VISOKA POSLOVNA ŠKOLASTRUKOVNIH STUDIJA NOVI SAD

RAZVOJ DRUŠTVA KROZ EPOHESEMINARSKI RAD

Mentor: Autor: Dc.dr Biljana Ratković Njegovan Branislav Milošević 137/07 TR Vuković Dragan 135/07 TR

Novi Sad, 2008

SADRŽAJ

1) Uvod2) Domen istorije i metod istorije3) Periodizacije istorije4) Kameno doba • Neolit5) Metalno doba6) Istorijsko doba7) Stari Egipat

•Istorija•Ranodinastički period i stvaranje države•Staro carstvo•Sednje carstvo•Propast Starog Egipta•Piramide•Hijeroglifi

8) Anttička Grčka•Uspon Grčke•Prevlast Atine•Prevlast Sparte i Tebe•Uspon Makedonaca•Osvajanje Aleksandra Velikog•Religija starih Grka•Starogrčka mitologija

9) Antički Rim10) Srednji vek11) Renesansa12) Zaključak13) Literatura

1

1. Uvod

Doba prvobitnih ljudskih zajednica počinje pojavom čoveka (nekoliko stotina hiljada godina p.n.e) i traje do pojave prvog klasnog društva i države i do pojeve prvih pisanih spomenika (4000 – 3000 godina p.n.e). To je period prvog – besklasnog društva. Najveći deo prvobitne ljudske zajednice protekao je u razvoju čovekolig bića od tzv. kromanjonca, koje se smatra prvim razumnin ljudskim bićem koje je živelo 40.000 godina pre našeg vremena.

Prvobitna zajednica je bila najduži i najteži deo ljudske borbe u savlađivanju prirode. Za izradu oruđa i oružja čovek je koristio kamen, drvo i kost, a tek pri kraju ovog razdoblja počeo je da koristi i metal.

Čovek je živeo u surovoj klimi, okružen mnogobrojnim neprijateljima – divljin zverima. U borbi za goli fizički opstanak , on je bio prinuđen da se služi sa raznim pomoćnim predmetima, koje su nalazili gotove u prirodi (kamen,motka,....). U početku je to korištenje predmeta bilo nagonsko, ali je kasnije postalo svesno. Praljudi počinju da podešavaju te predmete da bi lakše rukovali njima, pa su tako nastala prva oruđa i oružja. Time se čovek odvojio od životinjskog carstva i postao razumno biće. Zato se slobodno može reći: RAD JE STVORIO ČOVEKA!!!

2

2. Domen istorije i metod istorije

Istorija kao nauka o ljudskom društvu treba pre svega da sopštava događaje i da traži za njih obašnjenja. Prvi istoričari1 su skuplali uspomene ili porodična i mesna predanja. Tome nepresušnom izvoru pamćenja potomci su mogli dodati istorijsku literaturu (prepisana, skraćena ili proširena svedočanstva). Kritički duh, koji u poslednje vreme uzima sve više maha, upućuje istoričara da sumnja u takve literarne proizvode i usmena predanja, i primorava ga da se koristi čistim izvorima, kao što su stari zapisi, pergamenti, papirusi, natpisi na pločama i kamenju, čiji su tekstovi u svoje vreme imali vrednost zvaničnog dokumenta. Savremeni istoričar, koji se više ne interesuje samo za one izvore od kojih, izgleda, zavisi tok događaja, i za vladajuće društvene slojeve, počinje da proučava narode kao celine i sve pojave njihovog duhovnog i materijalnog života. Arheologija istovremeno rekonstruiše civilizacije daleke prošlosti, koje nisu ostavile pisane spomenike. Današnji istoričar se više ne ograničava na vrme prvih čitljivih tekstova (oko 3000 p.n.e). On polae pravo na svaku epohu u koju mu materijal dobijen iskopavanjem dozvoljava da prodre ili da objasni razvitak neke civilizacijei njene odnose sa drugim civilizaciijama. Prepuštajući potpuno stručnjaku za praistoriju duge i mnogobrojne milenijume koji još uvek pripadaju praistoriji , istoričar, govoreći o događajima u čovečanstvu, uzima na sebe da nas ukratko podseti na čevekovo poreklo.

