7/22/2019 protexta-09

1/32

09INVERNO 08-09

Revi

stade

libr

os

TEMPO

SNo

vos

Entrevistaa

GaoXingjian

px

2-3

Narrativa:

Categoras

emisteriod

e

CamiloGon

sar

px

4

Infantil:

Brincadeira

eafasiaanim

al

px

8

Poesa:

Marado

Cebreiroeo

suxeitorebe

lde

px

10

Entrevistaa

ManuelRiva

s

px

16-19

Ensaio:

Asoidade

deAlthusse

r

px

20

GalicianBooks

breseen

Frncfort

px

26

Porque

posiblea

lectura?,

deCarlosLema

px

27

ManuelRivasO esquecemento a principal ferramentade control das mentes px 16

7/22/2019 protexta-09

2/32

C

rtica

proTago

nista

Traballo e ideas:Xiana Arias, Rebeca Baceiredo Manuel M. Barreiro,

Leonardo F. Campos, Arturo Casas, Xabier Cordal, Manuel Darriba,

Taciana Fisac, Tamara de la Fuente, Ivn Garca, Fernando Garrido,

Xos Carlos Hidalgo, Bieito Iglesias, Mara Lado, Carlos Lema, David

Lombao, Sabela Lpez Pato, Inma Lpez Silva, Isaac Lourido, Ana

Luna, Martin Pawley, Montse Pena, Xos Manuel Pereiro, Marcos S.

Prez, Marta Prez Pereiro, Beln Pual, Armando Requeixo, Mara

Reimndez, Lara Rozados, Daniel Salgado, Francisco Sampedro, JosManuel Sande, Teresa Seara, Cristina Silva, Samuel Solleiro, Isabel

Soto, Andrs Torres Queiruga, Roi Vidal, XGG.

Nmero 9Inverno 08-09

Director:Lus lvarez Pousa

Edita:Atlntica de Comunicacin e Informacinde Galicia SA

Presidenta:Ana Fernndez Puentes

Ra dos Porrns, 8-2 Meixonfro, 15705 SantiagoTfno. 981 557 117-19info@temposnovos.net

ProTexta distribese conxuntamente coa revista TEMPOS Novos e cos xornais El Ideal Gallego, Diario de Ferrol, Diario de Arousa e Diar io de Bergantios.Os nmeros anteriores pdense descargar de balde en www.temposdixital.com

Coordinacin e correcin lingstica: Ana Salgado

Edicin: Aurelio Castro

Deseo orixinal: scar Otero

Maquetacin: Andrea Lpez

Xerencia: Fernando de Paz

Publicidade: publicidade@temposnovos.net. Tel.- 981 557 119

Impresin: Editorial La Capital SL

Depsito legal:C 3168-2006

Suxestins, dbidas, queixas e propostas:protexta@temposnovos.net

Entrevista -case imaxinaria- a Gao Xingjian

Un escritor e os seus asuntos

Gao Xingjian non come marisco. Ignoro seeste dato pertinente hora de trazar unperfil do premio Nobel de literatura doano 2000, pero como o vin (no restauran-

te Barrola da ra santiaguesa do Franco) cntollo. home riseiro e cerimonioso por cumprir co tpicooriental, que taxa as falas ags que xurda o tema doteatro. Ese asunto apaixnao e entn exprsase nunfrancs de palabras estranguladas e enfiadas en res-tra de chourizos. Aqu intervn seguramente o feitode ser o chins un idioma de estrutura monosilbi-ca. A propsito da lingua literaria, fxonos o escritoralgunhas confidencias: A lingua que eu propoo alingua viva, louz e xil do home actual. Creo que ovocabulario dialectal pose maior capacidade pra ex-presar sensacis que o normalizado. O uso axeitadodo lxico, a morfoloxa e a sintaxe dalgs dialectospode arriquecer o chins moderno: en La montaadel alma(Ediciones del Bronce, 2001) existen nume-rosos experimentos deste xnero. A seducin quesobre Gao exerce a lingua oral viva explica por qu(na alocucin que dirixiu aos asistentes na entregados premios Rosala de Castro celebrada en Fonseca)se congratulou de que haxa escritores galegos que sesirvan da nosa lingua, dun idiomavivant.

Pero volvendo ao rego da mariscada que refugoue do teatro que lle tirou da lingua, o autor dO sinalde alarma(estreada en 1982), dA estacin de autobu-ses, dO home selvaxe (1985), dO sonmbulo (1984),dA outra ribeira(censurada) e dA fuxida(a partir des-ta obra, prohibronlle estrear na China), explicounos

que o importante son os actores: O comediante nondebe imitar a vida real coti senn que ha de traba-llar na fenda existente entre el propio (a sa persoa)e a personaxe. O espectador ten que saber que est aver ficcin. Dirase que acabamos de escoitar unhanova formulacin da distancia brechtiana, anda

que a crtica menciona outras influencias e relacis,asociando as obras do noso autor con Beckett e coteatro do absurdo occidental. No tocante ao mesmoGao, recocese prximo obra dramtica de JeanGenet. Por certo que manifesta certo fasto cos exce-sos da escrita escnica (iluminacin, decorado, efec-

Convidado polo Pen Club a falar na II Bienal Literaria Internacional De pedra e depalabra, en outubro do ano pasado, Gao Xingjian non gusta porn de paroladas,nin do polbo. Ou iso cando menos daba testemuado Bieito Iglesias, traspartillar mesa e xantar co premio Nobel de Literatura de 2000 un da antes dasa conferencia. Da tentativa de entrevistar ao chins, o narrador ourensn tiroumis silencios ca respostas. Unha delas, que o lugar do escritor est entre opoder e o mercado, e contra o tempo.// Bieito Iglesias // Fotos: Cristina Silva

7/22/2019 protexta-09

3/32

Crtica //3

C

rtica

proTagonista //3

tos) cando afogan a escrita dramtica, o querevela a sa preferencia pola centralidade dapalabra no teatro. Este antepor a palabra espectacularizacin parecer lxica vindode quen romancista e ensasta por partede dramaturgo, pero a cousa non est tanclara se pensamos na sa dedicacin pin-tura e s artes visuais en xeral (acaba de pre-sentar en Barcelona o seu segundo filme).

Como quen fai a entrevista un prosadorficcionista, insiste en preguntar polos escri-tores do canon universal preferidos de Gao.Non obtiven resposta e daquela reducn oespazo xeogrfico literatura francesa, reci-bindo idntica contestacin: un evasivo si-lencio. Debo contentarme coa expresa com-plicidade co exiliado Gombrovicz e coa se-guinte afirmacin contida na pxina vintee das do seu libro de ensaios Entorno a laliteratura(El Cobre Ediciones, 2003): Algsamigos observaron certas analoxas entrea linguaxe de La montaa del Alma e a dodefunto autor francs Georges Perec, e nonme opoo identificacin, porque Perec un artista nato da lingua. Saben que creo?Dme o fo do lombo que Xingjian desesescritores que somente fala de si propio enon perde un minuto en gabar a competen-cia. Tamn pode ser que as sas influenciassexan principalmente chinesas e habera,nese caso, que imputar ao desterro a sadiscrecin no momento de pronunciarsesobre as letras occidentais. Referndose aoseu romance mis coecido e citado misarriba, ten admitido a inspiracin de FengMenglong e Jin Shengtan (unha inspiracinque supera con crezas a que me propor-cionou a poesa superrealista francesa), amis de reivindicar a Shi Naian, Cao Xue-quin ou Liu .

Cal o papel do escritor?, inquiro aver-goado polo mallado da inquisicin. E estalingua preguntadora obtn cumprida res-posta: Debe laborar entalado entre o podere o mercado. O seu papel non pode ser pro-pagandstico (non ha de corear a voz nicado partido), senn o de resistente contra otempo. A contestacin acelle a quen foi in-ternado, durante a Revolucin Cultural, nuncampo de reeducacin, non permitndolleviaxar nin publicar ata 1979.

Debe desempear o escritor algn rlesocial?, contino esgotando o lugar co-mn, mentres envo un toro de polbo que omeu interlocutor desdea. E Gao pronncia-se con fatigada paciencia: O escritor poseunha identidade individual sen xentilicios,non fala en nome do pobo ags que sexa in-voluntariamente.

A vostede vencllano coas avangardas,sntese cmodo nese traxe? Non semella c-modo, de facto rompe as costuras: O mito doprogreso inxenuo. O apetito de novidadesque nace co romanticismo descoece que osescritores son contemporneos do lector, pormis que escribisen en eras recuadas. Somoscoetneos de Xenofonte cando o lemos.

En que afectou sa literatura o desti-no persoal?, velaqu unha pesquisa imper-tinente sabendo que foi delatado pola sapropia esposa, e no entanto Gao Xingjianretruca sobriamente: Na China careca deliberdade pra vivir; na Franza carecn de li-berdade pra vivir por causa da lei do mer-cado (en verdade di march, que soa misinsidioso).

Fiquei coa gana de conversar sobre oPrimeiroensaio sobre a arte do romance moderno (1981),sobre a colectnea de relatos Unha cana de pes-car pr meu av(1988) e, en especial, sobre Ellibro de un hombre solo (Planeta de Agostini,2005). A novela citada en ltimo lugar compa-dcese mal co ensaio Por unha literatura fra, xaque explora a peripecia biogrfica (infortunosaata o patetismo) e desvenda o gusto do seu au-tor polas amantes occidentais encorpadas, degrandes tetas. Non gustei moito desta novela,o que mis , dubido que o seu autor levase oNobel de non ser disidente chins (xa sabemosdo valor acrecentado que acostuman premiaros xurados, por cima da calidade literaria en si);con todo sempre bo saber que os vars da-quelas partes non permanecen engolfados nobretonismo ou feiticismo dos ps vendados eque aprecian as meiguices femininas idolatra-das polos conxneres occidentais desde as ca-vernas (Venus de Willendorf ou as).

EXILIO E CREDIBILIDADE. Cando noano 2000 Gao Xingjian (Ganzhou, 1940)acadou o premio Nobel de Literatura, nonera un autor excesivamente coecido parao gran pblico, nin fra nin dentro de Chi-na. No panorama da literatura chinesacontempornea, adquirira certa notorie-dade sobre todo coma autor de teatro. Asa obra causou polmica no seu pas du-rante os anos oitenta, ao fo de mudan-zas sociopolticas acontecidas hai trintaanos, despois da toma de poder de DengXiaoping. Dende a fundacin da RepblicaPopular China, en 1949, at o ascenso deXiaoping, o cinema e o teatro foran funda-mentalmente un medio privilexiado para apropaganda oficial. Coa chegada de novosaires, o nome de Gao Xingjian xorde estrei-tamente ligado experimentacin teatral.Tras moitos anos de prohibicin dos auto-res estranxeiros, en 1980 ponse outra vezen marcha a publicacin de obras de escri-tores moi diversos, sendo neste intre can-do o teatro do absurdo e o modernismoempezan a coecerse no Pas do Centro.Gao Xingjian, inmerso nestas correntesde procedencia occidental non en van,estudara lingua e literatura francesa naUniversidade, convrtese nun dos revita-lizadores do novo teatro chins. Entre 1982e 1983, represntase no Teatro das ArtesPopulares de Pequn mis de cen veces asa obra Sinal de alarma (Juedui xinhao), epouco mis tarde, noutro teatro da cidade,

mis pequeno, A parada do autobs (Chezhan), na que queda patente a influenciado absurdo. Unha campaa poltica retra-sou at 1985 a posta en escena da sa se-guinte peza: O home salvaxe (Ye ren).

