qeverisja vendore

8/8/2019 Qeverisja Vendore

1/152

Qeverisja vendore - shqyrtime krahasimtare 1

Ferid Selimi

QEVERISJA VENDORE- SHQYRTIME KRAHASIMTARE

Prishtin2008


2/152

Ferid Selimi2

BotuesVATRARedaktor:Akademik Esat STAVILECIRecensent:Prof. Dr. Agim ZOGAJ

Prof. Dr. Ibrahim GASHILektor:Jonuz FETAHAJ


3/152


PRMBAJTJA

Hyrje.............................................................................................................. 71. Prkufizimi i nocionit Qeverisje Vendore................................... 82. Dokumentet ligjore mbi Qeverisjen Vendore................................. 93. Disa fjal pr prmbajtjen e punimit................................................ 9

Pjesa e par ................................................................................................. 11

Njoftime t prgjithshme pr Qeverisjen Vendoredhe Njsit e saj .................................................................................... 13I. Ndarja e Pushtetit.............................................................................. 13

1. Pushteti i Qeverisjes Vendore.................................................... 142. Qeverisja Vendore dhe Pushteti Qendror................................ 163. Qeverisja Vendore, veprimtarit dhe qytetart....................... 18

II. Njsit e Qeverisjes Vendore.......................................................... 211. Komunat si njsi t Qeverisjes Vendore................................... 21

1.1. Themelimi i Komuns ........................................................ 221.2. Prbrsit e Komuns ......................................................... 24

1.2.1. Banort e Komuns..................................................... 241.2.2. Territori emrtimi dhe kufijt e Komuns............... 25

1.3. T drejtat e Komuns.......................................................... 261.3.1. Themelimi i Ndrmarrjeve dhe Bashkpunimi

me Komunat dhe asociacionet e tjera Kombtaredhe Ndrkombtare.................................................... 27

1.3.2. Bashkpunimi ndrkomunal..................................... 281.3.3. Marrveshjet pr bashkpunim n mes t

Qeveris dhe Komuns .............................................. 281.3.4. Bashkpunimi i Komuns me fshatrat..................... 291.3.5. E drejta e prcaktimit t gjuhs................................. 30

1.4. Statuti i Komuns................................................................ 301.4.1. Vendimi Statutar ......................................................... 311.4.2. Ndryshimet dhe plotsimet e Statutit ...................... 311.4.3. Aktet e tjera t Komuns............................................ 32

1.5. Simbolet e Komuns ........................................................... 321.6. Interesi i prgjithshm n realizimin

e Qeverisjes Vendore .......................................................... 331.6.1. Veprimtarit Komunale ............................................. 341.6.2. Shrbimet Publike t Ndrmarrjeve Komunale...... 36

1.7. Buxheti dhe financimi i Komuns..................................... 36


4/152

Ferid Selimi4

1.7.1. T ardhurat e Komuns.............................................. 371.7.2. T hyrat e Komuns.................................................... 371.7.3. Pasuria e Komuns ..................................................... 38

1.8. Mbikqyrja e ligjshmris e akteve t Komuns............. 391.8.1. Organet e mbikqyrjes n Komuna.......................... 391.8.2. Format dhe mnyra e mbikqyrjes s puns

s Komunave ............................................................... 401.9. Mbrojtja e Komuns............................................................ 40

1.9.1. Mbrojtja e Komuns n gjendje Lufte....................... 411.10. Bartja e pushtetit npr Komuna .................................... 41

1.10.1. Kompetencat e Komuns ......................................... 421.10.2. Punt e besuara Komuns........................................ 46

1.10.3. Kompetencat e deleguara ........................................ 461.10.4. Prgjegjsit e Komuns........................................... 47

Pjesa e dyt ................................................................................................. 51

Udhheqja dhe Administrata Komunale .......................................... 53I. Organet udhheqse npr Komuna.............................................. 53

1. Kryetari i Komuns ..................................................................... 531.1. Zgjedhja, t drejtat dhe detyrat e Prefektit ...................... 55

1.2. Kompetencat e Kryetarit t Komuns .............................. 571.3. Kompetencat e deleguara Kryetarit t Komuns............ 591.4. Prgjegjsit e Kryetarit t Komuns, prkatsisht

e Prefektit.............................................................................. 601.5. Mungesa e prkohshme e Kryetarit.................................. 611.6. Ndrprerja e mandatit t Kryetarit, prkatsisht,

e Prefektit.............................................................................. 621.7. Kryetari-nnkryetari - Konflikti i interesave................... 641.8. Nnkryetari i Komuns ...................................................... 65

II. Kuvendi Komunal ........................................................................... 671. Funksioni i Kuvendit t Komuns ............................................ 69

1.1. Zgjedhja e antarve t Kshillit t Komuns ................. 701.2. T drejtat e Kshillit t Komuns n Maqedoni.............. 711.3. Obligimet dhe t drejtat e kshilltarve

t Kuvendit Komunal ......................................................... 711.4. Ndrprerja e mandatit e Kshilltarit

t Kuvendit Komunal ......................................................... 73

1.5. Kushtet e shprndarjes s Kshillit Komunal ................. 741.6. Procedura e shprndarjes s Kshillit .............................. 751.7. Konflikti i interesave t Kshilltarve

t Kuvendit Komunal ......................................................... 75


5/152


1.8. Mbledhjet dhe Dokumentacioni i Kuvendit Komunal .. 761.9. Thirrja e mbledhjes s jashtzakonshme e Kshillit ....... 791.10. Procesverbali pr mbledhjet e Kuvendit Komunal ...... 801.11. Vendimmarrja e Kshillit t Komuns........................... 801.12. Kompetencat e Kuvendit t Komuns ........................... 811.13. Prgjegjsit e Kuvendit Komunal ................................. 841.14. Kryetari i Kuvendit Komunal.......................................... 861.15. Nnkryetari, prkatsisht zvendskryesuesi

i Kuvendit Komunal ......................................................... 881.16. Sekretari i Kuvendit Komunal......................................... 881.17. Komitetet e Kuvendit Komunal n Kosov................... 891.18. Kshilli pr Marrdhnie Ndrnacionale ...................... 90

1.19. Komisionet e Kshillit t Komuns n Maqedoni ........ 911.20. Prbrja, zgjedhja dhe mnyra e puns n komisione....911.21. Kompetencat e komisioneve............................................ 921.22. Komisioni pr shtje mandatore, zgjedhje

dhe emrime ...................................................................... 921.23. Komisionet e tjera.............................................................. 931.24. Bashksia Ndrkomunale ................................................ 94

2. Kshilli Komunal n Kosovn Lindore .................................... 94

2.1. Kompetencat e Kshillit Komunal n Kosovn Lindore.... 95III. Administrata Komunale................................................................ 961. Administrata Komunale, Prbrja, Funksioni......................... 96

1.1. Npunsit Lokal .................................................................. 981.2. Mbikqyrja administrative................................................. 991.3. Kompetencat e Administrats Komunale...................... 1001.4. Prgjegjsit e Administrats Komunale ....................... 1011.5. Kryeshefi i Administrats Komunale............................. 1021.6. Arkitekti kryesor dhe Kompetencat e tij

n Kosovn Lindore.......................................................... 1031.7. Menaxheri dhe Kompetencat n Kosovn Lindore...... 1031.8. Shrbimet e tjera t Komuns.......................................... 104

1.8.1. Policia Komunale n Malin e Zidhe n Kosovn Lindore .......................................... 104

1.8.2. Shrbimi i Siguris n Malin e Zi ............................ 1041.8.3. Qendra Informative n Kosov Lindore

dhe n Malin e Zi ...................................................... 104

Pjesa e tret ............................................................................................... 105

T drejtat e qytetarve dhe t drejtat e pakicave kombtare........ 107I. T drejtat e qytetarve .................................................................... 107


6/152

Ferid Selimi6

1. Pjesmarrja e qytetarve n Qeverisje Vendore.................... 1082. Qendra informative................................................................... 109

2.1. Informimi i publikut ......................................................... 1103. Shrbimi publik i qytetarve ................................................... 1104. Kshilli pr mbrojtjen e konsumatorit.................................... 1105. E drejta n vendimmarrje......................................................... 110

5.1. Iniciativa n Mal t Zi ....................................................... 1115.2. Iniciativa qytetare.............................................................. 1115.3. Tubimi i Qytetarve .......................................................... 1125.4. Referendumi ...................................................................... 1135.5. Diskutimi Publik ............................................................... 1145.6. E drejta n peticion............................................................ 114

5.7. Ankesat dhe vrejtjet e qytetarve.................................. 1155.8. Vetkontributi.................................................................... 116

II. T drejtat e pakicave kombtare (minoriteteve)........................ 1181. Prkufizimi i emrtimit pakic kombtare (minoritet)

dhe trajtimi i tyre....................................................................... 1182. Integrimi i minoriteteve n Qeverisjen Vendore .................. 119

2.1. Prdorimi i gjuhs s pakicave kombtare.................... 1202.2. Prdorimi i simboleve Kombtare .................................. 123

2.3. Prfaqsimi i pakicave kombtare (minoriteteve)........ 1242.4. Posti i zvendskryetarit, nnkryetarit t Kuvenditt Komuns ........................................................................ 124

3. Prfaqsimi i pakicave npr Komisione, Kshilla e Pleqsi.....1243.1. Komiteti i komuniteteve (i bashksive) ......................... 1253.2. Komiteti pr ndrmjetsim.............................................. 1263.3. Zyra e komunitetit n Kosov.............................................127

4. Shrbimi civil dhe t drejtat e pakicave .....................................1275. E drejta e pakicave n bashkpunim me Komunat

dhe asociacionet e tjera............................................................. 1286. Kompetencat e zgjeruara pr Komunat me popullsi

serbe n Kosov ......................................................................... 1296.1. E drejta e Komunave me popullsi serbe n Kosov

pr arsim t lart dhe shndetsi dytsore .................... 130Shqyrtime prfundimtare....................................................................... 131Concluding analyses ............................................................................... 140

BIBLIOGRAFIA ....................................................................................... 147


7/152


HYRJENj sistem politik demokratik nuk do t mund t

paramendohej pa ekzistimin e nj shkalle t zhvilluar tQeverisjes Vendore, ku qytetart do t mund ti realizonin tdrejtat m elementare brenda pr brenda saj. Duke pasur prbaz t drejtn elementare t jets, ata pretendojn: T drejta

dhe liri themelore pr nj jet normale, t cilat do tiprmbushnin nevojat m elementare jetsore; Udhheqje m tdrejt dhe administrim t veprimtarive publike me karakter tinteresit t prgjithshm; dhe Vendosje t drejtprdrejt nprnjsit e Qeverisjes Vendore, q kan t bjn me interesin eprgjithshm t banorve lokal. Jan mbase kto krkesaelementare q kan pr tendenc t arrijn drejt nj demokraciedhe t ndrtimit t nj shoqrie civile m t avancuar si naspektin ekonomik ashtu edhe n at social, juridik e politik.Meq, t gjitha shtetet, Qeverisjen Vendore e konsiderojn si njnga vlerat elementare t arritjeve demokratike dhe me rndsit veant e sistemit politik n prgjithsi, jam munduar q nkt libr me titull: Qeverisja Vendore Shqyrtimekrahasimtare1, t v n pah t prbashktat dhe dallimet eQeverisjes Vendore t shteteve q me dekada kishin jetuar

bashk, n Jugosllavi. Maqedonia q nga fillimi i viteve 90-ta,sht shtet m vete dhe ka t gjitha atributet e pavarsis. Mali iZi, n vitin 2006 shpalli pavarsin. Ndrkaq Kosova, upavarsua nga Serbia m 17 shkurt t vitit 2008. Presheva eBujanoci gjenden n pjesn m jugore t Serbis e n Lindje tKosovs. Kto Komuna, me shumic shqiptare, kan mbeturende nn kufijt administrativ t Serbis, por n vitin 1992 kanorganizuar Referendumin pr Autonomi Politike Territoriale

1 N kt libr bhet fjal pr shqyrtimet krahasimtare t Qeverisjes Vendore n

Kosov, n dy komunat e Kosovs Lindore (Preshev e Bujanoc), Maqedoni e Mal i

Zi (shnim i autorit).


8/152

Ferid Selimi8

me t drejt bashkimi me Kosovn e q mbi 90% e popullatsshqiptare t atjeshme i kan thn po pyetjes s parashtruarn at Referendum. Q t dyja Komunat, qeverisen nga

shqiptart dhe meq gjenden n pjesn lindore t Kosovs, ato ikonsiderojm si Komuna t Kosovs Lindore. Kto Komuna,Qeverisjen Vendore e udhheqin dhe e administrojn nprmjetLigjit mbi Vetadministrimin Lokal t Serbis, duke pasur prbaz interesin e prgjithshm t banorve lokal. Andaj, kujtoj qsht arsye e fort t shtjellohen t prbashktat dhe dallimet ektyre katr vendeve q dikur jetonin nn nj kulm t quajturJugosllavi, e q tani kan pavarsin e tyre. Ksisoj, nprmjet

komentimeve t ligjeve n fuqi dhe dokumenteve t tjera ligjoreq rregullojn ose pretendojn nj Qeverisje m t avancuarVendore, jam munduar ti bj nj vshtrim krahasimtar t gjithasegmenteve q e prbjn Qeverisjen Vendore n kto vende.Pr t kuptuar m mir shtjen q po parashtroj, t qartsojnocionin Qeverisje Vendore.

