PROGRAM ZAJĘĆ DODATKOWYCH

DLA KLASY III GIMNAZJUM Koło zainteresowań z geografii - 64h

Realizowany w ramach projektu „Kopalnia kompetencji – rozwój edukacji gimnazjalnej

na terenie K OSI”

Opracowanie: Renata Milicka

Wstęp Współczesna geografia to system nauk zajmujących się badaniem całokształtu powłoki ziemskiej zarówno pod względem przyrodniczym, jak i społeczno – gospodarczym. Geografia bada zróżnicowanie powłoki ziemskiej i wzajemne zależności oraz związki zachodzące między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą człowieka. Należy do grupy nauk przyrodniczych i z uwagi na przedmiot i zakres badań nazywana jest nauką dualistyczną. Geografia jest przedmiotem szkolnym, którego bez wątpienia warto się uczyć. Niewątpliwą zaletą geografii jest jej użyteczność w życiu codziennym. Jednym z bardziej oczywistych przykładów jej przydatności jest korzystanie z planów miast lub map, zarówno tych w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Geografia pomaga również w zrozumieniu współczesnego świata, w znalezieniu w nim swojego miejsca, kształtuje poczucie odpowiedzialności za środowisko własnego regionu, uczy poszanowania innych kultur, ich systemów wartości i sposobów życia. Na co dzień znajomość geografii ułatwia podróżowanie, sprawia, że prognoza pogody staje się bardziej zrozumiała, pozwala także na odpowiednie zachowanie się np. w obliczu zagrożeń naturalnych . Każdy znajdzie w niej coś dla siebie, coś, co sprawi, że nauka będzie nie tylko obowiązkiem, ale stanie się również przyjemnością.

I. Założenia programu

Program adresowany jest do młodzieży gimnazjalnej klas III szczególnie zainteresowanych geografią, otwartej na świat, dążącej do rozwijania uzdolnień i poszerzania swoich horyzontów. Ma na celu pobudzanie do twórczego myślenia i zaspokajanie naturalnej ciekawości uczniów, dla których wiadomości i umiejętności pozyskane na lekcjach nie wyczerpują zainteresowań. Główna tematyka koncentruje się na problematyce środowiska geograficznego, zagadnieniach demograficznych i gospodarczych zachodzących w Polsce i w geograficznym regionie ucznia. Omawiane treści rozpatrywane są na tle geografii świata, tak by uczniowie mogli dokonywać porównań, wyciągać wnioski i formułować prawidłowości dotyczące poszczególnych zjawisk, procesów i problemów. Poprzez wykorzystanie wiedzy z różnych źródeł uczniowie pogłębią i poszerzą wiedzę geograficzną oraz utrwalą umiejętności geograficzne, nauczą się selekcji informacji, interpretacji danych, zdobędą nowe doświadczenia, staną się twórczy i rozwiną swoje zdolności.

II. Cele programu

Cele ogólne:

Rozbudzanie wśród młodzieży zainteresowania treściami geografii fizycznej oraz zagadnieniami społeczno – ekonomicznymi i kulturowymi współczesnej Polski, swojego województwa i gminy.

Korzystanie z różnorodnych źródeł wiedzy geograficznej, w tym z własnych obserwacji

i eksperymentóww celu bliższego poznania Polski, regionu i swojej „małej ojczyzny”.

Podnoszenie poziomu wiedzy geograficznej i umiejętności jej stosowania w działaniu praktycznym.

Cele szczegółowe:

Doskonalenie sprawnego posługiwania się terminologią geograficzną do opisywania oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim procesów.

Wskazywanie głównych cech środowiska geograficznego Polski, własnego regionu i najbliższego otoczenia.

Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, diagramów, profili, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno – komunikacyjnej w celu pozyskiwania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Doskonalenie umiejętności geograficznych uczniów: wyznaczanie współrzędnych geograficznych, obliczanie czasu miejscowego, obliczanie wysokości Słońca.

Rozwijanie umiejętności posługiwania się materiałem kartograficznym i interpretowania map różnej treści.

Doskonalenie umiejętności analizowania, interpretacji i wnioskowania wykresów, tabel, profili, map tematycznych.

Doskonalenie znajomości mapy: obiekty geograficzne na mapie fizycznej, politycznej i konturowej Polski i regionu.

Dostrzeganie, obserwowanie, rozumienie i wartościowanie zjawisk oraz procesów przyrodniczych zachodzących w środowisku lokalnym, regionalnym i globalnym.

Lokalizowanie obiektów, zjawisk oraz ich ocena z różnych punktów widzenia.

Praktyczne wykorzystanie arkusza kalkulacyjnego i edytora tekstu do opracowania i graficznej prezentacji danych statystycznych.

Uświadomienie wartości dziedzictwa kulturowego regionu i kraju.

Kształtowanie poczucia dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu.

Kształtowanie postawy odpowiedzialności za swoje środowisko życia.

Kształtowanie pozytywnych więzi z najbliższym otoczeniem, krajem ojczystym i całą planetą Ziemią.

III. Metody i formy prowadzenia zajęć

Zakłada się stosowanie takich metod i form pracy, które stworzą warunki do dostrzegania różnorodności, złożoności oraz piękna procesów i zjawisk geograficznych Polski i własnego regionu, a jednocześnie pozwolą uczniom całościowo pojmować zjawiska w przestrzeni geograficznej. Zajęcia prowadzone są różnymi metodami, najczęściej aktywizującymi. Zmuszają one uczniów do samodzielnego zdobywania i weryfikowania informacji, uczą podejmować decyzje, funkcjonować w grupie i odpowiadać za własne posunięcia. Formy pracy uzależnione są od zastosowanej metody i uwzględniają pracę w dwójkach, w grupach, ćwiczenia indywidualne i pracę zespołową. Do realizacji treści programu proponuje się metody:

Słowne: pogadanka, dyskusja, aktywny opis, praca z tekstem źródłowym

Oglądowe oparte na obserwacji: pokaz

Ogladowe oparte na działalności praktycznej: eksperyment, metoda zajęć praktycznych

(praca z atlasem, rocznikiem statystycznym, rozwiązywanie zadań matematyczno – geograficznych, wykonywanie ćwiczeń technicznych)

Problemowe: burza mózgów, projekt edukacyjny, metaplan, analiza SWOT, gra dydaktyczna, mapa mentalna, metoda symulacyjna, WEBQUEST, metoda przypadku

Eksponujące obejmujące pokaz filmu, przygotowanie ekspozycji, wystawy fotograficznej, prezentacji multimedialnej, opracowanie folderu, portfolio,

Programowe, np. z użyciem komputera Program zawiera praktyczny układ treści umożliwiający nauczycielowi sprawne korzystanie. Tematy sugerują treść materiału do realizacji podczas zajęć. Nauczyciel w miarę możliwości własnych i posiadanych środków dydaktycznych może osiągnąć zamierzone cele przy zastosowaniu własnych sprawdzonych procedur.

IV. Szczegółowy rozkład treści programowych

1. Nie zagubić się w geografii. Wprowadzenie (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Test do przeprowadzenia diagnozy. Mapa hipsometryczna świata, Europy, Polski, województwa, gminy, atlasy geograficzne, filmiki edukacyjne, karty pracy do ćwiczeń z mapą, Zakres treści:Zasady pracy na zajęciach, zapoznanie z treściami programowymi, ustalenie zasad współpracy. Sposoby prezentacji powierzchni Ziemi (mapy, zdjęcia, zdjęcia lotnicze, zdjęcia satelitarne). Rocznik statystyczny, atlas geograficzny, mapy ścienne jako kopalnia informacji geograficznej. Mapa (rodzaje map, współrzędne geograficzne, rzeźba terenu na mapie i metody prezentacji zjawisk geograficznych) Przewidywane osiągnięcia:

uczeń zna zakres realizowanych treści

akceptuje zasady obowiązujące w czasie zajęć

odczytuje informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych na mapach

posługuje się skalą

analizuje i interpretuje różne mapy i zna metody ich tworzenia

określa położenie matematyczno -geograficzne punktów

wskazuje i nazywa na mapach różne obiekty geograficzne Opis przebiegu zajęć

Wprowadzenie do zajęć. Prezentacja treści i pogadanka

Przeprowadzenie diagnozy na wejściu (przygotowany test – około 30 min.)

Przedstawienie problemu: W jaki sposób prezentujemy wiedzę o Ziemi? (filmik edukacyjny)

Uczniowie w grupach na dużym arkuszu papieru wykonują graficzny zapis swoich spostrzeżeń dotyczących zagadnienia ujętego w pytaniu. Rozpoczynają tworzenie mapy mentalej. Należy zwrócić uwagę na na sposoby prezentacji powierzchni Ziemi (mapy, zdjęcia, zdjęcia lotnicze, zdjęcia stelitarne) oraz źródła wiedzy o Ziemi (atlasy, roczniki

spostrzeżenia na temat mapy i uzupełniają treść mapy mentalnej (elementy mapy, rodzaje map, sposób prezentowania, rzeźby terenu i zjawisk na mapach itp.)

Wykonanie ćwiczeń z mapą poprzez uzupełnianie zadań z kart pracy. Zadania dotyczą wskazywania i nazywania różnych obiektów na mapie, określania współrzędnych geograficznych wybranych punktów na Ziemi i w Polsce, okeślenie położenia geograficznego swojej miejscowości, wskazywania, czytania map tematycznych, obliczeń związanych ze skalą mapy. Każdy uczestnik grupy wykonuje zadania samodzielnie, po czym w dwójkach konsultuje poprawność ich wykonania, koryguje błędy.

Podsumowaniem całości zajęć będzie prezentacja uzyskanych map mentalnych.

2. Położenie Polski (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa ogólnogeograficzna Polski, Europy, świata, atlasy geograficzne, multimedia (geografia – InterIT), karty pracy Zakres treści: Położenie naszego kraju w różnych odsłonach: matematyczne, fizycznogeogeograficzne, polityczne, na tle struktur geologicznych Europy, pod względem klimatycznym, komunikacyjnym, przyrodniczym, na tle krain geograficznych, w zasięgu stef czasowych. Położenie naszej gminy na obszarze Polski.