A obra teatral de Xingjian est profun-damente marcada pola cultura francesa.Por iso, non foi estrao que en 1987 viaxa-ra a Europa e mis tarde se trasladara avivir definitivamente a Francia. a partirde entn cando realmente perde contac-to co pblico chins. Os seus posterio-res relatos, breves e longos, nunca foronconsiderados en China, primeiro, por nonsuporen ningunha novidade no seu pa-norama literario, e en segundo lugar, porse escribiren no exilio. Para os lectoreschineses, a literatura adquire un enormevalor se, consonte a tradicin confucia-na, se pode agardar de quen lle reprochaalgo aos gobernantes que sexa tamn ca-paz de aturar o castigo que a dita crticalle comporte; coma se deste xeito se soli-darizase coas penas da xente do comn:no exilio prdese toda credibilidade. Peroademais, Gao Xingjian abraia mis en Oc-cidente ca na China pola sa polifacticaactividade creativa como pintor, calgra-fo, dramaturgo e escritor. O certo queas sas obras de teatro e outros escritosresultaron escandalosos e politicamenteincorrectos ao se publicaren nos anos 80,mais hoxe dificilmente provocaran con-troversia.// Taciana Fi sac

Dme o fo dolombo que Xingjian deses escritoresque somentefala de si propioe non perde un

minuto en gabar acompetencia

7/22/2019 protexta-09

4/32

C

rtica O

Asombro (escrito con amaiscula) unha das di-versas categoras que infor-man a obra narrativa de Ca-

milo Gonsar (Sarria, 1931 Vigo, 9 de no-vembro de 2008); quizais a principal. Asmis das veces non preciso que o au-tor recalque que est elevando un con-cepto a esa altura (o de categora) me-diante o emprego de maisculas: xa dopropio texto se desprende que estamosante algo categrico.

Os personaxes de Camilo Gonsar te-en tneles e parnteses. E non so misterioso Kemp, perdido na nboade Oslo (Arredor do Non, Edicins do Cu-mio, 1985). Todas as figuras da galeragonsariana parecen atrapadas en plenovoo nunha parntese de claridade. Peroest moi claro que proceden dun tnel.E que van voltar a el.

O misterio a substancia que nutre aobra de Camilo. Ante o misterio, a nicaposicin posible do artista a da estra-eza. O narrador (as mis das veces, na-rrador implicado na propia accin) adop-ta unha posicin feble: non ten o controldos personaxes, estes senlle ao paso(literalmente, pois a maiora deles sonperipatticos: existen paseando e falan-do) e fano partcipe das sas historias. Oprotagonista-narrador simplemente secomporta coma un onte que reproduce,un notario que levanta acta. Mesmo can-do trata de adoptar unha postura misactiva, a do reporteiro de Desfeita(Xe-rais, 1983), vese amplamente superadopolo misterio. Os personaxes descontr-lanse, non fan o que el quere.

A posicin feble do narrador o sno sentido filosfico: no fondo. No es-tilstico, a forma, a faena maxistral. Odiagrama ssmico da prosa pode s vecesdebuxar unha planicie (Como calqueraoutro da, Galaxia, 1962) na que se unifor-mizan tempos, lugares, personaxes, su-cesos. Isto non impericia nin desidia; opasado s se pode recuperar atenuado,sen resaltes. Un da foi igual a outro, yen el recuerdo/ el jbilo es igual a la triste-za (Gil de Biedma).

MOVEMENTOS MNIMOSOutras veces o prosista capaz de des-pregar unha tour de forcesen fisuras, ma-lia (ou grazas a) unha absoluta econo-ma de personaxes e escenarios. Abondaun nico suceso condutor: unha incer-ta viaxe en metro na noite Cara a TimesSquare (Galaxia, 1981). Aqu o diagramassmico non lineal. Aqu temos unhacorda tensa que vibra todo o tempo.

A fsica pon en cuestin as nocins ab-solutas de espazo e tempo. A filosofa nonpode respostar as cuestins bsicas, for-muladas hai xa moito tempo con estas pa-labras: quen somos, de onde vimos, caraa onde imos. A novela contempornea dealtura debe mergullarse nas incgnitas.

Camilo non despreza o recurso da trama.Pero a historia, na sa literatura, unhaferramenta, non unha finalidade.

As historias de Camilo non dirixen:manifestan. Por iso os movementos sonmnimos. Canto menos as conduza o na-rrador, moito mellor. Unha trama moielaborada, con mltiples meandros egolpes de efecto, require que detrs haxaun manipulador de marionetas. Gonsarprocede doutro xeito: recolle as marione-tas nalgures, non se sabe onde, para po-elas en diante de ns. Non se esforza enextraer delas xiles movementos. Se ca-dra, de cando en vez, coloca un brazo ouunha perna cados. Pouco mis.

Eses movementos mnimos son as pa-rnteses das personaxes. (Respecto dosseus tneles, o pudor extremo e a ig-norancia, confesa. Volvo ao da febleza,a gran singularidade da arte de Gonsar).Pero os movementos mnimos, vistos depreto, cobran unha importancia substan-cial. Digamos que o narrador procede porunha dobre va: a lupa e o telescopio.

A lupa serve para amplificar detallesaparentemente andinos. O telescopiopermite enxergar o afastado sen perdera perspectiva de que exactamente iso:afastado. Na prosa de Gonsar nivlanse

os sucesos. E nivelar sucesos supn de-safiar os prexuzos do receptor, que pre-fire que lle presenten as cousas debida-mente xerarquizas. Pero, unha vez con-vertidas en texto literario, teen a mes-ma relevancia as atrocidades da guerracivil ca unha excursin para ver platillosvolantes (Desfeita).

Os malos escritores tenden a pensarque non se debe falar de sucesos insubs-tanciais. Tamn cren que a historiadebe impoerse ao estilo. Prez-Revertenon entendera a Camilo Gonsar.

DESLOCALIZACIN E DBIDAO trasfondo permanente do misterioacta como caixa de resonancia na obrade Camilo. O misterio manifstase atravs de indicios e de orculos. O indi-cio espontneo, carece da elaboracinartificiosa do smbolo. O autor non creao indicio: asiste sa aparicin. Unhagata nun tellado de uralita (Arredor doNon). Un metro que avanza na noite deManhattan (Cara a Times Square). Unhainesperada coloracin do ceo (A noite daAurora, Galaxia, 2003).

No plano dos personaxes, en lugarde indicios cmpre falar de orculos.Hai figuras da galera de Gonsar que

actan como canles reveladoras domisterio. O Belga que conduce ao na-rrador-protagonista por Manhattan un orculo. A sa mensaxe a deslo-calizacin: non ser (nin querer ser) deningures. E tamn a dbida: non sa-ber se a parada de autobs realmenteunha parada de autobs.

A novela s pode ser un revulsivo in-telectual se est ao servizo do pracer.Camilo cultiva o pracer. Sabe entre-ter. Ten unha sorprendente veta hu-morstico-sociolxica no debuxo detipoloxas (o Dr. Zhivago de Desfeita,o Canillas dA noite da Aurora). Ma-nexa os finais sorpresivos. Abre caixaschinesas. Activa vasos comunicantes.Todo iso pracer de narrar.

P.S.: Unha escena inexistente, pero posi-ble. Camilo Gonsar atpase nun acto cul-tural: a presentacin dun libro, a entregadun premio Est aparentemente desnor-tado, mvese por entre as mesas pedindoescusas con voz feble mentres sostn unanacrnico candil aceso na man. A algunlle chama a atencin esta circunstancia einterplao sobre a sa estraa actitude.El, como se estivese a xurdir do fondo dunsoo, musita en voz apenas audible: Bus-co un novelista. // Manuel Darriba

NarrativaPersonaxes que teen tneles e parnteses. Historiasmergulladas na incgnita. Indicios e orculos. Falecido en novembro de

2008, Camilo Gonsar soubo cultivar nas sas novelas o pracer de narrar

Categoras e misterio

proP

ostas

Camilo Gonsar. // Galaxia

7/22/2019 protexta-09

5/32

Crtica //5proPostas //5

As runas de J. G. Ballard ase-mllanselle a cada lexislaturamis s da casa da aldea, quehai xa dcadas que loce un tumormutante en forma de altura extra deladrillo vista. Non nos estrae, pois,que termos como distopaouballar-dianolle peten na porta ao dicionarionormativo neste 2008 cunha forzacrecente e necesaria. poltica-fic-cin pardica dun Bieito Iglesias, quenon deu publicado o seu Pan e coitelo(Galaxia, 2008) na era Fraga, sumu-selle a apocalptica viaxe a ninguresdO profesor de vegliota(Xerais, 2008)de Manuel Veiga, e con eles na me-moria arribamos na campaa do Na-dal a esta Costa Norte/ZFK.

De Xurxo Borrazs sabiamos quenon era autor de fcil acomodo, tan-to polo nivel de esixencia, con el econ quen o le, dos seus textos den-de a poca Criminal (Sotelo Blanco,1994), coma pola declaracin de prin-cipios e intencins que supuxo an-da non hai nada (2007, Galaxia) Arte eparte. A polmica est servida.

O caso que con esta novela a sci-fi galega semella querer abandonardun raio dunha vez as coleccins eos andeis de literatura infanto-xuve-nil para reivindicar o seu papel prota-gonista como xeito de nos explicar. Atransicin democrtica nova do trin-que, o ecoar do berro de Nunca Misnas manifas de Causa Galiza e a so-fisticacin na reproducin social dasrelacins de producin parecen ra-zns mis ca suficientes para lle can-tar distopa no canto da utopa.

Con Castelao, estamos a cadoramis convencidos de que os verdadei-ros galegos son os que se senten exi-liados na propia terra. Borrazs con-verte a terria Carballo no planetaTerra e ataca, nun notbel esforzo denovela total, a angueira de demostrarque vivimos, amais, exiliadas de nsmesmas, feminino como plural nonmarcado a travs da personaxe prin-cipal: Rosa. E por ese lado por ondecambalea un algo a estrutura desteedificio de 360 pxinas. tal a respon-

sabilidade simblica da protagonista,obrigada a falar por si e por todos/as,que non acabamos de crela de todoat ben entrada a narracin.

E que toda obra narrativa, e enespecial as de ciencia-ficcin, impli-ca un pacto de verosemellanza co/alector/a. En Costa Norte/ZFK, a nece-saria posta en antecedentes tropezaco reto formal de trasladar o caos linguaxe literaria empregada. O asen-tamento dos alicerces dos dous con-flitos, a destrucin colectiva e a cons-trucin persoal, demora mis do quepor intres atura a nosa paciencia. Ata fin da primeira parte, en que asdas lias se fusionan na Rosa narra-dora, non colle o argumento o pulodefinitivo, e van xa 80 pxinas fra.Por mis que a aparencia aleatoriados ttulos dos captulos constitaun bo comps para se orientar e unachado literario de primeira orde.

Toda a novela descansa sobre o bi-nomio esforzo literario=esforzo cvi-co, e vela reside a sa grandeza e asa fraqueza. o/a lector/a o/a queten que se esforzar para reconstrura obra a partir dos anacos do caos.O mesmo esforzo que nos cmprepara nos zafar do asedio mediticoe ler entre lias da catstrofe que xaest a acontecer nas nosas costas. Omesmo que lle cmpre a Rosa parasuperar a sa situacin de exiliadade si mesma.

En resumo, esta unha novela ra-buda, imposible malia o desexablecomo lectura recomendada de insti-tuto, que nos obriga, con algn tra-ballo extra, a ser parte activa na saconstrucin e que desas que nosgustan mis ao lembralas ca ao lelas.

// Leonardo F. Campos

Costa Norte/ZFK

Xurxo Borrazs

Galaxia, 2008

372 px 20 euros

A runa globalNarrativaDistopa de Borrazs

como maneira de nos explicar

NO xardn das pedras flo-tantes, Premio Xerais deNovela 2008, ManuelLourenzo artella unha

trama que comeza hai 94.000 anos,e chega at a contemporaneidade(o ano 2006) por medio dunha ca-dea de causas e consecuencias. Atque punto somos libres para esco-llermos o destino, ou este vn dadopor unha serie de condicins, unha das reflexins posbeis. Outraobriga a pensar canto da nosa vidaest construdo pola nosa memoria,individual e colectiva, e canto desanosa memoria se corresponde coreal ou elaborado pola mente,arteira cando quere. A voz narrati-va a de Simn, que, coma un Tris-tam Shandy contemporneo, tardacentos de pxinas en chegar ao mo-mento en que concibido. Antes,presntanos unha complexa rborexenealxica que desencadea o seuestar no mundo.

