ptice jezera - documents.rec.orgdocuments.rec.org/publications/ptice_skadarskog_jezera.pdf ·...

PTICESKADARSKOG

JEZERA

Izdavač:Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu (REC),Kancelarija u Crnoj Gori

Za izdavača:Mr Srna Sudar Vilotić, direktor REC kancelarĳe u Crnoj Gori

Urednik izdanja: Mr Srna Sudar Vilotić

Autor: Nela Vešović Dubak

Priprema za štampu: Srđan Marjanović

Štampa: Standard 2, Beograd

Tiraž: 200

ISBN: 86-909417-0-3

Sva prava zadržana © 2008 REC Crna Gora. Zabranjena je prodaja i reprodukcĳa izdanja bez dozvole izdavača

Sve REC publikacĳe se štampaju na recikliranom papiru

Publikacija je izdata u okviru projekta “Skadarsko jezero- nova destinacija za posmatranje ptica”, a uz fi nansijsku podrsku Elliot Ellis Fondacije iz Svajcarske.

Riječ direktoraSkadarsko jezero je jedinstveno po mnogo čemu: najveće jezero na Balkanskom poluostrvu, jedno od zadnjih slatkovodnih

močvarnih područja u Mediteranu, najveći Nacionalni park u Crnoj Gori. Skadarsko jezero je jedan od najvećih rezervata ptica u Evropi. Ptice Jezera imaju međunarodni značaj jer su uglavnom

migratorne vrste. Bogatstvo ornitofaune daje Jezeru status mjesta od međunarodnog značaja za ptice - IBA (Internationally Important Bird Area).

Javno preduzeće za Nacionalne Parkove Crne Gore, sa upravljačkim timom Nacionalnog parka Skadarsko jezero, ulaze velike napore da primjeni principe održivog razvoja u upravljanju Jezerom, kako kroz zaštitu prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti tako i kroz promociju održivog turizma, među kojima posmatranje ptica može zauzeti vodeću poziciju. Da bi ova aktivnost mogla da zauzme odgovarajuće mjesto u planovima upravljanja Jezerom, treba preduzeti nekoliko važnih koraka od kojih je publikovanje Vodica za ptice na Skadarskom Jezeru uključujući i kljuc za njihovo prepoznavanje, jedan od najvažnijih.

Ova publikacija je potreba da bi se na najbolji način promovisalo posmatranje ptica, kao i važnost njihove zaštite. Publikacija je izrađena u saradnji sa jednim od naj iskrenijih prijatelja jezera u proteklih sedam godina - Regionalnim centrom za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu, kancelarijom u Crnoj Gori, a uz fi nansijsku podršku Elliot Ellis Fondacije iz Švajcarske.

Naša zajednička zelja jeste da Skadarsko jezero i dalje bude siguran domaćin i bogato odmoriste za sve vrste ptica.

Rade K. Gregović, direktor

Javna ustanova za Nacionalne Parkove Crne Gore

n i bogato odmoriste za sve vrst

RRRaRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR deeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee K. Gregegegegggggegggggggggegegggegggegegggegegggegegggggeggggggggggggggggggegggegeegegegggggegeeegeeegegegegeegegeggeeeeegegeggggggggggggggggggggggggggggggggggggggovovooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo ić, d iririririririrriirriiiiiiiiiiiiiiiiiiii ekekekekekkeeekkeekkkekekekekekekekekkkeekkeekekkkekekkekkkkkkkekkkkkekkkkkkeeeekkeeeeeekkkkkkeeeekeee tototottotototototttttotototototottttottttttottttottoooooorrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr

anovaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzza a aa a aaa aa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaa NaNaNNaNaNaNNNNNNaNaNaNNNaNNNNaNaNaNaNaNNNNaNaNaNaNNNaNNNNNNNaNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN iiciiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiionalne PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPararaaaaaraaaaraaaaraaraaaaaaraaraaaaaaaaaraararaaaraaaaaaaaaaraaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaarara kove C

Publikacija se radi u saradnji sa Fondacijom Ellis Elliot (Fondation Ellis Elliot)

Th is publication is meant for all of you caring about birds and visit or reside in National Park Skadar lake. Th is is an attempt to prepare ornithological calendar with locations and brief description of species most commonly seen in National Park.

Th is publication will allow all visitors easy and momentary acquaintance with the rich bird world of Skadar lake.

Th e greatest pleasure is exploring and loving nature within itself, hence Skadar lake with its special species and colony nesting/resting places is an ideal place to be.

mr Nela Vešović Dubak

PTI CE JE ZE RA

Ska dar sko je ze ro je sta ni šte za ve li ki bro ja pti ca jed no od naj i de al nĳ ih mje sta na ko me mo že te po sma tra ti pti ce. Raj za 280 vr sta pti ca, pred sta vlja 50% ukup nog bro ja vr sta u Evro pi i jed no je od naj bo ga tĳ ih pod-ruč ja. Uzro ci tog bo ga stva su bi o ge o graf ske i eko lo ške spe ci fi č no sti, a naj va žnĳ e oču va nost i ne na ru še nost eko si ste ma.

Od 280 vr sta pti ca 73 vr ste su gnje zda ri ce, 18 vr sta re dov ne pro la zni ce u je sen i pro lje će, 45 vr sta re dov ni zim ski go sti 12 vr sta re dov no pro vo de lje to, ali ne gnĳ e zde se, 90 vr sta ne re dov no do la zi na Je ze ro. Si gur-no 90% vr sta pti ca po ve zu je je ze ro sa uda lje nim dje lo vi ma svĳ e ta od Si bi ra do Afri ke. Je ze ro pri pa da ti pu slat ko vod nih mo čva ra i za nje ga su naj zna čaj nĳ e pti ce mo čva ri ce ko je se na la ze na po ča snom vr hu tro fi č ke pi ra mi de.

Za stu plje nost mo čvar nih pti ca na Je ze ru:

Po di ci pe di dae - gnjur ci Ve li ki ću ba sti gnju rac - Po di ceps cri sta tus broj na je gnje zda ri ca i sta na ri ca Ska dar skog je ze ra. Još broj nĳ a

sta na ri ca je ma li gnju rac - P. ru fi col lis. Cr no vra ti gnju rac - P. ni gri col lis u ve li kom bro ju zi mu je na Je ze ru. Ri do gr li gnju rac - P. gri se i gi na i uša ti gnju rac - P. auri tus su rĳ et ki zim ski go sti.

5

Pe le ca ni dae – pe li ka ni U ovu po ro di cu spa da ju naj krup nĳ e pti ce plo vu še. Na Ska dar skom je ze ru ži vi ku dra vi pe li kan - Pe le ca-

nus cri spus. Ma la po pu la cĳ a ove zna čaj ne gnje zda ri ce odr ža la se za hva lju ju ći po volj nim pri rod nim uslo vi-ma.

Pha lac ro co ra ci dae – kor mo ranNaj broj nĳ i je ma li kor mo ran ili fen dak - Pha lac ro co rax pygma e us. Ta ko đe sta na ri ca, ali u znat no ma njem

bro ju je ve li ki kor mo ran ili vra nac - Ph. car bo. Zi mi se nje go va broj nost vi še stru ko po ve ća va zbog pri do šli-ca iz sje ver nih kra je va. Naj re đi je ću ba sti kor mo ran - Ph. ari sto te lis, ko ji za la zi i na ka me ni tu, ju žnu oba lu Ska dar skog je ze ra. Ar de i dae – ča plje

Gle da no glo bal no, ugro že ne su zbog uni šta va nja nji ho vih pri rod nih sta ni šta, uz ne mi ra va nja na gnje zdi-ma, ubĳ a nja, a ja ko su osje tlji ve i na za ga đi va nje vo de. Na ovim pro sto ri ma naj po zna tĳ a i naj ve ća je si va ča plja - Ar dea ci ne rea. Na Ska dar skom je ze ru gnĳ e zdi oko 100 pa ro va. Slič ne broj no sti je i cr ve na ča plja - A. pur pu rea, ko ja gnĳ e zdi se u ne pri stu pač nim gu sti ši ma tr ske i dru gog bar skog bi lja. Broj ne su po pu la cĳ e ma-le bĳ e le ča plje - Egrett a gar zett a i žu te ča plje - Ar de o la rol lo i des. Obje vr ste su se li ce i sva nji ho va gnje zdi li šta u mo čva ra ma Ska dar skog je ze ra još ni su utvr đe na. Naj u gro že nĳ om ča pljom u svjet skim raz mje ra ma sma tra se ve li ka bĳ e la ča plja - Egrett a al ba. Re la tiv no ma lo broj ni bu ka vac - Bo ta u rus stel la ris, ko ji je sta na ri ca i ži vi u gu sti ši ma mo čvar ne ve ge ta cĳ e Je ze ra. Da le ko broj nĳ i, ma li bu ka vac - Ixo brychus mi nu tus. Gak - Nycti co-rax nycti co rax nĳ e rĳ e dak u vrĳ e me

6

Thre ski or ni ti dae - ra žnje vi i ča plje ka ši ka re

Ka ši ka ra - Pla ta lea le u co ro dia i cr ni ibis - Ple ga dis fal ci nel lus. Kao ret ke i ugro že ne za šti će ne su u ce loj Evro pi. Obje se to kom se o be, u ma lom bro ju, vi đa ju na Ska dar skom je ze ru.

Ci co ni i dae - ro de Dvĳ e vr ste ži ve u Cr noj Go ri i obe su za šti će ne kao ret ke i ugro že ne vr ste. To su bĳ e la ro da - Ci co nia ci-

co nia i cr na ro da - Ci co nia ni gra. Obje vr ste su po sta le ret kost i da nas se na Ska dar skom je ze ru mo gu vi dje ti sa mo pri se o bi.

Ana ti dae - plov ke Ovo je broj na fa mi lĳ a sa 47 vr sta u Evro pi. Uglav nom su se li ce pa broj ne vr ste, po red autoh to nih, pre-

le ću ili zi mu ju na Ska dar skom je ze ru. Ša re na utva - Ta dor na ta dor na ne re dov no i u ma lom bro ju zi mu je na Ska dar skom je ze ru. Ri đo gla va plov ka - Nett a ru fi na zi mi re dov no po se ću je Je ze ro, ali u ma lom bro ju. Bar-šu na sti i cr ni tur pan - Me la nitt a fu sca i M. ni gra ta ko đe su ne re dov ne i ma lo broj ne to kom zi mo va nja. Plov ka le de njar ka - Clan gu la hyma lis zi mu je ne re dov no i u ma lom bro ju. Sve na ve de ne plov ke, iako ne igra ju bit nu ulo gu u oču va nju rav no te že eko si ste ma, šti te se kao rĳ et ki go sti. Po ro di ci plov ki pri pa da ju i ron ci: ve li ki ro-nac - Mer gus mer gan ser, sred nji - M. ser ra tor i ma li - M. al bel lus. Sve tri vr ste re dov no zi mu ju na Ska dar skom je ze ru, ali su im po pu la cĳ e ugro že ne i pro re đe ne.

7

Gru i dae - ždra lo vi Kod nas do le će sa mo je dan pred stav nik ove po ro di ce si vi ždral - Grus grus. Po ja vlju je se, u ma lom bro ju,

sa mo za vrĳ e me se o be ka da su na sje ve ru Evro pe hlad ne zi me.

Ral li dae - bar ske ko ke Broj na sta na ri ca je ba ljo ška - Fu li ca atra, bar ska ko ka - Gal li nu la chlo ro pus. U se o bi je čest i bar ski pe tlo-

van - Ral lus aqu a ti cus, dok je pr da vac - Crex crex ne po u zdan na laz za Ska dar sko je ze ro. Ve li ki i sred nji bar-ski pe tlić - Por za na por za na i P. par va su su ta ko đe ma lo broj ne. Ve li ki bar ski pje tlić gnĳ e zdi na Ska dar skom je ze ru.

Ha e ma to po di dae - ostri ga ri Je di na evrop ska vr sta ša re ni ostri gar - Ha e ma to pus ostra le gus se po vre me no i u ma lom bro ju po ja vlju je na

Ska dar skom je ze ru. Kao rĳ et ka i ugro že na vr sta ima re žim stro ge za šti te.

Cha ra dri i dae - zu jav ci Naj broj nĳ i za šti će ni pred stav nik ove po ro di ce bar skih pti ca je ste vi vak ili ma cu dan - Va nel lus va nel lus,

ko ja je ne ka da gnĳ e zdi la, dok je sa da na la zi mo sa mo na zi mo va nju na Ska dar skom je ze ru. Vi vak ma mu zar - V. spi no sus spa da u spor ne pri pad ni ke cr no gor ske or ni to fa u ne. Zu ja vac bla ta rić - Cha ra dri us hi a ti cu la kon-sta to van je sa mo pri se o bi, dok zu ja vac sle pić - Ch. du bi us gnĳ e zdi na Ska dar skom je ze ru. Iz u zet no rĳ et ki po sje ti o ci su: pla nin ski zu ja vac - Eudra mi as mo ri nel lus, zu ja vac zla tar - Plu vi a lis apri ca ria i si vi zu ja vac - P. squ a ta ro la.

8

Sco lo pa ci dae - šlju ke Tri vr ste ro da bla ta ri ća: bla ta rić pa tu ljak – Ca li dris mi nu ta, bla ta rić obič ni - C. al pi na i bla ta rić mr ki - C.

fer ru gi nea, su ma le pti ce ko je gne zde na se ve ru Evro pe i Azĳ e, a na Ska dar skom je ze ru po ja vlju ju se za vrĳ e-me se o be, pri če mu su broj nĳ i u pro lje će. Iz sje ver nih pred je la, to kom se o be, do la ze broj ne po pu la cĳ e prud-ni ka ubo ji ce - Phi lo mac hus pug nax. Na ro či to je mar kant na pro ljeć na se o ba obič ne mu lja če - Li mo sa li mo sa, u ja ti ma od po ne ko li ko hi lja da pti ca. Cr ve no no gi prud nik - Trin ga to ta nus je sta na ri ca, a isto je i broj nĳ i ma li prud nik - T. hypo le u cos.

Osta le vr ste sre će mo sa mo pri se o bi, a to su: mr ki prud nik - T. erythro pus, si vi - T. stag na ti lis, pĳ u ka vac - T. oc hro pus, mi ga vac - T. gla re o la i kri vo klju ni prud nik - T. ne bu la ria.

Od car skih šlju ka na Ska dar skom je ze ru se po ja vlju ju 3 vr ste: obič na car ska šlju ka - Nu me ni us ar qu a ta, re do van je ali ma lo bro jan zim ski gost, dok su da le ko re đe i odav no ni su pri me će ne tan ko klju na - N. te nu i-ro stris i sred nja zlo vre me ni ca - N. pha e o pus.

Fa u ni to plĳ ih pod ruč ja pri pa da ju i do la ze sa ju ga du go no gi prud nik - Hi man to pus hi man to pus i sa bljar ka - Re cur vi ro stra avo sett a. Obje vr ste su ma lo broj ne u okvi ru evrop skog dĳ e la are a la i na la ze se na spi sku ugro-že nih vr sta. Pr va, u ma lom bro ju, ali re dov na u vrĳ e me se o be po se ću je Ska dar sko je ze ro, dok za sa bljar ku po sto ji sa mo je dan po da tak iz da le ke 1894. go di ne.

Eja mo čva ri ca - Cir cus aeru gi no sus, re dov no gnĳ e zdi u pro stra nim i gu stim tr šća ci ma Ska dar skog je ze ra. Pro re đe na je i ugro že na.

Vo do mar - Al ce do att his, sta na ri ca je, sa ne mno go broj nim po pu la cĳ a ma ži vi po red vo de.Orao ri bar - Pan dion ha li a e tus, iz u zet no rĳ e dak na laz, uočen is klju či vo na pre le tu.

9

Orao bje lo re pan - Ha li a e tus al bi cil la za šti ćen je kao vr sta na ru bu op stan ka. Na se lja va ju žni deo Re pu bli-ke oko je ze ra bo ga tih ri bom. S ob zi rom da pred sta vlja ju po sled nju ste pe ni cu tro fi č ke pi ra mi de eko si ste ma, uvek su bi li ma lo broj ni i sva ki po re me ćaj u rav no te ži u bi o to pu po ra zno de lu je na nji ho vu po pu la cĳ u.

Ga vi dae - mor ski gnjur ci U ma lom bro ju, ali re dov no na Je ze ru zi mu je sred nji gnju rac - Ga via arc ti ca, dok se dru ge dve vr ste ve li-

ki - G. im mer i kri vo klju ni gnju rac - G. stel la ta po ja vlju ju rĳ et ko i po je di nač no.

La ri dae - ga le bo vi i či gre Žu to no gi sre br na sti ga leb - La rus cac chi nans u ma lom bro ju gnĳ e zdi i na Ska dar skom je ze ru, što je rĳ e dak

slu čaj gnĳ e žđe nja ove vr ste na slat kim vo da ma. Osta le vr ste su pro la zni ce, s tim što se rĳ eč ni ga leb - L. ri di-bun dus i ma li ga leb - L. mi nu tus po ja vlju ju re dov no (sva ke go di ne) i u ve li kom bro ju. Ne re dov no i u znat no ma njem bro ju ja vlja se si vi ga leb - L. ca nus, dok su iz u zet no rĳ et ki na la zi mr kog ga le ba - L. fu scus.

Na Ska dar skom je ze ru re dov no i u ve ćem bro ju gne zdi obič na či gra - Ster na hi run do i be lo bra da či gra - Chli do ni as hybri da. Ma la či gra - Ster na al bi frons spa da u gne zda ri ce ul cinj skog pod ruč ja, a na Ska dar skom je ze ru je broj na i re dov no se na la zi. Pri se o bi. Se po ja vlju ju cr na či gra - Chli do ni as ni ger i be lo kri la či gra - Ch. le u cop te rus, ka rak te ri stič ne za pro leć nu se o bu na Ska dar skom je ze ru. Ve li ka či gra - Hydro prog ne tsche gra va po ja vlju je se u ma njem bro ju, ali je iz ra že nĳ a je se nja se o ba. De be lo klju na či gra - Ge loc he li don ni lo ti ca po ja-vlju je se na Ska dar skom je ze ru ne re dov no.

10

Se zo naNaj ve ći broj vr sta mo že te vi dje ti u to ku pro ljeć nih mje se ci april, maj, jun. Naj broj ni ja ja ta mi gra tor nih vr sta ko ja bro-

je po ne ko li ko hi lja da pti ca mo gu se vi dje ti u zim skim mje se ci ma. U vri je me je se nje se o be iz nad Je ze ra pre li je ću pti ce u ne pre kid nim ni zo vi ma.

Vri je me U to ku da na pre po ru ču je mo ra ne ju tar nje sa te kao i dva sa ta pri je za la ska sun ca. Pti ce ko je su naj fre kvent ni je za ovo pod ruč je i ko je mo že te oče ki va ti da vi di te su: ma li kor mo ran (Pha la co co rax

pygme us), ve li ki kor mo ran (Ph. car bo), si va ča plja (A. ci ne rea), ve li ka bi je la ča plja (E. Al ba), žu ta ča plja (A. ra lo i des), ba ljo ška (Fu li ca atra), cr no vra ti gnju rac (Po di ceps ni gri col lis), kr ža (Anas cre ca), gla voč (Aythya fe ri na), crn ka (A. nyro-ca), di vlja pat ka (Anas plathyrynchos), pe li kan (Pe le ca nus cri spus), orao mi šar (Bu teo bu teo), eja mo čva ri ca (Cir cus aero gi no sus), ri ječ ni ga leb (La rus ri di bun dus), ri đo gr li gnju rac (Tachybap tus ru fi col lis), ću ba sti gnju rac (Po di ceps cri-sta tus), vo do mar (Al ce do at his)…

11

Pre po ru ču je mo

Lo ka ci je

U Hum skom za li vu, na ne ko li ko km od Pod go ri ce, na la zi se or ni to lo ški re zer vat Pan če vo oko. U nje go voj ne po sred-noj bli zi ni se na la zi to ranj za po sma tra nje sa ko jeg se mo že osmo tri ti ci je li pro stor or ni to lo škog re zer va ta. Do nje ga mo že te do ći kop nom, ili čam cem. Or ni to lo ški re zer vat Pan če vo oko i Cr ni žar su mje sta gdje su glo bal no ugro že ne vr ste pti ca na šle po treb ni mir i izo la ci ju za gni je žđe nje.

