PPsychologiczne sychologiczne problemy adaptacji problemy adaptacji żołnierzy po powrocie z żołnierzy po powrocie z misji poza granicami misji poza granicami kraju.kraju.

STRESSTRES

Stres jest codziennym elementem Stres jest codziennym elementem życia żołnierza w trakcie pobytu na życia żołnierza w trakcie pobytu na misjach poza granicami krajumisjach poza granicami kraju

Stres to natychmiastowa reakcja Stres to natychmiastowa reakcja organizmu na wszelkie organizmu na wszelkie -- negatywne negatywne i pozytywne i pozytywne –– bodźce z zewnątrz.bodźce z zewnątrz.

Zagrożenia militarne w rejonie misjiZagrożenia militarne w rejonie misji

Możliwe źródła stresu:Możliwe źródła stresu: Stałe niebezpieczeństwo ostrzelania przez nieznanych sprawcówStałe niebezpieczeństwo ostrzelania przez nieznanych sprawców Możliwość występowania aktów terrorystycznych przy wykorzystaniu min Możliwość występowania aktów terrorystycznych przy wykorzystaniu min ––

pułapek, samochodów pułapek, samochodów –– pułapek, bomb, zamachowcówpułapek, bomb, zamachowców-- samobójców itp..samobójców itp.. Pozostałości ostatniego konfliktu Pozostałości ostatniego konfliktu –– miny, niewybuchyminy, niewybuchy Nieprzewidywalność ataków Nieprzewidywalność ataków –– poczucie stałego zagrożenia, obawa przed poczucie stałego zagrożenia, obawa przed

cierpieniem, śmiercią kalectwem cierpieniem, śmiercią kalectwem Trudności w rozpoznawaniu zagrożeń militarnych wynikające z rozwoju Trudności w rozpoznawaniu zagrożeń militarnych wynikające z rozwoju

sytuacji wewnętrznej oraz konfliktów powodowanych różnicami sytuacji wewnętrznej oraz konfliktów powodowanych różnicami mentalnymimentalnymi

Prawdopodobieństwo przekształcenia się nieporozumień z ludnością Prawdopodobieństwo przekształcenia się nieporozumień z ludnością cywilną w otwarte konflikty z użyciem broni cywilną w otwarte konflikty z użyciem broni

Niewystarczająca znajomość lub lekceważenie przepisów bezpieczeństwa Niewystarczająca znajomość lub lekceważenie przepisów bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z materiałami wybuchowymi, sprzętem technicznym przy obchodzeniu się z materiałami wybuchowymi, sprzętem technicznym oraz nieuwzględnianie warunków naturalnych (charakter terenu, oraz nieuwzględnianie warunków naturalnych (charakter terenu, nawierzchni dróg, temperatury) nawierzchni dróg, temperatury)

Długotrwały wysiłek fizyczny w niektórych akcjach: brak odpoczynku i Długotrwały wysiłek fizyczny w niektórych akcjach: brak odpoczynku i snu, ograniczenia w higienie osobistej, nieregularne spożywanie posiłkówsnu, ograniczenia w higienie osobistej, nieregularne spożywanie posiłków

Żródła stresu bojowego Żródła stresu bojowego –– zagrożenia militarne zagrożenia militarne

Możliwe źródła stresu:Możliwe źródła stresu: Długotrwałe napięcie psychiczne, Długotrwałe napięcie psychiczne, Akcje z użyciem broni lub innych środków przemocy, widok Akcje z użyciem broni lub innych środków przemocy, widok

zabitych i rannych, krwi, zniszczeń,zabitych i rannych, krwi, zniszczeń, Inne akcje: rozminowywanie, niszczenie materiałów Inne akcje: rozminowywanie, niszczenie materiałów

wybuchowych, broni, amunicji,wybuchowych, broni, amunicji, Akcje ratownicze Akcje ratownicze –– ewakuacja i pomoc medyczna osobom ewakuacja i pomoc medyczna osobom

rannym wykonującym takie zdania,rannym wykonującym takie zdania, Akcje kierowane przeciwko dużym zgromadzeniom Akcje kierowane przeciwko dużym zgromadzeniom