1. Prkufizimi i nocionit Qeverisja Vendore

Fjalori i Oxfordit Qeverisjen Vendore e sheh si: Institucion

qeveriss q ushtron autoritetin n nj zon territorialisht tprcaktuar t vendit.2 Sipas ktij prkufizimi, mund tkonstatohet q Qeverisja Vendore ka t bj me nj qeverisje tt gjitha shtjeve q kan t bjn me interesin e prgjithshmt banorve lokal e q aktivitetin dhe pushtetin e vet e shtrin

n nj hapsir t ngusht, t prcaktuar brenda nj shteti.Kshtu, me t drejt mund t konstatohet q qeverisjaterritoriale, prkatsisht qeverisja me njsit territoriale, sht njproces shum i prbr dhe mund t thuhet se prbhet nga shumfunksione, prkatsisht veprimtari.3 Andaj, ia vlen t merremi mekt problem dhe sfidat me t cilat prballet ajo.

2 Iain Mc Lean. Fjalor Politik. Tiran, 2001, faqe 4793 Esat Stavileci: Hyrje n Shkencat Administrative. Enti i teksteve dhe i mjeteve

msimore i Kosovs. Prishtin, 1997, Fq. 247


9/152


2. Dokumentet ligjore mbi Qeverisjen VendoreDokumentet q bjn fjal pr Qeverisjen Vendore, si

Kushtetutat; Ligjet mbi Vetadministrimin Lokal (Rregulloret nKosov t cilat u shfuqizuan me miratimin e Ligjit prVetqeverisje Lokale t Republiks s Kosovs, pas shpalljes spavarsis s Kosovs); Statutet e Komunave t ndryshme;Karta Evropiane e Autonomis Lokale; Konventa

Ndrkombtare pr t Drejtat dhe Lirit e Njeriut; si dhe Tdrejtat mbi prdorimin e gjuhs; vn n pah t gjithaobligimet, t drejtat, kompetencat e prgjegjsit e QeverisjesVendore.

Duke shfletuar kto dokumente ligjore, si dhe literaturnndihmse t autorve t ndryshm q pr tem kishinQeverisjen Vendore, ose kishin prmendur kt tem, uprpoqa t v n shesh t prbashktat dhe dallimet eQeverisjes Vendore, q kan mes veti, kto shtete.

3. Disa fjal pr prmbajtjen e punimit

Duke marr pr baz gjithnj, dokumentet q prmenda

m lart si dhe mendimet e ndryshme t teoricienve modern, uprpoqa q:

- t paraqes realitetin ekzistues; dhe- t bj nj krahasim t atij realiteti ekzistues;I tr materiali q prbn kt punim sht ndar n tri

pjes. Pjesa e par, ka t bj me njoftime t prgjithshme mbiQeverisjen Vendore dhe njsit e saj. N kt pjes sht brfjal pr Funksionimin, Organizimin, dhe udhheqjen eQeverisjes Vendore n Kosov, Kosov Lindore, Maqedoni eMal i Zi, sipas Kushtetutave, Ligjeve q rregullojn Qeverisjen

Vendore, Statuteve, prkatsisht Vendimeve Statutare. Aty npika t prgjithsuara paraqitet ndarja e pushteteve n mes torganeve t Komuns, marrdhnieve n mes saj dhe PushtetitQendror si dhe pr veprimtarit dhe obligimet q ka ndaj


10/152

Ferid Selimi10

qytetarve. Ktu, kam br fjal edhe pr njsit e QeverisjesVendore, prkatsisht Komunat, duke filluar nga themelimi,territori, kufijt, bashkpunimi me organizatat e tjera,

kompetencat, prgjegjsit, mbikqyrjen e ligjshmris,mbrojtjen e saj etj.N pjesn e dyt kam trajtuar udhheqjen dhe

administratn Komunale duke filluar nga organet e Komuns,njsit e saj dhe veprimtarit q ato kryejn. N kt pjes, jammunduar t paraqes shtjet q kan t bjn me udhheqjen,zgjedhjen e tyre, kompetencat, t drejtat, vendimmarrjen e derite Komisionet a Komitetet q themelohen n kuadr t

Komuns. M pas kam shtjelluar Administratn Komunale. Atykam br fjal pr organizimin e saj dhe ndarjen e detyrave sidhe shrbimeve publike.

Pjesa e tret ka t bj me t drejtat e qytetarve dhe tpakicave kombtare n Qeverisjen Vendore. N kt pjes flitetpr pjesmarrjen e tyre direkte, iniciativat qytetare, tubimet,referendumet, debatet publike, informimi, vetkontributi etj.

Sa i prket t drejtave t pakicave kombtare, ato i kamshtjelluar duke filluar nga e drejta n prfaqsim, t drejtn egjuhs, simboleve kombtare etj.

Ksisoj, jam munduar ti zbrthej problemet q kan tbjn me Qeverisjen Vendore duke krahasuar n mes vete. Kjonuk do t thot e as pretendoj q ky trajtim imi, t jet fjala efundit por jam munduar s paku t jap nj kontribut nzbardhjen e t drejtave, kompetencave, obligimeve,

prgjegjsive, si dhe veprimtarive tjera t t Qeverisurit Vendor,n kto vende. Sa ia kam arritur, mbetet t vlersohet.


11/152


PJESA E PAR


12/152

Ferid Selimi12


13/152


NJOFTIME T PRGJITHSHME PR QEVERISJENVENDORE DHE NJSIT E SAJ

Qeverisja Vendore, n Kosov, n Kosovn Lindore, n

Maqedoni e Mal t Zi, organizohet dhe udhhiqet sipasKushtetutave, Ligjeve t Vetadministrimit Lokal, (n Kosovderi m 17 shkurt t vitit 2008, Qeverisja Vendore ishte

rregulluar nprmjet Rregulloreve t UNMIK-ut: Rregullores:2000/45, prkatsisht Rregullores 2007/30, por q meaprovimin e Ligjit pr Vetqeverisje Lokale t Republiks sKosovs, kto rregullore u shfuqizuan), si dhe Statuteve,prkatsisht Vendimeve Statutare t Komunave t t gjithashteteve q jan objekt shtjellimi.

Njsit q bartin Qeverisjen Vendore, sipas Kushtetutave

dhe Ligjeve mbi Qeverisjen Vendore t ktyre shteteve, janKomunat. Ato, kan karakterin e personit juridik. Si t tilla,kan organet e veta, statutin si aktin m t lart juridik,simbolet dhe festn e tyre. Qytetart q jetojn npr Komuna,n t katr vendet, konsiderohen banor lokal q nnkupton tgjith ata persona q jan t vendosur me banim ose kanpasuri t patundshme n territorin e asaj Komune.

I. Ndarja e PushtetitN Kosov, organi m i lart i Komuns deri para zgjedhjeve

t Nntorit t vitit 2007, ishte Kuvendi. Kuvendi Komunal ngaradht e veta, zgjidhte Kryetarin dhe organet e tjera udhheqse.Nga nntori i vitit 2007, doli edhe organi tjetr: Prefekti. Ky shtorgani i dyt i Komuns i cili sipas Rregullores mbi Zgjedhjet n

Kosov (Rregullore 2007/27) zgjedhet drejtprdrejt nga vota eqytetarit. Kshtu, sipas Rregullores n fjal, Komunat n Kosovbn dy organe: Kuvendin Komunal dhe Kryetarin. SipasRregullores 2007/30 t UNMIK-ut, Kryetari i Komuns ishte edhe


14/152

Ferid Selimi14

kryesues i Kuvendit. Mirpo, me aprovimin e Ligjit prVetqeverisjen Lokale nga Parlamenti i Kosovs, QeverisjaVendore srish psoi ndryshime. Kshtu bazuar n kt Ligj,

Kryetari i Komuns n Kosov do t zgjedhet nga zgjedhjet edrejtprdrejta dhe demokratike, do t thot nga vota e lir eqytetarve pr nj mandat katr vjear, por, nuk do t bart mfunksionin e kryesuesit t Kuvendit Komunal. Kryesuesi iKuvendit t Komuns n Kosov do t zgjedhet nga antart eKuvendit t Komuns.

N Kosovn Lindore jan tri organe q ndajn pushtetin, atojan: Kuvendi i Komuns, Prefekti i Komuns i cili zgjedhej

drejtprdrejt nga vota e qytetarve. (Me ndryshimin eKushtetuts s Serbis, m nuk parashihet q ky organ t zgjedhetn mnyr t drejtprdrejt nga vota e fsheht e qytetarve, porzgjedhet nga antart e Kuvendi t Komuns). Organ i tret nkto dy Komuna t Kosovs Lindore, paraqitet Kshilli Komunal.Ndrkaq n Maqedoni e Mal t Zi jan dy organe: KshilliKomunal (n Maqedoni) prkatsisht Kuvendi i Komuns n Mal

t Zi dhe Kryetari i Komuns. Si shihet nga kjo q shtjellova mlart, si n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, jan nga dy Organeudhheqse: Kuvendi Komunal q ka funksionin e legjislativitdhe Kryetari i Komuns me funksion t ekzekutivit. Ndrsa n tdy Komunat e Kosovs Lindore paraqitet edhe Organi i tret qndihmon Kuvendin e Komuns dhe Kryetarin e Komuns nkryerjen e punve t tyre, si dhe kryen pun q bien nkompetenca t veta. Ky sht Kshilli Komunal.

1. Pushteti i Qeverisjes Vendore

N t gjitha Komunat e ktyre shteteve, Qeverisja Vendore

organizohet dhe udhhiqet nga njerz t zgjedhur nga vota e lir eqytetarve me t drejt vote. Kosova, ndryshe nga KosovaLindore, Maqedonia e Mali i Zi, q nga Qershori i vitit 1999 derim 17 shkurt 2008, kur edhe shpalli pavarsin, ishte nn

mbikqyrjen e UNMIK-ut, do t thot: udhhiqej prej ktijAsociacioni Ndrkombtar. (Kjo nuk do t thot q UNMIK-usht larguar nga Kosova, por ky organizm politik shtrikonfiguruar dhe ende vepron, por ka qasje tjetr). Shi pr kt,


15/152


me Rezolutn e Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuaraishte autorizuar Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm,pr t organizuar dhe mbikqyrur zhvillimin e institucioneve t

prkohshme t vetqeverisjes t Kosovs deri n vendimin politikt statusit prfundimtar t Kosovs. N kt mnyr, PrfaqsuesiSpecial i Sekretarit t prgjithshm t KB, n vitin 2000, kishteshpall Rregulloren 2000/45, ku ishin prshkruar t gjithakompetencat, prgjegjsit, obligimet, t drejtat dhe mnyrat eudhheqjes s Qeverisjes Vendore n Kosov. Rregullorja2000/45, e cila kishte mbshtetjen n Rregulloren 1999/1 e lshuarnga UNMIK, u shfuqizua nga Rregullorja 2007/30. Kshtu si

Rregullorja e par ashtu edhe kjo e dyta q hyri n fuqi n tetor tvitit 2007, bazoheshin n po t njjtat Rregullore, t miratuara ngaUNMIK. Si e tr Rregullorja 2007/30, kishte prcaktuar t gjithakompetencat, prgjegjsit, obligimet dhe t drejtat e QeverisjesVendore, me disa ndryshime t vogla. Rregulloret ishin firmosurnga Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Kombeve t Bashkuara,duke marrparasyshRregulloren nr. 1999/1 t Misionit tAdministrats s Prkohshme t Kombeve t Bashkuara n Kosov(UNMIK) t dats 25 korrik 1999, t ndryshuar, mbi autoritetin eMisionit t Administrats s Prkohshme n Kosov dhe Rregulloren nr.2000/1, t dats 14 dhjetor 2000 mbi strukturn e PrbashktAdministrative t Kosovs.4 Me Rregulloren 2007/30, ishinprcaktuar qart ndryshimet q ishin br sidomos duke nxjerredhe nj organ: at t Kryetarit t Komuns, i cili ka rol trndsishm n Qeverisjen Vendore n Kosov. Q t dyja kto

Rregullore mbshteteshin n Kartn Evropiane mbiVetqeverisjen Lokale e sidomos nenit 3, ku flitet pr prcaktimine t drejtave dhe t kompetencave t organeve Vendore, pr trregulluar dhe udhhequr nj pjes t shtjeve publike nnprgjegjsin e tyre q jan n interes t popullats s Kosovs.Pos dokumenteve q prmenda m lart, vlen t prmend edhe dyRregullore t tjera q kishin t bnin me Qeverisjen Vendore nKosov e ato ishin: Rregullorja 2001/36, e miratuar n vitin 2001,

q bn fjal pr Shrbyesit civil n Kosov, si dhe Rregullorja

4 Shih: Rregullore Nr. 2007/30: Pr Ndryshimin e Rregullores Nr. 2000/45 Mbi

Vetqeverisjen e Komunave t Kosovs. Fq. 1


16/152

Ferid Selimi16

2007/27 q bn fjal pr zgjedhjet. Si Rregulloret n fjal, ashtuedhe Ligji i miratuar koh m par q rregullon QeverisjenVendore n Kosov, kishin, prkatsisht ka parasysh pes

dokumente evropiane q bjn fjal pr vetqeverisjen, mbrojtjene lirive dhe t drejtave t njeriut si dhe mbrojtjen dhe t drejtat epakicave edhe at:

Nn nj: Kartn evropiane mbi vetqeverisjen lokalenn dy: Konventn evropiane pr mbrojtjen e t drejtave dhe

lirive themelore t njeriut dhe protokollet e tyre;nn tre: Kartn evropiane pr gjuht rajonale ose t pakicave;nn katr: Konventn e Kshillit Evropian pr mbrojtjen e

pakicave kombtare; dhenn pes: Konventn pr eliminimin e t gjitha formave t

diskriminimit ndaj grave.Me miratimin e Ligjit pr Vetqeverisjen Lokale, Komunat

ndryshuan t punuarit. Do t thot, ato q nga miratimi i ktij ligjie sidomos pas 15 Qershorit, kur hyri n fuqi Kushtetuta eRepubliks s Kosovs, Rregulloret, pushuan s funksionuari dhe

Komunat qeverisen duke iu referuar ktij Ligji q bazohet nKushtetutn e Republiks s Kosovs e q pos dokumenteveligjore evropiane q prmenda m lart, mbshtetet edhe nDokumentin Gjithprfshirs t Presidentit Ahtisari.