1 Iz enciklopedije Wikipedia

3

3. Periodizacija istorije

Istraživanje prošlosti nije nimalo lak i jednostavan zadatak. Ljudi su oduvek nailazili na teškoće kad su pokušali da na sveobuhvatan način spoznaju prošlost. Zato su delili je na periode. Smatrali su da će je na taj način lakše izučiti i na osnovu toga svoje istraživačke rezultate na jasan, pregledan i sistematski način. U razvitku društva uočavaju se različiti periodi sa jasno izraženim privrednim, društvenim i kulturnim osobenostima. Međutim pri utvrđivanju i vremenskom određivanju pojedinih perioda istorijskog razvitka primenjivana su razna načela. Tako se periodizacija u staro doba zasnivala na podeli istorije na svetske imperije. Pojava hrišćanstva unela je verske motive u vremensku podelu istorije na epohe i razdoblja. Poznati italijanski pisac i mislilac Nikolo Mkijaveli2 (1469 – 1527) podelio je istoriju na staro doba (antički period, kad se govorili čistim latinskim jezikom), srednje doba (kad je taj jezik iskvaren) i novo doba (kad se latinski jezik obnovio). Tek je nenački istoričar Kristof Keler (1638 – 1707) konačno podelio svetsku istoriju na stari, srednji i novi vek, i to na osnovu događaja pretežno značajnih za istoriju hrišćanstva. Kelerova periodizacija imala je velike nedostatke. Zato su neki istoričari kao osnovu za podelu razvoja društva na periode počeli da uzimaju određena društvena i ekonoska zbivanja, zajednička u prošlosti više ili svih naroda. Na osnovu toga nastalo je shvatanje o kružnom razviju svetske istorije, čije se karakteristike ponavljaju na određenim periodima.

2 Iz enciklopedije Wikipedia

4

4. Kameno doba

Kameno doba3 se deli na paleolit (grč. palaios – stari, lithos – kameni) – starije kameno boba i neolit (grč. neos - novi, lithos – kameni) – mlađe kameno doba. Peleolit je trajao od postanka čoveka do XIII milenijuma p.n.e. a neolit od XIII do IV milenijuma p.n.e.

U stalnoj borbi sa silama prirode, nepogodam i divljim životinjama, čovekolika bića se postepeno i veoma sporo razvijaju. Najstarije ljudske zajednice su horde. Horde su zajednice prvobitnih ljudi spontano nastale zbog odbrane od zveri i drugih neprilika i zbog razmnožavanja. To su bile zajednice sakupljača plodova i lovaca. Paleoliski ljudi su pravili svoje prvo oruđe i oružje od grubo klesanog kamena. Pored kamena, upotrebljavali su i drvo. Tokom vremena oruđa i oružja su usavršavana kako bi bila podesnija za rukovanje. U starijem kamenon dobu ljudi nisu gradili stalna staništa, nego su lutali u potrazi za hranom i koristili prirodna skloništa – krošnje drveća i pećine. Ipak, u tom periodu čovek je bio društveno biće koje je ovladalo govorom i time se definitivno odvojilo od životinjskog carstva. U poznom paleolitu se javljaju začetci likovne umetnosti, koja u početku ima magijski karakter. Po zidovima pećina ljudi su dosta verno slikali konture životinja i scene iz lova. Izređuju i skulpture od kostiju, najčešće jelene i žene. U periodu kada je lov čoveku bio glavno zanimanje, pojavio se totemizam – obožavanje određene vrste životinja. U ovom periodu čovek je počeo da koristi vatru, koja mu je olakšala život u surovoj prirodi. Upotreba vatre predstavlja prekretnicu u daljem razvitku ljudskog roda.

• Neolit

Glačajući kame,ljudi su dobijali fine i oštre predmete kakve ranije nisu imali – sekire, strugove, svrdla, noževe, motike...Pored koplja, čovek je izradio luk i strelu, čime je usavršio lov. Korišćenjem glačanog kamenog4 oružja i oruđa promenio se život ljudi. Pomoću oštre i izglačane sekire ljudi su počeli da krče šume, da se naseljavaju uz obale, jezera i reke gde se podižu stalna naselja. Gradili su zemunice – staništa koja su ukopana u zemlju, i sojenice – drvene kuće ili kuće od šiblja podignute iznad vode. Ljudi su pripitomili neke životinje i počeli da se bave stočarstvom. Od stoke su prvo upotrebljavali meso, a kasnije mleko za hranu, i kožu i dlaku za prevljenje odeće i obuće. Iz sakupljanja plodova postepeno se razvila zemljoradnja. Prelaskom na zemljoradnju i stočarstvo javila se prva velika društvena podela rada i prva razmena proizvoda – između stočarskog i zemljoradničkog stanovništva. Napredak u proizvodnji sredstava za život uslovi je promene i u društvenom uređenju. Da bi se proizvodnja uspešno obavila bio je potreban zajednički rad. Hordu postepeno zamenjuje rod – zajednica zasnovana na krvnom srodstvu. Preovlađivao je tzv. matrijarhalni rod – matrijarhat (lat. mater – majka, grč. arhein – vladati), u kome starešinstvo pripada ženi. To je bilo uslovljeno ulogom žene u 3 Enciklopedija Wikipedie, Kameno doba4 Enciklopedija Wikipedia, Neolit

5

proizvodnji, koja je bila značajnija od uloge muškarca. U samom početku neolita razvilo se grnčarstvo. Čovek je bez grnčarskog kola izrađivao različito posuđe od gline koje mu je služilo za spravljanje i čuvanje hrane.