(manifestacjom) ludności cywilnej, niekiedy z udziałem (manifestacjom) ludności cywilnej, niekiedy z udziałem kobiet i dzieci traktowanych jako „żywe tarcze”,kobiet i dzieci traktowanych jako „żywe tarcze”,

Działanie w terenie nieznanym, z reguły nieprzyjaznym: Działanie w terenie nieznanym, z reguły nieprzyjaznym: konieczność przestrzegania prawa konfliktów zbrojnych, konieczność przestrzegania prawa konfliktów zbrojnych, często przeciwko tym, którzy nie przestrzegają żadnych często przeciwko tym, którzy nie przestrzegają żadnych zasad i praw.zasad i praw.

Zmęczenie walkąZmęczenie walką

Wojna jest bardziej stresogenna niż Wojna jest bardziej stresogenna niż najcięższy z treningów. Dobra kondycja najcięższy z treningów. Dobra kondycja psychiczna i fizyczna pomaga w radzeniu psychiczna i fizyczna pomaga w radzeniu sobie ze stresem, lecz nie uwalnia od sobie ze stresem, lecz nie uwalnia od odczuwania strachu i innych nieprzyjemnych odczuwania strachu i innych nieprzyjemnych doznań przed, w czasie i po walce.doznań przed, w czasie i po walce.

Zespół tych symptomów nazywa się Zespół tych symptomów nazywa się „„WYCZERPANIEM WALKĄWYCZERPANIEM WALKĄ” i jest ” i jest naturalnym naturalnym wynikiem wykonywania wynikiem wykonywania trudnych zadań w ekstremalnych, trudnych zadań w ekstremalnych, zagrażających życiu warunkach.zagrażających życiu warunkach.

OBJAWY FIZYCZNE I ZMIANY W OBJAWY FIZYCZNE I ZMIANY W ZACHOWANIU:ZACHOWANIU:

Silne napięcie mięśni aż do odczuwania bólu, dygotanie, Silne napięcie mięśni aż do odczuwania bólu, dygotanie, nerwowość ruchów, niemożność usiedzenia w jednym miejscu, nerwowość ruchów, niemożność usiedzenia w jednym miejscu, niezgrabność i brak precyzji w działaniu;niezgrabność i brak precyzji w działaniu;

Nadwrażliwość na bodźce Nadwrażliwość na bodźce –– podrywanie się z przerażeniem z podrywanie się z przerażeniem z powodu nagłego, głośnego dźwięku lub gwałtownego ruchu;powodu nagłego, głośnego dźwięku lub gwałtownego ruchu;

Zimny pot, suchość w ustach, bladość skóry, trudności ze Zimny pot, suchość w ustach, bladość skóry, trudności ze skupieniem;skupieniem;

Kołatanie serca, zawroty głowy, poczucie bycia skołowanym;Kołatanie serca, zawroty głowy, poczucie bycia skołowanym; Poczucie braku tchu w piersiach, zbyt szybki oddech, mrowienie Poczucie braku tchu w piersiach, zbyt szybki oddech, mrowienie

w kończynach;w kończynach; Skurcze i drętwienia;Skurcze i drętwienia; Rozstrój żołądka, mogą występować wymioty;Rozstrój żołądka, mogą występować wymioty; Wypróżnianie się i/lub moczenie w sytuacji nagłego zagrożenia;Wypróżnianie się i/lub moczenie w sytuacji nagłego zagrożenia; Rozwolnienie lub zatwardzenie, częste oddawanie moczu;Rozwolnienie lub zatwardzenie, częste oddawanie moczu; Znużenie: poczucie bycia zmęczonym, wypompowanym, Znużenie: poczucie bycia zmęczonym, wypompowanym,

wykonywanie najmniejszych ruchów z wielkim wysiłkiem;wykonywanie najmniejszych ruchów z wielkim wysiłkiem; Poczucie bycia nieobecnym, uporczywe wpatrywanie się wPoczucie bycia nieobecnym, uporczywe wpatrywanie się w dal.dal.