Przewidywane osiągnięcia:

uczeń określa matematyczne położenie Polski

omawia fizycznogeograficzne położenie Polski na tle struktur geologicznych Europy

wyjaśnia położenie przyrodnicze Polski

zna położenie polityczne i komunikacyjne naszego kraju

potrafi omówić konsekwencje położenia Polski Opis przebiegu zajęć :

1. Wskazanie problemu: Jakie jest położenie Polski? Rozwiązania problemu uczniowie będą poszukiwać pracując w grupach wykorzystując informacje z map tematyczne w atlasie i dodatkowe teksty źródłowe (npdane statystyczne). Proponowane mapy:

Polska - ukształtowanie powierzchni Polska – zlewiska, dorzecza Polska – potencjalna roślinność naturalna Polska - podział administracyjny Polska – transport (kolejowy, sieć drogowa, morski, rzeczny, lotniczy Europa - ukształtowanie powierzchni Europa - klimat Europa – podział polityczny Europa – Unia Europejska Europa – geologia, tektonika Świat – strefy klimatyczne Świat - Potencjalna roślinność naturalna Świat - krainy zoograficzne

Świat – płyty litosfery Świat – trzęsienia ziemi, wulkany

Praca w grupach – przygotowanie informacji o wylosowanym położeniu Polski według kart pracy.

Każdy uczestnik przygotowuje propozycje konsekwencji położenia Polski, w czasie dyskusji grupowj uczniowie wybierają najlepsze z nich.

Nauczyciel zawiesza na tablicy dywanik pomysłów i kordynuje pracę uczniów.

Rozwiązanie problemu dotyczy następujących zagadnień: Położenie matematyczne: skrajne punkty Polski na północy, południu, wschodzie i zachodzie, współrzedne geograficzne punktów, rozciągłość południkowa wzdłuż południka 19 stopni wschód, rozciągłość równoleżnikowa wzdluż 52 stopnia północ, geometryczny środek Polski, rozciagłość w kilometrach. Położenie polityczne i komunikacyjne: która część świata, Europy, ile wynosi powierzchnia, porównanie do wielkości do krajów europejskich, co obejmuje terytorium państwa, jaka jest długość granic i jaki jest ich przebieg, są siedzi Polski do 1990 roku i obecnie, przynależności do UE i innych organizacji miedzynardowych. Jakie szlaki komunikacyjne przechoszą przez Polskę, kraj tranzytowy. Położenie na tle struktur geologicznych Europy: Jednostki geologiczne, obszar asejsmiczny, płyty litosfery, ukształtowanie powierzchni. Położenie fizycznogeograficzne: kontynent, kraina geograficzna, morze, dorzecze, zlewisko. Położenie klimatyczne i strefa roślinna: Klimat Polski na tle stref klimatycznych Europy. Masy poweietrza docierające do Polski i kształtujące pogodę. Potencjalna naturalna roślinność i zasięg występowania niektórych roślin na terenie Polski.

5. Uczniowie prezentują wyniki pracy w grupach i przedstawiają dywanik pomysłów. 6. Położenie swojej gminy na mapie Polski.

Posumowanie zajęć – filmik edukacyjny.

3. Polska wiruje. (2h) Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Do wykorzystania: atlasy geograficzne, mapa fizyczna Polski i świata, wahadło Foucaulta, zasoby Internetu. Zakres treści: Ziemia nasza planeta. Ruch obrotowy Ziemi. Sposoby obliczania czasu słonecznego. Czas strefowy. Strefy czasu w Europie. Czas urzędowy. Czas w Polsce. Przewidywane osiągnięcia:

posiada umiejętność obserwowania i opisywania zjawisk astronomicznych i wykazuje przydatność wiedzy w życiu codziennym

rozumie, na czym polega ruch obrotowy (wirowy) Ziemi

wyjaśnia następstwa ruchu obrotowego Ziemi i wskazuje przykłady w Polsce

wyjaśnia konieczność wprowadzenia czasu strefowego

zna nazwy stref czasowych w Europie

rozumie, w jakim celu wprowadza się czas urzędowy w różnych krajach

oblicza różnice miejscowego czasu słonecznego i czasu strefowego

Opis przebiegu zajęć : 1. Demonstrownie ruchu obrotowego na globusie. Aby zademonstrować ruch obrotowy Ziemi, nauczyciel zaciemnia okna, zapala lampę (symbolizującą Słońce) na swoim biurku i stawia przy niej globus (w odległości ok. 50 cm). Obracając globusem wokół własnej osi, zwraca uczniom uwagę na fakt zaciemnienia części jego powierzchni w czasie tego ruchu. • Nauczyciel zaprasza dwóch uczniów do swojego stolika i prosi, aby jeden z nich obracał globus wokół osi, a drugi pokazywał tę część kuli, która nie jest oświetlona (gdzie występuje noc). Należy zwrócić uwagę, że na danym południku jest zawsze ta sama pora dnia lub nocy oraz na fakt, że oś ziemska nie zmienia swego położenia w czasie tego ruchu. Na południku przykleja kulki z plasteliny. • Po demonstracji ruchu obrotowego, nauczyciel wyjaśnia, że w wyniku tego ruchu każda część kuli ziemskiej ma inny czas słoneczny. Informuje, że czasem słonecznym posługiwano się aż do XIX w. Później stało się to niepraktyczne, m.in. w związku z gwałtownym rozwojem szybkich środków transportu. Nauczyciel powołuje się na mapę stref czasowych w atlasiem i wyjaśnia uczniom, że na początku XIX w. kula ziemska została podzielona na 24 umowne strefy czasowe, biegnące najczęściej od bieguna północnego do bieguna południowego. Zwraca uwagę, że na oceanach granice stref czasowych przebiegają prawie zawsze wzdłuż południków, natomiast na kontynentach najczęściej wzdłuż granic państwowych. Nauczyciel na podstawie mapy (ksero) pokazuje uczniom południk 180 stopni, który jest zwany linią zmiany daty. 2. Mini- eksperymentach uczniów: wirowanie wody w umywalce, wody w lejku. 3. Skutki ruchu wirowego – prezntacja nauczyciela. 4. Wykonanie w grupach modelu wahadła Foucaulda i demonstracja działania wahadła. 5. Czas jako następstwo ruchu obrotowego Ziemi. 6. Konsekwencje ruchu obrotowego w Polsce. 7. Obliczenia czasowe – zadania

4. Ziemia obiega Słońce. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Myślisz, że stoisz w miejscu? Mylisz się. Wszystko się kręci. Do wykorzystania: globusy, tellurium, plansze „Oświetlenia Ziemi w różnych porach roku” i „Strefy oświetlenia Ziemi”, atlasy geograficzne, mapa fizyczna Polski i świata, multimedia (Encyklopedia Wszechświata, Encyklopedia Kosmosu – Optimus Pascal). Zakres treści: Ruch obiegowy i jego następstwa. Strefy oświetlenia. Mój „kosmiczny” adres. Zaćmienie Słońca i zaćmienie Księżyca. Proponuje się zastosowanie następujących metod: aktywny opis, kreatywne pisanie, pokaz, z użyciem komputera. Przewidywane osiągnięcia:

rozumie, na czym polega ruch obiegowy

wyjaśnia następstwa ruchu obiegowego Ziemi i wskazuje przykłady ich występowanie w Polsce

potrafi określić swoje miejsce we Wszechświecie

rozumie róznice między ruchem obrotowym i obiegowym Ziemi

wykazuje zależności między ruchem obiegowym a oświetleniem Ziemi

posiada umiejętność obserwowania i opisywania zjawisk astronomicznych i wykazuje przydatność wiedzy w życiu codziennym

opisuje zmiany oświetlenia Ziemi w Polsce w ciągu roku i podaje różnice w długości dnia i nocy

oblicza wysokość górowania Słońca nad widnokręgiem w dniach równonocy i przesileń Opis przebiegu zajęć :

Przedstawienie ruchu obiegowy Ziemi przy użyciu tellurium.

Uczniowie są losowo podzieleni na grupy. Każda z grup wyszukuje i z programu komputerowego informacje (terminy, fakty, dane liczbowe), dotyczące ruchu obiegowego

Ziemi.

Dwie sąsiednie grupy łączą się, aby porównać swoje informacje i ustalić wspólną wersję, zapisując na arkuszu papieru. Liderzy umieszczają arkusze na tablicy i kolejno komentują hasła.

Konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi (prezentaja - Interia IT). Pogadanka na podstawie prezentacji. Wskazanie występowania w Polsce konsekwencji obiegu Ziemi dookoła Słońca.

Obliczanie wysokości Słońca nad widnokręgiem w Polsce.

Każdy uczeń w rogu kartki papieru zapisuje termin, wartość liczbową lub fakt zwiazany z ruchem obiegowym Ziemi, zagina róg i odkłada na wspólnym stole (czynność powtarza 4x)

Po czwartej próbie, po kolejnym zapisie uczeń odgina pozostałe 3 rogi, odczytuje hasła i próbuje ułożyć opowiadanie używając w każdym zdaniu jedno hasło.

Uczniowie siadają w grupach i wybierają nallepszą wersję, którą zaprezentują pantonimą.

Zajęcie kończy się przedstawieniem scenki. Podczas występu każdej z grup pozostali uczniowie odgadują zawarte w niej hasła.

5. Podróż w czasie – przeszłość geologiczna Ziemi. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: tablica stratygraficzna, tabela dziejów geologicznych Polski, kolorowe karty z nazwami er, okresów i czasu ich trwania, papier w różnych kolorach, atlasy geograficzne, mapa geologiczna Polski, teksty źródłowe z zasobów Internetu (http://wiking.edu.pl , https://zywaplaneta.pl/tabela-stratygraficzna) Zakres treści: Powstanie Ziemi. Tablica stratygraficzna. Najważniejsze wydarzenia w dziejach geologicznych Ziemi. Wędrówki kontynentów. Przewidywane osiągnięcia:

zna podział dziejów Ziemi na ery i okresy oraz pochodzenie ich nazw

analizuje przebieg, przyczyny, i skutki zmian zachodzących w przeszłości geologicznej Polski

podaje najważniejsze wydarzenia geologiczne w dziejach Ziemi ułoży je chronologicznie

potrafi zinterpretować skalę czasu geologicznego

wyjaśnia ewolucję kontynentów do dzisiejszego obrazu Ziemi

Opis przebiegu zajęć:

1. Wprowadzenie jednostek czasu geologicznego (analizowanie nazw na tablicy stratygraficznej i zwrócenie uwagi na kolejność i regułę czytania „od dołu”)

2. Wyjaśnienienie pochodzenia nazw er i okresów geologicznych (analiza tekstów źródłowych 3. Na dużej planszy przygotowano tzw. główną tabelę (pustą) do wykonania ćwiczenia

„Utwórz tabelę dziejów Ziemi”: ERY // OKRESY // CZAS TRWANIA W MLN LAT

4. Tworzenie tabeli geologicznej. Uczniowie otrzymują na kolorowych kartach nazwy er, okresów i czas ich trwania. Tworzą grupy według koloru kart. Nastepnie uzupełniają pustą tabelę główną, kolorowymi wyrazami.

