opracowanie: dr Magdalena Janowicz

UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI, WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA

RachunkowośćMateriały pomocnicze do nauki przedmiotu

dr Magdalena Janowicz

Kontakt: Instytut Rachunkowości, pok. 231, email: magi@wneiz.pl

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Spis treści

Część wspólna dla wszystkich kierunków1. Pojęcie rachunkowości. Cechy i funkcje rachunkowości. Zakres podmiotowy i

przedmiotowy rachunkowości. Wprowadzenie do prawa bilansowego.2. Nadrzędne zasady rachunkowości.3. Zakres i znaczenie sprawozdania finansowego.4. Majątek przedsiębiorstwa i jego klasyfikacja. Bilans..5. Operacje gospodarcze. Wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu.6. Konto – budowa i funkcjonowanie. Rodzaje kont. Zasada podwójnego zapisu. Zasady

ewidencji na kontach bilansowych.7. Układy rachunku zysków i strat. Podstawowe kategorie wynikowe – przychody, koszty,

straty i zyski nadzwyczajne.8. Zasady funkcjonowania kont wynikowych. Ustalanie wyniku finansowego w wariancie

porównawczym i kalkulacyjnym.9. Sporządzanie uproszczonego bilansu i rachunku zysków i strat na podstawie zestawienia

obrotów i sald.

Część dodatkowa dla kierunku FiR1. Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.2. Ewidencja środków pieniężnych i materiałów.3. Ewidencja rozrachunków.4. Podstawy rachunku kosztów.

Załączniki1. Schematy ewidencyjne.

1

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Część wspólna dla wszystkich kierunków

Temat: Pojęcie rachunkowości. Cechy i funkcje rachunkowości. Zakres podmiotowy i przedmiotowy rachunkowości. Wprowadzenie do prawa bilansowego.

A. Istota rachunkowości. Rachunkowość jako system informacyjny przedsiębiorstwa.B. Krajowe i międzynarodowe regulacje rachunkowości.C. Proces informacyjny rachunkowości (gromadzenie danych, ich przetwarzanie oraz

prezentacja informacji).D. Cechy rachunkowości.E. Funkcje rachunkowości (informacyjna, dowodowa, sprawozdawcza, kontrolna,

analityczna, optymalizacyjna, planistyczna).F. Krajowe i między narodowe regulacje rachunkowości:

1. ustawa o rachunkowości (uor) oraz jej akty wykonawcze i rozporządzenia,2. Krajowe Standardy Rachunkowości,3. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR) oraz Międzynarodowe Standardy

Sprawozdawczości Finansowej (MSSF),4. hierarchia ważności regulacji rachunkowości.

G. Zakres podmiotowy rachunkowości (art. 2. ust. 1 uor).H. Zakres przedmiotowy rachunkowości (art. 4 ust. 3 uor).

Literatura:Teoria:Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 11 – 19, 21 - 24.Kiziukiewicz T.: Wprowadzenie do rachunkowości w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.Zadania:Winiarska K.: Zasady rachunkowości w praktyce, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska,

Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 1.1 – 1.6.

Temat: Nadrzędne zasady rachunkowości.

A. Koncepcja wiernego i prawdziwego obrazu.B. Zasady rachunkowości:

1. zasada wyższości treści ekonomicznej nad formą prawną (art. 4 ust. 2 uor),2. zasada ciągłości (art. 5 ust. 1 uor),3. zasada kontynuacji działalności (art. 5 ust. 2 uor),4. zasada memoriału (art. 6 ust. 1 uor),

2

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

5. zasada współmierności (art. 6 ust. 2 uor),6. zasada ostrożności (ostrożnej wyceny) (art. 7 ust. 1 uor),7. zasada zakazu kompensat (art. 7 ust. 3 uor),8. zasada istotności (art. 8 ust. 1 uor).

C. Formalne zasady rachunkowości:1. kompletności,2. rzetelności,3. udokumentowania,4. periodyzacji.

Literatura:Teoria:Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 20.Kiziukiewicz T.: Wprowadzenie do rachunkowości w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 1.4.Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.Zadania:Winiarska K.: Zasady rachunkowości w praktyce, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska,

Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 1.8 – 1.9.

Temat: Zakres i znaczenie sprawozdania finansowego.

A. Jednostkowe sprawozdanie finansowe.1. Istota i funkcje sprawozdawczości finansowej oraz podstawowe obowiązki

sprawozdawcze (sporządzania, zatwierdzanie, badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych).