PSYCHICZNE OBJAWY:PSYCHICZNE OBJAWY: Niepokój: rozstrojenie nerwowe, poczucie udręczenia, Niepokój: rozstrojenie nerwowe, poczucie udręczenia,

oczekiwanie na najgorsze;oczekiwanie na najgorsze; Drażliwość: przeklinanie, narzekanie, wybuchowość;Drażliwość: przeklinanie, narzekanie, wybuchowość; Trudności w skupieniu uwagi, w przypomnieniu sobie Trudności w skupieniu uwagi, w przypomnieniu sobie

szczegółów;szczegółów; Trudności w myśleniu, mówieniu, komunikowaniu się z innymi;Trudności w myśleniu, mówieniu, komunikowaniu się z innymi; Trudności w zasypianiu, budzenie się z powodu koszmarów Trudności w zasypianiu, budzenie się z powodu koszmarów

sennych;sennych; Smutek, zgryzota, płaczliwość;Smutek, zgryzota, płaczliwość; Ciągłe rozpamiętywanie np. śmierci, ran odniesionych przez Ciągłe rozpamiętywanie np. śmierci, ran odniesionych przez

kolegów, uniemożliwiające dalsze działanie; kolegów, uniemożliwiające dalsze działanie; Wyrzuty sumienia z powodu popełnionych błędów lub Wyrzuty sumienia z powodu popełnionych błędów lub

uporczywe rozpatrywanie tego, co powinno się wtedy zrobić a uporczywe rozpatrywanie tego, co powinno się wtedy zrobić a nie zrobiło;nie zrobiło;

Poczucie opuszczenia przez dowódców lub kolegów zPoczucie opuszczenia przez dowódców lub kolegów zpododdziału;pododdziału;

Zachwianie poczucia pewności siebie i zaufania do pododdziału.Zachwianie poczucia pewności siebie i zaufania do pododdziału.

Zachowania w stresie wojennym

Adaptacja Dysfunkcjonalne zachowania stresowe

Nieracjonalne/

przestępcze zachowaniaZmęczenie walką

Zjednoczenie się jednostki;Lojalność w stos. do kolegów, przełożonych, identyfikacja z jednostką;Poczucie elitarności;Poczucie misji;Podwyższona tolerancjana trudy, niewygody, ból i rany;Poczucie celu;Akty heroizmu, odwagi, samopoświęcenia

Zabijanie jeńców, nie branie jeńców;Tortury, zbędna brutalność;Zabijanie zwierząt;Uzależnienia od alkoholu/Narkotyków;Naruszenia dyscypliny;Odmowa wykonania rozkazu, Dezercja; Samookaleczenia;Zastraszanie przełożonych

Podwyższony stan gotowości, lęku, strachu, poirytowania, gniewu, wściekłości, winy, samozwątpienia, żałoby;Fizyczne objawy stresu; Utrata poczucia pewności siebie;Utrata nadziei i wiary;Depresja, bezsenność;Ataki paniki, wyczerpanie, apatia; Utrata umiejętności i pamięci;Słowotok lub/i milczenie;Halucynacje

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Niekontrolowane bolesne wspomnienia, „flashbacki”, problemy ze snem, koszmary senne, izolacja społeczna,wycofanie, lęk, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków,

Pozytywne zachowania stresowe

Niemożność uporania się ze stresem Niemożność uporania się ze stresem przejawia się w działaniach żołnierza przejawia się w działaniach żołnierza i jego poziomie funkcjonowania.i jego poziomie funkcjonowania.

Stanowi zagrożenie dla niego Stanowi zagrożenie dla niego samego, kolegów jak i osób z samego, kolegów jak i osób z najbliższego otoczenia.najbliższego otoczenia.

ASD ASD –– Zespół Ostrego StresuZespół Ostrego Stresu Czas trwania: do 30 dni po zdarzeniuCzas trwania: do 30 dni po zdarzeniu Objawy:Objawy:

–– Dysocjacja (odrętwienie, zredukowana Dysocjacja (odrętwienie, zredukowana świadomość, depersonalizacja, derealizacja, świadomość, depersonalizacja, derealizacja, amnezja),amnezja),

–– Ponowne doświadczanie urazowego Ponowne doświadczanie urazowego zdarzenia,zdarzenia,

–– Unikanie myśli, uczuć lub miejsc,Unikanie myśli, uczuć lub miejsc,–– Pobudzenie, wyraźny niepokój,Pobudzenie, wyraźny niepokój,–– Upośledzenie funkcjonowania.Upośledzenie funkcjonowania.