5. Interpretacja skali czasu geologicznego w porównaniu np. do roku kalendarzoweg, doby lub do miary długości 1 m (dyskusja)

6. Sposoby odtwarzanie przez geologów dziejów Ziemi (burza mózgów). 7. Dokonanie analizy wędrówki kontynentów na podstawie prezentacji. 8. Charakterystyka dziejów geologicznych Ziemi (metaplan). W oparciu o teksty źródłowe,

ilustracje, okazy oraz informacje uzyskane w trakcie zajęć, uczniowie w grupach przedstawiają ważniejsze wydarzenia wylosowanej ery.

6. Polska sprzed milionów lat. (2h) Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa Polski – geologia, tektonika, tablica stratygraficzna, filmik edukacyjny (geografia Inter IT, serwis Żywa Planeta). Zakłada się korzystanie z komputera z dostepem do Internetu Treści nauczania: Przeszłość geologiczna Polski. Główne jednostki tektoniczne Polski. Najważniejsze wydarzenia geologiczne Polski. Zmiany w świecie organizmów. Przewidywane osiągnięcia:

zna nazwy er geologicznych

potrafi analizować tabelę strtygraficzną

podaje najważniejsze wydarzenia geologiczne w dziejach Polski i regionu i ułoży je w logiczny ciąg

potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy, selekcjonować informację i pracować w grupie Opis przebiegu zajęć:

1. Odwołanie się do treści o przeszłości geologicznej Ziemi (jednostki czasu geologicznego, wydarzenia wyznaczające granice er geologicznych).

2. Dokumenty dziejów Ziemi - skały i skamieniałości (pogadanka). 3. Pokaz filmu „Polska sprzed milionów lat”. 4. Określanie wydarzeń z przeszłości geologicznej Polski wykorzystanie zasobu Internetu, m.in.

serwis Żywa planeta (praca w dwójkach). 5. Uczniowie pracują w grupach, weryfikują zgromadzone informacje, tworzą w formie tabeli

Przeszłość geologiczną Polski (jednej grupie przydzielona jest odrębna era geologiczna). 6. Prezentacja przez liderów grup.

7. Twardy jak skała (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: wykorzystanie eksperymentów Earth Learning Idea związanych ze skałami i skamieniałościami (http://www.earthlearningidea.com/) kolekcja skał, zdjęcia popularnych skamieniałości, plansze do gry, prezentacja o skałach i skamieniałościach. Zakres treści: Skały i minerały. Piasek jako przykład luźnej skały osadowej i najbardziej pospolitej występującej w przyrodzie i w najbliższej okolicy. Popularne skamieniałości. Przewidywane osiągnięcia:

rozróżnia skały ze względu na genezę i z uwagi na spoistość

opisuje najbardziej pospolite skały. Biorąc pod uwagę ich pochodzenie, budowę, właściwości, praktyczne wykorzystanie

wyjaśnia, że odporność skały zależy w równej mierze od cementu, który spaja jej ziarna, jak i od samych ziaren

potrafi rozpoznawać najczęstsze skamieniałości

rozumie, że zachowanie szcżątków organizmu w postaci skamieniałości wymaga zaistnienia szczególnych warunków

dostrzega czynniki, które powodują, że organizm nie zachowuje się w postaci skamieniałości, a nawet jeśli się zachowuje, to ulega zniszczeniu miliony lat później

Opis przebiegu zajęć:

1. Krótki pokaz multimedialny nauczyciela dotyczący skał. Uczniowie pracując w dwójkach rozpoznają w swoich kolekcjach skały prezentowane na slajdach. Dokonują również podziału weług róznych kryteriów.

2. Eksperyment „Zrób własną litą skałę”. Sposób I Przygotowanie skały za pomocą strzykawki. Sposób II Przygotowanie skały w „wersji kuchennej” mieszanie piasku z „cementem”. Uczniowie pracują w grupach ( technika do wyboru). Potrzebne materiały do wykonania eksperymentu: piasek, kilka plastikowych kubków, substancje (sól, cukier, gips itp.) pełniące rolę „cementu”, który ma stanowić tzw. „klej do skał”, wielorazowe narzędzie do przygotowania kilku takich samych grudek piasku zlepionego „cementem” (może to być strzykawka o pojemności 20 ml, z odciętym końcem, nożyczki.

Większość osadów, aby stać się skałą litą musi ulec cementacji. Można to sprawdzić stosując różne „cementy”. Przed rozpoczęciem eksperymentu uczniowie opracowują miarodajny sposób przetestowania twardości uzyskanych „skał”, które powstały poprzez użycie różnych cementów (np. duża kulka łożyskowa, zgniatanie nogą, uderzanie młotkiem, użycie narzędzia z ostrym końcem i.t.p.). Po stwardnieniu grudek proponujemy przeprowadzenie testu odporności. Dla porównania warto pokazać kawałek prawdziwego piaskowca. Wiele skał osadowych było początkowo luźnym osadem, który uległ cementacji dzięki naturalnemu lepiszczu, w sposób analogiczny do wykorzystanego w eksperymencie. Naturalne cementy zostały osadzone w wyniku działania płynów przepływających w porach pomiędzy ziarnami niezlityfikowanego osadu. Zmieszaj nieco piasku z wodą i umieść powstałą masę na dnie plastikowego kubeczka, ugniatając ją mocno. Pozostaw grudę piasku do wyschnięcia. Wytnij ostrożnie z kubka. Powtarzaj cały proces, zmieniając

rodzaj „cementu”, z którym mieszany jest piasek. Stosuj jedną część „cementu” na około cztery części piasku. Test odporności należy przeprowadzić pod koniec drugiej części zajęć.

3. Pokaz multimedialny nauczyciela na temat skamieniałości. Uczniowie rozpoznają skamieniałości na otrzymanym zestawie zdjęć.

4. Gra „Zostań skamieniałością!” Uczniowie podzieleni na grupy mają planszę do gry, zdjęcia skamieniałości, pionki, kostkę do gry. Na bok odkładają zdjęcie bryłki złota. W małych grupach rzucają kostką, zbierając karty ze skamieniałościami, gdy ich pionek znajdzie się na polu ze zdjęciem skamieniałości. Uczniowie czytają opisy zdarzeń, które napotykają podczas wędrówki po planszy. Zwycięzca otrzymuje kartę ze zdjęciem złota. Wielokrotnie uczniowie będą musieli zaakceptować konieczność częstego wracania do początku gry oraz to, że nie każdy uczestnik gry może ją wygrać. Dobrze odwierciedla to rzeczywiste szanse zachowania się w czasie kopalnym.

5. Po zakończeniu gry nauczyciel kieruje do uczniów pytania: Co pomogło zwierzęciu/ roślinie w zachowaniu skamieniałości? Co umożliwiło zachowanie się w istniejącej już skamieniałości? Co utrudniło zwierzęciu/roślinie zachowanie się w postaci skamieniałości? Co doprowadziło do zniszczenia już istniejącej skamieniałości?

6. Sprawdzenie testu odporności wykonanych „skał” i prawdziwych skał. 7. Podsumowanie pracy.

8. Jak powstały Karpaty? (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapy ogólnogeograficzne Polski, Europy i świata, materiały do wykonanaia modeli zgodnie z opisem na (http://www.earthlearningidea.com/ Karpatolandia -wędrówki po polskich Karpatach. Planszowa gra dydaktyczna / www.raabe.com.pl/ Treści nauczania: Płytowa budowa litosfery. Łańcuchy górskie na Ziemi, w Europie, w Polsce. Ruchy górotwórcze i efekty ich działania. Karpaty Polskie. Przewidywane osiągnięcia:

rozumie główne cech płytowej budowy litosfery oraz przyczyny i skutki ruchu płyt litosfery

uczniowie próbują powiązać modele z procesami w rzeczywistości

doświadczają, jak w warstwowanych ośrodkach powstają fałdy i uskoki

potrafią wyjaśnić, w jaki sposób mogły powstać pasma górskie

dostrzega zawiązek występowania gór z przeszłością geologiczną Ziemi/Polski

zdobędzie wiedzę o polskich Karpatach poprzez grę dydaktyczną

ćwiczy umysł i uczy się motywującej rywalizacji

Opis przebiegu zajęć : 1. Wielkie łańcuchy górskie na Ziemi, w Europie i w Polsce (pracą z mapą, atlasem). 2. Przedstawienie problemu: Czy góry są od zawsze w tych miejscach na Ziemi? Dlaczego

Karpaty nie wystepują w okolicach Konina? Odniesienie się do płytowej budowy litosfery oraz zjawisk i procesów, jakie zachodzą na granicach płyt. Omówienie ruchów orogenicznych.

3. Przygotowanie przez uczniów w grupach modeli ilustrujacych zjawiska i procesy geologiczne. Pokaz eksperymentu i demonstrcja działania modeli, wyciąganie wniosków.

Przygotowanie modelu „Kolizje kontynentów”, procesów zachodzacych na krawędziach płyt litosfery według instrukcji (http://www.earthlearningidea.com/). Model wykonany jest z materiałów: sztywna kartonowa podkładka, cienka tektura, papierowe serwetki lub kawałk

papieru toaletowego, dwa niewielkie kawałki drewna, spinacze do papieru, nożyczki, zszywki lub taśma samoprzylepna. Demonstracja działania procesów na krawędzi płyt litosfery. Dwa kawałki drewna reprezentują kontynenty (np. subkontynent indyjski oraz Azję), tektura to płyta ulegająca subdukcji, czyli fragment płyty oceanicznej, papierowe serwetki to osady na dnie morza, szczelina w kartonowej podstawce to strefa subdukcji. Przewidywanie, co stanie się w momencie pociągnięcia za fragment kartonu wystający poniżej podstawki. Karton wysunie się poza szczelinę, pociągając za sobą kawałek drewna i powodując zgniecenie serwetek. Na prawdziwych krawędziach płyt litosfery powstają m.in. rowy oceniczne, wulkany, góry fałdowe.

Przygotowanie modelu „Himalaje w 30 sekund”, miniaturowe góry fałdowe w pustym pudełku, czyli imitacja działania ruchów górotwórczych prowadzących do wypiętrzania się łańcuchów górskich (http://www.earthlearningidea.com/). Potrzebne materiały: plastikowy lub szklany pojemnik (akwarium), kawałek deski lub dykty pasujący do pojemnika, suchy piasek, mąka lub inny proszek o kolorze kontrastującym zbarwa piasku, łyżka lub przedmiot ułatwiający wsypywanie piasku i proszku do pojemnika.

