është që të përdoret nga

Qeveria e Kosovës, Ministria e Drejtësisë, si institucioni udhëheqës, grupi punues teknik dhe

partnerët tjerë për vlerësimin, identifikimin dhe zbatimin e reformave të mundshme ligjore,

rregullatore dhe operative që do ta përmirësojnë procesin në Kosovë. Përmbledhja analitike është

përgatitur duke përdorur materialet ekzistuese të Bankës Botërore për Të Bërit Biznes, duke

përfshirë nga ueb faqja për Të Bërit Biznes (http://www.doingbusiness.org/) si dhe raportet e

publikuara, të plotësuara nga analizat e përgatitura nga Projekti i USAID-it Partneritetet për Zhvillim.

Ky dokument gjithashtu përfshin edhe disa tabela pune për të mbështetur analizat nga grupet

punuese individuale të themeluara nga ministritë përgjegjëse për secilin indikator për të bërë

vlerësimin dhe për të planifikuar, zbatuar dhe monitoruar reformat e ardhshme, në bashkëpunim me

institucionet tjera përkatëse dhe partnerët tjerë.

Indikatori: Mbrojtja e investitorëve të vegjël

Institucioni përgjegjës kryesor: Ministria e Drejtësisë

Respondentë (TBB 2018): 3

Lidhjet me MSA: Neni 51 (para 1, 2, 3)

B. PARIMET BAZË TË REFORMAVE TË TË BËRIT

BIZNES

Bazë e metodologjisë së Të Bërit Biznes janë 5 parimet kryesore të qeverisjes. Ndërsa këto parime

janë të nënkuptuara në supozimet e Të Bërit Biznes, për të kuptuar plotësisht përfitimet nga axhenda

e reformave në Të Bërit Biznes, këto parime duhet të zbatohen jo vetëm në procesin e reformës së

Të Bërit Biznes, por në të gjitha vendimet e politikave në të gjitha organet e qeverisjes dhe të

internalizohen në të gjitha nivelet e operacioneve qeveritare.

Reformat e Të Bërit Biznes zbatojnë këto parime dhe adresojnë çështjet në kuadrin e qeverisjes që

krijon mjedisin në të cilin merren vendimet e sektorit privat dhe ndodhin aktivitete, duke çuar

kështu në rezultate pozitive ekonomike, duke përfshirë, por jo kufizuar në, rritjen e aktivitetit

ekonomik, rritjen e tregtisë, ndarjen dinamike të burimeve, rritjen e kërkesës për punë, rritjen e

investimeve vendase dhe të huaja, heqjen e barrierave ndaj pjesëmarrjes gjithëpërfshirëse

ekonomike, rritjen e të ardhurave qeveritare, formalizimin e aktivitetit ekonomik, uljen e mundësive

për korrupsion dhe përmirësimin e efikasitetit të qeverisë dhe menaxhimin e brendshëm.

Këto 5 parime janë:

1. THJESHTËSIA: Përmes riorganizimit të kërkesave ligjore dhe rregullatore, eliminimit të kërkesave

të pajustifikueshme dhe reduktimit të kontakteve.

Kërkesat dhe procedurat komplekse inkurajojnë kërkimin e alternativave për zgjidhjen e shpejtë

dhe ngarkimin e panevojshëm dhe të kotë të veprimeve qeveritare. Kjo mund të përfshijë

kërkesa të dyfishta dhe të panevojshme, taksa të larta, ndërhyrje diskrete, vlerësim subjektiv të

http://www.doingbusiness.org/

2

përputhshmërisë rregullative dhe aktivitete të tjera. Riorganizimi dramatik i bazuar në objektiva

të qarta të politikave dhe përdorimi i mekanizmave të konformitetit objektivisht të

verifikueshëm rrisin efikasitetin dhe ulin ngarkesën e sektorit privat dhe mundësitë për

korrupsion. Korrupsioni lulëzon kur kontaktet midis agjentëve qeveritarë dhe qytetarëve

ndodhin shpesh ose në vende private, siç janë gjatë "vizitave" ose intervenimeve të tjera.

2. TRANSPARENCA: Përmes rritjes së publikimit dhe cilësisë së informatave qeveritare dhe të

dhënave të performancës

Publikimi i ligjeve, rregulloreve dhe veprimtarive qeveritare është një kërkesë themelore e çdo

shoqërie. Njohja e ligjit përmirëson diskutimet e politikave dhe fuqizon qytetarët dhe grupet

mbështetëse për të identifikuar dhe adresuar sjelljen e keqe ose abuzimin e pushtetit të

qeverisë. Kjo sjell një përfshirje më të gjerë në hartimin e politikave dhe dialog të përmirësuar.

Për më tepër, publikimi proaktiv i kërkesave ligjore, informacioni i qartë i pajtueshmërisë dhe

proceseve zvogëlon kostot e pajtueshmërisë për qytetarët dhe kostot administrative të

qeverisë. Së fundmi, publikimi i të dhënave të performancës së qeverisë, duke përfshirë vëllimin

e aplikimit, kohën e përpunimit, rezultatet e pajtueshmërisë dhe të dhënave të tjera ndihmon

për të informuar publikun rreth veprimeve të qeverisë, për të ndërtuar besim në institucione,

për të përshtatur pritjet dhe për të siguruar të dhëna relevante krahasuese për përmirësim të

vazhdueshëm.

3. LLOGARIDHËNIA: Përmes rritjes së përdorimit dhe publikimit të metrikave operacionale

qeveritare, përkrahjes së kontrolleve dhe balancave të brendshme dhe të jashtme

Kur qëllimet e një institucioni janë të paqarta dhe performanca e agjentëve i lihet gjykimit

subjektiv, mund të ndodhë konfuzion, paefektshmëri, korrupsion dhe keqpërdorim i pozitës.

Gjithashtu, aktivitetet, efikasiteti dhe efektiviteti i një organi i lihen hamendësimeve. Përmes

rritjes së përdorimit të metrikës së performancës dhe harmonizimit të metrikave ndërmjet

institucioneve dhe vertikalisht brenda Qeverisë, zhvillohet një kuptim i përbashkët i qëllimeve

dhe veprimeve, si dhe një mekanizëm i qartë dhe transparent për vlerësim. Përdorimi i të

dhënave operacionale, shumica e të cilave tashmë është në sistemet ekzistuese, gjithashtu

ndihmon menaxherët dhe udhëheqësit politikë të qeverisë të vlerësojnë dhe menaxhojnë

operacionet qeveritare me një kuptim të përbashkët të rezultateve. Shumë nga pikat e

mësipërme ushqejnë rritjen e llogaridhënies. Kur ka më shumë transparencë, kritere objektive,

kontakte të reduktuara dhe mundësi për angazhim, sisteme për të mbajtur qeverinë përgjegjëse

për veprimet janë më të forta. Kjo mund të përfshijë gjithashtu përdorimin në rritje të

mbikëqyrjes administrative dhe shqyrtimin e përcaktimeve nga organe të tjera qeveritare.

4. QEVERISJA PËRFAQËSUESE: Përmes angazhimit publik efektiv, koordinimit brenda-qeveritar,

duke përdorur mekanizmat e informatave kthyese

Një qeveri përfaqësuese u përgjigjet qytetarëve, por gjithashtu udhëhiqet nga qasjet e bazuara

në treg në mënyrë që të mos kapet nga interesat dhe agjendat individuale. Kur qeveria është e

mbyllur për publikun, rezultatet e politikave dhe sjellja e keqe janë të fshehura. Pa koordinim

efikas brenda qeveritar dhe shfrytëzim të mekanizmave të informatave kthyese, iniciativat janë

të kushtueshme, ad hoc dhe organet qeveritare rrezikojnë të punojnë në kushte kontradiktore.

Përmes nxitjes dhe përfshirjes së pjesëmarrjes së qytetarëve në informatat kthyese të

metrikave, dialogun e politikave dhe organet koordinuese, dhe mekanizma të thjeshtuara të

informatave kthyese, përmirësimi i vazhdueshëm dhe përgjegjshmëria bëhen pjesë e

3

marrëdhënies qytetar-qeveri. Kjo përfshin gjithashtu inkorporimin e vlerësimeve të palëve të

treta dhe mjeteve të tjera.

5. QEVERISJA E ORIENTUAR KAH SHËRBIMI: Përmes operacioneve qeveritare që ofrojnë

vlerë për qytetarët në mënyrën më efikase dhe efektive

Të gjitha aktivitetet e qeverisë duhet të vlerësohen dhe ekzekutohen me një kuptim të qartë se

qeveria i shërben qytetarëve. Kontaktet duhet të bëhen duke pasur parasysh parimet e

shërbimeve ndaj klientit, me ndërhyrje minimale dhe të fokusuara në përmbushjen e nevojave të

qytetarëve individualë në të gjitha ndërveprimet. Metrika e shërbimeve të klientit dhe mjetet

tjera duhet të përdoren për të vlerësuar vazhdimisht performancën, dhe të gjitha vendimet,

aktivitetet dhe operacionet të merren parasysh nga këndvështrimi dhe realiteti i qytetarit që

përballet me procesin.

C. TË BËRIT BIZNES SI MJET PËR REFORMË

RREGULLATORE

Të Bërit Biznes mund të jetë një mjet shumë i vlefshëm kur ndiqen disa qëllime të deklaruara politike

nga Qeveria e Kosovës, duke përfshirë përafrimin me BE-në, bashkëpunimin dhe koordinimin

brendaqeveritar dhe uljen e korrupsionit.

Për më tepër, "Të Bërit Biznes" është një mjet i reformave teknike që qartë lidh politikën, zbatimin

dhe rezultatet e matura. Është i dobishëm në procesin e vlerësimit të politikave dhe reformave, për

të cilat performanca pozitive ndjek gjurmët, si të rezultateve ekonomike ashtu dhe performancën e

vendit në raportet dhe indekset e tjera ndërkombëtare.

Për shembull, siç është cekur në tabelën më poshtë, rangimi i vendeve në Të Bërit Biznes, e

organizuar në nivelet të rangimit, korrespondon me masat pozitive ekonomike, krijimin e bizneseve,

indekset e korrupsionit, performancën e qeverisjes rregullatore dhe konkurrencën e mjedisit të

përgjithshëm.

Të Bërit

Biznes

2018,

Nivelet e

rangimit

të

vendeve

Mesatarja e

Bruto të

Ardhurave

Kombëtare

për kokë

banori 2017

(USD, BB TBB

2018)

Mesatarja e

dendësisë

së

bizneseve

të reja

(TBB 2017)

Mesatarja e

rezultatit të

konsoliduar të

qeverisjes

rregullatore

(TBB 2017)

Mesatarja e

rangimit në

Indeksin e

Perceptimit

të

Korrupsionit

2016 (TI)

Indeksi i Lirisë

Ekonomike

2017 Rangimi

mesatar i

vendit

1 - 25 $ 37,385 9.31 5.03 24 16

26 - 50 $ 17,723 3.31 4.69 65 61

51 - 75 $ 16,180 4.16 3.52 71 64

76 - 100 $ 11,806 3.93 2.22 80 86

101 - 125 $ 5,006 1.05 1.00 100 107

126 - 150 $ 4,537 1.09 1.38 102 121

150 - 190 $ 2,121 0.89 0.59 141 149

4

D. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I MBROJTJES SË

INVESTITORËVE TË VEGJËL

Sfondi

Kjo temë mat fuqinë e mbrojtjes së aksionarëve të vegjël nga keqpërdorimi i aseteve të korporatave

nga drejtorët për përfitimin e tyre personal si dhe të drejtat e aksionarëve, kërkesat për masa

mbrojtëse të qeverisjes dhe transparencës korporative që zvogëlojnë rrezikun nga abuzimi. Raundi

më i fundit i mbledhjes së të dhënave për projektin ka përfunduar në qershor 2017.

Metodologjia

Të Bërit Biznes mat mbrojtjen e

investitorëve të vegjël nga

konfliktet e interesit nëpërmjet

një grupi treguesish dhe të

drejtave të aksionarëve në

qeverisjen e korporatave përmes

një tjetri (Tabela 1). Të dhënat

vijnë nga një pyetësor i

administruar te avokatët e

korporatave dhe të letrave me

vlerë dhe janë të bazuara në

rregulloret e letrave me vlerë,

ligjet për kompani, kodet e

procedurës civile dhe rregullat

gjyqësore mbi dëshmitë. Rangimi i

ekonomive sa i përket fuqisë së

mbrojtjes së investitorëve të vegjël përcaktohet nga klasifikimi i distancës së tyre nga rezultatet më

të mira në mbrojtjen e investitorëve të vegjël. Këto rezultate janë mesatare e thjeshtë e distancës

nga rezultatet më të mira për indeksin e shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit dhe indeksit

të shkallës së qeverisjes nga aksionarët. (figura 1).

Mbrotja e aksionarëve nga konfliktet e interesit

Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit mat

mbrojtjen e aksionarëve kundrejt keqpërdorimit nga

drejtorët të aseteve të korporatës për përfitime personale,

duke dalluar tri dimensionet e rregullimit që adresojnë

konfliktin e interesit: transparencën e transaksioneve me

palë të lidhura (indeksi i shkallës së dhënies së informatave),

mundësinë e aksionarëve për të ngritur padi dhe për të

mbajtur drejtorët përgjegjës për vetë-trajtim (Indeksi i

shkallës së përgjegjësisë së drejtorit) dhe qasja në prova dhe

ndarjen e shpenzimeve ligjore në çështjet gjyqësore të

Tabela 1-Çfarë matin indikatorët e mbrojtjes së investitorëve të vegjël?

Figura 1 – Mbrotja e investitorëve të vegjël: të drejtat e aksionarëve në konfliktet e interesit dhe në qeverisje korporative

5

aksionarëve (indeksi i lehtësisë së ngritjes së padive nga aksionarët). Janë bërë disa supozime në

lidhje me biznesin dhe transaksionin në mënyrë që të dhënat e ekonomive të bëhen të krahasueshme

(figura 2).

Supozimet rreth biznesit

Biznesi:

• Është korporatë e tregtuar

publikisht e listuar në bursën

më të rëndësishme të

ekonomisë. Nëse numri i

kompanive të tregtuara

publikisht në atë bursë është

më pak se 10% , ose nëse

nuk ka bursë në ekonomi,

supozohet se Blerësi është

kompani private e madhe me aksionarë të shumtë.

• Ka një bord të drejtorëve dhe një kryeshef ekzekutiv i cili ligjërisht mund të veprojë në emër

të Blerësit kur lejohet, edhe nëse kjo nuk kërkohet në mënyrë specifike me ligj.

