raport z liczenia gniazd ryb łososiowatych 2012

Raport z liczenia gniazd wędrownych ryb łososiowatych w rzekach północnej Polski w roku 2012- wiosna.

Mgr inż. Artur Furdyna( TPRIIG), mgr inż. Grzegorz Drążkowiak (TPRIIG)

Recenzent Dr inż. Sławomir Keszka (ZUT)

2

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim

osobom dzięki którym powstał ten Raport.

Autorzy

3

Spis Treści

1. Wstęp .................................................................................................................................................. 5

2. Metody badań ..................................................................................................................................... 6

3. Wyniki .................................................................................................................................................. 6

3.1. Rzeka Ina. ..................................................................................................................................... 7

3.1.1. Wiśniówka ........................................................................................................................... 10

3.1.2. Krąpiel z Pęzinką. ................................................................................................................. 11

3.1.3. Małka ................................................................................................................................... 12

3.1.4. Stobnica z Wardynką ........................................................................................................... 13

3.1.5. Reczyca i Sławęcinka ........................................................................................................... 14

3.2. Rzeka Gowienica ......................................................................................................................... 18

3.3. Rzeka Wołczenica ....................................................................................................................... 22

3.4. Rzeka Wieprza ............................................................................................................................ 23

3.5. Rzeka Parsęta............................................................................................................................. 26

3.6. Rzeka Rega .................................................................................................................................. 28

3.6.1. Rzeka Mołstowa .................................................................................................................. 32

3.6.2. Rzeka Brodziec ..................................................................................................................... 35

3.6.3. Rzeka Wkra .......................................................................................................................... 36

3.6.4. Rzeka Pniewa ....................................................................................................................... 39

3.6.5. Rzeka Lubosiel ..................................................................................................................... 41

3.6.6. Rzeka Otoczka...................................................................................................................... 43

3.6.7. Rzeka Lubieszowa ................................................................................................................ 46

3.6.8. Kanał A ................................................................................................................................. 49

3.6.9. Dopływ spod Sokołowa ....................................................................................................... 50

3.7. Rzeka Łeba .................................................................................................................................. 55

3.8. Rzeka Łupawa ............................................................................................................................. 56

3.9. Rzeka Słupia. ............................................................................................................................... 58

4. Zagrożenia ......................................................................................................................................... 59

5. Podsumowanie .................................................................................................................................. 63

6. Wnioski .............................................................................................................................................. 65

4

7. Literatura ........................................................................................................................................... 66

Spis zdjęć rysunków i tabel. ................................................................................................................... 68

5

1. Wstęp

Łosoś (Salmo salar L.) oraz wędrowna forma troci (Salmo trutta m. trutta L.), gatunki anadromiczne,

należą do ryb o wysokich wymaganiach środowiskowych, w tym otwartych dwukierunkowo szlaków migracji w

górę dorzeczy z wód morskich. Stan ich dzikich populacji można uznać za indykator stanu ekologicznego

ekosystemów rzecznych. Jednym z istotnych elementów oceny stanu populacji jest zdolność do samo

odtwarzalności stad z poszczególnych dorzeczy. Ocena tego elementu zwykle opierana jest na liczbie smoltów

spływających z danego dorzecza, jednak przy obecnym, wysokim poziomie sztucznych zarybień prowadzonych

w Polsce przez użytkowników rybackich, liczebność spływających smoltów niejednoznacznie świadczy o

liczebności stada rozrodczego. Tymczasem ilość gniazd tarłowych znacznie wyraźniej ukazuje, jaka jest

liczebność ciągu tarłowego i ile tarlaków przystąpiło do tarła.

Poniższe opracowanie zrealizowane dzięki sfinansowaniu przez szwedzką organizację FISH

SECRETARIAT, jest efektem pracy własnej autorów, członków Towarzystwa Przyjaciół Rzek Iny i

Gowienicy(TPRIIG) oraz analizy wyników wielu Zespołów badawczych zabiegających o ochronę naturalnego

rozrodu ryb wędrownych, przede wszystkim łososiowatych w rzekach przymorza w polskiej części zlewni

Bałtyku. Analiza dostępnych, oficjalnych danych stała się przyczynkiem do doprecyzowania zarówno informacji

na temat obecnego poziomu naturalnego rozrodu tych gatunków, jak i określenia potencjału rozrodczego

poszczególnych, wybranych dorzeczy, które, zdaniem autorów są istotne dla istnienia dzikich populacji łososia

(Salmo salar) i troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) w polskiej części zlewni Bałtyku. Jednymi z głównych

determinantów sukcesu rozrodu naturalnego, obok efektów antropopresji na dorzecza, w Polsce jest ochrona

tarlaków wędrownych łososiowatych przed kłusownictwem rybackim, które, mimo, że jest zwalczane z urzędu,

stanowi największe zagrożenie. Autorzy nie zgadzają się z dotychczas stosowaną metodyką i wskaźnikami

skuteczności ochrony w postaci wykazywanych ilości zebranego nielegalnego sprzętu oraz liczby ujawnionych

faktów kłusownictwa, bowiem wskaźniki te nie mają związku z efektywnością naturalnego rozrodu.

Inwentaryzacja tarlisk oraz liczby gniazd ukazują natomiast jak wiele ryb odbyło tarło w danym dorzeczu, stąd

wybór tej metody oceny poziomu naturalnego rozrodu. Wskaźnik liczby gniazd pośrednio ukazuje również

skuteczność ochrony. Autorzy samodzielnie zinwentaryzowali tarliska w dorzeczach rzek Iny, Gowienicy,

Wołczenicy oraz Regi- biorąc pod uwagę całe dorzecza, oraz wybrane partie w dorzeczach Parsęty (Perznica)

oraz Wieprzy( Bystrzenica, Wieprza od Sławna do Kępic). Informacje na temat pozostałych dorzeczy oraz ich

części, wykazane w opracowaniu, zaczerpnięte są z literatury wymienionej w bibliografii oraz rozmów z

przedstawicielami organizacji zajmujących się ich ochroną: Towarzystwa Miłośników Parsęty (TMP),

Towarzystwa Miłośników Rzeki Regi (TMRR), Towarzystwa Miłośników Rzeki Wieprzy i Grabowej (TMRWIG),

Towarzystwa Przyjaciół Rzeki Łeby (TPRŁ) oraz Klubu „Trzy Rzeki”.

6

2. Metody badań

Badania terenowe prowadzono od marca do czerwca 2012. Wcześniej obserwacje były niemożliwe z

powodu wysokiego stanu wód w dorzeczach trwającego dla Iny, Gowienicy i Regi od grudnia 2011 do kwietnia

2012. W ramach obserwacji autorzy przemierzyli rzeki Inę, Gowienicę, Wołczenicę, Regę, prawobrzeżne

dorzecze górnej Parsęty, Wieprzę na odcinku Sławno- Kępice wraz z dopływami I i II rzędu, oraz Łupawę w

okolicy Damnicy. Pozycję gniazd określono przy pomocy urządzenia GPS GARMIN GPSMAP 78. Dokumentację

fotograficzną wykonano przy użyciu aparatu CANON EOS 60 D z obiektywem o zmiennej ogniskowej 70-300 i

filtrem polaryzacyjnym. Pomiary zaobserwowanych gniazd wykonano przy pomocy dalmierza laserowego oraz

urządzenia GPS. Pomiary obszarów tarłowych, gdzie okresie ochrony tarła w listopadzie i grudniu 2011

zaobserwowano tarło ryb wykonano określając obszar tarłowy przy użyciu funkcji pomiaru powierzchni

urządzenia GPS. Na głębszych partiach rzek rozmiary obszarów tarliskowych określano przy pomocy sprzętu

typu Belly boat- KFT-1 KEEPER. Obserwacjom pomagały okulary polaryzacyjne, zaś na płytszych partiach

dorzeczy obserwacje i pomiary wykonano brodząc przy użyciu zestawów odzieży do brodzenia VISION. Całość

wyposażenia sfinansowano z dotacji od FISH SECRETARIAT. W badaniach przyjęto trzy rozmiary gniazd: duże - o

średnicy powyżej 2 m- oznaczono je w tabelach symbolem B, średnie w przedziale 1 do 2 m o- oznaczono je

symbolem M, oraz małe - 1 – 0,5 m oznaczone symbolem S. Za gniazda uznano tylko wyraźnie zaznaczone

kopce z odsypem piasku za kopcem i dołkiem od strony napływu przekraczające 0,5 m średnicy.

3. Wyniki

Fot. 1. Miejscami Ina jest dzika- Fot. Artur Furdyna (AF)

7

3.1. Rzeka Ina.

Rzeka Ina jest II-rzędowym prawym dopływem Odry, której zlewnia obejmuje ponad 2151 km². Za początek rzeki przyjęto jej wypływ z jeziora Ińsko, dalej meandruje ona po południowo-wschodniej części Niziny Szczecińskiej przepływając oligotroficzne jezioro Krzemień, dalej w kierunku zachodniej części Pojezierza Drawskiego i po północno-wschodniej części Pojezierza Myśliborskiego. Ina w swym biegu liczy 126 km i wpływa do Domiąży, odnogi Odry w miejscowości Kamieniska. Dzisiejsze ujście jest sztucznym przekopem, natomiast naturalnie rzeka ta uchodziła w północnej części jeziora Dąbie. Średni przepływ roczny wynosi 12m³/s. Maksymalne przepływy sięgały ponad 80 m³/s, zaś minimalne poniżej 10 m³/s. Najistotniejszymi jej dopływami: są Krąpiel, Mała Ina, Stobnica z Wardynką, Reczyca, Sławęcinka i Wiśniówka [IOŚ, WIOŚ… 2011]. Zlewnia rzeki Ina w połowie jest obszarem bardzo intensywnie użytkowanym rolniczo, oraz przepływa przez kilka dużych terenów zurbanizowanych skoncentrowanych w pobliżu miejscowości: Recz, Stargard Szczeciński, Goleniów, co zdecydowało zarówno o jakości jej wód, szczególnie dopływu Małej Iny, jak i stopniu przekształcenia. Według opracowanej przez WIOŚ oceny jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2009 w dwóch punktach pomiarowych (poniżej Recza Pomorskiego i poniżej Goleniowa) na podstawie badań hydrochemicznych można stwierdzić, że stan wody jest dobry i poniżej dobrego, stan ekologiczny jest umiarkowany, a ocena elementów biologicznych wskazuje na II–III klasę czystości wód [WIOŚ… 2010]. Pierwsza przeszkoda dla migracji znajduje się na 58 kilometrze rzeki w Stargardzie Szczecińskim, gdzie znajduje się jaz ze sprawnie działającą przepławką. Przez miasto Stargard Szczeciński Ina płynie w dwóch korytach- głównym i młynówce, na której zlokalizowana jest mała elektrownia wodna(MEW). Dzięki temu spływ smoltów oraz keltów troci wędrownej, jak i innych gatunków zwierząt nie jest poddany presji możliwej śmiertelności z powodu obecności turbin. Koryto główne jest dostępne dla migracji do setnego kilometra w miejscowości Recz. Na rzece Inie oraz w jej dorzeczu występują 33 sztuczne progi poprzeczne utrudniające migrację w różnym stopniu[ Keszka i inni 2008]. Na rzece głównej zlokalizowana jest jedna MEW, a w dorzeczu 6 MEW. W chwili obecnej realizowany jest projekt LIFE+, w efekcie którego udrożnione zostanie 28 piętrzeń, co istotnie zmieni dostęp dla migracji w dorzeczu oraz udostępni tarlakom dodatkowe obszary tarliskowe. W obecnie dostępnym obszarze na rzece głównej stwierdzono 13192 m² tarlisk i 127 gniazd-( tabela I A)- z zastrzeżeniem, że wiele obszarów jak i liczba gniazd jest mocno niedoszacowana ze względu na niesprzyjające warunki obserwacji- mętna woda wskutek prac konserwacyjnych powadzonych poniżej miasta Stargard Szczeciński- rejestracja gniazd możliwa była tylko na płytkich, do 0,8 metra głębokości, odcinkach. Jest to ilość dwukrotnie większa od stwierdzonej w opracowaniu na stronie www.itep.edu.pl [Tański i inni 2011]. Należy jednak mieć na uwadze, że przy obecnym stanie degradacji ekosystemu rzeki Iny na dolnym oraz środkowym odcinku-razem 83 km rzeki głównej- przeżywalność juwenilnych łososiowatych graniczy z 0% i występuje w formie wysp tylko w okolicach ujść niektórych dopływów, co potwierdzają kilkakrotnie prowadzone elektropołowy w wykonaniu naukowców Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego[ZUT] oraz pracowników Zarządu Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Szczecinie [ZO PZW Szczecin] [KESZKA i inni 2008]. Jedyny produktywny wg najnowszych badań obszar to górna część rzeki głównej w okolicach Recza o powierzchni 17 ha oraz dopływy. Sytuacja ta jest wynikiem złej gospodarki wodno-ściekowej, szczególnie w powiecie stargardzkim, oraz brakiem stref buforowych na wielu obszarach rolniczych. Po uruchomieniu przepławek w Reczu powierzchnia produktywna rzeki Iny zwiększy się o 2,6 ha cennych tarlisk. Istotnym zagrożeniem w dorzeczu Iny jest bardzo zła gospodarka wodno-ściekowa oraz chemizacja rolnictwa przy braku respektowania konieczności utrzymywania stref buforowych nad ciekami. Rejestrowany w ostatnich latach istotny wzrost ilości gniazd oraz ciągu tarłowego mógłby być znacznie wyższy, gdyby stan fizyko-chemiczny wód Iny i jej dorzecza utrzymywał poziom z lat 90-tych. Wyniki prac badawczych naukowców ZUT nie przekreślają Iny z dorzeczem, co potwierdza sama przyroda i obecność ryb w tym dorzeczu, jednak wskazują na istotne zagrożenie pogorszenia efektywności rozrodu naturalnego przez obniżenie płodności względnej[ Tański i inni 2011]. Wyniki obserwacji własnych autorów oraz innych członków TPRIIG wskazują na jeszcze jedno zagrożenie. Na wskutek wadliwych urządzeń oraz systemów kanalizacyjnych, lub błędów w ich obsłudze, w dorzeczu Iny regularnie dochodzi do przedostawania się do wody ścieków w ilościach powodujących masowe śnięcia ryb. Zdarzenia te od kilku lat dziesiątkują letnie stado łososiowatych gromadzące się ma odcinku poniżej Stargardu Szczecińskiego. Na przykładzie tego dorzecza widać także efekty ochrony permanentnej na odcinkach tarłowych realizowanej przez strażników SSR z TPRIIG oraz ZO PZW Szczecin. Szkoda, że wysiłki te nie znajdują odpowiedniego wsparcia w służbach powołanych specjalnie do zwalczania kłusownictwa rybackiego- Państwowej Straży Rybackiej oraz Okręgowego Inspektoratu Rybołówstwa Morskiego [Furdyna i inni, 2011].