W pustym, przezroczystm pojemniku, z deską stojącą na jednym z końców, należy umieścić kilka naprzemiennych warstw piasku i proszku. Pojemnik należy wypełnić do połowy. Ostrożnie popychamy deskę, tak, aby zaczęła zgniatać warstwy piasku i mąki zatrzymując się regularnie , by obejrzeć rezultaty. Z reguły warstwy wyginają się spiętrzają tworząc fałd, a niektóre z nich ulegają odwróceniu. Końcowym rezultatem jest ześlizgywanie się niektórych z warstw. Powstaje uskok. Górna powierzchnia piasku wznosi się aż do krawedzi pojemnika, imitujac wypiętrzanie się skał i tworzenia takich gór jak Himalaje, czy Karpaty w Europie.

4. Wnioski z przeprowadzonych eksperymentów 5. Zdobywanie informacji o Karpatach polskich. Ta część zajęć proponowana jest w formie gry

dydaktycznej. Uczniowie w 3- osobowych zespołach rozgrywają pojedynek zdobywając wiedzę o Karpatach.

6. Podsumowniem zdobytych wiadomości jest indywidualne uzupełnianie kart pracy „Wędrówki po polskich Karpatach”.

9. Trzęsienia ziemi w Polsce- czy to możliwe? (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Uczniowie przygotowują na zajęcia informacje związane z realizowanym tematem (zdjecia schematy, filmiki, animacje, prezentacje multimedialne i.t.p.). Dodatkowowo proponuje się wykorzystać planszę „Budowa wnętrza Ziemi”, mapę świata- płyty litosfery, mapy ogólnogeograficzne Europy i Polski, wykonanie modelu i eksperymentu. Treści nauczania: Budowa wnętrza Ziemi. Płyty litosfery. Trzęsienia ziemi. Do realizacji treści zastosowano strategię „uczymy innych”

Przewidywane osiągnięcia:

zna podstawowe terminy związane z trzęsieniem ziemi

wyjaśnia przebieg trzęsienia ziemi

wymienia i wskazuje na mapie obszary sejsmiczne, pensejsmiczne, asejsmiczne

potrafi omówić różne trzęsienia ziemi

zna skalę pomiarów trzęsienia ziemi

określa przyczyny trzęsień ziemi w Polsce

omawia skutki trzęsień ziemi i sposoby zabezpieczania budynków przed drganiami i wstrząsami skorupy ziemskiej

Opis przebiegu zajęć :

1. Uczniowie podzieleni są na grupy. Każdy uczeń w oparciu o zgromadzone informacje opracowuje wylosowane zadanie:

uczeń 1 – przedstawia budowę wnetrza Ziemi, wyjaśnia przebieg trzęsienia ziemi poprzez użycie terminów hipocentrum, epicentrum, fale sejsmiczne, gdzie zachodzą najbardziej katastrofalne w skutkach trzesienia ziemi odwołując się do płytowej budowy litosfery

uczeń 2 – przedstawia klasyfikację trzesień ziemi ze względu na przyczyny (tektoniczne, wulkaniczne, zapadliskowe) i wyjaśnia na czym polegają, czym są wywoływane, jakie są ich skutki, czy Polsce grożą trzęsienia ziemi

uczeń 3 - przedstawia klasyfikację obszarów ze wzgłędu na częstotliwość występowania trzęsień (sejsmiczne, pensejsmiczne, asejsmiczne), przedstawia obszary na mapie, czy Polska jest terenem aktywnym sejsmicznie

uczeń 4 - przedstawia pomiary trzesień ziemi, skale pomiaru, maszyny rejestrujące i podaje przykłady trzęsień ziemi i ich siłę w ostatnich latach

2. Po wyznaczonym czasie każdy uczeń zdobytą ze swojego zadania wiedzę przekazuje kolegom z grupy, czego efektem będzie całościowe poznanie zagadnienia trzęsień ziemi.

3. Celem sprawdzenia stopnia opanowania informacji przedstawionych w grupach nauczyciel proponuje wykonanie ćwiczeń interaktywnych.

4. Uczniowie w praktycznym działaniu pracując w dwójkach przygotowują model miniaturowego trzęsienia Ziemi, czy mój dom się zawali? Przeprowadzają eksperyment, wyciagają wnioski http://www.earthlearningidea.com/

Płaski kawałek drewna należy umieścić w jednym z końców płytkiego pojemnika. Potem wypełniamy pojemnik piaskiem, tak aby drewno stało się niewidoczne, nasączamy piasek wodą, nadmiar wody wylewamy. Umieszczamy na piasku w dwóch końcach pojemnika dwa ciężkie obiekty (przedstawiają budynki) np. metalowe nakrętki o identycznej masie lub kształcie. Podczas trzęsienia ziemi grunt gwałtownie podlega wstrząsom. Model odwzorowuje dwa budynki stojące na wilgotnym, piaszczystym gruncie. Zaczynamy poruszać, potrząsać pojemnikiem. Jeden z budynków przewróci się lub pogrąży się w piasku, drugi obiekt pozostanie w początkowej pozycji. Eksperyment imituje , co trzęsienie Ziemi potrafi zrobić z budynkami postawionymi na niespoistym gruncie. Mniej zniszczeń pojawia się w przypadku budowli posadowionych na skałach.

5. Omawiają wnioski z przeprowadzonego eksperymentu.

10. Wulkany w Polsce (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapy Polski, Europy, świata, animacja dotycząca wulkanu, zdjęcia i ilustracje związane z wulkanami, film z zasobów Scholaris, materiały do wykonania nodelu wulkanu, karty pracy. Treści dotyczą wulkanów: pojęcie wulkanu, erupcji, budowa wulkanu, produkty wybuchu wulkanu, procesy wulkaniczne, historia wulkanizmu, rozmieszczenie wulkanów na ziemi, ciekawostki wulkaniczne

Przewidywane osiągnięcia:

wie na czym polega zjawisko wulkaniczne i jakie warunki muszą być spełnione, aby powstał wulkan

zna następujące pojęcia: magma, lawa, erupcja, krater

wie, jakie wyróżniamy rodzaje law

wie, jakie wyróżniamy klasyfikacje wulkanów

zna różne rodzaje produktów wybuchu wulkanicznego

zna skutki wybuchów wulkanów

potrafi wskazać na mapie obszar występowania wulkanów tzw. ognisty pierścień

potrafi wskazać nieczynne wulkany na mapie Polski

Opis przebiegu zajęć :

1. Czy w Polsce są wulkany? Nauczyciel przedstawia film na temat „Trzęsienia ziemi i wulkany” oraz animację dotyczącą wulkanów, zatrzymując kolejno projekcję stron i wyjaśniając realizowane treści.

2. Uczniowie stopniowo uzupełniają zadania w kartach pracy na podstawie prezentowanych zasobów oraz dodatkowych materiałów.

3. Przeprowadzenie eksperymentu. Uczniowie w grupach przygotowują modelu wulkanu: wulkan z mydlin, wulkan w butelce coli, wulkan z octu i sody oczyszczonej. Obserwują, w jaki sposób gazy wyrzucają lawę w działalności wulkanicznej.

Wulkan z mydlin: należy wywiercić mały otwór w ścianie plastikowej butelki i umieścić w nim słomkę do napojów lub podobną rurkę, zaklejając szczelinę. Napełnić butelkę do połowy wodą z mydlinami. Wywiercić sześć małych otworków w nakrętce i zakręcić butelkę. Dmuchnij przez słomkę i obserwuj „erupcję” pieniącej się wody. Butelkę można ukryć pod kartonem zwinietym w stożek, by przypominała prawdziwy wulkan. Wulkan w butelce coli: należy wziąć 0,5 litrową butelkę gazowanego napoju, np. coli. Przygotować małą kostkę cukru. Po usunieciu nakrętki szybko wrzucić kostkę cukru i obserwuj „erupcję” spienionego napoju. Butelkę można ukryć pod kartonem zwinietym w stożek, by przypominała prawdziwy wulkan. Wulkan z octu i sody oczyszczonej: należy przygotować 0,5 litrową szklaną butelkę do której

wlewamy trochę wody, wsypujemy 3 łyżeczki sodki i wlewamy trochę płynu do naczyń. Ocet zabarwiamy np. sokiem z buraczków i wlewamy do wulkanu. Obserwujemy „erupcję”. Butelkę można ukryć pod kartonem zwinietym w stożek, by przypominała prawdziwy wulkan.

4. Określenie produktów erupcji wulkanów i wskazanie sposobów obrony przed skutkami erupcji.

5. Wulkany na Ziemi, w Europie i w Polsce - praca z mapą.

11. Z biegiem rzeki (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Tablice geograficzne, mapa fizyczna świata Treści dotyczące rzek: rzeka główna, dopływ, sieć rzeczna, zlewisko, dorzecze, dział wodny, źródła i ujścia, odcinki rzeki, rzeźbotwórcza działalność rzek. Przewidywane osiągnięcia:

wie, jakie są elementy doliny rzecznej

rozumie, co to jest erozja wgłebna, boczna, akumulacja rzeczna

rozumie, w jaki sposób tworzy się starorzecze, ujście deltowe i lejkowe

opisuje pracę, jaką wykonuje rzeka w biegu górnym, środkowym i dolnym

wskazuje na mapie główne rzeki na kontynentach określając miejsca źródłowe i miejsca ujścia

wymienia rzeki o największych średnich przepływach Opis przebiegu zajęć :

1. Zajęcia prowadzone są metodą „stacje naukowe”. Uczniowie pracują w grupach, z których każda przemieszcza się od jednej stacji do drugiej. Nie ma znaczenia kolejność odwiedzin stacji, ważne jest, aby odwiedzić każdą z nich.

2. W poszczególnych stacjach uczniowie mają do wykonania 4 zadania tematycznie związanych ze stacją:

Stacja 1 - Dolina rzeczna, Stacja 2 – Bieg górny, Stacja 3 – Bieg środkowy, Stacja 4 – Bieg dolny, Stacja 5 – Rzeka

3. Sprawdzenie efektów pracy grupowej. Dyskusja dydaktyczna na temat pracy metodą „stacje naukowe” i współpracy w zespole.