2. Zakres sprawozdania finansowego:a) podstawowe elementy sprawozdania finansowego (art. 45 ust. 2 uor),b) sprawozdania finansowe jednostek podlegających obowiązkowemu badaniu przez

biegłego rewidenta (art. 45 ust. 3 oraz art. 66 uor),c) uproszczone sprawozdanie finansowe (art. 50 ust. 2 i 4 uor),d) sprawozdania finansowe mikrojednostek.

B. Użytkownicy sprawozdań finansowych: ujęcie uor oraz MSSF.C. Cechy jakościowe sprawozdania finansowego:

1. fundamentalne (przydatność, istotność, wierna prezentacja),2. wzbogacające (porównywalność, sprawdzalność, terminowość, zrozumiałość).

D. Ogólna charakterystyka elementów sprawozdania finansowego:1. informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe

informacje i objaśnienia – art. 48 uor),2. bilans (art. 46 uor),3. rachunek zysków i strat (art. 47 uor),4. sprawozdanie zmian w kapitale własnym (art. 48a uor),5. rachunek przepływów pieniężnych (art. 48b).

3

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

E. Sprawozdanie z działalności, jako dodatkowy element dołączany do sprawozdania finansowego (art. 49 uor).

F. Terminy sporządzania, zatwierdzania i ogłaszanie sprawozdań finansowych (art. 52, 53 oraz 69 uor).

Literatura:Gos W., Hońko S., Szczypa P.: ABC sprawozdań finansowych, CeDeWu, Warszawa 2012, s. 9 – 41.Gos W.: Sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstw, PAR, Warszawa 2006, s. 7 – 40, 51 – 55, 210 – 214, 256

– 264, 265 – 274, 307 – 312.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 34 – 37.Kiziukiewicz T.: Sprawozdawczość finansowa w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 15.1 – 15.7.Sawicki K.: Sprawozdania finansowe i ich rola w systemie rachunkowości w: Rachunkowość jednostek

gospodarczych, PWE, Warszawa 2012.Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.Założenia koncepcyjne MSR/MSSF. IASB.

Temat: Majątek przedsiębiorstwa i jego klasyfikacja. Bilans.

A. Majątek jednostki – istota.B. Dualne ujęcie majątku przedsiębiorstwa – majątek rzeczowy a majątek finansowy:

1. majątek rzeczowy (środki gospodarcze), jego podział (trwały i obrotowy) oraz elementy składowe,

2. majątek finansowy (źródła finansowania), jego podział (kapitał własny i obcy) oraz elementy składowe,

3. zasady klasyfikacji składników majątku do poszczególnych grup.C. Bilans – istota, budowa oraz zasady sporządzania.D. Zasada równowagi bilansowej.

Literatura:Teoria:Kiziukiewicz T.: Fundamentalne znaczenie bilansu w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 2.1 – 2.4.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 39 – 49.Zadania:Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a

Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.1 – 4.12.Sawicki K.: Aktywa i pasywa w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według znowelizowanych regulacji

krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.

Temat: Operacje gospodarcze. Wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu.

A. Zdarzenie gospodarcze – istota.

4

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

B. Operacje gospodarcze:1. istota,2. rodzaje (bilansowe, wynikowe)

C. Typy operacji gospodarczych i ich wpływ na bilans:1. typ I – zmiany wyłącznie w aktywach,2. typ II – zmiany wyłącznie w pasywach,3. typ III – zmiany zarówno w aktywach, jak i pasywach – zwiększenie,4. typ IV – zmiany zarówno w aktywach, jak i pasywach – zmniejszenie.

Literatura:Teoria:Kiziukiewicz T.: Fundamentalne znaczenie bilansu w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 2.5.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 65 – 68.Zadania:Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a

Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.13 – 4.16.Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według

znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.1 – 2.3.

Temat: Konto – budowa i funkcjonowanie. Rodzaje kont. Zasada podwójnego zapisu. Zasady ewidencji na kontach bilansowych.

A. Konto jako podstawowe urządzenie księgowe.1. Rodzaje kont (bilansowe, wynikowe).2. Elementy konta.3. Założenie konta.4. Otwarcie oraz zamknięcie konta.5. Saldo końcowe.

B. Operacje gospodarcze.C. Zapisy księgowe (proste i złożone).D. Zasada podwójnego zapisu.E. Istota kont bilansowych.F. Rodzaje kont bilansowych (aktywne, pasywne, aktywno-pasywne) oraz zasady ich

funkcjonowania.G. Zestawienie obrotów i sald – istota oraz zasady sporządzania.H. Podzielność pionowa i pozioma kont. Konsolidacja kont.I. Konta analityczne:

1. Istota i zasady ich funkcjonowania.2. Zestawienie obrotów i sald kont analitycznych do konta syntetycznego.

J. Błędy księgowe.1. Zasady poprawiania błędów księgowych.2. Korekta.

5

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

3. Storno (czarne częściowe i zupełne, czerwone).K. Plan kont.

Literatura:Teoria:Kiziukiewicz T.: Konto jako podstawowe urządzenie ewidencyjne w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia ….

Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 3.1, 3.2, 3.4 – 3.6.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 68 – 87.Zadania:Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a

Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.17 – 4.30.Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według

znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.4 – 2.8, 2.11.

Temat: Układy rachunku zysków i strat. Podstawowe kategorie wynikowe – przychody, koszty, straty i zyski nadzwyczajne.

A. Podstawowe kategorie wynikowe (art. 3 ust. 1 pkt 30-31 uor):1. przychody,2. koszty,3. zyski,4. straty.

B. Koszty podstawowej działalności operacyjnej.1. Koszty rodzajowe.2. Koszty według miejsc powstawania (podmiotowy układ kosztów).

C. Wynik ze sprzedaży.1. Przychody ze sprzedaży produktów.2. Koszt sprzedanych produktów.

D. Wynik z pozostałej działalności operacyjnej.1. Pozostałe przychody operacyjne.2. Pozostałe koszty operacyjne.

E. Wynik z operacji finansowych.1. Przychody finansowe.2. Koszty finansowe.

F. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych.1. Zyski nadzwyczajne.2. Straty nadzwyczajne.

G. Rachunek zysków i strat.1. Warianty sporządzania rachunku zysków i strat (porównawczy, kalkulacyjny).2. Wyniki cząstkowe w rachunku zysków i strat:

a) zysk/strata ze sprzedaży,b) zysk/strata z działalności operacyjnej,c) zysk/strata z działalności gospodarczej,

6

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

d) zysk/strata brutto,e) zysk/strata netto.

Literatura:Teoria:Gos W.: Przychody i podatki w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,

Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 11.2, 11.3.Gos W.: Wynik finansowy w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,

Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 13.1, 13.2.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 89 – 98.Sawicki K.: Ewidencja, rozliczanie i kalkulacja kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I,

red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 9.3 – 9.4.Zadania:Czubakowska K.: Rachunek zysków i strat oraz konta wynikowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red.

K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 5.1 – 5.5.

Temat: Zasady funkcjonowania kont wynikowych. Ustalanie wyniku finansowego w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym.

A. Konta wynikowe:1. Istota.2. Rodzaje (przychody, koszty, zyski nadzwyczajne, straty nadzwyczajne.3. Zasady funkcjonowania.

B. Ustalanie wyniku finansowego.1. Wariant porównawczy.2. Wariant kalkulacyjny.

Literatura:Teoria:Gos W.: Wynik finansowy w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,

Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 13.3, 13.4.Kiziukiewicz T.: Konto jako podstawowe urządzenie ewidencyjne w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia ….

Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 3.3.Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 109 – 125.Zadania:Czubakowska K.: Rachunek zysków i strat oraz konta wynikowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red.

K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 5.6 – 5.10, 5.13 – 5.17.Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według

znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.12 – 2.16, 2.27.

Temat: Sporządzanie uproszczonego bilansu i rachunku zysków i strat na podstawie zestawienia obrotów i sald

Zadania:

7

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Drumlak U.: Sporządzanie sprawozdań finansowych w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 16.13 – 16.14.

8

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Część dodatkowa dla kierunku FiR

Temat: Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

A. Podstawowe kategorie wyceny.1. Cena zakupu.2. Cena nabycia.3. Cena sprzedaży netto.4. Wartość godziwa.5. Koszt wytworzenia.

B. Istota konta „Rozliczenie zakupu” i jego wykorzystanie na potrzeby ewidencji rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

C. Rzeczowe aktywa trwałe.1. Istota.2. Zakres: środki trwałe oraz środki trwałe w budowie.

a) Środki trwałe: wycena początkowa, przykładowe tytuły zwiększeń oraz zmniejszeń środków trwałych, zasady ustalania zużycia środków trwałych, istota amortyzacji, zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (okres ekonomicznej użyteczności

środków trwałych, rozpoczęcie i zakończenie odpisów amortyzacyjnych), metody i zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (naturalna, liniowa,

degresywna), amortyzacja bilansowa a amortyzacja podatkowa, zasady ewidencji zwiększeń i zmniejszeń środków trwałych (załącznik).

b) Środki trwałe w budowie: istota, zasady wyceny, zasady ewidencji środków trwałych w budowie,

D. Wartości niematerialne i prawne.1. Istota.2. Wycena początkowa.3. Przykładowe tytuły zwiększeń oraz zmniejszeń wartości niematerialnych i prawnych.4. Zasady ustalania zużycia wartości niematerialnych i prawnych.5. Istota amortyzacji.6. Zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (okres ekonomicznej użyteczności środków

trwałych, rozpoczęcie i zakończenie odpisów amortyzacyjnych).7. Metody i zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych.