Amais da obra de Sterne, proto-hipertexto en pleno XVIII, e polomedio de causas-consecuencias-situacins kafkianas, atopamos opouso doutros textos que sentaronas bases da literatura moderna: @aventureir@ Aurelio Teixeiro-Au-reliana Torres Quintilln, coma oOrlando de Virginia Woolf, vive atravs dos sculos, dos lugares edos sexos. Mis evidente o pousode Poe, na propia namorada de Si-mn, unha Annabel Lee que amaislle le Les mtamorphoses du vam-pire, un dos poemas condenadosde Las fleurs du mal, de Baudelaire.Aln do mito que Anabel represen-ta, a atmosfera escura e esotricaenchoupa boa parte da novela: aopouso do bostoniano engdeselleo doutro mestre do terror, Love-craft e a sa arte para relacionar

as cousas do aqun coas do aln,ou para amosarnos personaxesdesconcertados por accederen adimensins do coecemento quenon podan nin imaxinar. E non fal-ta un libro maldito, previo pro-pia humanidade e indestrutbel:un Necronomicn, aqu escrito encaracteres pre-rnicos, que carrexaa desgraza. A existencia do libro unha constante entre os bateres des de bolboreta que desencadeanas mltiples tramas da novela.

Os sucesos estaban sempre li-gados, a vida era unha rede de cau-sas e consecuencias, todo tia quever con todo, di Simn. Polo mediodo caos, amais da tradicin fants-tica mencionada, topamos crni-ca histrica, novela de aventuras,a infancia feliz no Casais-Arcadia,e moito humor. O autor introdce-se con habelencia no pensamentoinfantil e no adolescente, e mesmoarremete dende esa posicin contrao mundo adulto. Pero non se limi-ta a presentalo como antagonistada relacin entre dous adolescen-tes, como atmosfera represora quese interpn entre Simn e Anabel:a confrontacin mis interesante entre o pensamento de Simn, pordisparatado que pareza, totalmen-te racionalista, e o pensamento deseus pais, aprendido logo de vivirennunha sociedade que os limita, au-toritario e fechado fin. Defensa docaos: o pensamento non pode serxa lineal, unidireccional. Pero o caosnon aqu leitmotiv, un adobo paraadornar unha (outra) novela posmo-derna, senn que o propio puntode partida, a ferramenta coa que seconstre unha obra ao nivel desa li-teratura (Kafka, Poe, Lovecraft, Ster-ne, Woolf...) que obrigou a modifi-car o noso modo de ler.

unha novela que pode pr medopola sa extensin e a complexidadedas mltiples tramas, pero abondoben tecida como para que sexa dasque enganchan, mergullan entre assas pxinas, e non deixan soltalaat o final. Final aberto, por outrabanda: as plas desa complicadaestrutura seguen a botar abrollosno blog que o autor creou logo dapublicacin, batume.blogspot.com,nun novo exercicio de hipertextuali-dade que pode seguir quen esgotaseas pxinas dO xardn das pedras flo-tantes. // Lara Rozados

O xardn das pedras

flotantes Manuel

Lourenzo Gonzlez

Xerais, 2008

528 px 22,50 euros

Vulnerabilia, 2005. // Jonathan Hernndez

Volver ao caosNarrativa Ben tecido e cun final aberto, o PremioXerais 2008 descr do pensamento unidireccional

7/22/2019 protexta-09

6/32

6// Crtica

Camio de Amrica, no outo-no de 1940, Antoine deSaint-Exupry recalou porbreve tempo en Lisboa, a onde che-gara refuxindose da ocupacinnazi de Francia. A impresin quea cidade lle causou fxoo definiladun xeito laconicamente potico:a urbe lusa, toda miseria e melan-

cola, era un paraso triste.Vela a razn lrica que xustifica

o ttulo da mis recente novela deXos Ramn Pena, A batalla do pa-raso triste, que vn sumarse a ante-riores obras sas comoPara despoisdun adeus(Xerais, 1987), Paixns pri-vadas(Xerais, 1991), O reverso do es-pello(Xerais, 1984),A era de Acuario(Xerais, 1997) ou Fado de princesa(Galaxia, 2005).

a presente unha narracin naque as claves da novela histrica seentremesturan coas do subxnerode intriga e aventuras, dando lu-gar a un suxestivo hbrido de relatode espionaxe con fondo de poca.

Unha aposta argumental que abreun camio ben estimulante paraa nosa escrita, ambientando unhahistoria no Portugal de entregue-rras mundiais cunha trama tan si-nuosa como atractiva, onde a ca-

pital lusa se nos revela como o es-pazo en que conviven o engado dofado e a sociedade chiccoas perigo-sas manobras de grupos de espase contraespas. Nazis, anglfilos,franquistas, salazaristas e demaisxogan as sas pezas nesa incertapartida de xadrez na que acaboupor se converter a oficial neutrali-

dade do goberno portugus, baixoa que se agocharon as mis encon-tradas posicins para que o pas ve-cio se posicionase belicamente.

No medio desta verdadeira bata-llade sabres espas discorre a peri-pecia do tenente protagonista, unoficial nihilista que semella respon-der unicamente aos ditados da fra-ternidade amigable, da lealdade in-condicional e, sobre todo, do amor,vrtice triangular que relega a unsegundo plano o patriotismo que aun militar pode suprselle.

A batalla do paraso triste ten oacerto de entretecer estruturalmen-te tempos e accins, informando a

trama a travs de diversos relatos enarradores, o que engade un con-traste verosmil aos feitos expos-tos, que se ven matizados de acordocoas diferentes fontes das que vaimanando a historia.

Poida que a algns lles acabe porparecer un exceso melodramticoa inclusin de certos personaxes(as o azucrado affaireamoroso doprotagonista e a cabareteira Ca-tarina Gusmao, Mata Hari portu-guesa que, porn, propicia un fode accin de efectismo innegable),pero por forza deben recoecerseasemade a arquitectura da engre-naxe detectivesca proposta, a h-bil inclusin de treitos evocativose dialogais que serven de oportuno

relanzo a aqueloutras pasaxes deaccin vertixinosa e, antes nada, omoi elaborado proceso de integra-cin do que debeu ser un traballointenso de documentacin nun-ha narracin que acompaa a lec-

tura con datos precisos e xustos,mais nunca con abouxadores eflu-vios de bombardeo historicista,cousa tan infelizmente frecuenteneste tipo de obras ambientadasnoutras pocas.

Non sei dicir se Antoine de Saint-Exupry tia razn e a Lisboa dosanos corenta era ese paradiso tristu-rento que van os ollos mancados doseu corazn de exiliado, unha cidade que non acabou de afacerse nun-ca; ora, sei, si, que a Lisboa que as

pxinas de Xos Ramn Pena evocanten o resaibo agridoce que deixanno padal os espazos que todos al-gunha vez amamos e tememos aun tempo. Ler A batalla do parasotriste experimentar esa pavura e

ese asombro, os mesmos que nospercorren en calafros cando omosEstranha forma de vida na voz deAmlia Rodrigues, os versos cos que,como se da banda sonora dun filmese tratase, remata a obra: Coraaoque eu nao comando/ (...) se non sa-bes aonde vais,/ por que teimas encorrer?/ Eu nao te acompanho mais.

// Armando Requeixo

AEditorial Galaxia acabade publicar o mis recen-te Premio Blanco Amor, ode 2007, que recaeu des-

ta volta en Memoria de cidades senluz, de Inma Lpez Silva. A novelaconta a vida dunha serie de per-sonaxes que se ven sometidos aoque a autora denomina lei da ca-sualidade, que combina distintosazares persoais con algunhas dasgrandes efemrides do sculo XX:a guerra civil espaola, a ocupa-cin nazi de Pars, o maio do 68.Na forma de memorias, escritaspor un narrador baixo o pseudni-mo de Marcel Royal-Behamou, estaporcin de memoria que non saenos libros de historia, tal e comoindica a contracapa do libro, xogacoa aparicin de personaxes reaiscomo nxel Casal e Mara Casa-res, que intervirn de xeito directoe decisivo nas vidas dos protago-nistas ficticios desta intrahistoria,e coa recreacin dunha fuxida queben podera representar o exilio demilleiros de galegos.

Neste xogo entre historia e fan-tasa, resulta difcil decidir quen o personaxe mis real e destacadode Memoria de cidades sen luz. Aca-

so Luca, a muller libre que namorade Casal e foxe a Francia; o seu filloe narrador, adoptado pola nai des-pois do asasinato da sa familia;Armelle, a amante que se asemellaa Ava Gadner; ou Ren, o escen-grafo polaco. Ou tamn, as cidadesda Corua, Compostela, Pars, Bar-celona ou Nova York, que se com-portan como personaxes na nove-la, na medida en que a gradacinda luz dos seus empedrados sinalao camio dos protagonistas. Cal-quera deles, humanos ou espazos,revela a fascinacin por un tempomis puro e brillante que o actual.O presente, ao contrario que estepasado glorificado, amsase dexeito pardico na traxectoria lite-raria de Inma Lpez Silva, con esehumor seu tan screwball, que sveces manifesta un sarcasmo queben puidera, precisamente, sacarmis luz nesta memoria. Resul-tan de particular interese os seuspersonaxes femininos, que no pa-sado presenta como mulleres librese decididas, sedutoras, mentresque no presente semellan aboca-das ao desastre como a Doris Daydunha obra anterior. Esta seducinpolo pasado, mostrada sobre todo

nas descricins de personaxes e navida das cidades, amosa unha nos-talxia imposible por un tempo nonvivido do que parece contaxiarseboa parte da producin recente deliteratura galega. A memoria, a pe-gada da guerra e as voces do pa-sado non deixan moito espazo aoque moitos lectores agardamos ta-mn da literatura: certa proxeccinde futuro, unha predicin que nospermita albiscar cara a onde imosnestes tempos de penuria. (Contodo, de mantermos o esprito re-cesionista, precisaremos mis bendun Dickens).

Memoria de cidades sen luzestconstruda cunha escrita xil queincle, porn, anacronismos quelle restan algunha credibilidade aorelato, particularmente no que serefire a certas referencias histricase ao uso da lingua, que por veces

pega chimpos de dcadas na bocados personaxes. A novela ofrece ta-mn un aquelde optimismo litera-rio, no que a casualidade fa a re-solucin de moitos misterios, quenon todos, ao longo das sas pxi-nas. Os personaxes, que resultan o

mis atractivo dunha obra que me-llora a medida que avanza, loitarnpola e contra a memoria histricae persoal, na procura da forma desabedora mis difcil, a de saberxestionar as ausencias. // MartaPrez Pereiro

Memoria da memoriaNarrativaNostalxia por un tempo non vivido e xogo

entre historia e fantasa no ltimo de Lpez SilvaMemoria da cidade

sen luz Inma Lpez

Silva Galaxia, 2008

340 px 19 euros

6// proPostas

A batalla

do paraso triste

Xos Ramn Pena

Xerais, 2008

264 px 16,50 euros

Paradiso tristurentoNarrativaRelato de espionaxenunha Lisboa con resaibo agridoce

Tenda de roupa para home, 1926. // Eugne Atget

Panormica de Lisboa. // Arquivo

7/22/2019 protexta-09

7/32

Crtica //7proPostas //7

Tras os premios outorgadosnas sas das primeirasedicins s novelas de Mi-guel Sande e Anxos Sumai,

o Repsol YPF de Narrativa deu en2008 un inesperado xiro ao desta-car como mellor obra entre as pre-sentadas unha de Xos Lus Mar-tnez Pereiro que desafa calqueraesforzo de clasificacin. A verdadecomo mal menor unha compila-cin de corenta e cinco textos bre-ves aos que case resulta difcil cha-mar relatos; un dos membros doxuri, Anxo Tarro, dixo que encaixa-ba no xnero clsico da facecia,cultismo que cadra ben coa erudi-cin retranqueira que segundo apresentacin editorial caracteriza ovolume e que quiz explique a pre-senza de frases enteiras en francs(p. 32, 33 ou 41) e italiano (p. 45 e46) sen a correspondente tradu-cin ao noso idioma. Martnez Pe-reiro cualificouno en A Nosa Terrade divertimento para logo adver-tir que el escribe para pasalo bene compartir eses bos momentos

cos que me queiran ler. A decla-racin revela a esixencia dun lec-tor cmplice disposto a aceptar oenredo literario que o escritor pro-pn, complicidade que condicinnecesaria mais non suficiente parapoer en valor o libro e experimen-tar satisfaccin coa sa lectura.