• Ka një bord mbikëqyrës (i aplikueshëm në ekonomitë me sistem të bordit dy nivelesh) në të

cilin 60% e anëtarëve të zgjedhur të aksionarit janë emëruar nga Z. Xhejms, i cili është

aksionari kontrollues i Blerësit dhe anëtar i bordit të drejtorëve të Blerësit.

• Nuk ka miratuar asnjë akt nënligjor apo nene të asociimit që dallojnë nga standardet

automatike minimale. Nuk ndjek asnjë kod jo të obligueshëm, parime, rekomandime ose

udhëzime.

• Është kompani prodhuese me rrjet të saj shpërndarës.

Supozimet rreth transaksionit

• Z. Xhejms është pronar i 60% të Blerësit dhe ka zgjedhur dy drejtorë në bordin pesë

anëtarësh të Blerësit.

• Z. Xhejms është edhe pronar i 90% të Shitësit, një kompani që operon një zinxhir të

dyqaneve të shitjes me pakicë të pajisjeve harduerike. Shitësi së fundmi ka mbyllur një numër

të madh të dyqaneve të tij.

• Z. Xhejms propozon që Blerësi të blejë flotën a papërdorur të kamionëve të Shitësit për të

zgjeruar shpërndarjen nga Blerësi të produkteve të tij ushqimore, propozim ky me të cilin

pajtohet Blerësi. Çmimi është i barabartë me 10 % të aseteve të Blerësit dhe më i lartë se

vlera e tregut.

• Transaksioni i propozuar është pjesë e rrjedhës së zakonshme të punës dhe nuk është jashtë

autoritetit të kompanisë.

• Blerësi i hyn transaksionit. Të gjitha miratimet e kërkuara janë marrë, dhe të gjitha

informatat që kërkohet janë dhënë (kjo i bie që transaksioni nuk është mashtrim).

• Transaksioni i shkakton dëme Blerësit. Aksionarët padisin z. Xhejms dhe palët tjera që kanë

miratuar transaksionin.

Indeksi i shkallës së dhënies së informatave

Indeksi i shkallës së dhënies së informatave ka pesë komponente:

• Cili organ i korporatës mund të japë miratimin e mjaftueshëm ligjor për transaksion? 0 pikë

caktohen nëse është Kryeshefi ose drejtori menaxhues i vetëm; 1 pikë nëse është bordi i

Figura 2 - Sa janë mire të mbrojtur aksionarët e vegjël nga konfliktet e interesit?

6

drejtorëve, bordi mbikëqyrës ose aksionarët duhet të votojnë dhe z. Xhejms lejohet të

votojë; 2 pikë nëse aksionarët duhet të votojnë dhe z. Xhejms nuk lejohet të votojë.

• Nëse kërkohet që një organ i jashtëm, për shembull, një auditor i jashtëm, të kontrollojnë

transaksionin para se të ndodhë. 0 pikë nëse jo; 1 pikë nëse po.

• Nëse kërkohet dhënia e informatave nga z. Xhejms për bordin e drejtorëve ose bordin

mbikëqyrës.1 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet dhënie e informatave; 1 nëse kërkohet një

dhënie e përgjithshme e informatave për ekzistimin e konfliktit të interesit, pa ndonjë

specifikë; 2 nëse kërkohet një shpalosje e plotë e fakteve materiale që lidhen me interesin e

z. Xhejms në transaksionin Blerës-Shitës.

• Nëse kërkohet një shpalosje e menjëhershme e transaksionit për publikun, rregullatorin ose

aksionarët. 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet asnjë dhënie e informatave; 1 pikë nëse

kërkohet dhënia e informatave për kushtet e transaksionit por jo edhe për konfliktin e

interesit të z. Xhejms; 2 pikë nëse kërkohet dhënia e informatave si për kushtet ashtu edhe

për konfliktin e interesit të z. Xhejms.

• Nëse kërkohet dhënia e informatave në raportin vjetor. 0 pikë caktohen nëse nuk kërkohet

dhënia e informatave për transaksionin; 1 pikë nëse kërkohet dhënia e informatave për

kushtet e transaksionit por jo edhe për konfliktin e interesit të z. Xhejms; 2 pikë nëse

kërkohet dhënia e informatave si për kushtet ashtu edhe për konfliktin e interesit të z.

Xhejms.

Indeksi varion pres 0 deri në 10, ku vlerat më të mëdha tregojnë shpalosje më të madh. Në Poloni,

për shembull, bordi i drejtorëve duhet të miratojë transaksionin dhe z. Xhejms nuk lejohet të votojë

(2 pikë). Polonia nuk kërkon që një organ i jashtëm të kontrollojë transaksionin (0 pikë). Para

transaksionit z. Xhejms duhet të shpalosë konfliktin e tij të interesit te drejtorët tjerë, por nuk i

kërkohet të japë informata specifike për të (1 pikë). Blerësi kërkohet që menjëherë të shpalosë të

gjitha informatat që prekin çmimin e aksioneve, përfshirë konfliktin e interesit (2 pikë). Në raportin e

tij vjetor Blerësi duhet të shpalosë edhe kushtet e transaksionit dhe pronësinë e z. Xhejms në

Blerësin dhe Shitësin (2 pikë). Shtimi i këtyre dy numrave i jep Polonisë një rezultat prej 7 pikësh në

indeksin e shkallës së dhënies së informatave.

Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit

Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit ka shtatë komponentë:2

• A munden aksionarët të ngritin padi drejtpërdrejt apo në mënyrë derivative për dëmet e

shkaktuara kompanisë nga transaksioni. 0 pikë caktohen nëse paditë nuk janë të mundshme

ose janë të mundshme vetëm për aksionarët që mbajnë më shumë se 10% të kapitalit

aksionar të kompanisë; 1 pikë nëse paditë e drejtpërdrejta dhe derivative janë të mundshme

për aksionarët që mbajnë 10% të kapitalit aksionar.

• A mundet paditësi i aksionarit të mbajë përgjegjës z. Xhejms për dëmet që transaksioni

Blerës-Shitës i shkakton kompanisë. 0 pikë caktohen nëse z. Xhejms nuk mund të mbahet

1 Kjo çështje zakonisht rregullohet nga ligjet e bursës ose të letrave me vlerë. Pikët u jepen vetëm ekonomive me më

shumë se 10 firma të listuara në bursën e tyre më të rëndësishme.

2 Gjatë vlerësimit të regjimit të përgjegjësisë për drejtorët e kompanive për një transaksion me palë të dyshimta, Të Bërit

Biznes supozon që transaksioni është shpalosur dhe miratuar në mënyrë të rregullt. Bërja e biznesit nuk mat përgjegjësinë

e drejtorit në rast mashtrimi.

7

përgjegjës ose mund të mbahet përgjegjës vetëm për mashtrim , keqbesim ose neglizhencë të

madhe; 1 pikë nëse z. Xhejms mund të mbahet përgjegjës vetëm nëse ka ndikuar miratimin e

transaksionit ose ka qenë neglizhent; 2 pikë nëse z. Xhejms mund të mbahet përgjegjës kur

transaksioni është i padrejtë ose të dëmshme për aksionarët tjerë.

• A mundet paditësi i aksionarit të mbajë përgjegjës organin miratues (kryeshefin, anëtarët e

bordit të drejtorëve ose anëtarët e bordit mbikëqyrës) për dëmet që transaksioni i

shkakton kompanisë. 0 pikë caktohen nëse organi miratues nuk mund të mbahet përgjegjës

ose mund të mbahet përgjegjës vetëm për mashtrim, keqbesim ose neglizhencë të madhe; 2

pikë nëse organi miratues mund të mbahet përgjegjës kur transaksioni është i padrejtë ose i

dëmshëm për aksionarët tjerë.

• A i paguan z. Xhejms dëmet e shkaktuara kompanisë pas padisë së suksesshme nga paditësi i

aksionarit. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.

• A i ripaguan z. Xhejms fitimet nga transaksioni pas padisë së suksesshme nga paditësi i

aksionarit. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.

• A diskualifikohet z. Xhejms pas një padie të suksesshme nga paditësi i aksionarit. 0 pikë

caktohen nëse jo; 1 pikë nëse diskualifikohet – pra, nëse nuk i lejohet përfaqësimi ose

mbajtja e pozitës menaxhuese në ndonjë kompani për një vit ose më shumë.

• A mundet gjykata të zhvleftësojë transaksionin pas një padie të suksesshme nga paditësi i

aksionarit. 0 pikë caktohen nëse shfuqizimi nuk është i mundshëm ose nëse është i

mundshëm vetëm në rast të mashtrimit, keqbesimit ose neglizhencës së madhe; 1 pikë nëse

shfuqizimi është i mundshëm kur transaksioni është i dhunshëm ose i dëmshëm për

aksionarët tjerë; 2 pikë nëse shfuqizimi është i mundshëm kur transaksioni është i padrejtë

ose përfshin konflikt interesi.

Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat më të mëdha tregojnë përgjegjësi më të madhe të

drejtorëve. Në Austri, për shembull, paditë e drejtpërdrejta ose derivative janë të mundshme për

aksionarët që mbajnë 10% të kapitalit aksionar (1 pikë). Duke supozuar se transaksioni i dëmshëm

është miratuar dhe shpalosur si duhet, për të mbajtur përgjegjës z. Xhejms paditësi duhet të provojë

se z. Xhejms ka ndikuar organin miratues ose ka vepruar me neglizhencë (1 pikë). Për ti mbajtur

drejtorët tjerë përgjegjës, paditësi duhet të provojë se ata kanë vepruar me neglizhencë (1 pikë).

Nëse z. Xhejms gjendet përgjegjës, ai duhet të paguaj dëmet (1 pikë) por nuk i kërkohet të kthej

fitimet e tij (1 pikë). Z. Xhejms nuk mund të gjobitet dhe burgoset e as të diskualifikohet (0 pikë).

Transaksioni i dëmshëm nuk mund të shfuqizohet (0 pikë). Mbledhja e këtyre numrave i jep Austrisë

një rezultat prej 5 pikëve në indeksin e shkallës së përgjegjësisë së drejtorit.

Indeksi i lehtësisë së padive të aksionarëve

Indeksi i lehtësisë së padive të aksionarëve ka gjashtë komponentë:

• A kanë të drejtë aksionarët që kanë 10% të kapitalit aksionar të kompanisë të inspektojnë

dokumentet e transaksionit para dorëzimit të padisë ose të kërkojnë që një inspektor

qeveritar të hetojë transaksionin Blerës-Shitës pa dorëzuar padi. 0 pikë caktohen nëse jo; 1

pikë nëse po.

• Çfarë vargu i dokumenteve është në dispozicion të paditësit të aksionarit nga i padituri dhe

dëshmitarët gjatë gjykimit. 1 pikë caktohet për cilindo lloj të dokumenteve të mëposhtme që

janë në dispozicion: informata se i padituri ka treguar se ka për qëllim të bazohet në to për

mbrojtjen e tij; informata që drejtpërdrejtë provojnë fakte specifike në pretendimet e

paditësit; dhe çdo informatë relevante për lëndën e padisë.

8

• A mund paditësi të marrë kategori të dokumenteve relevante nga i padituri pa e identifikuar

secilin dokument në mënyrë specifike. 0 pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.

• A mundet paditësi të marrë në pyetje drejtpërdrejt ose tërthor të paditurin dhe dëshmitarët

gjatë gjykimit. 0 pikë caktohen në se; 1 pikë nëse po, me miratim paraprak të pyetjeve nga

gjykatësi; 2 pikë nëse po, pa miratim paraprak.

• A janë standardet e provave për padi civile më të ulëta se sa ato për raste penale. 0 pikë

caktohen nëse jo; 1 pikë nëse po.

• A munden paditësit e aksionarit të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore nga kompania. 0

pikë caktohen nëse jo; 1 pikë nëse paditësit mund të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore

nga kompania vetëm pas rezultatit të suksesshëm të veprimeve të tyre ligjore ose nëse

pagesa e taksave të tyre për avokat është e mundshme pas një rezultati pozitiv; 2 pikë nëse

paditësit mund të rikuperojnë shpenzimet e tyre ligjore nga kompania pavarësisht rezultatit

të veprimeve të tyre ligjore.

Indeksi varion nga 0 deri në 10, ku vlerat e larta tregojnë fuqi më të mëdha të aksionarëve për të

sfiduar e transaksionin. Në Kroaci, për shembull, një aksionar që mbanë 10% të aksioneve të Blerësit

mund të kërkojë që një inspektor qeveritar të inspektojë keq menaxhimin e dyshuar nga Z. Xhejms

dhe Kryeshefi pa paraqitur padi në gjykatë (1 pikë). Paditësi mund të qaset në dokumentet në të cilat

i padituri synon të mbështetet për mbrojtjen e tij (1 pikë). Paditësi duhet të identifikojë në mënyrë

specifike dokumentet që kërkohen (për shembull, marrëveshjen e blerjes Blerësi-Shitësi të datës 15

korrik 2015) dhe nuk mund thjesht të kërkojë kategori (për shembull, të gjitha dokumentet që lidhen

me transaksionin) (0 pikë). Paditësi mund të marrë në pyetje të pandehurin dhe dëshmitarët gjatë

gjykimit, pa miratim paraprak të pyetjeve nga Gjykata (2 pikë). Standardi i provës për paditë civile

është mbizotërimi i dëshmive, ndërkohë që standardi për një çështje penale është përtej çdo dyshimi

të arsyeshëm (1 pikë). Paditësi mund të rikuperojë shpenzimet ligjore nga kompania vetëm me një

përfundim të suksesshëm të veprimit ligjor (1 pikë). Mbledhja e këtyre numrave i jep Kroacisë një

rezultat prej 6 pikësh për indeksin e lehtësisë së padive nga aksionarët.

Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit

Indeksi i shkallës së konfliktit të interesit është mesatarja e indeksit të shkallës së dhënies së

informatave, indeksit të shkallës së përgjegjësisë së drejtorit dhe indeksit të lehtësisë së padive nga

aksionarët. Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat e mëdha tregojnë rregullim më të fortë të

konflikteve të interesit.

Të drejtat e aksionarëve në qeverisjen korporative

Indeksi i shkallës së qeverisjes nga aksionarët mat të drejtat e aksionarëve në qeverisjen korporative

duke dalluar tri dimensione të qeverisjes së mirë: të drejtat dhe roli i aksionarëve në vendimet e

mëdha të korporatës (indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve), masat mbrojtëse të qeverisjes

që mbrojnë aksionarët nga kontrolli dhe fortifikimi i paarsyeshëm i bordit (indeksi i shkallës së

pronësisë dhe kontrollit) dhe transparencës korporative për aksionet e pronësisë, kompensimin,

auditimet dhe prospektet financiare (indeksi i shkallës së transparencës korporative). Indeksi

gjithashtu mat edhe nëse një grup i të drejtave relevante dhe masave mbrojtëse janë në dispozicion

në kompanitë me përgjegjësi të kufizuar.