Cr ni žarCr ni žar je tre set no ostr vo. Slo je vi tre se ta de be li su do de se tak me ta ra i u vri je me ni skog vo do sta ja iz bi ja ju na po-

vr ši nu. Iz tre se ta iz ra sta ju tr ska, lo kvanj, ka sa ro nja i vr be. Pti ce ko je ov dje gni je zde pri pa da ju raz li či tim vr sta ma. Svo ja gni je zda smje sti le su u gu sti še vr bo vih žbu no va. Gni je žđe nje po či nje kra jem ma ja i u ju nu.

Opa da njem ni voa vo de, ve ge ta ci ja poč ne da bu ja i to mje sto prak tič no po sta je ne pri stu pač no. Ko lo ni ju či ne: ve li ki kor mo ran (Pha lac ro co rax car bo); dru ga po broj no sti u svi je tu ko lo ni ja ma log kor mo ra na (Ph. pygma e us), ma la bi je la ča plja (Egret ta gar zet ta), žu ta ča plja (Ar de o la ral lo i des), noć na ča plja - gak (Nycti co rax nycti co rax), si va ča plja (Ar dea ci ne rea), ibis (Ple ga dis fal ci ne lus). U oko li ni obil no gni je zde ću ba sti i ma li gnjur ci, ba ljo ške, di vlja pat ke, bar ske ko ke, tr ste nja ci i mno go dru gih je zer skih pti ca. U bli zi ni se na la zi i ve li ka ko lo ni ja obič ne či gre, kao i gni je zdi li šte bje lo bra de či gre.

Pan če vo okoPan če vo oko or ni to lo ški re zer vat je pod ruč je sa tre set nim ostr vi ma abru nu si ma, pro sto ri ma slo bod ne vo de tzv. ok ni ma i gu stim ob ra slim ostrv skim te re ni ma i mje sto mje šo vi te ko lo ni je pti ca. Mje šo vi tu ko lo ni ju sa či nja va ju: ko lo ni ja ma log

12

kor mo ra na, ve li ki kor mo ran, ku dra vi pe li kan ko me je ovo naj za pad ni ja gra ni ca gni je žđe nja, žu ta ča plja, ma la bi je la ča-plja, si va ča plja.

Ome ro va go ri ca Ma la ko lo ni ja si ve ča plje na ostr vu Ome ro va go ri ca je je din stve na; to je pr vo i je di no po zna to gni je zdi li šte ča plji na

lo vo ro vom dr ve ću. Gni je zda su smje šte na na vr ho vi ma kro šnji. Ča plje po či nju gni je žđe nje ra no. Ne kih se zo na gni je žđe nje mo že tra ja ti du go, sve do sre di ne ju la, jer ne ki pa ro vi po či-

nju ka sno gni je zdi ti ili ne u spje lim pr vim po ku ša jem for mi ra ju dru go le glo. Uobi ča je no je da se u ja nu a ru pti ce oku plja ju na gni je zdi ma, kra jem fe bru a ra po ja ve se pr va ja ja. Već u mar tu ču ju se krek ta vi ka rak te ri stič ni zvu ci mla dih.

Ko lo ni ja si ve ča plje na lo vo ri ma bro ji oko 50 pa ro va. Si va ča plja naj krup ni ja od svih ča plji je pti ca sa du gim no ga ma, ja kim i ši ro kim Da bi ko lo ni ja op sta la po treb no je da

se pti ce što ma nje uz ne mi ra va ju u pe ri o du gni je žđe nja.

Go lu bo vo ostr voGo lu bo vo ostr vo je iz u ze tak pra vi la. Mje sto je gni je žđe nja iz ra zi to mor ske vr ste, sre br na stog ga le ba (La rus ar gen ta-

tus). Za nje go vu me di te ran sku pod vr stu, tzv. žu to no gog sre br na stog ga le ba, ko ja je da nas uz dig nu ta na ni vo po seb ne vr ste (L. cac hin nans) va ži lo je pra vi lo da je mor ska pti ca.

Ga le bo vi su do se li li na ovo ostr vo po ti snu ti uz ne mi ra va njem tu ri sta sa ostr va Ma mu la ko je se na la zi u Bo ko ko tor skom za li vu. Svo ju no vu lo ka ci ju ko ja je nu di la po volj ne uslo ve su pro na šli ov dje i pri la go di li joj se.

Ve li ki broj gni je zda su pa žlji vo sa kri ve na me đu sti je na ma i u ve ge ta ci ji.

13

Ko lo ni ja na Go lu bo vom ostr vu po ka zu je ten den ci ju po ve ća nja broj no sti. Vr sta po ka zu je pre ten zi ju ši re nja na okol na ostr va, na i me po ne ko li ko pa ro va već gni je zdi u oko li ni.

Go lu bo vo ostr vo je iz u ze tak pra vi la. Mje sto je gni je žđe nja iz ra zi to mor ske pti ce, pod vr ste žu to no gog sre br na stog ga le ba (La rus ar gen ta tus) ko ja je da nas uz dig nu ta na ni vo po seb ne vr ste (L. cac hin nans), za ko ju je va ži lo pra vi lo da je is klju či vo mor ska gnje zda ri ca.

Ra dušRa duš - za liv i mje sto gdje se na la zi naj du blji iz vor tzv „oko,, oku plja raz li či te vr ste pti ca. Raz log to me je iz o bi lje hra-

ne, po go to vu za ih ti o fag ne vr ste. Na ovom lo ka li te tu se mo gu po sma tra ti atrak tiv ne i u svi je tu pti ca mo žda naj ljep še svad be ne igre ve li kog ću ba stog

gnjur ca. Na sti je nju Ra du škog za li va od ma ra ju ja ta ve li kog kor mo ra na, ma li ri đo gr li gnju rac čest je po sje ti oc ovog mje-sta kao i ba ljo ška, obič ni i sre br na sti ga leb, si va ča plja, ve li ka i ma la bi je la ča plja, ma li kor mo ran i dr.

Gor nje ma lo bla toGor nje ma lo bla to je dio Ska dar skog je ze ra gdje se oku plja ju ve li ka ja ta mi gra tor nih vr sta pti ca ko je zi mu ju na Je ze ru.

Pre la ze ći ve li ke pu ta nje na svo jim se o ba ma pti ce su ov dje pro na šle ide al ne uslo ve za pre zi mlja va nje. Zim ska ja ta bro je hi lja de pti ca ras po re đe nih na vo di. Ja ta sa či nja va ju vr ste: si va plov ke (Aythya fu li gu la), gla voč (A.

Fe ri na), zvi žda ra (Anas pe ne lo pa), šilj kan, (Anas acu ta), glu va ra (A. Platyrynchos), ba ljo ška (Fu li ka atra), ću ba sti gnju rac (Po di ceps cri sta tus), ri đo gr li gnju rac (P. Ru fi col lis), cr no vra ti gnju rac (P. Nygri col lis).

Gor nje ma lo bla to je osim zi mo va li šta za mi gra tor ne vr ste i mje sto gni je žđe nja mno gih vr sta pti ca kao što je bje lo bra-da či gra ko ja gni je zdi na fl o tant noj ve ge ta ci ji - lo kva nju. U tr šća ku se na la ze gni je zda ću ba stog gnjur ca, ma log gnjur ca,

14

15

ba ljo ške. Li ti ce sti je na u oko li ni če sto nad li je ću gra blji vi ce kao što je orao mi šar i eja mo čva ri ca.

Ma na stir ska ta pi jaMa na stir ska ta pi ja, or ni to lo ški re zer vat, na la zi se na ušću Mo ra če u Ska dar sko je ze ro. Ma na stir ska ta pi ja pred sta vlja

naj ve ći kom pleks vr bo ve šu me na pro sto ru na ci o nal nog par ka. U gu sti šu ovog lo ka li te ta je po sto ja la ve li ka ko lo ni ja pti-ca ko ja se po mi nje još u XIX vi je ku.

U ovom or ni to lo škom re zer va tu na la zi se ko lo ni ja ve li kog kor mo ra na ko ja bro ji ne ko li ko sto ti na pa ro va. Ne ka da je gni je zdi la u ve li kom bro ju i si va ča plja i ma li kor mo ran, ali su pro tje ra ni 70-tih go di na pro šlog vi je ka sa ovog pro sto ra od stra ne ri ba ra ko ji su je ne ka da sma tra li kon ku ren tom. Pro gla še njem ovog pod ruč ja spe ci jal nim re zer va tom, za šti će-no pod ruč je na no vo oku plja vr ste ko je ov dje uži va ju pot pu nu za šti tu i ima ju ide al ne uslo ve za gni je žđe nje. Gra ni com re zer va ta se oku plja ju i dru ge vr ste pti ca; ma li gnju rac, ga le bo vi, ba ljo ške, ja ta di vljih pat ki, be ka si na, bar ska ko ki ca, bi je la ma la ča plja i dr.

Ža bljač ke li va de Na ovoj lo ka ci ji se na la zi plat for ma to ranj za po sma tra nje pti ca. Lo ka li tet je na ro či to atrak ti van za vri je me zim skih

mje se ci ka da je kon cen tra ci ja mi gra tor nih vr sta pti ca naj ve ća na ovom pod ruč ju ko je je u to vri je me pod vo dom.Pti ce ko je su naj fre kvent ni je za ovo pod ruč je i ko je mo že te oče ki va ti da vi di te su: kr ža (A. crec ca), šilj kan (A. Acu ta),

pup ča ni ca-ma la pat ka (A. Qu er qu e du la), ma li kor mo ran (Ph. pygme us), ve li ki kor mo ran (Ph. car bo), si va ča plja (Ar dea ci ne rea), ve li ka bi je la ča plja (E. Al ba), ma la bi je la ča plja (Egret ta gar zet ta)...

Plav ni ca

16

Naj in te re sant ni je pro ljeć ni mje se ci, mart, april, maj, jun u to ku ci je log da na. Pti ce ko je su naj fre kvent ni je za ovo pod-ruč je i ko je mo že te oče ki va ti da vi di te su: ma li kor mo ran (Pha la co co rax pygme us), ve li ki kor mo ran (Ph. Car bo), si va ča plja (Ar dea ci ne rea), ve li ka bi je la ča plja (E. Al ba), žu ta ča plja (A. Ra lo i des), ba ljo ška (Fu li ca atra), cr no vra ti gnju rac (Po di ceps ni gri co plis), kr ža (Anas crec ca), gla voč (Aythya fe ri na), di vlja pat ka (Anas plathyrynchos), pe li kan (P. Cri spus), orao mi šar (Bu teo bu teo), eja mo čva ri ca (Cir cus aero gi no sus), ri ječ ni ga leb (La rus ri di bun dus), si vi ga leb (La rus ar gen ta-tus), ri đo gr li gnju rac (Tachybap tus ru fi col lis), vo do mar (Al ce do atis), bre gu ni ca (Ri pa ria ri pa ria)...

Ovo je je dan od evrop skih obič nih ga le bo va. Bo ja gla ve je čo ko lad ne bo je, kra je vi kri la tam ni dok su no ge svi je-tlo žu te. Ka da lo ve pti ce su me đu sob-no pri ja telj ski ras po lo že ne, do zi va ju se i iz vo de ri tu al ne ple so ve na mje sti ma gdje je iz o bi lje hra ne, me đu tim pri gni-je žđe nju pti ce po ka zu ju ja ku ne tr pe lji-vost, če ste su bor be me đu muž ja ci ma, po bjed nik iz bor be dr ži ja ko us prav no za ba če nu una zad gla vu. Ma li broj ovih pti ca gni je zdi na Ska dar skom je ze ru. U je sen i u to ku zi me broj nost se po ve ća va pri do šli ca ma. Po pu la ci je ovih pti ca su u bla gom po ra stu na sa mo na Je ze ru, već je to glo bal ni trend. To je pti ca ko je vi dlji vo po ka zu ju svi je ras po lo že nje bi lo da je u pi ta nju agre siv nost ili mi ro lju bi vost.

, --

--,

Ri ječ ni, obič ni ga leb

Larus ri di bun dus

Q Du ži na: 38–44 cmRas pon kri la: 94–105 cmTe ži na: 210–340grSta ni šte: Po lja, grad ski par ko vi, je ze ra, mo čva reGni je zdo: na tlu, žbu nju, li ti ca ma, na vo de noj ve ge ta ci jiJa ja: 2–4 ze len ka sto-si va ja ko pje ga va Hra na: Sva što jed je: bilj na, ži vo tinj ska hra na i ot pat ci

Sta tus za šti te: Ra nji va

K Pre po ru ču je moMje sec: je se nji i zim ski mje se ciMje sto: Ušće Mo ra če, Plav ni ca, Ri je ka Cr no je vić, Ra duš.

Lje ti od ra sle pti ce ima ju tam no sme đu gla vu, iz ra zi to cr ve ni kljun. Uglav nom su pa ro vi za ci je li svoj ži vot i uvi jek se vra ća ju na pred hod no mje sto za gni je žđe nje. Na Je ze ru se po je di nač na gni je zda u ko lo ni ji sa bje lo bra dom či grom.

17

18

Obič na či gra do la zi na Ska dar sko je ze ro po čet kom apri la. Od ra sli ima ju cr ve ni kljun, pro ša ra no tam nu gla-vu i cr ve ne no ge sa cr ve nim sto pa li ma. Sjaj no bi je la bo-ja per ja na kri li ma za vr ša va tam nim špi ce vi ma. Mla di tek za 2–3 go di ne po či nju da li če na svo je ro di te lje. Gni je zdi na ostr vi ma i na vo de nim li va-da ma lo kva nja. Mje sto is hra-ne je u bli zi ni gni je zda.

Q Du ži na: 31–35cm Ras pon kri la: 77–98 cmTe ži na: 90–150grSta ni šte: je ze ra, mo čva reGni je zdo: na vo de noj ve ge ta ci ji, dr ve ću, sti je na maJa ja: 1–3, pje ga va Hra na: ri ba, ra či ći in sek tiSta tus za šti te: Sko ro ugro že ne

K Pre po ru ču je moMje sec; April, maj, jun julMje sto: Je zer ska ostr va, Pan če va oka, Cr ni žar, Gor nje bla to

Obič na či gra

Ster na hi run do

Na uz ne mi ra va nje ko lo ni je, od ra sle pti ce uz le te u va zduh i kri ci ma i ni skim le to vi ma po ku ša va ju upla ši ti ili na pa sti ulje ze. Ne ka da mo gu pred sta vlja ti pro blem za po sma tra ča ko ji se na šao bliz ko lo ni je jer se str mo gla vo i agre siv no spu šta do gla ve.

19

Ma li gnju rac je naj ma nji od svih gnju ra ca. Ima zbi je no ti je lo sa krat kim vra tom i klju nom. Ljet nje per je je tam ni je od zim skog. Za vri je me svad be nih iga ra do bi ja svje tli ju bo ju per ja u vrat nom di je lu.

Ma li gnju rac broj na je sta na ri ca je ze ra. Na se lja va zo nu ve ge ta ci je i sa mo kra jem lje ta iz la zi na pu či nu i for mi ra ve ća ja ta.

Tachybap tus ru fi col lis

Q Du ži na: 25–29cmRas pon kri la: 40–44cmTe ži na: 140–230gSta ni šte: je ze ra, ka na li, mo čva reGni je zdo: plat for me za ka če ne na vo de ne bilj keJa ja: 4–6 bi je la pone kad cr ven ka staHra na: ma le ri be, vo de ni ra či ći, akva tič ni in sek ti

K Pre po ru ču je moMje sec; na ro či to je se nji i ljet nji mje se ciMje sto: Ra duš, pu či na, Vir pa zar ski za liv

Ma li gnju rac

Broj nost ma log gnju ra ca je raz li či ta iz go di ne u go di nu po ka zu je pra vil nu fl uk tu a ci ju

20

Gla va kod ću ba stog gnjur ca je uska sa ši lja stim klju nom. Li ce je bi-je lo sa tam nom tra kom od klju na do oka. Rep je za kr žljao i či ni ga ne ko li-ko pe ra. Muž jak oko vra ta ima iz ra-zit oko vrat nik dok je kod žen ke ma-nje upa dljiv. Per je je zbi je no i do bro pod ma šće no.

Na sa mom kra ju krup nog ti je la smje šte ne su no ge ko ji ma na mo že da se kre će po tlu, osim da sto ji na ivi ci gni je zda i da se od lič no sna la ze pli va ju ći vo dom ili ro ne ći. Ras ko šno obo je no per je i ću ba na go vje šta va ju iz u zet no slo že ni svad be ni ri tual. Ri-tu a li zo va ne po ze še pu re nja, ko stri je še nje per ja nog ču per ka na gla vi i oko vra ta, na glo za ra nja nje i jur nja va vo dom muž ja ka i žen ki tre nut ci ka da je naj i de al ni je po sma tra ti ovu vr stu. Na Ska dar skom je ze ru je broj na zi mo va li ca i gnje zda ri ca.

Po di ceps cri sta tus

Q Du ži na: 46–51cmRas pon kri la: 85–89cmTe ži na: 800–1400gSta ni šte: slat ko vod na je ze ra, mo čva re, za li viGni je zdo: Na tlu ili u tr sciJa ja: 3–6 bi je le bo jeHra na: akva tič ni in sek ti, mo lu ske, ri be, vo do zem ci

K Pre po ru ču je moMje sec: Fe bru ar, mart, april, majMje sto: Ra duš, pu či na, vir pa zar ski za liv

Mla dim pti ca ma hra nu i za šti tu pru ža ju ro di te lji ko ji se raz dva ja ju i

sa so bom po ne su po lo vi nu le ga la

Ću ba sti gnju rac

21

Krup na pti ca, ljup ko iz vi je nog vra ta, du gač kog re pa i na ran dža-stog klju na. Muž jak je krup ni ji od žen ke. Na kop nu je ne spre tan i spo ro se ge ga. Na Ska dar skom je ze ru u ma lom bro ju vi đa ju se po lu-pi to me je din ke ko je do le te sa sje ve ra ka da za mr znu vo de na ko ji ma bo ra ve. Uglav nom se na la ze po pla vlje nim li va da ma ili otvo re noj vo-di. Po pu la ci je di vljih vr sta su ri jet ke, i nji ho ve vr ste se ma lo raz li ku ju od une še nih vr sta.

Cygnus olor

Cr ve no klju ni la budQ Du ži na: 145–160cm

Ras pon kri la: 210–235 cmTe ži na: 8–13 kg Sta ni šte: je ze ra, mir ne ri je keGni je zdo: u ve ge ta ci ji po red vo deJa ja: 5–8Hra na: tra va, vo de no ra sti nje, bez kič me nja ci

K Pre po ru ču je moMje sec; De cem barVri je me: ci je li danMje sto: Pod hum ski za liv, Ba ki ne ti gle

Spa ri va nje muž ja ka i žen ke tra je spo ro i ve ći na pti ca osta ju kao pa ro vi ci je log ži-vo ta. Po sli je vje re ni štva ko ja tra je tri do če ti ri go di ne la bu do vi se pa re obra zu ju-ći po ro di cu o ko joj bri nu oba ro di te lja.

22

Na bar skoj ko ki ci naj u pa dlji vi ji je cr ve ni kljun sa jar ko žu tim vr hom. Na ti je lu se na la zi upa dlji va ho ri zon tal na pru ga. Po kret ko ji je usta ljen je kon stant no uda ra nje re pom pri če mu se vi di bi je li pod re pak. Te ško po li je će ali se vr lo vje što pe nje po dr ve ću. Glas je ti pič no pi ju ka nje. Do-bro ro ni i pli va. Na Ska dar skom je ze ru bar ska ko ki ca je sta na ri ca i gnje-zda ri ca.