5. Metalno doba

Usavršavajući izradu oruđa i oružja,ljudi su krajem neolita pronašli metal i počeli od njega da izrađuju oruđe i oružje. Tako je u razvoju prvobitne zajednice otpočelo metalno doba, njen prvi period. Prvi pronađen metal5 bio je bakar, od koga su prvobitni ljudi već u IV i III milenijumu p.n.e pravili oštrice za koplja, udice, noževe i sekire. Međutim, bakar nije bio dovoljno čvrst te su se bakarna oružja lako lomila. Ljudi su tada počeli da mešaju bakar i kalaj i tako su dobili bronzu, a bronzana oružja su bila čvršća i trajnija od bakarnih. Zato je bronza bila pogodna za izradu oruđa – rala sa metalnim raonikom, sekire, motike kao i za izradu oružja – mača, koplja i štita. Veliki napredak u proizvodnji otpočeo je pronalaskom gvožđa, u poslednjim vekovima II milenijuma p.n.e jer su tada znatno usavršena sredstva za proizvodnju. U zemljoradnji je odpočela upotreba rala sa gvozdenim raonikom i gvozdene motike, zatim se pojavila zaprega, kao i kola za prevoz tereta. Vezana je i pojava zanata- što je dovelo do druge velike podele rada, do odvajanja zanatstva od zemljoradnje i trgovine, sa kojom počinje i treća društvena podela rada. U metalno doba ljudi su živeli u naseljima. Ponekad su podizali naselja na kolju – na rekama i jezerima. Takva naselja nazivaju se sojenice. Upotrevba kola i izrada većih lađa omogućuje prenos tereta i ljudi na veće daljine, tako da su veze između udaljenih krajeva postale življe i redovitije. Ljudsko društvo u metalnom dobu prelazi iz prvobitne zajednice u civilizaciju i prva klasna društva.

5 Enciklopedija Wikipedia, Metalno doba

6

6. Istorijsko doba

Istorijsko doba6 je opočelo pojavom pisanih spomenika, formiranjem klasa i pojavom prvih država, i traje do danas. Prava periodizacija istoriju moguća je samo kada se istraživanje prošlosti proširi na sve bitne odrednice sadržaja života ljudi i kada se to sve sagleda u celkini. Na osnovu toga razvoj društva delimo na nekoliko vremenskih razdoblja, koje nazivamo društveno – ekonomske formacije (prvobitna formacija, robovlasnička, feudalna i kapitalistička), ali imajući uvek u vidu da je razvoj društva u Aziji imao veoma izražene osobenosti i da nije tekao po potpuno podudrano sa razvojem društva u Evropi. Istorijsko doba se deli na: stari vek (od postanka prvih država – 3000 g. p.n.e do kraja V veka n.e.), srednji vek (od V do XV veka), novi vek (od XV do početka XX veka) i savremeno doba (od početka XX veka do danas).

ISTORIJAPERIOD TRAJANJEStari vek 4000 p.n.e – 476Srednji vek 476 – 1492Novi vek 1492 – 1914Savremeno doba 1914 - ........

OBLICI DRUŠTVENOG UREĐENJA

Rodovsko – plemensko do 4000 p.n.eRobovlasničko 4000 p.n.e – 476Feudalizam 476 – 1789.Kapitalizam od 1789.

6 Enciklopedija Wikipedie

7

7. Stari Egipat

Pod pojmom starog Egipta7 podrazumeva se egipatska država i civilizacija od praistorije do rimskih osvajanja. Stari Egipat je po nekim naučnicima najveća ljudska civilizacja., imajući u vidu vreme u kome je postojala, njena dostignuća i trajanje od 3.000 godina. Egipatska civilizacija ja razvila specifično državno uređenje, religiju, arhitekturu, pismo i umtnost. Po društvenom uređenu, to je bila robovlasnička država, kao i sve ostale države straog bliskog istoka. U vreme najvećeg proširenja obuhvatala je prostor od Nubije do južne Sirije, ali je središte same civilizacije uvek bilo u dolini Nila. Ova reka je bila od ključnog značaja za razvo Starog Egipta, što je ostavilo traga i u religiji i u umetnosti. Među najznačajnijim civilizacijskim dostignućima koje se (koliko je pozna) prvi put sreću u Egiptu su: pronalazak stakla, hartije, lana, mastila, kalendara, časovnika, geometrije i azbuke; popis stanovništva, pošta, osnovno i srednje obrazovanje, monoteizam, široko rasprostranjena monogamija i etička filozofija. Egipatska civilizacija je dala veliki doprinos u unapređenju državne uprave, pisma, književnosti, nauke, medicine, arhitekture, vajarstva i dugih umetnosti.

•Istorija

Tragovi ljudsko prisustva su u egiptu još od starijeg paleolita. Prva upotreba pisma, koja označava početak istorijskog perioda datirana je u doba pre ujedinjenja Egipta, u doba kulture Nakada II8. Prvo poznato sređivanje pisma i pisani izvori potiču iz iz doba tzv. Nulte dinastije, u vreme ujedinjenja egipatske države. Istorija starog Egipta se proteže od 31. veka p.n.e do 30. godine p.n.e kada je definitivno prestala da bude samostalni državni entitet. Autohtona egipatska kultura održala se mnogo duže i nestale je tek posle arapskih osvajanja u 7. veku n.e.