2. Qeverisja Vendore dhe Pushteti Qendror

Shpallja e Rregullores 2000/45, n Kosov, u mor si hap i

par drejt bartjes s prgjegjsive administrative nga Misioni iAdministrats s Prkohshme t Kombeve t Bashkuara nKosov (UNMIK), te vendort. Me an t ksaj rregulloreje,popullit dhe instancave politike kosovare u b e qart q:Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm e mban tr pushtetinq i sht dhn me Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t Kombevet Bashkuara. Ai e ka fjaln prfundimtare n marrjen e vendimeveprkitazi me do dispozit t ksaj Rregulloreje.5 Ky ishte nj fakt, q

do t mund t merrej si dshmi e q karakterizonte nj ndryshim

5 Rregullore 2007/30, Pr Ndryshimin e Rregullores 2000/45 Mbi Vetqeverisjen e

Komunave t Kosovs, neni 46.1


17/152


nga shtetet fqinje. Derisa n Kosovn Lindore, Maqedoni e Mal tZi si Pushtet Qendror paraqiten Qeverit e tyre, n Kosov,Parlamenti, Qeveria dhe Presidenti ishin nn hijen e UNMIK-ut.

Pushtet Qendror, deri n pavarsimin e Kosovs, ishtePrfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve tBashkuara. Mirpo, nga 17 Shkurti i vitit 2008, e sidomos memiratimin e Ligjit pr Vetqeverisje Lokale n Kosov, doln nshesh ndryshimet e para. Kshtu, m nuk figuron PrfaqsuesiSpecial i Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s, si pushtet i tr,por, me an t ktij ligji jan rregulluar funksionet, kompetencatdhe t drejtat e Komunave pr pa prmendur Prfaqsuesin

Special t Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuaraedhe pse n Kosov tashm sht instaluar EULEX-i, i cili shtnn ombrelln e OKB-s, e ku thuhet q UNMIK-u shtrikonfiguruar. Sipas t dhnave t deritanishme, thuhet q EULEXdo t ket rolin e mbikqyrsit dhe kshilldhnsit sidomos prsa u prket drejtsis, policis dhe t drejtave t pakicave e nveanti t drejtave t pakics serbe. Andaj tani e tutje, Qeverisja e

Komunave do t bhet nprmjet Ligjit q mbshtetet nKushtetutn e Republiks s Kosovs e q ka t bj me t gjithaveprimtarit e kompetencat q nuk jan t rezervuara prPushtetin Qendror t Republiks s Kosovs. Do theksuar q Ligjiq rregullon Qeverisjen Vendore n Kosov, qartson t gjithashtjet q kan t bjn me veprimtarin e saj. Kshtu, ky ligjprkufizon statusin ligjor t komunave, kompetencat dhe parimet eprgjithshme t financave komunale organizimin dhe funksionimin e

organeve komunale, marrdhniet brendakomunale dhe bashkpuniminndrkomunal, duke prfshir bashkpunimin ndrkufitar dhemarrdhniet ndrmjet komunave dhe pushtetit qendror.6 Q n fillimt Ligjit pr Vetqeverisje Lokale t Republiks s Kosovs, janprcaktuar parimet kryesore si do t funksionoj kjo Qeverisjenpr Komunat e Kosovs.

Qeverisja Vendore n Kosovn Lindore e n Maqedoni, poashtu mbshtetet n Ligjet pr Qeverisje Vendore t tyre, pr t

realizuar t drejtat e qytetarve n shtjet q kan t bjn printeresin e prgjithshm t banorve lokal. Kto veprimtari jan t

6 Ligji mbi Vetadministrimin Lokal i Republiks s Kosovs, neni 2. Alinea 1


18/152

Ferid Selimi18

prcaktuara me ligj dhe me Kushtetut, ashtu q jan vnraportet n mes t Qeverisjes Vendore dhe asaj Qendrore.

Realizimi i Qeverisjes Vendore, n Mal t Zi, sipas Ligjit n

fuqi mbi Qeverisjen Vendore bhet n baz t veprimevedemokratike, decentralizimit t pushtetit, si dhe autonomis nmarrjen e vendimeve q u prkasin kompetencave q u jandhn Komunave. Kjo qeverisje po ashtu bazohet n ligjshmrine akteve t nxjerra nga organet Komunale, profesionalizmit nkryerjen e veprimtarive, efikasitetit t puns s organeve tQeverisjes Vendore si dhe bashkpunimit me Pushtetin Qendror.Nga kjo sa u tha, del nj pasqyr e qart e raporteve n mes t

Pushtetit Qendror dhe organeve t Qeverisjes Vendore n t gjithakto vende.

3. Qeverisja Vendore, veprimtarit dhe qytetart

Komunat e Kosovs, m par, kryenin t gjitha veprimtarit

q nuk ishin rezervuar pr UNMIK-un, ndrkaq tani, kryejn tgjitha veprimtarit q jan t interesit t prgjithshm lokal e qnuk jan t rezervuara pr pushtetin Qendror. N kt shtet t ri,disa veprimtari u jan dhn si kompetenca t zgjeruaraKomunave t populluara me pakicn serbe e q n tri vendet tjerau takojn Pushteteve Qendrore.

Komunat e Kosovs Lindore kryejn veprimtari q nuk itakojn kompetencave t Pushtetit Qendror, por, n raste tveanta mund tu delegohen edhe veprimtari q i takojn

Pushtetit Qendror. Meq, Pushteti Qendror i Serbis n kuadrt menaxhimit, udhheqjes, qeverisjes e kontrollit t territorit tvet, ka parapar edhe nj institucion t quajtur AutonomiaTerritoriale, njsive t Qeverisjes Vendore me an t rregullores torganeve t Autonomis Territoriale u besohet kryerja e disaveprimtarive q i takojn dhe jan nn kompetenc t AutonomisTerritoriale. Delegimi apo besimi i ktyre veprimtarive ngaAutonomia Territoriale n ato Komunale bhet n at mnyr qsigurimi i t gjitha mjeteve prcjellse bhet nga Pushteti Qendror,prkatsisht Autonomia Territoriale. Sa u prket punve tbesuara, Komuna ka t drejtn e nxjerrjes n mnyr t pavarur trregulloreve dhe akteve t tjera si dhe drejton veprimtarit bazuar


19/152


n kompetencat q i ngarkohen. Ato financohen nga burimetvetanake si dhe nga mjetet shtes q sigurohen nga PushtetiQendror apo donacionet e tjera.

N Maqedoni, me Qeverisje Vendore nnkuptohet realizimii vetadministrimit vendor drejtprdrejt dhe nprmjetprfaqsuesve n Organet Komunale, si njsi t QeverisjesVendore npr zonat e caktuara, q kan t bjn me interesin eprgjithshm t banorve t atyre zonave. Po ashtu edhe n Mal tZi, Komunave u jan dhn kompetenca e prgjegjsi pr kryerjene disa veprimtarive q kan t bjn me at territor. Ktoveprimtari kryhen nprmjet organeve t Komuns q dalin nga

zgjedhjet e drejtprdrejta q organizohen do katr vjet. Bazuar ndokumentet ligjore (Ligjet), n t gjitha vendet n t cilat poshqyrtojm Qeverisjen Vendore, Komunave, u jan dhnkompetenca e prgjegjsi gati t njjta me pak ndryshime pr trealizuar veprimtarit dhe shtjet q kan t bjn me banortlokal t nj zone t prcaktuar territorialisht.

Qytetar konsiderohen ata persona q jan t vendosur dhe

jetojn n territorin e asaj Komune, ndrsa zgjedhs, personat qkan t drejt t zgjedhin dhe t jen t zgjedhur pr kshilltarKomunal. Qytetart n Kosov, kan t drejtn ti zgjedhinprfaqsuesit e tyre. T zgjedhurit (kshilltart komunal nprKomunat e Kosovs) n mandatin e par do t ken njkohzgjatje veprimi prej dy vjetsh, ndrsa mandatet tjera do tjen me kohzgjatje katrvjeare7 si sht e rregulluar edhe nprKomunat e tre shteteve t tjera. Duke marr pjes n zgjedhje t

organizuara nga Pushteti Qendror, qytetart, drejtprdrejtmarrin pjes n Qeverisjen Vendore.

E drejta e qytetarve pr Qeverisje Vendore n Komunat eKosovs Lindore, realizohet n mnyr t drejtprdrejt dhenprmjet prfaqsuesve t zgjedhur. Prfaqsuesit e zgjedhurudhheqin veprimtarit q kan t bjn me interesin eprgjithshm pr banort lokal. Me Ligjin mbi VetadministriminLokal, jan parapar disa t drejta edhe pr t huajt,8 sa i prket

7 Shih: Ligji pr Vetqeverisje Lokale i Republiks s Kosovs, neni 37, alinea 18 Pr informacion m t hollsishm, shih: Zakon o Lokalnoj Samoupravi Republike

Srbije: neni 1


20/152

Ferid Selimi20

realizimit t Qeverisjes Vendore. Edhe n Maqedoni, qytetart erealizojn t drejtn e Qeverisjes Vendore drejtprdrejt dhenprmjet prfaqsuesve n Organet Komunale. Ata, kt e

realizojn si bashksi e qytetarve n nj zon t caktuar,nprmjet organeve t veta dhe administrats duke organizuarshrbime publike pr t mundsuar kryerjen e veprimtarive qbien n kompetenca t veta. Qeverisja Vendore n Mal t Zi, poashtu, n vete ngrthen t drejtn e qytetarve dhe organeve tQeverisjes Vendore, pr t rregulluar dhe drejtuar veprimtarit ecaktuara publike bazuar n kompetencat dhe prgjegjsit e vetaq jan n interes t banorve lokal. Me vendim t Kuvendit t

Komuns themelohen bashksit lokale. Npr kto bashksiLokale, qytetart vendosin dhe marrin pjes n vendimet prrealizimin e nevojave dhe interesave lokale. Mjetet e nevojshmepr bashksin Lokale sigurohen nga t ardhurat e Komuns, tcilat u lejohen Bashksive lokale, mjeteve vetanake, mjeteve ttubuara nga vetkontributi i tyre si dhe ndihmave, dhuratave dhedonacioneve q Bashksia Lokale mund t siguroj.

Si do t shihet nga shtjellimi i ksaj shtjeje me interes prbanort lokal, n kto shtete, pavarsisht q vrehen disa reforma,sidomos n t drejtat e qytetarve, pushteti i Qeverisjes Vendorenuk sht n nivelin e duhur, ngase Pushteti Qendror, nuk udelegon a u beson e as u jep hapsir organeve t QeverisjesVendore pr nj veprimtari m t madhe n nivel vendor.Ndryshe nga shtetet e tjera evropiane ku Shteti u delegon organeveVendore gjithnj e m shum detyra..,9, n kto vende, nuk zbatohet

nj gj e till. Dhnia e besimit, ose besimi i detyrave ekompetencave Komunave, nuk do t thot edhe dobsim iKontrollit i Pushtetit Qendror, por nj lehtsim i veprimtarive kuqytetart do t ishin m afr shtetit.

9 Kval-Mellbye-Tranoi: Politika dhe Demokracia. Prishtin, 2006, faqe 93


21/152


II. Njsit e Qeverisjes VendoreN Kosov, m par, bazuar n Rregulloren 2007/30, e

tani bazuar n Ligjin pr Vetqeverisje Lokale, n KosovnLindore, Maqedoni e Mal t Zi, sipas Ligjit mbiVetadministrimin Lokal, njsi themelore territoriale tQeverisjes Vendore jan Komunat. Ato kan t drejtn e

ushtrimit t pushtetit vendor, pushtet ky q nuk sht irezervuar pr Pushtetin Qendror.