De duracin varibel e apenas li-gadas entre si, as pezas que compo-en A verdade como mal menor ca-mian entre a reflexin de maticespardicos e esperpnticos e a chis-cadela cultureta, alimentada porinfinidade de referencias nalgnscasos documentadas e noutros na-cidas da imaxinacin do autor, unexercicio que en mans de grandesescritores por exemplo, Cunquei-ro ou Vila-Matas leva producidomagnficos resultados. Personaxeshistricos como San Agostio deHipona e a raa Marie-Antoinet-te desfilan por unha obra que citaademais moitos intelectuais con-temporneos, nomeadamente fran-ceses, caso de Georges Bataille ouAlphonse Boudard, introducidos

dentro do xogo creativo con inten-cins moitas veces desmitificado-ras. Martnez Pereiro recoece o seugusto por humanizar os personaxesa forza de recordarnos que cometanerros e tian vida sexual. Nietzschenon s filosofaba, tamn coma etia fantasas erticas, contaba haiunhas semanas nunha entrevista, ede feito Nietzsche unha das vti-mas da pulsin burlesca do escritorcorus, que afirma do alemn queigual non se masturbaba, pero estfra de toda dbida que (...) facapallas mentais, no que debe ser unexemplo da fina irona que anun-cia a contracapa. O sexo est moipresente de principio a fin e as ire-mos tendo noticia dos 758 amantes

que tivo Pauline Bonaparte, a irmpequena e favorita de Napolen; dotamao do membro viril de LouisXIV Le Grand e dos preservativosde intestino de ovella que lle pro-vocaban reaccin porque os lava-ba para drenlles varios usos, ouda excitacin do psiclogo HavelockEllis cando va mexar a unha muller.

O libro disque est cheo de desinhi-bicin, atrevido erotismo e humor,mais eu non fun capaz de atoparnada diso por ningures. Dun tempoa esta parte moi doado dicir cona-chadas en literatura, asegura o au-tor nas pxinas finais; con iso, polacontra, si que estou completamentede acordo.// Martin Pawley

Mentiras arriscadasNarrativaMartnez Pereiro axunta textos breves

nun libro que se ten por retranqueiro e desinhibido

A verdade

como mal menor

Xos Lus

Martnez Pereiro

Galaxia, 2008

136 px 12,90 euros

Fotografa da serie O Nietzsche enfermo. // Hans Olde

7/22/2019 protexta-09

8/32

8// Crtica

Imaxina animaiscomparte a ex-quisitez do seu deseo cos li-bros de autor e constite unexemplo da integracin de lin-guaxes que identifica o lbum,neste caso baseada na complici-dade existente entre a propostaesttica do deseador e ilustradormadrileo Juan Vidaurre e o desen-volvemento narrativo de Xos Ba-llesteros. Invertindo os pasos ha-bituais da creacin deste tipo depropostas, son as montaxes foto-grficas as que dan orixe aos tex-tos, como adoita acontecer nos ca-tlogos de arte.

Este bestiario inslito amosaunha ducia de animais imaxina-dos e establece dende as palabrasde presentacin que abren o volu-me un pacto de ficcionalidade colector ou lectora, redactado poloencargado de biografar os seresplasmados nas instantneas doprofesor Vidaurre ao longo dassas viaxes por recnditos lugares.E certo que ambos os creadoreslogran dotar de presenza fsica es-tes seres axexantes, instalando osorriso ante a descuberta de exis-tencias paralelas convencional e,ao mesmo tempo, certo desacougoperante a espreita que estamossometidos decote, aspecto refor-zado ao rematarmos a lectura/con-templacin, pois ben se advirte daexistencia doutros moitos bechosde similares caractersticas.

Vidaurre transforma obxectoscotins un tirarrollas, un metro,un abrelatas, un zapato, unha bi-sagra, un pltano, un interruptorda luz, unha cremalleira, unha fre-gona, un abridor, unhas tenacese unha chave en animais qui-mricos: o abrenoites, o metrocol,o tibulatas, o bicopato, a bolbo-pecha, o platafio, o pingitor, aserpelleira, a frepolbo, o paxador,o tourotenaz e a chavea. A pre-sentacin editorial ofrcenos a

completa relacin de referenciasartsticas que alicerzan o traballo,e que permiten unha indagacin,e ao tempo un paseo, pola meta-forizacin de Chema Madoz ouos poemas obxecto de Joan Bros-sa, mais tamn pola exploracinde bestiarios clsicos e modernosque pode conducirnos dende Cor-tzar a Borges e levarnos da mana propostas como a de AbrahamVilchis (Manual de zoologa imagi-naria para uso diario, Ediciones yGrficos En, 2006) ou Animalario.Arte de la India (Faktora K, 2006)de Kanchana Arni e Gita Wolf.

Dende o punto de vista literariosalienta a habilidade de Balleste-ros para desvelar a travs de textosben curtos, aos que non resultaalleo o xogo e a parodia, a adiviaque propn a imaxe, empregandounha completa descriptioque ofre-ce a enumeracin de detalles queatinxen ao aspecto externo, s ca-lidades morais, costumes e carc-ter e localizacin xeogrfica pre-cisa. O xogo lingstico adquirerelevancia sobre todo no eido dadenominacin destes seres hbri-dos, para o cal se recorre a cdigosque remiten s gregueras de Ra-mn Gmez de la Serna ou lxicasemntica inventada por Lewis Ca-rroll co nonsense , abrindo un mun-do de posibilidades imaxinativas.Todo isto converte Imaxina ani-mais nun volume para lectores electoras de todas as idades do quepaga a pena gozar e que permitecontinuar a proposta de transfor-macin fra das convencins doreal.// Isabel Soto

Uhmm... que confusin,a gata de Pollock vol-veuse pintora! E tic, tic,tic... tic, deixou as sas

pegadas nun lenzo de Mir!Caderno de animalista unha

proposta que traza os seus camiosa travs das vangardas artsticas eliterarias do s. XX, con algunha queoutra incursin no Romanticismo.Un xogo prolongado que non seesgota na primeira mirada ou lec-tura, unha brincadeira de das, se-manas e que mesmo pode chegara encarnrsenos na imaxinacin.Incorporarnos sinxelo: papagaias,caracois, polbos, morcegas... xa setrasladaron, teen claro onde habi-tar. Non que a vida plstica sexasinxela,non un soo, nin un idi-lio, a chita de Munch non para deberrar, o can de De Chirico ten afa-sia, guau, e o caracol anda un chis-co enleado con isto da representa-cin, mesmo ten delirios pensandoque unha pipa nun dobre saltocon Foucault e Magritte!

O tropo de mudar por animaisos obxectos ou personaxes nas l-minas fai evidente que as obras dearte non se clausuran sobre un sig-nificado, que a linguaxe en xeralest dotada dun movemento cons-titutivo que produce mis e missignificantes. Vaia, que a sa lxi-

ca est no eido das asociacins, asdesconexins, as superposicins...os ecos, guauuuu!

Os textos do libro diseminantamn o significado, estn feitosde materias diversas, de velocida-des diferentes. A este libro nada lle alleo: versos lricos, noticias deaxencia, cuestionarios, diagnsti-cos mdicos... A vida mesma o en-tre-tece. Todo un manifestoen con-tra do seu monopolio. Xa na por-tada Cadela von Dlmata pre-coniza o totalitarismo Razn, artedexenerada .

As palabras felizmente non ilus-tran, non nos explican as lminase pasando as pxinas pode parecerque non temos onde nos asir, poisos nosos hbitos de entendemen-to non son vlidos, quedan, por di-cilo as, desbordados. Gu-gu-guau,tamn ns viramos afsicos. Pero precisamente este sentimentoo que nos permite suprimir as ba-rreiras e abismarnos na linguaxe,fundirnos como tigresas nun lon-go bico, ou coma os pingns deFriedrich, na contemplacin.

Un libro para adultos? Si. Un libropara nenos e nenas? Eu de cativa xo-gaba cun poemario de Lorca ilustra-do polo autor, la os textos, que nonentenda, e copiaba unha e outravez os debuxos. Despois paseaba co

meu can. Todo ao lmite das regrasde enunciacin, sen realizar nin-gunha operacin cartesiana. Am-bos, o libro e o can, eran realmentehospitalarios e polismicos.

Penso que dende os anos 80, nosque Edhasa publicara unha magn-fica coleccin de libros de arte paranenos, non se deu unha propostadeste tipo tan seria no panoramaeditorial. E tal e como se fai constarnos crditos do libro moitos artistasclebres como Otto Dix, Mondrian,Brancusi, Picasso, Degas, Dal, Kli-mt, Goya, Grosz, Duchamp, Hopper,Friedrich... estn en dbeda con estecaderno. Algrome de que as sexa.Lamento, iso si, que se seguise tanao dedo o canonao uso e non se in-cluse neste universo afectivo artis-tas como Frida Kahlo, Louise Bour-gois, Aleksandra Ekster ou HannahHch, por citar algns exemplos. E,dado que se trata dunha editorialgalega, tamn se botan en falta aLus Seoane, Lugrs, Maruja Malloou Leiro.// Sabela Lpez Pato

8// proPostas

Caderno de

animalista Antonio

Fortes e Maurizio A.

C. Quarello

OQO editora, 2008

48 px 16,25 euros

Imaxina Animais

Xos Ballesteros

e Juan Vidaurre

Kalandraka, 2008

32 px 12 euros

Brincadeira e afasiaInfantilO troco de obxectos e personaxes da arte poranimais evidencia o significado aberto das obras

O bico. // M. A. C. Quarello

Caza imaxinariaInfantilBestiario quimrico

e inslito de aparellos cotins

Tourotenaz. // J. Vidaurre

7/22/2019 protexta-09

9/32

Crtica //9proPostas //9

A PALABRA VIOLADA E O PODERDA REESCRITA.A literatura e a sahistoria escribronse marxe dasmulleres. Elas foron sempre con-tadas, contadas en boca doutrose dende o relato patriarcal, e con-tadas as autoras que puideran re-latar e relatarse. Dende Ovidio atPondal, a Biblia de por medio, asviolacins foron narradas comodesafogos dunha natureza mas-culina supostamente indombel,como medalla de virilidade, comoarma de guerra e moeda de cam-bio, ou simple ancdota cando asmulleres socialmente nada valan.Relatos que escribiron s mullerescomo vtimas s que compade-cer ou culpbeis s que condenar,acusadas de ter espertado a cha-ma do desexo. Sempre obxectos,nunca suxeitos.

NA cabeza da Medusa, gaado-ra do Premio Caixa Galicia de Lite-ratura Xuvenil, Marilar Aleixandredevlvelles a voz, as mans e a es-crita. E faino a travs de das mo-zas novas, Sofa e Lupe, que debe-rn afrontar a dor, a vergoa e asdbidas e superar non s a viola-cin fsica senn tamn a agresinsimblica por parte de quen as es-tigmatiza e as culpabiliza. Aleixan-dre atopa as verbas para falar daviolacin sen dramatismos e connaturalidade. A travs da metfo-ra da Medusa, violada por Neptu-no e castigada con volver pedra aquen ousase mirala, constre unrelato sinxelo e redondo. Que dpara emocionar, pensar e tamnaprender, porque no fondo pro-fundamente didctico. Toda unhaleccin de quen mestra nas pa-labras e mestra de mestras/es nasaulas. De quen capaz de contarunha historia que atrapa e ademaissintetizar, en duascentas pxinas,a tripla violacin fsica, cultural esocial s que as mulleres fomos esomos suxeitas.