•Rano dinastički period i stvaranje države

U doba kulture Nakada9 (III) dolazi do stvaranja jedinstvene egipatske države ujedinjenjem najpre više političkih centara u gornjem Egiptu, a zatim i gornjeg i donjeg Egipta. Iz ovog perida potiče i najstariji nalaz egipatskog pisma. Grad Memfis na severu postaje upravno središte, a Abidos uz druge gradove na jugu ostaje kulturno sedište države. Zatim u doba prve dinastije dolazi do stvaranja centralizovana državne uprave, a jača i egipatski uticaj na okolne kulture Nubije i Palestine. U to vreme pojavio se kalendar kao sistem merenja vremena, kočije sa konjima kao prevozno sredstvo, a Bog Sunca – Ra bio je vrhovni bog u egipatskoj religiji.

7 Enciklopedija Wikipedia, Stari Egipat8 Wikipedia, Istorija Starog Egipta9 Wikipedia, Istorija Starog Egipta

8

•Staro carstvo

Početag starog carstva10 nije određen nekom političkom prekretnicom, već se nastavlja na tradiciju ranodinastičkog Egipta. Ovaj termin nastao je u hronologiji 19. veka i za početak je uzet početak 3. dinastije. Karakterišu ga velika centralizacija države, značajno unapređenje u državnoj upravi, administraciji i poreskom sistemu i veliki graditeljski poduhvati od kojih su najveći piramide, grobnice vladara 4. dinastije. Završava se raspadom Egipta na kraju 8. dinastije oko 2160.p.n.e.

•Srednje carstvo

Srednje carstvo je trajalo id 2050. do 1700. godine p.n.e. Egipat je ostao podeljen još oko 200 godina. Na čelo pokreta za ujedinjenje11 stali su Hijerakopolis i Teba. Posle duge borbe monarh Tebe je ujedinio Egipat i uspostavio jedinstven državu. Faraoni 12. dinastije su isli u pljačkaške pohode u Libiju i proširili granice Egipta do druge katarakte. Za vreme 13. dinastije ponovo je počelo rasulo egipatske države. Robovi su dizali ustanke i ubijali bogataše. Ustanci su slabili moć državea što je omogućilo Hiksima da osvoje Egipat.

• Propast Starog Egipta

Nakon mnogo propalih dinastija i preminulih velikih vladara, upravljanje i vlast nad Egiptom prešli su u ruke sveštenika i carstvo je počelo da propada, postajući tako slabo da ga je Aleksandat Veliki preuzeo bez ikakvog otpora Egipćana. Iako nije proveo mnogo vemena u Egiptu12, Aleksandrija – novoustanovljeni glavni grad Egipta pod vlašću Alekstandra Velikog – bio je i ostao velelepan i izuzetno razvijen. Svoje carstvo je Aleksandar Veliki kasnije podelio i predao vlast svojim generalima, a nešto kasnije vlast ove grčke dinastije nad Egiptom okončana je sa vlašću Kleopatr VII. Ona je vladala zajedno sa svojim sinom iz palate u Aleksandriji, u Donjem Egiptu, koja je nedugo zatim postala svetski centar grčke kulture. Nakon Kleopatre još preko 300 godina su faraoni grčkog porekla vladali Egiptom, a zatim je Egipat postao provincija Rimskog carstva. Mnoge strane države su tada preuzimale Egipat na kraće vreme. Nakon mnogo godina ratovanja i stradanja u svojoj dugoj istoriji, Egipat je konačno postao samostalna državau 20. veku.

10 Wikipedia, Istorija Starog Egipta11 Wikipedia, Istorija Starog Egipta12 Wikipedia, Propast Starog Egipta

9

•Piramide

Najimpresivnije građevine Egipta svakako su piramide koje su građene kao grobnice faraona. Do sada je pronađeno ukupno 46 piramida13, a prtpostavlja se da ima još neotkrivenih pod nepreglednim peskom pustinja. U 27. veku p.n.e izgrađena je prva piramida i od tada su one postale osnovni način shranjivanja vladara. Jedan od razloga što su piramide toliko fascinantne je taj što su to bile prve velike građevine ikada sagrađene samo slaganjem precizno isečenih ogromnih kamenih blokova jednih na druge. U razvoju građevinarstva Egipat je tako bio neprikosnoveno carstvo više 0d 2.000 godina. Egipćani su verovali da je preminulom i dalje potrebno njgovo telo i razne stvari koje su sahranjivane uz telo kako bi preživeo u zagrobnom životu. Oni su znali da se u suvim pustinjama stvari veoma dobro čuvaju i birali su posebna mesta za sahranjivanje koja su i danas veoma dobro pčuvana. Uvaženi stanovnici Egipta toga doba bili su dovoljno bogati da izgrade velelepne grobnice i bogato ih opreme zlatom, dragim kamenjem, zapisima na papitusu, slikovnim prikazima i statuama. Jedan od najpoznatijih piramida je Velika piramifa faraona Kufua – sagrađena od 2 miliona i 300 hiljada kamenih blokova, a svaki blok teži oko 2,5 tona.

