Prosvećeni apsolutizam

• U 18.veku Evropu je zahvatio duhovni pokret, koji zovemo epohom prosvećenosti (prosvetiteljstva), koji negira tradicionalne autoritete i teološke dogme

• Prosvetiteljstvo je kao najviše vrednosti proklamovalo: slobodu čoveka, gradjansku jednakost, pravo čoveka na kritičko mišljenje a razum se smatra pokretačkom snagom

• Jedan od duhovnih vodja ovog pokreta bio je Fransoa Mari Volter, francuski filozof

• On je kritikovao vladarsku samovolju, feudalni poredak i dominantan uticaj crkve na duhovni i društveni život, on je verovao u savez “kraljeva i filozofa”

• Fransoa Mari Arue Volter (1694-1778)

• Primena odredjenih ideja prosvećenosti u apsolutističkoj politici dovela je do pojave prosvećenog apsolutizma

• “Božansko pravo” vladara našlo se na udaru kritičkog razuma

• Umesto verskog opravdanja apsolutne monarhije pojavilo se učenje da vladar svojom vladavinom treba da obezbedi blagostanje i red podanicima

• Vladar više nije “božiji namesnik”, već “prvi sluga” države• Vladari prosvećenog apsolutizma su svojim reformama

nastojali da ekonomski, vojno i kulturno ojačaju svoje države

• Prosvećeni apsolutizam pojavio se pre svega u državama sa slabijom gradjanskom klasom, zbog čega su vladari morali da preuzmu ulogu reformatora

• Prosvećeni apsolutizam bio je karakterističan za Prusku, Austriju i Rusiju

Austrija

• Austrijom su kao nadvojvode vladali vladari iz dinastije Habsburga, koji su istovremeno bili i nemački carevi

• Najznačajniji car bio je Karlo V, koji je naslednim putem objedinio brojne države (Austrija, južna Nemačka, Češka, Ugarska, Nizozemska, Španija, sa posedima u Americi, južna Italija, Sicilija, Sardinija)

• Karlo V• Nemački car (1519-

1556)

• On je pred kraj vladavine podelio svoje zemlje, tako što je sinu Filipu II dao na upravu španske posede a bratu Ferdinandu I je ostavio austrijske posede i krunu Svetog rimskog carstva, tako se dinastija Habsburg podelila na špansku i austrijsku granu

• Habsburzi su od kraja 17.veka počeli da šire svoje granice prema jugoistoku, na račun oslabljenog Osmanskog (turskog) carstva

• Pošto Karlo VI nije imao muške potomke, on je 1713.god. izdao Pragmatičnu sankciju, kojom je omogućeno nasledjivanje prestola i po ženskoj liniji

• Najznačajniji austrijski vladari 18.veka, predstavnici prosvećenog apsolutizma bili su: Marija Terezija i njen sin Josif II

• Mariji Tereziji je osporeno pravo na nasledjivanje prestola, kao ženi, što je dovelo do Rata za austrijsko nasledje (1740-1748)

• Dolazak Marije Terezije je Pruskoj i Francuskoj bio dobar povod da oslabe moć Austrije, dok su Mariju Tereziju podržale Engleska i Holandija, tradicionalni protivnici Francuske

• Rat je završen bez ozbiljnijih promena, Marija Terezija zadržala je vlast, uz manje teritorijalne gubitke u korist Pruske

• Marija Terezija• Austrijska carica

1740-1780

• Marija Terezija i Josif II su podsticali privredni napredak

• Sprovode centralizaciju države, nemački jezik postaje zvanični jezik

• Proglašena je jednakost gradjana pred sudom• Josif II je 1781.god. doneo Patent o toleranciji,

kojim je nekatolicima obezbedjena sloboda vere• Osnovno obrazovanje postalo je obavezno i za

mušku i za žensku decu

Pruska

• Pruska se kao država razvila iz Brandenburške grofovije, pogranične marke, osnovane na zemljištu pokorenih polapskih slovenskih plemena

• Nemački prodor bio je praćen pokrštavanjem i germanizacijom polapskih Slovena

• Od 1415.god. brandenburški grofovi bili su iz dinastije Hoencolerna

• Istovremeno, u 13.veku tevtonci su zauzeli teritoriju baltičkih Prusa, pokorili, pokrstili i germanizovali Prusku

• 1618.god. brandenburški grof je nasledstvom postao pruski vojvoda, čime je ostvareno ujedinjenje Brandenburga i Pruske, sa prestonicom u Berlinu (Potsdam)

• Pruska je bila luteranska zemlja, u kojoj su glavnu reč vodili krupni zemljoposednici, junkeri, oni su činili pruski oficirski kadar

• Pruska je 1701.god. postala kraljevina• U drugoj polovini 18.veka u Pruskoj je vladao Fridrih II

Veliki, predstavnik prosvećenog apsolutizma• On je jačao vojsku, podsticao razvoj industrije, bio je

veoma obrazovan, održavao je bliske veze sa Volterom, koji je u njemu video pravog “kralja filozofa”

• U vreme njegove vladavine Pruska postaje velika sila, sa Austrijom se bori za prevlast u Nemačkoj, zajedno sa Austrijom i Rusijom, tokom druge polovine 18.veka učestvovao je u tri deobe Poljske, zahvaljujući čemu je uvećao teritoriju Pruske

• Fridrih II Veliki • Pruski kralj (1740-

1786)

Rusija

• 1547.god. Ivan IV Grozni proglasio se za cara svih Rusa

• Uporedo se razvija koncept Moskve, kao “trećeg Rima”, ruska država ostaje jedini bastion pravoslavnog hrišćanstva, na ruski dvor se prenose vizantijski rituali

• Nakon njegove smrti, krajem 16.veka počeo je period unutrašnje krize, poznat kao “smutno vreme”, za vreme kojeg se Poljska meša u ruska unutrašnja pitanja

• Smutno vreme okončano je 1613.god. dolaskom na vlast Mihajla Romanova, osnivača dinastije, koja će vladati Rusijom do 1917.god.

• Prekretnicu u istoriji Rusije predstavlja vladavina Petra Velikog, koji je vladao početkom 18.veka

• Za vreme njegove vladavine Rusija postaje velika sila

• On je nastojao da dovede stručnjake iz zapadne Evrope kako bi modernizovao Rusiju

• Petar Veliki• Ruski car 1682-1725

• Ratujući sa Švedskom, proširio je teritoriju Rusije, nakon čega je Rusija izašla na Baltik

• Vodio je više ratova i sa Turskom, ali nije uspeo da obezbedi trajni izlaz Rusije na Crno more

• 1703.god. sagradio je novu prestonicu Sankt Petersburg

• Jačanje Rusije nastavljeno je za vreme carice Katarine II Velike, koja je vladala u drugoj polovini 18.veka

• Njena vladavina bila je inspirisana idejama prosvećenog apsolutizma, dopisivala se sa Volterom

• U vreme njene vladavine sagradjen je Zimski dvorac u Sankt Petersburgu

• Vodila je uspešne ratove sa Turskom, zahvaljujući čemu je Rusija dobila izlaz na Crno more, osvojila je i Krim

• 1774.god. Kučuk-kajnardžijskim mirom dobila je i pravo zaštite pravoslavnih hrišćana u Turskoj

• Zajedno sa Austrijom i Pruskom učestvovala je u tri podele Poljske, čime je dodatno proširila teritoriju Rusije

• Katarina II Velika• Ruska carica 1762-

1796• Rodjena je kao Sofija

Augusta Frederika fon Anhalt Cerbst