9

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

8. Amortyzacja bilansowa a amortyzacja podatkowa.9. Zasady ewidencji zwiększeń i zmniejszeń wartości niematerialnych i prawnych

(załącznik).E. Zasady aktualizacji wartości składników majątku zaliczanych do rzeczowych aktywów

trwałych (zmiany odnoszone na wynik finansowy a zmiany odnoszone na kapitał z aktualizacji wyceny).

Literatura:Teoria:Czubakowska K.: Rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi – wycena i ewidencja w: Rachunkowość

jednostek gospodarczych, red. T. Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 3.1 – 3.3, 3.5.Sawicki K.: Ewidencja aktywów trwałych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., art. 28, 31 – 33.Ustawa z dnia 15 lutego1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U. z 2014 r. poz. 851, art. 16a –

m.Zadania:Sokołowska D, Sawicki K.: Podstawy ewidencji aktywów trwałych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia

według znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.

Rublewski M.: Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 5.6 – 5.10, 5.13 – 5.17.

Temat: Ewidencja środków pieniężnych i materiałów.

A. Środki pieniężne.1. Istota środków pieniężnych.2. Rozliczenie gotówkowe i bezgotówkowe.3. Zasady wyceny i ewidencji poszczególnych grup środków pieniężnych:

a) gotówka w kasie,b) rachunki bankowe,c) inne środki pieniężne (czeki, weksle obce, środki pieniężne w drodze),d) zasady wyceny pozycji w walutach obcych.

B. Materiały:1. Klasyfikacja materiałów:

a) ze względu na cel zużycia (podstawowe, pomocnicze, paliwo i smary, części zapasowe, opakowania, odpadki),

b) ze względu na stopień przydatności (zapasy prawidłowe i nieprawidłowe).2. Zasady wyceny wstępnej (koszt wytworzenia, rzeczywista cena zakupu lub nabycia,

stałe ceny ewidencyjne ustalone na poziomie).3. Zasady wyceny rozchodu materiałów (ceny przeciętne, „pierwsze przyszło, pierwsze

wyszło” – FIFO, „ostatnie przyszło, pierwsze wyszło” – LIFO).4. Zasady ustalania wartości zapasu końcowego materiałów.5. Wycena na dzień bilansowy.

10

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

6. Zasady ewidencji materiałów:a) rola konta „Rozliczenie zakupu” na potrzeby ewidencji materiałów,b) dodatkowe koszty związane z zakupem materiałów i ich ewidencjac) ewidencja materiałów wycenianych w rzeczywistych cenach nabycia,d) ewidencja materiałów wycenianych w rzeczywistych cenach zakupu oraz zasady

rozliczania kosztów zakupu,e) ewidencja materiałów wycenianych w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na

poziomie cen nabycia (ustalanie i rozliczanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów – OOCEM),

f) ewidencja materiałów wycenianych w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen zakupu (ustalanie i rozliczanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów – OOCEM a także kosztów zakupu).

7. Aktualizacja wartości materiałów.

Literatura:Teoria:Hass-Symotiuk M.: Ewidencja materiałów i towarów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red.

T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.Hass-Symotiuk M.: Ewidencja środków pieniężnych i krótkoterminowych aktywów finansowych w:

Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kiziukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.Nadolna B.: Środki pieniężne i kredyty bankowe, w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.

Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.Rydzewska-Włodarczyk M.: Rzeczowy majątek obrotowy w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.

Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.Zadania:Hass-Symotiuk M.: Podstawy ewidencji środków pieniężnych, rachunków bankowych i krótkoterminowych

aktywów finansowych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.

Winiarska K: Podstawy ewidencji materiałów i towarów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 6.1 – 6.6..

Gos W.: Ewidencja środków pieniężnych, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012.

Hońko S.: Ewidencja materiałów, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012.

Temat: Ewidencja rozrachunków.

A. Istota rozrachunków.B. Kryteria klasyfikacji rozrachunków:

1. czas (krótkoterminowe, długoterminowe),2. rodzaj (bezsporne, rozliczenia, roszczenia, roszczenia sporne),3. podmiot (od odbiorców/dostawców, z pracownikami, wobec instytucji, z pozostałymi

kontrahentami),4. obszar (krajowe, zagraniczne),

11

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

5. miejsce powstania (krajowe, zagraniczne),6. stopień ryzyka (warunkowe, bezwarunkowe),7. możliwość ich wyegzekwowania (przedawnione, umorzone, nieściągalne).