•Hijeroglifi

Egipćani nisu slikali stvarne predstave iz života, već su njihove slike bile vrsta dijagrama za koje se verovalo da imaju magičnu moć. Kako bi sačuvali magičnu moć svoje umetnosti, umetnicu su precizno kopirali likovni stil svojih predaka, pa su tako svi umetnici starog Egipta slikali14 na isti način stvarajući veoma slične skilovne prikazre Ovi prikazi u grobnicama usko su vezani za egipatsko slikovno pismo ili hijeroglife za koje se veruje da su nastali još pre oko 5.000 godina.

8. Antička Grčka

Antička Grčka je naziva koji se koristi za opisivanje sveta u kojem se govorilo grčkim jezikom u antičkim vremenima. Taj naziva se ne odnosi samo na područje

13 Wikipedia, Istorija Starog Egipta14 Wikipedia, Hijeoglifi

10

današnje grčke države, nego i na područja naseljena Grcima u antičkim vremenima: Kipar, egejska obala Male Azije (tada poznata kao Jonija, Dorida i Eolida), Sicilija i južna Italija (poznata kao velika Grčka), te razbacana naselja na obalama današnje Albanije, Bugarske, južne Francuske, Dalmacije, Libije, Španije, kao i crnomorska obala u današnjoj Ukrajini i Rusiji.

Antičku Grčku15 neki istoričari smatraju temeljom kulture zapadnoevropske civilizacije. Grčka kultura je izvršila snažan uticaj na Rimsko carstvo, koje je prenelo njem oblik po mnogim delovima Evrope. Civilizacija Antičke Grčke je neizmetno uticala na jezik, politiku obrazovanje, filozofiju, umetnost i arhitekturu modernog sveta, posebno tokom renesanse u zapadnoj Evropi i ponovo tokom procvata neoklasicizma tokom 18. i 19. veka u Evropi i obema Amerikama.

Veruje se da su Grci, krećući se prema jugu, doselili na grčko poluostrvo u nekoliko talasa pred kraj 3.000 godina p.n.e, a zadnja je bila navala Dorana. Razdoblje od 1600. p.n.e. do oko 1100.p.n.e, je doba mikenske Grčke, a poznato je po vladavini Agamemnona i ratovima protiv Troje kao što je prikazano u Homerovim epovima. Razdoblje od 1100.p.n.e. do 8. veka p.n.e naziva se "mračnim dobom" jer iz tog razdoblja nema nikakvih zapisa, a arheološki dokazi su oskudni. Istoeija Antičke Grčke se završava vladavinom Aleksandra Velikog koji je umro 323.p.n.e. Sledeći događaji čine doba helenističke Grčke.

Grčki istoričari i poitički pisci koji su čija su dela preživela, a među kojima su posebno ugledni Herodot, Tukidid, Ksenofon, Demosten, Platon i Aristotel bili su uglavnom Atinjani ili njeni simpatizeri, a svi su bli politički konzervativci. Stoga znamo daleko više o istoriji i politici Atine od bilo kojeg drugog grada i njegove istorije. Štaviše. ovi su se pisci usredsredili gotovo samo na celokunu političku, vojnu i diplomatsku istoriju, a zanemarili su ekonosku i socijalnu. Sva se istorija antičke Grčke mora boriti s tim prstranostima u svojim izvorima.

• Uspon Grčke

Grčka je u 8. veku pre Hrista počela izlaziti iz mračnog doba koje je sledilo nakon propasti Mikenske civilizacije. Pismenost se izgubila i mikensko pismo je

15 Wikipedia,Antička Grčka

11

zaboravljeno, pa su Grci prilagodili feničansko pismo grčkome i od oko 8. veka počinju se pojavljivati pisani zapisi. Grčka je bila podeljena namnogo malih zajednica, polisa.

Dok se Grčka ekonoski oporavljala16, njeno se stanovništvo povećalo više nego što je bilo obradive zemlje. Zbog toga su Grci oko 750. p.n.e. započeli širenje koje je potrajalo 250 godina, naseljavajući kolonije u svim pravcima.

Do 6. veka p.n.e Helada (kako Grci nazivaju svoju zemlju) je postala kulturno i jezičko područje mnogo veće od geografskog područja Grčke. Grčki gradovi nisu politički nadzirali kolonije koje su osnivali, ali su često ostali povezani s njima u religiji i trgovini.