4. Wykonanie modelu np. z masy solnej: „Rzeka od źódła do ujścia i skutki działalności wody płynącej”.

12. Działalność wód w morzach i oceanach (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: atlasy geograficzne, mapa fizyczne świata, ilustracje, zdjecia i materiały źródłowe związane z omawianą tematyką, kartki A4, flamastry, kredki, duży arkusz szarego papieru. Przedstawienie treści zwiazanych z ruchem wody w oceanach i morzach. Uczniowie w malych grupach wykonują plakat dotyczący jednego zjawiska.

Przewidywane osiągnięcia:

wymienia formy ruchu wody w zbiornikach wodnych i wyjaśnia przyczyny ich powstawania

wie, co to są: abrazja, klif, tsunami

zna typy wybrzeży morskich

odczytuje z mapy nazwy zimnych i ciepłych pradów morskich i omówi ich wpływ na klimat obmywanych wybrzeży

rozumie, w jaki sposób poszczególne formy ruchu wody wpływają na gospodarkę człowieka, jak można „ujarzmić” siłę pływów

przedstawia informacje o wybranym zjawisku w postaci plakatu edukacyjnego Opis przebiegu zajęć :

1. Krótkie przedstawienie w formie prezentacji ruchu wody morskiej. Nauczyciel demonstruje przykład działalność fal w zbiorniku, wykonując eksperyment. W szklanym lub plastikowym naczyniu, np. akwarium umieszczono bryłę gliny. Pojemnik wypełniono wodą, tak by pokrywała glinę. Deseczką wywołano falę. Fale rozmywały bryły gliny. Określenie wniosków na podstawie obserwacji.

2. Uczniowie w grupach, po zapoznaniu się z materiałem losują jedno zagadnienie do opracowania: falowanie, prądy morskie, pływy, tsunami, typy wybrzeży. Przedstawiają zjawisko i naklejają na szarym papierze swoje części części plakatu. Prace wszystkich grup utworzą poster.

3. Oddziaływanie poszczególnych sposobów przemieszczania się wody na gospodarkę człowieka (dyskusja).

4. Uczniowie podają przykłady oddziaływania pływów na gospodarkę człowieka.

13. Rzeźbotwórcza działalność lodowców i lądolodów. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: atlasy geograficzne, tekst źródłowy „Dwa lądolody”, szkolny słownik geograficzny Flisa, tablice geograficzne, film dydaktyczny na temat lądolodów wyd. szkolne PWN Treści: Granica wiecznego śniegu. Budowa lodowca górskiego. Rzeźba polodowcowa. Lądolody na Ziemi. Zlodowacenia plejstoceńskie Przewidywane osiągnięcia:

zna warunki powstawania, rozwoju oraz efekty działalności lodowców i ladolodów

opisuje przebieg granicy wiecznego śniegu na kuli ziemskiej

podaje różnice między lodowcem a lądolodem

zna nazwy i rozmieszczenie największych lądolodów na świecie

określi na podstawie map maksymalny zasięg lądolodu plejstoceńskiego w Europie, Azji i Ameryce Północnej

opisuje formy powstałe w wyniku niszczącej i budujacej działalności lądolodu i lodowca

opisuje rzeźbę polodowcową w Polsce Opis przebiegu zajęć :

1. Korzystając z zaprezentowanego filmu, uczniowie odpowiadają na pytanie: Czym różni się

2. lodowiec od lądolodu? Proponawane odpowiedzi zapisują , tworząc mapę mentalną. 3. Uczniowie w 3 grupach wykonują zadania z karty pracy na postawie zgromadzonych

materiałów. Zadania dotyczą tematycznie: lądolodów, lodowców górskich i zlodowaceń plejstoceńskich

4. Prezentacja wyników pracy. 5. Posumowaniem jest forma zabawy „Jak wyobrażam sobie swoje życie w epoce

lodowcowej?”

14. Zewnętrzne procesy rzeźbotwórcze Polski (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Niezbędne materiały to: karty z bloku technicznego wielkości kart do gry, kolorowe flamastry lub kredki. Zastosowane metody i formy pracy: gra dydaktyczna, praca grupowa Teści nauczania: Zajęcia poświęcone są zjawiskom i procesom kształtującym oblicze Ziemi i mające wpływ na kształtowanie powierzchni Polski i regionu. Przewidywane osiągnięcia:

zna czynniki zewnętrzne (temperatura, woda,wiatr lód) modelujące oblicze Polski

rozumie jakie są rodzaje wietrzenia i zna formy geologiczne charakterystyczne dla każdego z nich

wymienia przykłady zjawisk określanych jako ruchy masowe i wykazuje wpływ cech budowy geologicznej i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe

uczeń potrafi planować pracę, współdziałać w zespole i efektywnie się komunikować

potrafi nazywać i rozróżnić poszczególne zwenętrzne procesy rzeźbotwórcze

opisuje przebieg oraz efekty erozji i akumulacji wodnej (rzecznej, morskiej, jeziornej, lodowcowej i eolicznej)

Opis przebiegu zajęć :

1. Omówienie przez nauczyciela, w oparciu o prezentację multimedialną, wpływu czynników zewnętrznych na kształt powierzchni Ziemi/Polski.

Uczniowie po zapoznaniu się z materiałem przygotowują karty do gry „Geologiczne domino”. Pracują w grupach, z których każda przygotowuje minimum 30 kart, przy czym liczba kart do danego procesu geologicznego może być różna. Ważne jest, aby praca została wykonana starannie. Nauczyciel wyjaśnia trudne problemy.

Karty wykonywane są według schemtu: nazwa zjawiska/procesu defincja zjawiska/procesu czyniki wywołujące zjawiso/proces rodzaje zjawiska/procesu skutki działania lub formy powstałe w wyniku zjawiska/procesu

Prezentacja kart.

15. Ukształtowanie powierzchni Polski od A do Z. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: atlasy, mapa fizyczna Polski, mapy konturowe Polski, tablice statystyczne, papier milimertowy, kolorowe kredki, flamastry, ilustracje, instrukcja wykonania krzywej hipsometrycznej. Treści nauczania: Rzeźba powierzchni Polski. Wysokości względne i bezwzględne. Krzywa hipsograficzna. Przewidywane osiągnięcia:

wymienia formy ukształtowania powierzchni Polski: góry, wyżyny, niziny, kotliny, doliny

zna czynniki i procesy wpływające na rzeźbę terenu w Polsce

wie, jak doszło do powstania podstawowych form terenu

określa związek ukształtowania powierzchni z przeszłością geologiczną Polski

wskazuje wiodące cechy ukształtowania pionowego Polski

umie narysować profil hipsomeryczny

analizuje materiał statystyczny Opis przebiegu zajęć:

1. Posługując się mapą hipsometryczną wymieniają elementy rzeźby terenu: niziny, wyżyny, góry. Podają nazwy geograficzne.

2. Na podstawie danych statystycznch dokonują analizy procentowego układu pionowego powierzchni Polski. Z analizy wynika dominacja nizin.

3. Na podstawie map uczniowie określają charakterystyczne cechy rzeźby Polski. 4. Na mapach konturowych zaznaczają trzy podstawowe formy ukształtowania powierzchni

Polski. Zadanie wykonują kolorami zgodnie z poziomicową skalą barw. 5. Analizują dokładny przebieg poziomic na obszarze nizin i oceniają wysokości względne.

Odczytują różne punkty wysokościowe podając ich wysokość bezwzględną. 6. Na mapie konturowej umownym znakiem zaznaczają punkty wysokosciowe Polski : Rysy,

Śnieżka, Łysica, Wieżyca, Dylewska Góra, Szeska Góra. 7. Na papierze milimetrowym wykonują przekrój pionowy przez Polskę wzdłuż 18 południka.

16. Ziemia planetą wody. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Mapa fizyczna świata i Polski, mapa – zasolenie wód oceanicznych, atlasy geograficzne, globusy, plansza obiegu wody, mapy konturowe świata i Polski, materiały do wykonania modelu ukształtowania dna morskiego. Tręści: Obieg wody w przyrodzie. Wszechocean i wody lądowe. Morza i oceany na kuli ziemskiej. Typy mórz. Wielkość zasolenia. Ukształtowanie dna mórz i oceanów. Wody powierzchniowe i podziemne Polski. Przewidywane osiągnięcia:

opisuje obieg wody w przyrodzie

zna różne formy wystepowania wody na Ziemi (wszechocean i wody lądowe)

zna oceany oraz wymienia różne typy mórz i wskazuje przykłady na mapie

wskazuje związek pomiędzy zasoleniem a temperaturą wody

omawia ukształtowanie dna mórz i oceanów

zna rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych na Ziemi

wymienia typy genetyczne jezior

podaje przykłady rzek, jezior na kontynentach i w Polsce Opis przebiegu zajęć :

1. Krążenie wody w przyrodzie – analiza schematu. 2. Zasoby wodne naszej planety i ich podział – analiza diagramów, wykresów, praca

z globusami i mapą świata. 3. Oceany i morza – podpisywanie nazw na mapie konturowej na podstawie mapy fizycznej

świata. 4. Praca z mapą i globusami w trzech grupach i omówienie – grupa 1 – różne typy mórz;

grupa 2 – zatoki i cieśniny; grupa 3 - zasolenie wody morskiej. 5. Wykonanie w grupach modelu „Rzeźba dna oceanów”. 6. Wody powierzchniowe i podziemne – praca w grupach według zadań z karty pracy: grupa 1

– rzeki na kontynentach; grupa 2 – jeziora na kontynentach; grupa 3 – wody poziemne na Ziemi i w Polsce; grupa 4 – bagna na Ziemi i w Polsce; grupa 5 - rzeki i jeziora w Polsce.

7. Prezentacja wyników pracy.

17. Jakim morzem jest Bałtyk? (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapy fizyczna Europy, Polski i świata, atlasy geograficzne, ryciny przedstawiające zlodzenie, zasolenie wód Bałtyku, karty pracy. Treści: Położenie Morza Bałtyckiego, opis jego budowy. Właściwości chemiczne wód, wykorzystanie gospodarcze. Przewidywane osiągnięcia:

potrafi określić położenie Bałtyku, wymienić państwa nadbałtyckie ze stolicami oraz ważniejsze porty

wymienia cieśniny łączące Bałtyk z Morzem Północnym, największe zatoki, wyspy i półwyspy

omówia na podstawie mapy ukształtowanie dna: głębie i miejsca najpłytsze

podaje średnią temperaturę, średnie zasolenie i okres zlodzenia wód Bałtyku

wymienia przedstawicieli świata roślin i zwierząt Bałtyku

omawia gospodarcze wykorzystanie Bałtyku Opis przebiegu zajęć :

1. Nawiązanie do zagadnień z lekcji o morzach i oceanach:

elementy ukształtowania dna oceanicznego, nazwanie ich na modelu i wskazanie na mapie, ze szczególnym uwzglednieniem szelfu kontynentalnego

typy mórz i podanie przykładów na mapie

2. Przedstawienie na podstawie prezentacji faz w historii Bałtyku. 3. Wskazanie problemu. Jakim morzem jest Bałtyk? 4. Wykonywanie zadań dotyczących Morza Bałtyckiego, uzupełnianie kart pracy oraz

przygotowanie „wizytówki Morza Bałtyckiego”. 5. Zaprojektowanie ulotki zachęcającej do przyjazdu nad Bałtyk. 6. Podsumowanie działań.