Supozimet rreth biznesit

• Biznesi (Blerësi) është një korporatë e tregtuar publikisht e listuar në bursën më të

rëndësishme të ekonomisë. Nëse nuk ka bursë në ekonomi, supozohet se Blerësi është një

9

kompani e madhe private me aksionarë të shumtë. Shembuj të formave të kompanive që

mund të listohen dhe kanë një numër të madh të aksionerëve përfshijnë: “the Joint Stock

Company (JSC)”, “the Public Limited Company (PLC)”, “the C Corporation”, “the Societas

Europaea (SE)”, “the Aktiengesellschaft (AG)” dhe “the Société Anonyme/Sociedad Anónima

(SA)”.

• Në 10 nga pyetjet, vlerësimi bëhet "duke supozuar se Blerësi është një kompani e kufizuar."

Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar ose ekuivalenti funksional: një formë e

veçantë dhe e thjeshtë e kompanisë që nuk mund të ofrojë aksione për publikun. Shembujt

përfshijnë “the Private Limited Company (Ltd)”, “the Limited Liability Company (LLC)”, “the

Sociedad de Responsabilidad Limitada (SRL)”, “the Gesellschaft mit beschränkter Haftung

(GmbH)” dhe “the Société à Responsabilité Limitée (SARL)”.

Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve

Për secilin komponent të indeksit të shkallës së të drejtave të aksionarëve, 0 pikë caktohen nëse

përgjigja është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:

• A marrin aksionarët automatikisht të drejtat të për blerje para të tjerëve çdo herë kur

Blerësi lëshon aksione të reja.

• A duhet aksionarët të miratojnë zgjedhjen dhe shkarkimin e auditorit të jashtëm.

• A duhet që ndryshimet në të drejtat e votimit të një klase të aksioneve të miratohen vetëm

nga mbajtësit e aksioneve të prekura.

• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a kërkohet miratimi i

aksionarëve për shitjen e 51% të aseteve të Blerësit.

• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a kanë të drejtë

aksionarët që paraqesin 10% të kapitalit aksionar të Blerësit të thërrasin mbledhje të

jashtëzakonshme të aksionarëve.

• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet të gjithë

anëtarët të japin pëlqimin për të shtuar një anëtar të ri.

• Duke supozuar se Blerësi është një kompani me përgjegjësi të kufizuar, a dduhet anëtarët të

ofrojnë interesat e tyre anëtarëve ekzistues para se të mund t’i shesin te jo-anëtarët.

Indeksi i shakllës së pronësisë dhe kontrollit

Për çdo komponent të indeksit të shkallës së pronësisë dhe kontrollit, caktohen 0 pikë nëse përgjigja

është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:

• A është endaluar që i njëjti individ të emërohet si kryeshef dhe kryesues i bordit të

drejtorëve.

• A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë anëtarë të pavarur dhe jo-ekzekutiv.

• A munden aksionarët të largojnë anëtarët e bordit të drejtorëve pa shkak para përfundimit

të mandatit të tyre.

• A duhet bordi i drejtorëve i të përfshijë një komitet të veçantë të auditimit.

• A duhet fituesi potencial të bëjë një ofertë tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të

50% të Blerësit.

• A duhet Blerësi të paguajë dividendën e deklaruar brenda periudhës maksimale të përcaktuar

me ligj.

• Një të subsiduari a i ndalohet të blejë aksione të lëshuara nga kompania mëmë.

10

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me të drejta të kufizuara, a duhet të ketë

mekanizëm për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes anëtarëve.

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet fituesi potencial

të bëjë ofertë tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të 50% të Blerësit.

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet Blerësi të

shpërndajë profitin brenda periudhës maksimale të përcaktuar me ligj.

Indeksi i shkallës së transparencës korporative

Për çdo komponent të indeksit të shkallës së transparencës korporative, caktohen 0 pikë nëse

përgjigja është jo; 1 pikë nëse po. Indeksi ka 10 komponentë:

• A duhet Blerësi të japë informata për aksionet përfituese pronësore të drejtpërdrejta dhe

tërthorta që paraqesin 5%.

• A duhet Blerësi të japë informata për drejtoritë tjera të anëtarëve të bordit si dhe informata

bazë për punësimin e tyre primar.

• A duhet Blerësi të japë informata për kompensimin e menaxherëve individual.

• A duhet të njoftimi i hollësishëm për mbledhjen e përgjithshme të dërgohet 21 ditë

kalendarike para mbledhjes.

• A munden aksionarët që përbëjnë 5% të kapitalit aksionar të Blerësit të vendosin pika në

agjendë për mbledhjen e përgjithshme.

• A duhet që deklaratat financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga një auditor i jashtëm.

• A duhet Blerësi të shpalosë raportet e tij të auditimit për publikun.

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a duhet anëtarët të

takohen një herë në vit së paku.

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që

përbëjnë 5% të kapitalit aksionar të Blerësit të vendosin pika në agjendë për mbledhjen.

• Duke supozuar se Blerësi është kompani me përgjegjësi të kufizuar më e madhe se pragu i

caktuar me ligj, a duhet deklaratat financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga një auditor i

jashtëm.

Indeksi i shkallës së qeverisjes aksionare

Indeksi i shkallës së qeverisjes aksionare është mesatarja e indeksit të shkallës së të drejtave të

aksionarëve, indeksit të shkallës së pronësisë dhe kontrollit dhe indeksit të shkallës së transparencës

korporative. Indeksi varion prej 0 deri në 10, ku vlerat e larta tregojnë të drejta më të forta të

aksionarëve në qeverisjen korporative.

Reformat

Indikaotri i mbrojtjes së investitorëve të vegjël kap çdo vit ndryshimet që kanë të bëjnë me

rregullimin e transaksioneve me palët e lidhura, si dhe qeverisjen e korporatave. Në varësi të

ndikimit në të dhëna, disa ndryshime janë të renditura në përmbledhjet e reformave të Të Bërit

Biznes në seksionin 2016/2017 të raportit për të njohur zbatimin e ndryshimeve të rëndësishme. Ato

ndahen në dy lloje: reformat që e bëjnë më të lehtë për të bërë biznes dhe ndryshimet që e bëjnë

më të vështirë për të bërë biznes. Grupi i indikatorëve të mbrojtjes së investitorëve të vegjël përdor

kriteret e mëposhtme për të njohur një reformë:

Të gjitha ndryshimet legjislative dhe rregullatore që ndikojnë në rezultatin e dhënë për një ekonomi

të caktuar në cilëndo prej 48 pyetjeve që përbëjnë gjashtë indikatorët për mbrojtjen e investitorëve

11

të vegjël klasifikohen si një reformë. Ndryshimi duhet të jetë i detyrueshëm, që do të thotë se

mosrespektimi lejon që aksionarët të ngrenë padi në gjykatë ose që sanksionet të nivelizohen nga një

organ rregullator si regjistri i kompanive, autoriteti i tregut të kapitalit ose komisioni i letrave me

vlerë dhe këmbimit. Përjashtohen udhëzimet, rregullat model, parimet, rekomandimet dhe detyrat

për shpjegim në rast të mospërputhjes. Kur një ndryshim ekskluzivisht prek kompanitë që janë të

listuara në bursë, ajo do të kapet vetëm nëse bursa ka 10 ose më shumë lista të kapitalit. Nëse

ekonomia nuk ka bursë ose ka bursë me më pak se 10 lista kapitali, ndryshimi merret parasysh

vetëm nëse ndikon kompanitë pavarësisht nëse aksionet e tyre janë të listuara apo jo.

Reformat që ndikojnë në grupin e indikatorëve të mbrojtjes së investitorëve të vegjël përfshijnë

ndryshimet të aktit të kompanisë ose futjen e një akti të ri të kompanisë, kodit komercial, rregullimin

e letrave me vlerë, kodit të procedurës civile, rregullave gjyqësore, ligjit, dekretit, rendit, vendimit të

gjykatës së lartë ose rregullit të listimit në bursë. Ndryshimet duhet të ndikojnë në të drejtat dhe

detyrat e emetuesve, menaxherëve të kompanisë, drejtorëve dhe aksionarëve në lidhje me

transaksionet e palëve të ndërlidhura ose, në përgjithësi, aspektet e qeverisjes korporative të matura

nga treguesit. Për shembull, në një ekonomi të caktuar, transaksionet me palët e lidhura duhet të

miratohen nga bordi i drejtorëve duke përfshirë anëtarët e bordit që kanë një interes personal

financiar për të parë se transaksioni ka sukses. Kjo ekonomi fut një ligj që kërkon që transaksionet

me palët e lidhura në vend të kësaj të miratohen në një mbledhje të përgjithshme të aksionarëve dhe

që përjashton aksionerët me interesa kontradiktore nga pjesëmarrja në votim. Ky ligj do të rezultojë

në një rritje prej 2 pikë në pyetjen përkatëse në shkallën e indeksit të dhënies së informatave dhe

prandaj do të pranohej në raport.

E. PSE KA RËNDËSI

Pse kanë rëndësi mbrojtjet e investitorëve të vegjël?

Një nga çështjet më të rëndësishme në qeverisjen e korporatave është vetë-trajtimi - përdorimi i

aseteve të korporatave nga njerëzit e brendhsëm të kompanisë për përfitime personale.

Transaksionet me palë të lidhura janë shembulli më i zakonshëm. Përqendrimi i lartë i pronësisë dhe

marrëdhëniet joformale të biznesit mund të krijojnë mjedis të përsosur për transaksione të tilla, që

lejojnë kontrollin e aksionarëve për të përfituar në kurriz të shëndetit financiar të kompanisë-qoftë

për shkak se asetet e kompanisë shiten me një çmim tepër të ulët, asetet blihen me një çmim të

fryrë ose kreditë jepen nga kompania për aksionerët që kanë kontrollin me kushte shumë më të

mirë se ofertat e tregut.

Hulumtimi empirik tregon se rregullimi më i rreptë i vetë-trajtimit është i lidhur me investime më të

mëdha të kapitalit dhe përqendrim më të ulët të pronësisë.3 Kjo është në përputhje me qëndrimin se

mbrojtja më e fortë ligjore i bën investitorët e vegjël më të sigurt për investimet e tyre, duke

reduktuar nevojën për një përqendrim të pronësisë për të zbutur dobësitë në qeverisjen e

korporatave.

Aspektet e tjera të së drejtës së korporatave janë gjithashtu indikative për fuqinë e mbrojtjes së

aksionerëve të vegjël. Literatura ofron dëshmi se standardet e qeverisjes së korporatave në fusha të

caktuara janë veçanërisht të rëndësishme, të tilla si ato që kanë të bëjnë me përbërjen e bordit dhe

pavarësinë, transparencën e firmës dhe dhënien e informatave, dhe të drejtat e aksionarëve në lidhje

3 Djankov, Simeon, Rafael La Porta, Florencio López-de-Silan dhe Andrei Shleifer. 2008. "Ligji dhe Ekonomia e

Vetëqeverisjes.” Journal of Financial Economics 88 (3): 430–65.

12

me bordin e drejtorëve dhe menaxhmentin. Rregullat dhe rregulloret e shëndosha në këto fusha të

qeverisjes së korporatave minimizojnë problemin e agjencisë midis aksionarëve të mëdhenjë dhe të

vegjël, si dhe atë midis aksionarëve të vegjël dhe bordit të drejtorëve dhe menaxhmentit.

Mbrojtja e investitorëve ka rëndësi për aftësinë e kompanive për të mbledhur kapitalin e nevojshëm

për t’u rritur, përtërirë, diversifikuar dhe konkuruar. Pa mbrojtje të investitorëve, tregjet e kapitalit

nuk zhvillohen dhe bankat bëhen burim i vetëm i financave. Ekonomitë që kanë tregje dinamike të

kapitalit kanë tendencë për të mbrojtur efektivisht investitorët. Në këto ekonomi investitorët marrin

informata financiare të cilave mund tu besojnë, marrin pjesë në vendimet e mëdha të kompanisë dhe

drejtorët janë përgjegjës për vendimet e tyre menaxheriale. Nëse ligjet nuk sigurojnë mbrojtje të

tillë, investitorët mund të ngurrojnë të investojnë, përveç nëse bëhen aksionarë kontrollues.4

Mbrojtjet e investitorëve të pakicave mund të kenë ndikim të rëndësishëm në vlerësimin e firmave.

Hulumtimi i mbi 539 firmave të mëdha në 27 ekonomi tregon se vlerësimi i firmave është më i lartë

në ekonomitë me mbrojtje të mirë investitorësh sesa në ato me mbrojtje të dobët.5 Hulumtime të

tjera tregojnë se marrja e rrezikut nga korporatat dhe ritmet e rritjes së firmave lidhen pozitivisht

me cilësinë e sistemit të mbrojtjes së investitorëve. Sisteme më të mira mund të qojnë korporatat të

ndërmarrin investime më të rrezikshme, por që rrisin vlerën.6

Një studim që analizon efektet e transaksioneve me palët e lidhura me kompanitë e listuara në

bursën e Hong Kongut gjatë viteve 1998-2000, gjen se transaksionet çuan në humbje të

konsiderueshme në vlerë për investitorët e vegjël. Në të vërtetë, thjesht shpallja e një transaksioni

me palën e lidhur çoi në kthim negativ të rezervave të stokut. Studimi arrin në përfundim se

investitorët konsiderojnë se kompanitë me një histori të transaksioneve të tilla (edhe nëse nuk janë

paragjykuese) përbëjnë investime më të rrezikshme sesa ato që nuk kanë një histori të tillë. Një

studim tjetër, që ka shqyrtuar 462 firma malajziane, tregon se transaksionet me palë të lidhura të

kryera nga firmat në pronësi familjare kanë më shumë gjasa të përdoren në mënyrë oportuniste për

shpronësimin e investitorëve të vegjël.7

Përveç kësaj, një studim zbuloi se në ekonomitë me mbrojtje më të fuqishme të investitorëve,

investimi në firma është më pak i ndjeshëm ndaj kufizimeve financiare dhe çon në rritje më të madhe

të të ardhurave dhe rentabilitetit.8 Një studim tjetër zbuloi se rregullimi i konflikteve të interesit

është thelbësor për fuqizimin e suksesshëm të aksionarëve të vegjël.9

4 Dahya, Jay, Orlin Dimitrov dhe John McConnell. 2008. "Aksionarët dominues, bordet e korporatave dhe vlera e

korporatave: Analizë e vendeve të ndryshme.” Journal of Financial Economics 87 (1): 73–100.