•Prevlast Atine

Grčko – persijski ratovi su najavili vek atinske prevlsti u grčkim poslovima. Atina je bila ne izazvan gospodar mora i takođe vodeća trgovačka sila, iako je Korint ostao njen ozbiljni protivnik. Vodeći državnik tog perida bio je Perikle koji je iskoristio porez koji su plaćali članovi Dolskog saveza za izgradnju Partenona i ostalih velikih spomenika klasične Atine. Do sredine 5. veka Savez je preimenovan u Atinsko carstvo, a simbolizujući prenos zajedničke riznice s Dela na Prtenon 454. p.n.e.

Bogatstvo Atine je privlačilo mnoge talentovane ljude iz svih deolva Grčke, te je stvorilo bogati besposleni sloj koji su postali zaštitinici umetnosti. Atinsk je državapodupirala i nauku i umetnost, a naročito arhitekturu. Atina je postala centar Grčke književnosti, filozofije i umetnosti. Neka od najvećih imena17 zapadnoevropske kulture i intelektualne istorije živela su u Atini tokom toga perioda: dramatičar Eshil, Aristofan, Euripid i Sofoklo, filozofi Aristotel, Platon i Sokrat, istoričari Herodot, Tukidi i Ksenofon, pesnici Simonid i kipar Fidija. Grad je postao po Periklovim rečima "škola Helade"

Ostale grčke države u početku su prihvatile Atinsko vođstvu u nastavku rata protiv Persijanaca, ali nakon pada konzervativnog političata Kimona 461.p.n.e Atina je postala sve izraženija imperijalistička sila, Nakon grčke pobede u bitci kod Eurimedonta 466. p.n.e, Persijanci više nisu bili pretnja, pa su neke države, poput Naksosa, pokušale istupiti iz Saveza,ili su bili prisiljeni da se pokore. Nove Atinske vođe Perikle i Efijat, pustili su da se odnosi između Atine i Sparta pogoršaju, pa je 458. p.n.e izbio rat. Nakon nekoliko godina beskrajnog rata potpisan je 30 – godišnji mir između Delskog i Peloponeskog saveza (Sparta i njeni saveznice). To se podudarilo sa pomorskom bitkom kod Slamine na Kipru, zadnjom bitkom između Grka i Persijanaca, a nako toga je zaključen Kalijin mir (450. p.n.e) između Grka i Persijanaca.

•Prevlast Sparte i Tebe

16 Wikipedia, Uspon Grčke17 Wikipedia, Uspon Grčke

12

Kraj Peloponeskog rata učinio je Spartu gospodarom cele Grčke, ali uski vidokrug spartanskih elitnih ratnika nije se prilagodio toj ulozi. U nekoliko godina Demokratska stranka je povratila vlast u Atini i ostalim gradovima. 395. p.n.e. spartanske vođe su oduzale službu Lisandu18, pa je Sparta izgubila pomorsku nadmoć. 387. p.n.e Sprta je sablaznila grčko mišljene zaključivši sporazum sa Persijom koji su Persijanci okružili grčke gradove u Joniji i na Kipru, tako izvrgavajući sto godina grčkih pobeda nad Persijom. Sparta je tada pokušala oslebeti moć svoje bivše saveznice Tebe, što je dovelo do rata u kojem je Teba sklopila savezništvo sa starim nepijateljem Atinom. Tebanske vojskovođe Epaminonda i Pelopida izvojevali su odlučujući podedu u bitci kod Leuktre (371.p.n.e).

Posledica te pbede bila je kraj spartanske i uspostavljanje tebanske nadmoći. Takođe je i Atina obnovila veliki deo svoje pređašne snage. Prevast Tebe bila je kratkoga veka. Epaminondinom smrti kod Mantineje (362.p.n.e) grad je izgubio svojeg najvećeg vođu, a njegovi naslednici učinili su veliku greški započevši desetogodišnji rat s Fokidom. 346 p.n.e Tebanci su pozvali Filipa II Makedoskog da im pompgne protiv Fokiđana, te su tako po prvi put uveli Makedonce u grčke poslove.

•Uspon Makedonaca

Kraljevstvo Makedonacastvorno je u 7. veku p.n.e. Neki Grci su smatrali Makedonce varvarima, ali bez obzira na njihove etničko preklo, oni su od 5. veka p.n.e. govorili grčkim jezikom i bili delom grčke kulture. Makedonci su imali neznatnu ulogu u grčkoj politici prepočetka 4. veka p.n.e., te je Filip II, preduzumljiv čovek koji se školovao u Tebi, hteo imati veću ulogu. Naročito je hteo biti prihvaćen za novog grčkog vođu u vraćanju slobode u grčkim gradovima u Aziji koji su bili pod persijskokm vlašću. Zauzevši grčke gradove Amfipol, Metonu i Potideju, stekao je upravu nad makedonskim rudnicima zlata i srebra. To mu je dalo izvore da ostvari svoje nemere.

Filip je uspostavio makedosnku prevlst nad Tesalijom (352. p.n.e) i Trakijom, a od 348. p.n.e., je nadzirao sve severnije od Termopolja. Koristio je svoje veliko bogatstvo da potkupi grče političare i stvori "makedosnku stranku" u svakom grčkom gradu.