C. Zasady wyceny i ewidencji rozrachunków:1. rozrachunki z kontrahentami (rozrachunki z odbiorcami, rozrachunki z dostawcami),2. rozrachunki publiczno-prawne (rozrachunki z tytułu VAT, rozrachunki z ZUS, inne

rozrachunki publiczno-prawne),3. rozrachunki z pracownikami (rozrachunki z tytułu wynagrodzeń, inne rozrachunki z

pracownikami),4. kredyty bankowe,5. pozostałe rozrachunki (np. dywidendy, ubezpieczenia majątkowe, rozliczenie

niedoborów i nadwyżek),6. roszczenia sporne,7. należności przedawnione i nieściągalne.

D. Różnica kursowe – istota i ewidencja.

Literatura:Teoria:Hass-Symotiuk M.: Ewidencja rozrachunków w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.

Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.Rydzewska-Włodarczyk M.: Rozrachunki i roszczenia w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.

Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.Zadania:Hass-Symotiuk M.: Podstawy ewidencji rozrachunków w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według

znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.

Janowicz M.: Ewidencja rozrachunków, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012.

Temat: Podstawy rachunku kosztów.

A. Istota kosztów.B. Kryteria klasyfikacji kosztów:

1. rodzaj (amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty rodzajowe),

2. struktura wewnętrzna (proste, złożone),3. podział kosztów zwykłej sfery operacyjnej (koszty działalności podstawowej, koszty

działalności pomocniczej, koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży),4. sfera działalności (koszty zakupu, koszty produkcji, koszty sprzedaży),5. stopień zależności kosztów od wielkości produkcji (zmienne, stałe),6. sposób odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty (bezpośrednie i pośrednie).

C. Koszty produktu i koszty okresu (art. 28 ust. 3 – 4a).D. Fazy (etapy) rachunku kosztów:

12

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

1. ewidencja kosztów według rodzaju,2. rozliczenie kosztów na miejsca powstawania,3. przeniesienie części rozliczeń międzyokresowych kosztów przypadającej na bieżący

okres,4. rozliczenie innych kosztów, ustalenie kosztów produkcji i kosztów zarządu,5. obliczanie kosztów jednostkowych,6. sprawozdawczość z dziedziny kosztów.

E. Ewidencyjny rachunek kosztów – ewidencja i rozliczanie kosztów:1. wariant uproszczony I – ewidencja tylko w układzie rodzajowym,2. wariant uproszczony II – ewidencja tylko w układzie podmiotowym,3. wariant rozwinięty,4. klucze podziałowe oraz zasady ich doboru.

F. Kalkulacja kosztów.1. Istota kalkulacji.2. Kalkulacja wstępna a kalkulacja wynikowa.3. Typowy układ kalkulacyjny kosztów.4. Metody kalkulacji oraz zasady ich stosowania – ujęcie tradycyjne:

a) kalkulacja podziałowa (prosta, współczynnikowa, odjemna oraz fazowa półfabrykatowa i bezpółfabrykatowa),

b) kalkulacja doliczeniowa (asortymentowa, zleceniowa).

Literatura:Teoria:Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., art. 28, 31 – 33.Sawicki K.: Koszty normalnej działalności operacyjnej w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.

Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 8.1, 8.6.Sawicki K.: Ewidencja, rozliczanie i kalkulacja kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I,

red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 9.1, 9.6, 9.7.Zadania:Sawicki K.: Podstawy ewidencji i kalkulacji kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według

znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 7.8 – 7.16.

Kiziukiewicz T.: Koszty i ich rozliczanie. Kalkulacja, w: Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw…, Część II – Zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 5.9 – 5.19.

13

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja aktywów trwałych

Środki trwałeRozliczenie zakupu Środki trwałe Pozostałe koszty operacyjne

przyjęcie nowo zakupionego środka trwałego

wartość netto likwidowanego / sprzedanego / przekazanego w darowiźnie/ przekazanego w

formie aportu środka trwałego

Środki trwałe w budowie wartość Umorzenie środków trwałychprzyjęcie nowo wybudowanego środka

trwałegopoczątkowa

dotychczasowe umorzenie

Kapitał (f-sz) podstawowy kapitał z aktualizacji wyceny

otrzymanie środka trwałego w formie aportuzmniejszenie wartości środka trwałego w

wyniku aktualizacji wyceny

Rozliczenia międzyokresowe przychodów straty nadzwyczajne

otrzymanie środka trwałego w formie darowizny

zmniejszenie wartości środków trwałych na skutek zdarzeń losowych

Kapitał z aktualizacji wycenyzwiększenie wartości środka trwałego w

wyniku aktualizacji wyceny

Rozliczenie niedoborów i nadwyżek

ujawnienie środka trwałego w wyniku inwentaryzacji

Umorzenie środków trwałych Amortyzacjaamortyzacja środków trwałych

Pozostałe przychody operacyjne Rozrachunki z odbiorcamiprzychód ze sprzedażyśrodka trwałego łączna kwota