Sofa e Lupe dan conta do ofus-camento dos primeiros intres, damltiple vitimizacin que supnrelatar unha e outra vez o acon-tecido en comisaras, hospitais edespachos legais, do medo e dasdificultades para denunciar e paramanter a denuncia. Flannos ta-mn do estigma social, das com-paeiras e compaeiros que nonse atreven a miralas ou que asconverten en culpbeis, dos xor-nais que delatan a sa identida-de e deitan sobre elas a sospeita.E dixannos sobre todo testemu-o da forza das palabras. Porquetodo o libro, dende o momento enque a autora escolle falar da vio-lacin con normalidade, sen tabse melodramatismos, at a maxiaque as verbas teen na boca dospersonaxes como motor da accin,d fe do poder das palabras tantopara atarnos s cadeas patriarcais,como para reescribirnos e trans-formarnos.// Beln Pual

A cabeza da Medusa

Marilar Aleixandre

Xerais, 2008

224 px 12,50 euros

Nas primaveras de esperates ganas de ser fonte. esta unha das fermosasfrases de Teresa Moure que podemosler neste lbum ilustrado, creado polaautora e polo pintor Leandro Lamas.

A obra, unha iniciativa da FederacinGalega de Asociacins de Apoio Lac-tancia Materna, ten como obxectivofundamental difundir a importanciado aleitamento no primeiro tempo devida. E a escrita de Moure, con forza,

vitalista e sumamente reivindicativacon causas coma o feminismo ou oecoloxismo, na procura da liberacinen todas as direccins, semella sero molde mis acado para introdu-cir esta cuestin. Coa empurrada do

potico, a ficcin lvanos por unhabuclica descricin do estado psqui-co e fsico dunha muller embarazadae das dbidas mis habituais que llexorden dende que sabe que vai sernai ata que coece o seu fillo. Estas

lias son un camiar mis no univer-so mourin, pois nelas o corpo volveter unha importancia fundamentalcomo smbolo dunha transformacinmis fonda, do mesmo xeito que oco-rra noutras ficcins sas, como Her-

ba moura(Xerais, 2005) ou Benqueridacatstrofe(Xerais, 2007).

Non obstante, a pesar da brevida-de dos textos e do seu relativo pesona pxina, estes son abondo abertose un tanto escuros para os primeiros

lectores e lectoras aos que vai dirixi-do o volume, ao posur unha moi fe-ble estrutura ternaria (presentacin-desenvolvemento-desenlace), im-prescindbel para este pblico. Nestesenso, amais de polo seu colorismo,

o impacto visual que producen e asa innegbel fermosura, as imaxesde Lamas son un necesario apoiopara as palabras de Moure. Grazas aoseu carcter figurativo, sa traba-llada sinxeleza e maxia que se des-prende delas, o receptor principal dovolume fica mis nidio. O lectoradoinicial poder crear, as, unha outranarracin se se quere mis doadaa partir delas. Namentres, os media-dores e mediadoras que se acheguendescubrirn tanto o peculiar mundodun pintor que parece ter moito quedicir na ilustracin infantil comoamosan outros traballos seus: Sopraneste furadio (Embora, 2008), con

textos de Antn Cortizas, ou Querosaber onde se agacham as cores (Vo-gal, 2008), coas palabras de Carlos G.Figueiras, coma as coidadas frasesdunha autora que se dirixe, quizaissabndoo, a eles.// Montse Pena

Eu tamn

son fonte

Teresa Moure

Galaxia, 2008

28 px 15 euros

Primaveras de esperaInfantillbum vitalista de Teresa Moure en proldo aleitamento materno no primeiro tempo de vida

Son moitas as cousas quepode ser a literatura en xe-ral e a literatura infantil enparticular. Unha das mis

fermosas, se cadra, a de conver-terse nun espazo de encontro. sveces os encontros son de ideas,ou de disciplinas, ou de culturas.Idealmente deberan de ser tamnencontros entre as familias, docen-tes, crianzas e a sociedade en xe-ral. No caso dos lbums ilustradoso encontro tende a centrarse naimaxe e na palabra, que conxun-tamente realizan o traballo de fa-cernos pensar, soar e gozar. Nestedestino leva traballando con xitomis que recoecido e unha sensi-bilidade envexable OQO editora xaalgns anos.

Un dos seus ltimos volumes,Contos en cantos, un espazo deencontro anda mis vizoso do quepodiamos agardar, unha especiede metafronteira onde imaxe e palabra se lle engaden a msi-ca e o xogo. Contos en cantosuti-liza algns dos libros publicadospor OQO como pretexto para crearcancins, unha iniciativa sen d-bida innovadora. , pois, unha re-lectura musical de textos como apremiada Chocolata (2006), Correcorre, cabacia (2006), Rato Tom eRata Tomasa (2005), A Princesa doCaurel(2006), etc. As, cada un dos

temas volve contar dende o puntode vista musical o que podemosler no lbum correspondente. O li-bro contn as letras de cada can-cin identificadas cunha ilustra-cin dos textos orixinais, que nosdevolven ao lbum ou nos intriganpara achegarnos a el.

Para as nenas e nenos de curtaidade a msica convrtese nunhavantaxe que lles axuda a reforzara sa lectura da imaxe se non sonanda capaces de ler as palabras.Porque a msica o que ten, contacon pouco esforzo e axuda tamna fixar coas melodas as palabras e

os contidos. Precisamente un doslogros da autora, Almudena Janei-ro, e do equipo de msicas e msi-cos que compuxeron as cancins,foi o de crear outro espazo mis deencontro ao utilizar diferentes rit-mos, doados de memorizar e ledospara o odo musical infantil perocon todo o corpo necesario paraensinarnos xa dende pequenas a irrecoecendo os tangos, o rock oua bossa nova.

O libro contn ademais non smsica, senn unha nova capa deinteraccin co mundo audiovisual edo xogo grazas a un DVD que per-

mite cantar en karaoke as cancinscontidas no libro. Aqu, a imaxe, amsica e a palabra chegan a unhamaridaxe excelente, reforzando coasilustracins as palabras que se nosvan marcando para ir cantando.

Todas estas capas e intersec-cins demostran algo que para aspersoas que amamos a literaturainfantil evidente pero que adoitapasar desapercibido sociedade:que nada hai de sinxelo na literatu-ra infantil, se realmente se apostapola calidade. Este un libro com-plexo onde todos os detalles es-tn coidados, onde se conscien-te da esixencia do pblico infantile tamn da importancia de educara sensibilidade e non s os conti-dos mis ou menos aritmticos. Asimaxes, a msica, as historias apa-rentemente sinxelas, adoitan ago-char importantes leccins que nosaxudan a aprender o mundo de xei-to diferente non s s pequenas se-nn tamn s mis grandes. Un li-bro recomendable para xogar, a to-das as idades.// Mara Reimn dez

Un espazo de encontroInfantilRelectura musical de textos publicados anteriormente por OQO

Contos en Cantos

Almudena Janeiro

OQO e Casa

de Tolos, 2008

40 px 20 euros

Debuxo de Contos en cantos. // M. A. C. Quarello

7/22/2019 protexta-09

10/32

C

rtica E

sperbase moito da poeta Marado Cebreiro desde que en 1998publicou o primeiro libro. Asmellores expectativas sobarda-

ron cOs hemisferios(Galaxia, 2006), unttulo xa referente neste comezo do XXI.A autora soubo atopar no dilogo para-doxal a canle idnea para poer algunhadas sas grandes virtudes (a axilidade, alaboriosa espontaneidade do verso) aoservizo dunha crtica da comunicacin.Malia que se conserven certos acha-dos formais con respecto a ese unani-memente recoecido poemario, Cuartode outono (Sotelo Blanco, 2008) e Nonson de aqu (Xerais, 2008) intensificancon maior subxectividade e novas ferra-mentas de comprensin a paraxe caseconceptual que (ns, as inadaptadas)(Sociedad de Cultura Valle-Incln, 2002)abra hai sete anos. Segundo declarou apropia autora no Diario Cultural da Ra-dio Galega, as das novas entregas de2008 integraban nos inicios unha mes-ma obra que se escindiu. Pescudar osmotivos de tal eleccin e recoecer oque individualiza cada un dos tomosson procesos que ben poderan cobrarsentido en paralelo.

Mara do Cebreiro pose trazos de es-tilo inconfundibles, anda que o tempoenriqueceu un discurso que naca xogan-do a contrastar o vasto repertorio cultu-ral da autora con elementos prximos(unhas veces tirados da biografa per-soal, outras da cultura non acadmica)ata configurar o que son, no noso ver, ostemas primordiais da sa poesa: a iden-tidade, o coecemento e as relacins hu-manas, especialmente as amorosas. Nin-gn dos tres se desenvolve conforme aoguin herdado e regrado da lrica, espe-cialmente da galega; habera que estu-dar con suficiente detemento a manei-ra en que a escritora compostel medraconfrontando armas suavizadas por unhumorismo que abala entre a tenrura e acausticidade contra el.

DAS RELACINS CONVENCIONAIS NON-PERTENZAComa nas parbolas derviches, a accesi-bilidade da poesa de Mara do Cebreiro enganosa, por moito que evolucionasedosificando nomes e citas directas (lite-rarias, polticas, filosficas, etc.) ata pro-curar un texto onde conviven varios ni-veis de lectura, desde o inmediato parao que apenas cmpre espellarse subxec-tivamente nas experiencias ata o queesixe unha profunda bagaxe cultural. Secadra por ese motivo un dos poucos poe-tas homenaxeados de xeito explcito enCuarto de outonosexa Manuel Outeirio,anda que tematicamente tean menospuntos en comn.

Relatar o argumento de Cuarto deoutono estara ben no caso de tratarsedunha novela; pero non o . A dificultadede comprensin final se tal cousa exis-

te dalgns poemas de Mara do Cebrei-ro, incluso a diverxencia que podera ha-ber entre das lectoras ao diagnosticarenarredor de que xira o libro (ns pensamosque apunta deconstrucin de certoscdigos polticos nas relacins humanas,sempre co amor ao fondo, e en particu-lar aquelas que someten a tensin o indi-viduo e o colectivo nun espazo colonial)son outra vez sntoma de texto aberto.Prefrese a suxestin descricin mida,a conclusin ao programa filosfico, quecon todo goberna o temn desde a salade mquinas e encdrase agora doada-mente no feminismo de progreso. Osenunciados gardan clara irmandade cosde Non son de aqu, pero no libro que pu-blicou meses despois, cunha estruturamis argumentativa, prtese do biogr-fico vai dedicado ao seu av paterno,morto poucos meses atrs para cues-tionar a identidade herdada, tanto dopunto de vista familiar coma nacional,e propoer alternativas que han de ba-searse nunha liberdade radical do suxei-to: o ventofronte terra. Se Cuarto deoutonosinala o carcter reaccionario dasrelacins convencionais, e por extensinda familia burguesa (clula da propieda-de privada que denunciaron anarquistasda primeira Internacional e mis tardeas vangardas do feminismo), Non son deaqucritica as nocins de orixe e de per-tenza desde o humanismo que clamarano 68 por un cambio drstico, tamn, nosafectos. As das obras chaman por unharevolucin sexual, pola liberacin doamor, mais a segunda delas insiste endeixar patente, canda a alerxia manifestacontra as escrituras moralistas, que osentimento emocional de perda, a non-pertenza a non posesin o que per-mite entender o compromiso sartreano(estamos condenados a ser libres) aln dapura abstraccin.