Bar ska ko ki ca

Gal li nu la chlo ro pus

Q Du ži na: 32–35 cmRas pon kri la: 50–55 cmTe ži na: 250–330 cmSta ni šte: mo čva reGni je zdo: u bli zi ni vo de, ne ka da fl o tant na plat for maJa ja: 5–9Hra na: akva tič ni i ze mlji šni bez kič me nja ci

K Pre po ru ču je momje sec; ci je la go di naVri je me: ci je li danMje sto: Vir pa zar, ušće Mo ra če, ve ge ta ci ja

Gni je žđe nje po či nje ve o ma ra no u apri-lu u bli zi ni vo de. Mno gi pa ro vi iz gra đu-ju ne ko li ko gni je zda, ali sa mo u jed nom od njih žen ka le že ja ja.

23

Okru gla sta, ča đa vo cr na agre siv na vo de na pti ca, sa svje tlu ca vim bi je lim klju nom i cr ve nim oči ma. Muž jak i žen ka su iden tič ni, ma-da su muž ja ci ve ći. Gla va i vrat su in ten ziv no cr ne bo je, dok su kri la siv ka sta. Ima du ge no ge sa plov nim ko ži ca ma, što joj po ma že da la ko ga ca po bar skoj ve ge ta ci ji.

Ba ljo ška je naj broj ni ja sta na ri ca na Ska dar skom je ze ru, zi mi do la-

Fu li ca atra

Ba ljo škaQ Du ži na: 36–38 cm

Ras pon kri la: 70–80 cmTe ži na: 600–900 gSta ni šte: Je ze ra, ob ra sle oba le ve ćih ba ra i rib nja ka, ka na liGni je zdo: plu ta ju ća gni je zda na vo de-nom ra sti nju; Gra de ga oba ro di te ljaJa ja: 5–15 ja ja; 1–2 le gla; sjaj na lju ska sa tam no braon pje ga maHra na: Sva što jed je i do hra ne do la-zi raz li či tim teh ni ka ma; du bi, gnju ra, oti ma, stru že al ge sa ka me nja, lo vi in-sek te, klju ca po tlu.

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje sec; april, maj, jun, ok to bar, no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ju tro, su mrakMje sto: Plav ni ca, pu či na, Ma lo bla-to, go dinj ski za liv, Ža bljač ke li va de

Ja ko je ugro že na za ga đe njem vo da, isu ši va njem mo čva ra i pre tje ra nim lo vom. Smrt nost ove pti ce je ja ko ve li ka u Evro pi.

24

ze ja ta iz ra znih kra je va Evro pe. Zi mo val ni ce na Je ze ru osta ju od ok to bra do mar ta. Zim ska ja ta ko ja već po či nju da se for mi ra ju u ok to bru bro je do ne ko li ko de se ti na hi lja da pti ca, mo gu se vi dje ti na sre di ni Je ze ra kao ne pre kid ni niz. Kao ja ko dru štve na vr sta for mi ra ja ta i sa dru gim vr sta ma, na ro či to pat ka ma. Do ma će pti ce se na la ze obič no po red je zer ske ve ge ta ci je.

25

Muž jak ima žu ti kljun, ze le nu gla vu, ke ste nja sti grud ni koš, dok je dru gdje uglav nom si vo-braon per je. Rep je bi je le bo je. Žen ka ima na ran dža sto-žu ti kljun i sme đe per je.

Na Ska dar skom je ze ru di vlja pat ka gni je zdi u dje lo vi ma ob ra slim tr skom. Broj nost se zi mi po ve ća va pri do šli ca ma ko je ov dje zi mu ju. Zim ska ja ta su broj na ne ka da bro je po ne ko li ko de se ti na hi lja da i skon cen tri sa na su uglav nom na pu čin skom di je lu Ska dar skog je ze ra. Kod nas zi mu ju pti ce iz bal tič kih ze ma lja i Ru si je. Gni je zdo je plit ko

Anas platyrhynchos

Glu va ra, di vlja pat kaQ Du ži na: 50–65 cm

Ras pon kri la: 80–100 cmTe ži na: 950–1.300 gSta ni šte: Sko ro svu gdje gdje je vo daGni je zdo: obič no ru pa u ze mljiJa ja: 9–13; plav ka sto-ze le naHra na: je de sve

K Pre po ru ču je moMje sec; april, maj, jun, ok to bar, no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ju tro, su mrakMje sto: Plav ni ca, pu či na, Ma lo bla-to, go dinj ski za liv, Ža bljač ke li va de, ve ge ta ci ja

Glu va ra je naj u spje šni ja pat ka za hva-lju ju ći op stan ku na raz li či tim vo de nim sta ni šti ma. Ni jed na dru ga pat ka ne odo-li je va osi ro ma še nju sta ni šta uz ne mi ra-va nju i lov nom pri ti sku kao ova vr sta.

26

sa ogra dom od vo de nog ra sti nja. Pa ro vi se ra sta ju čim žen ka ot poč ne le ža nje na ja ji ma, a ta da se muž ja ci udru žu ju u ja ta i tra že no vu žen ku.

Ma le pat ke za pli va ju sko ro od mah čim se iz le guNje ni pu te vi se o be su vr lo slo že ni i još uvi jek ne raz ja šnje ni

27

Kr ža je naj ma nja pat ka, krat kog klju na, ja ja ste gla ve i uskih kri la. Muž ja ci na gla vi ima ju me tal no ze le nu ma sku sa bi je lom ogr li com. Ti je lo je si ve bo je, dok je žen ka mr ko sme đa. U le tu je la ko pre po-zna tlji va po iz ra že nom ogle dal ce tu is pod kri la. Le ti br zo i vi so ko na se o ba ma for mi ra ju ći „V“ for ma ci ju. U slu ča ju opa sno sti gnju ra. Pri-

Anas crec ca

Kr ža Q Du ži na: 34–38 cm

Ras pon kri la: 58–64 cmTe ži na: 240–360 gSta ni šte: po plav ne li va de, sla ne i slat ke mo čva reGni je zdo: u tlu Ja ja: 8–11Hra na: bilj ne sje men ke, bez kič me nja ci

K Pre po ru ču je moMje sec; april, maj, jun, ok to bar, no-vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ju tro, su mrakMje sto: Pu či na, Ma lo bla to, Ža bljačke li va de, ve ge ta ci ja

Kr ža je pat ka sa ve li kim pro cen tom smrt no sti - tr pi jak lov ni pri ti sak. Pro cje nju je se da sko ro po lo vi na pti ca na se o bi stra da sva ke go di ne. Ja ta ko ja zi mu ju kod nas ili su na pre le tu do la ze iz Ru si je i Ukra ji ne.

28

hva ta bli zi nu čo vje ka. Na Ska dar skom je ze ru kr žu na la zi mo u vri je me se o be i na zi mo va nju. Na zi mo va nju ja ta su kon cen tri sa na i mno go broj na.

29

Pat ka sred nje ve li či ne si ve bo je; per je kod muž ja ka tam ni je u od-no su na bo ju per ja žen ki. Kre ke talj ka je di na od svih dru gih vr sta ima ogle dal ce na let nim pe ri ma u ob li ku kva dra ta. La ko se u le tu pre po-zna je po bi je lom tr bu hu. Dok le ti pro iz vo di zvi ždav šum.

Pla šlji va je, ri jet ko se vi đa u ve ćim ja ti ma i br zo se po vla či sa pod-

Anas stre pe ra

Kre ke talj ka

Iz van svo jih gni je zdi li šta oku plja se u ma nja zim ska ja ta sa sta vlje na sa mo od muž ja ka dok se žen ke ba ve još od ga ja-njem mla dih. Pa ro vi se obra zu ju sa mo za jed nu se zo nu.

Q Du ži na: 45–55 cmRas pon kri la: 85–95 cmTe ži na: 600–900 gSta ni šte: Otvo re ne vo de, mo čva reGni je zdo: U tlu, po red vo deJa ja: 8–12Hra na: zr ne vlje, vo de ne bilj ke, in sek ti

K Pre po ru ču je moMje sec; sep tem bar, ok to bar, no vem bar, mart i aprilVri je me: ju tro, su mrakMje sto: Pu či na, Ma lo bla to, Ža bljač ke li va de, ve ge ta ci ja

30

ruč ja gdje je ja ko uz ne mi re na. Za hva lju ju ći za šti ti broj nost kre ke talj ke je u po ra stu. Na Ska dar skom je ze ru od no-vem bra do mar ta zi mu ju pti ce iz sje ver nih ze ma lja.

31

Čak i kad se gle da sa da lji ne, muž jak ove pat ke se la ko pre po zna je po svom svje tlu ca vom bi je lom vra tu i gru di ma i du gač kim re pom.

Šilj kan je opre zna i pla šlji va pti ca ko ja ri jet ko ro ni. Uglav nom je sti dlji va i ne na me tlji va pti ca, ri jet ko na vik nu ta na bli zi nu lju di.

Če sto se mo gu vi dje ti u pa ro vi ma ili ma njim gru pa ma to kom zi-me, ne for mi ra broj na ja ta.

Anas acu ta

Šilj kanQ Du ži na: 51–66 cm

Ras pon kri la: 80–95 cmTe ži na: 750–1.000 gSta ni šte: Mo čvar ne vo deGni je zdo: Ru pa u ze mljiJa ja: 7–9, žuć ka staHra na: Raz li či ti bilj ni i ži vo tinj ski ma te ri jal

Muž jak je ele gant na vr sta pat ke sa čo-ko lad no-braon gla vom, bi je lim do njim dje lo vi ma i pred njim di je lom vra ta. Kri-la su si va i cr na sa iz du že nim per jem.

32

Zvi ždar ka se gni je zdi u slat ko vod nim sta ni šti ma hlad nih sje ver nih zo na.

Od kra ja av gu sta do apri la, ja ta zvi ždar ki pro vo de zi mu na ju gu na mo čva ra ma i u mor skim za li vi ma. Vr lo je pla šlji va. Obič no pro vo di vri-je me u ve li kim zgu snu tim ja ti ma ko je ima usa gla še no po na ša nje. Je se nji Pe riod ka da do la zi na Je ze ro je kraj ok to bra. Pti ce ko je osta ju ov dje pre-ko lje ta ne gni je zde se, to su uglav nom ne zre le je din ke.

Anas pe ne lo pe

Zvi ždar kaQ Du ži na: 45–51 cm

Ras pon kri la: 75–85 cmTe ži na: 600–900 gSta ni šte: je ze ra i mo čva re Gni je zdo: na ze mlji, za klo nje noJa ja: 6–12; bli je do-žuć ka staHra na: bilj na hra na, uglav nom al ge

K Pre po ru ču je moMje sec; ok to bar, no vem bar, de-cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ju tro, su mrakMje sto: Ma lo bla to, go dinj skiza liv, Ža bljač ke li va de

Muž jak ima na ran dža stu gla vu sa žuć-ka stom ću bom; grud ni koš je ro zi kast, le đa i kri la po kri ve na me kim si vim per-jem; Žen ka ima braon per je, bi je li sto-mak i tam no per je oko oči ju.

33

Ka ši ka ra je pat ka sred nje ve li či ni. Muž jak ima tam no ze le nu gla-vu, bi je li vrat i gru di. Ka rak te ri sti čan je ogro man i lop tast kljun. Le ti spret no br zim za ma si ma kri la. Naj če šće se vi đa u ma lim ja ti ma sa naj vi še tri de se tak pti ca. U ja tu uvi jek ima vi še muž ja ka ne go žen ki. Je se nja se o ba po či nje u sep tem bru, a pro ljeć na u mar tu.

Na Ska dar skom je ze ru ka ši ka ra se sre će u ma njem bro ju to kom zi me. U to ku pro lje ća broj pri vre me no po ra ste jer se na đe u se o be-nim ja ti ma sa dru gim pti ca ma.

Anas clype a ta

Ka ši ka raQ Du ži na: 44–52 cm

Ras pon kri la: 70–85 cmTe ži na: 400–850 g Sta ni šte: plit ka vo daGni je zdo: na tlu ne da le ko od vo deJa ja: 9–11Hra na: bilj ni ma te ri jal, ma li bez kič me nja ci

K Pre po ru ču je moMje sec: no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru ar, mart.Vri je me: ci je li danMje sto: ve ge ta cij ska zo na je ze ra, Ža bljač ke li va de, Ri je ka Cr no je vić

Ka ši ka ra je ugro že na isu ši va njem mo-čva ra, za ga đi va njem i uz ne mi ra va njem. Ni je mno go pla šlji va. Smrt nost ove pat-ke je ja ko ve li ka za vri je me se o be.

34

Ću ba sta pat ka je ma la ro ni li ca sa pe ru škom na tje me nu. Muž jak je crn sa iz ra zi to bi je lim bo ko vi ma. Žen ka ima tam no sme-đe per je. Ću ba sta pat ka je vje šta pli va či ca i ro ni li ca. Dok le ti, kri la pro iz vo de zvi ždav šum. Vr lo je dru-štve na i oku plja se u ve li ka zim ska ja ta. Po na ša nje pti-ca u ja tu je ja ko usa gla še-no. Znak za po li je ta nje je di za nje klju na. Pu te vi se o ba ovih pti ca su slo-že ni i ne po zna ti. Na Ska dar skom je ze ru nje na broj nost va ri ra iz go di ne u go di nu; ne ka da je na zi mo va nju pri sut no na de se ti ne hi lja da ove vr ste, dok na red ne go di ne mo že da ih bu de sa mo sto ti nak.

Q Du ži na: 40–47 cmRas pon kri la: 68–73 cm Te ži na: 600–1000 gSta ni šte: otvo re ne vo de uklju ču ju-ći i ri je keGni je zdo: na tlu ili u vo di, na bu-se nu tra ve oštri ceJa ja: 8–10 ze len ka sto-si vaHra na: Moluske , akva tič ni in sek-ti, bilj ni osta ci

K Pre po ru ču je moMje sec: no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru ar, mart.Vri je me: ci je li danMje sto: ve ge ta cij ska zo na je ze ra, Ža bljač ke li va de, Gor nje ma lo bla to

Vr lo je dru štve na oku plja se u ve li ka ja ta na ro či to zi mi. Muž ja ci se pr vi udru žu ju u ja ta po čet kom ju na. Pa ro vi se stva-ra ju od mah po za vr šet ku zi me, a raz dva ja ju ka da žen ka po či nje da le ži na ja ji ma.

Aythya fu li gu la

Ću ba sta pat ka

35

Gla voč spa da u ro-ni li ce sred nje ve li či ne, krat kog vra ta, du gog če-la i ši ro kog klju na sa ši-ro kom si vom tra kom po sre di ni. Muž jak je bli je-do siv sa cr nim gru di ma. Žen ka je sme đa. Kri la muž ja ka i žen ke iz gle-da ju slič no u le tu, ma da muž jak od u da ra tam-nom gla vom, vra tom i bli je dim per jem na sto ma ku.

Po treb ne su joj pro stra ne po vr ši ne, otvo re ne vo de bo ga te hra nom. Ve ći nu vre me na pro vo di u ve li kim ja ti ma. Od ma ra ju u sku pi na ma na ve li kim vo de nim po vr ši na ma, glav no hra nje nje od vi ja se no ću.

Gla voč spa da u naj broj ni je zi mo va li ce na Ska dar skom je ze ru. Do-la zi kra jem ok to bra, a po sljed nja ja ta od la ze u apri lu.

Aythya fe ri na

GlavočQ Du ži na: 42–49 cm

Ras pon kri la: 72–82 cmTe ži na: 800–1.200 gSta ni šte: Je ze ra sa buj nom ve ge ta ci-jom lje ti, ali na otvo re noj vo di zi miGni je zdo: na oba li bli zu vo deJa ja: 8–10, ze len ka staHra na: Vo de ne bilj ke, sje men ke i bes kič me nja ci

K Pre po ru ču je moMje sec: no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru ar, mart.Vri je me: ci je li danMje sto: ve ge ta cij ska zo na je ze ra, Ža-bljač ke li va de, Gor nje ma lo bla to

Ja to ima usa gla še no po na ša nje: znak za uz bu nu je po no vlje no di za nje klju na, ukru će ni vrat i u kraj njoj nu ždi po li je ću.

36

Upa dlji vo bi je la obr va i sme đe gru di oštro odvo je ne od si vih bo ko va, omo gu ća va ju la ko pre po zna va nje muž ja ka čak i u le tu

Do la zak pr vih pup ča ni ca na mo čva ra ma je si gur ni znak da do la zi pro lje će. Pr ve mi gra tor ne pup ča ni ce po či nju da se po ja vlju ju na mo čva-ra ma u ju žnoj Evro pi u fe bru a ru i mar tu. Na Ska dar skom je ze ru pup ča-ni ce su naj broj ni je u to ku mar ta.

Pla šlji va je i ne for mi ra ve li ka ja ta.Mo gu se vi dje ti ka ko po la ko pli va ju kroz mo čva ru, klju nom hva ta ju-

ći lar ve in se ka ta ili pu polj ke bi lja ka.

Q Du ži na: 37–41 cmRas pon kri la: 60–65 cmTe ži na: 320–500 gSta ni šte: Mo čvar na pod ruč ja ili plav ne li va deGni je zdo: na ze mlji, u gu stom ši bljuJa ja: 8–9; svi je tlo-sme đaHra na: vo de ni in sek ti i bilj ke

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje sec; mart, aprilVri je me: ci je li danMje sto: po plav ne li va de, ve ge ta ci ja

Ka da se uz ne mi re, pup ča ni ce uz le te iz vo de; nji hov let je di rek tan i brz, bez skre ta nja i za o kre ta ko ji je ka rak te ri sti-čan za let di vljih pa ta ka.

Aythya qu er qu e du la

Pup ča ni ca

37

Kor mo ran je krup na te ška pti-ca pre te žno cr nog per ja sa ze len-ka sto me tal nim sja jem i žu tim vra tom. Le ti spo rim za ma si ma kri la obra zu ju ći ja ta u ni zo vi ma. Pa ro vi za jed no ži ve sa mo jed nu go di nu.

Na Ska dar skom je ze ru se na-la zi ko lo ni ja ovih pti ca u or ni to-lo škim re zer va ti ma Ri ba ri su je go di na ma pro ga nja li sma tra ju ći je kon ku ren tom, ta ko da im se broj-nost vre me nom sma nji va la. Na Je ze ru je ova vr sta na i šla na po-volj ne uslo ve, broj nost gnje zde će po pu la ci je pro ce nju je se na 1500 pa ro va. Zi mi se nji hov broj vi še-

Pha lac ro co rax car bo

Ve li ki kor mo ran Q Du ži na: 80–100cm

Ras pon kri la: 130–160cmTe ži na: 2,5–3,5kgSta ni šte: Oba le je ze ra Gni je zdo: Hr pa gran či ca i vo de ne tra ve, u dr ve ću ili tr sciJa ja: 3–4, bi je la po put kre deHra na: Ri ba, na ro či to je gu lje

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje sece; april, maj, jun, ok to bar, no vem bar, de cem bar, ja nu-ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: or ni to lo ški re zer va ti: Pan če vo oko, Cr ni žar, Ma na stir ska ta pi ja, Čkla Gr mo žur, Ra duš, Ri je ka Cr no je vić

Od ra sli kor mo ra ni iz gle da ju cr ni u da lji ni; ina če, ima ju kr lju šast iz gled za hva lju ju ći ma sno ze len ka sto-sme đem per-ju u gor njem dĳ e lu.

38

stru ko po ve ća va za hva lju ju ći go sti ma sa sje ve ra pa se mo gu vi dje ti ja ta od de se ti ne hi lja da ovih pti ca. Na la zi pr ste no-va nih pti ca go vo re da su to pti ce sa kraj njeg sje ve ra Evro pe. Oba ro di te lja se sta ra ju o po tom stvu. Mla di se hra ne ta ko što za vla če gla vu u ždri je lo ro di te lja. Pli va du bo ko za ro nje-ne gla ve. Če sto se mo gu vi dje ti na gra na ma ra ši re nih kri la.

39

Muž jak i žen ka ma log kor-mo ra na su slič ni. Gla va i vrat su im krat ki, a rep du ga čak. Ove ka rak te ri sti ke se bo lje pri-mje ću ju dok le te. Od ra sle je-din ke ima ju uglav nom tam no per je, iz u zev gla ve ko ja je čo-ko lad no-braon bo je.