Rozrachunki z tytułu VATnależny podatek VAT

Pozostałe koszty operacyjnenależny podatek VAT od przekazanej

darowizny

Wartości niematerialne i prawne (WNiP)Rozliczenie zakupu WNiP Umorzenie WNiP Amortyzacja

nabycie WNiPwyksięgowanie

całkowicie odpisy

amortyzacyjneumorzonych WNiP

Rozlicz. międzyokres. przychodów

Pozostałe koszty operacyjne

otrzymanie WNiP w darowiźnie

odpisy amortyzacyjne od

wartości firmy

Długoterminowe aktywa finansowe (DAF)Kasa / R–ki bank. /

Pozost. rozrach. DAF Koszty finansowe Przychody finansoweKasa / R–ki bank. /

Pozost. rozrach.

zakup DAFwyksięgowanie

wartości sprzedanychprzychód ze sprzedaży

DAFDAF

Pozostałe przychody operacyjne

wart. akcji/udziałów otrzymanych w zamian

za przekazany aport

14

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja środków pieniężnych

Ewidencja operacji gotówkowych

R–ki bankowe KasaRozrachunki z tytułu

wynagrodzeńpobranie gotówki z banku do kasy

(WB i KP)wypłata wynagrodzeń / zaliczki na

wynagrodzenia

Rozrachunki z odbiorcami Koszty finansowespłata należności od odbiorców ujemne różnice kursowe

Sprzedaż towarówInne rozrachunki z

pracownikamiwpłata utargu gotówkowego ze sprzedaży

towarów wypłacone pracownikom zaliczki

Rozliczenie nadwyżek Inne środki pieniężnestwierdzenie nadwyżki gotówki w kasie zakup za gotówkę np. czeków podróżnych

Rachunki bankoweInne rozrachunki R–ki bankowe Rozrachunki z dostawcami

ewidencja błędów w wyciągach bankowych dot. wpływów i sprostow. błędów na

wyciągach bank. spłata zobowiązań wobec dostawców

Kredyty bankowe Środki trwałe w budowie

otrzymanie kredytu bankowego

odsetki od kredytu zaciągniętego na budowę środków trwałych przez okres trwania

budowy

Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjneotrzymanie kar, odszkodowań i grzywien zapłacone kary, grzywny i odszkodowania

Przychody finansowe Usługi obcewpływy z tytułu odsetek od środków

zgromadzonych na r–kach bankowych zapłacone koszty usług bankowych

Inne środki pieniężne Koszty finansowewpływ środków pien. znajdujących się w

drodzeujemne różnice kursowe / spłata odsetek od

kredytów

Inne środki pieniężneRozrachunki z odbiorcami Inne środki pieniężne Koszty finansowe

regulacja należności czekiem rozrachunkowymujemne różnice kursowe / odpisanie weksli

nieściągalnych lub przedawnionychkwota należności od odbiorcy

Przychody finansowe weksel obcy Rachunki bankowe

dyskonto(suma

wekslowa)wpływ środków pieniężnych w drodze /

realizacja czeków obcych

Kasa Rozrachunki z dostawcamiwpłata gotówki do banku (brak potwierdzenia

wpływu środków na rachunek bankowy – środki spłata zobowiązania wobec dostawcy

czekiem obcympien. w drodze)

Krótkoterminowe aktywa finansowe (KAF)Kasa / R–ki bank. / Inne rozrachunki KAF Koszty finansowe Przychody finansowe

Kasa / R–ki bank. / Inne rozrachunki

zakup KAFwyksięgowanie

wartości sprzedanychprzychód ze sprzedaży

KAFKAF

15

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Odpisy aktualizujące KAFodpis z tytułu trwałej

utraty wartości

16

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja materiałów

Ewidencja materiałów w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziome zakupu

Zakup materiałówRozrachunki z

dostawcami Rozliczenie zakupu MateriałyRozliczenie kosztów

rodzajowych Koszty zakupu

otrzymanie fakturyprzyjęcie materiałów

do magazynurozliczenie kosztów

transportu

OOCEMrozlicz. k. usług związ.