339.p.n.e Teba, Atina, Sprta i ostale grčke države stvorile su savezništvo, da se odupru Filipu i da ga izbace iz grčkih gradova koje je zauzeo na severu. Međutim Filip je napao prvi, napredujući po grčkoj gde je kod Heronej porazio združene grčke gradove 338. p.n.e. Taj događaj tradicionalno označava kraj ere grčkih gradova – država kao samostalnih političkih jedinica iako su Atina i ostali grdovi preživeli kao samostalne države sve do rimskih vremena.

Filip je pokušao pobediti Atinu19 dodvoravanjem i darovima, ali nije uspeo. Organizovao je gradove u Korintski savez i proglasio da će vodita napad na Persiju kako bi oslobodio grčke gradove i osvetio persijske invazije u prethodnom veku. Ubijen je 336. p.n.e.

18 Wikipedia,Prevlast Sparte i Tebe19 Wikipedia, Uspon Makedonaca

13

•Osvajanje Aleksanrda Velikog

Filipa je nasledio 20 – godišnji sin Aleksandar20 koji je odmah nastavio sprovoditi očeve planove. Otputovao je u Korint gde su ga okupljeni grčki gradovi priznali za vođu Grka. Nakon toga krenuo je na sever da skupi vojsku. Vojska kojom je napao Persijsko Carstvo je uglavnom bila sastavljena od Makedonaca. Dok je Aleksandar ratovao u Trkiji, čuo je da su se grčki gradovi pobunili. Pojurio je ponovo na jug, osvojio i razorio Tebu do temelja kao upozorenje svim grčkim gradovima ako bi se odupreli njegovoj snazi.

334p.n.e, Aleksanrad je krenuo u Aziju gde je pobedio Persijance na reci Granik. Time je stekao kontrolu nad Jonskom obalom, te je napravio pobedničku povorku kroz oslobođene grčke gradove. Nakon toga je dogovorio poslove u Anatoliji nastavio je napredovanje južno kroz Kilikiju do Sirije gde je porazio Darija III kod Isa. Onda je nastavio kroz Fenikiju do Egipta kojeg je osvojio bez ikakvog otpora

Darije je sada bio spreman da sklopi mir, gde bi se Aleksandar pobednički vratio kući, ali Aleksandar je odlučio da osvoji Persiju i postavi sebe za vladara čitavog sveta. Napredovao je severoistočno kroz Istoeiju i Mesopotamiju, te je opet porazio Darije kod Gugamele. Darije je krenuo u beg, ali su ga ubili sopstveni vojnici. Aleksandar se proglasio gospodarm Persijskog Carstva, zauzevši Suzu i Persepolis bez otpora.

Aleksandar se žurio napredujući kroz današnji Afganistan i Pakistan do doline reke Ind, mogao je tako napredovati i do Ganga i Bengla ali je njegova vojska odbila da ide dalje. Umro je od groznice u Vavilonu 323. p.n.e.

•Religija starih Grka

Iako je obožavanje boga neba Zevsa počelo već u 2. milenijumu p.n.e ,grčka religija u užem smislu reči javila se pre oko 750. p.n.e i trajala oko hiljadu godina, šireći uticaj po mediteranskom svetu, a i dalje. Grci su imali mnogo bogova koji su upravljali raznim prirodnim ili društvenim silama (npr. Posejdon morem,Demetra žetvom, Hera brakom). Na raznim mestima poštovana su razna božanstva, ali su Homerovi epovi doprineli da se stvori jedinstvena religija, u kojoj se za glavne bogove verovalo da žive na planini Olimp21 pod vlašću Zevsa. Klanjali su se i herojima iz prošlosti kao što su, Herkules i Eskulap.

Smtr je smatana dostjna prezira. Mrtvi su živeli u Hadovom kraljevstvu, a samo su heroji živeli u Eliziji.

•Starogrčka mitologija

20 Wikipedia, Osvajanja Aleksandra Velikog21 Wikipedia, Religija starih Grka

14

Grčka mitologija predstavlja usmena i pismena predanja starih Grka o njihovim bogovima i herojima i prirodi i istoriji. Za grčke legende22 i mitove danas se prvenstveno zna iz grčke književnosti, uključukući i takva klasična dela kao što su Homerova Ilijada i Odiseja, Hesidovi "Poslovi i dani" i "Teogonija", Ovidijeva "Metarmofoza" i drame Eshila,Sofokla i Euripida. Mitovi se bave stvaranjem bogova i sveta, borbom za prevlast među bogovima i pebedu Zevsa, ljubavne veze i svađe među bogovima i posledice njihovih pustolovina i moći koje se osećaju u svetu smrtnika, uključujući njihovu povezanost sa prirodnim pojavama kao što su grmljavina ili godišnja doba i njihovu vezu sa kultnim mestima i ritualima. Tu spadaju priče o Trojanskom ratu, lutanima Odiseja, Jasonovaoj potrazi za zltnim runom, Herkulovim podvizima, Tezejevim avanturama i Edipovoj tragediji.