Porn, nada mis afastado do mto-do de Mara do Cebreiro ca a rixidez queobriga unha recensin. Son os modosde expoer cada tese, cada episodio ha-bitado por personaxes onde se afirma aorixinalidade da autora, a sa potica

inzada de prevencin posmoderna con-tra o que xulga significantes baleiros eenormes. De a que Cuarto de outonoeNon son de aquse sintan tan a gustono paradoxo (Perdemos o que noso,Escoito a quen non fala, O confuso o prximo), na transgresin do racional(As patacas de Irlanda/ non disparan ...As ovellas de Gales/ non disparan, Ha-ba tanto vento/ que perdn/ a memo-ria) e na filtracin metaliteraria (O na-rrador dica/ xa se lles pasar, Evoca/se es capaz/ os teus pre/ textos. Hachequedar tan/ lrico, Imprima este poe-ma/ non o dobre). A carn dalgunhapeza brevsima na que o silencio des-empea con contundencia o seu papelamplificador, as mis convidan a outralectura para darmos desentraado asimplicacins mltiples do referente. Namesma medida, as marcas semnticase sintcticas da parella causa-efectonunca desembocan (se non ironica-mente) no tpico. A autora reivindica

a incoherencia da vida fronte esteri-lidade daquilo que a suplanta, sexa atradicin, a mistificacin ou a ortodo-xia ideolxica, e apela a unha relacinhorizontal con quen le. As o advirten acontraportada de Non son de aqu(Es-cribir poesa como se non houbese poe-sa. Falar como se todo o mundo tiveseese dereito) e o paraeplogo de Cuartode outono(Este libro tenta probar quenon debera haber propiedade no usoda palabra).

Quizais sobre todas as demais cousasa poeta sen apelidos Mara do Cebreiroescolleu unha potica que reclama apotencia da subxectividade como prin-cipio de rebelda. Pensamos logo en Vir-xinia Woolf, ou en Safo (as comunidadesurbanas de lingua grega acollan tamnestamentos sociais que non se sentanaludidos, por diversas razns, no mo-delo heroico). Escribe a autora: Todo oouro do mundo/ non vale o que a tapel cerca da mia.// Xabier Cordal

PoesaDOs hemisferiosfeito referente, a un libro que se dividaen dous. En Cuarto de outonoe Non son de aqu, de Mara do Cebreiro,

os textos abertos desmenten toda propiedade no uso da palabra

A rebelin do suxeito

proP

ostas

Babette making-up, 1928. // Man Ray

Cuarto de outono

Mara do Cebreiro

Sotelo Blanco, 2008

121 px 16 euros

Non son de aqu

Mara do Cebreiro

Xerais, 2008

80 px 12,50 euros

Quizais sobre todas as demais cousasCebreiro escolleu unha potica quereclama a potencia da subxectividadecomo principio de rebelda

7/22/2019 protexta-09

11/32

Crtica //11proPostas //11

Oeditor Carlos Lema entrouna parcela da creacinpotica sen avisar, e talvezsen abusar da sa condi-

cin: levou o XI Premio John Carba-lleira por decisin de Miro Villar, AntaOtero e Francisco Souto. E fxoo cun-ha entrega cuxa lia mestra obedeceao que poderiamos retratar como adelimitacin dunha cosmovisin enque o propio se filtra na memoria e,nese proceso, se abre posibilidade,dificultosa, do coecemento.

A conexin entre escrita potica(problemtica, performativa, provi-soria, aberta, sempre insuficiente)e proxeccin filosfica sostn o li-bro. Na Galiza, propostas como as dePaulino Vzquez, Chus Pato ou CarlosPenela, entre outros, veen traballan-do en coordenadas similares, dentroda singularidade propia de cada un etalvez cunha maior capacidade paraa resolucin do envite. En O xeito deFreud, a discursividade potica seme-lla por veces bloqueada, neutraliza-da, tanto pola resonancia da medita-

cin (hiper-consciente dos seus refe-rentes de partida e inscricin) cantopolo tenso desafo con que se conci-be a linguaxe potica.

na segunda parte da obra, qued o ttulo ao conxunto, cando a di-mensin argumentativa cobra unhaforza mis decisiva, deliberadamenteprxima prosa no estilo e ao ensaiono ton, e significativamente distin-ta da propensin ao adelgazamentoexpresivo do resto do libro, dentrodunha idea xeral en que a escrita ,no mnimo, depuracin e contencin.Desprganse nesta seccin as liasde pensamento requiridas para unhacomprensin da existencia como pro-

ceso e coecemento, como herdanzae aprendizaxe, e sobre a que sempreplanean as ideas do fracaso e do in-fortunio. Como ameaza, como con-crecin e como sntese de forzas dif-ciles de apreixar. De pensar.

Ollada e pensamento frutifican naconstrucin dunha memoria relata-da en que o persoal nunca carece deaspiracins e conviccins de carctercomunal. As se verifica con mis vi-gor nas partes primeira (Secuenciasque seguen o esprito compositivo darealidade) e terceira (Tcticas paraa disolucin da memoria) do libro,onde a fixacin de pautas de pensa-mento e escrita para a inteleccin ea asimilacin dese monstro que opaso do tempo se coloca como eixode lectura. Memoria e temporalida-de representadas tamn, e nalgnspoemas sobre todo, no propio exer-cicio lingstico, acaroado a diccins,fraseoloxas e escollas lxicas en quea pegada da historia se revela indis-cutbel: Fogueiras/ nos sedimentostumulares,/ antas de aconchego/ e

medoas estereoformes/ daquelashistoria nosa/ ou lousa de cubricinna distancia./ Acubillados.

En O xeito de Freud patentzasetodo o que significa, todo o que im-plica, nun proceso de escrita, deitara miradasobre a vida. Unha resolu-cin fundamental atinxe a cuestinda representacin, entendida no li-bro como problema e como dialc-tica entre imaxe e linguaxe. Por esecamio poderan ser construdosatallos que levan a Seamus Heany:talvez tamn aqu se pode ver humi-dade, esterco, campn. Carlos Lemarecolle e asume, asemade, o grande

reto que marcou a poesa centro-eu-ropea aps Auswitchz, repensado apartir dalgunhas das poticas me-nos (auto)compracentes da pos-mo-dernidade: linguaxe(s) nova(s), asen-tadas en frmulas de indagacin,proba e desencadeamento, para for-mas remudadas de se comunicar, deescribir a Historia e, sobre todo, depensar. Paul Celan, John Ashbery. Aso poema Lance: Eu anda son / anos.// Anos, anos./ Un dedo paraabaixo e para arriba/ que apalpa aoredor:// sutura tanxible,/ enorme,//que quere cicatrizar / quen a ta-pou?. // Isaac Lourido

Deitar a escrita no tempoPoesaA primeira entrega potica de Carlos Lema

delimita unha cosmovisin con miras filosficas

Achega ao proxecto Entrecruzar. // Rita Rodrguez

O xeito de Freud

Carlos Lema

Espiral Maior, 2008

65 px 14 euros

No mes de outubro, o mun-do literario galego chorabaa morte de Ramiro Fonte sa-lientando a presenza significativa queo seu Eume natal tivo sempre na saobra onde se constite en columna,eixo, centro irrenunciable dos poemase da narracin. Este risco, tamn com-partido por Vicente Araguas, coetneoseu, d orixe aXuvia revisitada(Colec-cin Esquo de poesa, 2008), un senti-do canto de amor terra primixenia, ada nacenza, que o viu recoller emocio-nado no vern a dignidade de Fillo Pre-

dilecto de Neda e a Insignia de Ouro

de Ferrol. Neste libro, volta Araguas spaisaxes nunca abandonadas da infan-cia para emprender unha nova recons-trucin do pasado tendo como pautanon caer no sentimentalismo vacuonin na idealizacin banal. Polo tanto,a infancia non vista como un parasoperdido senn como unha poca bio-grfica chea de luces e sombras quese recrean sen traumas, logrando undifcil equilibrio entre tenrura e grati-tude, por un lado; realismo e crueza,polo outro. O tempo o verdugo queembaza os recordos coa sa ptina

amarelenta baixo a cal desaparecen

os lugares e as caras, por iso o eu em-prende un duplo percorrido xeogr-fico (o Portazgo, Empedrn, Toeleira,as pontes e os ros de Xubia e Neda, apraia Pantope, o monte de Ancos pre-sa do lume) e sentimental (familiares,amigos, nenos, transentes) que llepermite iluminalos outra volta fixn-doos para sempre. E as, como di noprlogo Vernica Palomares, estelibro a memoria potica dun escritor,un lbum fotogrfico que inscribe assas imaxes na materia verbal do poe-ma. Asistimos aqu ao prodixio dun-ha mirada que outorga unha novaexistencia a todo o pasado, detn-doo nun tempo novo, porque so-mos pasado que non desexa arder,senn reiniciarse.

En Xuvia revisi tada , o trxicomestrase coas descubertas nun-

ha perfecta simbiose que axuda a

crear unha imaxe polidrica da in-fancia do eu. As, a nena afogadana praia e os milicianos de 1940conviven cos guateques, os xogosinfants, os primeiros amores, perotamn existe unha dimensin cotirepresentada polos moinantes e aspeixeiras que vocean a sa merca-dora, pola familia que sobrevivenos duros anos da posguerra, polosverns de praia e mquinas voado-ras, por tantos ros de orelas liber-tarias... todos eles reunidos neste

monllo de poemas que son flores

da memoria enumeradas polo eucoa voz rota de emocin como conpulmns de cativo que remonta acucaa. A palabra, outra volta, a forza que preserva todo o pasa-do, que o purifica da sa negritudepara impregnalo da gratitude filialque o poeta lle profesa a unha Xu-bia onde todo vai collendo tonasentimental / e pausada como es-cribir de amor en cebolas / que es-tamos abrindo de vagario/ capa acapa, poema a poema. Finalmente,conclese que a vida unha maz/ para papar de pr sa. Por iso , an-tes que mirre e se nos esfarele nasmans, denantes que o tempo exer-za sobre ela toda a sa contunden-cia implacable, debemos agarimalacomo un tesouro digno de ser gra-vado na memoria mis sensitiva.

// Teresa Seara

A vida unha mazPoesaSentido canto de amor

a Xuvia como terra primixenia

Xuvia revisitada

Vicente Araguas

Sociedad de Cultura

Valle-Incln, 2008

72 px 7 euros

7/22/2019 protexta-09

12/32

12// Crtica

Jean-Paul Sartre era un foudo tea-tro. Polos pstumos Cadernosde guerrasabemos que de nenomontaba un teatro de marione-

tas no xardn do Louxemburg, quedurante o servizo militar escribiu di-versas pezas que se apresurou a per-der, e que no stalagalemn duran-te o cativerio escribiu para os seuscompaeiros unha peza policial.Mais s foi en 1943, en plena ocupa-cin alem de Francia, que foi levadapor vez primeira a escena unha obrasa: As moscas, que acaba de verlume en galego da man de EdicinsLaiovento e coidadosamente tradu-cida por Xos Manuel Beiras.

Esta peza de Sartre, como todo oseu teatro, hai anos que non sobeaos escenarios mais , talvez, mislido que nunca. E non estara demis atreverse a unha nova mon-taxe (cun bo tratamento dramtico)das sas obras. Por outra parte, nonsera esaxerado afirmar que Sartredominou a escena francesa durantepreto dunha decena de anos. Dece-na que comeza en 1943 e que acabacando superado pola sa de-reita polo teatro chamado do ab-surdo (Ionesco, Beckett...) e polaesquerda, polo brechtismo, candoen 1954 por vez primeira o BerlinerEnsemble estrea en Pars. Estes dezanos foron de intensa producin e

xito, at Nekrassov, que s contoucunhas 90 representacins.

As moscas, como se dixo, foi mon-tada en 1943 por Charles Dullin, noteatro Sarah Bernhardt cuxo nome,en virtude das leis antixudeas, foracambiado polo inocuo de Thtrede la Cit despois de pasar a cen-sura alem, o que lle valera repro-ches posteriores. A obra tivo un xi-to mis ben clamoroso debido a unparadoxo (ou unha mala lectura)por parte dos espectadores, que vi-ron nela unha alusin ao ocupantenazi cuxos censores, intelixentes,non percibiron por lado ningn. Apeza, como todas as sas, , simple-mente, un medio para representar asopcins filosficas do seu autor, quenesta obra confa ao dono do Olimpoo coidado de expor a sa mensaxe:Unha vez que a liberdade estoupouna alma dun home os Deuses xa nonteen ningn poder contra el. Porque un asunto de homes, e correspondea outros homes a eles ss deixaloceibo ou esganalo. Nin Existo, quemanda na cidade, nin mesmo Xpi-ter, o amo dos deuses, podern im-pedir que Orestes acceda a esta liber-dade que consiste en escoller o pro-pio compromiso. E para deixar de serun estrao na cidade, en Argos, parase converter nun home entre os ho-mes, Orestes cargar cun pesado

fardelo. Contra Xpiter e Existo, uni-dos por unha mesma paixn, Orestesafirma que a vida humana comezada outra banda do desespero.