8

Rys. 1. Schemat dorzecza Iny. . Autor - G. Drążkowiak (GD)

Fot. 2 i 3. Tarliska na Inie w Goleniowie i złowiony na nich narybek łososiowatych. (Fot . AF)

9

Tabela I A – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Ina.

Rzeka Lp.

Współrzędne geograficzne

Rozmiar gniazda B, M, S

Powierzchnia tarliska - m²

Liczba gniazd

N E

Ina

1 53°33'6,13 14°50'20,54 M, M, M, S 880 4

2 53°33'5,68 14°50'21,03 S 5 1

3 53°33'0, 02 14°50'23,88 B, B, M, M, M 1300 5

4 53°32'55,09 14°50'32,33 B, B, B, B, M, M 420 6

5 53°32'54,79 14°50'33,09 M 270 1

6 53°32'54,14 14°50'33,64 S 10 1

7 53°32'53,37 14°50'33,50 S 10 1

8 53°32'37,01 14°50'27,51 B, B, M, S 250 4

9 53°32'2,38 14°50'31,57 B, B, B, B 530 4

10 53°31'53,66 14°50'34,73 M, B 215 2

11 53°31'36,33 14°50'39,77 B, B, 216 2

12 53°33'8,51 14°50'24,68 S 900 Wiśniówka 35

13 53°26'44,45 14°53'51,07 B, B 530 2

14 53°25'18,73 14°56'51,77 M, M, M 334 3

15 53°24'59,31 14°56'58,4 M, M, M 180 3

16 53°25,208 14°57'063 M 10 1

17 53°25,204 14°57,067 M 10 1

18 53°24'41,38 14°57'9,31 B, B, B, M, M, M, M 1146 7

19 53°24'28,88 14°57'20,01 B, B, M, M, M 1221 5

20 53°24'28,47 14°58'8,92 B3, M5, S2 2717 10

21 53°20,598 15°02'923 M 10 1

22 53°20,579 15°02'929 M 10 1

23 53°15,550 15°32'126 B 15 1

24 53°15,550 15°32'128 B 20 1

25 53°15,541 15°32'126 B 20 1

26 53°15,537 15°32'126 S 5 1

27 53°15,527 15°32'123 M 10 1

28 53°15,498 15°32'131 M 15 1

29 53°15,550 15°32,126 M 15 1

30 53°15,550 15°32,128 M 15 1

31 53°15,541 15°32,126 M 15 1

32 53°15,537 15°32,126 M 15 1

33 53°15,527 15°32,123 M 10 1

34 53°15,498 15°32,131 B 15 1

35 53°15,481 15°32,134 B 20 1

36 53°15,479 15°32,135 M 10 1

37 53°15,472 15°32,137 M 10 1

38 53°15,465 15°32,140 M 10 1

39 53°15,453 15°32,140 M, S 540 2

40 53°15,425 15°32,106 M 10 1

41 53°15,452 15°32,140 M 10 1

42 53°15,431 15°32,123 B 20 1

43 53°15,425 15°32,122 B, B, M, M 1200 4

10

44 53°24'444 14°58'241 M 10 1

45 53°24'441 14°58'251 M 8 1

SUMA 13192 127

3.1.1. Wiśniówka

Strumień ten jest pierwszym czynnym obecnie dopływem tarłowym Iny w górę od jej ujścia. Ciek ten

liczy około 20 km długości, jednak dla ryb dostępny jest pięciuset metrowy odcinek przyujściowy o powierzchni

900 m². W tabeli I A w pozycji 12 zaznaczono początek tego obszaru, na którym w okresie tarła naliczono 35

gniazd. W szczycie na tym pilnowanym całodobowo przez członków TPRIIG tarlisku stwierdzono obecność 70

ryb. W roku 2010, przy wyższym poziomie wód w okresie tarła w szczycie stwierdzono obecność 220 tarlaków,

zaś gniazd naliczono wówczas 70. Po udrożnieniu istniejących piętrzeń produktywna powierzchnia na tym

strumieniu wzrośnie do 3 ha.

Fot. 4 i 5. Gniazda tarłowe na Wiśniówce (Fot. AF)

Fot 6. Krąpiel- najcenniejszy dopływ tarłowy Iny. (Fot. AF)

11

3.1.2. Krąpiel z Pęzinką.

Prawy dopływ Iny I rzędu o długości 70 km. W całości płynie w powiecie stargardzkim. Powyżej

Stargardu, niedaleko ujścia do Iny, ta nizinna rzeka przybiera górski charakter, tworząc przełom. Ten odcinek

doliny wyznaczony został do ochrony w formie obszaru Natura 2000 Dolina Krąpieli. Zlewnia tego dopływu to

670 km². Dolny odcinek tej rzeki od miejscowości Pęzino do cofki MEW Strachocin-Święte to obszar Natura

2000 o wzorcowych warunkach rzeki tarłowej dla łososia [ Keszka i inni 2006]. W chwili obecnej ryby, przy

otwarciu MEW w Strachocinie-Świętym, które jest rokrocznie od 2010 roku realizowane w okresie głównego

ciągu tarłowego na okres 10 dni na początku października, za sprawą uzgodnienia ZZMIUW/ TPRIIG/ użytkownik

MEW/ docierają do Pęzina oraz do IV rzędu dopływu Pęzinka. Odcinek ten charakteryzuje się spadkami do 4‰,

dużymi połaciami grubego substratu żwirowego do 100 mm średnicy, oraz pojedynczymi formami skalnymi w

korycie rzeki. Krąpiel na tym odcinku płynie w głębokim jarze ze skarpami porośniętymi bukami. Na odcinku

tym zarejestrowano jedne z największych gniazd o rozmiarach ponad 3 metry oraz grubej ziarnistości substratu.

Niestety liczebność gniazd nie jest zadowalająca, zaś na brzegach odkryto wiele śladów po obecności

kłusowników. Dostępna dziś powierzchnia tarłowa na tym odcinku to 12,5 ha. W ramach badań

zaobserwowano 39 gniazd w tym 3 na Pęzince. Powierzchnia obszaru tarliskowego użytego przez ryby to 1684

m²- tabela I B. Po realizacji udrożnień w ramach projektu LIFE+ obszar produktywny Krąpieli z dorzeczem

powiększy się o około 30 ha.

Tabela I B – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Krąpiel.

Rzeka Lp. Współrzędne geograficzne Rozmiar gniazda - B,

M, S Powierzchnia tarliska -

m² Liczba gniazd

N E

Krąpiel

1 53°19,119 15°03,528 B 20 1

2 53°19,576 15°06,720 S 8 1

3 53°19,563 15°06,698 B,B,B,B, 50 4

4 53°19,528 15°06,634 M 8 1

5 53°19,526 15°06,635 M,M,M,B,B,B 1000 6

6 53°20,272 15°08,097 B,B,B,B,B,M,M,M 400 8

7 53°19,483 15°06,493 B,B 20 2

8 53°19,550 15°06,764 M 6 1

9 53°19,421 15°06,624 B,B,B,B,B,B 50 5

10 53°19,373 15°06,564 S 4 1

11 53°19,329 15°06,569 M 5 1

12 53°19,327 15°06,570 S 3 1

13 53°19,860 15°08,043 M,M,M,M 100 4

14 53°20,063 15°11,303 S 3 1

15 53°20,108 15°12,382 S 3 1

16 53°20,105 15°12,387 S 4 1

SUMA 1684 39

http://pl.wikipedia.org/wiki/Dop%C5%82yw

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ina

http://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_stargardzki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stargard_Szczeci%C5%84ski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ina

http://pl.wikipedia.org/wiki/Natura_2000

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dolina_Kr%C4%85pieli&action=edit&redlink=1

12

Fot. 7. Fragment „wielorodzinnego” kopca długości 7 metrów na Krąpieli. (Fot. AF)

3.1.3. Małka

To niewielki, II rzędowy dopływ Iny o długości ośmiu kilometrów. Odcinek produktywny dla łososiowatych to pięć kilometrów, co daje 1,5 ha powierzchni produktywnej. Po udrożnieniu progu po młynie w Małkocinie obszar ten zwiększy się o 0,5 ha. Na odcinku do Małkocina- obecnie dostępnym, zlokalizowano 36 gniazd i 441 m² powierzchni tarlisk - tabela I C. Na cieku tym ryby wykorzystały do budowy gniazd praktycznie każdą dostępną powierzchnię substratu. Jest to istotny produktywnie dopływ, co zostało potwierdzone w trakcie kilkukrotnych elektropołowów wykonanych przez zespół naukowców ZUT [KESZKA i inni 2007]. Liczebność gniazd na tym dopływie jest ściśle zależna od poziomu wód w okresie tarła oraz skutecznej ochrony.

Tabela I C – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Małka.

Rzeka Lp.

Współrzędne geograficzne Rozmiar gniazda -

B, M, S Powierzchnia tarliska - m²

Ilość gniazd N E

Małka

1 53°23,606 15°01,412 M 10 1

2 53°23,599 15°01,599 M 10 1

3 53°23,516 15°01,393 B 15 1

4 53°23,504 15°01,393 B, B, M, M 80 4

5 53°23,501 15°01,393 M 20 1

6 53°23,495 15°01,393 S 10 1

7 53°23,631 14°59,343 M 10 1

8 53°23,453 14°58,216 M 10 1

9 53°22,861 15°01,311 M 10 1

13

10 53°22,862 15°01,307 M 10 1

11 53°23,273 15°01,401 M 8 1

12 53°23,199 15°01,367 M 10 1

13 53°23,125 15°01,364 M 14 1

14 53°23,120 15°01,371 B,M 30 2

15 53°22,987 15°01,344 M 10 1

16 53°23,288 15°01,400 S 6 1

17 53°23,286 15°01,403 B 16 1

18 53°23,282 15°01,407 M 10 1

19 53°23,278 15°01,407 M 10 1

20 53°23,274 15°01,406 B,M 24 2

21 53°23,290 15°01,398 M, M, S 30 3

22 53°23,342 15°01,389 B,B,B,B 50 4

23 53°23,361 15°01,390 M 10 1

24 53°23,359 15°01,395 M 8 1

25 53°23,354 15°01,395 M 12 1

26 53°23,375 15°01,382 S 8 1

SUMA 441 36

Fot. 8 i 9. Małka jest chwilami rwąca, chwilami spokojna, lecz pełna życia i substratu tarłowego. (Fot. AF)

3.1.4. Stobnica z Wardynką

Ta niewielka rzeka, II rzędowy dopływ Iny , 15 km długości, stanowi cenny dopływ tarłowy, wraz z

wpadająca do niej Wardynką, jednak liczba wchodzących do niej ryb jest ściśle związana z poziomem wody w

okresie ciągu tarłowego, bowiem na trzecim kilometrze rzeki znajduje się próg, który uniemożliwia migrację

wyżej. Dodatkowo stan tej rzeki pogarsza zlokalizowane na niej gospodarstwo stawowej hodowli karpia oraz

tuczarnia pstrąga na Wardynce. W efekcie działania tych obiektów, szczególnie hodowli karpia, na odcinku

powyżej progu trudno znaleźć rybom obszar z substratem tarłowym. Tarliska zlokalizowane są tylko poniżej

progu na przyujściowym odcinku oraz na Wardynce, poniżej jazu w Chełpie. W okresie badań gniazda

stwierdzono tylko poniżej najniższego progu, na trzecim kilometrze rzeki od ujścia do Iny. Stwierdzono tam na

120 m² 8 dużych gniazd, z których największe miało ponad 3 m średnicy z bardzo grubym substratem- tabela I

D poz. 27,28,29. Obecny obszar produktywny dla wędrownych łososiowatych to 1,2 ha. Po udrożnieniu progu

obszar ten zwiększy się o 7,5 ha. Rzeka ta regularnie zarybiana była narybkiem łososia, stąd można

podejrzewać pojedyncze pary tego gatunku odbywające w niej tarło [KESZKA i inni 2007].

14

Fot. 10 Gniazda na Stobnicy są duże, ale nieliczne z braku substratu, który zasypują osady z hodowli karpia

leżącej w środkowym biegu rzeki. (Fot. AF)

3.1.5. Reczyca i Sławęcinka

Około ośmiu kilometrów poniżej ujścia Stobnicy do Iny wpadają naprzeciwko siebie dwa cenne

dopływy tarłowe. Reczyca o 20 kilometrach długości oraz Sławęcinka o 8 kilometrach długości. W obecnym

stanie drożności tej rzeki ryby docierają do jazu w Suchanówku na 3 kilometrze rzeki, gdzie zlokalizowano 27

gniazd na 315 m² powierzchni tarłowej- (tabela I D). Obszar produktywny to 0,9 ha. Po udrożnieniu, w ramach

projektu LIFE+ obszar ten zwiększy się o 3 ha, przy czym powyżej MEW w Suchaniu rzeka ta jest potokiem

żwirodennym o dużym potencjale rozrodczym. Dużo mniejsza Sławęcinka także jest cennym dopływem,

którego wartość jako obszaru tarliskowego jest silnie zależna od poziomu wody. W latach o wysokim stanie

wód rejestrowano na niej kilkadziesiąt gniazd, jednak w okresie badań znaleziono jedynie 4 na 25 m² tarliska-

(tabela I D). Obszar produktywny Sławęcinki wynosi 1,8 ha. W trakcie elektropołowów naukowcy ZUT

stwierdzili na obu tych strumieniach dużą liczebność juwenilnych łososiowatych [KESZKA i inni 2007]. Na cieku

tym, podobnie jak na Reczycy i Stobnicy istnieje bardzo silna presja kłusownicza. W sezonie tarłowym 2009

kłusownicy z zemsty za skuteczną ochronę po zakończeniu przez ryby tarła i ochrony całodobowej pod koniec

grudnia zniszczyli kopce tarłowe ryb.

15

Fot. 11 Nieliczne bystrza żwirowe na dolnym odcinku Reczycy są w pełni wykorzystane przez tarlaki. (Fot AF)

Tabela I D Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzekach Stobnicy, Reczycy i Sławęcince.