Ma li kor mo ra ni su ko lo ni-jal ne gni je zda ri ce. Na Ska dar-skom je ze ru se na la zi jed na od naj ve ćih svjet skih ko lo ni ja ma-log kor mo ra na, pro cje nje no je da ima oko 1500 gnje zde ćih pa ro va. Po sma tra či pti ca ih naj pri je mo-gu vi dje ti dok pli va ju i lo ve ili sto je na su vim gra na ma ra ši re nih kri-la.

Pha lac ro co rax pygme us,

Ma li kor mo ranQ Du ži na: 45–55cm

Ras pon kri la: 80–90cmTe ži na: 600–750gSta ni šte: Mo čvar na je ze raGni je zdo: Na dr ve ću, gr mlju ili u tr sciJa ja: 3–7, svi je tlo ze le na sa bje li ča-stom lju skomHra na: Ri be, ra ko vi, me ku šci

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje sec; april, maj, jun, ok to bar, no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Or ni to lo ški re zer va ti: Pan če vo oko, Cr ni žar

Ove pti ce se če sto pri dru žu ju ko lo ni ja ma dru gih vo de nih pti ca. Kao ri jet ka i ugro že na vr sta upi sa na je u svjet ske i re gi o-nal ne cr ve ne knji ge. Ska dar sko je ze ro je zna ča jan punkt za oču va nje ove vr ste

40

Du plja ši ca je je ro-ni li ca sred nje ve li či ne, zbi je nog ti je la. Na gla vi se uoča va vi so ko tje me i kra tak kljun. Muž jak je krup ni ji od žen ke i la ko se raz li ku je jer je gla va tam ne bo je sa ze le nim od sja jem i iz ra zi to bi je-lom okru glom pje gom, dok žen ka ima sme đe obo je nu gla vu. Ja ta du-plja ši ca su či sta, ri jet ko se mi je ša ju sa dru gim pat ka ma, la ko po li je ću pri če mu za ma si kri la pro-iz vo de spe ci fi čan šum. Obič no su ću tlji ve i ri jet ko iz la ze na kop no. Na Ska dar skom je ze ru ima sta tus se li ce, do la ze uglav nom pti ce iz sje ver ne Evro pe. Je se nja se o ba po či nje u sep tem bru.

Du plja ši ca

Bu cep ha la clan gu la

Q Du ži na: 42–50 cmRas pon kri la: 65–80 cmTe ži na: 800–1000 gSta ni šte: ri je ke, pla nin ska je ze raGni je zdo: u du plja ma dr ve ćaJa ja: 8–11 plav ka sto ze len ka sta Hra na: lar ve in se ka ta, ra či ći i me ku-šci

K Pre po ru ču je moMje sec; ok to bar, no vem bar, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Otvo re na vo da

Ove pti ce ve ći nu vre me na pro vo di u ma njim ja ti ma. Zim ska ja ta se sa sto je če sto od žen ki. Pa ro vi se na la ze ne po-sred no pri je po čet ka pro lje ća ka da iz vo-de svad be ne ri tu a le i bor be.

41

Ob lik ti je la je čun ko vit, no ge su smje šte ne ja ko po za di što mu ogra ni ča va kre ta nje po tlu. Per je je ja ko zbi je no, let na pe ra sum ma la ali do bro vi dlji va. Gni je zde se na kraj njem sje ve ru Pla ne te. Na Ska-dar skom je ze ru je ma lo broj ni re dov ni zim ski gost.

Ga via ste la ta

Sje ver ni gnju rac

Sje ver ni gnju rac pri pa da mor skim gnjur-ci ma ko ji su ri jet ke vr ste, pa su kao ta-kve traj no za šti će ne

Q Du ži na: 53–69cmRas pon kri la:110cmTe ži na: 1.2–1.6kgSta ni šte: vo deGni je zdo: Ja ja: 1–3Hra na: ri be, in sek ti, ra ko vi, vo de no ra sti nje

K Pre po ru ču je moMje sec; de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Hum ski za liv

42

Naj ve ća vo de na pti ca či je je ti je lo pre kri ve no bi je lim per jem ko je ima pla vo-si vu ni jan su. Kljun je du ga čak i ve li ki oko po la me tra, is pod ko ga vi si ela stič na ko žna ke sa. Po mo ću nje pe li kan lo vi ri bu, iz nje hra ni mla-dun ce, a lje ti ka da su ve li ke vru ći ne ke sa je od li čan hlad njak. Pe li ka no-

Pe le ca nus cri spus

Ku dra vi pe li kanQ Du ži na: 160–175cm

Ras pon kri la: 280–290cmTe ži na: 10,5–11,5kgSta ni šte: Mo čvar na slat ko vod na je-ze raGni je zdo: go mi la pru ća i ve ge ta ci je, na tre se tuJa ja: 2; bi je le bo jeHra na: Ri ba

K Pre po ru ču je moMje sec; de cem bar, ja nu ar, fe bru ar, mart, april, maj, jun, julVri je me: ci je li danMje sto: Pan če vo oko

Već kra jem ja nu a ra oku plja ju se u Hum skom za li vu u or ni to lo škom re zer va tu Pan če vo oko na Ska dar skom je ze ru gdje se na la ze naj bo lja gni je zdi li šta. Pri je gni jez đe nja iz vo de svad be ne igre. U vri je me svad be nih iga ra muž jak oda be re žen-ku sa ko jom se traj no ve zu je, a bo ja ke se do bi je jar ko na ran dža stu bo ju.

43

vo ti je lo ni je mno go te ško bez ob zi ra na ve li či nu, jer su ko ža i ti je lo is pu nje ni va zdu hom što im one mo gu ća va du bo ko za ra nja nje ta ko da lo ve sa mo po po vr ši ni. Kor mo ra ni ko ji mo gu du bo ko da ro ne, obra zu ju po lu krug, na tje ra ju ri bu na po vr ši nu i na taj na čin olak ša ju pe li ka ni ma da do đu do hra ne. Ova pti ca mo že da po je de vi še od 1 kg ri be dnev no.

Mo že da pro gu ta ri bu du gač ku do 45 cm.

44

Bje lo bra da či gra je ma-la, zde pa sta mo čva ri ca. Kri la i le đa su si ve bo je, tr buh bi jel, dok su joj kljun i no ge cr ve ni. Mla dun ci su zuć ka sto - sme-đi, i pro ša ra ni cr nim fl e ka ma. Na gla vi ima cr nu kru ni cu, ko-ja zi mi bli je di. Po lo vi su slič ni. Či gre re la tiv no ma lo vre me na pro vo de u bli zi ni ko lo ni je ko ju pla ni ra-ju na se li ti oko 2–3 ne de lje ko li ko im tre ba da pro ci je ne uslo ve sta ni šta. Udva ra nje je slo žen ri tual. Bje lo bra de či gre po ja vlju se na Ska dar skom je ze ru kra jem Či gra se gni je zdi u ko lo ni ja ma. Gni je zda svi ja na lo kva nji-ma. Či gre pre la ze ve li ke raz da lji ne na se lid be nim pu te vi ma. Či gre ko je gni je zde na Ska dar skom je ze ru pre la ze pre ko Sa ha re da bi do šle do svo jih gni je zdi li šta ili se vra ti le da ka zi mo va li šti ma u Afri ci.

Bje lo bra da či gra

Chli do ni as hybri da

Q Du ži na: 23–25 cmRas pon kri la: 75 cmTe ži na: 180 - 210 grSta ni šte: mo čva re, je ze ra, i slič ne, plit ke i ne za ga dje ne slat ko vod ne si ste me. Gni je zdo: tr šća ni splav na plu ta ju-ćim li sto vi ma vo de nih bi lja kaJa ja: 1 do 4 ja ja siv ka ste bo je sa mr kim pje ga ma.Hra na: Či gra se hra ni ma lim ri ba ma, vo do zem ci ma, ra ko vi ma i in sek ti ma.

K Pre po ru ču je moMje sec: april, maj, jun, julVri je me: ci je li dan Mje sto: Ko lo ni je ...

Pr vi čin spa ri va nja je vi so ki br zi let muž ja ka,, ko jim se uz di že se i do sto me ta ra da bi pri ka zao svo ja le tač ka umje ća. Ovim ri tu a lom žen ka mo žda pro ce nju je lo vač ke spo sob no sti muž ja ka. Mje sto za gni je žđe nje oda bi ra muž jak i tu na sta-vlja udva ra nje še pu re njem sa po dig nu tim klju nom i po gnu tim re pom. U to ku svad be nih iga ra po sto ji udva ra ju će hra-nje nje ka da muž jak do no si hra nu žen ki.

45

Gak je ma nja ča plja krat kih no gu, si va sa gla vom i le đi ma cr ne bo je, i bi je lom ću bom. Noć na ča plja je ljet nji po sje ti lac Ska dar skog je ze ra, pri sut na od mar ta do sep tem bra; na Je ze ro sti že po čet kom mar ta.

Sa mo ma li broj ovih pti ca pre zi mi na Me di te ra nu, ve ći na mi gri ra u trop sku Afri ku. Kao što sa mo ime go vo ri, noć na ča plja je naj ak tiv-ni ja no ću. Po ne kad se mo gu vi dje ti ka ko se hra ne u mo čvar noj vo di dok sun ce za la zi.

Nycti co rax nycti co rax

Noć na ča plja, gak

Noć ne ča plje ima ju cr ni kljun, cr nu ću-bu i ve li ke cr ve ne oči. Le đa su im ta ko đe cr na, kri la si va, a no ge krat ke i žuć ka-ste.

Q Du ži na: 60–65 cmRas pon kri la: 105–110cmTe ži na: 550–700gSta ni šte: Mo čva reGni je zdo: U ko lo ni ja ma, uglav nom na dr ve ću ili u gr mljuJa ja: 3–5, svi je tlo-pla vaHra na: Ri ba, vo do zem ci, sit ni si sa ri i in sek ti

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje se ce: mart, april, maj, jun, Vri je me: ci je li danMje sto: Plav ni ca, Or ni to lo ški re zer-va ti: Pan če vo oko, Cr ni žar

46

Gdje god se na la ze ve li ka mo čvar na je ze ra u ju žnoj Evro pi, tu se mo že vi dje ti i ma la bi je la ča plja pri sut na to kom lje ta.

Kad je ugle da te, ona ne mo že mno go da oča ra, dok ho da po mo čva ri na du-gim no ga ma, ili ne po mič-no sto ji če ka ju ći da pro đe ri ba, ona je naj e le gant ni ja pti ca, a gra bi pli jen ne po-gre ši vom tač no šću. Po ne kad ove pti ce vr te sto pa li ma is pred se be da bi uz ne mi ri le pli jen ko ji se skri va, što im omo gu ća va us pje šan lov.

Egret ta gar zet ta

Ma la bi je la ča pljaQ Du ži na: 55–65cm

Ras pon kri la: 88–95cmTe ži na: 400–550gSta ni šte: Mo čvar na je ze ra i mo čva-re, so la neGni je zdo: u ko lo ni ja ma, na dr ve ću, u žbu njuJa ja: 3–5, ze len ka sto-pla vaHra na: ri ba, vo do zem ci

K Pre po ru ču je moMje sec: mart, april, maj, jun, Vri je me: ci je li danMje sto: Plav ni ca, or ni to lo ški re zer va-ti, obal ni po jas ve ge ta ci je

No ge su joj du gač ke i cr ne, sa žu tim „ča ra pa ma,,. Vit kog su i ele gant nog iz gle da, du gač kog vra ta. Kljun im je du ga čak i ta man, kao bo dež. Dok le ti, po ka zu je ši ro ka obla kri la, za ba če nih no gu, zgr če ne gla ve i vra ta.

47

Ve lik ga leb, ve li či ne pat ke. Kod od ra sle pti ce gla va i ti je lo bi-je le bo je, kri la i le đa si ve, kljun žut sa cr ve nom tač kom na do-njem di je lu. Gnje zda ri ca Go lu bo vog ostr va na Ska dar skom je ze-ru. Jed no le glo sa 3–4 ja ja. Hra ni se ra zno vr snom ži vo tinj skom hra nom, ri ba ma, ra ko vi ma, me ku šci ma, ot pat ci ma, ma sli na ma.

La rus mic ha hel lis

Si nji ga lebQ Du ži na: 55–67 cm

Ras pon kri la:130–158 cm Te ži na: 260–340 grSta ni šte: mo re, jezeraGni je zdo: na tlu, sti je neJa ja: 3–5 Hra na: sva što jed

K Pre po ru ču je moMje sec; mart, april, maj, jun, Vri je me: ci je li danMje sto: Ci je lo Je ze ro i Go lu bo vo ostr vo

Na Ska dar skom je ze ru je ko lo ni ja ko ja je ne ka da bi la u Bo ko ko tor skom za li vu na ostr vu Ma mu la. Otu da je pro tje ra na uz ne mi ra va njem od tu ri sta. Ovo je pra-vi pri mjer ka ko se jed na iz ra zi to mor ska vr sta pri la go di la na slat ko vod ne uslo ve.

48

Dok le ti po ka zu je du gač ka, ši-ro ka kri la i du ge is pru že ne no ge; gla vu i vrat dr ži zgr če no.

Per je je či sto bi je lo i nje go vo odr ža va nje je od ve li ke va žno sti za ove pti ce, jer pro vo de ve ći nu ak tiv nog di je la da na u vo di. Ma da su ko lo ni jal ne gni je zda ri ce, vo le da bu du sa me ili se mo gu vi dje-ti, uglav nom, u ma njim gru pa ma. Ne ve li ki broj pa ro va zi mu je na Ska dar skom je ze ru.

Egre tta al ba

Ve li ka bi je la ča pljaQ Du ži na: 85–102cm

Ras pon kri la: 140–170cmTe ži na: 1–1,5kgSta ni šte: eks ten ziv ne mo čva re i ve li-ka tr sko vi ta je ze raGni je zdo: Ko lo ni ja, hr pa tr šči ca ili žbu njaJa ja: 3–5, bli je do pla vaHra na: Ri ba, vo do zem ci

K Pre po ru ču je moMje se ce: ok to bar, no vem bar, de cem-bar, ja nu arVri je me: ci je li danMje sto: Oba le ci je log Je ze ra uz ve ge-ta cij ski po jas

Bi je la ča plja je iz u zet no ri jet ka pti ca. Kra jem XIX vi je ka na hi lja de ovih div nih, pti ca je ubi je no da bi nji ho va pe ra kra si-la še ši re da ma evrop skih dvo ro va. Od ovog po ko lja ča plje se ni ka da ni su opo ra vi le. Mo ni to ring ovih pti ca ipak po sled njih go di na po ka zu je da im je broj nost gnje zde ćih po pu la ci ja u bla gom po ra stu

49

Si va ča plja je naj ra spro stra nje ni ja vr sta ča plji u Evro pi. Krup na ele gant-na pti ca si vih bo ja. Ve li ki, kao bo dež, kljun im je sa vr še no adap ti ran za ri-bo lov. U sta nju su da sto je ne po mič no sa ti ma dok im se ne pri mak ne pli jen. Na kon uspje šnog lo va, si va ča plja se do tje ru je či ste ći per je. Če sto se si ve ča-plje mo gu vi dje ti u po zi po lu ra ši re nih kri la i ka ko tre su gu šu či me se oslo-ba đa ju vi ška to plo te. Na Ska dar skom je ze ru gni je zdi u mje šo vi toj ko lo ni ji u re zer va ti ma i na Ome ro voj go ri ci gdje gni je zda pra vi na lo vo ro vom dr ve tu.

Ar dea ci ne rea,

Si va ča pljaQ Du ži na: 90–98 cm

Ras pon kri la: 175–195 cmTe ži na: 1,1–1,7 kgSta ni šte: Mo čva reGni je zdo: u ko lo ni ja ma na dr ve ćuJa ja: 4–6, svi je tlo pla vaHra na: Ri ba, ža be i dru ge ma nje vo de ne ži vo ti nje

K Pre po ru ču je moPro ljeć ne mje sece: mart, april, maj, de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Ome ro va go ri ca, ka nal Mo ra-če, Obal ni po jas ci je log Je ze ra

Kod od ra sle je din ke, gla va, vrat i do nji di je lo vi uglav nom su si vo bi je li ča sti, osim cr nog per ja po vra tu i gla vi. No ge su joj du gač ke i žuć ka sto-ze le ne. Dok le te, si ve ča plje iz gle da ju ve li ke sa du gač kim i ši ro kim kri li ma ko ji ma ma šu po la ko i le žer no. No ge dr že is pru že no sa sku plje nim kan dža ma. Pr va ja ja po la že sre di nom fe bru a ra, a po sled nje mla dun ce do bi ja kri la po čet kom sep tem bra.

50

Ta kav oda bir je je din stve ni pri mjer u svi je tu. Gni je zda li če na ne mar no na ba ca nu hr pu ma te ri ja la. U to ku zim skih mje se ci njen broj se po ve ća va pri do šli ca ma.

51

Ima du ga čak kljun i pot pu no is pru ga ne bo ko ve ti je la. Ka da je upla še na pa nič no uz li je će u cik-cak li ni ji. Še pu re nje je naj a trak tiv ni ji vid nji ho vog po na ša nja. Smrt nost ovih pti ca je ve li ka oko 50% pti ca ne sta ne ne kon tro li sa nim lo vom i usled dru gih fak to ra.

Na Ska dar skom je ze ru mo že se vi dje ti zi mi i za vri je me se o be u ve li kim ja ti ma. Ka ko su nje ni se lid be ni pu te vi du gi Je ze ro je dis tan ca na ko joj se od ma ra.

Ga li na go ga li na go

Be ka si naQ Du ži na: 25–27 cm

Ras pon kri la: 37–45 cm Te ži na: 90–130 grSta ni šte: po pla vlje ne li va de, ivi ce mo čva raGni je zdo: u bu se nu u za klo nu od bi lja ka i ni skom ra sti njuJa ja: 2–5Hra na: bez kič me nja ci i tru li ze le ni dje lo vi bi lja ka

K Pre po ru ču je moMje se ci: pro leć na se o ba: fe bru ar, april; je se nja se o ba: sep tem bar no vem barVri je me: ci je li danMje sto: Vo do plav ne li va de

Be ka si na ima ka rak te ri stič nu ak ci ju hra nje nja. Pro ba u me kom mu lju na glo vi bri ra ju ći nji me, pa ta ko mo že da usi sa pli jen bez va đe nja klju na iz tla.

52

Pti ca ko ja na Ska dar skom je ze ru ne mo že osta ti ne pri mi je će na, a ko-ja se svo jim in te ziv no obo je nim per jem ne mo že za mi je ni ti sa ne kom dru gom. Vo do mar ima kri la ze le ne bo je, le đa su pla ve i gru di jar ko na-ran dža ste bo je, sa krat kim re pom i du gim klju nom. Na Ska dar skom je-ze ru vo do mar je sta na ri ca, či ja broj nost va ri ra.

Q Du ži na: 16–17 cmRas pon kri la: 24–26 cm Te ži na: 35–45 gSta ni šte: Po to ci, ri je ke, je ze raGni je zdo: Ja ja: 6–7 glat ka, bi je le bo jeHra na: vo de ni in sek ti, ra či ći

K Pre po ru ču je moMje se ci: to kom ci je le go di neVri je me: ci je li danMje sto: Vr bo vo dr ve će po red vo de, ve ge ta ci ja.

Vo do ma ri su ja ko opre zne pti ce, gni je-zda pra ve na skro vi tim mje sti ma. Pri je ne go se str mo gla vi u vo du, ako ni je na gra ni mo že se vi dje ti ka ko tre pe ri ne ko-li ko se kun di br zim za ma si ma kri la.

Vo do mar

Al ce do at this

53

Bu teo bu teo

Orao mi šarQ Du ži na: 50–55 cm

Ras pon kri la: 115–130 cmTe ži na: 700–1200 gSta ni šte: šum ski pro plan ci, ivi ce šu-ma, otvo re ne li va deGni je zdo: na dsr ve ćuJa ja: 2–3 bi je lo-pla vi ča staHra na: sit ni si sa ri, gmi zav ci, vo do zem ci

K Pre po ru ču je moMje se ci: zim ski mje se ciVri je me: ci je li danMje sto: Vr bo vo dr ve će po red vo de, ve ge ta ci ja.