1. Komunat si njsi t Qeverisjes Vendore

Komuna sht njsi e Qeverisjes Vendore n t ciln

qytetart e realizojn t drejtn e vetqeverisjes lokale. Punt qi prkasin kompetencave t veta i kryejn prmes organeve tzgjedhura drejtprdrejt nga qytetart. Kan simbolet dhepronn e vet. E drejta e Qeverisjes Vendore realizohetnprmjet prfaqsuesve t qytetarve n organet e Komunsdhe me pjesmarrje t drejtprdrejt n vendimmarrje.

Ato mund t nxjerrin Rregullore q i prkasin shtjeveprbrenda kompetencave t Komuns. T miratojn ose tnxjerrin Statutin e Komuns, t miratojn buxhetin Komunal si

dhe t nxjerrin akte t tjera t prgjithshme q bien nkompetenc t tyre. Atyre u sht dhn e drejta t rregullojndhe t udhheqin shtjet publike n territorin e tyre brendakufijve t prcaktuar. do Komun e ka statusin e vet juridik, tdrejtn pr t poseduar dhe administruar pronn, mundsin pr tushtruar padi dhe pr t qen i paditur n gjykata, t drejtn pr tlidhur kontrata dhe t drejtn pr t marr puntor n pun.10Ndrkaq me Ligjin pr Vetqeverisje Lokale, Komuna n

Kosov pos q sht person juridik dhe i ka kto kompetenca q

10 UNMIK, Rregullore Nr. 2007/30 Pr Ndryshimin e Rregullores 2000/45 Mbi

Vetqeverisjen e Komunave t Kosovs: neni 2, alineja 4


22/152

Ferid Selimi22

referuam nga Rregullorja 2007/30, ka t drejt dhe mund t jetpronare apo bashkpronare e ndonj kompanie q sht n interes tKomuns n raport me qytetart11. N prgjegjsin e Komunave

t Kosovs, sht q tu sigurojn kushte pr jet normale dhe tqet t gjith banorve. Kan prgjegjsin e kujdesit pr shtjeme interes t prgjithshm, shtje ato, t cilat kan t bjn meKomunn. N Kosovn Lindore, Komunat si njsi t QeverisjesVendore, prpiqen t sigurojn nj jet normale pr t gjithqytetart e atij territori.

N Maqedoni, n kuadr t Qeverisjes Vendore dhezhvillimit e t prosperitetit t nj zone t caktuar t nivelit lokal,

ato kryejn punt t cilat u jan ngarkuar, deleguar e besuarnga Pushteti Qendror. E gjith kjo bhet pr nj Qeverisje,planifikim, udhheqje, administrim e kontroll m t mir tburimeve njerzore si dhe t t mirave materiale t shtetit e qkan t bjn me at zon t prcaktuar territorialisht.

N Mal t Zi, Komuna sht njsi territoriale, n t cilnbanort lokal realizojn t drejtn e Qeverisjes Vendore. N ktshtet t ri jan dy Komuna q udhhiqen nga shqiptart. Ulqinika statusin e Komuns ndrsa, Tuzi ka statusin e KomunsUrbane n kuadr t Podgorics. Derisa Komuna e Ulqinit e kaStatutin, Tuzi punon dhe vepron me Vendim Statutar.

1.1. Themelimi i Komuns

Komunat themelohen me nism t qytetarve t atij

territori e me plqim dhe vendim t Pushtetit Qendror. NKosov, n vitin 2000, u themeluan institucionet e prkohshmet vetqeverisjes demokratike dhe t pavarura. Edhe pse ishinthemeluar si t tilla, ato nuk e kishin autonomin e plot nkompetenca dhe prgjegjsi, ngase veprimtaria e tyre varejedhe nga vullneti i Prfaqsuesit Special i Sekretarit tPrgjithshm t Kombeve t Bashkuara. N t vrtet,Komunave u bhej e ditur q ato mund t ushtronin tr

pushtetin por jo edhe at pushtet q ishte rezervuar pr PSSPme Rezolutn 1244 t Kombeve t Bashkuara. Mirpo, pas

11 Ligji pr Vetqeverisje Lokale i Republiks s Kosovs, neni 5, alinea 1 paragrafi 3


23/152


pavarsis s Kosovs dhe pas miratimit t Ligjit q ka t bjme Qeverisjen Vendore, pas 15 qershorit kur n fuqi hyriKushtetuta e Republiks s Kosovs, pushteti q mbante PSSP i

Kombeve t Bashkuara iu hoq dhe iu dha Pushtetit Qendror tRepubliks s Kosovs. Kshtu q, tani e tutje Komunatmenaxhojn, udhheqin, qeverisin e administrojn me t gjithaveprimtarit t cilat shprehimisht nuk u jan rezervuarPushtetit Qendror, do t thot Parlamentit dhe Qeveris sKosovs. Dokumenti Gjithprfshirs i Ahtisarit bn prjashtimpr kushtet e themelimit t Komunave t reja me popullsi serbe.

N Kosovn Lindore, sht parapar q si themelimi,

ashtu edhe shprbrja e Komuns, prcaktimi i territorit, i selissi dhe ndrrimi i kufijve t Komunave, t bhet, duke marrparasysh edhe plqimin e banorve t Komuns si dhe Organitkompetent t Autonomis Territoriale q i prket ajo Komun.

N Maqedoni, po ashtu, parashtrohen kushtet ethemelimit t nj Komune t re. Pr tu arritur nj gj e till, dot duhej t plotsohen kriteret sa i prket: numrit t banorve;

zhvillimit t infrastrukturs rrugore, objekteve bashkkohoreekonomike e industriale; si dhe t jet nj territor ku do tmund t gravitonin qytetart drejt qendrs pa ndonj penges.

N Mal t Zi, Kusht pr themelimin e nj komune sht qterritori t ket nj hapsir natyrale; Nj trsi gjeografike eekonomike q do t ket komunikim me t gjitha vendbanimetq hyjn n kuadr t asaj komune; Qarkullimi i qytetarve dhei t mirave materiale t jet i mundshm drejt qendrs; si dhe

infrastruktura rrugore edhe e objekteve bashkkohore t jen tzhvilluara.

Nga kjo q u tha m lart, kuptohet q nuk ka ndonjndryshim t madh n mes t Kosovs, Kosovs Lindore,Maqedonis dhe Malit t Zi, sa i prket themelimit t njKomune, pos q n Kosov, sipas Dokumentit gjithprfshirst Ahtisarit, do t mund t themeloheshin Komuna t reja nterritoret (fshatrat) ku jetojn pakica serbe e q jan shumic osejan t populluara kryesisht me serb. N kto raste, nuk merrenparasysh kriteret q do t duhej plotsuar nj Komun.


24/152

Ferid Selimi24

1.2. Prbrsit e KomunsKomuna, si trsi territoriale e nj shteti, duhet t'i plotsoj

disa parametra pr t'u konsideruar Komun. Ajo do t duhej tkishte popullsin, me nj numr t konsiderueshm. Ta ketterritorin, emrtimin dhe kufijt e saj.

1.2.1. Banort e Komuns

Me emrtimin banor lokal nnkuptohen t gjith ata

persona q jan t vendosur me banim ose kan pasuri t

patundshme n territorin e asaj komune. Qytetart jan atapersona q jan vendosur dhe jetojn n territorin e asajKomune, ndrsa zgjedhs jan ata persona q kan t drejt tzgjedhin dhe t jen t zgjedhur pr kshilltar.

Organet dhe instancat e Komuns, n Kosov, kujdesen qbanort e Komuns ti gzojn t gjitha t drejtat dhe lirit, padallim: race, etnie, ngjyre, gjinie, gjuhe, religjioni dhe mendimipolitik. N kt drejtim do t duhej prmendur edhe pa marrparasysh: prejardhjen kombtare; sociale; pa dallim prone;lindje; apo ndonj statusi tjetr. Andaj, mund t konstatojm qKomunat n Kosov, prpiqen q qytetart t ndihen tbarabart. Organet dhe instancat Komunale, marrin prgjegjsit kujdesen q banort e Komuns t gzojn t drejta tbarabarta dhe t drejta pr punsim n shrbimet Komunale nt gjitha nivelet. Nprmjet politiks dhe praktiks s tyre, ato,

vn n veprim nevojn pr t nxitur bashkjetesn n mes tbanorve si dhe t krijojn kushte pr tu mundsuar t gjithakomuniteteve t shprehin, t ruajn dhe t zhvillojn identitetine tyre etnik, kulturor, fetar dhe gjuhsor.

Qytetart e Republiks s Maqedonis q kan vendbanimt prhershm n territorin e nj Komune, jan banor tKomuns n fjal. Nprmjet Komuns (organeve t saj)sigurohet e drejta pr qasje t lir deri te informatat me karakter

publik, me t cilat disponojn ndrmarrjet publike dheinstitucionet e themeluara nga Komuna si dhe personat fizik ejuridik, q kryejn autorizime publike t besuara nga Komuna.Komuna sht e obliguar q qytetarve tu mundsoj qasje n


25/152


informatat baz pr shrbimet q kryen n mnyrn dhe kushtet erregulluara me statut12. Nga kjo shihet q pushteti vendor si nMaqedoni, ashtu edhe n shtetet e tjera, sht prkujdesur t

inkriminoj n ligj edhe obligimin pr t informuar dheshrbyer banort lokal.

1.2.2. Territori, emrtimi dhe kufijt e KomunsTerritorin e Komuns e prbjn zonat e nj ose t m

shum vendbanimeve q hyjn n at prbrje. Territori n tciln themelohet Komuna, paraqet trsi natyrale e gjeografike

e cila sht nj hapsir e lidhur ekonomikisht dhe ka tzhvilluar komunikimin n mes vendbanimeve, me selin siqendr qarkulluese. Mnyra e prcaktimit t territorit shtparapar me ligj n t gjitha vendet. Kshtu territori n t cilinthemelohet Komuna, duhet t paraqes nj trsi t lidhur natyroregjeografike dhe ekonomike, me nj komunikim n mes t vendbanimevedhe gravitimin kah qendra si dhe t ket t rregulluar infrastrukturndhe objekte me nj standard t nivelit t prgjithshm13. Si nKosov (hiq rastet e veanta), n Kosov Lindore, n Maqedonie Mal t Zi, Komunat jan themeluar ose mund t themelohenn nj territor t nj vendbanimi, ose t m shumvendbanimeve, ku konsiderohet q qytetart kan lidhje mesveti pr nevoja dhe interes t prbashkt. Ktu kihen parasyshdhe kushtet ekzistuese pr nj zhvillim jetsor dhe material. Nkt mnyr, do tu mundsohet pjesmarrja qytetarve n

vendimmarrje pr nevojat dhe interesat e prgjithshme nnivelin lokal.Ndrrimi i selis s Komuns po ashtu sht i mundshm,

kur selia e mparshme nuk i plotson kushtet e krkuara pr tqen edhe m tutje seli e asaj Komune.

Komuna ka emrin dhe territorin e vet. Territori i Komunssht caktuar me ligj14. Ky territor, apo kufijt e Komuns mund

12 Zakon za Lokalnata Samouprava (Sluzben vesnik na Republika Makedonija br. 5

od 29 januari 2002 god): neni 8, alineja 213 Po aty: neni 1714 Zakon o Lokalnoj Samoupravi Crne Gore, dok. i cituar: neni 21


26/152

Ferid Selimi26

t ndryshojn vetm me plqimin e banorve lokal e memiratimin e Pushtetit Qendror, do t thot Qeveris.

Nprmjet Qeverisjes Vendore jan saktsuar kushtet pr

prcaktimin e territorit, kufijve si dhe emrtimin e Komuns.Prcaktimi i territorit, emri, selia dhe kufijt e Komuns, procedurapr themelimin e Komunave t reja (bashkimi, ndarja apo ndrrimi ikufijve) dhe shtjet tjera q kan t bjn me ndarjen territoriale,rregullohen me ligj15.

Prcaktimi i territorit t nj komune bhet me kujdes qkufijt e Komuns t mos i presin kufijt kadastral t Komuns.N kt mnyr, territori i Komuns prfshin t gjitha territoret

e vendbanimeve q bjn pjes n kufijt e saj.Kufijt e Komunave si n Kosov, Kosov Lindore,

Maqedoni e Mal i Zi, nuk mund t ndryshohen nga asnj organose instanc Komunale, por ato, mund t ndryshohen vetmnga Pushteti Qendror. Ky veprim do t mund t realizohej pasiq Pushteti Qendror t jet konsultuar paraprakisht me banorte Komunave prkatse.

1.3. T drejtat e Komuns

Komuna ndan mirnjohje dhe shprblime komunale.