Estas frases e outras, e as escenasfinais, levaron a un sector do pbli-co a considerar As moscaso que nonera: unha alegora sobre a ocupa-cin nazi. En realidade, a peza ilus-tra, cunha linguaxe cra, incisiva, r-pida, sumamente eficaz (que Beirasconsegue manter na sa transposi-cin) e por medio da eterna historiadas Atridas, os principais puntos dasa doutrina filosfica, da que me-diante os resortes teatrais se popu-larizarn algunhas palabras (con-ceptos) clave: liberdade, compromi-so, responsabilidade, denuncia dosporcosde toda clase, etc.

Mais a pesar da sa querenzapolo teatro, antes que un dramaturgoSartre un moralista que coloca naescena os problemas que se refiren condicin humana. De a que nonintente revolucionar a forma nin a es-

trutura teatral. Preocpase en verterun vio novo (s veces de dubidosacalidade, Nekrassov) en odres abondovellos, e s veces caducados.

Hai anos algns intentan presen-talo como o catlogo de todos oserros e de todos os horrores, e en-frntano figura de Camus. horade repetir, con George Steiner (tan

deostado por estes lares), que benpuidese ser que Camus gozase hoxede maior recoecemento. Mais Sartre (...) quen quedar como tes-temua clave [da nosa poca]. E se,parafraseando ao xeneral de Gaulle,on n'enchane Voltaire, menosanda se pode cuspir sobre el (len-da urbana galega).// XGG

12 // proPostas

Tres son os volumes da colec-cin Clsicos Universais edi-tados ata o de agora por Ga-laxia que recollen as novas formasde expresin potica: a Antoloxa doDoce Estilo Novo (2004), en edicin

e traducin de Daro Xohn Caba-na; a escolma titulada Poesa inglesae francesa vertida ao galego (2005),publicada en 1949 por Plcido Cas-tro, Florencio Delgado Gurriarn eLois Tobo, que incle dous poemasde Baudelaire, traducidos por Tobo:Unha prea e Spleen. E a edicinbilinge (francs-galego) dAs floresdo mal, ofrecida polo poeta e tradu-tor Gonzalo Navaza da obra do pre-cursor do simbolismo.

Hai agora 151 anos, Charles Baude-laire (1821-1867) lograba publicar nuns volume o compendio titulado LesFleurs du Mal. Mais as autoridadescompetentes da Francia de Napo-

len III (burguesa, exrcito e igrexacatlica) denunciaron e multaron aoautor e ao seu editor, e censuraronseis poemas, culpables de atentarcontra a moral pblica. 1857 foi ta-mn o ano en que Flaubert publica-

ra Madame Bovary, enfrontndoseaos mesmos cargos. Cmpre mergu-llrmonos nese contexto para enten-der a importancia do poemario paraa historia da poesa moderna.

O libro, definido como atroz

polo tradutor de Poe, no que puxotodo o seu pensamento, todo o seucorazn, toda a sa relixin e todo oseu odio, presenta as cinco seccinstemticas (Spleen e Ideal, Estampasparisienses, O vio, Flores do mal, Re-voltae A morte); ademais das Pezascondenadas, e un apndice de trintae cinco novos poemas compiladospara a segunda edicin (1861). Nonestn os Pequenos poemas en prosade O Spleen de Pars, traducidos en2003 por Xela Arias para Bivir.com,traballo polo cal recibira o PlcidoCastro 2005 a ttulo pstumo.

Ante a coidada edicin de Galaxia,semella intil falar da imposibilidade

de traducir textos poticos. Co nimode que a lectura dos poemas carezade atrancos paratextuais, o autor datraducin concentra unha serie denotas filolxicas ao final do volume,que retoma en parte das edicins ca-

nnicas de Garnier-Flammarion e LaPliade (Gallimard); as como do co-texo coas diferentes versins de Lesfleurs du malcara a outras linguas ro-mnicas, e acompaas de alusins recepcin da obra no noso sistemaliterario ao se declarar imitador dasonoridade do verso, que dara lugar,por exemplo, ao modernismo dunRamn Cabanillas.

As xustifica a estratexia adoptadacomo tradutor, conforme s modli-cas traducins dos clsicos italianosrealizadas por Daro Xohn Cabana,fundamentada no respecto das fr-mulas de ritmo, rima e estrofa do

orixinal: A pretensin de fidelidadeaos aspectos rtmicos do poema faique na traducin se resinta por vecesa literalidade. A publicacin bilinge,co texto francs e o texto galego con-frontados, exmeme de facer a rela-cin de desvos, por mis que non osdesculpe ou xustifique. Eu creo quetodos ou a maior parte dos resulta-dos poden sen reparos denominarse

traducins, anda que de vez en can-do algns versos esvaran cara imi-tacin ou parfrase.

Navaza confesa resolver a dificul-tade do traslado da rima ou da m-trica con maior facilidade nos ver-

sos longos (alexandrinos ou hen-decaslabos) ca en metros breves,dadas as caractersticas propias dafontica galega. Mais sempre atn-dose s regras do poeta modernoque soterrara o clasicismo xuntoco romanticismo.// Ana Luna

Sartre posto en escenaTraducinXos Manuel Beiras traduce a primeira peza

que foi representada do escritor e filsofo francsAs moscas

Jean-Paul Sartre

Laiovento, 2008

109 px 11 euros

As flores do mal

Charles Baudelaire

Galaxia, 2008

584 px 22 euros

As flores malditasTraducin Coidada edicin doclsico de Baudelaire por Galaxia

Jean-Paul Sartre no aeroporto da Habana. // Arquivo

Shhh masks. // Xavier Lacot

7/22/2019 protexta-09

13/32

Crtica //13proPostas // 13

Que o sistema literario es-paol s dea soportadoun escritor cannico encada unha das linguas pe-

rifricas (e as est ocataln como ogalego, ovasco e mesmo oasturia-no) algo que nas propias periferiashabera que ignorar hora de crearun corpus de traducins. Ignorarnon implica rexeitar. Se por aplicar-mos esta regra damos en considerarsuperfluo traducir a Quim Monzao galego por demasiado esper-bel, demasiado coecido ou dema-siado breve ser que non entende-mos nada. Eu non sei se algn des-tes demasiados foi o estmulo daseditoras para publicaren os seus li-bros, mais en todo caso o intereseen Monz ten que transcender a saconsideracin de vaca sagrada. Es-pecialmente porque o seu compor-tamento non sei se o seu compor-tamento social en tanto que autor,mais en todo caso o seu comporta-mento individual ante a pxina ooposto dunha vaca sagrada, na sadenuncia do gregarismo do mundoliterario e na conseguinte reivindica-cin da escrita solitaria. Quim Mon-z parcese infinitamente mis a unchacal que a unha vaca.

Como consecuencia desta prcti-ca temos que colocar a Monz unchanzo aln do que se espera doescritor normal. Este asumira asexpectativas do panorama edito-rial, dos lectores e da crtica. Mon-z, porn, como explicaba ManelOll nun artigo da revista Quime-ra, inventou os seus propios lecto-res. Juli Guillamon escriba en LaVanguardia que tamn inventou asa ascendencia literaria, e dadoo impecbel das glosas destes cr-ticos sobre Monz, entre outrosque podemos ler en www.monzo.info, adivase que soubo inven-tar igualmente a sa propia crtica.Este Monz como self-made writerdetctase na prioridade absoluta

das formas breves sobre as longas,ou na combinacin da narrativanon coa poesa ou o ensaio sennco artigo xornalstico, ou na como-didade do autor cos medios de ma-sas, ou no propio estilo.

O estilo de Quim Monz consis-te en aparentar que doado e frocando o que ten de doado e de fros funciona na superficie e todo oque se xoga por debaixo moitomis complicado e arrstranos aoterrapln (a escribir abismo, e da-ra unha sensacin de transcenden-cia que lle absolutamente allea).Consiste tamn en traballar a me-cnica da metfora non como ale-gora senn como aplogo moral.E en esquivar a ditadura do pinto-resco esperbel en moitos autoresde sistemas perifricos mediante oemprego dunha Barcelona que nonprecisa ser Barcelona para funcionarmais non deixa de ser Barcelona enningn momento. Un catlogo detodos estes trazos podmolo atoparen Vinte e nove contos, editado agorapor Sotelo Blanco con traducin deM Xess Lama, que un libro tilpara estabelecer uns primeiros lazosco estilo de Monz. E pouco mis.Para ben ou para mal, Vinte e novecontosnon unha versin reducida

dos Vuitanta-sis contesque publicouMonz en 1999, porque a finalidadedestes era, para aln de pechar unciclo, recuperar todos os libros decontos publicados at a data poloautor nunha edicin con nimo dese converter en cannica: os librosde contos estaban, naquel volume,modificados e mesmo, nunha pe-quena parte, espoliados. Monz,en efecto, retirou algns contos corespectbel nimo de facelos des-aparecer do mundo. normal queun autor que creu atopar a sa vozse dispoa a soterrar as partes doseu pasado que a empecen. nor-mal que espante as moscas mismolestas anda que non sexa unhavaca sagrada. Vinte e nove contos, sa vez, precisamente por ser 29 enon 86, perde o alento totalizador

que guiaba o outro libro e non pasade ser unha antoloxa dos contos deQuim Monz at 1999 que servirpara que o lector galego se inicie naetapa mis vitalista do autor, o quenon pouco nin est mal.

En todo caso mis arriscada apublicacin completa de Mil cre-tinos, ltimo libro do autor, porXerais, con traducin de HelenaGonzlez. Porque aps a crislidados Vuitanta-sis contes, a bolbore-ta Monz dixo uf e virou en eiru-ga con El millor dels mns, un librofulcral que anda non podemos leren galego e no que comezaba unnovo reto que agora Mil cretinoscontina: a incorporacin da mor-te. Aquel libro, como este, estabapoboado de cancros, xeritricos enenos mortos. E que ser radical-

mente antipattico e ignorar a tris-teza non ten mrito. O encomibel este descenso s fronteiras dopathossen traspasala xamais. Milcretinos(a sa primeira metade, aoutra achgase mis ao formatoartigo) a segunda entrega desteMonz que anda non coecemosben e que tira material das cousasmis graves. Un ancin nun xeri-trico que se viste de muller. Outromatrimonio noutro xeritrico (ouno mesmo) que planea o seu sui-cidio. Un home que soa cos seusamigos mortos. E sobre todo unhaseora que desmonta o seu piso e acontinuacin desmntase ela mes-ma cunhas tesoiras e que non seipor que resulta obscenamente si-milar a como escribe Quim Monz.