Po ne kad je de po lu mr tve i ugi nu le ri be. Sma tra se da su mi ša ri ka ni ba li.

Mi šar je pti ca ma siv-nog ti je la sred nje ve li či ne. Ima okru glu gla vu na de-be lom vra tu ši ro kih kri la krat kog re pa. Bo ja je u to-ku go di ne ja ko pro men lji-va. Žen ka je krup ni ja od muž ja ka. Kr sta ri sa kri li-ma uz dig nu tim u ob li ku slo va „V“. Na Ska dar skom je ze ru je zi mo va li ca. Čest je na vr bo vom dr ve ću u zim skom pe ri o du u or ni-to lo škim re zer va ti ma.

54

Pti ca ma le gla ve, vit kog ti je la, du gač kih kri la, du gač kog re pa i no gu. Po lo žaj kri la u le tu je ka rak te ri stič nog „V,, ob li ka. U slo bod-nom le tu i pri lo vu la ko ju je pre po zna ti po le-te nju ko je se sa sto ji od na iz mje nič nih ni zo va sna žnih za ma ha kri la. U lo vu le ti ni sko i ve-li kom br zi nom ka da se agre siv no, str mo gla vi is pru že nih kan dži ka da osmo tri pli jen. Po ne kad lo vi ho da ju ći. Če sta je na tr šća ci ma i pri je će se osmo tri ti usa mlje na ne-go u dru štvu. Sa mo pri se o bi for mi ra ma nja ja ta.

U lo vu le ti ni sko i ve li kom br zi nom, ka da osmo tri pli jen agre siv no se str mo gla vi is pru že nih kan dži.

Q Du ži na: 48–56 cmRas pon kri la: 115–130 cmTe ži na: 500–900Sta ni šte: šum ski pro plan ci, ivi ce šu ma, otvo re ne li va deGni je zdo: tlo ili plit ka vo daJa ja: 2–3 bi je lo-pla vi ča staHra na: sit ni si sa ri, gmi zav ci, vo do zem ci

K Pre po ru ču je moMje se ci: zim ski mje se ciVri je me: ci je li danMje sto: Vr bo vo dr ve će po red vo de, ve ge ta ci ja.

Cir cus aeru gi no sus

Eja mo čva ri ca

Ja ko je osje tlji va na uz ne mi ra va nje a mno go je stra da la usljed isu ši va nja mo-čva ra i za ga đi va nja sta ni šta

55

Li je pa cr no-bi je la pti ca, sa tan kom per ja ni com na gla vi. Kri la su mu ja ko du ga i za o blje na i okru glim kri li ma. Kad se gni je zde, pti ce se ka rak te ri stič no ogla ša va ju. U Cr noj Go ri kao gni je zda ri ca iz u zet no ma lo broj na, na Ska dar skom je ze ru se vi đa na se o bi i zi mo va nju. Ži vi u bli zi ni vo de, na vla žnim li va da ma i na po lji ma.

Va ne lus va ne lus

Vi vak, ma cu dan

Če sto se na la zi na ma lim ostrv ci ma, la-ko je pre po zna tljiv po svom tut nja ju ćem le tu i spe ci fi č nom kri ku „vii-vi“

Q Du ži na: 28–31 cmRas pon kri la: 75–85 cmTe ži na: 190–300 grSta ni šte: vla žna sta ni šta, mo čva re, pa šnja ciGni je zdo: tloJa ja: 2–4 ma sli na sto ze le na kru ška staHra na: bez kič me nja ci, in sek ti, pu že vi

K Pre po ru ču je moMje se ci: de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Pan če vo oko, Cr ni žar

56

Žu ta ča plja ima ne što kra ći vrat od dru gih vr sta ča plji. Ti je lo joj je zbi je no. Per je je žu to dok je po kri li ma bi je lo. Po lo žaj ti je la je obič no šću ću ren i la ko ju je pre po zna ti, li či na žu tu lop tu.

Pri sut na na Ska dar skom je ze ru od apri la do sep tem bra, a za tim mi-gri ra u trop sku Afri ku.

Ar de o la je uglav nom usa mlje na pti ca ko ja se kra do mi ce hra ni u mo-čvar nim pod ruč ji ma. Ka da se gni je zde, pa ro vi se če sto pri klju ču ju ko lo-ni ja ma dru gih vr sta ča plji.

Ar de o la ral lo i des

Žu ta ča pljaQ Du ži na: 45–47cm

Ras pon kri la: 80–90cmTe ži na: 250–350gSta ni šte: sve vr ste mo čva raGni je zdo: Ko lo ni ja; gni je zde se u dr-ve ću i žbu no vi maJa ja: 4–6, ze len ka sto-pla vaHra na: ri ba, me ku šci, vo de ni in sek ti

K Pre po ru ču je moMje se ci: de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Pan če vo oko, Cr ni žar

Kljun je siv kast sa cr nim vr hom i žu-tim oči ma. Per je u gor njim dje lo vi ma žućka sto-na ran dža sto. No ge ta ko đe na-ran dža ste.

57

Ve li či ne go lu ba Zla to-u hi ili cr no vra ti gnju rac je pti ca ma log zbĳ e nog tĳ e la sa le pe za stim ukra som iza oka. Oči su iz ra zi to cr ve ne, kljun je ta nak, cr ni i po vi-jen na vi še. Zim sko per je je na vra tu siv ka sto.

Cr no vra ti gnju rac ne gnĳ e zdi na Ska dar skom je ze ru već je to is klju či vo zim ski gost od no vem bra do mar ta. Ne kih zi ma je ve o ma bro jan, Ska dar sko je ze ro dr ži re kord re gi o na u bro ju zi mu ju ćih cr no vra-tih gnju ra ca.

Po di ceps ni gri col lis

Cr no vra ti gnju racQ Du ži na: 28–34 cm

Ras pon kri la: 55–60 cmTe ži na: 90–130 grSta ni šte: je ze ra, mo čva reGni je zdo: je plu ta ju će na vo de nom bi ljuJa ja: 2–5, žu to mr ke Hra na: ri ba ma, ža ba ma, bes kič me-nja ci ma;

K Pre po ru ču je moMje se ci: de cem bar, ja nu ar, fe bru ar, martVri je me: ci je li danMje sto: pu či na

Gni je zdi u ko lo ni ji sa ga le bo vi ma

58

• Po treb na je lju bav • Po tre ban je dvo gled; po sto ji ši rok spek tar ove opre me. Po čet ni ci mo ra ju da na u če osnov ne stva ri oso bi na dvo gle da. Ja či na se is ka zu je sa dva bro ja, pr vi broj uka zu je na broj ko li ko pu ta uve ća va, dru gi broj je mje ra u mm ko ja nam go vo ri preč nik objek ti va, ve ći di ja me tar da je ja sni ju sli ku. Pre po ru ču je mo one sa ozna kom 7x35 kao i 8x40 naj bo-lja op ci ja za po čet ni ke.• uho po sta je ve o ma va žno oru đe za iden ti fi ka ci ju, jer pri je će te je ču ti ne go vi dje ti • po tre ban vam je iden ti fi ka ci o ni ključ za pti ce • bi lje žni ca i olov ka • ma lo cr tač kog ta len ta da ski ci ra te pti cu, nje ne osnov ne cr te • fo to a pa rat

Šta je po treb no za po sma tra nje pti ca

59

• ako že liš da uđeš u pod ruč je Na ci o nal nog par ka i po sma traš pti ce po treb na ti je do zvo la dnev na, ne delj na, vi kend ili go di šnja • ulaz u or ni to lo ške re zer va te je za bra njen osim sa spe ci jal nom prat-njom do zvo lom u prat nji pro fe si o nal nih vo di ča, ko je pre po ru ču je Upra va par ka • po sma traj te u naj ve ćem mi ru i ti ši ni jer mo žda ugro ža va te tre nu tak pa re nja, gni je žđe nje, mo žda otje ra te pti cu sa gni je zda, a na pu šte no ja je i na ma lo vre me na mo že do ve sti do ne u spje log iz le ga nja • ako ste uz ne mi ri li pti ce one će ne sta ti sa tog mje sta iz gu biv ši si gur-nost da se opet po ja ve tu • gle daj pti ce sa dis tan ce dvo gle dom • ču vaj dis tan cu jer im ta ko ne mo žeš pro iz ve sti stre snu si tu a ci ju • tre ti raj pti ce sa re spek tom, ni kad ih ne uz ne mi ra vaj, ni ti od no si ne-što sa nji ho vog sta ni šta

Ko deks

60

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

CiconiiformesEgreta garzetta 0 2 2 2Egreta alba 2 2 0 2Egreta gularis 0Ardea cinerea 2 2 2 2Ardea purpureaCiconia nigra 0 0Ciconia ciconia 0 0Plegadis falcinelus 0 1 1 ?Platalea leucorodia 1 1

AnseriformesCygnus cygnus 1Cygnus olor 1Anser anser 1Anser fabalis 1Anser albifrons 1Anser erytropus 0Tadorna tadorna 0Anas penelope 2 3Anas strepera 1 2Anas crecca 2 2 2Anas plathyr. 4 3 3 3Anas acuta 1 2 UAnas querqu. 1 4 1 1

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

GaviformesGavia stellata 0Gavia arctica 1Gavia imer 0

PodicipediformesPodiceps cristatus 3 3 3 4Podiceps grisegena 1Podiceps auritus 0Podiceps nigricollis 3 4Tachybaptus rufi colis 4 4 4 4

PelecanoformesPelecanus crispus 0 1 1 1Phalacrocorax carbo 4 4 4 4Phalacrocorax aristotelis 0Phalacrocorax pygmeus 2 3 3 3

CiconiiformesBotaurus stellaris 1 1 1 1Ixobrychus minutus 2 2 2Nycticorax nycticorax 3 2 3Ardeola raloides 3 3 3Bubulcus ibis ?

61

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

AnseriformesAnas clypeata 1 1 1Netta rufi na 0Aythya nyroca 2 2 2 2Aythya fuligula 3 2 1 1Aythya marila 1Clangula hyemalis 0Melanitta nigra 0Melanitta fusca 0Bucephala clangula 3Mergus serrator 1Mergus merganser 1

AccipitiformesAccipiter gentilis 1 1Accipiter nisus 2 2Accipiter brevipes 2 2Buteo buteo 3 2 2Buteo rufi nus 0 RAquila pomarina 0 0Aquila clanga 1 0Aquila heliaka 0 0

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

AccipitiformesAquila chrysaetos 1 1 1 1Hieraaetus pennaus ?Hieraaetusfasciatus ?

Pandion hallaetus 0Falco naumani 1 1Falco tinnunculus 1 1 1 1Falco vespertinus 1 1Falco columbarius 1 1Falco subbuteo 1 1 1Falco eleonare ?Falco biarmicus 0 0 0Falco cherug 0Falco peregrinus 0 0 0 0

GalliformesAlectoris graeca 2 2 2 2Perdix perdix 1 1 1 1Coturnix coturnix 1 1 3Phasianus colchicus 1 1 1 1Rallus aquaticus 2 2 2 2Porzana porzana 2 2 2 2

62

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

GalliformesPorzana parva 1 1 1Crex crex 1 1 1Gallinula chloropus 3 3 3 3Fulica atra 4 4 4 4

GruiformesGrus grus 1Otis tarda 1

CharadriformesHaemantopus ostralegus 1 1Himantopus himantopus 1 1Recurvirostra recurvirostra 0 ,MGlareola partincola 1 1 2Charadrius dubius 2 2Charadrius hiaticula RPluvialis apricaria 0 0Pluvialis squatarola 0 0Vanelus vanelus 3Calidris minuta 1 2Calidris ferruginea 1 1

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

CharadriformesCalidris alpina 2 2Philomachus pugnax 3 3Lymnocryptes minimus 1 1Gallinago gallinago 3 2 2Gallinago media 0Scolopax rusticola 1Limosa limosa 1 3 2Numenius arquata 1 1 1Tringa totanus 1 2 1 2Tringa stagnatilis 1 1Tringa nebularia 2 1 1Tringa ochropus 2 1 2Tringa glareola 2 2Tringa erythropus 0 1 1 1Actitis hypoleucos 2 2 2 2Larus melanocephalus 1Larus minutus 2 1 2Larus ridibundus 4 3 2 4Larus canus 1 0Larus fuscus 0Larus cachinnans 3 3 3 3

63

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

CharadriformesSterna hirundo 3 3 3Sterna albifrons 1 1 1Sterna caspia 1 2Chlidonias hybrida 1 3 3 4Chlidonias niger 2 2Chlidonias leucopterus 1 1Columba livia 2 2 2 2Columba oenas 1 1Columba palumbus 1 1Streptopelia decaocto 3 3 3 3Streptopelia turtur 2 2 3

CuculiformesClamator glandarius 0Cuculus canorus 2 2 2Otus scops 2 2 2

StrigiformesBubo bubo 1 1 1 1Athene noctua 2 2 2 2

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

StrigiformesStrix aluco 1 1Asio otus 2 2 2 2Asio fl ammeus 1 1

CaprimulgiformesCaprimulgus europaeus 2 2 2

ApodiformesApus apus 2 2 2Apus melba 3 3 3

CoraciformesAlcedo athis 3 2 2 3Merops apiaster 2 2 2Coracias garrulus 2 1 1Upupa epops 2 2 2Jynx torquilla 3 2 2

PiciformesPicus viridis 1 1 1 1Dendrocopus syriacus 2 2 2 2Dendrocopus medius 0 0 0 0Dendrocopus minor 0 0 0 0Dendrocopus major 1 1 1 1

PasseriformesMelanocorrypha calandra 1 2 2 2Calandrella brachydactyla 1 3 3 2Galerida cristata 1 2 2 2Lullula arborea 1 1Alauda arvensis 1 2 2 2Riparia riparia 3 3 3

64

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

Psseriformes Hirundo rustica 3 3 3Hirundo daurica 1 1Delichon urbica 3 3 3Anthus campestris 2 2 2Anthus trivialis 3 2 2Anthus pratensis 2 2Anthus cervinus 1Anthus spinoletta 3 3 3Motacilla fl ava 3 2 3Motacila cinerea 2 1 2Motacila alba 2 2 2 2Bombycilla ga rrulus 0Cinclus cinclus 1Troglodytes troglodytes 2 2 2Prunella modularis 3 3 3Erithacus rubecola 3 3 1 3Luscinia megarhynchos 2 2Phoenicurus ochruros 2 2Phoenicurus phoenicurus 2 2Saxicola rubetra 2 2

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

PasseriformesSaxicola torquata 0 2 3Oenanthe oenanthe 2Oenanthe hispanica 3 3 3Monticola saxatilis 1 1Monticola solitarius 2 2 2Erithacus rubecula 3 3 3Turdus torquatus 1Turdus merula 3 2 2 3Turdus pilaris 3 3Turdus philomelos 2 2Turdus iliacus 2 2Turdus viscivorus 1Cettia cetti 2 2 2 2Acrocephalus schoenobaenus 4 2Acrocephalus scirpaceus 1 1Acrocephalus arundinaceus 3 3 3 xHipolais pallida 2 2 2 xHipolais olivetorum 1 1 xHipolais icterina 1 1Sylvia cantillans 3 3 3 xSylvia melanocephala 1 1

65

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

PasseriformesSylvia atricapilla 1 4 2 2Sylvia hortensis 1 1Sylvia curruca 3 1 1Sylvia communis 2 2 2Sylvia borin 2 1 1Phylloscopus bonelli 1Phylloscopus sibilatrix 2 1 1Phylloscopus collybita 3 2 2 2Phylloscopus trochilus 1 1Regulus regulus 2 2 2Regulus ignicapillus 1Ficedula albicollis 2Ficedula hypoleuca 2Muscicapa striata 3 4Parus palustris 1Parus lugubris 1 1 1Parus ater 1Parus caeruleus 2 1 1 1Parus major 3 2 2 3Aegithalos caudatus 2 1 1 1Panurus biarmicus 0Remiz pendulinus 3 2 2

Sezona

Gni

ježđ

enje

S.j.

Zim

a

Prol

jeće

Ljet

o

Jese

n

PasseriformesSitta neumayer 2 2 2Tichodroma muraria 1Certhia brachydactyla 0Passer domesticus 4 4 4 4Passer hispaniolensis 2 2 2Passer montanus 2 2 2 2Fringilla coelebs 2 4 2 2Fringilla montifringilla 1Carduelis chloris 2 2 2 2Carduelis carduelis 3 3 3 3Carduelis spinus 2Carduelis cannabina 1 1 1 1Serinus serinus 2Coccothraustes coccothraustes 1 2

Pyrrhula pyrrhula 1Emberiza citrinella 1 2 2 1Emberiza cirlus 1 2 2 1Emberiza cia 1 1 1Emberiza schoeniclus 3 3 2Emberiza melanocephala 2 2 2Emberiza calandra 3 3 3

67

THE BIRDSOF SKADAR LAKE

68

Publisher: Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe (REC), Country Offi ce Montenegro

Production Director and Supervisor: Ms. Srna Sudar ViloticDirector of REC Country Offi ce Montenegro

Author: Nela Vesovic Dubak

Design and copy editor: Srdjan Marjanovic

Printing and binding: Standard 2, Belgrade, Serbia

ISBN: 86-909417-0-3

No. of copies: 200

All rights reserved. © 2008 REC Country Offi ce Montenegro. No parts of this publication may be reproduced or distributed in any form or by any means, without prior writtent permission of the publisher.

All REC publications are published on recycled paper.

Publication has been produced as part of the project “Skadar lake- the new bird watching destination” and with fi nancial support by Elliot Ellis Foundation from Switzerland.

69

Th e note of Director

Skadar Lake is unique by many things: it is the largest lake in Balkan Peninsula, one of the last freshwater marshes in the Mediterranean and the largest National Park in Montenegro.

Skadar Lake is one of the largest bird reserves in Europe. Th e birds have international importance as most of them are migratory species. Th e Lake richness of ornithological fauna infl uenced that Skadar Lake acquired IBA (Internationally Important Bird Area) status.

Th e Public Institution for National Parks of Montenegro and management of National Park Skadar Lake jointly invests extreme eff orts to enforce sustainable development principles in the management of Lake, trough protection of Lake natural and cultural/historic wealth, fl ora and fauna but also through nature based tourism activities where bird watching might take the leading position. In order to fully incorporate this activity into management plans and National Park tourism, several steps need to be undertaken. One of them is producing a fi eld guide-a book with pictures of the birds and tips for identifying them.

Th is publication is an necessity needed for the most prominent promotion of bird watching and their protection. Th e publication is developed in cooperation with one of the Skadar Lake’s most sincere friends in past 7 years - the Regional Environmental Center for Central and Easter Europe, Country Offi ce Montenegro, and with fi nancial support of Elliot Ellis Foundation from Switzerland.

Our common wish is to ensure to see our Skadar lake in the future as sound host and wealthy resting place for all birds.

Mr. Rade GregovicDirector

Public Institution for National parks of Montenegro

und host and wealthy resting p

Mrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr... .... . ..... RaRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR dedededdedededddedeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee GregoviviiiiiiiiiccccDiDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD rerrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr ctttttororororororooororooooororororooooroorororooooorooororoororororrrrrrooorrrrrorrooorrrroooorroooooorrrrrroooorooo

tion ffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffforororoooororoorrrororooooorroroooorooororoooooooooroooooooooooooroooooooooooroooooooorooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooororrrorrrr NN N NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNataaatataaataaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ioioiiioioiiiiiioiiiiiiioooiioioioiiiiiooioiooooooioiiiiiioioiooooooooooooooiiioooooooooooooooiiiooooooooooiiiooonananannanananannannnanaaanaaaaaaanaanannnnnnnnnnaaanaananannnnnnnnnnananannnnnnnnnn l llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll pppa kkrkrkrkkrkrkkrkkrkrkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkksssss sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss ofoooooooooffffffff Mon

70

Publikacĳ a se radi u saradnji sa Fondacĳ om Ellis Elliot (Fondation Ellis Elliot)

(pogledaj izvod iz regsitracĳ e Fondacĳ e).