Rzeka Lp. Współrzędne geograficzne

Rozmiar gniazda - B,M,S Powierzchnia tarliska m²

Ilość gniazd

N E

Reczyca

1 53°15,721 15°21,155 M 10 1

2 53°14,881 15°19,943 M 10 Sławęcinka 1

3 53°15,629 15°21,259 B 20 1

4 53°15,610 15°21,263 B,B,B 50 3

5 53°15,609 15°21,263 M,M 20 2

6 53°15,607 15°21,264 M 20 1

7 53°15,606 15°21,264 M 10 1

8 53°15,606 15°21,265 M 10 1

9 53°15,605 15°21,264 B,M 20 2

10 53°15,601 15°21,264 M 15 1

11 53°15,599 15°21,263 M 10 1

12 53°15,511 15°21,270 M 10 1

13 53°15,508 15°21,271 M 10 1

14 53°15,493 15°21,276 M,S 15 2

15 53°15,364 15°21,085 M 10 1

16 53°15,475 15°21,289 M 10 1

16

17 53°15,469 15°21,286 M 10 1

18 53°15,346 15°21,154 M 10 1

19 53°15,431 15°21,289 M 10 1

20 53°15,429 15°21,288 M 10 1

21 53°15,417 15°21,283 M 10 1

22 53°15,357 15°21,196 M 5 1

23 53°15,356 15°21,197 M 10 1

24 53°14,033 15°21,167 M 5 Sławęcinka 1

25 53°14,031 15°21,164 M 5 Sławęcinka 1

26 53°13,998 15°21,198 S 5 Sławęcinka 1

27 53°13,078 15°28,085 B,B,,B 70 Stobnica 3

28 53°13,076 15°28,091 B,B 30 Stobnica 2

29 53°13,064 15°28,129 B,B,B 20 Stobnica 3

SUMA 450 39

Fot 12 Pozostałości po starych młynach to duża przeszkoda dla tarlaków. Pokonują ją tylko przy wyższych

stanach wód. Sławęcinka. (Fot. AF)

17

Fot 13 i 14. Gniazda na Reczycy (Fot. AF)

Tabela I E Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Iny oraz Potencjalna powierzchnia tarłowa

dorzecza Iny

Dostępna powierzchnia tarliskowa dorzecza Iny

Lp. Rzeka Główna

Dopływ II-rzędu

Dopływ III-rzędu

Dostępna powierzchnia

tarliskowa dorzecza -

m²

1

Ina

12292

2 Krąpiel

1674

3 Pęzinka 10

4 Wiśniówka 900

5 Reczyca 315

6 Sławęcinka 15

7 Stobnica 120

8 Małka 441

Razem 15767

Potencjalna powierzchnia tarłowa dorzecza Iny

9

Ina

26000

10

Górna Krąpiel

300000

11 Krępa 45000

12 Giełdnica 25000

13 Sokola 15000

14 Pęzinka 20000

15 Wiśniówka 20000

16 Reczyca 30000

17 Stobnica 75000

18 Małka 5000

19 Bącznik 10000

Razem 571000

18

3.2. Rzeka Gowienica

Rzeka ta należy do zlewni Zalewu Szczecińskiego, do którego uchodzi w miejscowości Stepnica

sztucznym ujściem. Gowienica ma 47,9 km długości, zaś jej najważniejszy dopływ, Stepnica, 32 km [ Keszka i

inni 2006]. Rzeka wraz z dorzeczem objęta jest w całości ochroną w ramach obszarów Natura 2000. W okresie

badań stwierdzono w Gowienicy 71 gniazd oraz 1414 m² obszarów tarliskowych- tabela II A. W chwili obecnej

ryby docierają w czasie migracji tarłowych do jazu w miejscowości Łożnica. Na tym odcinku rzeka praktycznie

nie ma dopływów nadających się regularnie do tarła. W latach obfitych w wodę kilka par ryb odbywa tarło w

Henrykowskiej Strudze, jednak w czasie badań zaobserwowano tam jedno bardzo małe gniazdo, poniżej

założeń przyjętych do kwalifikacji jako trociowe. Na trasie migracji na czynnym odcinku ryby napotykają dwie

przeszkody- pozostałości po jazach w Widzieńsku oraz Babigoszczy.

Fot 15 W tej dzikiej rzece pełno jest kryjówek dla ryb w różnym wieku. (Fot. AF)

TPRIIG będzie realizować projekt udrożnienia jazu w Widzieńsku w roku 2013. Poniżej obu przeszkód

występuje nasilone kłusownictwo w okresie ciągów tarłowych. W dolnym biegu do miejscowości Widzieńsko

ryby nie znajdują warunków do rozrodu z braku substratu. Najbardziej atrakcyjną częścią obecnie dostępnej

rzeki jest odcinek Widzieńsko- Babigoszcz, gdzie jest 8,7 ha produktywnego obszaru z licznymi obszarami

żwirowymi. Drugim czynnym dziś obszarem tarłowym jest odcinek w okolicy miejscowości Dzisna, gdzie

zlokalizowano skupiska gniazd na niewielkim obszarze. Po udrożnieniu jazu w Łożnicy, które miało być

wykonane w ramach modernizacji hodowli pstrąga, rzeka zyska 8 km doskonałych terenów dla rozrodu i

podchowu o powierzchni 2,4 ha oraz kolejne 11 km na górnej Stepnicy oraz jej dopływie Pileszy, co daje kolejne

3,3 ha. W efekcie udrożnienia dorzecza Gowienicy obszar produktywny dla łososiowatych tej rzeki może

wynieść 14,4 ha. W latach 2008- 2010 na rzece prowadzona była inwentaryzacja gniazd w trakcie której

naliczono odpowiednio 35 oraz 25 gniazd [Wasiluk 2011].

19

Rys 2. Schemat dorzecza Gowienicy z potencjalnymi obszarami tarłowymi. Autor - (GD)

Fot 16 i 17 Gniazda troci wędrownej na Gowienicy. Fot A. Furdyna

20

Tabela II A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Gowienica

Rzeka Lp.

Współrzędne geograficzne

Rozmiar gniazda B,M,S Powierzchnia tarliska - m²

Gniazd N E

Gowienica

1 53°39,138' 014°38,324' B 14 1

2 53°40,375' 014°42,831' B, B, M, M, M, S, S 50 7

3 53°40,350' 014°42,829 M 10 1

4 53°40,378' 014°45,738' B, B, B 40 3

5 53°40,456' 014°45,895' B 12 1

6 53°40,511' 014°46,462' M 8 1

7 53°40,538' 014°46,467' M 12 1

8 53°40,531' 014°46,473' B, B, B, B 60 4

9 53°40,546' 014°46,472' M 10 1

10 53°40,571' 014°46,598' M 10 1

11 53°40,565' 014°46,614' B, B 20 2

12 53°40,559' 014°46,618' M 8 1

13 53°40,578' 014°46,652' M 6 1

14 53°40,603' 014°46,787' M 8 1

15 53°40,602' 014°46,790' S 5 1

16 53°40,603' 014°46,794' M 7 1

17 53°40,605' 014°46,795' M 8 1

18 53°40,631' 014°46,827' M 10 1

19 53°40,632' 014°46,832' M 6 1

20 53°40,659' 014°47,124' M 10 1

21 53°40,644' 014°47,129' M 6 1

22 53°40,640' 014°47,161' S 5 1

23 53°40,639' 014°47,164' S 4 1

24 53°40,629' 014°47,198' M 8 1

25 53°40,630' 014°47,199' M 10 1

26 53°40,645' 014°47,212' M 6 1

27 53°40,646' 014°47,216' M 8 1

28 53°40,647' 014°47,220' M 10 1

29 53°40,648' 014°47,222' M 8 1

30 53°40,658' 014°47,222' M 7 1

21

31 53°40,657' 014°47,223' B 8 1

32 53°40,657' 014°47,222' B 10 1

33 53°40,656' 014°47,223' M 7 1

34 53°40,670' 014°47,237' M 6 1

35 53°40,671' 014°47,252' M 6 1

36 53°40,698' 014°47,259' M 7 1

37 53°40,717' 014°47,253' M 6 1

38 53°40,717' 014°47,252' M 6 1

39 53°40,766' 014°47,364' M 5 1

40 53°40,749' 014°47,372' M 7 1

41 53°40,785' 014°47,399' M 8 1

42 53°40,780' 014°47,411' M, M 18 2

43 53°40,780' 014°47,412' M 7 1

44 53°40,921' 014°47,642' M 6 1

45 53°40,954' 014°47,632' M 8 1

46 53°40,968' 014°47,655' M 10 1

47 53°40,992' 014°47,722' M 5 1

48 53°40,985' 014°47,766' S 4 1

49 53°40'47,05 014°48'37,02 S 3 1

50 53°40'46,82 014°48'37,9 M 6 1

51 53°40,891' 014°48,041' M 8 1

52 53°41'33,24 014°51'50,47 M 6 1

53 53°41'32,02 014°51'16,03 B,B,B,B,B,B,M,M,M,M 400 9

54 53°40,892' 014°48,041' M 6 1

55 53°41'6,13 014°48'31,63 S,S 450 2

56 53°41'38,48 014°48'41,55 M,S 15 2

SUMA 1414 71

22

Tabela II B Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Gowienicy oraz Potencjalna powierzchnia

tarłowa dorzecza Gowienicy

Dostępna powierzchnia tarliskowa dorzecza Gowienicy

Lp. Rzeka Główna

Dopływ II-rzędu

Dopływ III-rzędu

Dostępna powierzchnia

tarliskowa dorzecza -

m²

1 Gowienica 1414

Razem 1414

Potencjalna powierzchnia tarłowa dorzecza Gowienicy

1 Gowienica 24000

2 Stepnica 20000

3 Pilesza 13000

Razem 57000

3.3. Rzeka Wołczenica

Wołczenica to niewielki, podobnie jak Gowienica, dopływ Zalewu Szczecińskiego wpadający do Zalewu

Kamieńskiego. Niesie ona niewiele wody- średnio około 1 m³/s , jednak w swym środkowym biegu, powyżej

miejscowości Derkacz przepływa przez rejon bogaty w żwir i mogłaby być atrakcyjna jako tarlisko i

podchowalnik ryb łososiowatych[ Keszka i inni 2006]. Badania wykonane przez zespół naukowców z ZUT oraz

ZO PZW w Szczecinie, dowiodły przydatności tej rzeki dla rozrodu, jednak na wskutek małych przepływów oraz

zabudowy poprzecznej dziś dostępna jest tylko cześć rzeki do miejscowości Derkacz. [ Tański i inni 2011].

Podczas badań nie stwierdzono żadnych gniazd, jednak w wynikach przytoczonego opracowania naukowcy

wykazują 12 gniazd w roku 2009 oraz 24 gniazda w roku 2010. W wykazie przedstawionym w opracowaniu

dominują gniazda małe, co niewątpliwie wiąże się z brakiem substratu tarłowego tej rzece na odcinku

dostępnym obecnie dla tarlaków. Obecnie dostępny obszar produktywny dla rozrodu i podchowu naturalnego

wędrownych ryb łososiowatych wynosi 2 ha i w znakomitej większości jest to rzeka silnie przekształcona na

wskutek regulacji. Po udrożnieniu jazu w derkaczu obszar ten mógłby wzrosnąć o 150%, przy czym na odcinku

w okolicach miejscowości Czarnogłowy oraz Trzechelskiej Strudze występuje wiele obszarów żwirowego dna.

Górna część zlewni płynie w większości przez tereny zalesione oraz ekstensywnie użytkowane łąki, stąd jakość

wody pod kątem wymogów ryb łososiowatych jest dobra i znalazłyby one, po udrożnieniu jazu w Derkaczu,

dobre warunki dla naturalnego rozrodu [ Tański i inni 2011].

23

Fot 18 Wieprza w okolicach Korzybia. (Fot AF)

3.4. Rzeka Wieprza

Jedna z największych i najpiękniejszych rzek Pomorza. Długość tej rzeki wynosi 117 km[RZGW

Szczecin], choć niektóre źródła podają nawet 140 km [IBSFC, HELCOM 1999], zaś jej zlewnia obejmuje 2170

km². W znacznej części objęta ochroną w ramach obszarów Natura 2000. Średnio rzeka ta niesie 21 m³/s z

wahaniami od 11 do 63 m³/s. Dolny odcinek do miasta Sławno jest silnie przekształcony, poza krótki odcinkami

płynącymi w okolicy miejscowości Wilkowice, Mazów, Stary Kraków, i nie przedstawia wartości jako obszar

reprodukcyjny dla wędrownych łososiowatych. Liczne dopływy już kilka kilometrów powyżej ujścia do Bałtyku

stanowią istotny obszar tarłowy dla tej rzeki. Najcenniejszy spośród nich- Grabowa jest niestety zabudowany w

tak silnym stopniu poprzecznymi progami, że tarlaki bardzo rzadko docierają do swych dawnych tarlisk w

okolicy Polanowa. Natomiast obszar powyżej Sławna od miejscowości Pomiłowo, po minięciu cofki jazu, z

obecnie, w trakcie badań, uruchomionymi przepławkami stanowi bardzo cenny obszar tarłowy i

podchowalnikowy, szczególnie na odcinku Lisewo- Kępice. Podczas wizyty na tym odcinku stwierdzono 21

gniazd oraz740 m² tarlisk- tabela III A. Liczba ta jest znacznie niedoszacowana ze względu na trudne warunki

obserwacji- bystra, górska rzeka o szerokości często ponad 20 m. Potencjał rzeki Wieprzy oraz jej dorzecza jest

ogromny, jednak wymaga udrożnienia wielu piętrzeń, w tym kilku MEW. Obecnie dostępne jest 60 km rzeki

głównej, w tym 10 km obszarów tarłowych o powierzchni 20 ha oraz dwa dopływy, Bystrzenica i Rakowa o

powierzchni produktywnej około 6 ha. Powyżej zespołu elektrowni Kępice istnieje najcenniejszy odcinek

tarliskowy Wieprzy z ogromną ilością dopływów o powierzchni produktywnej około 25 ha, dziś dla wędrownych

łososiowatych całkowicie niedostępny.