5 La Porta, Rafael, Florencio López-de-Silanes, Andrei Shleifer dhe Robert Vishny. 2002. "Mbrojtja e Investitorëve dhe

Vlerësimi i Korporatës.” Journal of Finance 57 (3): 1147–70.

6 John, Kose, Lubomir Litov dhe Bernard Yeung. 2008. "Qeverisja e korporatave dhe marrja e rrezikut.” Journal of Finance

63 (4): 1679–728. 7 Munir, Sa'adiah dhe Reza Jashen Gul. 2010. "Transaksionet e Palëve të Ndërlidhura, Firmat Familjare dhe Performanca e

Firmës: Disa Dëshmi Malajziane". Konferenca për Qeverisjen Financiare dhe Korporative 2011. E disponueshme në

http://ssrn.com/abstract=1705846.

8 Mclean, R. D., T. Zhang dhe M. Zhao (2012), "Pse Ligji ka rëndësi? Mbrojtja e investitorëve dhe efektet e saj në investime,

financa dhe rritje,” Journal of Finance 67: 313–50. doi: 10.1111/j.1540-6261.2011.01713.x

9 amdani, Assaf dhe Yishay Yafeh (2012), "Investitorët Institucional si aksionarë të vegjël,” Review of Finance, 7 shkurt. doi:

10.1093/rof/rfr039.

http://ssrn.com/abstract=1705846

13

F. PRAKTIKAT E MIRA

Ekonomitë me mbrojtje më të forta të investitorëve të vegjël nga vetë-trajtimi kërkojnë zbulim të

detajuar të informatave, përcaktojnë detyra të qarta për drejtorët dhe ofrojnë qasje të gjerë në

informacionin e korporatës. Ato gjithashtu kanë gjykata që funksionojnë mirë dhe rregulla

procedurale të përditësuara që u japin investitorëve të vegjël mjetet për të vërtetuar rastin e tyre

dhe për të marrë gjykimin brenda një kohe të arsyeshme.

Sigurimi i transparencës në transaksionet me palët e ndërlidhura

Në vitet e fundit, disa ekonomi sikurse Armenia, Burundi, Greqia, Hondurasi, Sllovenia, Taxhikistani,

Tunizia, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Vietnami —kanë miratuar dispozita ligjore që rregullojnë

dhënien e informative për transaksionet mes palëve të ndërlidhura. Përse është me rëndësi kjo?

Ofrimi i informatave të besueshme mbi transaksionet e kompanisë u mundëson investitorëve që të

monitorojnë aktivitetet e kompanive dhe të vlerësojnë performancën e menaxhmentit të tyre.

Parimet e OECD për Qeverisje Korporate janë përgatitur mbi bazën se zbulimi i mirëfilltë i

informatave nga kompanitë ndikon në tërheqjen e kapitalit dhe ruan besimin në tregjet e kapitalit.10

Zbulimi i informatave nga kompanitë gjithashtu ka implikime të rëndësishme për përcaktimi ne vlerës

së kompanive. Nga hulumtimet empirike të kryera deri më tani është vërtetuar se kompanitë të cilat

i zbulojnë transaksionet me palët e ndërlidhura janë të vlerësuara më lartë në bursën e aksioneve se

sa kompanitë që nuk i zbulojnë këto informata.11 Një studim i kryer së fundmi ka shqyrtuar se si

investitorët kanë reaguar pas njoftimit të bërë nga Komisionit për Letra me Vlerë dhe për Këmbime

i SHBA në vitin 2007 që u ka lejuar kompanive të huaja të listuara në Shtetet e Bashkuara që më

lehtë ti c ‘regjistrojnë aksionet e tyre duke u përjashtuar kështu nga kërkesa për raportim në SHBA.

Sipas këtij studimi, është konstatuar se reagimi i tregut ka qenë negativ ndaj firmave që vijnë nga

ekonomitë të cilat kanë mekanizma më të dobët për zbulimin e informacionet dhe regjime më të

dobëta të qeverisjes – mirëpo reagimet kanë qenë të papërfillshme për firmat qme lokacion në

ekonomitë me mbrojtje të fuqishme të investitorëve.12

Në disa ekonomi, mbrojtjet shtesë kanë rezultuar në rritjen e numrit të investitorëve për shkak të

rritjes së numrit të rasteve të përmbarimit në transaksionet e dëmshme për investitorët e vegjël. Në

Tajlandë, nga viti 2005, më shumë se 85 transaksione që nuk kanë qenë në përputhje me standardet

e zbulimit të informatave janë pezulluar pasi rregullatori Tajlandez ka kërkuar më shumë sqarime për

këto transaksione. Trembëdhjetë nga këto transaksione janë konstatuar se kanë qenë të dëmshme

për investitorët e vegjël dhe janë anuluar, duke parandaluar kështu dëmtimin e këtyre kompanive

dhe ruajtjen e vlerës së tyre.13 Në të njëjtën periudhë, Komisioni i Letrave me Vlerë i Malajzisë ka

dënuar më shumë se 100 kompani për shkak të mos respektimit të kërkesave ligjore për zbulimin e

informacionit.14

10 OECD (Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik). 2004. Parimet e OECD për Qeverisjen e Korporatave. Paris:

OECD.

11 Kohlbeck, Mark, dhe Brian Mayhew. 2010. "Vlerësimi i Firmave që Tregojnë Transaksionet e Palëve të Ndërlidhura.”

Journal of Accounting and Public Policy 29 (2): 115–37. 12 Fernandes, Nuno, Ugur Lel dhe Darius P. Miller. 2010. "Arratisja nga Nju Jorku: Ndikimi i Tregut për Zhdukjen e Kërkesave

të Publikimit.” Journal of Financial Economics 95 (2): 129–47.

13 Informacioni i dhënë nga Komisioni i Letrave me Vlerë dhe Këmbimit i Tajlandës.

14 Informacioni i dhënë nga Komisioni i Letrave me Vlerë i Malajzisë.

14

Përfshirja e aksionarëve që nuk kanë interesa në miratimin e transaksioneve ndërmjet

palëve të lidhura

Këta mekanizma të aprovimit, funksionojnë mirë vetëm nëse ligji nuk lejon shumë përjashtime dhe

nëse aprovimi kërkohet në kohën e aprovimit të transaksionit. Ka edhe disa masa të tjera që mund

të ndërmerren për fuqizimin e dispozitave për aprovim nga aksionarët. Në disa ekonomi kërkohet

aprovimi i kushteve të këtyre transaksioneve nga një organ i pavarur (si p.sh një auditor i pavarur)

para miratimit të tyre. Auditori i pavarur përgatit një opinion lidhur me kushtet e transaksionit që u

ndihmon aksionarëve që të marrin një vendim të informuar. Mirëpo në 20 ekonomi, duke përfshirë

Kosta Rikën dhe Sudanin, i lejohet Drejtorit Ekzekutiv të kompanisë ose ndonjë personi tjetër të

përcaktuar në statutin e kompanisë që të miratojë një transaksion me palë të ndërlidhura. Në

ekonomitë sikurse Barbados, Kroacia dhe Shtetet e Bashkuara, këto transaksione aprovohen nga

bordi i drejtorëve dhe palët e interesuara lejohet që të votojnë.

Llogaridhënia e drejtorëve për veprimet e tyre

Ekonomitë e ndryshme kanë marrë qasje të ndryshme në përcaktimin e rregullave të qarta të

drejtorëve të kompanive në rastet e transaksioneve abusive me palët e ndërlidhura. Disa kanë një

katalog gjithëpërfshirës të të drejtave dhe detyrimeve të drejtorëve, ndërsa në disa të tjera është

vendosur një regjim i veçante për përgjegjësinë e drejtorëve në rastet e shkeljeve gjatë

transaksioneve abusive me palët e ndërlidhura. Ekonomitë të cilat përshkruajnë në mënyrë të qartë

të drejtat dhe detyrat e drejtorëve përfshijnë Komboxhan, Zelandën e Re dhe Emiratet e Bashkuara

Arabe, të cilat kanë rregulla që i inkurajojnë drejtorët që të jenë të kujdesshëm gjatë menaxhimit

ditor të kompanisë. Në disa ekonomi të tjera, sikurse Bullgaria dhe Kina, përgjegjësia e drejtorëve në

transaksionet abizive me palët e ndërlidhura nuk është e përcaktuar në mënyrë të qartë. Në këto

ekonomi, përderisa palët e interesuara i zbatojnë kërkesat për zbulim dhe miratim të transaksioneve

me palët e ndërlidhura, drejtorët nuk janë përgjegjës për dëmet që mund të rezultojnë nga ato

transaksione.

Lehtësimi i qasjes në dokumentet e korporatave

Të drejtat e investitorëve të vegjël nuk mund të mbrohen pa qasje të lehtë në informatat e

korporatave. Pa pasur qasje në dokumentacionin që mund të shërbejë si dëshmi, investitorët e vegjël

mund ta kenë të vështirë ta dëshmojnë se aktivitetet e kompanisë nuk janë menaxhuar si duhet nga

drejtorët. Ekonomitë mund të kenë ligje të mira, mirëpo nëse qasja në informatat e kompanive dhe

në dëshmi është e kufizuar ose nëse gjykatat janë jo efikase, investitorët ka shumë mundësi që nuk

do të kërkojnë opsionet gjyqësore fare.

Në disa ekonomi sikurse Israeli dhe Japonia, lejohet qasja e plotë të informatat e kompanitë para dhe

gjatë gjykimit. Në Qipro, Francë dhe Mbretëri të Bashkuar u lejohet aksionarëve që të kërkojë

caktimin e një inspektori të qeverisë me kompetenca të plota për verifikimin dhe sigurimin e kopjeve

të cilitdo dokumenti të korporatës. Në El Salvador, Singapor dhe Afrikë të Jugut kërkohet që të

gjitha dokumentet e kompanisë që kanë të bëjnë me rastin përkatës të hapen për inspektim gjatë

gjykimit. Në Xhamajkë, Somali dhe Afganistan lejohet qasje e kufizuar ose nuk lejohet qasje fare në

dëshmi gjatë gjykimit, duke e bërë kështu pothuajse të pamundshme për investitorët e vegjël që ta

provojnë rastin.

Ekonomitë me mbrojtjen më të fortë të investitorëve të vegjël gjithashtu u japin të drejta të gjera

aksionerëve dhe rrisin rolin e tyre në vendimet e mëdha të korporatave. Ato sigurojnë masa

mbrojtëse qeverisëse për mbrojtjen e aksionerëve nga kontrolli dhe barrikadimi i panevojshëm i

15

bordit. Përveç kësaj, kërkojnë transparencë të korporatave për aksionet e pronësisë, kompensimin,

auditimin dhe perspektivat financiare. Seksioni në vijim mat nëse këto të drejta në qeverisjen e

korporatave janë të disponueshme në kompanitë e listuara publike dhe nëse një grup i të drejtave

dhe masave mbrojtëse relevante janë të disponueshme në shoqëritë e kufizuara.

Rritja e e të drejtave dhe rolit të aksionarëve në vendimet e mëdha të korporatave

Të drejtat e aksionarëve mbrohen më mirë në ekonomitë ku kompetencat midis aksionarëve dhe

menaxhmentit janë të ndara në mënyrë efektive. Vendimet e mëdha të korporatave duhet të

kërkojnë miratimin e aksionarëve për të parandaluar shkatërrimin dhe/ose keqmenaxhimin e aseteve.

Të drejta të tjera, të tilla si të drejta paraprake, duhet të garantohen për aksionarët për të nxitur një

mjedis të besueshmërisë financiare dhe stabilitetit të pronësisë.

Disa ekonomi si Indonezia dhe Mali i Zi kërkojnë miratimin e aksionarëve për shitjen e 51% të

aseteve të një kompanie, ndërsa Zvicra dhe Uruguai kërkojnë miratimin e tillë sa herë që një

kompani lëshon aksione deri në kapitalin e autorizuar. Bahreini dhe Irlanda u japin aksionarëve

automatikisht të drejta të blerjes së pari, çdo herë që një kompani lëshon aksione të reja. Argjentina

dhe ekonomitë e OHADA-s kërkojnë, sa herë që ka ndryshime në të drejtën e votës të një klase

aksionesh, miratimin e bartësve të aksioneve të prekura.

Qartësimi i pronësisë dhe strukturat e kontrollit

Një strukturë e qartë e pronësisë dhe ndarja e funksioneve në kompani zvogëlon rrezikun e

problemeve të agjencisë. Në fakt, bordi i drejtorëve është i ndikuar nga struktura të tilla të pronësisë

dhe një efekt i tillë mund të ndikojë në performancën e kompanive, duke ndikuar direkt dhe indirekt

në të drejtat e aksionarëve të vegjël, Etiopia, Letonia dhe Pakistani e ndalojnë që Kryeshefi Ekzekutiv

të jetë gjithashtu kryetar i bordit të drejtorëve. Bjellorusia, Dominika dhe Serbia kërkojnë që bordi i

drejtorëve të përfshijë anëtarë të pavarur dhe joekzekutivë. Në Algjeri, Guajana dhe Liban, drejtorët

në bord mund të hiqen pa shkak nga aksionarët para përfundimit të mandatit të tyre. Bordi i

drejtorëve në kompanitë e listuara në Bangladesh, Turqi dhe Venezuelë, duhet të përfshijë komisione

të veçanta të auditimit të përbëra vetëm nga anëtarët e bordit. Në Kazakistan, Mongoli dhe

Zimbabve, një blerës potencial duhet të bëjë një ofertë tenderi për të gjithë aksionarët pas blerjes së

50% të kompanisë.

Kërkimi i transparencës më të madhe nga korporatat

Studimet tregojnë se të drejtat e aksionarëve të vegjël janë më mirë të mbrojtura në ekonomitë që

promovojnë transparencën dhe dhënien e informatave të korporatës. Asimetria e informacionit

mund të rezultojë në mashtrime, krizë financiare, përzgjedhje të pafavorshme dhe rrezik moral.

Investitorët kanë të drejtë të marrin informata të sakta, efektive dhe të mjaftueshme që do të çonin

në stabilitet financiar, reduktim të mashtrimeve dhe manipulimit dhe qeverisje më të mirë të

kompanive në përgjithësi.