z transportemodchylenia debetoweodchylenia kredytowe

ZMiEopakowania jednorazowe

Usługi obceusługi związane za

zakupem

Rozrachunki z tytułu VAT

naliczony podatek VAT

Wydawanie materiałów

Materiały ZMiERozliczenie kosztów

rodzajowych Różne konta zespołu 5wydanie materiałów do

zużyciarozliczenie kosztu

rodzajowego

Wartość sprzedanych materiałów Sprzedaż materiałów Rozrachunki z odbiorcami

wydanie sprzedanych materiałów

wartość materiałów

Straty nadzwyczajne Rozrach. z tyt. VAT fakturazdarzenia losowe podatek VAT

należny

Rozliczanie odchyleń oraz kosztów zakupu

OOCEM ZMiERozliczenie kosztów

rodzajowych Różne konta zesp. 5 Koszty zakupuodchylenia debetowe odchylenia debetowe

odch. kredytowe (storno czerwone)

odch. kredytowe (storno czerwone)

koszty zakupuWartość sprzedanych

materiałówodchylenia debetowe

odch. kredytowe (storno czerwone)

koszty zakupu

Straty nadzwyczajneodchylenia debetowe

odch. kredytowe (storno czerwone)

koszty zakupu

17

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

18

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja materiałów w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziome nabycia

Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały

Rozliczenie kosztów rodzajowych Różne konta zesp. 5

otrzymanie fakturyprzyjęcie materiałów

do magazynu wydanie rozliczenie kosztu

rodzajowegomater. odchylenia debetowe

odch. kredytowe (storno czerwone)

Rozrachunki z tytułu VAT

naliczony podatek VAT ZMiE

OOCEModchylenia debetowe odchylenia debetoweodchylenia kredytowe

odch. kredytowe (storno czerwone)

Ewidencja materiałów w rzeczywistych cenach zakupu

Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały ZMiE

otrzymanie faktury

przyjęcie materiałów do

magazynu

wydanie materiałów do

zużycia

ZMiEopakowania jednorazowe

Rozliczenie kosztów rodzajowych Koszy zakupu

Usługi obce koszty zakupuusługi związane z

zakupem Różne konta zesp. 5

Rozrachunki z tytułu VAT zużyte materiały

naliczony podatek VAT

rozliczenie kosztów zakupu

Ewidencja materiałów w rzeczywistych cenach zakupu

Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały ZMiE

Rozliczenie kosztów rodzajowych Różne konta zesp. 5

otrzymanie faktury

przyjęcie materiałów do

magazynu

wydanie materiałów do

zużyciarozliczenie kosztu

rodzajowego

Rozrachunki z tytułu VAT

naliczony podatek VAT

19

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja rozrachunków

Rozrachunki z ZUSRozrachunki z ZUS Ubezpieczenia społ. i in. św.

składki na ubezp. społ. w części obciążającej pracodawcę

Rachunki bankowe Rozrachunki z tyt. wynagrodz.

przelew zobowiązań

składki na ubezp. społ. w części obciążającej pracownika oraz składka na ubezpieczenie

zdrowotne

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeńKasa / Rachunki bankowe Rozrachunki z tyt. wynagrodz. Wynagrodzenia

wypłata wynagrodzeń / zaliczki na wynagrodzenia. lista płac brutto

Inne rozrachunki publiczno–prawne

zaliczka na pod. doch. od osób fiz.

Rozrachunki z ZUSskładki na ubezpieczenie społeczne w części

obciążającej pracownika

Inne rozrachunki z pracownikami

nierozliczone zaliczki / zawinione szkody, niedobory (ale tylko jeśli pracownik wyrazi

na to zgodę)

Inne rozrachunkiskładki członkowski / alimenty / dobrowolne

ubezpieczenia na życie

Inne rozrachunki z pracownikamiKasa Inne rozrachunki z pracownikami Różne konta zespołu 4

wypłata zaliczki / zwrot wydatkowanych środków pracownikowi rozliczenie zaliczki

Rozliczenie niedoborów Kasa/ Rozrachunki z tyt.wyn.należność za niedobór wpłata należności (dot. zaliczki)

Rozliczenie niedoborówRozliczenie niedoborów ZMiE

niedobór w granicach norm

Różne konta zesp. 0, 1, 3, 6 Pozostałe koszty operacyjneniedobór niedobór wynikający z błędów pomiaru

Straty nadzwyczajneniedobór wynikający ze zdarzeń losowych

Inne rozrachunki z pracownikami

zawiniony niedobór bezsporny

Roszczenia spornezawiniony niedobór sporny (skierowanie

sprawy do sądu)

20

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

21

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Rozliczenie nadwyżekPozostałe przychody operacyjne Rozliczenie nadwyżek Różne konta zesp. 0, 1, 3, 6

błędy w pomiarze / błędy w dokumentacji / nieustalone przyczyny nadwyżki nadwyżka