// Samuel Solleiro

Uf, dixo elTraducinO interese por Quim

Monz no campo literario galego

Story from a book, 1999. // Joel-Peter Witkin

Vinte e nove contos

Quim Monz

Sotelo Blanco, 2008

323 px 18 euros

Mil cretinos Quim

Monz

Xerais, 2008

144 px 16 euros

7/22/2019 protexta-09

14/32

14// Crtica

No pasado ano 2007 estre-base a pelcula De profun-dis, un persoal proxecto deMiguelanxo Prado que tivo a saorixe nunha serie de pinturas aoleo, as cales lle inspiraron ao de-buxante unha singular historia. Norelato nacido deses cadros, escri-to polo propio Prado, amor e artenense artellando unha trama queten como acontecemento central aviaxe submarina e alegrica dopintor protagonista. hora de levar

esta ficcin pantalla, o autor va-leuse dunha sinxela animacin dosseus deseos, completada coa m-sica de Nani Garca. Pero ademaisdo filme, e como habitual nestescasos, o proxecto De Profundisdeucomo froito un libro co mesmo t-tulo, aparecido primeiramente encasteln baixo o selo de Norma. Ovolume que acaba de publicar ElPatito Editorial non outra cousaque a traducin da publicacin encasteln, na que se recollen os de-

seos de Prado acompaados dotexto. Como extra inclense unhaspxinas de bosquexos que comple-tan a edicin e que se renen baixoo suxerinte ttulo de Caderno debitcora. Tanto en casteln comoen galego, a publicacin respondeao que se agarda dun deses librosque acompaan pelculas, co enga-dido de que a obra de Miguelanxo sempre un regalo para a vista e deque a historia resulta en si mesmaatractiva polo seu ambiente ma-

rieiro, o carcter mitolxico dosseus personaxes especialmenteos habitantes das profundidadese unha expresin prxima poticaque por veces atopa notables acer-tos no texto de Prado.

De profundis conta a historiadun pintor e dunha violonchelistaque habitan unha casa no mediodo ocano. O pintor adoita acom-paar os marieiros dunha vilaprxima nas sas travesas e, nun-ha delas, o barco vese sorprendi-do por un temporal que dar contdolos marieiros, pintor inclu-do, no fondo do mar. A partir desemomento, o pintor comeza unhaviaxe polo fondo do mar na quese atopar con moitas das criatu-ras que el mesmo imaxinou nos

seus cadros, convertndose, des-ta maneira, as pinturas mesmasen protagonistas. Esta viaxe ale-grica polo fondo mario que ,ao mesmo tempo, un encontro dopintor coa sa creacin e un reco-ecemento da sa propia morteculminar nunha demostracin deamor cara muller que agarda nacasa do ocano. As pois, poderia-mos dicir que De profundis non senn unha historia de amor queatopa na arte a sa mellor expre-sin. Unha historia en que os im-pecables deseos de Miguelanxoson quen de levarnos a un oca-no de seres marabillosos e lugaresnunca imaxinados, que tal vez s amirada deste debuxante nos pode-ra brindar.// M. L.

14 // proPostas

Cuaderno de Tormentas, pu-blicado por Planeta DeA-gostini, o ltimo traballode David Rubn ao tempo

que o consolida como un dos au-tores de cmic mis importantesda pennsula, despois do xito de Elcirco del desaliento (Astiberri, 2005)e La tetera del Oso Malayo (Astibe-rri, 2006), ttulos que lle valeron nu-merosos recoecementos, como oAutor Revelacin do Sal do Cmicde Barcelona, o Premio da Crtica Mellor Obra do 2006 ou a mencinde finalista no Premio Nacional deCmic. Non de estraar, vista detodo iso, que este volume estea pro-logado polo mesmsimo Max.

Continuando na sa persoal einconfundible potica, Rubn vol-ve de novo a valerse de pequenashistorias, por veces tan s insinua-das, para compoer un relato maior.Nesta ocasin ofrcenos unha na-rracin slida que se artella a tra-vs da viaxe dun atormentado au-tor de cmics procura de historiasque contar polos infames lugaresde Espanto, atormentada cidade si-nnimo de angustia, infelicidade enunha palabra sufrimento. Cua-

derno de Tormentas unha reflexinsobre a creacin e as debilidades doartista, na se lle fala directamenteao lector servndose da figura donarrador, un personaxe que en oca-sins semella un trasunto do propioRubn. Neste senso, o lector con-vocado e advertido sobre os perigosde seguir lendo o caderno de no-tas do narrador a travs dos inter-ludios que dividen a obra. Mais decontinuar a lectura, coeceranse lu-gares e personaxes de Espanto quenos levarn dende as Gargantas doEsquecemento portas da cidadeata a Estacin Central nica sa-da dela, e mis de trinta paradasde suxerinte nome e con cadanseuprotagonista, nas que, a risco dasa vida, o narrador atopar aquiloque o levou ata al e mesmo algo coque non contaba: o amor.

En Cuaderno de Tormentasvolve-mos atopar trazos caractersticosda obra de Rubn. Canto temti-ca volve reflexin sobre o traba-llo creativo, a relacin co lector ecoa propia obra, o recoecemen-to do pblico, o amor como nicasalvacin e tamn condena... Asmesmo, vlvese evidenciar nes-

te traballo o gusto do autor po-las historias universais e clsicas,a alusin mitoloxa, que deixafondas pegadas na composicindos seus personaxes, e numerosasreferencias, mis ou menos vela-das, a filmes, novelas ou cmics.Todo isto valndose dun debuxoen que destaca tanto o uso expre-sivo da tinta como o tratamentoda cor e, especialmente, a sor-prendente composicin das pxi-nas que nos levan de maneira flu-da de plano en plano, de secuen-cia en secuencia, ata alcanzar unprodixioso final que se pecha coagrande pregunta que persegue atodo creador. Pero para saber cal esta pregunta, e se esta ten al-gunha resposta, hai que transitarprimeiro as perigosas ras de Ci-dade Espanto.// Mar a La do

O inferno por RubnBDSlida narracin construda a travs da viaxe dun

atormentado autor de cmics por lugares de angustiaCuaderno de

Tormentas

Davd Rubn

Planeta de Agostini,

2008 112 px

12,95 euros

Vieta de Cuaderno de Tormentas. // D. Rubn

De profundis

Miguelanxo Prado

El Patito

Editorial, 2008

90 px 18 euros

Profunda miradaBDOs deseos da pelcula deMiguelanxo Prado De Profundis

7/22/2019 protexta-09

15/32

Crtica //15proPostas //15

Trtase do texto mis escnico deRal Dans, segundo di a contra-capa do libro editado por Xerais,e seguramente verdade. Con ese t-tulo que remite a unha palabra antigado alemn, Nachtmahr, pesadelo,Dans introdcenos nun mundo que,como a palabra no alemn contem-porneo, fica fra dos circutos habi-tuais. Todo onrico neste texto enque as referencias se entrecruzan con-ducindo o lector por unha obra estra-amente inquietante. En Nachtmahr,sabemos desde o comezo que Lus, onovelista en crise que protagoniza aobra, est a soar, e porn dubidamosconstantemente dos lmites do soo.Como se de Alicia se tratase, o Pas deMarabillas que percorre Lus poucomarabilloso e constite unha viaxepolos elementos mis tenebrosos dosubconsciente. Persecucins, mqui-nas imposbeis que parecen tiradas daimaxinacin de Magritte, monstros,sexo, todo o que nos d medo ou que tab est neste pesadelo que escri-be Ral Dans e que, sen ningunha d-bida, constituira sobre os escenariosunha peza ben interesante.

Nachtmahr unha volta a teimasdo autor (a crise creativa, a litera-tura, a creatividade como modo devida) mais cunha focaxe diferente dorealismo que caracterizaba outrasobras de Dans, coma Lugarou Derro-ta. Nachtmahrafncase na tradicinsimbolista do Ibsen de Peer Gynt,pero tamn se instala na estrutu-ra dos modernos videoxogos nesesucederse de espazos e situacinsnas que a fantasa ten o inquietantear dunha cotidianeidade agresiva eperigosa. Ademais, elementos freu-dianos como a infancia, as fobias, osexo e as frustracins aparecen aque al para indagar nos elementosmis misteriosos da memoria. Nes-ta ocasin, o simbolismo onrico ombito esttico en que se instala aobra, e esta non deixa de constiturun paseo narrativo polo soo comoespazo creativo, o mesmo soo quese impn como reto unha verosi-militude, que intumos o segredoda sa posbel eficacia escnica:malia a intensa ensoacin que Nachtmahr, nada semella impos-bel neste teatro de Ral Dans; nel,

a teatralidade encntrase nun fon-do dialoxismo que o envolve todo,desde a personalidade confrontadade Lus, o protagonista, ata os seusantagonistas e alter egos. As mes-mo, a estrutura teatral indubid-bel, cunha dosificacin dos temposque posbel na prctica e scnica ecunha medida dos ritmos que con-ducen resolucin. Por iso, contra oque pasa a mido, Nachtmahraxs-tase a iso que os crticos chamamosrepresentbel e que un dos ele-mentos bsicos para que os teatrosgocen de boa sade. Trtase, segu-ramente, dun dos exercicios dram-ticos mis arriscados do autor, queispe o seu teatro de convencins ac-cesorias para quedar cunha teatrali-dade imprescindbel.

A de Ral Dans unha das carrei-ras mis solventes no panoramadramtico galego e este Nachtmahrcorrobrao. A sa lectura, lonxe deconstitur un pesadelo real, deixaen quen le esa estraa atraccinque provocan as cousas que se con-verten en espellos de ns mesmos. // Inma Lpez Silva

Natchmahr

Ral Dans

Xerais, 2008

88 px 12,50 euros

Houbo un tempo en que o tea-tro era a arte da palabra.Eloxibase a elevada tcnicaprosdica dos intrpretes e a agude-za do dramaturgo para nos ofrecerun argumento slido, mellor cantamis dose de moralizacin presen-tase. Mais este alcume foi perdendofama coa entrada en accin de novasartes como a do chistoso monlogotelevisivo ou a da tertulia poltica,que levaron o dominio do calembure da palabrada a lmites xa por sem-pre insuperbeis.

A esta decadencia da palabra comoquintaesencia da arte do teatro contri-buu a aparicin do chamado teatrovisual. O novo apelativo via a definircousas como as que faca Robert Wil-son, quen no 1972 estreaba a sa len-daria peza Deafman Glance(A miradado xordo), na que o silencio imperanteprocuraba transmitir o mundo de sen-sacins dos xordomudos.

O de Ana Valls , segundo as saspropias palabras, un teatro das per-soas. Nin da palabra, nin visual: daspersoas. Para entendermos o porqudesta definicin o mellor que podefacer o aburrido-cultureta-que-se-

interesa-por-todo mercar un bille-te da prxima funcin da compaaMatarile. Se isto non lle resulta po-sbel, ou simplemente non lle d agana, tamn pode mercar ou pillarna biblioteca o volume que acabade editar Laiovento na sa nova co-leccin Escena Aberta sobre o espec-tculo que Ana Valls dirixiu para oCDG hai xa mis dun par de tempa-das: Illa Reunin.

Era a primeira obra estreada des-pois da felizmente esquecida po-ca Guede-PP. nxeles Cua dirixa aSanta Casa e a fundadora de Mata-rile ofreceunos un dos espectculosmis valentes e vangardistas da his-toria do teatro galego. Ao comezo daobra un actor sacuda o po do veludovermello do Saln Teatro; unha men-saxe evidente, anda que sempre ha-bera quen dixera que a peza noncontaba nada.

curioso que dese espectculo,smbolo e asemade manifesto dun-ha outra maneira de facer teatro,sase un libro, que como todos sa-ben un conxunto de pxinas habi-tadas por palabras. Por sorte este li-bro incle tamn fotografas en cor(ben fermosas, por certo) e un estu-do introdutorio que resume a evo-lucin de Ana Valls coa sa com-paa Matarile, asinado por Eduar-do Prez Rasilla, no cal fai fincapna vertente antidramtica, irnicae metateatral do grupo, caracters-ticas que en Illa Reunin acadaronun punto de calidade notbel, verde

e marabillante. O limiarista tamnofrece comparanzas atinadas entreo estilo Valls a as influentes figu-ras de Beckett, Kantor e Handke, en-cadrando as a sa particular estti-ca na do teatro mis formalmenteinconformista.

Logo estn os microtextos. Por-que neste libro de teatro, que omis semellante a un caderno dedireccin que se ten publicado so-bre un espectculo feito en Galiza,o lector non atopar dilogos. Fielao xeito fragmentario, complexoe colectivo co que Valls afronta aconfeccin das sas montaxes, olibro presenta soamente sete tex-tos elaborados e/ou escollidos poladramaturga (?) para a elaboracindesta Illa Reunin. Textos brevesnon dramticos, senn m