Belgjika, Australia dhe Brazili kërkojnë që kompania të zbulojë aksionet e drejtpërdrejta dhe

indirekte të pronësisë që përfaqësojnë 5%. Kompanitë në Brunei Darusalam dhe Federatën Ruse

duhet të japin informacion rreth drejtorive të tjera të anëtarëve të bordit, si dhe informacionin bazë

mbi punësimin e tyre primar. Në Itali dhe Kuvajt, kompanitë gjithashtu duhet të zbulojnë

kompensimin e menaxherëve individualë. Gjermania, Sri Lanka dhe Omani kërkojnë që kompanitë e

listuara dhe kompanitë me përgjegjësi të kufizuar të kenë pasqyrat vjetore financiare të audituara nga

një auditor i jashtëm dhe mandatojnë zbulimin e raporteve të auditimit në rastin e kompanive të

listuara.

16

G. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES

MBROJTJA E INVESTITORËVE TË VEGJËL

Kosova Më së miri në

botë

Më së miri

në BE

Më së keqi në

BE Matja Rangimi

Mbrojtja e investitorëve të

vegjël 89 1 (Kazakistani) 10 (2 shtete)

119

(Luksemburgu)

Indeksi i fuqisë së

mbrojtjes së investitorëve

të vegjël (0-10)

5.3 89 8.5 (1 -

Kazakistani)

7.5 (10 – 2

shtete)

4.8 (119 -

Luksemburgu)

A. Indeksi i shkallës së

rregullimit të konfliktit të

interesit (0-10)

5.3 102 9.3 (2 shtete) 8.7 (4 -

Irlanda)

4.0 (157 –

Hungaria)

A1. Indeksi i shkallës së

dhënies së informatave

(0-10)

6.0 88 10.0 (1 - 12

shtete)

10.0 (1 - 2

shtete)

2.0 (167 – 2

shtete)

A2. Indeksi i shkallës së

përgjegjësisë së

drejtorit (0-10)

6.0 60 10.0 (1 -

Kamboxha)

9.0 (2 –

Sllovenia)

2.0 (142 – 2

shtete)

A3. Indeksi i lehtësisë

së padive të

aksionarëve (0-10)

4.0 158 9.0 (1 – 20

shtete)

9.0 (1 – 4

shtete)

4.0 (158 –

Luksemburgu)

B. Indeksi i shkallës së

qeverisjes nga aksionarët

(0-10)

5.3 80 9.0 (1 -

Kazakistani)

8.0 (5 - 2

shtete)

4.7 (95 –

Luksemburgu)

B1. Indeksi i shkallës së

të drejtave të

aksionarëve (0-10)

9.0 3 10.0 (1 - 2 shtete) 9.0 (3 –

Spanja)

4.0 (125 – 2

shtete)


pronësisë dhe kontrollit

(0-10)

2.0 146 9.0 (1 - 5 shtete) 9.0 (1 – 2

shtete)

2.0 (146 – 2

shtete)


transparencës së

korporatave (0-10)

5.0 94 10.0 (1 - 3 shtete) 10.0 (1 –

Franca)

5.0 (94 –

Republika Çeke)

17

H. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS DHE VALIDIMI – TË BËRIT BIZNES 2018

MBROJTJA E INVESTITORËVE TË VEGJËL

1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese Indeksi/Pyetja Kriteri/Përgjigja Rezultati Informata e saktë (P/J) Korrigjimet

Indeksi i fuqisë mbrojtëse të investitorëve të vegjël (0-10) 5.3

A. Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit (0-10) 5.3

A1. Indeksi i shkallës së dhënies së informatave (0-10) 6.0

Cili organ i korporatës mund të ofroj aprovim

të mjaftueshëm ligjërisht për transaksionin

Blerës-Shitës? (0-3)

Aksionarët, duke

përjashtuar palët e

interesuara

3.0

A kërkohet që një organ i jashtëm, për

shembull, një auditor i jashtëm, të kontrollojnë

transaksionin para se të ndodhë? (0-1)

Jo 0.0

A kërkohet dhënia e informatave për konfliktin

e interesit nga z. Xhejms për bordin e

drejtorëve? (0-2)

Ekzistenca e konfliktit pa

specifika 1.0

A duhet Blerësi të jep informata për

transaksionin në deponimet periodike të

publikuara (raportet vjetore)? (0-2)

Dhënia e informatave për

transaksionin dhe për

konfliktin e interesit

2.0

A kërkohet nga Blerësi dhënia e menjëhershme

e informatave për transaksionin publikut

dhe/ose aksionarëve? (0-2)

Nuk ka obligim për

dhënien e informatave 0.0

A2. Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit (0-10) 6.0

A munden aksionarët që përfaqësojnë 10% të

kapitalit aksionar të Blerësit të ngritin padi

drejtpërdrejt apo në mënyrë derivative për

dëmet e shkaktuara Blerësit? (0-1)

Po 1.0

18

A munden aksionarët ta mbajnë përgjegjës

drejtorin e interesuar për dëmet e shkaktuara

Blerësit nga transaksioni? (0-2)

Përgjegjës nëse është

neglizhent 1.0

A munden aksionarët ta mbajnë përgjegjës

drejtorin tjerë për dëmet e shkaktuara Blerësit

nga transaksioni (0-2)

Përgjegjës nëse është

neglizhent 1.0

A duhet Z. Xhejms të paguaj dëmet e

shkaktuara Blerësit pas padisë së suksesshme

nga aksionarët? (0-1)

Po 1.0

A duhet Z. Xhejms të ripaguaj profitin e

realizuar nga transaksioni pas padisë së

suksesshme nga aksionarët? (0-1)

Po 1.0

A diskualifikohet ose xhobitet dhe bugoset Z.

Xhejms pas padisë së suksesshme nga

aksionarët? (0-1)

Jo 0.0

A mundet gjykata të anulojë transaksionin pas

një padie të suksesshme nga aksionarët? (0-2)

I shfuqizueshëm nëse

është arritur me

neglizhencë

1.0

A3. Indeksi i lehtësisë së padive nga aksionarët (0-10) 4.0

Para deponimit të padisë, a munden aksionarët

që janë pronarë të 10% të kapitalit aksionar të

kompanisë të inspektojnë dokumentet e

transaksionit? (0-1)

Jo 0.0

A mundet paditësi të marrë çfarëdo dokumenti

nga i padituri dhe dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-

3)

Çfarëdo dokumenti

relevant 3.0

A mundet paditësi të kërkojë kategori të

dokumenteve nga i padituri pa identifikuar ato

specifike? (0-1)

Jo 0.0

19

A mundet paditësi t’i marrë në pyetje

drejtpërdrejtë të paditurin dhe dëshmitarët gjatë

gjykimit? (0-2)

Jo 0.0

A është niveli i dëshmive të kërkuara për padi

civile më i ultë se ai për raste penale? (0-1) Jo 0.0

A munden paditësit e aksionarëve të rimarrin

kompensimin për shpenzimet ligjore nga

kompania? (0-2)

Po nëse është i

suksesshëm 1.0

B. Indeksi i shkallës së qeverisjes së aksionarëve (0-10) 5.3

B1. Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve (0-10) 9.0

A kërkohet miratimi i aksionarëve për shitjen e

51% të aseteve të Blerësit? Po 1.0

A munden aksionarët që përbëjnë 10% të

kapitalit të blerësit të thirrin takim të

aksionarëve?

Po 1.0

A duhet Blerësi të marrë miratimin e

aksionarëve çdo herë që lëshon aksion të reja? Po 1.0

A marrin aksionarët automatikisht të drejtat për

blerje para të tjerëve çdo herë kur Blerësi

lëshon aksione të reja?

Po 1.0

A duhet aksionarët të miratojnë zgjedhjen dhe

shkarkimin e auditorit të jashtëm? Po 1.0

A duhet që ndryshimet në të drejtat e votimit të

një klase të aksioneve të miratohen vetëm nga

mbajtësit e aksioneve të prekura?

Po 1.0

Duke supozuar se Blerësi është një kompani me

përgjegjësi të kufizuar, a kërkohet miratimi i

aksionarëve për shitjen e 51% të aseteve të

Blerësit?

Po 1.0

20


përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që

paraqesin 10% të kapitalit aksionar të Blerësit të

thërrasin mbledhje të aksionarëve?

Po 1.0


përgjegjësi të kufizuar, a duhet pëlqimi i të gjithë

anëtarëve për të shtuar një anëtar të ri?

Po 1.0


përgjegjësi të kufizuar, a duhet një anëtar që së

pari të ofrojë shitjen e interesave të tij

anëtarëve ekzistues para se të mund ti shesin të

ata që nuk janë anëtarë?

Jo 0.0

B2. Indeksi i shkallës së pronësisë dhe kontrollit (0-10) 2.0

A është e ndaluar të emërohet individi i njëjtë

edhe shef kzekutiv edhe kryesues i bordit të

drejtorëve?

Jo 0.0

A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë anëtarë

të pavarur dhe jo-ekzekutiv? Po 1.0

A munden aksionarët të largojnë anëtarët e

bordit të drejtorëve pa shkak para përfundimit

të mandatit të tyre?

Po 1.0

A duhet bordi i drejtorëve të përfshijë një

komitet të veçantë të auditimit të përbërë

ekskluzivisht nga anëtarët e bordit?

Jo 0.0

A duhet fituesi potencial të bëjë një ofertë

tenderuese për të gjithë aksionarët pas fitimit të

50% të Blerësit?

Jo 0.0

A duhet Blerësi të paguajë dividendën e

deklaruar brenda periudhës maksimale të

përcaktuar me ligj?

Jo 0.0

21

Një të subsiduari a i ndalohet të blejë aksione të

lëshuara nga kompania mëmë? Jo 0.0

Duke supozuar se Blerësi është kompani me

përgjegjësi të kufizuara, duhet Blerësi të ketë

mekanizëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve

mes anëtarëve?

Jo 0.0


përgjegjësi të kufizuara, a duhet fituesi potencial

të bëjë ofertë tenderuese për të gjthë

aksionarët pas fitimit të 50% të Blerësit?

Jo 0.0


përgjegjësi të kufizuara, a duhet Vlerësi të

shpërndajë fitimet brenda periudhës maksimale

të caktuar me ligj?

Jo 0.0

B3. Indeksi i shkallës së transparencës korporative (0-10) 5.0

A duhet Blerësi të japë informata për aksionet

përfituese pronësore të drejtpërdrejta dhe

tërthorta që paraqesin 5%?

Jo 0.0

A duhet Blerësi të japë informata për drejtoritë

tjera të anëtarëve të bordit si dhe informata

bazë për punësimin e tyre primar?

Po 1.0

A duhet Blerësi të japë informata për

kompensimin e menaxherëve individual? Jo 0.0

A duhet të njoftimi i hollësishëm për mbledhjen

e përgjithshme të dërgohet 21 ditë para

mbledhjes?

Po 1.0

A munden aksionarët që përbëjnë 5% të kapitalit

aksionar të Blerësit të vendosin pika në agjendë

për mbledhjen e përgjithshme?

Jo 0.0

22

A duhet që deklaratat financiare vjetore të

Blerësit të auditohen nga një auditor i jashtëm? Po 1.0

A duhet Blerësi të shpalosë raportet e tij të

auditimit për publikun? Po 1.0


përgjegjësi të kufizuar, a duhet anëtarët të

takohen së paku një herë në vit?

Po 1.0


përgjegjësi të kufizuar, a munden aksionarët që

përbëjnë 5% të vendosin pika në agjendë?

Jo 0.0


përgjegjësi të kufizuar, a duhet deklaratat

financiare vjetore të Blerësit të auditohen nga

një auditor i jashtëm?

Jo 0.0

23

2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues

Indeksi/Pyetja

Organi

ekzekutues

Baza ligjore

ose

operacionale

Reforma që duhet ndërmarrë (p.sh.

Eliminimi, riorganizimi, nuk

ndryshohet)

Mekanizmi i

reformës: Ndryshim

i (L)igjit, Ndryshim i

(R)regullores,

Përmirësim

(O)peracional

Koha për

reformë:

(S)hkurtë,

(M)esme,

(G)jatë)15

Indeksi i fuqisë mbrojtëse të investitorëve të vegjël (0-10)

A. Indeksi i shkallës së rregullimit të konfliktit të interesit (0-10)

A1. Indeksi i shkallës së dhënies së informatave (0-10)

Cili organ i korporatës mund të ofroj

aprovim të mjaftueshëm ligjërisht për

transaksionin Blerës-Shitës? (0-3)

A kërkohet që një organ i jashtëm,

për shembull, një auditor i jashtëm, të

kontrollojnë transaksionin para se të

ndodhë? (0-1)

A kërkohet dhënia e informatave për

konfliktin e interesit nga z. Xhejms

për bordin e drejtorëve? (0-2)

A duhet Blerësi të jep informata për

transaksionin në deponimet periodike

të publikuara (raportet vjetore)? (0-2)

A kërkohet nga Blerësi dhënia e

menjëhershme e informatave për

transaksionin publikut dhe/ose

aksionarëve? (0-2)

A2. Indeksi i shkallës së përgjegjësisë së drejtorit (0-10)

15 Shkurtë = reformë e zbatuar dhe validuar deri më 31 maj 2018. Mesme = reformë e zbatuar dhe validuar deri më 31 maj 2019. Gjatë = reformë e zbatuar dhe validuar pas 1 qershor 2019.

24

A munden aksionarët që përfaqësojnë

10% të kapitalit aksionar të Blerësit të

ngritin padi drejtpërdrejt apo në

mënyrë derivative për dëmet e

shkaktuara Blerësit? (0-1)

A munden aksionarët ta mbajnë

përgjegjës drejtorin e interesuar për

dëmet e shkaktuara Blerësit nga

transaksioni? (0-2)

A munden aksionarët ta mbajnë

përgjegjës drejtorin tjerë për dëmet e

shkaktuara Blerësit nga transaksioni

(0-2)

A duhet Z. Xhejms të paguaj dëmet e

shkaktuara Blerësit pas padisë së


A duhet Z. Xhejms të ripaguaj

profitin e realizuar nga transaksioni

pas padisë së suksesshme nga

aksionarët? (0-1)

A diskualifikohet ose gjobitet dhe

bugroset Z. Xhejms pas padisë së


A mundet gjykata të anulojë

transaksionin pas një padie të


A3. Indeksi i lehtësisë së padive nga aksionarët (0-10)

Para deponimit të padisë, a munden

aksionarët që janë pronarë të 10% të

kapitalit aksionar të kompanisë të

25

inspektojnë dokumentet e

transaksionit? (0-1)

A mundet paditësi të marrë çfarëdo

dokumenti nga i padituri dhe

dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-3)

A mundet paditësi të kërkojë

kategori të dokumenteve nga i

padituri pa identifikuar ato specifike?