24

Fot 19. Bystrzenica w ujściu do Wieprzy. (Fot. GD)

Fot 20 i 21. Nowe przepławki na Wieprzy- Pomiłowo oraz jaz w okolicach Lisewa. (Fot. GD)

25

Fot 22 Tarliska na Wieprzy poniżej Korzybia latem. (Fot AF)

Tabela III A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wieprza oraz dopływie

Bystrzenica

Rzeka Lp. Współrzędne GPS

Rozmiar gniazda B,M,S, Powierzchnia tarliska

m² Ilość gniazd

N E

Wieprza

1 54°20,648 16°42,339 M 100 1

2 54°18,907 16°51,080 M 10 1

3 54°18,909 16°51,115 M 10 1

4 54°18,892 16°51,144 B, M, M 60 3

5 54°18,794 16°51,356 M 20 1

6 54°18,787 16°51,366 M 30 1

7 54°18,749 16°51,478 M 30 1

8 54°18,679 16°51,680 M,B 100 2

9 54°18,716 16°51,670 M, M, M, B, B, 200 5

10 54°18,738 16°51,761 B 50 1

11 54°18,739 16°51,762 M, M, 50 2

12 54°18,623 16°52,019 B 30 1

13 54°18,633 16°52,029 B 50 1

SUMA 740 21

26

Fot. 23 i 24. Dwa oblicza dorzecza Parsęty. Dzikie dopływy- Perznica oraz zbiorniki zaporowe- górna Radew. (Fot AF)

3.5. Rzeka Parsęta

Rzeka ta to jeden z najważniejszych obszarów tarłowych wędrownych łososiowatych na Pomorzu

Zachodnim. Długość tej rzeki to wg różnych źródeł od 139[RZGW Szczecin], do 154 kilometrów[IBSFC, HELCOM

1999]. Zlewnia to ponad 3150 km². Najważniejsze dopływy to Radew o długości 83 km oraz ponad 1000 km²

zlewni oraz kilkanaście mniejszych, jak Dębnica, Pokrzywnica, Perznica, Mogilica, Liśnica,Topiel oraz ich

dorzecza. Całe dorzecze Parsęty objęte jest programem Natura 2000. Szlak migracji ryb wędrownych na

pierwszą przeszkodę napotyka już w niedaleko ujścia w mieście Kołobrzeg, jednak tą przeszkodę ryby pokonują

bez przystanku, a może nawet, paradoksalnie, uciśniona niskim jazem rzeka wabi je do dalszej migracji bystrym

prądem, toczącej się grubą warstwą wody. Kolejna, dużo trudniejsza do pokonania przeszkoda to MEW w

Rościnie, na 54 kilometrze rzeki. Budowla wyposażona jest w sprawnie działającą przepławkę i, gdyby nie plaga

kłusownictwa, ryby prawie swobodnie migrowałyby w górną część dorzecza. Głównym korytem Parsęty ryby

docierają dziś na sto czterdziesty kilometr rzeki do okolic Storkowa, po drodze zaś mają kilkanaście dopływów

atrakcyjnych do rozrodu. Najważniejszy dopływ, Radew, pierwszą przeszkodę dla migracji ma już na samym

ujściu do Parsęty, w Karlinie. Mimo przeszkód w Karlinie i Rościnie tarlaki troci wędrownej i nieliczne łososie

docierają w pewnej liczbie do górnej części dorzecza Parsęty oraz do Chotli, dopływu Radwi uchodzącego

poniżej jazu w Niedalinie- niedrożnego kresu ich wędrówki głównym korytem Radwi. Mimo to Parsęta wraz z

dolną częścią Radwi posiada największy ze wszystkich pomorskich rzek potencjał rozrodczy oraz

podchowalnikowy, 60% dorzecza jest dostępne dla migrujących gatunków. W przeliczeniu na powierzchnię w

chwili obecnej dla ryb wędrownych dostępne jest ponad 200 ha wód, które w przypadku stosunkowo mało

zdegradowanej rzeki oferują bardzo dużo obszarów z substratem tarłowym począwszy od odcinka

przyujściowego aż po sieć źródłową. Z uzyskanych informacji szacunkowych Parsęta z dorzeczem oferuje rybom

około 20 ha tarlisk. Oficjalnie prezentowany potencjał tego dorzecza podający możliwości produkcji do stadium

smolt na poziomie 6000 sztuk jest, zdaniem autorów, jak i opiekunów rzeki, członków TMP, bardzo mocno

niedoszacowany, lub założona przeżywalność jest za niska- oparta na wskaźnikach dla dolnych partii dużych

rzek. W przypadku Parsęty znaczna część stada tarłowego ma dostęp do II i III rzędowych dopływów, gdzie

przeżywalność jest znacznie wyższa. Dorzecze to winno generować około 30 000 dzikich smoltów, a nie 6 000,

jeśli je porównać do znacznie uboższych biologicznie rzek Skandynawskich jak Testeboån, czy inne. Wizyta na

jednym z wielu tarłowych dopływów, uchodzącej na 125 kilometrze do Parsęty Perznicy oraz jej dopływie

Raduszy- tabela IV pokazuje bogactwo i potencjał tego dorzecza. Na kilkukilometrowym odcinku naliczono 42

gniazda oraz 705 metrów tarlisk-(tabela IV A). Wg informacji członków TMP w dorzeczu Parsęty jest tak dużo

gniazd, że brak im społeczników, którzy mogliby to policzyć. Szkoda, bo ta wiedza, podobnie jak np. z Łeby, czy

Słupi, jest bardzo cenna.

27

Fot 25 i 26 Gniazda na Raduszy oraz ślady po kłusowniczych „wynalazkach”. (Fot. AF)

Tabela IV A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Raduszy i Perznicy-

dopływach Parsęty

Rzeka Lp. Współrzędne geograficzne

Rozmiar gniazda - B,M,S, Powierzchnia tarliska

m² Ilość gniazd

N E

Radusza oraz Perznica

1 53°49,394 16°20,849 M 10 1

2 53°49,411 16°20,898 M 10 1

3 53°50,231 16°24,048 M 10 1

4 53°50,228 16°24,068 M 10 1

5 53°50,223 16°24,078 M 10 1

6 53°50,228 16°24,089 M 15 1

7 53°50,231 16°24,124 M 10 1

8 53°50,163 16°24,150 M 10 1

9 53°50,164 16°24,151 B, B, B, B 80 4

10 53°50,123 16°24,163 M 20 1

11 53°50,228 16°24,136 M 20 1

12 53°50,112 16°24,172 M 20 1

13 53°50,100 16°24,180 B, M, M, M, M, S 120 6

14 53°50,213 16°24,156 S,M 30 2

15 53°50,201 16°24,175 M 15 1

16 53°50,102 16°24,207 M, M , S, B 50 4

17 53°50,072 16°24,225 M, M , 20 2

18 53°50,139 16°24,210 M, M , M, S 50 4

19 53°50,002 16°24,254 M 20 1

20 53°50,002 16°24,253 M 10 1

21 53°50,005 16°24,255 M 15 1

22 53°50,081 16°24,235 M 45 1

23 53°50,040 16°24,248 B 55 1

24 53°50,069 16°24,243 M 20 1

25 53°50,059 16°24,247 M 20 1

26 53°47,068 16°24,413 M 10 1

SUMA 705 42

28

3.6. Rzeka Rega

Rzeka Rega bierze swój początek na wysokości 177,5 m n.p.m. nieopodal miejscowości Bronowo

(gmina Połczyn Zdrój) jej całkowita długość wynosi 172 km przy powierzchni dorzecza 2724,9 km2. Historycznie

Rega wpadała do jeziora Resko Przymorskie, a jej ujście znajdowało się między miejscowościami Rogowo i

Dźwirzyno. W 1457 roku mieszkańcy miasta Trzebiatów przekopali nowe 950 metrowe koryto i skierowali ujście

rzeki bezpośrednio do Bałtyku z pominięciem jeziora w miejscowości Mrzeżyno. Średni przepływ wody w Redze

wynosi 19.2 m3/s, maksymalny osiągnął wartość 91.1 m

3/s natomiast minimalny wynosił 6.33 m

3/s. Spadek

doliny rzeki jest zmienny w jej górnym biegu średnia wynosi 0.97 ‰, a w obrębach cofek zbiorników

zaporowych zaledwie 0,15 ‰ (Tab V A). W dorzeczu zlokalizowane jest 38 budowli piętrzących w tym

8 elektrowni wodnych w korycie Regi. Dwie z nich tworzą zbiorniki dolinowe Rejowice (170ha) i Likowo (70ha).

Część dorzecza dostępna dla ryb dwuśrodowiskowych sięga 45,5km rzeki, gdzie znajduje się elektrownia wodna

Rejowice nieposiadająca przepławki. Ogólna powierzchnia użyteczna dla łososiowatych wynosi w przybliżeniu

86.6 ha oraz dopływy.

Rys. 3. Część dorzecza Regi dostępna dla ryb dwuśrodowiskowych –autor( GD)

29

Tabela V A- Średni spadek doliny rzecznej Regi.

Odcinek Odległość [km] Średni spadek

Sława – ujście Reskiej Węgorzy 145,8 – 102,7 0.97 ‰

Ujście Reskiej Węgorzy – Lisowo (MEW) 102,7 – 60,8 0,60 ‰

Lisowo – Smolęcin (MEW) 60,8 – 45,6 0,15 ‰

Smolęcin – ujście Mołstowy 45,6 – 27,0 0,44 ‰

Ujście Mołstowy 27,0 – 0,0 0,57 ‰

Pierwsze obszary tarliskowe znajdują się na odcinku miejskim Trzebiatowa. W górę rzeki obszary te

rozlokowane są punktowo z większą koncentracją w rejonie miasta Gryfice oraz poniżej elektrowni Rejowice.

Kluczowe znaczenie dla naturalnego rozrodu ma największy dopływ I-rzędu Mołstowa wraz z dopływami II-

rzędu Brodźcem, Wkrą i Pniewą. Drożność Mostowej kończy się na MEW Rzesznikowo na 21km rzeki. Dużą

koncentrację tarlisk notuje się także na dopływach II-rzędu Lubieszowej, Otoczce i Lubosielu.

Górną granicą migracji ryb anadromicznych w Redze jest elektrownia wodna Rejowice (Rys 3 - pkt.6).

Ryby, które kończą wędrówkę pod tym obiektem muszą pokonać piętrzenia MEW Trzebiatów I (Rys 3 - pkt.1)

na młynówce lub Trzebiatów II (Rys 3 - pkt.2) zlokalizowanej na Redze w Trzebiatowie oraz MEW w Gryficach

(Rys 3 - pkt.5) W Redze na odcinku od Trzebiatowa do elektrowni Rejowice znajduje się szacunkowo 44955 m2

obszarów tarłowych. Jedynie w pobliżu Gryfic udało się policzyć gniazda tarłowe, ponieważ utrzymujące się

wysokie stany wód uniemożliwiały dostrzeżenie kopców. Łącznie w korycie Regi zinwentaryzowano 17 gniazd.

(Tab.V B)

Tabela V B. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Redze.

Rzeka Lp. Współrzędne GPS Powierzchnia

tarliskowa - m² Gniazda tarłowe

Rozmiar gnizda B/M/S N E

Rega

1 54 3′ 51″ 15 15′ 46.93″ 3780 brak danych - wysoki stan wód

2 54 3′ 54.83″ 15 16′ 18.99″ 975 brak danych - wysoki stan wód
















30







24 53 56′ 12.92″ 15 14′ 19.7″ 800 2 B/B





29 53 55′ 16.98″ 15 12′ 38.51″ 2550 2 B/B

30 53 55′ 13.61″ 15 12′ 24.81″ 1800 2 B/M

31 53 55′ 8.13″ 15 12′ 9.81″ 900 2 B/B

32 53 55′ 3.92″ 15 12′ 7.98″ 2880 5 B/B/B/M/M

33 53 54′ 55.9″ 15 12′ 8.88″ 570 2 B/M

34 53 54′ 52.72″ 15 12′ 7.45″ 440 2 B/B






Razem 44955 17

Fot 27 - Podwójne gniazdo tarłowe Rega w Gryficach. (Fot.GD)

31

Fot 28 - Rega poniżej Gryfic. (Fot.GD)

Fot 29 - Kres migracji łososiowatych – EW Rejowice. (Fot GD)

32

3.6.1. Rzeka Mołstowa

Największy dopływ tarłowy I-rzędu rzeka Mołstowa o powierzchni zlewni 371,5 km², wpada do Regi na

prawym brzegu na wysokości miejscowości Bielikowo. Na rzece zlokalizowane są trzy elektrownie wodne w

miejscowościach Mołstowo, Grąd( Rys 3 - pkt. 3, 4) i Rzesznikowo. Przy pierwszych dwóch piętrzeniach

zlokalizowane są także korzystające z wód Mołstowej hodowle pstrąga tęczowego. Pierwsze dwie posiadają

sprawne przepławki, które ryby pokonują bez większych problemów. Elektrownia w Rzesznikowie (Rys. 3 -

pkt.7) nie posiada przepławki i jest to miejsce kresu migracji troci i łososia. Jedynie przy wysokich stanach wody

zdarzało się, że część ryb pokonywała tą przeszkodę przez podniesione zastawki. Łączna długość cieku dostępna

dla troci i łososia wynosi ok. 21km W tym roku ZZMiUW realizuje budowę nowych przepławek na elektrowni w

Grądach i Rzesznikowie, które do okresu migracji mają być już sprawne. Inwestycja ta otwiera górne dorzecze

Mostowej (całkowita długość rzeki 48,9km) wraz z dopływami - Rzecznicą, Czernicą, Leżnicą i Podleśną. Na

chwile obecną dostępne dla ryb są dopływy Brodziec, Wkra i Pniewa.

Pierwsze tarliska na Mołstowej znajdują się poniżej miejscowości Bielikowo, Do miejscowości Grąd,

czyli do drugiej elektrowni przeważa dno piaszczyste z pojedynczymi występującymi punktowo pokładami

substratu. Im bliżej elektrowni w Rzesznikowie tym więcej obszarów tarliskowych. Powierzchnia tarliskowa

rzeki Mołstowej wynosi ok. 1256 m2 na, której zinwentaryzowano 37 gniazd tarłowych (Tab. V C). Dość mała

powierzchnia tarlisk wiąże się z przekształceniem profilu podłużnego rzeki przez piętrzenia, przy których

zlokalizowane są elektrownie wodne. Zostały one zlokalizowane na odcinkach rzeki o największych spadkach,

co poskutkowało zasypaniem tarlisk. Sytuacja ta powoduje podniesienie rangi dopływów Mostowej takich jak

Brodziec, Wkra i Pniewa.

Tabela V C. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Mostowa.


tarliskowa- m² Gniazda tarłowe

Rozmiar gniazd B/M/S N E

Mołstowa

1 53 59′ 30.88″ 15 18′ 28.76″ 70 2 M/M

2 54 0′ 6.08″ 15 12′ 55.07″ 15 1 M

3 54 0′ 6.02″ 15 20′ 1.09″ 45 1 M

4 54 0′ 8.92″ 15 20′ 20.87″ 40 1 M

5 53 59′ 56.72″ 15 20′ 52.73″ 35 2 M/M

6 53 59′ 32.91″ 15 21′ 47.53″ 20 1 M

7 53 59′ 21.37″ 15 21′ 52.23″ 45 1 B

8 53 59′ 14.1″ 15 21′ 48.01″ 20 1 B

9 53 57′ 26.67″ 15 23′ 1.52″ 25 1 M

10 53 57′ 21.77″ 15 24′ 26.43″ 40 2 M/M

11 53 57′ 21.54″ 15 24′ 43.72″ 15 1 M

12 53 57′ 27.87″ 15 25′ 2.24″ 55 1 B

13 53 57′ 27.86″ 15 25′ 5.83″ 46 1 M

14 53 56′ 51.27″ 15 27′ 7.13″ 65 1 M

15 53 56′ 40.1″ 15 27′ 22.4″ 70 1 M

16 53 56′ 38.75″ 15 27′ 31.46″ 45 2 B/M

33

17 53 56′ 36.84″ 15 27′ 34.15″ 50 2 M/M

18 53 56′ 34.02″ 15 27′ 43.76″ 30 1 M

19 53 56′ 26.72″ 15 27′ 57.33″ 40 2 M/M

20 53 56′ 23.35″ 15 28′ 7.41″ 55 1 B

21 53 56′ 16.88″ 15 28′ 17.44″ 20 1 B

22 53 56′ 13.64″ 15 28′ 19.39″ 50 2 M/M

23 53 56′ 11.45″ 15 28′ 20.94″ 65 3 M/M/M

24 53 56′ 9.74″ 15 28′ 24.04″ 45 1 M

25 53 56′ 8.29″ 15 28′ 25.53″ 45 2 M/M

26 53 56′ 6.09″ 15 28′ 35.19″ 85 1 M

27 53 56′ 0.89″ 15 28′ 35.73″ 120 1 B

Razem 1256 37

Fot. 30 - Gniazdo tarłowe poniżej MEW Rzesznikowo. (Fot.GD)

34

Fot. 31 - Mołstowa poniżej miejscowości Mołstowo. (Fot. GD)

Fot 32 - Gniazdo tarłowe przy ujściu Pniewy. (Fot. GD)

35

3.6.2. Rzeka Brodziec

Lewobrzeżny dopływ Mołstowej wpadający do niej na wysokości miejscowości Brojce. Ciek płynie

przez kompleksy leśne i tereny rolnicze, Nosi znamiona dawnej melioracji, przez co ilość tarlisk jest niewielka.