PTSD PTSD –– Zespół Stresu PourazowegoZespół Stresu Pourazowego

Czas trwania: co najmniej 1 miesiąc po urazieCzas trwania: co najmniej 1 miesiąc po urazie Objawy:Objawy:

–– Ponowne doświadczanie urazowego zdarzenia, Ponowne doświadczanie urazowego zdarzenia, –– Unikanie myśli, uczuć, rozmów, wyobcowanie, Unikanie myśli, uczuć, rozmów, wyobcowanie,

ograniczony zakres przeżywanych emocji, ograniczony zakres przeżywanych emocji, poczucie ograniczonej przyszłości;poczucie ograniczonej przyszłości;

–– Pobudzenie (nadmierna czujność, bezsenność, Pobudzenie (nadmierna czujność, bezsenność, podwyższona reakcja przestrachu, podatność podwyższona reakcja przestrachu, podatność na irytację, trudności z koncentracją).na irytację, trudności z koncentracją).

CZASCZASPrzebieg ostryPrzebieg ostry:: Objawy utrzymują się krócej Objawy utrzymują się krócej niż trzy miesiące. niż trzy miesiące.

Przebieg chronicznyPrzebieg chroniczny:: Objawy utrzymują Objawy utrzymują się dłużej niż trzy miesiące.się dłużej niż trzy miesiące.

Przebieg opóźnionyPrzebieg opóźniony:: Symptomy pojawiają Symptomy pojawiają się co najmniej pół roku po urazie.się co najmniej pół roku po urazie.

Pojawiają się także u wielu ofiar objawy Pojawiają się także u wielu ofiar objawy „drugorzędne”: niepokój, depresja, „drugorzędne”: niepokój, depresja, nadużywanie środków psychoaktywnych, nadużywanie środków psychoaktywnych, wyczerpanie, spadek wydajności pracy, wyczerpanie, spadek wydajności pracy, „poczucie winy ocalonego”. „poczucie winy ocalonego”.

PTSD RZADKO ROZWIJA SIĘ JAKO SAMODZIELNY ZESPÓŁ ZABURZEŃ.

ZWYKLE TOWARZYSZĄ MU:

1. DEPRESJE2. FOBIE3. NARKOMANIA (LEKOMANIA)4. ALKOHOLIZM5. DYSFUNKCJE SEKSUALNE6. PRÓBY SAMOBÓJCZE7. SYNDROM „OCALONEGO”

METODY I PROCEDURY METODY I PROCEDURY ODREAGOWANIA PSYCHOLOGICZNEGOODREAGOWANIA PSYCHOLOGICZNEGO

KTO POTRAFI POMÓC SOBIE KTO POTRAFI POMÓC SOBIE --

POTRAFI POMÓC SWOIM POTRAFI POMÓC SWOIM KOLEGOMKOLEGOM

Co powinieneś robić jeśli przeżyłeś zdarzenie traumatyczne?

• Koncentruj się na swoich doświadczeniach w innych tudnych sytuacjach, na tym jak sobie poradziłeś i co pozwoliło ci przetrwać,

• Myśl o przyszłości, planuj co zrobisz jak wrócisz,• Kontaktuj się z rodziną tak często, jak możesz,• Dostarczaj swojemu organizmowi wystarczające ilości jedzenia, picia i snu,

• Nie zażywaj substancji odurzających,• Mów szczerze o swoich uczuciach,• Powstrzymaj się od oskarżania innych lub podejmowania ważniejszych decyzji,

• Nie obwiniaj się. Otwórz się na ludzi i spędzaj z nimi czas.