(0-1)

A mundet paditësi t’i marrë në pyetje

drejtpërdrejtë të paditurin dhe

dëshmitarët gjatë gjykimit? (0-2)

A është niveli i dëshmive të kërkuara

për padi civile më i ultë se ai për

raste penale? (0-1)

A munden paditësit e aksionarëve të

rimarrin kompensimin për

shpenzimet ligjore nga kompania? (0-

2)

B. Indeksi i shkallës së qeverisjes së aksionarëve (0-10)

B1. Indeksi i shkallës së të drejtave të aksionarëve (0-10)

A kërkohet miratimi i aksionarëve

për shitjen e 51% të aseteve të

Blerësit?

A munden aksionarët që përbëjnë

10% të kapitalit të blerësit të thirrin

takim të aksionarëve?

A duhet Blerësi të marrë miratimin e

aksionarëve çdo herë që lëshon

aksion të reja?

26

A marrin aksionarët automatikisht të

drejtat për blerje para të tjerëve çdo

herë kur Blerësi lëshon aksione të

reja?

A duhet aksionarët të miratojnë

zgjedhjen dhe shkarkimin e auditorit

të jashtëm?

A duhet që ndryshimet në të drejtat e

votimit të një klase të aksioneve të

miratohen vetëm nga mbajtësit e

aksioneve të prekura?

Duke supozuar se Blerësi është një

kompani me përgjegjësi të kufizuar, a

kërkohet miratimi i aksionarëve për

shitjen e 51% të aseteve të Blerësit?



munden aksionarët që paraqesin 10%

të kapitalit aksionar të Blerësit të

thërrasin mbledhje të aksionarëve?



duhet pëlqimi i të gjithë anëtarëve

për të shtuar një anëtar të ri?



duhet një anëtar që së pari të ofrojë

shitjen e interesave të tij anëtarëve

ekzistues para se të mund ti shesin të

ata që nuk janë anëtarë?

B2. Indeksi i shkallës së pronësisë dhe kontrollit (0-10)

27

A është e ndaluar të emërohet

individi i njëjtë edhe shef ekzekutiv

edhe kryesues i bordit të drejtorëve?

A duhet bordi i drejtorëve të

përfshijë anëtarë të pavarur dhe jo-

ekzekutiv?

A munden aksionarët të largojnë

anëtarët e bordit të drejtorëve pa

shkak para përfundimit të mandatit të

tyre?

A duhet bordi i drejtorëve të

përfshijë një komitet të veçantë të

auditimit të përbërë ekskluzivisht nga

anëtarët e bordit?

A duhet fituesi potencial të bëjë një

ofertë tenderuese për të gjithë

aksionarët pas fitimit të 50% të

Blerësit?

A duhet Blerësi të paguajë dividendën

e deklaruar brenda periudhës

maksimale të përcaktuar me ligj?

Një të subsiduari a i ndalohet të blejë

aksione të lëshuara nga kompania

mëmë?

Duke supozuar se Blerësi është

kompani me përgjegjësi të kufizuara,

duhet Blerësi të ketë mekanizëm për

zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes

anëtarëve?


kompani me përgjegjësi të kufizuara, a

28

duhet fituesi potencial të bëjë ofertë

tenderuese për të gjithë aksionarët

pas fitimit të 50% të Blerësit?


kompani me përgjegjësi të kufizuara, a

duhet Blerësi të shpërndajë fitimet

brenda periudhës maksimale të

caktuar me ligj?

B3. Indeksi i shkallës së transparencës korporative (0-10)


aksionet përfituese pronësore të

drejtpërdrejta dhe tërthorta që

paraqesin 5%?


drejtoritë tjera të anëtarëve të bordit

si dhe informata bazë për punësimin e

tyre primar?


kompensimin e menaxherëve

individual?

A duhet të njoftimi i hollësishëm për

mbledhjen e përgjithshme të

dërgohet 21 ditë para mbledhjes?

A munden aksionarët që përbëjnë 5%

të kapitalit aksionar të Blerësit të

vendosin pika në agjendë për

mbledhjen e përgjithshme?

A duhet që deklaratat financiare

vjetore të Blerësit të auditohen nga

një auditor i jashtëm?

29

A duhet Blerësi të shpalosë raportet

e tij të auditimit për publikun?



duhet anëtarët të takohen së paku një

herë në vit?



munden aksionarët që përbëjnë 5% të

vendosin pika në agjendë?



duhet deklaratat financiare vjetore të

Blerësit të auditohen nga një auditor i

jashtëm?

30

3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces

Nr. Organi qeveritar ose joqeveritar

Numri

1

2

3

4

5

6

31

4. Tabela e reformave #4: Formular i Planit 4 vjeçar të Veprimit (2017 – 2021)

2017 2018

N Dh J Sh M P M Q K G Sh T N Dh

1. Aktiviteti / Reforma

a. Detyra 1

b. Detyra 2

c. Detyra 3


a. Detyra 1

b. Detyra 2

c. Detyra 3


a. Detyra 1

b. Detyra 2

c. Detyra 3


a. Detyra 1

b. Detyra 2

c. Detyra 3

33

SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMA TË RËNDËSISHME 2008 – 2018

MBROJTJA E TË DREJTAVE TË AKSIONARËVE TË VEGJËL

Xhibuti bëri përmirësimet më të rëndësishme në mbrojtjen e investitorëve të vegjël në 2016/17. Një ligj i ri, Ligji Nr. 191/AN/17/7, i cili modifikoi Kodin e

Tregtisë, bën hapa të rëndësishëm për të zbutur rrezikun e konflikteve paragjykuese të interesit në kompani. Ligji kërkon që drejtorët të informojnë në

detaje bordin e tyre për çdo konflikt interesi që mund të kenë për një transaksion të propozuar. Nëse vendosin të vazhdojnë, ato gjithashtu duhet të

përfshijnë kushtet e transaksionit dhe shkallën e konfliktit të interesit në raportin vjetor. Edhe pas këtyre masave paraprake, aksionarët mund të bëjnë

deponim në gjykatë për të anuluar transaksionin dhe për të rimarrë çdo fitim nga palët e interesuara nëse transaksioni ishte paragjykues ndaj kompanisë.

Aksionarët gjithashtu mund të inspektojnë dokumentet e transaksionit para se të paraqesin një padi dhe të kërkojnë rimbursimin e shpenzimeve të tyre

ligjore. Përveç kësaj, ligji përcakton se transaksionet që përfaqësojnë 51% të aseteve të një shoqërie duhet të autorizohen nga aksionarët e saj dhe se

njoftimi i mbledhjes duhet të dërgohet 21 ditë më parë. Si rezultat i këtyre dhe ndryshimeve të tjera, Xhibuti ka përmirësuar rezultatin e tij në të gjashtë

indekset e grupit të indikatorëve, duke rezultuar në një rritje prej 21.67 pikë përqindjeje në distancën e saj nga pikët më të larta për mbrojtjen e

investitorëve të vegjël.

Njëzet ekonomi të tjera gjithashtu forcuan mbrojtjen e aksionarëve të vegjël në 2016/17.16 Kosta Rika miratoi ligjin nr.9392 në tetor 2016, i cili siguron

mbrojtje specifike për investitorët e vegjël dhe forcon masat mbrojtëse kundër konflikteve të interesit. Bordi i drejtorëve tani duhet të votojë për

transaksionet me palët e interesuara dhe anëtarët e bordit të cilët kanë një interes personal duhet të shpalosin qartë interesin e tyre dhe të abstenojnë nga

votimi në këtë rast. Në qoftë se duhet që aksionarët të zgjedhin të paraqesin një padi kundër transaksionit, ligji gjithashtu rrit qasjen e tyre në dëshmi para

dhe gjatë procedurave gjyqësore. Si rezultat, rezultati i Kosta Rikës u përmirësua ndjeshëm si në indeksin e shkallës së dhënies së informatave ashtu edhe në

indeksin e lehtësisë së padive të aksionarëve, duke rezultuar në një rritje prej 10 pikë përqindjeje në distancën e saj nga pikët më të larta për mbrojtjen e

investitorëve të vegjël.

Trembëdhjetë ekonomi - Azerbajxhani, Brunei Darusalam, Xhibuti, Republika Arabe e Egjiptit, Franca, Indonezia, Kazakistani, Lituania, Malajzia, Nepali,

Ruanda, Arabia Saudite dhe Uzbekistani miratuan legjislacion në 2016/17 që rriti kërkesat e transparencës korporative. Këto ligje i japin më shumë pushtet

për vendosjen e axhendës aksionarëve dhe zbulojnë aktivitetet e anëtarëve të bordit në kompani të tjera, kompensimet ekzekutive dhe raportet e auditimit.

Si rezultat, të gjitha këto ekonomi i përmirësuan rezultatet e tyre në indeksin e shkallës së transparencës korporative. Azerbajxhani, Butani, Brunei

Darusalam, Xhibuti, Gjeorgjia, Kazakistani, Ruanda, Arabia Saudite dhe Tajlanda kanë ndërmarrë hapa për të qartësuar qeverisjen korporative, pronësinë

dhe strukturat e kontrollit, për shembull, miratimi i legjislacionit që kërkon që kompanitë të emërojnë anëtarë të pavarur të bordit dhe të krijojnë komision

16 Ekonomitë që forcuan të drejtat e aksionarëve të vegjël në vitin 2016/17 janë Azerbajxhani, Butani, Brunei Darussalam, Kosta Rika, Xhibuti, Egjipti, Franca, Gjeorgjia, India, Indonezia,

Kazakistani, Lituania, Luksemburgu, Malajzia, Nepali, Pakistani, Ruanda, Arabia Saudite , Tajlandë, Ukrainë dhe Uzbekistan.

34

auditimi. Këto ndryshime rezultuan në përmirësime në rezultatet e këtyre nëntë ekonomive në indeksin e shkallës së pronësisë dhe kontrollit. Së fundi, 11

ekonomi miratuan rregullore në vitin 2016/17 duke rritur kërkesat për miratim dhe dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura. Në mesin e

tyre, Luksemburgu e bëri më të lehtë për aksionarët që përfaqësojnë 10% të kapitalit aksionar të kompanisë së tyre për të marrë qasje në informacionin e

korporatave dhe për të paditur drejtorët në rastet e transaksioneve të palës së tretë me paragjykime. Këto 11 ekonomi - Kosta Rika, Xhibuti, Gjeorgjia,

India, Kazakistani, Luksemburgu, Pakistani, Ruanda, Arabia Saudite, Tailanda dhe Ukraina - janë përmirësuar në indekset e shkallës së miratimit, shkallës së

përgjegjësisë së drejtorit dhe lehtësisë së padive nga aksionarët.

1. Bashkimi Evropian (10): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas

ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Kroacia

= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2017: Kroacia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

kërkuar shpalosje të brendshme të detajuar të konfliktit të interesit nga

drejtorët.

Qipro


TBB 2015: Qipro ka forcuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

shpalosje më të madhe të informatave nga korporata për bordin e drejtorëve,

për publikun dhe në raportin vjetor.

Greqia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2014: Greqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke paraqitur

kërkesën për miratim nga drejtori të transaksioneve me palë të lidhura.

TBB 2013: Greqia e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

dhënie më të madhe të menjëhershme dhe vjetore të materialeve të

transaksioneve me palë të lidhura.

TBB 2009: Greqia e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e ulur

pragun aksionar e kërkuar për të iniciuar padi derivative kundër drejtorëve.

35

Irlanda = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2016: Irlanda e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

paraqitur dispozita që parashohin që drejtorët mund të mbahen përgjegjës për

shkelje të detyrave të tyre fiduciare.

Lituania = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2018: Lituania ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur transparencën korporative.

TBB 2016: Lituania ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke ua

ndaluar kompanive subsidiare blerjen e aksioneve të lëshuara nga kompania e

tyre mëmë.

TBB2012: Lituania ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

paraqitur kërkesa më të larta për dhënie të informatave nga korporata për

publikun dhe në raportin vjetor.

Luksemburgu = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2018: Luksemburgu ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rast të transaksioneve të

paragjykuara me palë të lidhura dhe duke rritur qasjen në informata

korporative.

Holanda = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2013: Holanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji

të ri që rregullon miratimin e transaksioneve të palëve të lidhura.

Portugalia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

36

TBB 2014: Portugalia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke qartësuar

detyrat e drejtorit, duke futur një dispozitë statutare për rregullin e gjykimit të

biznesit dhe duke ulur pragun minimal aksionar që lidhet me të drejtën për të

vepruar kundër drejtorëve në emër të kompanive të listuara.

Sllovenia


TBB 2013: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji

të ri që rregullon miratimin e transaksioneve të palëve të lidhura.

TBB 2009: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar

investitorët e vegjël të nisin padi kundër drejtorëve në emër të kompanisë për

të mbrojtur të drejtat e tyre si aksionarë.

TBB 2008: Sllovenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një

dispozite të re që kërkon që bordi drejtorëve të kompanisë të marrin

miratimin paraprak të aksionarëve për transaksione që paraqesin 25% ose më

shumë të aseteve të kompanisë.

Suedia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2011: Suedia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

dhënie më të madhe të informatave nga korporatat dhe duke rregulluar

miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara.

2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (7): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të

vegjël sipas ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Shqipëria


TBB 2016: Shqipëria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa ligjore për ndarje të menjëhershme të informatave me publikun

për transaksionet e palëve të lidhura.

37

TBB 2009: Shqipëria e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa për miratim dhe dhënie të informatave për transaksionet e palëve të

lidhura dhe duke ritheksuar detyrat e drejtorëve dhe mjetet ligjore të

disponueshme në rastet kur transaksionet e palëve të lidhura janë të dëmshme

për kompaninë.

Kosova = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2013: Kosova ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur një

kërkesë për miratim nga aksionarët të transaksioneve të palëve të lidhura,

duke kërkuar dhënie më të madhe të informatave për transaksione të tilla në

raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur

transaksionet e tilla janë të dëmshme.

IRJ e Maqedonisë = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2017: IRJ e Maqedonisë forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të

korporatave, duke futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e menjëhershëm

të transaksioneve me palët e lidhura me publikun, duke lejuar qasje më të

madhe në informacionin e korporatës gjatë gjykimit dhe duke qartësuar

pronësinë dhe strukturat e kontrollit.

TBB 2016: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke paraparë edhe gjobë edhe burgim të drejtorëve të interesuar në

transaksione të dëmshme me palët e lidhura.

TBB 2015: Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke kërkuar shqyrtim paraprak të transaksioneve me

palët e lidhura nga një auditor i jashtëm.

TBB 2014: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

lejuar aksionarët të kërkojnë shfuqizim të transaksioneve të padrejta me palët

38

e lidhura dhe caktimin e një auditori për të hetuar parregullsitë e aluduara në

aktivitetet e kompanisë.