Pojedyncze miejsca ze żwirowym dnem znajdują się na odcinku od ujścia do Mołstowej do mostu na trasie

Brojce – Kiełpino. Na ok. 100m2 tarlisk znaleziono 4 gniazda tarłowe. (Tab.V D) Długość cieku dostępnego dla

ryb wynosi ok. 8,5km. Silna presja kłusownicza połączona z małą ilością substratu w cieku sprawia, że

efektywność tarła jest znikoma. Najważniejszym dopływem Brodzca jest Rów Natolewicki, który w swoim

przyujściowym odcinku posiada bardzo dobre warunki do tarła troci wędrownej. Ciek ten posiada ok. 420m2

powierzchni tarliskowej (Tab. V D), przy długości 4,1km dostępnej dla ryb. Ze względu na skrajnie niskie stany

wód jesienią zeszłego roku ryby nie odbywały w nim tarła. Na Brodzcu występuje silna presja kłusownicza.

Tabela V D. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Brodziec i jej dopływie.




Brodziec

1 53 57′ 26.8″ 15 22′ 23.04″

100

1 M

2 53 57′ 23.89″ 15 22′ 24.58″ 1 S

3 53 57′ 19.36″ 15 22′ 26.3″ 1 S

4 53 56′ 17.91″ 15 23′ 5.94″ 1 M

Rów Natolewicki 1 53 56′ 17.07″ 15 22′ 53.36″ 420 0

Razem 520 4

Fot. 33. Uregulowany w górnym odcinku Brodziec. (Fot.GD)

36

Fot 34. Tarlisko na Rowie Natolewickim. (Fot. GD)

3.6.3. Rzeka Wkra

Prawobrzeżny dopływ Mołstowej wpadający do niej poniżej MEW Grąd. Ciek odbiera znaczne ilości ryb

ze względu na znajdującą się powyżej MEW. Ryby niemogące pokonać przepławki cofają się do niej. Ciek silnie

meandrujący, tarliska znajdują się od ujścia do Mołstowej do mostu na trasie Starnin – Kinowo. Przy całkowitej

długości dostępnej dla ryb wynoszącej ok. 9,4km powierzchnia tarliskowa wynosi ok. 2500 m2. Na Wkrze

zinwentaryzowano 39 gniazd tarłowych (Tab. V E). Powyżej most na trasie Kinowo - Starnin ciek uregulowany

silnie zarasta roślinnością brak substratu na dnie. Na Wkrze występuje silna presja kłusownicza.

Tabela V E. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wkrze.




Wkra

1 53 57′ 32.23″ 15 25′ 18.43″

2500

1 M

2 53 57′ 33.48″ 15 25′ 24.76″ 2 M/S

3 53 57′ 40.83″ 15 25′ 27.04″ 1 M

4 53 57′ 45.02″ 15 25′ 29.86″ 1 M

5 53 57′ 48.37″ 15 25′ 28.71″ 1 M

6 53 57′ 51.97″ 15 25′ 30.64″ 2 M/S

37

7 53 57′ 57.53″ 15 25′ 31.32″ 1 S

8 53 57′ 57.96″ 15 25′ 37.5″ 1 S

9 53 58′ 0.28″ 15 25′ 43.23″ 2 M/S

10 53 58′ 0.26″ 15 25′ 50.26″ 2 M/M

11 53 58′ 1.2″ 15 25′ 50.04″ 1 M

12 53 58′ 2″ 15 25′ 50.63″ 2 S/M

13 53 58′ 2.64″ 15 25′ 52.59″ 1 M

14 53 58′ 1.7″ 15 25′ 55.08″ 1 M

15 53 58′ 4.63″ 15 25′ 58.28″ 3 M/M/M

16 53 58′ 4″ 15 25′ 59.19″ 1 M

17 53 58′ 4.58″ 15 26′ 0″ 2 S/M

18 53 58′ 5.47″ 15 26′ 0.95″ 1 M

19 53 58′ 6.36″ 15 26′ 2.08″ 2 M/S

20 53 58′ 7.61″ 15 26′ 4.89″ 1 M

21 53 58′ 10.66″ 15 26′ 10.49″ 1 S

22 53 58′ 12.75″ 15 26′ 16.01″ 1 S

23 53 58′ 14.28″ 15 26′ 19.32″ 2 M/S

24 53 58′ 15.62″ 15 26′ 22.68″ 1 S

25 53 58′ 15.03″ 15 26′ 24.68″ 1 M

26 53 58′ 16.34″ 15 26′ 27.08″ 1 M

27 53 58′ 17.27″ 15 26′ 29.45″ 1 S

28 53 58′ 18.99″ 15 26′ 33.77″ 1 S

29 53 58′ 19.48″ 15 26′ 34.84″ 1 M

Razem 2500 39

Fot 35 . Gniazdo tarłowe na Wkrze. (Fot. GD)

38

Fot 36. Gniazdo tarłowe na Wkrze. (Fot. GD)

Fot 37. Rzeka Wkra w przyujściowym odcinku. (Fot. GD

39

3.6.4. Rzeka Pniewa

Lewobrzeżny dopływ rzeki Mołstowej uchodzący do niej poniżej elektrowni w Rzesznikowie.

Elektrownia nie posiada przepławki, przez co ciek ten odbiera większość ryb z Mołstowej, które odbywają w

nim tarło. Powyżej leśnego odcinka ciek zmeliorowany bez substratu na dnie. Całkowita dostępna długość cieku

dla ryb wynosi ok. 8,4 km. Powierzchnia tarliskowa to ok. 3100 m2,na którym zinwentaryzowano 46 gniazd

tarłowych (Tab. V F) Występuje tam silna presja kłusownicza, co również skutkuje słabą efektywnością

naturalnego tarła.

Tabela V F. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Pniewie.




Pniewa

1 53 56′ 4.84″ 15 28′ 29.67″

3100

1 M

2 53 56′ 3.94″ 15 28′ 29.96″ 2 M/S

3 53 56′ 3.75″ 15 28′ 28.47″ 1 S

4 53 56′ 3.72″ 15 28′ 26.84″ 1 M

5 53 56′ 2.84″ 15 28′ 25.93″ 2 M/M

6 53 56′ 1.73″ 15 28′ 25.21″ 1 M

7 53 56′ 1.32″ 15 28′ ″23.4 1 S

8 53 56′ 1.02″ 15 28′ 22.74″ 1 M

9 53 56′ 0.47″ 15 28′ 22.02″ 1 S

10 53 56′ 0.2″ 15 28′ 21.44″ 2 S/M

11 53 55′ 59.8″ 15 28′ 20.01″ 1 M

12 53 55′ 59.62″ 15 28′ 18.87″ 1 M

13 53 55′ 59.19″ 15 28′ 18.01″ 2 M/S

14 53 55′ 59.18″ 15 28′ 15.99″ 2 M/S

15 53 55′ 58.84″ 15 28′ 14.87″ 1 M

16 53 55′ ″55.58 15 28′ 15.62″ 1 S

17 53 55′ 56.8″ 15 28′ 15″ 1 S

18 53 55′ 54.88″ 15 28′ 14.43″ 1 S

19 53 55′ 53.67″ 15 28′ 13.8″ 2 M/S

20 53 55′ 52.98″ 15 28′ 14.02″ 1 S

21 53 55′ 51.6″ 15 28′ 13.72″ 2 M/S

22 53 55′ 50.5″ 15 28′ 12.57″ 1 M

23 53 55′ 49.74″ 15 28′ 10.06″ 2 M/S

24 53 55′ 49.5″ 15 28′ 7.64″ 1 S

25 53 55′ 47.63″ 15 28′ 5.39″ 1 M

26 53 55′ 46.56″ 15 28′ 0.04″ 1 M

27 53 55′ 44.87″ 15 27′ 58.34″ 1 S

28 53 55′ 42.43″ 15 27′ 52.8″ 1 M

29 53 55′ 37.75″ 15 27′ 44.24″ 1 S

30 53 55′ 40.04″ 15 27′ 36.24″ 1 S

31 53 55′ 40.25″ 15 27′ 31.25″ 1 S

32 53 55′ 36.98″ 15 27′ 24.93″ 1 M

33 53 55′ 35.54″ 15 27′ 22.43″ 1 M

34 53 55′ 33.42″ 15 27′ 9.8″ 1 M

35 53 55′ 35.87″ 15 27′ 0.46″ 1 S

36 53 55′ 36.41″ 15 26′ ″ 57.15″ 1 M

37 53 55′ 33.91″ 15 26′ ″ 51.45″ 2 S/S

Razem 3100 46

40

Fot 38. Odcinek tarliskowy rzeka Pniewa. (Fot. GD)

Fot 39. Gniazda tarłowe rzeka Pniewa. (Fot. GD)

41

Fot 40. Gniazdo tarłowe rzeka Pniewa.(Fot. GD)

Kolejnym dopływem tarłowym wpadającym bezpośrednio do Regi na jej prawym brzegu jest Lubosiel.

3.6.5. Rzeka Lubosiel

Jest to niewielki prawobrzeżny ciek bez barier migracyjnych, który posiada duży potencjał tarłowy.

Obszary tarłowe zlokalizowane są na trzech odcinkach o łącznej powierzchni 1510 m2 (Tab. V G). Niestety presja

kłusownicza całkowicie eliminuje tarło. Brak gniazd tarłowych jedynie można zauważyć ślady kopania gniazd.

Obecność ryb w cieku potwierdzona wielokrotnie przez strażników SSR. Całkowita dostępna długość cieku

wynosi ok. 5,5 km.

Tabela V G. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Lubosiel.



Rozmiar gniazda B/M/S N E

Lubosiel

1 53 58′ 40.27″ 15 17′ 49.27″ 750 0

2 53 58′ 25.58″ 15 18′ 18.39″ 450 0

3 53 57′ 49.77″ 15 18′ 52.11″ 310 0

Razem 1510 0

42

Fot 41. Obszar tarłowy rzeka Lubosiel. (Fot.GD)

43

Fot. 42. Obszar tarłowy rzeka Lubosiel. (Fot. GD)

3.6.6. Rzeka Otoczka

Lewobrzeżny dopływ Regi wpadający do niej na wysokości miejscowości Górzyca Reska. Od ujścia do

Regi do mostu drogowego na trasie Gryfice – Trzebiatów znajdują się tarliska o łącznej powierzchni ok. 360m2.

Ciek powyżej jest silnie zmieniony, płynie szeroką zatorfioną dolina. W górnym biegu ciek nie posiada

dogodnych warunków do tarła łososiowatych. Na odcinku łąkowym silnie porasta roślinnością wodną, co

pozwala na zachowanie dobrej termiki wód. Silna presja kłusownicza nie pozwala rybom na spokojne odbycie

tarła z tego względu zinwentaryzowano jedynie 7 gniazd tarłowych (Tab.V G). Całkowita dostępna długość cieku

wynosi 10,5km.

44

Tabela V H. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Otoczce.




Otoczka

1 53 57′ 59.79″ 15 14′ 36.82″

360

1 M

2 53 58′ 1.14″ 15 14′ 32.92″ 1 S

3 53 58′ 3.06″ 15 14′ 27.86″ 1 S

4 53 58′ 4.71″ 15 14′ 25.74″ 1 M

5 53 58′ 5.12″ 15 14′ 20.25″ 1 M

6 53 58′ 5.94″ 15 14′ 14″ 1 S

7 53 58′ 6.63″ 15 14′ 10.2″ 1 M

Razem 360 7

Fot 43. Obszar tarłowy rzeka Otoczka (Fot.GD)

45

Fot 44. Gniazdo tarłowe rzeka Otoczka. (Fot.GD)

Fot. 45. Obszar tarłowy rzeka Otoczka. (Fot. GD)

46

3.6.7. Rzeka Lubieszowa

Prawobrzeżny dopływ Regi w całości dostępny dla łososiowatych. Rokrocznie notuje się na nim miedzy

60 a 100 gniazd tarłowych. Główne tarliska zlokalizowane są na odcinku leśnym od jej ujścia do Regi do mostu

kolejki wąskotorowej. Powyżej ciek jest zmeliorowany płynie szeroką zatorfioną doliną przez tereny łąkowe. Na

odcinku tym ryby nie znajdują dogodnych warunków do odbycia tarła. Zróżnicowanie ilości gniazd skorelowane

jest z stopniem dopilnowania tarlaków gniazd zależy od dopilnowania tarlaków przez służby zajmujące się

walką z kłusownictwem. Całkowita dostępna długość cieku wynosi 9,35km, a powierzchnia tarliskowa ok. 6060

m2. Ubiegłoroczny niski stan wód również utrudniał rybom odbycie tarła w Lubieszowej. Zanotowano najniższą

od 4 lat ilość gniazd tarłowych – 63 szt (Tab. V H) Ważnym, lecz niewielkim ciekiem jest Charnowa ciek

dopływający do Lubieszowej na prawym brzegu nieopodal miejscowości Harnowo. W rejonie mostu kolejki

wąskotorowej znajduje się punktowo substrat odpowiadający rybom. Jednak ze względu na niski stan wody

jesienią ubiegłego roku ryby wstępowały do niego sporadycznie. W poprzednich latach można było

zaobserwować odkryty spod piasku żwir i kamienie powyżej mostu kolejki wąskotorowej. Dostępna długość

cieku to ok. 3,6km, a powierzchnia tarliskowa wynosi 210m2 na której zinwentaryzowano 3 gniazda (Tab V H).

Tabela V I. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Lubieszowej i jej dopływie.