18. Ach, to powietrze! (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Mapa klimatyczna świata, prezentacja multimedialna Treści: Skład i budowa atmosfery. Temperatura powietrza. Zjawiska zachodzące w atmosferze. Zanieczyszczenia powietrza. Przewidywane osiągnięcia:

omawia budowę i skład atmosfery

sporządza wykresy temperatury

oblicza średnie temperatury i amplitudy temperatur

analizuje temperaturę powietrza wybranych miejsc i regionów na podstawie map klimatycznych

określa czynniki wpływające na temperaturę powietrza

wymienia zjawiska w atmosferze: optyczne i pogodowe

wyjaśnia zjawisko dziury ozonowej i omawia konsekwencje jej występowania dla życia człowieka

Opis przebiegu zajęć :

1. Atmosfera – powietrze, które nas otacza – praca w grupach według zadań w karcie pracy

Grupa 1 - omówienie składu chemicznego na podstawie diagramu

Grupa 2 - analiza planszy dydaktycznej lub ilustracji przedstawiającej budowę warstwową atmosfery. Omówienie zmian temperatury wraz z wysokością.

Grupa 3 - czynniki wpływające na wartości temperatur – omówienie na podstawie tekstu źródłowego

2. Sporządzanie i analiza wykresu temperatury - wyznaczanie temperatur ekstremalnych 3. Obliczanie średnich temperatur i amplitudy temperatury. 4. Analizowanie map klimatycznych i przebiegu izoterm w styczniu i lipcu na Ziemi. 5. Wyznaczanie temperatury uwzględniając gradient termiczny. 6. Czytanie danych statystycznych dotyczących wartości temperatur w różnych miejscach -

określanie czynników kształtujących temperaturę powietrza w danym obszarze. 7. Zjawiska zachodzące w atmosferze: 1- zjawiska optyczne najczęściej spotykane np. tęcza,

zorza polarna, halo; 2 – zjawiska pogodowe, m.in, chmury, burze, opady, inwersja temperatury, smog - praca w dwójkach na podstawie prezentacji

8. Zanieczyszczenia powietrza a dziura ozonowa. 9. Podsumowaniem jest dokończenie rozpoczętego zdania „Gdyby powietrze umiało mówić...

(propozycja uczniów)

19. Nie z każdej chmury pada deszcz. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa fizyczna świata, plansze z rodzajmi chmur, atlasy geograficzne, mapy klimatyczne Treści: Woda w atmosferze, rodzaje jej skupienia. Chmury i ich rodzaje. Opady atmosferyczne ich zróżnicowanie i przyczyny występowania. Przewidywane osiągnięcia:

wyjaśnia procesy powstawania chmur, opadów i osadów atmosferycznych

rozpoznaje chmury, opady i osady atmosferyczne

omawia przyczyny zróżnicowania opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej

wskazuje na mapie świata obszary z niedoborem i nadmiarem opadów i podaje przykłady negatywnego wpływu na życie i działalność gospodarczą człowieka Opis przebiegu zajęć :

1. Obserwacja zachmurzonego nieba. 2. Ćwiczenia w rozpoznawaniu chmur, opadów i osadów atmosferycznych. 3. Czytanie i analizowanie map klimatycznych – rozmieszczenie opadów na kuli ziemskiej. 4. Praca z materiałami źródłowymi – wpływ opadów na życie i działalność gospodarczą

człowieka.

5. Prezentacja informacji na temat susz i powodzi oraz ich skutków. 20. Przejściowość klimatu Polski (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapy fizyczne Polski, Europy i świata, mapy klimatyczne w atlasie, insrukcja do zadań, kartki papieru, duży arkusz papieru, pisaki. Treści: Klimat i jego sładniki. Czynniki wpływające na klimat. Rodzaje mas powietrza nad Polską. Wykresy klimatyczne. Okres wegetacyjny. Klimatyczne pory roku. Wiatry lokalne. Cechy klimatu Polski. Przewidywane osiągnięcia:

wymienia masy powietrza napływające nad Polskę oraz omówi ich cechy i zasięg na kontynent Europy

wymienia prąd morski opływający Europę i omówi jego wpływ na klimat

określa wpływ rozkładu łańcuchów górskich szerokości geograficznej na klimat

podaje cechy klimatu przejściowego Opis przebiegu zajęć

1. Określenie składników klimatu, czynników kształtujących klimat, mas powietrza, kontynentalizmu i oceanizmu klimatu.

2. Sformułowanie problemu. Dlaczego klimat Polski jest przejściowy? 3. Uczniowie pracują w grupach tworząc mapę pamięci. Każdy uczeń w grupie ma inne zadanie

do opracowania (tworzy fragment mapy pamięci), korzystając z dostępnych źródeł

4. i instrukcji, co powinien uwzględnić w swoim zadaniu: uczeń 1 - masy powietrza docierające do Polski ich cechy i częstotliwość napływu; uczeń 2 - roczny przebieg temperatury i opadów w Warszawie; uczeń 3 – roczne opady i wiatry w Polsce; uczeń 4 - rozkład

temperatury w styczniu i w lipcu w Polsce oraz okres wegetacyjny. 5. Efekty pracy indywidualnej umieszczają na wspólnym dużym arkuszu papieru i wspólnie

ustalają cechy klimatu przejściowego.

21. Pomiędzy litosferą a biosferą – gleby w Polsce (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: ilustracje, modele profili glebowych, mapa gleb Polski, mapa ogólnogeograficzna Polski. Treści: Procesy glebotwórcze. Gleby strefowe i astrefowe w Polsce. Przydatność rolnicza gleb. Przyczyny degradacji gleb. Konieczność ochrony gleby Przewidywane osiągnięcia:

wymienia typy gleb występujacych w Polsce

porównuje profile glebowe różnych gleb, nazywa poziomy glebowe i omawia zanczenie poziomu próchnicznego

wskazuje związki między typem gleby a skałą, na której powstaje, rzeźbą terenu, klimatem i roślinnością

opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie gleb i określa ich znaczenie gospodarcze

określa klasy bonitacyjne gleb Polski

wymienia przykłady niszczenia gleb i uzasadnia konieczność ich ochrony Opis przebiegu zajęć :

1. Uczniowie pracują w dwójkach rozwiazując zadania z karty pracy w oparciu o zgromadzone pomoce.

2. Analizowanie procesu powstawania gleby. 3. Porównywanie profili glebowych różnych gleb na podstawie ilustracji. 4. Określanie zależności między gleba a podłożem. 5. Rozmieszczenie głównych typów gleb w Polsce - analizowanie mapy gleb. 6. Obserwacja profili glebowych na modelach najpospolitszych gleb Polski oraz przekrojów

glebowych. 7. Powstawanie i znaczenie poziomu próchnicznego. 8. Wartość użytkowa gleb w Polsce – klasy bonitacyjne. 9. Wpływ człowieka na degradację gleb i sposoby zapobiegania temu zjawisku. 10. Podsumowaniem jest rozwiązanie logogryfu dotyczącego gleb.

22. Lasy - ogromne bogactwo Polski. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa fizyczna Polski, atlasy geograficzne, tablice geograficzne, mapki konturowe Polski, prezentacja „Typy lasów”. Treści: Lesistość Polski. Struktura wiekowa i gatunkowa lasów. Rozmieszczenie zbiorowisk leśnych.

Zwierzęta lasów polskich. Funkcje lasu. Przewidywane osiągnięcia:

zna rodzaje lasów i wskazuje różnice między borem a lasem

wymienia i pokazuje na mapie najwieksze kompleksy leśne

porównuje skład gatunkowy drzewostanów różnych zbiorowisk leśnych

podaje stopień lesistości na podstawie map tematycznych i danych statystycznych i omawia przestrzenne zróżnicowanie lesistości w Polsce

omawia rolę lasów dla przyrody i człowieka Opis przebiegu zajęć :

1. Uczniowie metodą burzy mózgów wymieniają znaczenie lasów dla człowieka i przyrody, tworząc mapę skojarzeń.

2. Omówienie typów lasów w Polsce na podstawie prezentacji. 3. Praca w grupach według instrukcji: grupa 1 – Lesistość Polski n atle innych krajów Europy,

grupa 2 – Rozmieszczenie lasów w Polsce, grupa 3 – Struktura gatunkowa polskich lasów, grupa 4 – Struktura wiekowa polskich lasów.

4. Prezentacja opracowanych zagadnień. 5. Omówienie zagrożeń lasów w Polsce metodą „łamania trójkąta” – praca z w grupach lub z

całą klasą. 6. Główne kompleksy leśne w Polsce – praca indywidualna. Na podstawie atlasu

geograficznego zaznaczają na mapie konturowej główne kompleksy leśne w Polsce.

23. Ludność Polski okiem demografa.(2h) Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Komutery (programy – arkusz kalulacyjny MS EXEL, MS Word – edytor tekstu), mapa rozmieszczenia ludności w Polsce, atlasy geograficzne, dane statystyczne dotyczące omawianego zagadnienia, materiały źródłowe, tematy do pracy w grupach. Treści: Liczba ludności Polski i jej zmiany. Przyrost naturalny. Rozmieszczenie ludności. Liczba ludności według województw. Przewidywane osiągnięcia:

wyjaśnia i poprawnie stosuje pojęcia z zakresu demografii: gęstość zaludnienia, przyrost naturalny, wskaźnik urbanizacji

potrafi analizować dane statystyczne i wykresy i wyciągać wnioski

wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce

praktycznie wykorzystuje arkusz kalklacyjny i edytor tekstu Opis przebiegu zajęć

1. Wprowadzenie do zagadnień związanych z podstawowymi pojęciami demograficznymi. 2. Podział na grupy i przydzielenie tematów do opracowania. Każda grupa ma przedstawić

dane w tabelach statystycznych, na wykresach i opracować wnioski. Grupa zapisuje efekty swojej pracy na nośniku elektronicznym.