Mirnjohjet ndahen n shenj respekti pr realizimet e arrituraq paraqesin kontribut t veant pr zhvillimin e Komunsdhe pr prparimin e saj t gjithmbarshm si dhe afirmimin esferave ekonomike, shkencore, artistike, kulturore, arsimore,

mbrojtjes shndetsore, mbrojtjes sociale, sportit, mbrojtjes smjedisit jetsor dhe natyrs si dhe sferave t tjera.N t gjitha Komunat e ktyre vendeve, dhuratat u

ndahen personave fizik dhe juridik nga Komuna, Republika eshtetet tjera. Pastaj edhe organizatave ndrkombtare easociacioneve ose prfaqsuesve t tyre. Komunat kan t drejtq her pas here t konsultohen pr procedurat e planifikimitdhe vendimmarrjes sa u prket problemeve t Komuns. Ato e

kan t drejtn e konsultimit pr planifikimin e veprimtarivepublike gjat prgatitjes t planit hapsinor t Republiks. Pr

15 Po aty: neni 19, alineja 1


27/152


hir t mbrojtjes dhe prparimit t interesave t prbashkta,Komunat mund t bashkohen n bashksi Komunash.(asociacion) Ky lloj asociacioni ekziston n t gjitha kto vende.

Bashkimi i Komunave i prbr prej dy t tretave t Komunavet Republiks s Maqedonis, duke pasur pr baz mbrojtjendhe prparimin e interesave t prgjithshm q kan t bjnme banort lokal, ka t drejt: t bashkpunoj me Qeverin prshtjet e rndsis t Komunave t ktij shteti; t iniciojnxjerrjen e ligjeve q kan t bjn me prparimin e QeverisjesVendore; t jep propozime dhe projekt-propozime n buxhetine Republiks s Maqedonis, n pjesn ku bhet fjal pr

ndarjen e mjeteve t parapara pr Komuna; t realizojbashkpunim me organizatat e shteteve tjera dhe ka t drejtn eprfaqsimit t Republiks s Maqedonis n OrganizatnNdrkombtare t Qeverisjes Vendore.

1.3.1. Themelimi i Ndrmarrjeve dhe Bashkpunimi me Komunat

dhe asociacionet e tjera Kombtare dhe NdrkombtarePr t prmbushur krkesat e banorve lokal n Komunat

e Kosovs, Kosovs Lindore, Maqedonis e Malit t Zi, si dhepr t realizuar t drejtat dhe obligimet e veta, ato, mund tthemelojn ndrmarrje dhe Organizata tjera q kryejnshrbime publike. Kshtu, ato e kan t drejtn ebashkpunimit dhe t vllazrimit me Organizatat e QeverisjesVendore si kombtare ashtu edhe ndrkombtare t shteteve

tjera, me plqimin e Qeveris. Kjo nnkupton q do nism prndonj bashkpunim apo edhe vllazrim, duhet t aprovohetnga Pushteti Qendror. Kan t drejtn e bashkpunimit edheme Organizatat joqeveritare dhe Organizatat humanitare si dheme Organizatat tjera n interes t Komuns dhe qytetarve tasaj ane. Ky bashkpunim bhet me qllim t arritjes sqllimeve t prbashkta, planeve dhe programeve zhvillimoresi dhe pr nevojat tjera q kan t bjn me interesin e

prbashkt.


28/152

Ferid Selimi28

1.3.2. Bashkpunimi ndrkomunalMe qllim t mbrojtjes s interesave t prbashkta,

Komuna, n Kosov, Kosov Lindore, Maqedoni e Mal t Zi, mevendim t miratuar nga Kuvendi i Komuns (Kshilli i Komuns),ka mundsi t bashkohet n shoqata. N Maqedoni, sht edhemundsia tjetr q t merret vendim. S bashku me Komunat tjerat Republiks t bashkojn mjetet dhe t formojn shrbimepublike t prbashkta, me qllim t realizimit t interesave tprbashkta dhe kryerjes s punve t prbashkta ngakompetencat e tyre. N marrveshje me Komunat tjera, mund t

formojn trupa t prbashkt administrativ n sfera t caktuara,me qllim t zbatimit t kompetencave t caktuara. Komuna merrvendim pr bashkpunim me Komunat e Republiks, me njsit evetqeverisjes lokale t vendeve t tjera si dhe me OrganizatatNdrkombtare t bashksive Vendore dhe pushteteve Vendore.Komuna si subjekt, mund t antarsohet n OrganizatatNdrkombtare t pushteteve Vendore. Ka t drejtn ebashkpunimit me Komunat tjera n kryerjen e punve q bien nkompetenca t veta. Bashkpunimi ndrkombtar i Komunave shtdo veprim i Komunave t Republiks s Maqedonis, t marra nprputhje me ligjin, pr t lidh bashkpunim n mes tyre dhe bashksivelokale ose t qeverisjes Vendore t nj ose t m shum shteteve tjera,antarsimi i asociacioneve t tyre n organizatn ndrkombtare tbashksive lokale ose t qeverisjes16. Nga kjo mund t konstatohet qKomunat, mund t lidhin bashkpunim me t gjitha Komunat dhe

ato organizatat ndrkomunale pr t plotsuar krkesat eqytetarve q kan t bjn me interesin e prgjithshm tbanorve t asaj zone t prcaktuar t atij vendi.

1.3.3. Marrveshjet pr bashkpunim n mes

t Qeveris dhe KomunsSa u prket marrveshjeve pr bashkpunim (m par) n

mes t UNMIK-ut dhe Komunave n Kosov, e tanim

16 Zakon za Lokalnata Samouprava, (Sl. Vesnik na R. Makedonija br. 5 od 29

januari 2002 god), dok. i cituar, neni:2, alineja 3


29/152


Institucionet Qendrore t Kosovs, si dhe Qeverive dheKomunave t shteteve q po krahasohen n mes vete, ekzistojnmundsit q ato t merren vesh rreth bashkpunimit. Kshtu,

gjat planifikimit, programimit dhe implementimit t politikaven fusha t caktuara ose n ndonjrn nga sferat e ndryshmelidhin marrveshje me Komunn pr nj koordinim sa m tmir t punve. Qeveria bashkpunon me Komunat pr shtjetq kan t bjn me interesin e prgjithshm edhe at pr ligjetq bjn fjal pr Komunat; shumn e prgjithshme tdonacioneve q duhet tu ndahen Komuns pr vitin vijueskalendarik; burimet e financimit; si dhe pr bashkpunim q u

prket shtjeve t interesit t prgjithshm.

1.3.4. Bashkpunimi i Komuns me fshatratAjo q ishte e veant n Kosov e q nuk prmendet n

Ligjet e Qeverisjes Vendore t Serbis, Maqedonis e Malit t Zisht se Komuns n Kosov me an t Rregullores 2000/45 isht ngarkuar si detyr t bj marrveshje me fshatrat,vendbanimet dhe lagjet urbane prbrenda territorit t saj n mnyr qt siguroj prmbushjen e nevojave t t gjith banorve nKomun17. Kjo e drejt pr marrveshje n mes t Komunavedhe fshatrave, vendbanimeve e lagjeve urbane n Kosov, shtparapar edhe me Ligjin pr Vetqeverisje Lokale t Republikss Kosovs18. do Komun n Kosov, sht e obliguar qbrenda pr brenda territorit t vet t bj marrveshje me

fshatrat, vendbanimet dhe lagjet urbane pr t siguruarprmbushjen e nevojave t banorve n at Komun. Komuna,mund tu jep plqim fshatrave, vendbanimeve dhe lagjeveurbane, pr t ushtruar edhe aktivitete t cilat me an t Ligjitpr Vetqeverisje Lokale, hyjn n prgjegjsit dhekompetencat e Komuns. Kshtu q kto organizma mund tveprojn edhe n kto sfera, duke marr fonde gjegjse ngaKomuna. Por, kjo nuk do t thot q, fshatrat, vendbanimet dhe

17 United Nations - UNMIK, Rregullore Nr. 2007/30, dok. i cituar, neni: 5, alineja 118 M gjersisht, shih: Ligji pr Vetqeverisje Lokale i Republiks s Kosovs, neni 34,

alinea 1.


30/152

Ferid Selimi30

lagjet urbane nuk do t jen t detyruara t respektojn Ligjinn fuqi. Ndrkaq n Kosovn Lindore, Maqedoni e Mal t Zisht parapar q n kuadr t Komuns t themelohen

bashksit e qytetit, ato urbane si dhe bashksit lokale nfshatra.

1.3.5. E drejta e prcaktimit t gjuhsE drejt e Komuns, sipas statuteve t tyre sht q t

prcaktohen pr gjuht zyrtare q do t prdoren si ndokumentet e shkruara ashtu edhe n t folur npr organet

Komunale. Ligjet mbi Vetadminsitrimin Lokal t Serbis,Maqedonis, Malit t Zi si dhe Ligji pr Vetqeverisje Lokale nKosov, kan prshkruar kushtet mbi prcaktimin e gjuhs sshkruar zyrtare npr Komuna. Sipas kushteve t prcaktuaran ato dokumente ligjore, duke pasur pr baz edhe Konventnmbi gjuht rajonale, Komunat n Republikn e Kosovs, kanrregulluar kt shtje nprmjet statutit t tyre, prkatsishtLigjit pr prdorimin e gjuhve.

1.4. Statuti i Komuns

do Komun n t gjitha kto vende vepron sipas statutit

q e miraton Kuvendi Komunal. Statuti i Komuns sht aktikryesor ligjor q miratohet nga Komuna dhe n pajtim melegjislacionin e qeveris qendrore q rregullon organizimin e

brendshm t Komuns19. Kjo l t kuptohet q Statuti iKomuns, parashtron dhe rregullon kushtet pr nismat q dalinnga qytetart dhe veprimtarit tjera q jan me interes tprgjithshm e q kan t bjn me Qeverisjen npr Komuna.Nga kjo vihet re q do Komun ka aktet e veta ligjore. Aktithemelor i njsis t qeverisjes Vendore sht Statuti20. Ai ka t bjme rregullimin e t drejtave dhe obligimeve t Komunave dhemnyrn si do t realizoheshin ato. Nprmjet tij, caktohet

19 Ligji pr Vetqeverisje Lokale i Republiks s Kosovs, neni 320 Zakon o Lokalnoj Samoupravi Republike Srbije, dokument. i cituar: neni 10,

paragrafi 1


31/152


numri i kshilltarve t Komuns. Prcaktohet mnyra eorganizimit dhe e angazhimit t organeve n kuadr tKomuns dhe shrbimeve, prfshir edhe mnyrn e

udhheqjes s punve nga qytetart q i prkasin prgjegjsiss Komunave. Prcaktohen kushtet e themelimit t bashksivelokale, puna e tyre, si dhe kushtet pr organizimin dhethemelimin e formave t tjera t Qeverisjes Vendore.

Nprmjet tij, rregullohen organizimi dhe puna eorganeve t Komuns; organizimi dhe puna e pleqsive,komiteteve, komisioneve t Kuvendit a Kshillit; kryerja epunve q kan t bjn me interesin e prgjithshm t asaj

zone e q jan n kompetenc t Komuns; mnyra e informimite qytetarve; rastet e prjashtimit ose mospjesmarrjes spublikut dhe medieve n mbledhjet e Kuvendit (Kshillit);mnyra si duhet dorzuar ankesat dhe propozimet sa i prketpuns s organeve t Komuns; mnyra si duhet organizuartribunat dhe debatet publike nga ana e Kuvendit Komunal;mnyra e anketimit dhe marrja e propozimeve nga qytetart;

mnyra si duhet prmbushur obligimet pr mbrojtjen ebanorve dhe e t mirave materiale n gjendje lufte; mbikqyrjadhe kontrolli i ligjshmris s dispozitave t miratuara ngaKuvendi Komunal para publikimit t tyre etj.

1.4.1. Vendimi Statutarsht akti themelor i Komuns sTuzit dhe ka t bj me prcaktimin e detyrave, kompetencave,prgjegjsive e t drejtat e ksaj komune q sht themeluar prbanort lokal q jetojn n territorin e ksaj Komune Urbane n

kuadr t kryeqytetit t Malit t Zi, prkatsisht, Podgorics.

1.4.2. Ndryshimet dhe plotsimet e StatutitN Kosov, Statuti mund t ndryshohet a plotsohet me s

paku votimin e dy t tretave t antarve t Kuvendit Komunal.N Kosovn Lindore, iniciativn pr ndryshim a plotsim tstatutit t Komuns mund ta marrin s paku 10% e votuesve

ose nj e treta e kshilltarve t Kuvendit Komunal. Ndrsa prt ndryshuar a plotsuar Statuti, duhet votuar shumica e numritt prgjithshm t kshilltarve Komunal. N Maqedoni,ndryshimet dhe plotsimet e Statutit t ndonj Komune mund


32/152

Ferid Selimi32

ti iniciojn gjysma e antarve t Kshillit t Komuns, Kryetarii Komuns ose s paku 10% e zgjedhsve n Komun. Ndrsavendimin pr fillimin e ndryshimeve t statutit e merr Kshilli i

Komuns me shumic votash nga numri i prgjithshm iantarve t Kshillit. Pr tu ndryshuar a plotsuar duhetvotuar gjysma e kshilltarve t Komuns. N Mal t Zi,ndryshimet e statutit t Komuns miratohen nse pr atondryshime votojn shumica e antarve t Kshillit tKomuns. Komuna e Ulqinit ka n diskutim projekt-statutin e rii cili ende nuk e ka marr formn e duhur. Ajo punon sipasstatutit t vjetr. Miratimi i projekt-statutit t Komuns s

Ulqinit ka hasur n kundrshtime, pr shkak t disapaknaqsive q kan shfaqur partit opozitare shqiptare qbjn pjes n Kuvendin e Komuns s Ulqinit.