9. Antički Rim

Antički Rim je bio civilizacija koja je nastala od grada – džave osnovanog na Apeninskom poluostruvu po trediciji koju nam prenosi Livije 753.p.n.e do ogromnog carstva koje je okružilo Sredozemno more. Tokom svog 12 – sto vekovnog postojanja, rimska civilizacija je prešla put od monarhije, republike sa kombinacijom oligarhije i

22 Wikipedia, Starogrčka mitologija

15

demokratije, do autokratskog carstva. Rimska civilizacija je dominirala zapadnom Evropom i područjima oko Sredozemnog mora putem osvajanja i asimilacije.

Ipak, Rimsko carstvo23 je na kraju doživelo pad. Zapadni deo carstva, uključujuči Hispaniju, Gliju i Itliju su u V veku raspao u nazavisne kraljevine. Istočno carstvo, čiji jejcentar bio Konstantinopolj, se naziva Vizantija nakon 476. tradicionalnog datupa pada Rima i početka ranog srednjeg veka, takodje znanog kao Mračni vek.

Rimska civilizacija se često svrstava u "klasičnu antiku" sa antičkom Grčom, civilizacijom koja je inspirisala veliki deo kulture antičkog Rima. Rim je značajno doprineo razvoju prava, ratne veštine, književnosti, arhitekture, tehnologije, i jezika u zapadnom svetu, a njegova istorija još uvek ima uticaj na današnji svet.

10. Srednji vek

Srednji vek je deo istorije od V do XV veka nove ere, tačnije 476. godine , kada je germanski kralj Odoakar zbacio poslednjeg rimskog cara Ramula Avgusta pa do 1492. godine kada je Kristifor Kolumbo otkrio Ameriku. Neki istoričari njegovo trajanje povezuju sa trajanjem Vizantijskog carstva. Pogled srednjovekovog čoveka na svet

23 Wikipedia, Antički Rim

16

gotovo je posve oblikovalo hrišćanstvo, dok su viši staleži imali i viteštvo kao skup etičkih pravila. Deli se na:

- Rani srednji vek od V do XI veka- Razvijeni srednji vek od XII do xv veka- Kasni srednji vek od XIV do XV veka

Srednji vek, pogotovo rani srednji vek, još se i naziva i mračnim dobom zbog kontrasta u odnosu na visoko razvijene civilizacije starog Rima pre njega i renesanse posle njega. Ipak poslednjih se decenija naučnici i humanisti kao Johan Hucinga i Žak le Gog te pre svih Ernst Robert Kutrijus otkrili civilizaciju srednjeg veka, koja je sasvim različita od spomenutih ali jednako složena i vredna.

Srednji vek na zapadu24 je obeležila prevlast katoličke Crkve, te se ona u razdoblju srednjeg veka pokušava suprotstaviti sve moćnijem građanstvu te zadržati prevlast nad svojtom vladara.Dolazilo je i do sukoba s Crkvom te osnivanja mnogih smerova koji su uopšteno nazivani katari koji su tražili čišćenje pred Bogom. Zbog suprotstavljanja crkvi ona je vodila i krstaške ratove te osuđivala jeres osnivanjem inkvizicija, najpoznatija Španska inkvizicija.

11. Renesansa

Renesansa (fr. renaissance – ponovo rođenje) je kulturno – istorijski pjam koje je najpre označavao doba od 1350. do 16. veka u kome je došlo do ponovnog interesovanja za klasičnu antiku i procvat umetnosti, da bi se zatim ovim pojmom

24 Wikipedia, Srednji vek

17

označavalo kulturno stanje prelaznog doba25 od srednjeg veka do novog doba, narčito u Italiji.

Pojam renesansa je u uzajamnom odnosu sa pojmom humanizma. Humanizam se odnosio na naučno – duhovni sardžaj ovog razdoblja, a renesansa na celokupnu kulturu tog vremena.

Renesansna zanimanjem za prirodu kod čoveka ponovo oživljava antiku, kojoj je u središtu pažnje takođe bio čovek. Posle humanizma, koji je oživeo antičku književnost, poćetkom 15. veka dolazi do obnove te tadicije i u likovnoj umetnosti. Renesansa se najintenzivinje razvija u Italiji, Nemačkoj i Holandiji.

12. Zaključak

U ovom radu smo mogli videti sve stadijum razvoja ljudskog bića a i njegovog društva. Moglo se promeniti da je njegov razvoj išao polako, sa mnogo uspona i padova. Non stop je kratao iz početka. Istina je da je čovek napredovao daleko u tehnološkpm i materijalnom smislu, ali je i dalje ona ista životinja gonjena nogonoma i instinktima.

25 Wikipedia, Renesansa

18

13. Literatura

Wikipedia : - Kameno doba - Neolit

- Metalno doba

19

- Istorijsko doba- Antička Grčka- Uspon Grčke- Uspon Makedonaca- Antički Rim- Srednji vek- Reneansa

20