This publication is meant for all of you caring about birds and visit or reside in National Park Skadar lake. This is an att empt to prepare ornithological calendar with locations and brief description of species most commonly seen in National Park.

This publication will allow all visitors easy and momentary acquaintance with the rich bird world of Skadar lake.

The greatest pleasure is exploring and loving nature within itself, hence Skadar lake with its special species and colony nesting/resting places is an ideal place to be.

mr Nela Vešović Dubak

THE BIRDS OF SKADAR LAKE

Skadar Lake is home to a great number of birds and among the most ideal places for birdwatching. It is a sanctuary for 280 bird species, which presents 50% of a total number in Europe, making this one of the richest areas. Th e causes of this richness are unique biogeographic and ecological features, but most of all preserved and unspoiled ecosystem.

Of 280 species, 73 nest here, 18 species regularly stopover during autumn and spring migrations, 45 are regular winter guests, 12 spend summers here but don’t nest, and 90 species are irregular visitors of the Lake. It is certain that for 90% of species, Lake presents a link between the farthermost points of the world, between Siberia and Africa. Lake is a freshwater wetland, where water birds are of great importance, holding an honorary place at the top of the food chain. Th e presence of water birds on the Lake:

Podicipedidae – GrebesGreat crested grebe - Podiceps cristatus is an abundant resident species that nests on Skadar Lake. Even more abun-

dant resident is little grebe, T. rufi collis. Large numbers of black-necked grebe - P. nigricollis winter on the Lake. Red-necked grebe P. griseigina and Slavonian grebe - P. auritus are rare winter guests. Pelecanidae – Pelicans

Th is family includes the largest water birds. Skadar Lake is inhabited by Dalmatian pelican, Pelecanus crispus. A small population of this important nesting species persists owing to favourable natural conditions.

71

Phalacrocoracidae – CormorantsMost abundant is pygmy cormorant - Phalacrocorax pygmaeus Another resident species, which is nevertheless less

abundant, is cormorant P. carbo. During the winter, its abundance increases multiply owing to the incomers from the north. Th e rarest is shag P. aristotelis, which occupies rocky southern shores of the Lake.

Ardeidae – Herons and bitternsOn a global scale, they are endangered because of the habitat destruction, disturbance of the nests, hunting, and for

being very sensitive to water pollution. In this region the most familiar and the largest is grey heron - Ardea cinerea. Around 100 pairs nest on Skadar Lake. Similar in abundance is purple heron - A. purpurea, which nests in inaccessible dense stands of reeds and other wetland vegetation. Little egret - Egretta garzetta and Squacco heron - Ardeola rolloides populations are numerous. Both species are migratory and not all of their nesting sites on Skadar Lake have been de-termined. Great white egret - Egretta alba is considered to be the most endangered species globally. Bittern - Botaurus stellaris, which is a resident inhabiting dense marshes of the Lake, is relatively rare. Far more abundant is little bittern - Ixobrychus minutus. Night heron - Nycticorax nycticorax is not rare during spring migrations.

Th reskiornitidae - Ibises and spoonbills Spoonbill - Platalea leucorodia and glossy ibis - Plegadis falcinellus. Th ey are protected throughout Europe as rare and

endangered. Small numbers of both species can be encountered on Skadar Lake during their migrations.

Ciconiidae - storks Th ere are two species in Montenegro, and both are protected as rare and endangered. Th ey are the white stork - Cico-

72

nia ciconia and black stork - Ciconia nigra. Both became rare and can nowadays be seen on Skadar Lake only during migrations.

Anatidae - Swans, geese and ducks Th is is a large family with 47 species in Europe. Most are migratory, so many species, apart from the autochthonous,

fl y over or overwinter on Skadar Lake. Shelduck - Tadorna tadorna irregularly and in small numbers winters on Skadar Lake. Red-crested pochard - Netta rufi na regularly visits the Lake in the winter, though in small numbers. Velvet scoter and common scoter - Melanitta fusca and M. nigra are also irregular and small in numbers on wintering. Long-tailed duck - Clangula hymalis winters irregularly and in small numbers. Although with no essential role in maintaining the ecosystem balance, all these waterfowl are protected as rare visitors. Th is family also contains divers: goosander - Mergus merganser, red-breasted merganser - M. serrator and smew - M. albellus. All three species regularly winter on Skadar Lake, though their populations are endangered and thinned out.

Gruidae - Cranes Only one representative of this family fl ies to Skadar Lake – crane - Grus grus. It appears in small numbers only dur-

ing migrations when winters in Northern Europe are cold.

Rallidae - Rails, crakes and coots Abundant residents are coot - Fulica atra and moorhen - Gallinula chloropus. During migrations, water rail - Rallus

aquaticus is also common, while the fi ndings of corncrake - Crex crex on Skadar Lake are unreliable. Spotted crake and little crake - Porzana porzana and P. parva are also few in numbers. Spotted crake nests on Skadar Lake.

73

Haematopodidae - Oystercatchers Th e only European species – oystercatcher occasionally and in small numbers appears on Skadar Lake. As a rare and

endangered species, it is strictly protected.

Charadriidae - Plovers and lapwingsTh e most abundant protected representative of this family of water birds is lapwing - Vanellus vanellus, which used to

nest on the Lake, while nowadays it is only overwintering. Spur-winged Lapwing V. spinosus is one of the dubious mem-bers of Montenegrin ornithofauna. Ringed Plover - Charadrius hiaticula has been recorded only during migrations, while Little Ringed Plover C. dubius nests on Skadar Lake. Extremely rare visitors include: Eurasian Dotterel Eudramias morinellus, Golden Plover - Pluvialis apricaria and Grey Plover - P. squatarola.

Scolopacidae - sandpipers and allies Th ree species of the sandpipers and stints genus: Little Stint - Calidris minuta , Dunlin - C. alpina and Curlew

Sandpiper - C. ferruginea are small birds that nest in the North of Europe and Asia and appear on Skadar Lake during migrations, being more abundant in the spring. Numerous populations of Ruff - Philomachus pugnax arrive from the northern regions during migrations. Especially striking is the spring migration of Black-tailed Godwit - Limosa limosa in fl ocks of several thousand birds. Redshank - Tringa totanus is a resident species, as well as the more abundant Com-mon Sandpiper T. hypoleucos.

Other species can be encountered only during migrations: Spotted Redshank - T. erythropus, Marsh Sandpiper - T. stagnatilis, Green Sandpiper - T. ochropus, Wood Sandpiper T. glareola and Greenshank - T. nebularia. Th ree species of curlews appear on the Lake: Curlew - Numenius arquata is a regular but winter visitor that is nevertheless few in

74

numbers, while far rarer species that have not been recorded for a while are Slender-billed Curlew - N. tenuirostris and Whimbrel - N. phaeopus.

Recurvirostridae – Stilts and avocetsBlack-winged Stilt - Himantopus himantopus and Avocet - Recurvirostra avosetta belong to the fauna of warmer

climates and arrive from the south. Both species are small in numbers throughout their European distribution ranges and are on the list of endangered species. First species regularly visits Skadar Lake in small numbers during migrations, while there is only one record of Avocet dating from the 1894.

Marsh HarrierMarsh Harrier - Circus aeruginosus regularly nests in the spacious, densely overgrown reed beds of Skadar Lake. It is

rare and endangered.

Kingfi sherKingfi sher - Alcedo atthis is a resident bird with small populations, which lives next to the water.

OspreyOsprey - Pandion haliaetus is an extremely rare fi nding, only spotted fl ying over the Lake.

White tailed eagleWhite tailed eagle - Haliaetus albicilla is protected as a species near extinction. It inhabits southern parts of the Re-

75

public around lakes rich in fi sh. Considering their position at the top of the food chain, their abundance was always low and every disturbance in the balance of the habitat has negative eff ects on its population.

Gavidae - divers Small numbers of Black-throated Diver - Gavia arctica regularly winter on the Lake, while other two species – Great

Northern Diver - G. immer and Red-throated Diver - G. stellata appear rarely and individually.

Laridae - Gulls Small numbers of Yellow-legged Gull - Larus cacchinans nest on Skadar Lake, which is a rare case of this bird nesting

in freshwater habitats. Other species are occasional visitors, with Black-headed Gull - L. ridibundus and Little Gull - L. minutus appearing regularly and in large numbers. Occasionally, small numbers of Common Gull - L. canus appear, while sightings of Lesser Black-backed Gull - L. fuscus are very rare.

Sternidae - TernsCommon Tern - Sterna hirundo and Whiskered Tern - Chlidonias hybrida nest regularly and in large numbers on the

Lake. Little Tern - Sterna albifrons is abundant on the Lake and regularly encountered. Black Tern - Chlidonias niger and White-winged Black Tern - C. leucopterus are characteristic for spring migrations on Skadar Lake. Caspian Tern - Hy-droprogne tschegrava appears in small numbers, more during autumn migration. Gull-billed Tern - Gelochelidon nilotica appears on Skadar Lake irregularly.

76

SeasonTh e greatest number of species can be seen during the spring months of April, May and June. Th e largest fl ocks

counting thousands of migratory birds can be seen in winter months. During autumn and spring migrations, long chains of birds fl y over Skadar Lake.

TimeDuring the day, we recommend early morning, as well as two hours before sunset. Th e most frequent bird species

you can expect to see are: Pygmy Cormorant (Phalacocorax pygmeus), Cormorant (Phalacrocorax carbo), Grey Heron (Ardea cinerea), Great White Egret (Ardea alba), Squacco Heron (Ardea raloides), Coot (Fulica atra), Black-necked Grebe (Podiceps nigricolis), Teal (Anas creca), Pochard (Aythya ferina), Ferruginous Duck (Aythya nyroca), Mallard (Anas plathyrynchos), Dalmatian Pelican (Pelecanus crispus), Buzzard (Buteo buteo), Marsh Harrier (Circus aerogi-nosus), Black-headed Gull (Larus ridibundus), Little Grebe (Tachybaptus rufi collis), Great Crested Grebe (Podiceps cristatus), Kingfi sher (Alcedo athis)…

LocationsIn the Bay of Hum, few kilometres from Podisle, lies ornithological reserve Pančevo oko. In its vicinity is a birdwatch-

ing tower from which one can observe the whole area of the ornithological reserve. You can reach it from land or by boat. Ornithological reserves Pančevo oko and Crni žar are locations where globally threatened bird species found peace and isolation needed for nesting.

77

We recommend

Crni žarCrni žar is a peat island. Layers of peat are about ten meters thick, and when water level is low, they appear above the

surface. Reeds, water lilies, water caltrops and willow trees grow from it. Birds that nest here belong to diff erent species. Th eir nests are built in the dense canopies of willow trees. Nesting begins at the end of May and in June.

With a decrease in water level, the vegetation starts to fl ourish, and this location becomes practically inaccessible. Th e colony consists of: Cormorants (Phalacrocorax carbo), Pygmy Cormorants (P. pygmaeus) (this population is the second in the world in abundance), Little Egret (Egretta garzetta), Squacco Heron (Ardea cinerea), Night Heron (Nycticorax nycticorax), Grey Heron (Ardea cinerea), Glossy Ibis (Plegadis falcinelus). In its surrounding, numerous are the nests of Little and Crested Grebes, Coots, Mallards, Moorhens, Warblers and many other water birds. In the vicinity is a large colony of Common Tern as well as the nesting site of Whiskered Tern.

Pančevo okoOrnithological reserve Pančevo oko is an area with densely overgrown peat islets, patches of open water, so called

“eyes”, and a location of a mixed bird colony. Th e mixed colony consists of: Pygmy Cormorants, Cormorants, Dalmatian Pelicans, to which this is the westernmost edge of the nesting range, Squacco Herons, Little Egrets and Grey Herons.

Omerova isle A small colony of Grey Herons on Omerova isle isle is unique – it is the fi rst and only known site where Grey Herons

nest on laurel trees. Th e nests are built on top of canopies. Herons start nesting early. In some seasons, the nesting period can be long, until the mid-July, because some pairs

start nesting late, or start a second brood if the fi rst one fails. It is common for the birds to start gathering on nests in January, with the fi rst eggs being laid in February. Already in March, one can hear the characteristic screeching of chicks. Grey Heron colony on the laurel trees counts some 50 pairs.

Grey Heron, the largest of all herons is a bird with long legs, strong and broad bill. For the colony to survive, the dis-turbance in the nesting period should be minimised.

78

Golubovo isleGolubovo isle is an exception to the rules. It is a nesting site of a marine bird – a subspecies of Yellow-legged Gull (La-

rus argentatus) that has been elevated to the full species rank (L. cachinnans), which was believed to breed exclusivelly in marine habitats.

Gulls inhabited this isle in an escape from tourist disturbance of Mamula isle in Boka Bay. Here, they found a new location with favourable conditions and have adapted to it.

A large number of nests are carefully hidden among the rocks and within vegetation. Th e colony on Golubovo isle is on an increase. Th e species shows an expansion to the neighbouring isles, with several

couples already nesting in the vicinity.

RadušRaduš – a bay, and a location of the deepest sublacustric spring, so called “eye”, attracts diff erent bird species. It is

because of the food abundance, especially for fi sh-eating species. In this location, one can observe attractive and pos-sibly the most beautiful courtship displays in the bird world, that of Great Crested Grebes. Th e rocks of Raduš bay are a resting spot for the Cormorant fl ocks, Red-necked Grebe is a common visitor as well as Coot, Herring Gull, Grey Heron, Little Egret, White Heron, Pygmy Cormorant etc.

Gornje malo blatoGornje malo blato is a part of Skadar Lake where large numbers of migratory species gather for wintering on the

Lake. On their long migratory journeys, this is where birds found ideal conditions for wintering. Th e winter fl ocks count thousands of birds located on the water surface. Flocks are of: Tuft ed Duck (Aythya fuligula),

Pochard (A. Ferina), Wigeon (Anas penelopa), Pintail (Anas acuta), Mallard (A. platyrynchos), Coot (Fulica atra), Great Crested Grebe (Podiceps cristatus), Red-necked Grebe (P. rufi collis), Black-necked Grebe (P. nigricollis).

Apart from being the wintering ground for migratory species, Gornje malo blato is a nesting place for many species like the Whiskered Tern, which nests on the fl oating vegetation – water lilies. In the reed beds are nests of Crested Grebe,

79

Little Grebe and coot. Raptors like Buzzard and Marsh Harrier oft en fl y over the nearby rocky shores.

Manastirska tapijaManastirska tapija, an ornithological reserve, is located at the mouth of Morača river into the Lake. It is the largest

willow tree complex within the National Park. Within dense canopies at this locality, there used to be a large bird colony that was mentioned even in the XIX century.

A Large Cormorant colony counting several hundred couples is located here. Large numbers of Grey Heron and Pygmy Cormorants used to nest here, but were driven away during the 70’s by fi shermen who considered these species their competitors for fi sh. With the designation of the area as an ornithological reserve, it once again gathers species which are here fully protected and have the ideal conditions for nesting. Other bird species gather along the edges of the reserve: Little Grebe, Gulls, Coot, fl ocks of Mallards, Snipe, Little Egret etc.

Žabljačke livade (Th e fi elds of Žabljak)Birdwatching platform and tower can be found at this location. It is especially attractive during winter months, when

the concentration of migratory species is largest in this area, which is under water at that time. Th e most frequent species for this location that one can expect to see are: Teal (Anas crecca), Pintail (Anas acuta),

Garganey (Anas querquedula), Pygmy Cormorant (Phalacocorax pygmeus), Cormorant (Phalacrocorax carbo), Grey Heron (Ardea cinerea), Great White Egret (Ardea alba), Little Egret (Egretta garzetta)…

Plavnica Th e most interesting are spring months – March, April, May, June, throughout the day. Th e most frequent species

at this location that one can expect to see are: Pygmy Cormorant (Phalacocorax pygmeus), Cormorant (Phalacrocorax carbo), Grey Heron (Ardea cinerea), Great White Egret (Ardea alba), Squacco Heron (Ardea raloides), Coot (Fulica atra), Black-necked Grebe (Podiceps nigricolis), Teal (Anas crecca), Pochard (Aythya ferina), Mallard (Anas plathyryn-chos), Pelican (Pelecanus crispus), Buzzard (Buteo buteo), Marsh Harrier (Circus aeroginosus), Black-headed Gull (Larus

80

81

ridibundus), Herring Gull (Larus argentatus), Red-necked Grebe (Tachybaptus rufi collis), Kingfi sher (Alcedo atis), Sand Martin (Riparia riparia)….

Th is is one of the common Euro-pean gulls. Head colour is chocolate, wing tips dark, while legs are light yel-low. When hunting, birds are friendly among themselves, they call each other and perform ritual dances at locations with plenty of food. However, dur-ing nesting, birds are aggressive, male fi ghts are common, and the winner of the fi ght fl ips his head backwards. Few of these birds nest on Skadar Lake. In the autumn and winter, the abundance increases due to incomers. Populations of this bird are on an increase, not only on Skadar Lake, but globally. It is a bird that openly expresses its mood whether it is aggressiveness or peacefulness.

Black- he a ded Gull

Larus ri di bun dus

Q Length: 38-44 cmWing span: 94-105 cmWeight: 210-340 grHabitat: Fields, urban parks, lakes, marshesNest: on the ground, bushes, cliff s, water vegetation, Eggs: 2-4, greenish-gray, very speckledFood: omnivorous: plant and animal food and rubbishProtection status: vulnerable

K We recommendMonth: autumn and winter monthsLocation: Mouth of Morača river, Plavnica, Rijeka Crnojević, Raduš

In the summer, adults have dark brown head, pronouncedly red bill. Th ey mostly couple for life, and always return to the previous nesting site. On the Lake, individual nests can be found within Whiskered Tern colonies.

83

84

Common Tern arrives to the Lake at the beginning of April. Adults have a red bill, mottled dark head and red legs and feet. Bright white plumage on the wings ends with dark tips. Chicks start to resemble their parents only around 2nd-3rd year of age. It nests on the islands and on the water-lily stands. Feeding grounds are near the nest.

Q Length: 31-35 cmWing span: 77-98 cmWeight: 90-150 grHabitat: lakes, marshesNest: on the fl oating water vegetation, trees, rocksEggs: 1-3, speckledFood: fi sh, shrimps, insectsProtection status: almost endangered

K We recommendMonth: April, May, June, JulyLocation: Lake isles, Pančeva oka, Crni žar, Gornje blato

Com mon tern

Ster na hi run do

When disturbed, adults fl y into the air and try to frighten or attack the intruders with shrieks and low fl ights. Sometimes they can present a problem for observers who are near the colony because they aggressively plunge towards one’s head.

85

Little Grebe is the smallest of all grebes. It has a dumpy body with short neck and bill. Plumage is darker in the summer than in the winter. During courtship, neck feathers becomes lighter.

Little grebe is a common resident of the Lake. It inhabits the zone under vegetation, and only at the end of the summer does it emerge to open waters forming large fl ocks.

Tachybap tus ru fi col lis

Q Length: 25-29cmWing span: 40-44cmWeight: 140-230gHabitat: lakes, channels, marshesNest: platforms att ached to the water vegetationEggs: 4-6 white, sometimes reddishFood: small fi sh, shrimps, aquatic insects

K We recommendMonth: autumn and summer months in particularLocation: Raduš, open waters, bay at Virpazar

Lit tle gre be

Th e abundance of Little Grebe varies from year to year with regular fl uctuations.

86

Th e head of the Great Crested Grebe is narrow with spiky bill.

Th e face is white with a dark stripe between the bill and the eye. Th e tail is undeveloped consisting of only few feathers. Male has prominent ear tuft s around the neck, which is less obvious in females. Plumage is dense and well oiled.

At the very end of a large body are the legs allowing locomotion on the ground, as well as standing on the edge of the nest and providing an excellent swim-ming and diving ability. Rich plumage colours and the crest indicate very elabo-rate courtship displays. An ideal time to observe this species is during ritualised mating dances, bristling of ear tuft s, sudden plunging and male and female chases on the water surface. On Skadar Lake, it is an abundant wintering and nesting bird.