1.4.3. Aktet tjera t Komuns

Statuti sht akti themelor me an t cilit Komuna,

rregullon mnyrn, kushtet dhe format e realizimit tveprimtarive t veta. Por, pos Statutit jan edhe aktet tjera tprgjithshme si rregulloret, vendimet, udhzimetadministrative etj, q shrbejn dhe ndihmojn Komunn nrregullimin e veprimtarive q bien n kompetencat e veta.

1.5. Simbolet e Komuns

Komunat, n t gjitha kto shtete, mund t ken stemn,flamurin si dhe festn e tyre. Kto simbole rregullohen mestatut t Komuns por ato duhet t jen t veanta. Kjo do tthot q nuk duhet t jen t ngjashme me simbolet eKomunave t tjera si dhe t shteteve t tjera e t Komunave tshteteve t tjera dhe Organizatave t tjera si shtetrore ashtuedhe ndrkombtare e joqeveritare. Prdorimi i tyre rregullohetme aktin m t lart juridik t Komuns, q sht statuti i

Kuvendit Komunal. Zakonisht, simbolet kan prmbajtjehistorike, kulturore t asaj rrethine. Mnyra dhe procedura eprcaktimit t simboleve, n t gjitha kto shtete, shtrregulluar me statut t Komuns. Stema, flamuri dhe festa e do


33/152


Komune n Maqedoni jan prcaktuar dhe prcaktohen mevendim t Kshillit t Komuns.

Komunat formojn komisione dhe hapin konkurs pr

prcaktimin e stems dhe t flamurit t tyre. Komisioni iformuar prcaktohet pr njrn nga punt e arritura n atkonkurs dhe at, punimin e zgjedhur, ia drgon Kshillit tKomuns, pr miratim. ...Prcaktimi dhe prdorimi i stems dheflamurit t Komuns, miratohen me shumic votash t antarve tpranishm t Kshillit t cilt i prkasin bashksis q nuk shtshumic e popullats n at komun21. Vendimi i Kshillit prprcaktimin e stems, prkatsisht t flamurit t Komuns sht

pjes prbrse e statutit t Komuns. Stema e Komuns n ktRepublik sht e shtypur n vuln e Komuns. Stema eKomuns mund t shtypet n thirrje zyrtare, dekorata dhe nakte tjera q i shfrytzon Kshilli dhe Kryetari i Komuns. Nsevlersohet se sht n interes t Komuns, Kshilli i Komunska t drejtn tu lejoj personave fizik dhe atyre juridikprdorimin e stems s Komuns. Me statut t Komuns nMaqedoni, sht parapar edhe vendosja e flamurit. Flamuri iKomuns vihet n ndrtesn e Komuns dhe n vende t dukshme nKomun22. Me po t njjtin statut, stema dhe flamuri ndalohent prdoren nse jan dmtuar ose pamja e tyre sht epaprshtatshme pr prdorim. Simbolin, (flamurin) Komuna,mund ta prdor edhe jasht ndrtess s Komuns nse merrpjes ose prezantohet n gara, takime e tubime t tjerandrkombtare.

1.6. Interesi i prgjithshm n realizimine Qeverisjes Vendore

Kur flitet pr shtjet e interesit publik, ato jan t

rndsis lokale dhe bhet fjal pr interesin e tr bashksislokale ose i disa pjesve t saj. N kuadr t realizimit tinteresit t prbashkt bjn pjes: zhvillimi ekonomik dhe

industrial i Komuns; infrastruktura Komunale; pjesmarrja e

21 Zakon za Lokalnata Samouprava (Sl. Vesnik na Republika Makedonija br. 5 od29 januari 2002 god) dok. i cituar, neni: 41, alineja 3

22 Statuti i Komuns s Tetovs, (gazeta Zyrtare R. M. Nr. 55/04), neni 154, alineja 1


34/152

Ferid Selimi34

drejtprdrejt e qytetarve n vendimmarrje; organizimi dhepuna n organet Komunale; administrata Komunale; aktet eorganeve; pasuria e Komuns; mbikqyrja e punve t organeve

Komunale; shprndarja e Kshillit t Komuns; mekanizmatbashkpunuese n mes t Komunave dhe Qeveris; QeverisjesVendore e Vetqeverisjes Vendore (bashksit lokale e urbane);prcaktimi i gjuhve zyrtare npr komuna dhe shtjet tjera trndsis s Qeverisjes Vendore.

1.6.1. Veprimtarit Komunale

Veprimtarit pr t cilat sht kompetente, Komuna ikryen nprmjet organeve t veta, organeve t QeverisjesVendore dhe shrbyesve publik. Qytetart n mnyr tdrejtprdrejt marrin pjes n prcaktimin e nevojave dheinteresave t veta nprmjet zgjedhjes s lir t prfaqsuesve torganeve t Qeverisjes Vendore.

N t gjitha kto shtete sht parapar q Komunat tkujdesen pr pronn e tyre, t drejtat e minoriteteve si dhendrmarrjen e iniciativave dhe dhnien e mendimit pr atoshtje q kan t bjn me Komunat e q nuk jan nkompetenca t tyre. Me t drejt, me rastin e ndrmarrjes sndonj iniciative, Komunat, kan t drejtn e prgjigjes ngaPushteti Qendror, pr shtjet n fjal. Po ashtu Komunat jant lira t veprojn n kuadr t kompetencave q u takojn.Atyre nuk mund tu kufizohen veprimtarit q u takojn gjat

realizimit t Qeverisjes Vendore. Kt e konstatoj duke marrpr baz, dokumentet ligjore t t katr vendeve q jan objektestudimi. N veanti do t parafrazoj Ligjin q rregullonQeverisjen Vendore n Mal t Zi ku thuhet q: N kryerjen eveprimtarive t vetadministrimit lokal, Komuna sht e pavarur dhe tdrejtat e saja nuk mund t kufizohen me aktet e organeve shtetrore,prve se n kushte t caktuara me ligj, n prputhshmri meKushtetutn23.

Komuna ka pasurin dhe t ardhurat e veta. Me pasurindhe t ardhurat e veta, Komuna mund t veproj n mnyr t

23 Zakon o Lokalnoj Samoupravi Crne Gore, neni 8


35/152


pavarur. Ky Organ Qeveriss ka pr obligim t siguroj kushtete jetess t gjith banorve t vet. N kt kontekst, ato kan probligim t mbrojn dhe t synojn edhe avancimin e t drejtave

t minoriteteve. Komuna siguron kushtet pr mbrojtjen dheprparimin e t drejtave t minoriteteve n prputhje me Kushtetutn,akteve ndrkombtare juridike si dhe ligjit t veant.24N ktmnyr, Komunave u mundsohet e drejta pr dhnien emendimit dhe avancimit e t drejtave t minoriteteve por pa ekaluar prputhshmrin me Kushtetutn e atij vendi.

Sa i prket ksaj problematike, n Kosov sht punuarmjaft. Kshtu sht duke u punuar edhe n Maqedoni e Mal t

Zi. I vetmi vend ku do t duhej edhe m t punohet pr kto tdrejta, sht Serbia.

Nprmjet Ligjit t Vetqeverisjes Lokale t Kosovs,Kosovs Lindore, Maqedonis e Malit t Zi, Komunave u jepetedhe e drejta n dhnien e mendimit pr ndonj shtje q nukbie n kompetencat e saj, por q sht n interes t banorvelokal, ose ka t bj me Qeverisjen Vendore. Kjo konstatohetduke marr pr baz nenin ligjor ku thuhet: Komuna ka tdrejtn q t shfaq mendim ose t ndrmarr iniciativn pr problemett cilat nuk jan n kompetenca t saj por q jan n interes tvetadministrimit lokal.25

Me kt nuk mund t konkludohet q Pushteti Qendror,doemos duhet t veproj sipas krkesave t Komunave. Por,mbetet si mundsi. Edhe pse, pr shum shtje, PushtetiQendror n t gjitha kto shtete (hiq ndonj rast n Komunat e

banuara me minoritetin serb n Kosov, ku vrehet njdiskriminim pozitiv) nuk do t diskutoj.

24 Zakon o Lokalnoj Samoupravi Crne Gore: neni 1025 Zakon o Lokalnoj Samouravi Crne Gore, dokument. i cituar: neni 11


36/152

Ferid Selimi36

1.6.2. Shrbimet Publike t Ndrmarrjeve KomunaleNdrmarrjet Komunale jan ato organizata t themeluara

nga Komunat q kryejn shrbime publike n Komun. Ato ikryejn t gjitha shrbimet pr t cilat jan t regjistruara ose tspecializuara e q hyjn n kompetenca dhe prgjegjsi t tyre.Kto ndrmarrje jan t detyruara ti dorzojn Kuvendit tKomuns buxhetin e tyre pr miratim. sht nj afat kohor q idetyron ato pr t br kt pun (t dorzojn projektet e tyrepr t hyr n buxhetin vjetor), n mnyr q t fitojn tdrejtn e pjesmarrjes apo t ndarjes s mjeteve t duhura pr

veprimtarit e veta q u prkasin shrbimeve publike. Atondrmarrje q kryejn shrbimet publike n nj e m teprKomuna, Komunat merren vesh pr mbikqyrjen e prbashkt tveprimtaris s asaj ndrmarrjeje.

1.7. Buxheti dhe financimi i Komuns

Gjat prpilimit t Buxhetit t Komuns, n Kosov, kihet

parasysh q t sheshohet mir, t planifikohet e t prgatitet nmnyr t hapur dhe t bazohet n kritere objektive. Buxheti nvete prmban planin pr aktivitete dhe udhheqje ekonomikebrenda nj viti fiskal dhe prfshin t gjitha parashikimet e thyrave, shpenzimeve kapitale dhe t prditshme t Komuns.Brenda buxhetit, parashihet edhe ndarja e fondeve ekzistuesepr nevojat e shpenzimeve t Komuns.

N Maqedoni, Komuna ka buxhetin e vet. Ky buxhetsigurohet nga t hyrat vetanake, si jan: taksat Komunale,donacionet nga Buxheti i RM dhe nga buxhetet e fondeve si dhenga burime t tjera t siguruara nga vetkontributi, dhnia nshfrytzim e pasuris s Komuns etj. Buxheti i Komunsprmban bilancin e t hyrave dhe t shpenzimeve t buxhetit qi takon vitit fiskal prej 12 (dymbdhjet) muajsh, i cili fillon prej1 janarit dhe mbaron m 31 dhjetor t do viti kalendarik.

Propozimin e Buxhetit t Komuns e prcakton Kryetari iKomuns dhe ia drgon Kshillit t Komuns pr miratim, jom von se n gjysmn e muajit nntor.


37/152


Kshilli i Komuns nuk mund ta shqyrtoj propozimin ebuxhetit t Komuns para kalimit t 20 (njzet) ditve prej ditskur u sht drguar antarve t Kshillit t Komuns. Kshilli i

Komuns merr vendim pr do ndryshim t buxhetit tKomuns, pr shpenzime t miratuara n mnyr plotsuese tprcjella me masa q do t'i rrisin t hyrat e propozuara ose do t'izvoglojn shpenzimet e tjera n shum t prpjestueshme.Pr t mbuluar krkesat e paparapara t shpenzimeve q do tparaqiten gjat vitit buxhetor, nga shpenzimet e prgjithshmerrjedhse dhe kapitale ndahet nj rezerv buxhetore. Se kurmund t shfrytzohen kto mjete rezerv dhe si, sht

kompetenc e Kryetarit t Komuns. Autorizimi bhet mevendim, nga Kshilli i Komuns.

Nse buxheti nuk aprovohet deri n afat t caktuar,ather do t aplikohet financimi i prkohshm deri n gjashtmuaj. Llogaria vjetore e buxhetit t Komuns, prpilohet nfund t do viti fiskal. Kt duhet ta miratoj Kshilli i Kuvenditderi m 31 mars t vitit vijues, ndrsa zbatimin e buxhetit e

bn Kryetari i Komuns, me vendim t Kshillit t Komuns.1.7.1. T ardhurat e Komuns

T ardhurat, Komuna i realizon nprmjet taksave

komunale, vetkontributit, nga t ardhurat e dhnies nshfrytzim t toks ndrtimore dhe asaj punuese q sht prone Komuns si dhe nga t ardhurat tjera. Komuna, pos q

financohet nga t hyrat e veta si jan: taksat lokale,dmshprblimet, donacionet, nga tregu i brendshm dhe ijashtm, ajo financohet edhe nga Pushteti Qendror. Nj gj etill bhet kur t hyrat nga kto veprimtari nuk mund timbuloj shpenzimet e Komuns si dhe n rastet e punve tdeleguara nga Pushteti Qendror.