TBB 2010: IRJ e Maqedonisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

futur rregullore për miratimin e transaksioneve me palët e lidhura, duke rritur

kërkesat për dhënie të informatave në raportin vjetor dhe duke e bërë më të

lehtë paditjen e drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura e

dëmtojnë kompaninë.

Norvegjia


TBB 2008: Norvegjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes

ndryshimit të rregullave për transaksionet me palët e lidhura në Aktin për

Kompanitë Publike të Kufizuara.

Gjeorgjia


TBB 2018: Gjeorgjia forcoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke e bërë

më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e transaksioneve paragjykuese midis

palëve të interesuara, duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në

vendimet e mëdha të korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe

strukturat e kontrollit.

TBB 2017: Gjeorgjia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave

dhe duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.

TBB 2012: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa që kanë të bëjnë me miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të

interesuara.

TBB 2011: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar

qasje më të madhe në informatat e korporatës gjatë gjykimit.

TBB 2008: Gjeorgjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke ndryshuar

39

ligjin për letrat me vlerë për të avancuar kërkesat për miratim dhe dhënie të

informatave për transaksione me palët e lidhura.

Zvicra


TBB 2015: Zvicra ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur nivelin e transparencës së kërkuar nga kompanitë publikisht të

tregtueshme.

Turqia


TBB 2014: Turqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një kodi të

ri tregtar që kërkon nga drejtorët që gjenden përgjegjës për transaksione

abuzive me palët e lidhura të kthejnë fitimin e tyre dhe që i lejon aksionarët të

kërkojnë emërimin e një auditori për të hetuar konfliktet e interesit të

aluduara si të dëmshme.

TBB 2009: Turqia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar që

një auditor i pavarur të vlerësojë transaksionet me palët e lidhura para

miratimit.

3. Shtetet tjera (80): Reformat në mbrojtjen e investitorëve të vegjël sipas

ekonomive TBB 2008 – TBB 2018 Armenia


TBB 2013: Armenia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur një

kërkesë për miratim nga aksionarët të transaksioneve me palët e lidhura, duke

kërkuar dhënie të më shumë informatave për transaksionet e tilla në raportin

vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur transaksionet e

tilla janë të dëmshme.

40

Azerbajxhani = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2018: Azerbajxhani fuqizoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave,

duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar

transparencë më të madhe të korporatave.

TBB 2016: Azerbajxhani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke futur kërkesa të reja që transaksionet me palët e lidhura të kalojnë nëpër

një shqyrtim të jashtëm dhe të votohen nga aksionarë që nuk kanë interesa.

TBB 2009: Azerbajxhani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa për miratim të transaksioneve me palët e lidhura dhe duke zgjeruar

mjetet juridike në dispozicion kundër drejtorëve përgjegjës.

Bjellorusia


TBB 2017: Bjellorusia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur mjete juridike në rastet kur transaksionet me palët e lidhura janë të

dëmshme për kompaninë dhe kërkon transparencë më të madhe korporative.

TBB 2012: Bjellorusia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa për dhënie të më shumë informatave nga korporata për bordin e

drejtorëve dhe për publikun.

TBB 2008: Bjellorusia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

dispozita për miratimin e transaksioneve me palët e lidhura dhe duke rritur

kërkesat për dhënie të informatave për transaksione të tilla.

Benin


TBB 2015: Benini ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa për më shumë dhënie të informatave për transaksionet me palët

e lidhura në bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët të

inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura

41

dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektime të transaksioneve të

tilla.

Butani


TBB 2018: Butani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit por ka dobësuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke reduktuar të drejtat e aksionarëve.

Botsvana = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2009: Botsvana ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa për miratim nga aksionarët të transaksioneve me palët e lidhura dhe

duke lejuar aksionarët të padisin drejtorët kur transaksionet e tilla dëmtojnë

kompaninë, dhe të marrin pagesë për dëmet nëse padia është e suksesshme.

Brunei Darusalam = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2018: Brunei Darusalam ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të

korporatave, duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke

kërkuar transparencë më të madhe të korporatave.

TBB 2017: Brunei Darusalam ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke e bërë më të

lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve me palët e dyshimta të

lidhura dhe duke lejuar shfuqizimin e transaksioneve me palët e lidhura që

dëmtojnë kompaninë.

Burkina Faso = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2015: Burkina Faso fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e

42

lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët të

inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura

dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve të tilla.

Burundi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2012: Burundi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa të reja për miratim të transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara,

duke kërkuar dhënie të më shumë informatave nga korporata për bordin e

drejtorëve dhe në raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e

drejtorëve në rastet e transaksioneve të dëmshme ndërmjet palëve të

interesuara.

Kameruni


TBB 2015: Kameruni ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet me

palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për

aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet

me palët e lidhura dhe për të emëruar auditorë për të kryer inspektime të

transaksioneve të tilla.

Republika Afrikane Qendrore


TBB 2015: Republika Afrikane Qendrore ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata në

lidhje me transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe

duke e bërë të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë

të bëjnë me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë

për të kryer inspektim të transaksioneve të tilla.

43

Çadi


TBB 2015: Çadi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa për më shumë informata rreth transaksioneve me palët e

lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për aksionarët

të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e

lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve

të tilla.

Kili


TBB 2011: Një ndryshim i ligjit për letra me vlerë të Kilit ka fuqizuar

mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar dhënie të më shumë informatave

nga korporatave dhe duke rregulluar miratimin e transaksioneve ndërmjet

palëve të interesuara.

Kolumbia


TBB 2010: Kolumbia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e

bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet kur një transaksion me

palët e lidhura dëmton kompaninë.

TBB 2008: Kolumbia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke rritur

kërkesat për dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura

në raportin vjetor.

Komoret


44

TBB 2015: Komoret kanë fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël




me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer inspektim të

transaksioneve tët tilla.

Rep. Dem. e Kongos


TBB 2015: Republika Demokratike e Kongos ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur

me transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e

bërë të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të

bëjnë me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të

kryer inspektim të transaksioneve të tilla.

TBB 2014: Republika Demokratike e Kongos e ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve duke miratuar Aktin Uniform të OHADA-s për Kompanitë

Komerciale dhe Grupet e Interesit Ekonomik, i cili fut miratime shtesë dhe

kërkesa për informata lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe e

bën të mundur paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla dëmtojnë

kompaninë..

Rep. e Kongos


TBB 2015: Republika e Kongos ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve

të vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me

transaksionet me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë

të mundur për aksionarët për të inspektuar dokumentet që kanë të bëjnë

me transaksionet me palët e lidhura dhe të emërojnë auditorë për të kryer

inspektim të transaksioneve të tilla.

45

Kosta Rika


TBB 2018: Kosta Rika ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke lejuar qasje më të madhe në informacionin e korporatave përpara

dhe gjatë gjykimit dhe duke rritur kërkesat për dhënien e informacioneve

shpjeguese, por ka dobësuar të drejtat e aksionarëve në transaksione të

mëdha të caktuara.

Bregu i Fildishtë


TBB 2015: Bregu i Fildishtë e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjë duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet

me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për


me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të


Republika Dominikane


TBB 2015: Republika Dominikane ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke futur më shumë të drejta për aksionarët dhe

kërkesa për transparencë korporative më të madhe.

TBB 2010: Republika Dominikane ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve përmes ligjit për kompanitë duke kërkuar më shumë

informata nga korporata, përgjegjësi të drejtorëve dhe qasje të aksionarëve

në informata.

Ekuadori


TBB 2015: Ekuadori e ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël


palët e lidhura si dhe kërkesën që një blerës potencial të bëjë ofertë

46

tenderuese të gjithë aksionarëve pas blerjes së aksioneve me të drejtë

vote.

Rep. Arabe e Egjiptit


TBB 2018: Republika Arabe e Egjiptit ka forcuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në

vendimet e mëdha të korporatave.

TBB 2017: Republika Arabe e Egjiptit ka forcuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në



TBB 2016: Republika Arabe e Egjiptit e ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke ua ndaluar kompanive subsidiare blerjen e

aksioneve të lëshuar nga kompania e tyre mëmë.

TBB 2015: Republika Arabe e Egjiptit e ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke futur kërkesa shtesë për miratim të

transaksioneve me palët e lidhura dhe kërkesa për dhënie të më shumë

informatave bursës lidhur me transaksionet e tilla.

TBB 2009: Egjipti ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesën që një auditor i pavarur të vlerësojë transaksionet me palët e

lidhura para miratimit.

El Salvadori


TBB 2012: El Salvadori ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

lejuar qasje më të madhe në informatat e korporatës gjatë gjykimit.

Guineja Ekuatoriale = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2015: Guineja Ekuatoriale ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke futur kërkesa për më shumë informata lidhur me transaksionet

47

me palët e lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur

për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me

transaksionet me palët e lidhura dhe emëruar auditorë për të kryer

inspektim të transaksioneve të tilla.

Fixhi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2017: Fixhi ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e transaksioneve me palët e

lidhura.

Gaboni


TBB 2015: Gaboni ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke


lidhura për bordin e drejtorëve dhe duke e bërë të mundur për




Gambia


TBB 2015: Gambia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke qartësuar detyrat e drejtorëve dhe duke ofruar vende të reja dhe

mjete juridike për aksionarët e vegjël që kërkojnë kompensim për sjellje të

dhunshme.

Guineja


TBB 2015: Guineja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke



48




Guinea-Bisau


TBB 2015: Guinea-Bisau ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël






Hondurasi


TBB 2016: Hondurasi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël


palët e lidhura, duke ua ndaluar palëve të interesuara votimin në

transaksionet me palët e lidhura, duke lejuar aksionarët që paraqesin së

paku 5% të kapitalit aksionar të kompanisë për të marrë veprime të

drejtpërdrejta ndaj drejtorëve të saj për dëme dhe duke i dhënë cilitdo

aksionari të drejtën për të inspektuar dokumentet e kompanisë.

Hong Kong SAR, Kinë


TBB 2015: Hong Kong SAR, Kinë, ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për drejtorët që të ofrojnë

informatat më të hollësishme për konfliktin e interesit anëtarëve të tjerë të

bordit.

Islanda


49

TBB 2012: Islanda k fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke futur

kërkesa të reja lidhur me miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të

interesuara.

TBB 2008: Islanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

më shumë informata në raportin vjetor për aksionarët.

India


TBB 2018: India ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur mjetet juridike në dispozicion në rastet e transaksioneve

paragjykuese ndërmjet palëve të interesuara. Kjo reformë vlen edhe për

Delhi dhe Mumbai.

TBB 2015: India ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

kërkuar më shumë informata lidhur me konfliktet e interesit nga anëtarët e

bordit, duke rritur mjetet juridike në dispozicion në rast të transaksioneve

të dëmshme me palët e lidhura dhe duke futur masa mbrojtëse shtesë për

aksionarët e kompanive në pronësi private. Kjo reformë vlen për Delhin

dhe Mumbain.

Indonezia


TBB 2018: Indonezia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të

korporatave dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të korporatave.

Kjo reformë vlen edhe për Xhakartën dhe Surabayën.

TBB 2010: Indonezia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura.

TBB 2008: Indonezia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

zgjeruar kërkesat tashmë të rritura për dhënie të informatave për

kompanitë e listuara në bursë.

50

Rep. Islamike e Iranit


TBB 2013: Republika Islamike e Iranit ka fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve duke kërkuar më shumë informata të menjëhershme për

transaksionet me palët e lidhura.

Kazakistani


TBB 2018: Kazakistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të

korporatave, duke sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit, duke

kërkuar transparencë më të madhe të korporatave dhe duke lejuar qasje

më të madhe në informacionin e korporatës gjatë gjykimit.

TBB 2017: Kazakistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke futur kërkesa më të mëdha për zbulimin e menjëhershëm të

transaksioneve me palët e lidhura për publikun, rritjen e të drejtave të

aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave, duke

qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar


TBB 2016: Kazakistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

përmes dispozitave të reja që kërkojnë dhënie të menjëhershme të

informatave lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe dhënie të

informatave të hollësishme në raportet financiare vjetore; zgjeruar

mënyrën se si dëshmitë mund të merren në gjykim; duke kërkuar që një

ndryshim i të drejtave të lidhura me aksionet të jetë objekt i miratimit me

votat e dy të tretave të aksioneve të prekura; duke ndaluar kompanitë

subsidiare që të blejnë aksione të lëshuara nga kompania e tyre mëmë; dhe

duke kërkuar dhënien e informatave për drejtoritë tjera të anëtarëve të

bordit si dhe punësimin e tyre primar.

TBB 2012: Kazakistani a fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

rregulluar miratimin e transaksioneve ndërmjet palëve të interesuara dhe

51

duke e bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve

të dëmshme ndërmjet palëve të interesuara.

TBB 2011: Kazakistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar dhënie të më shumë informatave nga korporatat në raportet

vjetore të kompanisë.

Kenia


TBB 2017: Kenia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit, duke futur kërkesa më të

mëdha për zbulimin e transaksioneve të palëve të ndërlidhura në bordin e

drejtorëve, duke e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e

transaksioneve të lidhura me palën paragjykuese dhe duke lejuar heqjen e

transaksionet me palët e lidhura që janë treguar se dëmtojnë kompaninë.

Rep. e Koresë


TBB 2015: Republika e Koresë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke rritur nivelin e transparencës që pritet nga kompanitë për

kompensimin e menaxherëve.

TBB 2013: Koria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e bërë më

të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve të dëmshme me

palët e lidhura.

Kuvajti


TBB 2014: Kuvajti ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e bërë të

mundur për aksionarët e vegjël të kërkojnë emërimin e një auditori për të

shqyrtuar aktivitetet e kompanisë.

Republika e Kirgizisë


52

TBB 2009: Republika e Kirgizisë ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve

duke u dhënë investitorëve të vegjël të drejtën për të ndërmarrë veprime

ligjore për të mbrojtur të drejtat e tyre aksionarë, duke kërkuar një

vlerësim të pavarur të transaksioneve me palët e lidhura para miratimit

dhe duke rritur mjetet ligjore në rast të neglizhencës së drejtorit.

RDP e Laos


TBB 2015: Republika Demokratike Popullore e Laosit ka fuqizuar

mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke futur kërkesa për drejtorët që të

jepen informata të hollësishme lidhur me konfliktet e tyre të interesit

anëtarëve të tjerë të bordit dhe për kompanitë që menjëherë të japin

informata për transaksionet me palët e lidhura para Komisionit të Letrave

me Vlerë dhe për të përfshirë informata në raportet vjetore të tyre.