Rozliczenie niedoborówkompensata niedoboru nadwyżką

Roszczenia sporne (wyrok korzystny)Rozrachunki z odbiorcami Roszczenia sporne

skierowanie sprawy do sąduwyrok korzystny

Rachunek bankowy Pozostałe koszty operacyjnespłata przysądzonej należności wraz z

kosztami postępowania opłacone koszty postępowania sądowego

Odpisy aktualizujące należn.zasądzone do zwrotu koszty postępowania

sądowegoutworzenie odpisu na należność sporną

Pozostałe przychody operacyjneRozwiązanie odpisu aktualizującego / przeniesienie otrzymanych kosztów

postępowania sądowego

Roszczenia sporne (wyrok niekorzystny – oddalenie roszczenia)Rozrachunki z odbiorcami Roszczenia sporne

skierowanie należności do sądu

oddalenie roszczeniaOdpisy aktualizujące należn. Pozostałe koszty operacyjne

utworzenie odpisu aktualizującego na należność sporną

Inne rozrachunkiPrzychody finansowe Pozostałe rozrachunki KAF / DAF

należność za sprzedane papiery wartościowe / należne dywidendy zakup papierów wartościowych

Zyski nadzwyczajne Koszty finansoweodszkodowania (z tytułu ubezpieczenia) wypłacone dywidendy

Rachunki bankowe Rachunki bankowe

spłata zobowiązań spłata należności

Rozrachunki z odbiorcamiPrzychody ze sprzedaży

produktów Rozrachunki z odbiorcami Rachunki bankowe / Kasawartość netto sprzedanych

produktów uregulowanie należności przed odbiorcę

Rozrachunki z tytułu VAT razem Pozostałe koszty operacyjnenależny podatek VAT wyksięgowanie należności przedawnionych

Odpisy aktualizującenależności

wyksięgowanie należności nieściągalnej(wykorzystanie utworzonego na nią odpisu

aktualizującego)

22

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Rozrachunki z dostawcamiKasa / Rachunki bankowe Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu

uregulowanie zobowiązania wobec dostawcy otrzymanie faktury

Pozostałe przychody operacyjnewyksięgowanie zobowiązań przedawnionych

Weksle własneR–ki bankowe / Kasa Zobowiązania wekslowe Rozrachunki z dostawcami

wykup weksla własnego kwota zobowiązania wobecsuma dostawcy

wekslowa Koszty finansowedyskonto

23

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

Ewidencja wyniku finansowego

Wariant kalkulacyjny

Koszty zarządu Wynik finansowyPrzychody ze sprzedaży

produktówprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Koszty sprzedażyPrzychody ze sprzedaży

materiałów i towarówprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Koszt sprzedanych produktów Pozostałe przychody operacyjneprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Wartość sprzedanych towarów i materiałów Przychody finansowe

przeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Pozostałe koszty operacyjne Zyski nadzwyczajneprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Koszty finansoweprzeniesienie sumy zapisów na koncie

Straty nadzwyczajneprzeniesienie sumy zapisów na koncie

Podatek dochodowyprzeniesienie salda konta

Zespół 4 (koszty wg rodzaju)Rozliczenie kosztów

rodzajowychprzeniesienie sumy zapisów na

poszczególnych kontach

Wariant porównawczy

Zespół 4 (koszty wg rodzaju)* Wynik finansowyPrzychody ze sprzedaży

produktówprzeniesienie sumy zapisów na poszczególnych kontach przeniesienie sumy zapisów na koncie

Rozliczenie kosztówrodzajowych *

Przychody ze sprzedaży materiałów i towarów

zmiana stanu produktów (zmniejszenie) przeniesienie sumy zapisów na konciezmiana stanu produktów (zwiększenie)

Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjneprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Wartość sprzedanych materiałów i towarów Przychody finansowe

przeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Pozostałe koszty operacyjne Zyski nadzwyczajneprzeniesienie sumy zapisów na koncie przeniesienie sumy zapisów na koncie

Koszty finansoweprzeniesienie sumy zapisów na koncie

Straty nadzwyczajneprzeniesienie sumy zapisów na koncie

Podatek dochodowyprzeniesienie salda konta

24

opracowanie: dr Magdalena Janowicz

* Księgowania dodatkowe przed zaksięgowaniem zmiany stanu produktów

Koszty zarządu Koszt sprzedanych produktówRozliczenie kosztów

rodzajowychprzeniesienie sumy zapisów na koncie

przeniesienie sumy zapisów na koncieKoszty sprzedaży

przeniesienie sumy zapisów na koncie

25