Lubieszowa

1 53 56′ 10.41″ 15 14′ 30.86″

6060

1 M

2 53 56′ 10.15″ 15 14′ 34.53″ 1 M

3 53 56′ 9.6″ 15 14′ 37.11″ 2 M/M

4 53 56′ 10.04″ 15 14′ 39.94″ 3 M/S/M

5 53 56′ 10.32″ 15 14′ 41.59″ 2 M/S

6 53 56′ 10.82″ 15 14′ 46.18″ 1 M

7 53 56′ 11.02″ 15 14′ 49.59″ 2 M/S

8 53 56′ 11.74″ 15 14′ 51.37″ 1 M

9 53 56′ 10.89″ 15 14′ 54.1″ 2 M/M

10 53 56′ 10.06″ 15 14′ 57.69″ 1 M

11 53 56′ 10.54″ 15 15′ 0.14″ 2 M/S

12 53 56′ 11.23″ 15 15′ 1.73″ 1 B

13 53 56′ 9.69″ 15 15′ 8.15″ 3 B/M/M

14 53 56′ 8.97″ 15 15′ 10.48″ 2 B/M

15 53 56′ 8.58″ 15 15′ 12.75″ 1 M

16 53 56′ 8.43″ 15 15′ 14.39″ 2 B/M

17 53 56′ 9.12″ 15 15′ 16.95″ 3 M/M/M

18 53 56′ 9.63″ 15 15′ 17.93″ 2 S/M

19 53 56′ 9.08″ 15 15′ 19.57″ 1 M

20 53 56′ 9″ 15 15′ 22.83″ 3 M/M/S

21 53 56′ 10.85″ 15 15′ 26.91″ 2 M/S

22 53 56′ 11.34″ 15 15′ 28.15″ 1 S

23 53 56′ 11.08″ 15 15′ 29.38″ 3 M/M/S

47

24 53 56′ 9.69″ 15 15′ 33.53″ 1 M

25 53 56′ 7.46″ 15 15′ 41.58″ 2 B/M

26 53 56′ 8.17″ 15 15′ 47.18″ 1 M

27 53 56′ 4.22″ 15 15′ 52.89″ 2 S/M

28 53 56′ 2.25″ 15 15′ 54.7″ 3 M/S/S

29 53 55′ 59.49″ 15 16′ 0.99″ 1 S

30 53 55′ 58.52″ 15 16′ 2.45″ 1 M

31 53 55′ 56.5″ 15 16′ 21.24″ 2 S/M

32 53 55′ 56.02″ 15 16′ 22.82″ 2 M/S

33 53 55′ 53.83″ 15 16′ 24.09″ 1 S

34 53 55′ 48.33″ 15 16′ 32.77″ 4 M/S/S/M

35 53 55′ 47.12″ 15 16′ 33.78″ 1 M

Dopływ spod

Harnowa

1 53 54′ 38.05″ 15 19′ 14.12″

210

1 S

2 53 54′ 38.01″ 15 19′ 12.76″ 1 S

3 53 54′ 37.88″ 15 19′ 11.74″ 1 S

Razem 6270 66

Fot. 46. Gniazdo tarłowe rzeka Lubieszowa. (Fot.GD)

48

Fot 47. Gniazdo tarłowe rzeka Lubieszowa. (Fot.GD)

Fot 48. Gniazdo tarłowe rzeka Lubieszowa. (Fot.GD)

49

3.6.8. Kanał A

Lewobrzeżny dopływ Regi wpadający do niej w mieście Gryfice. W odcinku przyujściowym znajduje się

obszar tarłowy o powierzchni ok. 225 m2 (Tab. V I). Powyżej miasta ciek silnie zmieniony. Jego drożność kończy

się na ok. 1000 m, gdzie ciek puszczony jest rurociągiem. W okresie letnim wchodzą do niego z Regi pstrągi

potokowe. Odcinek tarłowy znajduje się przy samym ujściu do Regi. Niski stan wód jesienią zeszłego roku

uniemożliwiał wchodzenie do niego ryb na tarło.

Tabela V J. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Kanał A..



Rozmiar gniazda B/M/S N E

Kanał A 1 53 55′ 3.53″ 15 12′ 8.09″ 225 0

Razem 225 0

Fot. 49. Kanał A na terenie miasta Gryfice. (Fot. GD)

50

3.6.9. Dopływ spod Sokołowa

Niewielki ciek dopływający do Regi na prawym brzegu. W tym roku na wiosnę górny odcinek cieku

został zmeliorowany, co poskutkowało zasypaniem tarlisk znajdujących się przy miejscowości Sokołów (Fot.51.).

Aktualnie obszar tarłowy to przyujściowy odcinek od trasy Gryfice – Smolęcin do ujścia do Regi jego

powierzchnia wynosi ok. 189m2 (Tab. V J). Z racji bardzo niskich stanów wody utrzymujących się jesienią

zeszłego roku ryby nie wstępowały do tego dopływu. Dostępna długość cieku wynosi ok. 1,9km. W latach

poprzednich notowane były gniazda w ilości ok. 8-12 szt. Silna presja kłusownicza. Ciek ten jest zarybiany przez

PZW wylęgiem troci wędrownej.

Tabela V K. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na dopływie spod miejscowości Sokołów.




Dopływ spod Sokołowa 1 53 54′ 0.92″ 15 13′ 47.81″

189 0

Razem 189 0

Fot. 50. Obszar tarłowy – dopływ spod Sokołowa. (Fot. GD)

51

Fot. 51. Obszar tarłowy – dopływ spod Sokołowa. (Fot. GD)

Fot. 52. Dopływ spod Sokołowa zniszczony w ramach konserwacji. (Fot. GD)

52

Rys 4. Rozmieszczenie wykorzystywanych i potencjalnych tarlisk w dorzeczu rzeki Regi. (Autor GD)

Potencjalny obszar tarłowy dorzecza Regi

Kres migracji troci i łososia wyznacza elektrownia wodna Rejowice, która piętrzy wody Regi na ponad 7

metrów. Piętrzenie tworzy 170ha zbiornik dolinowy. Do Zbiornika zaporowego wpadają dwie rzeki Gardominka

i Rekowa.

Powyżej miejscowości Płoty znajduje się kolejna elektrownia wodna. Tworzy zbiornik Likowo o

powierzchni ok. 75ha przy piętrzeniu ponad 5 m. Poniżej elektrowni znajduje się potencjalny odcinek tarłowy o

pow. ok. 0,7 ha. Kolejne obszary tarłowe w Redze znajdują się poniżej i powyżej miasta Łobez. Poniżej miasta

jest to obszar o powierzchni ok. 1,3 ha a powyżej w rejonie miejscowości Polakowo 3,6 ha. Dalej w górę Regi

znajdują się następne potencjalne obszary tarłowe na rzece Redze znajdują się powyżej dopływu z jeziora

Słonowice jego powierzchnia to ok. 1,1 ha oraz na wysokości miejscowości Gola Dolna ok. 1,2 ha. Powyżej

miejscowości Świdwin od Rogalinka do Sławy znajduje się następny potencjalny obszar tarłowy o powierzchni

ok. 1,3 ha. Obszar źródliskowy zlewni Regi charakteryzuje się dużym stopniem naturalności koryt cieków, co

53

stwarza dogodne warunki do tarła ryb łososiowatych. W korycie Regi w tym obszarze znajduje potencjalny

obszar tarłowy o powierzchni ok. 2,4 ha. Odcinek rzeki Regi od źródeł do elektrowni wodnej Rejowice posiada

produkcyjny potencjał rzędu 124,65 ha.

Gardominka jest lewobrzeżnym dopływem Regi. Posiada krótki nieuregulowany fragment koryta, który może

być potencjalnym tarliskiem. Powierzchnia ok. 0,18 ha. Dostępna długość cieku 16 km. Na wysokości

miejscowości Mechowo znajduje się próg po młynie, który zakłóca migracje. Potencjał produktywny cieku

wynosi ok. 4,9 ha.

Rekowa jest prawobrzeżnym dopływem Regi wpadającym do niej poniżej miejscowości Płoty. Ciek o dużym

potencjale tarłowym ok. 1,7 ha. Dostępna długość cieku ok. 19 km. W miejscowości Gostyń bród znajduje się

elektrownia wodna nieposiadająca przepławki. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 7, 8 ha

Ukleja jej całkowita długość wynosi 46 km w tym obszary tarłowe mają powierzchnię ok. 3, 5 ha. Zlokalizowane

są one w jej środkowym biegu, głównie poniżej i powyżej miejscowości Troszczyno. Rzeka ta posiada 4

elektrownie wodne. Przed budową piętrzeń w dorzeczu Ukleja była miejscem rozrodu łososia atlantyckiego.

Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 23 ha. Największym dopływem Uklei jest Sąpólna. Obszar tarłowy

znajduje się powyżej miejscowości Kulice. Jego powierzchnia wynosi ok. 1,7 ha. Długość Sąpólnej to ok. 55 km.

Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 19 ha. Jednym z dopływów Sąpólnej jest rzeka Dobra, której

przyujściowy odcinek jest potencjalnym tarliskiem jego pow. wynosi ok. 0.3 ha. Długość Dobrej to ok. 7 km.

Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 0,6 ha.

Gostominka prawobrzeżny dopływ Uklei - posiada powierzchnie tarliskową ok. 0,12 ha przy dostępnej długości

5 km. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 0,7 ha. Dopływ spod Mołdawina prawobrzeżny dopływ Uklei -

posiada potencjalną powierzchnię tarliskową 0,1 ha przy dostępnej długości 5,6 km. Potencjał produkcyjny

cieku wynosi ok. 0,84 ha. Dobrzenica lewobrzeżny dopływ Uklei – posiada powierzchnię tarliskową 0,24 ha przy

dostępnej długości 7,6 km. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 1,52 ha.

Rzeka Brzeźnicka Węgorza - lewobrzeżny dopływ Regi wpadający do niej poniżej Miejscowości Łobez.

Potencjalne tarliska znajdują się poniżej miejscowości Rogówko ich powierzchnia wynosi ok. 2,04 ha. Całkowita

długość cieku wynosi ok. 18 km. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 5,4 ha. Reska Węgorza lewobrzeżny

dopływ Brzeżnickiej Węgorzy - w swoim przyujściowym odcinku posiada potencjał tarłowy o łącznej

powierzchni ok. 0,45 ha. Całkowita dostępna długość cieku wynosi ok. 14 km. Potencjał produkcyjny cieku

wynosi ok. 2,6 ha.

Rzeka Łożnica wpadająca do Regi w miejscowości Łobez w przyujściowym odcinku posiada potencjalne tarliska

o powierzchni ok. 0,06 ha. W obrębie miasta na Łożnicy zlokalizowane są 3 elektrownie wodne nieposiadające

przepławek. Całkowita długość cieku wynosi 13 km. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 3,6 ha.

Stara Rega lewobrzeżny dopływ Regi – jest kolejnym dopływem, który posiada duży potencjał tarłowy sięgający

ok. 2,7 ha poniżej miejscowości Tarnowo oraz poniżej Pęczyńskiego Młyna ok. 0,78 ha. Dostępna długość cieku

wynosi ok. 25 km, na rzece znajduje się 1 elektrownia wodna. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 6,5 ha.

Rzeka Włosień wpada do Regi na wysokości miejscowości Bierzwnica i Rycerzewko posiada potencjalną

powierzchnie tarłową o powierzchni ok. 0,66 ha przy dostępnej długości ok. 5,5 km. Potencjał produkcyjny

cieku wynosi ok. 1,15 ha.

54

Górna Mołstowa

Potencjalne obszary tarłowe w rzece Mostowej staną się dostępne już w tym roku, ponieważ ZMiUW

realizuje budowę przepławki w miejscowości Rzesznikowo, która dotychczas była kresem migracji troci i łososia.

Dzięki temu otwiera się obszar tarłowy znajdujący się na wysokości jeziora Dorzyca, aż do wysokości

miejscowości Międzyrzecze o powierzchni ok. 1,74 ha. Potencjał produkcyjny cieku wynosi ok. 10,4 ha.

Fot. 53 Górna Mołstowa na wysokości j. Stara Dobrzyca. Fot. Paweł Bujanowski TMRR

55

Fot. 54 Łeba zimą. Fot. Marcin Kostuch TPRŁ

3.7. Rzeka Łeba

Kolejna pomorska rzeka uchodząca do Bałtyku. Jej długość wynosi 127 km, przy powierzchni zlewni

1768 km². Granicą dla migracji ryb w górę dorzecza Łeby jest jaz w Lęborku. Liczenie gniazd tarłowych

przeprowadzono na wcześniej zewidencjonowanych tarliskach, w okresie od 20 do 30 grudnia 2007 i 2008 roku.

W sezonach tarłowych 2007 i 2008 łącznie zinwentaryzowano 716 gniazd. Na każdy rok przypadło odpowiednio

388 oraz 328 gniazd. Rekordową liczbę gniazd zarejestrowano na dopływie Okalicy- 180 gniazd[LEJK i inni

2011]. Liczba gniazd wykazuje niewielkie wahania, jednak w stosunku do innych dorzeczy jest imponująca, tym

bardziej, że dostępna dla ryb część dorzecza stanowi nieco ponad połowę.Z informacji uzyskanych od prezesa

TPŁ, wynika, iż w najbliższych latach na rzece tej zostanie zrealizowany projekt renaturyzacji i udrożnienia

części barier, stąd można mieć nadzieję, że dorzecze Łeby stanie się jeszcze wydajniejszym obszarem tarłowym.

Zajmujący się tym dorzeczem zespół współpracujących ze sobą pracowników Słowińskiego Parku Narodowego,

naukowców Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego oraz Zakładu Ryb Wędrownych Instytutu Rybactwa

Śródlądowego oraz organizacji pozarządowych skutecznie realizuje poprawę ochrony tego dorzecza oraz

uzupełnianie bazy danych naukowych na jego temat.

56

Fot . 55 Tarlaki troci wędrownej na Łebie. Fot Marcin Kostuch TPRŁ

Fot 56. Doskonałe odcinki dla podchowu narybku na Łupawie, to po części efekt pracy klubu „TRZY- RZEKI”.(Fot AF)

3.8. Rzeka Łupawa

Przepiękna rzeka na Pomorzu Środkowym o długości ponad 98 kilometrów i zlewni liczącej prawie

tysiąc kilometrów kwadratowych. W okolicach Damnicy malowniczo meandrująca wśród łęgowych lasów, w

chwili obecnej praktycznie nie ogrywa roli jako miejsce rozrodu wędrownych łososiowatych , za względu na

barierę już na 12 kilometrze rzeki w miejscowości Smołdzino. Niewielkie ilości tarlaków są co prawda

przerzucane w górę rzeki, jednak nie jest prowadzona inwentaryzacja gniazd. Potencjał górnej części dorzecza

tej rzeki jest duży, jednak udostępnienie wiąże się z dużymi inwestycjami, w związku z liczna zabudową

poprzeczną. W rzece tej istnieją stabilne, zdrowe populacje pstrąga potokowego oraz lipienia, co potwierdza

atrakcyjność tego dorzecza dla rozrodu ryb wędrownych.

57

Fot 57 Liczne nadrzeczne dzikie łąki z wolnymi od zadrzewień partiami brzegu sprzyjają rozwojowi roślin w korycie. (Fot AF)

58

Fot. 58 Tarliska na Słupi . Fot. Lucjan Duchnowicz (Archiwum PZPK)

3.9. Rzeka Słupia.

Jej długość wynosi 138,6 km, powierzchnia zlewni 1310 km². Barierą dla migracji jest zapora w Krzyni.