Lesoto


TBB 2013: Lesoto ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

më shumë informata lidhur me transaksionet me palët e lidhura dhe duke

përmirësuar regjimit e përgjegjësisë për drejtorët e kompanisë në rastet e

transaksioneve abuzive me palët e lidhura.

Madagaskari = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2016: Madagaskari ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke kërkuar që drejtorët me konflikt interesi ti japin informata të plota

bordit të drejtorëve mbi natyrën e interesave të tyre.

Malavi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2017: Malavi ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në vendimet e mëdha të

53

korporatave, duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit nëpërmjet

ndalimit të një shoqërie subsidiare që të blejë aksione të emetuara nga

kompania mëmë dhe duke zgjeruar aftësinë për aksionarët për të rimarrë

shpenzimet e tyre ligjore.

Malajzia


TBB 2018: Malajzia ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

kërkuar transparencë më të madhe korporative.

Mali


TBB 2015: Mali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke






TBB 2010: Mali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes

ndryshimit të kodit të procedurës civile duke rritur qasjen e aksionarëve

në informatat e korporatës gjatë gjykimit.

Moldavia = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2013: Moldavia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar

shfuqizimin e transaksioneve të dëmshme me palët e lidhura.

Mongolia


TBB 2015: Mongolia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke futur kërkesën që shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar të zbulojnë

publikisht transaksionet me palët e lidhura brenda 2 dite pune.

54

TBB 2013: Mongolia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura.

Maroku


TBB 2017: Maroku ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

sqaruar strukturat e pronësisë dhe kontrollit dhe duke kërkuar


TBB 2012: Maroku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar

aksionarët e vegjël të marrin cilindo dokument jokonfidencial të

korporatës gjatë gjykimit.

TBB 2011: Maroku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke kërkuar

më shumë informata në raportet vjetore të kompanive.

Mozambiku

= Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2008: Mozambiku ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke fut

në fuqi një kod të ri komercial që lejon aksionarët të bëjnë padi derivative

kundër drejtorëve të kompanisë, paraqet detyra të hollësishme dhe

përgjegjësi për drejtorët dhe aksionarët e mëdhenj, zgjeron vargun e

informatave të kompanisë në të cilat kanë qasje aksionarët dhe u lejon

aksionarëve të kërkojnë emërimin e një eksperti për të hetuar aktivitetet e

kompanisë.

Nepali


TBB 2018: Nepali ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

kërkuar transparencë më të madhe të korporatës.

Nigeri


55

TBB 2017: Niger ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur një dispozitë me të cilën kërkohet që shpenzimet ligjore të palës

fituese të rimbursohen nga pala humbëse.

TBB 2015: Nigeri ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke






Nigeria


TBB 2016: Nigeria ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke kërkuar që transaksione me palët e lidhura të jenë objekt i shqyrtimit

të jashtëm dhe i miratimit nga aksionarët pa interesa. Kjo reformë vlen për

Kanon dhe Lagosin.

Norvegjia


TBB 2008: Norvegjia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes

ndryshimit të rregullave për transaksionet me palët e lidhura në Aktin për

kompanitë publike me përgjegjësi të kufizuar.

Pakistani


TBB 2018: Pakistani ka rritur mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve me

paragjykime me palët e interesuara. Kjo reformë vlen edhe për Karaçin

dhe Lahorin.

Panama


56

TBB 2014: Panamaja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar dhënien e më shumë informatave për kompanitë në pronësi

publike.

Peru


TBB 2013: Peruja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji

të ri që rregullon miratimin e transaksioneve me palët e lidhura dhe duke e

bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla janë të

dëmshme.

TBB 2012: Peruja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një ligji

të ri që u lejon aksionarëve të kërkojnë qasje në dokumentet

jokonfidenciale të korporatës.

Katari


TBB 2017: Katari e dobësoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

ulur të drejtat e aksionerëve në vendime të mëdha, duke zvogëluar

pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke reduktuar kërkesat për

miratimin e transaksioneve të palëve të ndërlidhura dhe zbulimin e tyre në

bordin e drejtorëve dhe duke kufizuar përgjegjësinë e drejtuesve të

interesuar dhe bordit të drejtorëve në rast të transaksioneve me palë të

lidhura me paragjykime.

Federata Ruse


TBB 2017: Federata Ruse forcoi mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të

korporatave.

Ruanda


57

TBB 2018: Ruanda ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve, duke sqaruar pronësinë dhe

strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të

korporatës.

TBB 2016: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur dispozita që lejojnë mbajtësit e 10% të aksioneve të kompanisë të

thirrin mbledhje të jashtëzakonshme të aksionarëve, duke u kërkuar

mbajtësve të klasave të veçanta të aksioneve të votojnë për vendimet që

prekin aksionet, duke kërkuar nga anëtaret e bordit që të japin informata

për drejtoritë e tyre dhe punësimin primar dhe duke kërkuar që raportet e

auditimit për kompanitë e listuara të publikohen në një gazetë.

TBB 2014: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një

ligji të ri që lejon paditësit të marrin tërthorazi në pyetje të paditurit dhe

dëshmitarët me miratim paraprak të pyetjeve nga gjykata.

TBB 2010: Ruanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një

ligjit të ri për kompanitë duke kërkuar dhënie të më shumë informatave

nga korporata, duke rritur përgjegjësinë e drejtorëve dhe përmirësuar

qasjen e aksionarëve në informata.

Arabia Saudite


TBB 2018: Arabia Saudite ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të

vegjël duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha,

duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit, duke kërkuar

transparencë më të madhe të korporatave dhe duke rregulluar zbulimin e

transaksioneve me palët e interesuara.

TBB 2017: Arabia Saudite ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të

pakicave duke forcuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit të kompanive

dhe duke rritur kërkesat për transparencë korporative.

TBB 2009: Arabia Saudite ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

ua ndaluar palëve të interesuara të votojnë për miratimin e transaksioneve

58

me palët e lidhura dhe duke rritur sanksionet ndaj drejtorëve që shpallen

përgjegjës për dëmet ndaj kompanisë që rezultojnë nga një transaksion në

të cilin ata kanë pasur interes personal.

Senegali


TBB 2015: Senegali ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke


lidhura për bordin e drejtorëve; dhe duke e bërë të mundur për aksionarët

të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me transaksionet me palët e

lidhura; dhe emëruar auditorë për të kryer inspektim të transaksioneve të

tilla; dhe duke e bërë të mundur për paditësit e aksionarëve të kërkojnë

nga pala tjetër, dhe nga dëshmitarët, dokumente relevante për lëndën e

padisë gjatë gjykimit.

Siera Leone


TBB 2010: Siera Leone ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes

një ligji të ri për kompanitë duke avancuar përgjegjësinë e drejtorëve dhe

përmirësuar kërkesat për dhënie të informatave.

Ishujt Solomon


TBB 2012: Ishujt Solomon kanë fuqizuar mbrojtjen e investitorëve

duke rritur qasjen e aksionarëve në informatat e korporatës.

Sri Lanka


TBB 2012: Sri Lanka ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar më shumë informata nga korporatat në raste të transaksioneve

ndërmjet palëve të interesuara.

59

Sudani


TBB 2017: Sudani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

futur kërkesa më të mëdha për dhënien e informatave për transaksionet me

palët e lidhura në bordin e drejtorëve dhe dhënien e të drejtave të

parablerjes aksionerëve në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar. Megjithatë,

Sudani ka dobësuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke e bërë më të

vështirë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve të lidhura me palën

paragjykuese, duke ulur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e

mëdha të korporatave dhe duke minuar strukturat e pronësisë dhe

kontrollit.

Svazilandi = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2011: Svazilandi ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar dhënien e më shumë informatave nga korporatat, standarde më të

larta të përgjegjësisë për drejtorët e kompanive dhe qasje më të madhe në

informatat e korporatave për investitorët e vegjël. Svazilandi ka shkurtuar

kohën për import duke zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të

brendshëm të informatave për doganën në pikat e saj kufitare.

Tajvani, Kinë


TBB 2013: Tajvani, Kinë, ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar më shumë informata për transaksionet me palët e lidhura dhe

duke përmirësuar regjimin e përgjegjësisë për drejtorët e kompanive në

rastet kur transaksionet e tilla janë abuzive.

Taxhikistani


60

TBB 2013: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke e

bërë më të lehtë paditjen e drejtorëve në rastet e transaksioneve të

dëmshme me palët e lidhura.

TBB 2011: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar dhënien e më shumë informatave nga korporatat në raportet

vjetore dhe qasje më të madhe në informatat e korporatave për

investitorët e vegjël.

TBB 2010: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes

ndryshimit të ligjit për kompanitë aksionare duke avancuar kërkesat për

dhënie të informatave për transaksionet me palët e lidhura, duke rritur

përgjegjësinë e drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura

dëmtojnë kompaninë dhe lejojnë aksionarët për të kërkuar shfuqizim të


TBB 2009: Taxhikistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

futur rregulla për transaksionet me palët e treta, duke kërkuar më shumë

informata për transaksione të tilla dhe duke lejuar investitorët e vegjël për

të nisur padi kundër drejtorëve në emër të kompanisë për të mbrojtur të

drejtat e tyre si aksionarë.

Tajlanda


TBB 2018: Tajlanda ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rast të transaksioneve të lidhura

me palën paragjykuese, duke rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në



TBB 2009: Tajlanda ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

avancuar detyrat e drejtorëve dhe rritur mjetet ligjore në rastet kur

transaksionet me palët e lidhura dëmtojnë kompaninë.

Togo


61

TBB 2015: Togo ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke






Tunizia


TBB 2010: Tunizia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke avancuar

kërkesat për dhënie të informatave dhe miratim për transaksionet me palët

e lidhura.

TBB 2009: Tunizia ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke lejuar

investitorët e vegjël të kërkojnë në gjykatë shfuqizimin e transaksioneve

me palët e lidhura që dëmtojnë kompaninë.

Ukraina = Reformat e Të Bërit Biznes në Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël. = Ndryshim që vështirëson Mbrojtjen e Investitorëve të Vegjël.

TBB 2018: Ukraina ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

kërkuar publikimin e detajuar të menjëhershëm të transaksioneve me palët

e lidhura.

TBB 2017: Ukraina forcoi mbrojtjen e investitorëve të pakicave duke

kërkuar që drejtori ose aksionari i interesuar të përjashtohet nga votimi,

duke kërkuar që transaksionet e propozuara me palën e lidhur t'i

nënshtrohen rishikimit të jashtëm, duke paraqitur mjete juridike në rastet

kur transaksionet me palë të lidhura janë të dëmshme për kompaninë dhe

gjithashtu duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.

TBB 2010: Ukraina ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve përmes një

ligji të ri për shoqëritë aksionare duke avancuar kërkesat për miratim të

transaksioneve me palët e lidhura, duke rritur kërkesat për dhënie të

informatave në raportin vjetor dhe duke e bërë më të lehtë paditjen e

62

drejtorëve në rastet kur transaksionet me palët e lidhura dëmtojnë

kompaninë.

Emiratet e Bashkuara Arabe


TBB 2017: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë forcuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke rritur të drejtat dhe rolin e aksionarëve në

vendimet e mëdha të korporatave, duke qartësuar pronësinë dhe

strukturat e kontrollit dhe duke kërkuar transparencë më të madhe të

korporatave.

TBB 2016: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë fuqizuar mbrojtjen e

investitorëve të vegjël duke ua ndaluar kompanive subsidiare të blejnë

aksione në kompanitë e tyre mëmë dhe duke kërkuar që blerësi potencial ,

pas arritjes së 50% ose më shumë të kapitalit të kompanisë, tu bëjnë ofertë

për blerje të gjithë aksionarëve.


investitorëve të vegjël duke futur kërkesa shtesë për miratim për

transaksionet me palët e lidhura dhe kërkesa për dhënien e më shumë

informatave për transaksionet e tilla në bursë; duke futur kërkesën që

drejtorët e interesuar do të mbahen përgjegjës në një transaksion me palët

e lidhura që është i padrejtë ose përbën konflikt interesi; dhe duke e bërë

të mundur për aksionarët të inspektojnë dokumentet që kanë të bëjnë me

transaksionin me palët e lidhura, të emërojnë auditor për të inspektuar

transaksionin dhe të kërkojnë shfuqizim të transaksionit nëse provohet se

ka qenë i padrejtë.


investitorëve duke kërkuar më shumë informata në lidhje me

transaksionet me palët e lidhura në raportin vjetor dhe në bursë dhe duke

e bërë të mundur paditjen e drejtorëve kur transaksionet e tilla dëmtojnë

kompaninë.

63

Uzbekistani


TBB 2018: Uzbekistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke rritur kërkesat e transparencës së korporatave.

TBB 2017: Uzbekistani ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke sqaruar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.

TBB 2015: Uzbekistani ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke futur një kërkesë që shoqëritë aksionare të japin informata lidhur me

transaksionet me palët e lidhura në raportet e tyre vjetore; duke vendosur

standarde më të larta për dhënie të informatave lidhur me transaksionet e

tilla bordit të drejtorëve; dhe duke krijuar të drejtën për aksionarët që të

marrin të gjitha dokumentet e lidhura me transaksionet e tilla.

Vanuatu


TBB 2017: Vanuatu ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël duke

rritur të drejtat e aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të

korporatave dhe duke qartësuar pronësinë dhe strukturat e kontrollit.

Vietnami


TBB 2017: Vietnami ka forcuar mbrojtjen e investitorëve të vegjël

duke e bërë më të lehtë padinë e drejtorëve në rastet e transaksioneve

paragjykuese midis palëve të interesuara, duke rritur të drejtat e

aksionarëve dhe rolin në vendimet e mëdha të korporatave, duke forcuar

strukturat e pronësisë dhe kontrollit të kompanive dhe duke rritur

kërkesat e transparencës korporative.

TBB 2014: Vietnami ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve duke

kërkuar më shumë informata për kompanitë në pronësi publike në rastet e

transaksioneve me palët e lidhura.

64


kërkuar standarde më të larta të llogaridhënies për drejtorët e kompanive.


kërkuar më shumë informata si për transaksionet e rregullta ashtu edhe

për ato me palët e lidhura.

Zimbabve


DB 2016: TBB 2016: Zimbabveja ka fuqizuar mbrojtjen e investitorëve

të vegjël duke futur dispozita që lejojnë praktikuesit ligjorë të hyjnë në

marrëveshje me taksa të paparashikuara me klientetët.

reformat në të bërit biznes të bankës botërore · qeverisjen e korporatave përmes një...

Documents