• Uprawiaj regularnie wysiłek fizycznie (bieganie, siłownia),• Nie izoluj się od otoczenia, przebywaj w towarzystwie innych,

• Wiedz, że twoje reakcje w sytuacji stresu nie sa ani nadzwyczajne ani nienormalne,

• Kontaktuj się z psychologiem, kapelanem,• Zachowaj poczucie

humoru

Defusing Defusing -- definicjadefinicja

(ang. (ang. –– rozbrojenie, stępienie). rozbrojenie, stępienie). metoda pomocy psychologicznej, metoda pomocy psychologicznej, sprowadzającą się do odreagowania sprowadzającą się do odreagowania silnych emocji i napięć silnych emocji i napięć spowodowanych udziałem w spowodowanych udziałem w szczególnie dramatycznych szczególnie dramatycznych wydarzeniach. wydarzeniach.

Zasadnicze cele defusinguZasadnicze cele defusingu Organizuje się w tym samym dniu i w miejscu Organizuje się w tym samym dniu i w miejscu

wydarzenia lub w jego pobliżuwydarzenia lub w jego pobliżu

Spotkanie prowadzi dowódca małej grupy Spotkanie prowadzi dowódca małej grupy zadaniowej biorącej udział w akcji zadaniowej biorącej udział w akcji

Defusing jest instrumentem pomocy, z którego Defusing jest instrumentem pomocy, z którego warto korzystać warto korzystać –– nawet wtedy, gdy objawów nawet wtedy, gdy objawów stresu nie dostrzegamy ani u siebie, ani u stresu nie dostrzegamy ani u siebie, ani u podwładnychpodwładnych

Wskazane jest aby każdy żołnierz Wskazane jest aby każdy żołnierz –– uczestnik misji uczestnik misji wiedział na czym polega metoda defusingu i wiedział na czym polega metoda defusingu i uczestniczył w takich spotkaniach. uczestniczył w takich spotkaniach.

Faza I Faza I –– wprowadzeniewprowadzenie–– prowadzący objaśnia przebieg defusingu, prowadzący objaśnia przebieg defusingu,

zwraca uwagę na zasadę poufności, szczerości zwraca uwagę na zasadę poufności, szczerości i wzajemnego zaufania. Podkreśla rolę i wzajemnego zaufania. Podkreśla rolę wzajemnego wsparcia i zaufania w wzajemnego wsparcia i zaufania w pododdziale.pododdziale.

Faza II Faza II –– wymiana spostrzeżeń i opiniiwymiana spostrzeżeń i opinii–– uczestnicy omawiają przebieg wydarzenia, uczestnicy omawiają przebieg wydarzenia,

opisują swoje reakcje i wyrażają opinie (nie opisują swoje reakcje i wyrażają opinie (nie oceny!). Wskazane jest aby wypowiadali się oceny!). Wskazane jest aby wypowiadali się wszyscy, choć w dowolnej kolejności. wszyscy, choć w dowolnej kolejności.

Faza III Faza III –– zakończeniezakończenie–– Podkreślenie, że wszystkie zaobserwowane u Podkreślenie, że wszystkie zaobserwowane u

siebie reakcje oraz uczucia mają normalny, siebie reakcje oraz uczucia mają normalny, naturalny charakter. Niektórzy z uczestników naturalny charakter. Niektórzy z uczestników mogą wymagać dłuższej rozmowy.mogą wymagać dłuższej rozmowy.

FAZY DEFUSINGU

Podstawowe zasady pomocy Podstawowe zasady pomocy psychologicznej w warunkach misjipsychologicznej w warunkach misji

1. Zasada szybkości 1. Zasada szybkości –– niezwłocznego niezwłocznego udzielania pomocy. udzielania pomocy.

2. Zasada bliskości 2. Zasada bliskości –– udzielania pomocy w udzielania pomocy w warunkach polowych i w otoczeniu wojska.warunkach polowych i w otoczeniu wojska.

3. Zasada normalności 3. Zasada normalności –– traktowania traktowania żołnierzy, którzy ulegli stresowi jako osoby żołnierzy, którzy ulegli stresowi jako osoby zdrowe, a ich zachowania jako normalne zdrowe, a ich zachowania jako normalne reakcje na nienormalne warunki i sytuacje. reakcje na nienormalne warunki i sytuacje.