1.7.2. T hyrat e Komuns.- T hyrat e Komunave zakonishtvijn nga licencat dhe pagesat e caktuara dhe t vendosura ngaKomuna. T hyrat nga t ardhurat dhe pasuria e Komuns dhenga gjobat apo prqindja e gjobave q po ashtu i caktonKomuna.


38/152

Ferid Selimi38

1.7.3. Pasuria e KomunsPasurin e Komuns n Kosov, e prbjn toka

ndrtimore, ajo punuese si dhe objektet afariste dhe t banimitq jan n territorin e asaj komune. Toka ose objektet eKomuns, mund t jepen n shfrytzim dhe t shiten, por, nrast se ato do t jepeshin n shfrytzim pr nj koh m shumse dhjet vjet ose do t shiteshin, ather krkohet edhemiratimi i Pushtetit Qendror.

N Komunat e Kosovs Lindore nuk ka ndonj dallim.Edhe aty pasurin e prbjn patundshmria, gjrat e

luajtshme, gjrat monetare, letrat me vler si dhe t drejtat tjerapasurore n prputhje me ligjin. Komuna manipulon mepasurin e vet, duke pasur parasysh mostejkalimin ekompetencave dhe duke praktikuar menaxhim t mirekonomik e financiar. Komuna dhe shrbimet publike kuthemelues sht Komuna duhet t mbajn evidenc prpasurin e tyre.

Pronn e Komuns n Maqedoni e prbjn sendet eluajtshme dhe t paluajtshme, mjetet n para dhe objektet endryshme afariste q jan pron e saj. Komuna ka t drejtn epasuris vetanake t gjrave, mjeteve monetare dhe objektevetjera q jan pron e saj. Pronn, Komuna e fiton nga burimet et hyrave t veta, duke financuar qytetart ose duke marr pjesn ndonj form tjetr, nprmjet dhuratave dhe mnyravetjera.

Pr blerjen, tjetrsimin dhe ngarkesn e prons sKomuns vendos Kshilli i Komuns. Sendet q jan pron eKomuns mund tu jepen n shfrytzim subjekteve juridike oseatyre fizik, me an t ankandit publik. Ajo, po ashtu mund ttjetrsohet, por, vetm me ankand publik. Komuna mbanevidenc pr pronn q disponon dhe vlersimin e saj e paraqetn llogari vjetore. mimi shits i gjrave nuk guxon t jet m ivogl se vlera e tyre e tregut. Mjetet e fituara nga shitja esendeve mund t prdoren vetm pr blerjen e sendeve t rejaose rikonstruimin e sendeve ekzistuese q jan pron tKomuns.


39/152


1.8. Mbikqyrja e ligjshmris e akteve t KomunsN t gjitha Komunat e ktyre katr shteteve, mbikqyret

ligjshmria e akteve t nxjerra. T gjitha aktet e nxjerra duhet tjen n prputhje me Ligjin q prcakton Qeverisjen Vendoredhe n prputhje me Kushtetutn shtetit. Paprshtatshmriadhe pa prputhshmria e ndonj dispozite me Kushtetutn dheLigjin, duhet t alarmohet me koh nga Kryetari i Komuns,prndryshe, po su b n koh t caktuar, ather ai akt nukmund t ndalohet. Akti mund t shpallet i pavlefshm, vetmnse me koh Kryetari ndrmerr masat e duhura duke njoftuar

ministrin prkatse si dhe duke paraqitur at akt kontestues nGjykatn Kushtetuese t vendit.

1.8.1. Organet e mbikqyrjes n Komuna

N Kosov, pos Kryetarit t Komuns, ligjshmrin e do

akti t nxjerr nga Komuna, m par e mbikqyrte PrfaqsuesiSpecial i Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara,n baz t autorizimeve q kishte marr nga Rezoluta 1244 eKombeve t Bashkuara. Por, me hyrjen n fuqi t Ligjit prVetqeverisje Lokale n Kosov, kjo e drejt iu hoq PSSP tOKB-s, dhe tani e tutje kt t drejt e ka kryetari i Komunsdhe ministria gjegjse.

N Maqedoni kt mbikqyrje e kryen ministria prkatsee cila sht kompetente pr punt e Qeverisjes Vendore. Sa i

prket mbikqyrjes s punve t Organeve Komunale, kt ebjn organet e Pushtetit Qendror. Kontrollin e veprimtarisfinanciare dhe materiale e kryen ministria e financave.Revizionin material dhe financiar e kryen Instituti Shtetror iRevizionit. Ndrkaq punt e deleguara i mbikqyr organi q ika deleguar ato veprimtari n organet komunale. InstitutiShtetror i Revizionit kryen revizione t rregullta t llogarivefinanciare t Komuns. Ky institut krkon nga Kryetari i

Komuns pr t paraqitur raportin pr ekzekutimin e buxhetitdhe llogaris vjetore, n afat prej 30 ditsh nga dita e miratimitt buxhetit, prkatsisht llogaris vjetore. Raporti duhet t jet ikompletuar.


40/152

Ferid Selimi40

1.8.2. Format dhe mnyra e mbikqyrjes s puns s Komunave

Kjo kompetenc ka t bj me ligjshmrin, kontrollin dherevizionin ndaj puns financiare dhe materiale, mbikqyrjen epunve t deleguara t Organeve Komunale nga ato shtetrore,pr efikasitetin e tyre si dhe mbikqyrjen paraprake tdispozitave t Komuns. Organet komunale jan t obliguaraq t bashkpunojn me organet mbikqyrse t Komuns.

1.9. Mbrojtja e Komuns

Kur Komuna, n Maqedoni, pengohet t ushtroj

kompetencat e veta, nga aktet dhe aktivitetet e organeve tPushtetit Qendror, ka t drejt t krkoj mbrojtje gjyqsore ngjykatat kompetente. Mbrojtja gjyqsore dhe siguria u garantohenpara gjyqeve kompetente, n prputhje me aktet dhe aktivitetet eorganeve t administrats shtetrore dhe t Qeveris s Republikss Maqedonis. Nismn pr vlersimin e kushtetutshmris sligjeve dhe t kushtetetutshmris dhe ligjshmris s akteve tprgjithshme t ministrive dhe t organeve t tjera t PushtetitQendror me t cilat shkelet pozita kushtetuese dhe t drejtat eKomuns, mund t paraqesin Organet Komunale n GjykatnKushtetuese t Republiks s Maqedonis. N kt mnyrKomuna shfrytzon t drejtn e mbrojtjes s pozits Kushtetuese.Kt t drejt e kan edhe Komunat n Kosovn Lindore si dhe n

Malin e Zi. Kuvendi i Komuns dhe Kryetari i Komuns kan t drejtq pran Gjykats kompetente t krkojn mbrojtjen e t drejtave n rast seme akte t veanta ose lndt e organeve shtetrore sht br shkelja e tdrejtave t Komuns ose pengimi i pjesmarrjes s qytetarve nrealizimin e t drejtave n vetadministrimin lokal26.

26 Statuti i Komuns s Preshevs, (Fletorja Zyrtare e Republiks s Serbis Nr. 9/

02),dok. i cituar, neni 96


41/152


1.9.1. Mbrojtja e Komuns n gjendje Lufte

N gjendje lufte, organet e Komuns n Maqedoni,vazhdojn ti zbatojn punt e veta dhe marrin masa prmbrojtjen dhe shptimin e qytetarve dhe t mirave materialen territorin e tyre. Kjo mbrojtje bhet nga shkatrrimetluftarake, fatkeqsit natyrore dhe fatkeqsi tjera si dhe ngapasojat e shkaktuara nga kto veprime.

Komuna prgatitet pr planifikimin dhe organizimin emasave pr mbrojtje dhe shptim; formimin e njsive dhe

shtabeve pr mbrojtje civile; strvitjen pr mbrojtjen,respektivisht prfshirjen n aktivitete pr aftsim tdomosdoshm ushtarako-profesioniste dhe njohuri t tjera prpjesmarrje n mbrojtje; marrjen e masave, aktiviteteve dheprocedurave pr mbrojtjen dhe ruajtjen e fshehtsis s tdhnave, informatave dhe dokumenteve nga sfera e mbrojtjes.Kto veprime Komuna mund ti kryej n koordinim dhebashkpunim me Komunat tjera.

1.10. Bartja e pushtetit npr Komuna

Menjher pas zgjedhjeve t para t vitit 2000, Komunat

n Kosov, administroheshin n pajtim me Rregulloren eUNMIK-ut nr. 1999/14 mbi emrimin e administratorverajonal dhe Komunal t dats 21 tetor 1999 dhe me nenin 8 t

Rregullores s UNMIK-ut nr. 2000/1 mbi Kshillin e Prbashktt Prkohshm Administrativ t Kosovs t dats 14 janar 2000.Me an t Rregullore 2007/30 t UNMIK-ut, administratortkomunal zakonisht merreshin m tepr me t drejtat eminoriteteve. Kjo do t thot q ata mbikqyrnin punn eorganeve t Komuns e sidomos aktet e nxjerra nga Komunatq kishin t bnin me t drejtat dhe lirit e minoriteteve.Ndrkaq, me hyrjen n fuqi t Ligjit pr Vetqeverisje Lokale t

Republiks s Kosovs dhe me konfigurimin e UNMIK-ut, nuksht qartsuar ende n do t ket m administrator rajonal.Bazuar n Ligjin q rregullon Qeverisjen Vendore n Kosov,mund t konstatohet q kompetencat bien n nivelin vendor


42/152

Ferid Selimi42

dhe sprmend administrator rajonal t emruar nga EULEX,organizm ky, ndrkombtar q zvendson UNMIK-un.

1.10.1. Kompetencat e Komunsdo Komun n Kosov, brenda territorit t vet dhe

brenda ligjeve ekzistuese, q doln nga Rregullorja 2007/30,rregullonte veprimtarit dhe kishte kompetenca pr disa ngaaktivitetet vepruese. Po ato kompetenca, si duket vetm janprshkruar n Ligjin pr Vetqeverisje Lokale. Kshtu ato,ofrojn kushte themelore pr zhvillim t qndrueshm

ekonomik; planifikojn zhvillimin e hapsirs urbane dherurale si dhe shfrytzimin e toks; japin leje pr ndrtim dhejan prgjegjse pr kryerjen e tyre; Kujdesen q t mbrojnambientin n territorin e tyre; qytetarve u kryejn shrbimepublike, prfshir at t zjarrfiksve dhe t emergjencs; Merrenme prpunimin e ujrave t zeza, me mirmbajtjen e rrugvelokale. Kujdesen pr transportin lokal dhe bjn plane prngrohtoret lokale; Udhheqin dhe menaxhojn pronn eKomuns; Merren me mbrojtjen e konsumatorve dhe tshndetit publik; Jep leje pr shrbime dhe pajisje nga lmi iargtimit, ushqimit, tregjeve dhe shitjes n rrug, transport publik-lokal, taksi, gjueti, peshkim, restaurante dhe shrbime hoteliere27.Kan kompetenca q t organizojn panaire dhe t mirmbajntregjet. N dispozicion kan t drejtn e emrimit dheriemrimit t rrugicave, rrugve, shesheve dhe vendeve t tjera

publike n territorin e Komuns. Prve ktyre aktiviteteve,Komunat mund t ndrmarrin veprime n territorin e tyre edherreth shtjeve t tjera Komunale. Ktu mund t prfshihenedhe kto veprimtari si: Turizmi; Aktivitetet kulturore; Sportetdhe aktivitetet e lira; Aktivitetet e rinis; Avancimi i ekonomis;dhe Avancimi i vlerave qytetare.

Kompetencat e Komuns n Maqedoni jan prmbledhje eveprimtaris dhe e punve q jan t interesit t prbashkt dhe

27 Kuvendi i Komuns s Mitrovics, Nr. Prt. 01/06-8/2 dt. 28. 02.02002, Mitrovic,

STATUT Nr. 05/2002 (Me ndryshimet dhe plotsimet n baz t vendimeve tKuvendit t Komuns, vendimit Nr. 01/112-25 t dt. 29. 07. 2003 dhe vendimitNr. 01/06-32 t dt. 20. 01. 2004): neni 12, paragrafi 13


43/152


t prgjithshm publik t banorve lokal, t cilat Komuna, ka tdrejtn e kryerjes n zonn e vet. Komunat n prputhje me ligjin,n territorin e vet kan t drejt ti kryejn punt q jan me interes t

prgjithshm lokal e q nuk prjashtohen nga kompetencat e veta osenuk jan kompetenc t pushtetit qendror28. Ato n prputhje meparimin e subsidiaritetit, kan t drejtn q n territorin e tyre trealizojn iniciativa pr t gjitha shtjet q jan me rndsi prKomunn. Por, duhet pasur kujdes q t mos tejkalojnkompetencat e veta dhe t ndrhyjn n kompetencat eorganeve t Pushtetit Qendror.