Grupa 1 - Analiza zmian liczby ludności Polski po II wojnie światowej.

Grupa 2 - Województwa Polski – powierzchni, liczba ludności i wskaźnik urbanizacji

Grupa 3 - Gęstość gęstość zaludnienia w Polsce.

Grupa 4 - Zmiany wskaźnika przyrostu naturalnego w Polsce po 1950 roku. 3. Przedstawienie i podsumowanie pracy grupy.

24. Migracje Polaków. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa polityczna świata, atlasy geograficzne, dwa duże arkusze papieru, karteczki samoprzylepne, prezentacja multimedialna, teksty źródłowe. Treści: Migracje wewnętrzne i zewnętrzne ich przyczyny i skutki. Przyrost rzeczywisty i saldo migracji. Kierunki migracji do Polski i z Polski. Polacy na świecie. Przewidywane osiągnięcia:

rozumie pojęcie i rodzaje migracji

wyjaśnia przyczyny i skutki migracji wewnętrznych i zewnetrznych

odczytuje główne kierunki i wielkości migracji z Polski i do Polski

oblicza przyrost rzeczywisty i saldo migracji dla Polski, województwa, miasta

wymienia nazwy krajów, w których mieszka najwięcej Polonii i wskazuje te kraje na mapie Opis przebiegu zajęć:

1. Wyjaśnienie terminu migracja i zasięgu tego zjawiska (w obrebie kraju, z przekroczeniem granic).

2. Przykłady migracji wewnętrznych i zewnętrznych - praca w dwójkach. Porównanie swoich odpowiedzi z przykładami na slajdach.

3. Praca w dwóch grupach - przyczyny migracji; grupa 1- wewnętrznej Polaków; grupa 2 – zewnętrznej Polaków. Zapisywanie propozycji na małych karteczkach, które są umieszczane na dużych arkuszach papieru.

4. Pozytywne i negatywne skutki migracji zewnętrznych – praca w dwóch grupach na podstawie tekstu źródłowego.

5. Wielkość migracji zewnętrznych (wielkość emigracji i imigracji) - analiza wykresu i obliczanie salda migracji.

6. Obliczanie przyrostu rzeczywistego według wzoru. 7. Główne kierunki migracji zewnętrznych np. w 2008r. - analiza diagramó. Do których państw

wyemigrowało najwięcej Polaków?, z których krajów przybyło do Polski najwięcej imigrantów?

8. Polacy na świecie – analiza mapy tematycznej.

25. Produkcja polskiego rolnictwa. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści:

Materiały: prezentacja multimedialna, atlasy geograficzne, mapa Polski, teksty źródłowe, karta pracy. Treści: Struktura użytkowania ziemi. Czynniki wpływające na rozwój rolnictwa. Produkcja roślinna i zwierzęca. Przewidywane osiągnięcia:

podaje czynniki rozwoju rolnictwa

wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, zasiewu i hodowli w Polsce

podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw oraz hodowli zwierzat w Polsce

wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt Opis przebiegu zajęć:

Przedstawienie prezentacji. Kolejne slajdy dotyczą odrebnego zagadnienia związanego z tematem zajęć: diagramy przedtawiające strukurę użytkowania ziemi, rozmieszczenie upraw, rozmieszczenie uprawy warzyw i owoców, wykres ilustrujacy hodowlę zwierząt gospodarskich, wykres pogłowia bydła i trzody chlewnej.

Uczniowie pracują według zadań z karty pracy na podstawie prezentacji, map tematycznych i tekstów źródłowych.

Podsumowaniem zajęć jest opracowanie przez uczniów krzyżówek poprzez utworzenie haseł, do których należy wykorzystać poznane informacje. Rozwiązanie główne krzyżówki to określenie „Polskie rolnictwo”.

26. Reportaż z naszego województwa (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa fizyczna Polski, podział administracyjny Polski i województwa, rocznik statystyczny województwa wielkopolskiego 2016, wycinki z prasy, atlasy geograficzne, ilustracje Treści: Środowisko przyrodnicze - wiodące cechy. Charakterystyka ludności. Przemysł, rolnictwo i usługi w wojwództwie. Miejsce województwa w gospodarce Polski. Przewidywane osiągnięcia:

określa położenie województwa wielkopolskiego na tle Polski i wskazuje główne krainy geograficzne regionu (Pojezierze Wielkopolskie, Nizina Wielkopolska)

omawia zróżnicowanie środowiska przyrodniczego

wymienia czynniki wpływające na rozwój gospodarczy województwa

charakteryzuje ludność i osadnictwo województwa

ocenia walory turystyczne regionu i podaje przykłady miejsc, które warto odwiedzić

odczytuje i analizuje dane statystyczne o województwie Opis przebiegu zajęć:

1. Wprowadzeniem do zajęć jest krótka informacja. Województwa wielkopolskiego nie można utożsamiać wyłącznie z historyczną Wielkopolską. W jego skład wchodzą bowiem również fragmenty ziemi lubuskiej, wieluńskiej czy śląskiej. W województwie znajduje się

wiele miejsc związanych z początkami państwowości polskiej, ogromna ilość pięknych pałaców i dworów. Nie brakuje tu pięknych pojezierzy, dzikich puszczy, malowniczych dolin rzecznych. Jest to również ważny region gospodarczy Polski.

2. Przygotowanie się uczniów do realizacji zadań, wyznaczonych wcześniej do opracowania. 3. Prezentacja opracowanych zagadnień: położenie województwa i dane statystyczne, ludność

i duże miasta, środowisko przyrodnicze, rolnictwo, surowce mineralne i przemysł, ochrona przyrody, miejsca, które warto odwiedzić.

4. Wspólne wykonanie mapy myślowej. Na środku tablicy zawieszają nazwę województwa a na wychodzących „gałęziach” przyczepiają zdania, określenia, pojęcia, liczby, które związane są z województwem wielkopolskim.

5. Podsumowanie zajęć stanowią ciekawostki związane z gwarą w regionie

27. Wyżyna Lubelska i Roztocze – między Wschodem a Zachodem Europy (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Uczniowie wcześniej przed zajęciami wyszukują informacji na temat wielokulturowości Lubelszczyzny i przygotowują wiadomości o społeczności prawosławnej, żydowskiej, muzułmańskiej, protestanckiej i katolickiej oraz informacje dotyczące środowiska geograficznego i zagospodarowania regionu, mapy fizyczne Polski, Europy, karta pracy. Przewidywane osiągnięcia:

pozna cechy środowiska geograficznego i określi dominujące cechy Wyżyny Lubelskiej i Roztocza

wymieni nazwy najważniejszych roślin uprawianych w regionie i zakładów przemysłowych związanych z produkcją rolną

wymieni i wskaże na mapie najważniejsze miasta w regionie

rozumie, jakie zmiany należy wprowadzić w regionie, by mógł on osiągać większe dochody z turystyki czy przemysłu

rozumie specyfikę miejsc, gdzie od wieków spotykały się różne kultury

poda walory turystyczne Roztocza Opis przebiegu zajęć :

1. Na zajęciach zastosowano metodę „burzy mózgów” oraz samodzielnego dochodzenia do wiedzy.

2. Skojarzenia uczniów z hasłem „Lubelszczyzna”. Wyjaśnienie różnicy pomiędzy nazwami Wyżyna Lubelska i Roztacze a „Lubelszczyzną”

3. Uczniowie pracują z kartą pracy „Wyżyna Lubelska i Roztocze”. Zadania dotyczą m.in. zagadnień:

Środowisko geograficzne Wyżny Lubelskiej i Roztocza.

Rolnictwo – główne uprawy i zakłady przetwarzające produkty rolne

Surowce skalne a rozwój przemysłu

Osadnictwo regionu

Wielokulturowość społeczności

4. Po wykonaniu kolejnych zadąń następuje sprawdzenie poprawności ich wykonania.

5. Przygotowanie informacji o atrakcyjności turystycznej regionu według schematu:

walory przyrodniczego

formy ochrony przyrody

miejsca związane z ważnym iwydarzeniami historycznymi i postaciami wybitnych Polaków

miejscowości uzdrowiskowe

miejsca kultu religijnego katolików, prawosławnych i społeczności żydowskiej

obiekty martyrologii

ciekawe zabytki architektury

28. Moja gmina częścią Polski (2h) Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Środowisko przyrodnicze. Treści realizowane są metodą Webquestu. Przewidywane osiągnięcia:

pogłębia więź emocjonalną ze „swoim miejscem na Ziemi”

dostrzega piękno przyrody i niepowtarzalność niektórych miejsc

pozna przeszłość i teraźniejszość swojej gminy

omawia dziedzictwo kulturowe swojej gminy

wskazuje najciekawsze miejsca i określa walory turystyczne gminy

potrafi pracować w grupie i prezentować swoje osiągnięcia

opisuje gospodarkę gminy Opis przebiegu zajęć :

Uczniowie z 3 – tygodniowym wyprzedzeniem otrzymują instrukcję (przykład w załączeniu)

W trakcie zajęć dokonana jest prezentacja webquestu i omówienie efektów pracy.

Podsumowanie stanowić będzie przygotownie przez uczniów reklamy gminy, np. w formie rymowanki.

(Załącznik) Instrukcja - Moja gmina częścią Polski

Wprowadzenie

Zachęcam Was do zgłębienia wiedzy na temat naszej gminy. Stańcie się badaczami historii, przyrody gospodarki i ludności, poznajcie dawne i współczesne fakty dotyczące gminy, odkryjcie jakie cuda natury w sobie kryje. Wszystkim zapewne znane jest powiedzenie „Cudze chwalicie, swego nie znacie”. Rozpoczynamy realizację projektu, w ramach którego będziemy przygotowywać

informacje o naszej gminie. Dla jednych będzie to wizytówka zachęcająca do poznania naszej

gminy, dla innych stanie się okazją do przyjazdu oraz odkrycia jej uroków i tajemnic. Może i Wy dowiecie się ciekawostek, o których do tej pory nie wiedzieliście i spojrzycie na znane wam miejsca z nowej perspektywy? Zapraszam do wędrówki po gminie.

Zadania

W 5 grupach przygotujcie charakterystykę gminy.

Grupa I na mapie konturowej gminy przedstawi położenie obszaru i zadania dotyczące ludności.

Grupa II wykona mapę mentalną o środowisku przyrodniczym gminy .

Grupa III przygotuje prezentację multimedialną o rodzajach wód i bogactwie roślin i zwierząt.

Grupa IV wykona plakat przedstawiający gospodarkę gminy.

Grupa V opracuje informator turystyczny o gminie.