Podstawowe zasady pomocy Podstawowe zasady pomocy psychologicznej w warunkach misji psychologicznej w warunkach misji –– c.d.c.d.

4. Zasada nadziei 4. Zasada nadziei –– tworzenie przekonania, że tworzenie przekonania, że reakcje stresowe są odwracalne i możliwy jest reakcje stresowe są odwracalne i możliwy jest szybki powrót do równowagi psychicznej.szybki powrót do równowagi psychicznej.

5. Zasada perswazji 5. Zasada perswazji –– zestresowanego żołnierza zestresowanego żołnierza należy wspierać poprzez cierpliwe i życzliwe należy wspierać poprzez cierpliwe i życzliwe traktowanie.traktowanie.

6. Zasada prostoty stosowanych środków 6. Zasada prostoty stosowanych środków pomocy pomocy –– stosowanie prostych metod stosowanie prostych metod wspomagających np.: dobre słowo, rozsądna wspomagających np.: dobre słowo, rozsądna rada, wysłuchanie.rada, wysłuchanie.

ODZYSKIWANIE RÓWNOWAGI ODZYSKIWANIE RÓWNOWAGI PO WYCZERPANIU WALKĄPO WYCZERPANIU WALKĄ

Podczas walki stres jest tak ogromny, że nawet Podczas walki stres jest tak ogromny, że nawet najbardziej odporni żołnierze mogą odczuwać najbardziej odporni żołnierze mogą odczuwać symptomy wyczerpania walką i tymczasowo symptomy wyczerpania walką i tymczasowo stanowić problem dla pododdziału.stanowić problem dla pododdziału.

Odpoczynek pozwoli szybko poczuć się lepiej. Odpoczynek pozwoli szybko poczuć się lepiej. Czasami ty lub twoi koledzy będą zmuszeni udać się Czasami ty lub twoi koledzy będą zmuszeni udać się na tyły lub do grupy medycznej aby odpocząć.na tyły lub do grupy medycznej aby odpocząć.

Jeżeli to się wydarzy, zapewnij kolegę, że grupa liczy Jeżeli to się wydarzy, zapewnij kolegę, że grupa liczy na jego szybki powrót. Po powrocie przywitajcie go i na jego szybki powrót. Po powrocie przywitajcie go i oczekujcie znowu pełnej dyspozycyjności do oczekujcie znowu pełnej dyspozycyjności do wykonywania zadań.wykonywania zadań.

Nie dziw się i nie martw, jeżeli niektóre oznaki Nie dziw się i nie martw, jeżeli niektóre oznaki zmęczenia walką (jak koszmary i nadwrażliwość na zmęczenia walką (jak koszmary i nadwrażliwość na bodźce) będą przez pewien okres pojawiały się po bodźce) będą przez pewien okres pojawiały się po twoim powrocie z wojny do domu. To jest również twoim powrocie z wojny do domu. To jest również normalny objaw.normalny objaw.

Zarządzanie stresemZarządzanie stresem

Strategia radzenia sobie z negatywnymi Strategia radzenia sobie z negatywnymi skutkami stresu polegająca na zmianach skutkami stresu polegająca na zmianach środowiska pracy, które ograniczą liczbę środowiska pracy, które ograniczą liczbę intensywność płynących ze środowiska intensywność płynących ze środowiska stresorów jest w przypadku udziału w stresorów jest w przypadku udziału w walce zbrojnej niemożliwa, stąd należy walce zbrojnej niemożliwa, stąd należy zapobiegać występowaniu niekorzystnych zapobiegać występowaniu niekorzystnych konsekwencji stresu bojowego poprzez konsekwencji stresu bojowego poprzez skuteczne zarządzanieskuteczne zarządzanie stresemstresem

Edukacja!!!Edukacja!!!

-- wiedza na temat: stresu, w tym wiedza na temat: stresu, w tym traumatycznego, objawów, konsekwencji traumatycznego, objawów, konsekwencji (prasa, radio, tv),(prasa, radio, tv),

-- wiedza z zakresu sposobów radzenia wiedza z zakresu sposobów radzenia sobie,sobie,

-- znajomość najprostszych technik znajomość najprostszych technik relaksacyjnych.relaksacyjnych.