Po di ceps cri sta tus

Q Length: 46-51 cmWing span: 85-89 cmWeight 800-1400 gHabitat: freshwater lakes, marshes, baysNest: on the ground or in the reedsEggs: 3-6 whiteFood: aquatic insects, molluscs, fi sh, amphibians

K We recommend: Month: February, March, April, MayLocation: Raduš, open waters, bay of Virpazar

Food and protection of chicks is provided by parents. When they split, each takes half of the brood.

Gre at Cre sted Gre be

87

Large bird with a gently curved neck, long tail and orange bill. Males are larger than females. On the land, they are clumsy and sway slowly. On Skadar Lake, one can observe semi-domesticated individuals that fl y from the north when their resident water bod-ies freeze. Th e are mostly found on the fl oodplains or open waters. Wild populations are rare, and there are not very diff erent from the domesticated populations.

Cygnus olor

Mu te SwanQ Length: 145-160cm

Wing span: 210-235cmWeight: 8-13kgHabitat:Nest: Eggs: 5-8Food: grasses, water plants, invertebrates

K We recommendMonth: DecemberTime: All dayLocation: Podhum Bay, Bakine tigle

Coupling of a male and a female is a slow process, and most birds stay with the same partner for whole of their lives. Aft er the engagement that lasts three to four years, swans mate forming a family looked aft er by both parents.

88

Th e most prominent feature of Moorhen is a red bill with brightly yellow tip. A prominent horizontal stripe runs along the body. A ha-bitual movement is constant fl icking of the tail exposing the white un-dertail. It is slow at take off but it skilfully climbs trees. Its sound is a typical cheeping. It swims and dives well. On Skadar Lake, moorhen is a resident and nesting bird.

Mo or hen

Gal li nu la chlo ro pus

Q Length: 32-35 cmWing span: 50-55 cmWeight: 250-330 cmHabitat: marshesNest: near water, sometimes on a fl oating platformEggs: 5-9Food: aquatic and terrestrial invertebrates

K We recommendMonth: all yearTime: all dayLocation: Virpazar, mouth of Morača, vegetation

Nesting begins very early in April, and near water. Many couples build several nests, but the female lays eggs only in one of them.

89

Rounded, sooty-black, aggressive water bird, with shiny white bill and red eyes. Male and females look the same, with males being slightly larger. Th e head and the neck are deep black, while the wings are grey-ish. It has long legs with webbed feet that make it easy to wade on the water vegetation.

Coot is the most abundant resident on Skadar Lake. During winter,

Fu li ca atra

Co otQ Length: 36-38 cm

Wing span: 70-80 cmWeight: 600-900 gHabitat: lakes, overgrown shores of larger ponds, channelsNest: fl oating nests on water vegeta-tion; built by both parentsEggs: 5-15 eggs, 1-2 broods, shiny eggshell with dark brown specklesFood: omnivorous bird, uses various feeding techniques: boring, diving, snatching, scraping algae from the rocks, hunting insects, pecking on the ground

K We recommendMonth: spring months, April, May, June, October, November, Decem-ber, January, FebruaryTime: morning, duskLocation: Plavnica, open wa-ters, Malo blato, Bay of Godinje, Žabljačke livade

It is very endangered by water pollution, draining of wetlands and ex-tensive hunting. Mortality of this bird is very high in Europe.

90

fl ocks from diff erent parts of Europe arrive. Wintering birds remain on the Lake between October and March. Winter fl ocks that start forming in October count tens of thousands of birds, and can be seen on the Lake surface as an inter-rupted chain. As a very social species, it forms fl ocks with other species, ducks primarily. Resident birds are usually found near the Lake vegetation.

91

Males have a yellow bill, green head, chestnut coloured breast, while the rest of the plumage is mostly grey-brown. Tail is white. Fe-male has an orange-yellow bill and brown plumage.

On Skadar Lake, Mallard nests in the locations overgrown with reeds. Abundance increases in the winter due to the incoming win-tering birds. Winter fl ocks are large, sometimes counting tens of thousands, and are mostly concentrated on the open waters of Ska-dar Lake. Birds from Baltic and Russia overwinter here.

Anas platyrhynchos

Mal lardQ Length: 50-65 cm

Wing span: 80-100 cmWeight: 950-1.300 gHabitat: almost all water habitatsNest: usually a hole in the groundEggs: 9-13, bluish-greenFood: omnivorous

K We recommendMonth: April, May, June, October, November, December, January, FebruaryTime: morning, dusk Location: Plavnica, open waters, Malo blato, Godinje Bay, Žabljačke livade, vegetation

Mallard is the most successful duck, owing to the ability to survive at diff erent wetland habitats. No other duck species resists habitat destruction, disturbance and hunting pressure as this one does.

92

Th e nest is shallow, fenced by the water vegetation. Couples part as soon as the female starts incubation, whereas males aggregate and search for new females. Ducklings start swimming almost as soon as they hatch. Th e migration routes are complex and still not completely understood.

93

Th e smallest duck species, with short bill, egg-shaped head and narrow wings. Males have a metallic green mask with white collar on their heads. Th eir body is grey, while females are dark brown. In fl ight it is recognisable for the prominent white patches on the underwings. It fl ies fast and high, creating v-formations during migrations. When

Anas crec ca

TealQ Length: 34-38 cm

Wing span: 58-64 cmWeight: 240-360 gHabitat: fl oodplains, marine and freshwater marshesNest: in the groundEggs: 8-11Food: plant seeds, invertebrates

K We recommendMonth: April, May, June, October, November, December, January, FebruaryTime: morning, duskLocation: open waters, Malo blato, Žabljačke livade, vegetation

Teal is a bird with a high mortality rate – it suff ers from an extensive hunting pressure. It is estimated that almost half of all migrating birds die every year. Th e fl ocks wintering on Skadar Lake are either fl ying over or are coming from Russia and Ukraine.

94

alarmed, it dives. It tolerates man’s presence. On Skadar Lake, Teal can be found during migrations and on wintering. Wintering fl ocks are tightly packed and large.

95

Mid-sized duck, grey in colour, male plumage darker than female’s. Gadwall is the only species that has a square-shaped white patch on the summer plumage. During fl ight, it is easily recognised by the white belly. In fl ight it produces a whistling sound.

It is fearful, rarely seen in larger fl ocks, and retreats rapidly from

Anas stre pe ra

Gad wall

Outside nesting sites, small males-only fl ocks gather in the winter, while females continue caring for the young. Couples stay together for one season only.

Q Length: 45-55 cmWing span: 85-95 cmWeight: 600-900 gHabitat: open waters, marshesNest: in the ground, near the waterEggs: 8-12Food: seeds, water plants, insects

K We recommendMonth: September, October, November, March and AprilTime: morning, duskLocation: open waters, Malo Blato, Žabljačke livade, vegetation

96

locations where it was very disturbed. Owing to the conservation eff orts, its numbers are on an increase. On Skadar Lake, birds from northern regions winter between November and March.

97

Even from afar, Pintail male can be easily recognised for its shiny white neck and breast and long tail. Pintail is cautious and fearful bird that rarely dives. It is mostly shy and inconspicuous, rarely accustomed to the human presence.

Th ey can oft en be seen in couples or smaller groups during winter, it does not form large fl ocks.

Anas acu ta

Pin tailQ Length: 51-66 cm

Wing span: 80-95 cmWeight: 750-1.000 gHabitat: marshesNest: hole in the groundEggs: 7-9, yellowishFood: diff erent plant and animal material

Male is an elegant duck with chocolate-brown head, white belly, breast and fore-neck. Wings are grey and black with elongated feathers.

98

Wigeon nests in freshwater habitats of cold northern regions. From the end of August till April, fl ocks of Wigeon are in the south,

where they overwinter on the marshlands and marine bays. It is very fearful. It usually spends the time in large, tightly-packed fl ocks that have a uniform behaviour. Th e autumn period when it arrives to the Lake is the end of October. Birds that remain here during the summer do not nest, they are mostly juveniles.

Anas pe ne lo pe

Wi ge onQ Length: 45-51 cm

Wing span: 75-85 cmWeight: 600-900 gHabitat: lakes and marshesNest: on the ground, shelteredEggs: 6-12, pale yellowishFood: plant food, mostly algae

K We recommendMonth: October, November, December, January, FebruaryTime: morning, duskLocation: Malo Blato, Godinje Bay, Žabljačke livade

Male has an orange head with yellowish tuft ; breast is pinkish, back and wings are covered with soft grey feathers. Female has brown plumage, white belly and dark feathers around eyes.

99

Shoveler is a mid-sized duck species. Male has dark green head, white neck and breast. It’s characteristic for its large and spherical bill. It fl ies with rapid wingbeats. It is most oft en seen in small fl ocks with up to thirty birds. Th ere is always more males than females in a fl ock. Autumn migration starts in September, and spring migra-tion in March. On Skadar Lake, small numbers of Shoveler can be encountered in the winter. During spring, their numbers temporarily increase, as they arrive in migratory fl ocks of other birds.

Anas clype a ta

Nort hern Sho ve lerQ Length: 44-52cm

Wing span: 70-85cmWeight: 400-850gHabitat: shallow watersNest: on the ground, near waterEggs: 9-11Food: plant material, small inverte-brates

K We recommendMonth: November, December, January, February, MarchTime: all dayLocation: vegetation zone of the Lake, Žabljačke livade, Rijeka Crnojević

Shoveler is endangered due to draining of wetlands, pollution and disturbance. Its mortality is very high during migra-tions.

100

Small diving duck with crest feathers on top of the head. Male is black with pronouncedly white fl anks. Female has dark brown plumage. Tuft ed Duck is a skilful swimmer and diver. Wings produce whistling sound in fl ight. It is gre-garious, and it gathers into large winter fl ocks. Behav-iour of individuals within a fl ock is uniform. Th e sign for taking off is raising of the bill. Migration routes of these birds are complex and unknown. On Skadar Lake, its abundance varies from one year to the next; sometimes tens of thousands are present in the winter, and only few hundred the next year.

Q Length: 40-47 cmWing span: 68-73 cmWeight: 600-1000 gHabitat: open waters, including riversNest: on the ground or water, on sedge tuft sEggs: 8-10, greenish-greyFood: molluscs, aquatic insects, plant debris

K We recommendMonth: November, December, January, February, MarchTime: all dayLocation: vegetation zone of the Lake, Žabljačke livade, Gornje malo blato

It is very gregarious, gathering in large fl ocks especially in the winter. Males associate into fl ocks fi rst, at the beginning of June. Couples are formed as soon as the winter ends, and part when the female starts incubating the eggs.

Aythya fu li gu la

Tuft ed Duck

101

Mid-sized diving bird, with short neck, long forehead and broad bill with a wide grey stripe in the middle. Male is pale grey with black breast. Female is brown. Th e wings of a male and a female appear similar during the fl ight, though males diff er by the dark head, neck and pale plumage on the belly.

It requires wide spaces, open waters rich in food. It spends most of the time in large fl ocks. Th ey rest in fl ocks on large water surfaces, the main feeding happens at night.

Pochard is among the most abundant wintering birds on Skadar Lake. It ar-rives at the end of October, and the last fl ocks leave in April.

Aythya fe ri na

Poc hardQ Length: 42-49 cm

Wing span: 72-82 cmWeight: 800-1.200 gHabitat: lakes with lush vegetation during summer, open water in winter Nest: on the shore, near waterEggs: 8-10, greenishFood: water plants, seeds, invertebrates

K We recommendMonth: November, December, January, February, MarchTime: all dayLocation: vegetation zone of the Lake, Žabljačke livade, Gornje malo blato

Flock has a uniform behaviour: alarm signal is repeated raising of the bill and stiff neck and they take off only when they have to.

102

Pronounced white brow and brown breast that stand out from the grey fl anks make it easy to discern males, even in fl ight.

Th e arrival of the fi rst Garganeys to the marshes is a sure sign of spring. First migratory Garganeys start to appear on South Europe-an marshes in February and March. On Skadar Lake, Garganeys are most abundant during March.

It is fearful and does not form large fl ocks. Th ey can be seen swimming slowly through the marsh, catching

insect larvae or plant buds with their bill.

Q Length: 37-41 cmWing span: 60-65 cmWeight: 320-500 gHabitat: marsh areas and fl ood-plains Nest: on the ground, in dense shrubsEggs: 8-9; light brown Food: aquatic insects and plants

K We recommendSpring months: March, AprilTime: all dayLocation: fl oodplains, vegetation

When disturbed, Garganeys take off ; their fl ight is direct and swift , without swerves and turns characteristic of wild ducks fl ight.

Aythya qu er qu e du la

Gar ga ney

103

Large, heavy bird of predomi-nantly black plumage with green-ish metallic sheen and yellow neck. It fl ies with slow wingbeats, forming chain fl ocks. Couples stay together for one year only.

On Skadar Lake, there is a col-ony of these birds in ornithologi-cal reserves. Fishermen used to chase them away for years, out of a belief that they are competitors, so their abundance decreased in time. On the Lake, this species found favourable conditions, the size of the nesting population is estimated to 1500 pairs. In the winter, their numbers increase

Pha lac ro co rax car bo

Cor mo rantQ Length: 80-100cm

Wing span: 130-160cmWeight: 2,5-3,5kgHabitat: lake shoresNest: heaps of twigs and water plants, in trees or reedsEggs: 3-4, chalk-whiteFood: fi sh, especially eel

K We recommendSpring months: April, May, June, October, November, December, January, FebruaryTime: all dayLocation: ornithological reserves: Pančevo oko, Crni žar, Manastir-ska tapĳ a; Ckla Grmožur, Raduš, Rĳ eka Crnojević

Adults look black from the distance; they have scaly appearance owing to oily greenish-brown plumage of the upper body.

104

manifold owing to incomers from the north, so fl ocks of tens of thousands of these birds can be seen. Th e data from ringed birds indicate they are visitors from the northernmost parts of Europe.Both parents care for the off spring. Chicks feed by inserting their heads into parents’ throats. It dives straight down with its head. Th ey can oft en be seen perched on branches with wings outstretched.

105

Males and females are similar. Th e head and neck are short, and tail is long. Th ese characteristics are more obvious during fl ight. Adults have predominantly dark plumage, apart from the head, which is choco-late-brown in colour.

Pygmy Cormorants nest in colonies. On Ska-dar Lake, there is one of the world’s largest colonies of Pygmy Cormorant, it is estimated to have around 1500 nesting pairs. Birdwatchers can most easily see them when they swim and hunt or stand on dry branches with outstretched wings.

Pha lac ro co rax pygme us,

Pygmy cor mo rantQ Length: 45-55 cm

Wing span: 80-90 cmWeight: 600-750 gHabitat: marshy lakesNest: in the trees, on the ground on in the reedsEggs: 3-7, light green with whitish shellFood: fi sh, crustaceans, molluscs

K We recommendSpring months: April, May, June; October, November, December, January, FebruaryTime: all dayLocation: Ornithological reserves Pančevo oko, Crni žar

Th ese birds oft en join colonies of other water birds. As a rare and endangered species, it is enlisted in the World and Regional Red books. Skadar Lake is an important locality for this species’ conservation.

106

Goldeneye is a mid-sized diving bird, with a stocky body. Head crown is visibly high and bill is short. Male is larger than female and is easily distinguished since its head is dark with greenish sheen and prominent round white spot, while female head is brown. Flocks of goldeneye are pure, they rarely mix with other birds, easily take off , while wingbeats produce specifi c sound. Th ey are usually silent and rarely get out to the ground. On Skadar Lake, it has a status of a migratory species, mostly northern European birds arrive. Autumn migration starts in Septem-ber.

Gol de neye

Bu cep ha la clan gu la

Q Length: 42-50 cmWing span: 65-80 cmWeight: 800-1000 gHabitat: rivers, mountain lakesNest: in hollow tree trunksEggs: 8-11, bluish-greenishFood: insect larvae, crustaceans, molluscs

K We recommendMonth: October, November, December, January, FebruaryTime: all dayLocation: open water

Th ese birds spend most of their time in small fl ocks. Winter fl ocks are oft en made up of females only. Couples pair up just before the beginning of the spring when they perform mating rituals and fi ghts.

107

Ob lik ti je la je čun ko vit, no ge su smje šte ne ja ko po za di što mu ogra ni ča va kre ta nje po tlu. Per je je ja ko zbi je no, let na pe ra sum ma la ali do bro vi dlji va. Gni je zde se na kraj njem sje ve ru Pla ne te. Na Ska-dar skom je ze ru je ma lo broj ni re dov ni zim ski gost.

Ga via ste la ta

Red-thro a ted Di ver

Sje ver ni gnju rac pri pa da mor skim gnjur-ci ma ko ji su ri jet ke vr ste, pa su kao ta-kve traj no za šti će ne

Q Du ži na: 53–69 cmRas pon kri la:110 cmTe ži na: 1.2–1.6 kgSta ni šte: vo deGni je zdo: Ja ja: 1–3Hra na: ri be, in sek ti, ra ko vi, vo de no ra sti nje

K Pre po ru ču je moMje sec; de cem bar, ja nu ar, fe bru arVri je me: ci je li danMje sto: Hum ski za liv

108

It is the largest water bird, whose body is covered with white plum-age of a blue-grey hue. Bill is long, reaching about half a metre, below which an elastic skin pouch hangs. Pelican uses it to catch fi sh, feed the off spring, while during summer heats, it serves as an excellent cooler.

Pe le ca nus cri spus

Dalmatian PelicanQ Length: 160-175 cm

Wing span: 280-290 cmWeight: 10,5-11,5 kgHabitat: marshy freshwater lakesNest: heaps of twigs and vegetation, on peatEggs: 2, whiteFood: fi sh

K We recommendMonth: December, January. February, March, April, May, June, JulyTime: all dayLocation: Pančevo oko

Already at the end of January they gather in the Bay of Hum, in ornithological reserve Pančevo oko on Skadar Lake, where the best nesting sites are located. Before mating, they perform courtship displays. During courtship, male chooses a female with which it couples for life, while the colour of its pouch becomes bright orange.

109

Pelican’s body is not too heavy despite the size, because the skin and the body are fi lled with air, which prevents them from deep diving so they only hunt on the surface. Cormorants, which can dive deep, form a semicircle, chase fi sh to the surface and in such a way help pelicans to reach their food. Th is bird can eat more than 1kg of fi sh per day. It can swallow fi sh up to 45 cm long.

110

Whiskered Tern is a small, stocky, water bird. Th e wings and back are grey, belly white, while the bill and legs are red. Chicks are yellowish-brown, with black speckles. On the head, it has a black crown that pales in the winter. Sexes are similar.

Whiskered terns spend relatively small amount of time near the colony they plan to inhabit – around 2-3 weeks is required to estimate the habitat conditions. Courtship is a com-plex ritual. Whiskered Tern appears on Skadar Lake at the end of April. Tern nests in colonies. Nests are made on water lilies.

Terns travel vast distances during their migrations. Th ose nesting on Skadar Lake fl y over Sahara in order to reach their nesting sites or return to wintering grounds in Africa.

Whi ske red Tern

Chli do ni as hybri da

Q Length: 23-25 cmWing span: 75 cmWeight: 180-210 grHabitat: marshes, lakes and similar, shallow, unpolluted freshwatersNest: reed raft on fl oating water vegetationEggs: 1-4, greyish with dark specklesFood: small fi sh, amphibians, crustaceans, insects

K We recommendMonth: April, May, June, JulyTime: all dayLocation: colonies

First act of mating is a high, fast fl ight of the male who fl ies upwards to a hundred meters or so in order to show off his fl ying skills. In such a way, female can assess the hunting abilities of the male. Nesting site is chosen by a male, where he continues courtship displays with raised bill and lowered tail. Courtship also involves nuptial feeding when male brings food to the female.

111

Night Heron is a small heron with short legs, grey in colour with black head and back and white tuft . Night heron is a summer visitor of Skadar Lake, present between March and September.

Only small numbers of these birds winter on the Mediterranean, most migrate to tropical Africa. As the name suggests, Night Heron is most active at night. Sometimes they can be seen feeding in the shallow waters at sunset.

Nycti co rax nycti co rax

Night he ron

Night herons have a black bill, white tuft and large red eyes. Th eir backs are also black, wings are grey, while their legs are short and yellowish.