Poniżej rzeka zasilana jest przez ważne dopływy tarłowe: Skotawę, Kamienną, Żelkową Wodę, Kwaczą, Glaźną i

Kamieniec. Na Słupi inwentaryzacja gniazd prowadzona jest od dziewięciu lat, dzięki czemu da się

zaobserwować pewne tendencje. W latach 2006, 2007, 2008 w całym dorzeczu dostępnym dla ryb

zarejestrowano odpowiednio 284, 197, 328 (443 pojedyncze) [MILLER 2009]. Podczas ostatnich sezonów

tarłowych- 2008, 2009, 2010, 2011 na Słupi, podobnie jak na Redze oraz Parsęcie duża część tarlaków w

początkowym okresie tarła była chora, z widocznymi oznakami pleśniawki, co mogło mieć duży wpływ zarówno

na liczebność gniazd, jak i wyniki naturalnego rozrodu. Z doświadczeń autorów opracowania na temat

populacji troci wędrownej w dorzeczu Słupi, w tym efektów badań telemetrycznych oraz wskazań liczby

migrujących w górę dorzecza tarlaków wynika, że w dorzeczu Słupi bardzo duży procent ryb pada ofiarą

kłusowników. Przy 6000 ryb zarejestrowanych przez skaner na przepławce w Słupsku stwierdzono 443 gniazda,

co pozwala sądzić, że na tarliska dotarło zaledwie 20% początkowego stada. Ograniczenia w możliwościach

udrożnienia całego dorzecza Słupi[Dębowski i inni 2008] w konfrontacji z przykładami z Iny, czy Białej

Tarnowskiej [Jelonek M. i inni 2011] powinny dać się wyeliminować w świetle wymogów WFD.

Fot 59 i 60. Skotawa i gniazda tarłowe na niej. Fot Archiwum PZPK

59

4. Zagrożenia

Podczas zbierania danych stwierdzono grupy czynników mogące całkowicie zniweczyć zarówno

istniejący, jak i powiększony potencjał tak naturalnego rozrodu, jak i wszelkich zarybień. Znaczna część dorzeczy

płynie przez tereny rolnicze. W przypadku dorzecza Iny jest to prawie połowa powierzchni całej zlewni z

intensywną produkcją rolniczą z zastosowaniem wielu środków ochrony roślin oraz nawozów sztucznych z

nagminnym ignorowaniem potrzeby zapewnienia stref buforowych. Do częstych nadużyć dochodzi w okresach

letnich niżówek, kiedy rolnicy nielegalnie piętrzą wodę w celu nawadniania upraw. Działanie te odbywają się

głównie na niewielkich ciekach tarłowych. Do tego dochodzą duże ośrodki zurbanizowane w dorzeczach ze źle

funkcjonującymi systemami oczyszczania ścieków. Katastrofalne skutki takiej gospodarki zaistniały w dorzeczu

Iny dwa razy w okresie badań w postaci masowych śnięć ryb na rzece Ina poniżej Stargardu Szczecińskiego oraz

na dopływie Krąpiel poniżej Pęzina. W obu przypadkach nie znaleziono winnych wyginięcia większości ryb na

kilkukilometrowych odcinkach rzek.

Kolejnym problemem polskich rzek tarłowych ryb wędrownych jest kłusownictwo. Problem dotyczy

zarówno samych tarlisk, gdzie na niektórych dorzeczach w okresie rozrodu ginie znakomita, do 95%, część stada

tarłowego. Na podstawie obserwacji grup społecznych strażników w latach 2008 – 2011 w dorzeczach Regi, Iny

i Gowienicy stwierdzono w sezonach przed pilnowaniem całodobowym pojedyncze gniazda tarłowe na rzekach

Lubieszowa, Wiśniówka, Małka. Po rozpoczęciu stałego monitoringu liczba gniazd wzrosła na Lubieszowej do

50-100 gniazd, Wiśniówce 50-70 gniazd, Małce 30-50 gniazd. Problemy pojawiają się również na drogach

migracji począwszy od wód morskich, przez ujścia rzek, czy Zalewy- Szczeciński, Kamieński, jeziora

przepływowe- jezioro Dąbie i rzeki, Wisłę i Odrę, gdzie uprawiane jest rybactwo i rybołówstwo zawodowe w

okresie migracji tarlaków. Monitoring respektowania przez rybaków stref ochronnych z obserwacji autorów

działa bardzo słabo, zaś na polskim rynku w okresie ochrony łososiowatych bez problemu nabyć można tarlaki.

Przypadki kłusownictwa rybackiego na jeziorze Dąbie zostały ujawnione przez TPRIIG w roku 2010, jednak nie

wyciągnięto żadnych konsekwencji z tych zdarzeń. Stały problem grodzenia dróg migracyjnych dotyczy jeziora

Łebsko, gdzie pozostawia się jedynie 150m przesmyk między zestawami żakowymi. Funkcjonariusze Straży

Granicznej w przeciągu kilku ostatnich lat ujawnili sieci rybackie postawione w obrębach ochronnych ujść rzek

Parsęty i Regi. W wielu cennych dla rozrodu ryb wędrownych dorzeczach lokalizowane są gospodarstwa

stawowe zorientowane na hodowle ryb karpiowatych. Charakter użytkowania tych obiektów stoi w kolizji z

produktywnością odcinków rzek zlokalizowanych poniżej nich za sprawą zrzutu wód produkcyjnych w okresie

tarła łososiowatych. Dodatkowym efektem ubocznym istnienia hodowli jest pojawianie się w dorzeczach

gatunków obcych takich jak czebaczek amurski, pstrąg tęczowy, karaś srebrzysty i karp.

Kolejny problem to powszechne przekonanie o celowości produkcji energii elektrycznej za pomocą

hydroelektrowni zbudowane jest na fałszywych przesłankach nie uwzględniających negatywnych skutków

środowiskowych, w tym poważnych zmian w drożności cieków. W efekcie tego najcenniejsze, przełomowe

odcinki rzek zamieniane są w ciągi zbiorników, gdzie znikają naturalne procesy funkcjonowania rzeki- transport

rumoszu oraz swobodna migracja, jak również zmieniają się fizyko-chemiczne parametry wód. Efektem jest

pozbawianie ryb dostępu do najcenniejszych i najproduktywniejszych obszarów tarłowych w dorzeczach oraz

wysoka śmiertelność spływających smoltów oraz keltów powodowana przez turbiny. Dodatkowym problemem

jest nagminne łamanie przez użytkowników MEW instrukcji gospodarowania wodą, w efekcie czego przez

większość sezonu nie ma przepływu biologicznego poza MEW.

60

Fot. 61. Kolektor burzowy w Stargardzie Szczecińskim po deszczu. Fot Krzysztof Filocha, TPRIIG (KF)

Fot. 62. Efekty spływu ścieków do Krąpieli. (fot KF)

61

Fot. 63. Prace utrzymaniowe to destrukcja ekosystemu rzeki- Ina.( Fot AF)

Fot 64. Opakowania po substancjach chemicznych „zdeponowane” nad dopływem Iny przez

„nowoczesnego” rolnika. (Fot AF)

62

Fot. 65. Chemiczne wspomaganie upraw nierzadko dotyka brzegów naturalnych cieków- uprawa nad

Reczycą, dopływem tarłowym Iny. (Fot AF)

Fot . 66. Jezioro Łebsko przegrodzone jest narzędziami stawnymi prawie na całej szerokości.

Fot M. Kostuch TPRŁ

63

Fot . 67. Nielegalne piętrzenie na potrzeby nawodnień. (Fot. AF)

5. Podsumowanie

Obecnie, spośród analizowanych w niniejszym raporcie rzek największy stopień dostępności dorzecza

dla migracji ryb wędrownych występuje w rzece Inie oraz w Parsęcie. W obydwu przypadkach ryby swobodnie

docierają do górnych partii dorzeczy. W okresie badań realizowany jest już w dorzeczu Iny projekt LIFE+ „

Niebieski korytarz Iny” ( informacje dostępne są na stronie http://www.lifeina.zzmiuw.pl). W efekcie otwarte

zastanie całe jej dorzecze. Na pozostałych omawianych rzekach stopień otwartości jest w granicach 50%, a w

przypadku Łupawy zaledwie 15%. We wszystkich, dorzeczach (oprócz Iny i Parsęty) dostęp dotyczy niższych

partii rzek, bez dostępu do wielu cennych dopływów wyższych rzędów, gdzie efekty rozrodu naturalnego są

najwyższe i przeżywalność do stadium smolt znacznie przekracza uśrednione 0,2%, osiągając wartości powyżej

1%. Poza Łebą, Słupią oraz od 2007 roku Iną i Gowienicą, brak jest danych wieloletnich na temat liczebności

gniazd, stąd dziś trudno oceniać, czy sytuacja w kwestii naturalnego rozrodu ulega dla tych dorzeczy poprawie.

Jednocześnie wyraźnie widać tendencję wzrostu liczby gniazd na dorzeczach monitorowanych przez strażników,

głównie społecznych, w sposób ciągły- dorzecza Łeby, Słupi, Parsęty, Regi, Gowienicy oraz Iny. W przypadku

tych dorzeczy dostępny obszar tarłowy ryby wykorzystują w znacznym stopniu, zaś liczebność gniazd jest

stabilna lub z tendencją wzrostową. Szczegółowo wyliczony wzrost dostępnych tarlisk przy otwarciu kolejnych

przeszkód w dorzeczu Słupi(tabela 9.1 [Dębowski i inni 2008]) wskazuje właściwy kierunek odtwarzania

możliwości naturalnego rozrodu ryb wędrownych. Ogólne wyniki szacowania liczby gniazd, dostępnych oraz

potencjalnych obszarów tarłowych zebrano w tabeli VI A.

http://www.lifeina.zzmiuw.pl/

64

Tabela VI A. Zestawienie powierzchni tarlisk i potencjału produkcyjnego dorzeczy w stanie obecnym i po

udrożnieniu rzek.

Dorzecze Długość (m) Powierzchnia tarlisk

obecnie dostępna dla

rozrodu (m²)/liczba

gniazd

Powierzchnia potencjału

produktywnego przy

pełnym udrożnieniu

dorzecza (m)

Ina 292 000 15767/241 571 000

Gowienica 99 900 1414/71 144 000

Wołczenica 80 000 500/ nie stwierdzono

gniazd

50 000

Rega 513 250 60 865/216 2 126 600

Parsęta 535 800 705/42 ( dane dotyczą

dopływu Perznica oraz

Radusza)

Brak danych

Słupia/ wybrane dopływy

[Dębowski i inni 2008]

24 550 91 359/brak danych 219 654

Łeba 117 000- rzeka główna Brak danych/ 328 Brak danych

Wieprza 238 700 740/21 odcinek

Pomiłowo - Korzybie

Brak danych

Łupawa 98 000- rzeka główna Brak danych Brak danych

Razem 1 999 200 171 350 3 110 654

65

6. Wnioski

Potencjał tarłowy analizowanych dorzeczy już w chwili obecnej jest znaczący i przy odpowiedniej

ochronie powinien generować około 300 000 dzikich smoltów rocznie. Pełny potencjał tych dorzeczy

(po udrożnieniu) gwarantuje produkcję dwukrotnie wyższą.

Konieczna jest kontynuacja szczegółowej inwentaryzacji czynnych tarlisk oraz potencjalnych obszarów

rozrodczych i produkcyjnych dla poszczególnych dorzeczy, jako bazy dla renaturyzacji oraz planów ich

zagospodarowywania.

Konieczne są prawne zmiany umożliwiające użytkownikowi rybackiemu równoważenie kwot

zarybieniowych nakładami na ochronę, gdy w danym dorzeczu stwierdzony zostanie pożądany

poziom naturalnego rozrodu.

Konieczne jest usprawnienie systemu nadzoru nad realizacją zapisów prawnych dotyczących

gospodarki rolniczej pod kątem stosowania stref buforowych oraz odpowiedzialnego stosowania

środków chemicznych groźnych dla środowiska wodnego .

Na cennych dorzeczach tarłowych konieczne jest wprowadzenie pełnego monitoringu naturalnego

rozrodu od szacowania ciągu tarłowego przez liczenie gniazd, oceny produktywności metodą

elektropołowów lub innymi sprawdzonymi metodami naukowymi oraz szacowania spływu smoltów.

Ocena zasadności zarybień w poszczególnych dorzeczach winna być wykonywana przez

wyspecjalizowaną jednostkę naukową wydzieloną z istniejących uczelni rybackich- Uniwersytetu

Warmińsko – Mazurskiego oraz Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, do których

użytkownicy rybaccy winni raportować stan poszczególnych dorzeczy i wskazania tej jednostki winny

być głównym elementem decyzji o kontynuacji danego kierunku gospodarki rybackiej.

Konieczne są zmiany w systemie ochrony i zwalczania kłusownictwa rybackiego z zaangażowaniem

wszystkich dostępnych służb. Na wodach morskich realizować to powinna Straż Graniczna, na wodach

śródlądowych Państwowa Straż Rybacka oraz wszystkie inne służby mundurowe i społeczne

wyposażone w równe kompetencje. Wycena szkód kłusowniczych winna być oparta na eksperckiej

ocenie wartości przyrodniczej skłusowanych ryb.

Konieczna jest weryfikacja systemu funkcjonowania gospodarstw stawowych pod kątem zrzutu wód

poprodukcyjnych, tak by ta działalność nie miała negatywnego oddziaływania na stan dorzeczy

tarłowych ryb wędrownych.

66

7. Literatura

1. ADAM M. LEJK*, ANDRZEJ MARTYNIAK 2011. Ocena możliwości naturalnego rozrodu troci wędrownej salmo trutta m. trutta L. w środkowym fragmencie dorzecza rzeki Łeby. Roczniki naukowe PZW, t. 24, s. 147–162

2. BARTEL R., PENDER R. 2007. Restoration of salmon (Salmo salar L.), sea trout (Salmo trutta trutta, L.), vimba (Vimba vimba L.) and sturgeon (Acipenser oxyrhynchus Mitchill.) in Western Pomeranian rivers. W: Prospects and perspectives of fisheries in the coastal zone of the southern Baltic.

3. Vol. 2. Inland fisheries in Western Pomerania in the light of new regulations of European Union policies. Pr. zbior. Red. W. Wawrzyniak, I. Dunin-Kwinta, K. Formicki. Szczecin. Wydaw. Foka s. 103–110

4. BRZEZIŃSKI R., BONISŁAWSKA M. 2010. Oddziaływanie wybranych budowli hydrotechnicznych na drożność i jakość wód wybranego odcinka rzeki Krąpiel. Gospodarka Wodna. Nr 1 s. 34–43.

5. CHEŁKOWSKI Z., TRZEBIATOWSKI R., FILIPIAK J., 1986. Określenie liczby wylęgu troci (Salmo trutta L.) przeznaczonego do zarybienia cieków zlewni Iny. Instrukcja wdrożeniowa. Nr 3. Szczecin. AR ss. 8.

6. DĘBOWSKI P., BERNAŚ R., RADTKE G., SKÓRA M. 2008. Stan populacji troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) i łososia (Salmo salar) w dorzeczu Słupi i możliwości optymalizacji tarła tych gatunków. Olsztyn. Wydaw. IRŚ ss. 91.