Ato jan kompetente pr kryerjen e ktyre punve:

Planifikimet urbanistike (urbane dhe rurale), dhnien e lejeve prndrtimin e objekteve t rndsis lokale; rregullimin e hapsirsdhe toks ndrtimore; ruajtjen e mjedisit jetsor; zhvilliminekonomik lokal, planifikimin e zhvillimit ekonomik, udhheqjene politiks ekonomike, prmbajtjen e ndrmarrjeve t vogla, tmesme dhe t atyre t nivelit lokal; partneritetin me institucionetdhe agjencit e ndryshme; komunalit: si furnizimi me uj tpijshm, ujit teknologjik, ndriimin publik, tretmanin e ujraveatmosferik, mbajtjen e pastrtis publike, mbledhjen dhetransportimin e brllokut, rregullimin dhe organizimin etransportit publik, furnizimin me gaz natyral dhe ngrohjen,mirmbajtjen e varrezave, krematoriumit dhe ofrimin eshrbimeve t varrimit. Ndrtimin, mirmbajtjen dherekonstruimin e rrugve lokale, rrugicat dhe objektet tjera tinfrastrukturs lokale, rregullimin e komunikacionit,

sinjalizimin, parkimin, mirmbajtjen dhe ngritjen e parqeve,tregjet, parqet, pyjet, lumenjt dhe rregullimin e shtretrve ttyre, emrtimin e rrugve, shesheve, urave si dhe kryerjen eshrbimeve tjera q kan t bjn me interesin e prgjithshm..

Kompetenc e Komunave sht edhe kultura institucionale.Kshtu, Komunat financojn dhe prmbajn aktivitetet dheprojektet kulturore; organizojn manifestime kulturore; ruajndhe prmbajn: folklorin, zakonet, adetet, zejet dhe vlerat tjera

kulturore dhe mirmbajn objektet q kan t bjn me kulturn.

28 Zakon za Lokalnata Samouprava (Sl. Vesnik na Republika Makedonija, br. 5 od 29

januari 2002 god.), dok. i cituar: neni 20


44/152

Ferid Selimi44

Prpiqen t avancojn dhe t zhvillojn sportin. Angazhohen prmbajtjen e aktiviteteve sportive, mirmbajn dhe ndrtojnobjekte sportive dhe prmbajn lidhjet e sportit.

Komuna nprmjet organeve t veta, n Kosovn Lindoreka kompetenca t nxjerr programe t zhvillimit. T nxjerr planeturbanistike. T nxjerr buxhetin dhe llogarin prfundimtarevjetore. Nxjerr programe pr rregullimin e toks ndrtimore,rregullon dhe siguron kryerjen e punve t rregullimit dheshfrytzimit t toks ndrtimore dhe cakton lartsin ekompensimit pr rregullimin dhe shfrytzimin e toksndrtimore. Nxjerr programe t shfrytzimit dhe mbrojtjes s

vlerave natyrore dhe programe pr mbrojtjen e mjedisit jetsor.N t vrtet nxjerr planet mbrojtse lokale n prputhje medokumentet strategjike dhe interesave t veta specifike q kant bjn m interesin e prgjithshm t banorve lokal.Themelon rezervat materiale, shumn dhe strukturn iprcakton me plqimin e ministris prkatse. Themeloninstitucione dhe organizata arsimore, kulturore, t mjeksis

primare, kulturs fizike, sportit, sigurimin social, mbrojtjen efmijve, turizmit. Organizon kryerjen e punve q kan tbjn me t mirat kulturore t rndsis s Komuns. Bnorganizimin e shrbimeve pr nevojat e Komuns dhe rregullonorganizimin dhe punn e tyre. Emrton dhe riemrton rrugt,rrugicat e sheshet e Komuns si dhe kryen edhe pun tjera qkan t bjn pr t mirn e banorve lokal.

N bashkpunim me Pushtetin Qendror, themelojn,

financojn dhe administrojn shkollat fillore dhe t mesme.Sigurojn ushqimin e fmijve dhe vendosjen n konvikte. (Sa iprket konvikteve, n kto dy Komuna t Kosovs Lindore, kakoh q nuk funksionojn. Por sht parapar me ligj qnxnsit e ardhur nga Komunat e tjera t vendosen n to ose atanxns q nuk e kan t siguruar transportin dhe vijn nga antm t largta t Komuns). Drejtojn rrjetin e organizatavepublike shndetsore t mjeksis primare q hyjn nnkompetencat e Qeverisjes Vendore. Kompetenc e Komunavesht edhe mbrojtja nga puna (n pun), zhvillimi i shndetit,mbikqyrja shndetsore, mjedisi jetsor, mbikqyrja esmundjeve ngjitse, ndihmon pacientt me nevoja t veanta


45/152


(atyre t keqprdorur dhe t atyre me smundje mentale).Prgatit dhe ndrmerr masat e duhura pr mbrojtjen dheshptimin e qytetarve dhe t mirave materiale nga

shkatrrimet e lufts, fatkeqsive natyrore dhe fatkeqsive tjera.Mbikqyr punt q kan t bjn me kompetencat e veta si dhezhvillon dhe planifikon infrastrukturn urbanistike. Komunatn mnyr t pavarur i rregullojn dhe i kryejn punt q kant bjn me interesin e prgjithshm e q jan t rndsislokale. Kto Kompetenca q Komunave u jepen, nuk mund tukufizohen e as tu merren nga organet e pushtetit qendror.

Komunat n Mal t Zi, kryejn punt e Qeverisjes Vendore

q jan t interesit t prgjithshm pr banort lokal. Atokryejn edhe veprimtari q i ngarkohen nga Qeveria.Veprimtarit e veta q i takojn Komunave, caktohen me ligjdhe me statut. Pr kryerjen e ktyre punve, Komunave uduhet t sigurojn kushtet e duhura. Ato i kryejn edheveprimtarit tjera q jan me interes t prbashkt pr banortlokale q nuk bien n kompetencat e organeve shtetrore si dhe

organeve tjera.Komuna n Mal t Zi, nxjerr plan-programet zhvillimore,programin pr rregullimin e toks ndrtimore, planet hapsinoredhe urbanistike, buxhetin dhe llogarin prfundimtare vjetore,planin pr prmirsimin e politiks financiare, planet dheprogramet n disa drejtori, (kjo bhet me akte t veanta)programin pr zhvillimin dhe ruajtjen e hapsirs jetsore. Nkuadr t kompetencave t veta Komunat kryejn edhe

veprimtarit vijuese si kujdesi pr mbrojtjen dhe sigurin eterritorit nga erozioni; prcaktimi i interesit publik preksproprijimin e patundshmrive pr nevoja lokale. Udhheq,disponon dhe mbron pronn lokale. Kryen dhe mbikqyr punne inspektimit. Rregullon kundrvajtjet pr shkeljen e rregullorevet veta si dhe udhheq procedurat e kundrvajtjes. Themelonshprblime dhe mirnjohje publike dhe kryen veprimtari tjera nkuadr t kompetencave q u jepen Komunave.


46/152

Ferid Selimi46

1.10.2. Punt e besuara Komuns

Komunave n Kosov, mund tu besohen edhekompetenca plotsuese brenda suazave t autoritetit tPushtetit Qendror, me kusht q tu sigurohen burimetfinanciare pr shpenzimet e kryerjes s ktyre punve.

N Kosovn Lindore, mund tu besohet kryerja e disapunve q jan nn kompetenca t pushtetit qendror si dhe disanga ato q u prkasin kompetencave t forms s AutonomisTerritoriale. Kto pun mund tu besohen t gjitha Komunave

ose nj pjese t tyre, ku mendohet q kryerja do t jet mefikase dhe m efektive si dhe realizimi i t drejtave tqytetarve t atij lokaliteti do t jet m racional dhe plotsimi iktyre nevojave sht m se i domosdoshm. Mjetet sigurohennga varsia e punve.

Kshtu, mund tu besohen kryerja e punve t inspektimitt qarkullimit t mallit dhe shrbimeve, bujqsis, ujit, pyjevedhe inspektimet tjera q jan nn kompetenca t pushtetitqendror.

N Mal t Zi, Komuna, pos kompetencave q i takojn,kryen edhe pun tjera, t cilat i besohen nga organet e PushtetitQendror. Mirpo, pr kto pun t besuara Pushteti Qendror isiguron dhe prcakton edhe burimet e financimit pr zbatimin etyre. Me rregullore t qeveris s Malit t Zi, Komuns mundt'u besohen disa veprimtari nga kompetencat e pushtetit

qendror.1.10.3. Kompetencat e deleguara

Delegimi i ekzekutimit (i kryerjes s punve t caktuara)

sht bartja e punve nj organi nga kompetencat e organittjetr, duke pasur parasysh q ato pun kryhen n emr dhesipas udhzimeve dhe prgjegjsis t organit q transferon

ekzekutimin. Kto kompetenca mund t merren nga i njjtiorgan q delegon ato. N Kosov, kompetencat e tilla, kan tbjn me licencimin e bizneseve, mbrojtjen e pyjeve, regjistrin evotuesve, atij t popullsis etj. Disa nga kto kompetenca, nga


47/152


Pushteti Qendror, mund tu delegohen edhe Komunave tKosovs Lindore, prkatsisht Preshevs e Bujanocit. NMaqedoni, Pushteti Qendror, delegon disa pun q jan nn

kompetencat e veta pr ti kryer apo ekzekutuar Komuna.Kontrollin e kryerjes s kompetencs s deleguar e bn organi icili e ka deleguar kompetencn n mnyr subsidiare. Puntdhe veprimtarit q u delegohen Komunave, rregullohen meakte t Kshillit t Komuns n pajtim me procedurat dhestandardet e prcaktuara, duke pasur parasysh prshtatjen ekushteve t Qeverisjes Vendore.

N Mal t Zi, veprimtarit q jan n kompetenc t

pushtetit qendror, mund t kalohen n pushtetin vendor, kurmendohet q ato do t ken nj kosto m t lir dhe do t mundt kryheshin me nj efikasitet m t madh.

Veprimtarit e deleguara n sfern e arsimit, shndetsisparsore, sigurimit social dhe t fmijve, punsimit dhe sferattjera n interes t banorve lokal, Komuna i kryen n prputhjeme kompetencat q i delegohen.

1.10.4. Prgjegjsit e KomunsPrgjegjsi e Komunave n Kosov, sht t zbatojn

rregullat e ndrtimit duke kontrolluar standardet e ndrtimit.T kujdesen pr infrastrukturn duke prfshir furnizimin meuj, ujsjellsin dhe kanalizimin. T kujdesen pr shkolliminparashkollor, fillor dhe t mesm; n prgjegjsi t tyre sht

edhe kujdesi parsor shndetsor; shrbimet sociale dhestrehimi; ofrimi dhe sigurimi i shrbimeve publike pr banorte Komuns s tyre dhe t atyre qytetarve q u krkojnshrbime. Gjithashtu jan prgjegjse edhe pr zbatimin erregulloreve t Pushtetit Qendror duke prfshir t dhnatkadastrale, regjistrat e popullsis, regjistrimin e votuesve dheregjistrimin e bizneseve.

N Kosovn Lindore, prgjegjsi e Komunave sht trregullojn e t kryejn punt q kan t bjn me Komunalit.(furnizimin me uj t pijshm, ngrohtoren, prodhimin e gazitdhe furnizimi me t, komunikacionin urban dhe ndrurban,mbajtjen e pastrtis, bartjen e udhtarve, mirmbajtjen e


48/152

Ferid Selimi48

rrugve, deponive, parqeve, varrezave, parkimit, varrimin,ndriimin publik si dhe organizimin e kushteve materiale prkryerjen e ktyre punve. Kujdeset pr mirmbajtjen e ndrtesave

banesore dhe siguris, shfrytzimit dhe vrtetimin e lartsis skompensimit pr mirmbajtjen e ndrtesave banesore29.Prkujdeset q t lirohen banesat e uzurpuara ose t

largohen ata q me forc kan hy n pronn e huaj. Rregullondhe siguron shfrytzimin e hapsirs punuese me t cilndisponon. Cakton lartsin e kompensimit pr shfrytzim tksaj hapsire dhe mbikqyr shfrytzimin e hapsirs. Kujdesetpr mbrojtjen e mjedisit jetsor. Cakton shumn e duhur t

kompensimit pr mbrojtjen dhe prparimin e mjedisit jetsor.Rregullon dhe siguron kryerjen e veprimtarive q kan t bjnme ndrtimin, rehabilitimin, dhe rekonstruimin, mirmbajtjen,mbrojtjen, shfrytzimin, zhvillimin dhe administrimin errugve t pa kategorizuara lokale dhe rrugve n vendbanime.Rregullon dhe siguron kushtet dhe organizimin e auto-taksivepr transportimin e udhtarve; Nxit zhvillimin kulturor-artistik t amatorizmit dhe krijon kushte pr veprimtarin eMuzeut dhe Biblioteks si dhe t Organizatave q i kathemeluar vet; Organizon mbrojtjen nga katastrofat eventualenga zjarri duke evituar dmet e mdha ose duke parandaluar tmos vij deri te ndonj aksident, ose s paku pr t zbuturpasojat. Siguron dhe rregullon shfrytzimin e toks bujqs

qeverisja vendore

Documents