Q Length: 60-65 cmWing span: 105-110 cmWeight: 550-700 gHabitat: marshesNest: in colonies, mostly on trees or bushesEggs: 3-5, light blueFood: fi sh, amphibians, small mammals and insects

K We recommendSpring months: March, April, May, JuneTime: all dayLocation: Plavnica, Ornithological reserves: Pančevo oko, Crni žar

112

Wherever there are marshy lakes in South Europe one can see Little Egret, present during summer.

It can easily charm the observer while waking through the swamp on its long feet or standing motion-less waiting for the fi sh to pass. It is the most elegant bird, and it catches the prey with extreme precision. Sometimes these birds stamp their feet in order to disturb the prey that hides, which allows successful hunting.

Egret ta gar zet ta

Lit tle EgretQ Length: 55-65cm

Wing span: 88-95 cmWeight: 400-550 gHabitat: marshy lakes and swamps, salt plainsNest: in colonies, on trees, in shrubsEggs: 3-5, greenish-blueFood: fi sh, amphibians

K We recommendMonth: March, April, May, JuneTime: all dayLocation: Plavnica, ornithologi-cal reserves, riparian vegetation

Its legs are long and black with yellow „socks“. Th ey are slender and elegant in appearance, with a long neck. Bill is long and dark, like a dagger. During fl ight it shows broad, rounded wings, legs are trailing, head and neck held hunched up.

113

Large, duck-sized gull. Adult head and body are white, wings and back grey, bill yellow with a red dot on the lower side. It nests on the Golubovo isle on Skadar Lake. One brood with 3-4 eggs. It feeds on di-verse animal food, fi sh, crustaceans, molluscs, rubbish, olives.

La rus mic ha hel lis

Yel low-leg ged GullQ Length: 55-67 cm

Wing span: 130-158 cmWeight: 260-340 grHabitat: sea, lakesNest: on the ground, rocksEggs: 3-5Food: omnivorous

K We recommendMonth: March, April, May, JuneTime: all dayLocation: whole Lake and Golubovo ostrvo

Th ere is a colony on Skadar Lake that used to be on the isle of Mamula in Boka Bay. It was disturbed and driven away by tourists. Th is is a real example of how one marine species adapted to freshwater conditions.

114

During fl ight it shows long, broad wings, and long trailing legs; head and neck are held hunched up. Plumage is pure white, and its maintenance is of great importance to these birds, as they spend most of the active part of the day in water. Although they nest in colonies, they prefer to be alone or can be seen, mostly, in small groups. Small number of couples nests on Skadar Lake.

Egre tta al ba

Gre at Wih te EgretQ Length: 85-102 cm

Wing span: 140-170 cmWeight: 1-1,5 kgHabitat: extensive marshes and large lakes overgrown with reedsNest: colony, heap of twigs, or bushesEggs: 3-5, light blueFood: fi sh, amphibians

K We recommendMonths: October, November, December, JanuaryTime: all dayLocation: Whole Lake shores along the zone under vegetation

Great White Egret is an extremely rare bird. At the end of the 19th century, thousands of these birds were killed for their feathers, which were used to decorate the hats of ladies on European courts. Egrets never recovered from this massacre. Monitoring of these birds shows a slow increase of nesting populations in recent years.

115

Grey Heron is the most wide-spread heron species in Europe.

It is a large, elegant bird, grey in colour. Large, dagger-like bill is perfectly adapted for fi shing. They can stand still for hours until the prey approaches them. Aft er a suc-cessful hunt, Grey Heron preens its plumage. Grey Herons can of-ten be seen with half spread wings, shaking their throats, which helps them release excess heath. On Ska-

Ar dea ci ne rea,

Grey he ronQ Length: 90-98 cm

Wing span: 175-195 cmWeight: 1,1-1,7 kgHabitat: marshesNest: in colonies, on treesEggs: 4-6 light blueFood: fi sh, frogs and other small aquatic animals

K We recommendSpring months: March, April, May; December, January, Febru-aryTime: all dayLocation: Omerova isle, mouth of Morača River, whole Lake shore

Th e head, neck, and lower body of adults are mostly grey-whitish, except some black feathers on the neck and the head. Legs are long and yellowish-green. When fl ying, grey herons appear big with long and broad wings which they fl ap slowly and lightly. Legs trailing with contracted claws. First eggs are laid in the middle of February, and last chicks hatch at the beginning of September.

116

dar Lake, it nests in a mixed colony in the reserves and on Omerovo isle, where it builds nests on laurel trees. Such case is unique in the world. Nests resemble carelessly gathered heaps of material. During winter months, abundance increases owing to incomers.

117

It has a long bill and completely striped body sides. When dis-turbed, it panickly takes off in a zigzag line. Courtship displays are the most attractive form of their behaviour. Mortality of these birds is high, some 50% disappear due to uncontrolled hunting and other factors.

On Skadar Lake, it can be viewed in the winter and during migra-tions in large fl ocks. Since its migratory routes are long, Lake is a location where it rests.

Ga li na go ga li na go

Sni peQ Length: 25-27 cm

Wing span: 37-45 cmWeight: 90-130 grHabitat: fl oodplains, edges of marshesNest: in grass tuft s, vegetational cover and low vegetationEggs: 2-5Food: invertebrates and rotting vegetative parts

K We recommendMonths: spring migration, February, April, Autumn migration: Septem-ber, NovemberTime: all dayLocation: fl oodplains

Snipe has a characteristic feeding ac-tion. It probes the soft mud producing strong vibrations, so it can suck up the prey without getting the bill out of the ground.

118

It is a bird that can not remain unnoticed on Skadar Lake, and which can not be confused with any other due to its intensively coloured plum-age. Kingfi sher has green wings, back is blue, breast brightly orange, with a short tail and a long bill. On Skadar Lake, it is a resident bird, whose abundance fl uctuates.

Q Length: 16-17 cmWing span: 24-26 cmWeight: 35-45 gHabitat: springs, rivers, lakesNest: Eggs: 6-7, smooth, whiteFood: aquatic insects, crustaceans

K We recommendMonths: all yearTime: all dayLocation: willow trees near water, vegetation

Kingfi shers are very cautious birds, they construct nests in sheltered spots. Before it plunges into the water, it can be seen either perched on a branch or hovering for few seconds with rapid wingbeats.

King fi s her

Al ce do at this

119

Bu teo bu teo

Buz zardQ Length: 50-55 cm

Wing span: 115-130 cmWeight: 700-1200 gHabitat: forest clearings, forest edges, open meadowsNest: on treesEggs: 2-3, white-bluishFood: small mammals, reptiles, amphibians

K We recommendMonths: winter monthsTime: all dayLocation: willow trees near water, vegetation

Sometimes it eats half-dead and dead fi sh. It is believed that Buzzards are can-nibals.

Buzzard is a mid-sized bird with a heavy body. It has a round head on a thick neck, broad wings, short tail. Th e colour var-ies throughout the year. Female is larger than male. It soars with wings spread in the shape of the letter V. It is a wintering bird of Skadar Lake. It is frequent on willow trees in ornithological reserves in the winter.

120

Bird with a small head, slender body, long wings, long tail and legs. Th e wing position during fl ight is V-shaped. It is easily recognised dur-ing fl ight and hunting by the alternating sets of strong wingbeats. It fl ies low and fast during hunting; when it spots the prey, it agressively plung-es with outstretched claws. Sometimes it hunts walking. It is frequent on reed beds, and it will more readily observe alone than in company. It forms small fl ocks only for migrations.

Q Length: 48-56 cmWing span: 115-130 cmWeight: 500-900Habitat: forest clearings, forest edges, open meadowsNest: ground or shallow watersEggs: 2-3, white-bluishFood: small mammals, reptiles, amphibians

K We recommendMonths: winter monthsTime: all dayLocation: willow trees near water, vegetation

Cir cus aeru gi no sus

Marsh Har ri er

It is very sensitive to disturbance, and it suff ered greatly due to draining of marshlands and habitat pollution.

121

A beautiful black and white bird, with a thin crest on the head. Th e wings are very long and rounded. When nesting, the birds have a characteristic call. As nesting bird it is very rare in Montenegro, on Skadar Lake it is encountered during migrations and on wintering. It lives near water, on fl oodplains and fi elds.

Va ne lus va ne lus

Lap wing

It is oft en found on small islets, it is eas-ily recognised by its thundering fl ight and specifi c sound “vii-vi”.

Q Length: 28-31 cmWing span: 75-85 cmWeight: 180-250 grHabitat: wetlandsNest: groundEggs: 2-4 olive green, pear-shapedFood: invertebrates, insects, snails

K We recommendMonths: December, January, FebruaryTime: all dayLocation: Pančevo oko, Crni žar

122

Squacco Heron has a slightly shorter neck than other heron species. Its body is stocky. Plumage is yellow and white on the wings. It’s usually squatt ing so it is easily recognised - it reminds one of a yellow ball.

It is present on Skadar Lake between April and September, aft er which it migrates to tropical Africa. Ardeola is mostly soli-tary bird that feeds by stealth in marshy areas. During nesting, couples oft en join colonies of other heron species.

Ar de o la ral lo i des

Squacco HeronQ Length: 45-47cm

Wing span: 80-90cmWeight: 250-350gHabitat: all types of marshesNest: colony, on trees and shrubsEggs: 4-6, greenish-blueFood: fi sh, molluscs, water in-sects

K We recommendMonths: December, January, Feb-ruaryTime: all dayLocation: Pančevo oko, Crni žar

The bill is greyish with a black tip , eyes are yellow. Plumage of the upper body is yellowish-orange. Legs are also orange.

123

It is the size of a pigeon. Black-necked Grebe is a bird with a small, stocky body and a fan-like tuft behind eyes. The eyes are prominently red, bill is narrow, black and up-turned. Winter plumage on the neck is greyish.

Black-necked Grebe doesn’t nest on Skadar Lake, but is exclusively winter visitor, present between November and March. On some winters, it is very abundant – Skadar Lake holds a record in the region for the number of wintering Black-necked Grebes.

Po di ceps ni gri col lis

Black Necked GrebeQ Length: 28-34 cm

Wing span: 55-60 cmWeight: 90-130 grHabitat: lakes, marshesNest: fl oating on water vegeta-tionEggs: 2-5, yellow-brownFood: Fish, frogs, invertebrates

K We recommendMonths: December, January, February, MarchTime: all dayLocation: open waters

It nests in colony with gulls.

124

• Love• Binoculars – there is a wide spectrum of this equipment. Th e beginners have to learn the basics of binoculars. Th e power is expressed with two numbers, the fi rst one indicates magnifi cation, the second number is a measure in millimetres that tells us the diameter of the lens – larger diameter gives a sharper image. We recommend binoculars marked with 7x35 and 8x40 as the best option for the beginners• Ear becomes an important tool for identifi cation, as you are more likely to hear the bird than see it• An identifi cation key for birds• A notebook and a pen• A little bit of a drawing talent, so you can sketch bird’s basic features• Photo camera

What is required for birdwatching?

125

• If you want to enter the National park for birdwatching, you need a daily, weekly, weekend or annual permit• Access to ornithological reserves if strictly forbidden except ac-companied with expert guides recommended by the National Park Authorities• Observe in maximum silence and peace, as you may be disturbing mating or nesting, you may scare the bird off its nest, and abandoning an egg even for a short while can result in the failure of the brood• If you disturbed the birds, they will disappear from that spot, loos-ing confi dence to return to it• Observe the birds from a distance with binoculars• Maintain the distance, as in such a way you won’t cause distur-bance• Treat the birds with respect, never disturb them, nor take things away from their habitat

Codex

126

Nes

ting

on

the L

ake

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

CiconiiformesEgreta garzetta 0 2 2 2Egreta alba 2 2 0 2Egreta gularis 0Ardea cinerea 2 2 2 2Ardea purpureaCiconia nigra 0 0Ciconia ciconia 0 0Plegadis falcinelus 0 1 1 ?Platalea leucorodia 1 1

AnseriformesCygnus cygnus 1Cygnus olor 1Anser anser 1Anser fabalis 1Anser albifrons 1Anser erytropus 0Tadorna tadorna 0Anas penelope 2 3Anas strepera 1 2Anas crecca 2 2 2Anas plathyr. 4 3 3 3Anas acuta 1 2 UAnas querqu. 1 4 1 1

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

GaviformesGavia stellata 0Gavia arctica 1Gavia imer 0

PodicipediformesPodiceps cristatus 3 3 3 4Podiceps grisegena 1Podiceps auritus 0Podiceps nigricollis 3 4Tachybaptus rufi colis 4 4 4 4

PelecanoformesPelecanus crispus 0 1 1 1Phalacrocorax carbo 4 4 4 4Phalacrocorax aristotelis 0Phalacrocorax pygmeus 2 3 3 3

CiconiiformesBotaurus stellaris 1 1 1 1Ixobrychus minutus 2 2 2Nycticorax nycticorax 3 2 3Ardeola raloides 3 3 3Bubulcus ibis ?

127

Season

Gni

ježđ

enje

S.j.

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

AnseriformesAnas clypeata 1 1 1Netta rufi na 0Aythya nyroca 2 2 2 2Aythya fuligula 3 2 1 1Aythya marila 1Clangula hyemalis 0Melanitta nigra 0Melanitta fusca 0Bucephala clangula 3Mergus serrator 1Mergus merganser 1

AccipitiformesAccipiter gentilis 1 1Accipiter nisus 2 2Accipiter brevipes 2 2Buteo buteo 3 2 2Buteo rufi nus 0 RAquila pomarina 0 0Aquila clanga 1 0Aquila heliaka 0 0

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

AccipitiformesAquila chrysaetos 1 1 1 1Hieraaetus pennaus ?Hieraaetusfasciatus ?

Pandion hallaetus 0Falco naumani 1 1Falco tinnunculus 1 1 1 1Falco vespertinus 1 1Falco columbarius 1 1Falco subbuteo 1 1 1Falco eleonare ?Falco biarmicus 0 0 0Falco cherug 0Falco peregrinus 0 0 0 0

GalliformesAlectoris graeca 2 2 2 2Perdix perdix 1 1 1 1Coturnix coturnix 1 1 3Phasianus colchicus 1 1 1 1Rallus aquaticus 2 2 2 2Porzana porzana 2 2 2 2

128

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

GalliformesPorzana parva 1 1 1Crex crex 1 1 1Gallinula chloropus 3 3 3 3Fulica atra 4 4 4 4

GruiformesGrus grus 1Otis tarda 1

CharadriformesHaemantopus ostralegus 1 1Himantopus himantopus 1 1Recurvirostra recurvirostra 0 ,MGlareola partincola 1 1 2Charadrius dubius 2 2Charadrius hiaticula RPluvialis apricaria 0 0Pluvialis squatarola 0 0Vanelus vanelus 3Calidris minuta 1 2Calidris ferruginea 1 1

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

CharadriformesCalidris alpina 2 2Philomachus pugnax 3 3Lymnocryptes minimus 1 1Gallinago gallinago 3 2 2Gallinago media 0Scolopax rusticola 1Limosa limosa 1 3 2Numenius arquata 1 1 1Tringa totanus 1 2 1 2Tringa stagnatilis 1 1Tringa nebularia 2 1 1Tringa ochropus 2 1 2Tringa glareola 2 2Tringa erythropus 0 1 1 1Actitis hypoleucos 2 2 2 2Larus melanocephalus 1Larus minutus 2 1 2Larus ridibundus 4 3 2 4Larus canus 1 0Larus fuscus 0Larus cachinnans 3 3 3 3

129

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

CharadriformesSterna hirundo 3 3 3Sterna albifrons 1 1 1Sterna caspia 1 2Chlidonias hybrida 1 3 3 4Chlidonias niger 2 2Chlidonias leucopterus 1 1Columba livia 2 2 2 2Columba oenas 1 1Columba palumbus 1 1Streptopelia decaocto 3 3 3 3Streptopelia turtur 2 2 3

CuculiformesClamator glandarius 0Cuculus canorus 2 2 2Otus scops 2 2 2

StrigiformesBubo bubo 1 1 1 1Athene noctua 2 2 2 2

Season

Nes

ting

on

the L

ake

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

StrigiformesStrix aluco 1 1Asio otus 2 2 2 2Asio fl ammeus 1 1

CaprimulgiformesCaprimulgus europaeus 2 2 2

ApodiformesApus apus 2 2 2Apus melba 3 3 3

CoraciformesAlcedo athis 3 2 2 3Merops apiaster 2 2 2Coracias garrulus 2 1 1Upupa epops 2 2 2Jynx torquilla 3 2 2

PiciformesPicus viridis 1 1 1 1Dendrocopus syriacus 2 2 2 2Dendrocopus medius 0 0 0 0Dendrocopus minor 0 0 0 0Dendrocopus major 1 1 1 1

PasseriformesMelanocorrypha calandra 1 2 2 2Calandrella brachydactyla 1 3 3 2Galerida cristata 1 2 2 2Lullula arborea 1 1Alauda arvensis 1 2 2 2Riparia riparia 3 3 3

130

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

Psseriformes Hirundo rustica 3 3 3Hirundo daurica 1 1Delichon urbica 3 3 3Anthus campestris 2 2 2Anthus trivialis 3 2 2Anthus pratensis 2 2Anthus cervinus 1Anthus spinoletta 3 3 3Motacilla fl ava 3 2 3Motacila cinerea 2 1 2Motacila alba 2 2 2 2Bombycilla ga rrulus 0Cinclus cinclus 1Troglodytes troglodytes 2 2 2Prunella modularis 3 3 3Erithacus rubecola 3 3 1 3Luscinia megarhynchos 2 2Phoenicurus ochruros 2 2Phoenicurus phoenicurus 2 2Saxicola rubetra 2 2

Season

Nes

ting

on th

e Lak

e

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

PasseriformesSaxicola torquata 0 2 3Oenanthe oenanthe 2Oenanthe hispanica 3 3 3Monticola saxatilis 1 1Monticola solitarius 2 2 2Erithacus rubecula 3 3 3Turdus torquatus 1Turdus merula 3 2 2 3Turdus pilaris 3 3Turdus philomelos 2 2Turdus iliacus 2 2Turdus viscivorus 1Cettia cetti 2 2 2 2Acrocephalus schoenobaenus 4 2Acrocephalus scirpaceus 1 1Acrocephalus arundinaceus 3 3 3 xHipolais pallida 2 2 2 xHipolais olivetorum 1 1 xHipolais icterina 1 1Sylvia cantillans 3 3 3 xSylvia melanocephala 1 1

131

Season

Nes

ting

on th

e La

ke

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

PasseriformesSylvia atricapilla 1 4 2 2Sylvia hortensis 1 1Sylvia curruca 3 1 1Sylvia communis 2 2 2Sylvia borin 2 1 1Phylloscopus bonelli 1Phylloscopus sibilatrix 2 1 1Phylloscopus collybita 3 2 2 2Phylloscopus trochilus 1 1Regulus regulus 2 2 2Regulus ignicapillus 1Ficedula albicollis 2Ficedula hypoleuca 2Muscicapa striata 3 4Parus palustris 1Parus lugubris 1 1 1Parus ater 1Parus caeruleus 2 1 1 1Parus major 3 2 2 3Aegithalos caudatus 2 1 1 1Panurus biarmicus 0Remiz pendulinus 3 2 2

Season

Nes

ting

on th

e La

ke

Win

ter

Sprin

g

Sum

mer

Autu

mn

PasseriformesSitta neumayer 2 2 2Tichodroma muraria 1Certhia brachydactyla 0Passer domesticus 4 4 4 4Passer hispaniolensis 2 2 2Passer montanus 2 2 2 2Fringilla coelebs 2 4 2 2Fringilla montifringilla 1Carduelis chloris 2 2 2 2Carduelis carduelis 3 3 3 3Carduelis spinus 2Carduelis cannabina 1 1 1 1Serinus serinus 2Coccothraustes coccothraustes 1 2

Pyrrhula pyrrhula 1Emberiza citrinella 1 2 2 1Emberiza cirlus 1 2 2 1Emberiza cia 1 1 1Emberiza schoeniclus 3 3 2Emberiza melanocephala 2 2 2Emberiza calandra 3 3 3

ptice jezera - documents.rec.orgdocuments.rec.org/publications/ptice_skadarskog_jezera.pdf ·...

Documents