7. FURDYNA A. ,KOŹMIŃSKI W., LEŚ E. Monitoring pracy Państwowej Straży Rybackiej w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2011, TPRIIG 2011

8. IBSFC,HELCOM, Baltic Salmon Rivers 1999 9. IOŚ, WIOŚ Szczecin 2011. Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach

2008–2009. Cz. VI.2. Rzeki. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Szczecin s. 58–146.

10. JELONEK M. SOBIESZCZYK P., 2011 „Jak planować udrożnienie rzecznych korytarzy ekologicznych” 11. KESZKA S., RACZYŃSKI M., TAŃSKI A. 2007. Bonitacja zlewni Iny oraz dopływów Dolnej Odry i jej

estuarium, będących w użytkowaniu rybackim przez okręg PZW w Szczecinie. Maszynopis. Szczecin. Zarząd Okręgu PZW ss. 75.

12. KESZKA S., TAŃSKI A., 2007. Raport z badań w ramach projektu: "Bonitacja zlewni Iny oraz dopływów Dolnej Odry i jej estuarium, będących w użytkowaniu rybackim przez Okręg PZW w Szczecinie" II Etap "Bonitacja głównego koryta Iny i pozostałych dopływów". Maszynopis 79 s.

13. KESZKA S., TAŃSKI A., 2008. Raport z badań w ramach projektu: "Bonitacja zlewni Iny oraz dopływów Dolnej Odry i jej estuarium, będących w użytkowaniu rybackim przez Okręg PZW w Szczecinie" III Etap"Bonitacja rzek Gowienicy i Wołczenicy wraz z dopływami". Maszynopis 79 s.

14. LUBIENIECKI B. 2003. Przepławki i drożność rzek. Olsztyn. Wydaw. IRŚ ss. 83. 15. MILLER M. 2009. Inwentaryzacja gniazd tarłowych troci wędrownej i łososia atlantyckiego w dorzeczu

rzeki Słupi z tarła w 2008 roku.

16. NYK J., DOMAGAŁA J. 2008. Sztuczne tarliska dla ryb litofilnych w rzekach pomorskich. Użytkownik

Rybacki – Nowa Rzeczywistość PZW s. 134–150.

17. PN-ISO 5667-6:2003. Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 6. Wytyczne dotyczące pobierania próbek z rzek i strumieni.

18. TAŃSKI A., BONISŁAWSKA M., SZULC J., BRYSIEWICZ A., FORMICKI K., 2011 Zasadność budowy tarlisk dla wędrownych ryb łososiowatych w zlewni Iny na tle badań środowiskowych. Część I – rzeka Ina

19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Dz. U. 2002 nr 176 poz. 1455.

20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Dz. U. 2008 nr 162 poz. 1008.

21. RUBIN J.F. 1998. Survival and emergence pattern of sea trout fry In substrata of different compositions. Journal of Fish Biology. Vol. 53 iss. 1 s. 84–92.

22. RUBIN J.F., GLIMSATER C. 1996. Egg-to-fry survival of the sea trout in some streams of Gotland. Journal of Fish Biology. Vol. 48 iss. 4 s. 585–606.

67

23. RUBIN J.F., GLIMSATER C., JARVI T. 2004. Characteristics and rehabilitation of the spawning habitats of the sea trout, Salmo trutta, in Gotland (Sweden). Fisheries Mangament and Ecology. Vol. 11, iss. 1 s. 15–22.

24. REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ w Szczecinie. Ogólna charakterystyka obszaru działania. 25. SYCH R. 1998. Program restytucji ryb wędrownych w Polsce – od genezy do początków realizacji. Idee

Ekologiczne. Nr 13. Seria Szkice. Z. 7 s. 71–86. 26. SZCZERBOWSKI J., ZDANOWSKI B., KRÜGER A., DEMBIŃSKI W., GORYCZKO K., LOSSOW K., BARTEL R., 27. STUDNICKA M., ZAMOJSKI J. 1993. Rybactwo śródlądowe. Olsztyn. Wydaw. IRŚ ss. 567. 28. TAŃSKI A., FORMICKI K., BONISŁAWSKA M., KORZELECKA-ORKISZ A., WINNICKI A. 2008. Możliwości

wspomagania naturalnego rozrodu łososia atlantyckiego (Salmo salar L.) i troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta L.) w zlewni rzeki Iny. W: Biotechnologia w akwakulturze. Pr. zbior.

29. Red. Z. Zakęś, J. Wolnicki, K. Dęmska-Zakęś, R. Kamiński, D. Ulikowski. Olsztyn. Wydaw. 30. IRŚ s. 173–180. 31. TAŃSKI A., KORZELECKA-ORKISZ A., GZYL M., WINNICKI A., FORMICKI K. 2009. Wpływ struktury

żwirowo-kamienistej gniazd na wyniki inkubacji jaj troci (Salmo trutta m. trutta). W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb łososiowatych i innych gatunków.

32. Pr. zbior. Red. Z. Zakęś, J. Wolnicki, K. Dęmska-Zakęś, R. Kamiński, D. Ulikowski. Olsztyn. Wydaw. IRŚ s. 141–148.

33. TAŃSKI A., PENDER R., 2007. Angling management by the Polish Anglers’ Association, Szczecin branch. W: Prospects and perspectives of fisheries in the coastal zone of the southern Baltic. Vol. 2. Inland fisheries in Western Pomerania in the light of new regulations of European Union policies.

34. TAŃSKI A., PENDER R. 2009. Gospodarka rybami łososiowatymi prowadzona przez Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w Szczecinie w latach 1999–2009. W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb łososiowatych i innych gatunków.

35. TAŃSKI A. ,KARPUK M. ,RAFTOWICZ T., SZULC J. , PENDER R. Możliwości naturalnego rozrodu troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta L.) w rzece Wołczenica. Gospodarka Wodna 11/2011

36. WASILUK Ł. Inwentaryzacja gniazd tarłowych troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta L.) w rzece Gowienica w latach 2008-2010. ZUT 2011

37. WINNICKI A., KORZELECKA A. 1997. Morphomechanical aspects of the development of the bleak (Alburnus alburnus L.). Acta Ichthyologica et Piscatoria. Vol. 27 no. 2 s. 17–27.

38. WIOŚ Szczecin 2010. Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2009 według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Opracowano w Wydziale Monitoringu Środowiska ss. 29.

39. WIŚNIEWOLSKI W. 2002. Czynniki sprzyjające i szkodliwe dla rozwoju i utrzymania populacji ryb w wodach płynących. Supplementa ad Acta Hydrobiologia. Vol. 3 s. 1–28.

40. ZGRABCZYŃSKI J. 2002. Karty ewidencyjne budowli hydrotechnicznych. Zlewnia rzeki Iny. Spis wykonany na zlecenie Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, w ramach „Programu budowy przepławek dla ryb na terenie województwa zachodniopomorskiego”. Umowa 17/01 z dnia 16.05.2001 r. T. V. Egz. 1. Poznań. Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska „Biprowodmel” Sp. z o.o.

http://www.rzgw.szczecin.pl/ogolna-charakterystyka

68

Spis zdjęć rysunków i tabel.

Zdjęcia

Fot. 1. Miejscami Ina jest dzika. fot. Artur Furdyna

Fot. 2. i 3. Tarliska na Inie w Goleniowie i złowiony na nich narybek łososiowatych. fot. A. Furdyna

Fot. 4. i 5. Gniazda tarłowe na Wiśniówce. fot. A. Furdyna

Fot. 6. Krąpiel- najcenniejszy dopływ tarłowy Iny. fot. A. Furdyna

Fot. 7. Fragment „wielorodzinnego” kopca długości 7 metrów na Krąpieli. fot. A Furdyna

Fot. 8. i 9. Małka jest chwilami rwąca, chwilami spokojna, lecz pełna życia i substratu tarłowego. fot. A. Furdyna

Fot. 10. Gniazda na Stobnicy są duże, ale nieliczne z braku substratu, który zasypują osady z hodowli karpia

leżącej w środkowym biegu rzeki. fot. A. Furdyna

Fot. 11.. Nieliczne bystrza żwirowe na dolnym odcinku Reczycy są w pełni wykorzystane przez tarlaki. fot A. Furdyna

Fot. 12 Pozostałości po starych młynach to duża przeszkoda dla tarlaków. Pokonują ją tylko przy wyższych

stanach wód. Sławęcinka. fot. A. Furdyna

Fot. 13. i 14. Gniazda na Reczycy. fot. A. Furdyna

Fot. 15. W tej dzikiej rzece pełno jest kryjówek dla ryb w różnym wieku. fot. A. Furdyna

Fot. 16. i 17. Gniazda troci wędrownej na Gowienicy. fot. A. Furdyna

Fot. 18. Wieprza w okolicach Korzybia. fot. A. Furdyna

Fot. 19. Bystrzenica w ujściu do Wieprzy. fot. G. Drążkowiak

Fot. 20. i 21. Nowe przepławki na Wieprzy- Pomiłowo oraz jaz w okolicach Lisewa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 22. Tarliska na Wieprzy poniżej Korzybia latem. fot. A.Furdyna

Fot. 23. i 24. Dwa oblicza dorzecza Parsęty. Dzikie dopływy- Perznica oraz zbiorniki zaporowe- górna Radew.

fot. A. Furdyna

Fot 25. i 26. Gniazda na Raduszy oraz ślady po kłusowniczych „wynalazkach”. fot. A. Furdyna

Fot. 27. Podwójne gniazdo tarłowe Rega w Gryficach. fot. G. Drążkowiak

Fot. 28. Rega poniżej Gryfic. fot. G. Drążkowiak

Fot. 29. Kres migracji łososiowatych – EW Rejowice. fot. G. Drążkowiak

Fot. 30. Gniazdo tarłowe poniżej MEW Rzesznikowo. fot. G. Drążkowiak

Fot. 31. Mołstowa poniżej miejscowości Mołstowo. fot. G. Drążkowiak

Fot. 32. Gniazdo tarłowe przy ujściu Pniewy. fot. G. Drążkowiak

Fot. 33. Uregulowany w górnym odcinku Brodziec. fot. G. Drążkowiak

Fot. 34. Tarlisko na Rowie Natolewickim. fot. G. Drążkowiak

69

Fot. 35. Gniazdo tarłowe na Wkrze.fot. G. Drążkowiak

Fot. 36. Gniazdo tarłowe na Wkrze. fot. G. Drążkowiak

Fot. 37. Rzeka Wkra w przyujściowym odcinku. fot. G. Drążkowiak

Fot. 38. Odcinek tarliskowy rzeka Pniewa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 39. Gniazda tarłowe rzeka Pniewa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 40. Gniazdo tarłowe rzeka Pniewa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 41. Obszar tarłowy rzeka Lubosiel. fot. G. Drążkowiak

Fot. 42. Obszar tarłowy rzeka Lubosiel. fot. G. Drążkowiak

Fot. 43. Obszar tarłowy rzeka Otoczka. fot. G. Drążkowiak

Fot. 44. Gniazdo tarłowe rzeka Otoczka. fot. G. Drążkowiak

Fot. 45. Obszar tarłowy rzeka Otoczka. fot. G. Drążkowiak

Fot. 46. Gniazdo tarłowe rzeka Lubieszowa. fot. G. Drążkowiak



Fot. 49. Kanał A na terenie miasta Gryfice. fot. G. Drążkowiak

Fot. 50. Obszar tarłowy – dopływ spod Sokołowa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 51. Obszar tarłowy – dopływ spod Sokołowa. fot. G. Drążkowiak

Fot. 52. Dopływ spod Sokołowa zniszczony w ramach konserwacji. fot. G. Drążkowiak

Fot. 53. Górna Mołstowa na wysokości j. Stara Dobrzyca. fot. Paweł Bujanowski TMRR

Fot. 54. Łeba zimą. fot. Marcin Kostuch TPRŁ.

Fot. 55. Tarlaki troci wędrownej na Łebie.fot. Marcin Kostuch TPRŁ

Fot. 56. Doskonałe odcinki dla podchowu narybku na Łupawie, to po części efekt pracy klubu „TRZY RZEKI”.

fot. A. Furdyna

Fot. 57. Liczne nadrzeczne dzikie łąki z wolnymi od zadrzewień partiami brzegu sprzyjają rozwojowi roślin w

korycie. fot. A.Furdyna

Fot. 58. Tarliska na Słupi. fot. Lucjan Duchnowicz (Archiwum PZPK)

Fot. 59. i 60 Skotawa i gniazda tarłowe na niej. fot Archiwum PZPK

Fot. 62. Efekty spływu ścieków do Krąpieli fot K. Filocha, TPRIIG

Fot. 63. Prace utrzymaniowe to destrukcja ekosystemu rzeki- Ina. Fot A. Furdyna

Fot 64. Opakowania po substancjach chemicznych „zdeponowane” nad dopływem Iny przez „nowoczesnego”

rolnika. fot. A. Furdyna

Fot. 65. Chemiczne wspomaganie upraw nierzadko dotyka brzegów naturalnych cieków- uprawa nad Reczycą,

dopływem tarłowym Iny. fot. A. Furdyna

70

Fot . 66. Jezioro Łebsko przegrodzone jest narzędziami stawnymi prawie na całej szerokości. fot. M. Kostuch

TPRŁ

Fot . 67. Nielegalne piętrzenie na potrzeby nawodnień. rot. A. Furdyna

71

Tabele.

Tabela I. A. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Ina.

Tabela I. B. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Krąpiel.

Tabela I. C. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Małka.

Tabela I. D. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzekach Stobnicy, Reczycy i

Sławęcince.

Tabela I. E. Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Iny oraz Potencjalna powierzchnia tarłowa

dorzecza Iny

Tabela II. A. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Gowienica

tarłowa dorzecza Gowienicy

Tabela II. B. Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Gowienicy oraz Potencjalna powierzchnia.

Tabela III. A. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wieprza oraz dopływie

Bystrzenica.

Tabela IV. A. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Raduszy i Perznicy-

dopływach Parsęty.

Tabela V. A. Spadek doliny rzecznej Regi.

Tabela V. B. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Redze.

Tabela V. C. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Mostowa.

Tabela V. D. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Brodziec i jej dopływie.

Tabela V. E. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wkrze.

Tabela V. F. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Pniewie.

Tabela V. G. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Lubosiel.

Tabela V. H. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Otoczce.

Tabela V. I. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Lubieszowej i jej

dopływie.

Tabela V. J. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Kanał A.

Tabela V. K. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na dopływie spod miejscowości

Sokołów.

Tabela VI A. Zestawienie powierzchni tarlisk i potencjału produkcyjnego dorzeczy w stanie obecnym i po

udrożnieniu rzek.

72

Rysunki.

Rys.1. Schemat dorzecza Iny . G. Drążkowiak

Rys.2. Schemat dorzecza Gowienicy z potencjalnymi obszarami tarłowymi. G. Drążkowiak

Rys.3. Część dorzecza Regi dostępna dla ryb dwuśrodowiskowych. G Drążkowiak

Rys.4. Rozmieszczenie wykorzystywanych i potencjalnych tarlisk w dorzeczu rzeki Regi. G. Drążkowiak

raport z liczenia gniazd ryb łososiowatych 2012

Education