Grupa I 1. Obszar i położenie gminy na tle Polski.

Województwo, powiat, w którym się znajduje. 3. Gminy, z którymi graniczy. 4. Nazwy miejscowości w gminie. 5. Liczba mieszkańców ogółem i w każdej miejscowości (liczba kobiet , liczba mężczyzn, bezrobocie) Grupa II 1. Rzeźba terenu gminy na tle Polski. 2. Budowa geologiczna. 3. Klimat. 4. Gleby. Grupa III 1. Rzeki , jeziora i inne zbiorniki wodne. 2. Szata roślinna i świat zwierząt. 3. Troska o środowisko przyrodnicze w gminie. 4. Formy ochrony przyrody. Grupa IV 1.Scharakteryzuj krótko historię swojej gminy. 2. Które rośliny się uprawia. 3. Jakie zwierzęta się hoduje. 4. Jakie są surowce mineralne i zakłady produkcyjne. Grupa V 1. Opisz połączenia komunikacyjne i sieć dróg.

2. Wymień walory turystyczne twojej gminy. 3. Opisz ciekawe miejsca i inne zabytki. Proces

Aby pomóc Wam w wykonaniu zadania, proponuję następujące kroki: 1.Podzielcie się na pięć grup. 2.Wybrany lider, czuwał będzie nad realizacją zadań i konsultował się z nauczycielem w razie potrzeby. 3.Dokonajcie podziału zadań w poszczególnych zespołach

3. tak, aby każdy był za coś odpowiedzialny. 4.Poszukajcie informacji o gminie na stronach w rozdziale źródła. 5. Porozmawiajcie z rodzicami, osobami starszymi, nauczycielami innych przedmiotów, czy posiadają informacje dotyczące gminy . 6. Wyszukujcie ciekawostek na temat gminy, które uatrakcyjnią Wasz materiał i opracowanie zadania w poszczególnych grupach. 7. Zdecydujcie, które materiały wykorzystacie do przedstawienia problemu. 8.Na wykonanie zadania macie trzy tygodnie. Źródła Do wykonania zadania wykorzystajcie informacje zawarte na stronach internetowych. Wykorzystajcie również pozycje książkowe

29. Czy musimy zmieniać krajobraz? (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: zdjęcia krajobrazów, film, plakaty, duże arkusze papieru, kolorowe flamastry, sześć kolorowych kapeluszy, instrukcja dotycząca metody de Bono Treści: Krajobrazy naturalne. Krajobrazy antropogeniczne. Przewidywane osiągnięcia:

wie, że na ziemi występują różne krajobrazy związane z życiem i działalnością człowieka

potrafi podać przykłady krajobrazów naturalnych i przekształconych oraz ocenić wpływ człowieka na środowisko

rozumie zależności między czynnikami środowiska przyrodniczego i kulturowego

ma świadomość negatywnego wpływu człowieka na środowisko

umie podać przykłady racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody Opis przebiegu zajęć :

1. Praca w grupach: na bazie filmu zdjęć itp. uczniowie tworzą asocjogramy dotyczące krajobrazu naturalnego i przekształconego. Dokonuja prezentacji.

2. Uczniowie w grupach pracują według metody sześciu myślowych kapeluszy nad problemem: „Wpływ cywilizacji na przekształcenia krajobrazu naturalnego”. W każdej grupie powinny być wszystkie kolory kapeluszy. Uczniowie otrzymuja instrukcję dotyczącą metody.

3. Wskazanie zmian korzystnych i niekorzystnych w środowisku – burza mózgów. Uczniowie przedstawiaja wersję pisemną swojej pracy.

4. Podsumowniem jest tabelaryczne zestawienie przyczyn i skutków zmian krajobrazów naturalnych

30. Ochrona środowiska w Polsce (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: mapa ścienna „Ochrona przyrody w Polsce”, mapa fizyczna Polski, atlasy geograficzne film dydaktyczny, prezentacja multimedialna

Treści: Stan środowiska przyrodniczego. Rodzaje zanieczyszczeń. Źródła i skutki zanieczyszczeń. Formy ochrony przyrody. Spooby ochrony. Akty prawne regulujące ochronę środowiska w Polsce. Ochrona przyrody w historii Polski. Przewidywane osiągnięcia:

dostrzega, opisuje i wyjaśnia związki między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem i jego działalnością

wymienia formy ochrony przyrody w Polsce i podaje przykłady form ochrony występujących w regionie, w którym mieszka

rozumie, dlaczego konieczna jest ochrona środowiska przyrodniczego i jak każdy może je chronić

wskazuje na mapie parki narodowe Polski i przykład parku krajobrazowego znajdującego się w regionie zamieszkania

wymienia przykłady roślin i zwierząt, które objęto ochroną w naszym kraju Opis przebiegu zajęć

1. Pokaz filmu dydaktycznego lub prezentacji multimedialnej ukazujących: zanieczyszczenia 2. środowiska przez przemysł, rolnictwo i usługi, rodzaj odpadów pochodzących z gospodarstw

domowych, stan środowiska naturanego w regionie. 3. Uczniowie po obejrzeniu materiału odpowiadają na pytania: jakie są źródła i skutki

zanieczyszczeń w Polsce i regionie, jak można ograniczyć zanieczyszczenia, czy wytwarzanie odpadów komunalnych.

4. Praca uczniów z materiałem źródłowym: konieczność ochrony przyrody i przykłady takich działań w przeszłości Polski, akty prawne regulujące ochronę środowiska w naszym kraju, formy ochrony przyrody w Polsce, parki narodowe w pasie gór, wyżyn, nizin i pobrzeży. Nauczyciel zadaje pytania, uzupelnia wypowiedzi.

5. Przygotowanie mapy pamięci przedstawiajęcej tematy: parki anarodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, ochronę środowiska w swoim regionie

6. Prezentacja map pamięci.

31. Współpraca gospodarcza państw graniczących z Polską. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Materiały: Uczniowie przed realizacją tematu powtarzają wiadomości o krajach sąsiadujących z Polską i na zajęcia przynoszą materiały dotyczace tych państw oraz rekwizyty. Część zajęć proponuje się przeprowadzic metodą dramy. Treści: Współpraca gospodarcza. Kierunek eksport i import towarów. Dodatni i ujemny bilans handlowy. Przykłady towarów eksportowanych i importowanych. Przewidywane osiągnięcia:

zna nazwy państw graniczacych z Polską i potrafi zlokalizować je na mapie

zna główne cechy gospodarki tych krajów i wymienia przyczyny zróżnicowania rozwoju

gospodarczego

rozumie zależność między bazą surowcową a rozwojem przemysłu

wymienia towary będące przedmiotem eksportu i importu w poszczególnych krajach

oraz w Polsce i rozumie konieczność wymiany handlowej

potrafi podać przykłady współpracy gospodarczej Opis przebiegu zajęć :

1. Komentarz nauczyciela dotyczący zmian na mapie politycznej Europy i powstania krajów obecnie graniczących z Polską.

2. Ustalenie wspólnie z uczniami dominujacych cech gospodarki każdego z tych państw i Polski. Lokalizowanie państw na mapie.

3. Ocena, na ile warunki naturalne, baza surowcowa, poziom rozwoju gospodarczego zapewniają krajom samowystarczalność.

4. Istnienie konieczności importu i eksportu. 5. Z klasy uczniowie „przenoszą się” do hali międzynarodowych targów, gdzie Polska i sześć

państw z nią sąsiadujacych z nią będzie zawierać umowy handlowe.

Nauczyciel przydziela role poszczególnym grupom

Uczniowie przygotowują swoje stoiska (oznakowanie flagą, napisanie na kartce wykazu towarów podlegajacych wymianie)

Przedstawiciele poszczególnych państw poruszają się między stoiskami kupując brakujace

towary, zachwalają własne, ustalają ceny.

Inni notują ilość sprzedanych i kupionych towarów 6. Posumowanie transakcji omawia lider grupy. Porównanie eksportu z importem, bilans

handlowy. 7. Graficzny zapis kierunku transportu towarów – umów handlowych.

32. Zagubić się w Polsce lub w dowolnym miejscu na Ziemi – geograficzna gra fabularna. (2h)

Przygotowanie do zajęć – zakres treści: Niezbędne materiały do przeprowadzenia działania to: mapa Polski, atlasy geograficzne z mapami tematycznymi ukazującymi warunki klimatyczne, dostęp do wody, gęstość zaludnienia, występowanie flory i fauny, główne szlaki komunikacji kolejowej, lotniczej i morskiej i.t.p. Jest to dwuetapowa fabularyzowana gra symulacyjna do realizacji przez uczniów w grupach. Podczas pierwszego etapu gry, grupy będą miały za zadanie zaplanować realistyczną katastrofę daleko dystansowej komunikacji pasażerskiej (samolotu, pociągu, statku), wraz z jej przyczyną, przebiegiem i miejscem zdarzenia, której efektem będzie izolacja w niekorzystnych przyrodniczo warunkach ocalałych rozbitków. Uczniowie będą musieli opisać miejsce zdarzenia uwzględniając: panujące tam warunki atmosferyczne, terenowe, fauna, flora, odległość od szlaków komunikacyjnych, od cywilizacji, inne niebezpieczeństwa. Podczas drugiego etapu, grupy uczniów mają za zadanie postawić siebie w miejscu rozbitków, w konfrontacji z okolicznościami jednej z wylosowanych katastrof. Uczniowie będą musieli zadecydować, jak wyjść z niekorzystnej sytuacji lub doczekać nadejścia pomocy. Muszą przeanalizować warunki panujące w miejscu zdarzenia, ocenić zagrożenia, zaproponować najlepszy sposoby wydostania się.

Przewidywane osiągnięcia:

posługuje się atlasem geograficznym

wykorzystuje wiedzę geograficzną w praktycznym działaniu

wykazuje się zdolnościami planistycznymi, oratorskimi i aktorskimi

wykazuje umiejętność absorpcji na własne cele posiadanej wiedzy, pomysłów z filmów, książek, czy programów informacyjnych

dokonuje analizy okoliczności, własnych umiejętności i cech osobistych

wykazuje się pomysłowością i kreatywnością

twórczo wykorzystuje własną wyobraźnię

przeżyje ciekawą grę fabularną Opis przebiegu zajęć Etap pierwszy obejmuje planowanie. Każda grupa otrzymuje zadanie zaplanowania i opisania scenariusza katastrofy według instrukcji nr 1. Po opisaniu samego zdarzenia uczniowie pracując w grupach przygotowują geograficzny opis miejsca wymyślonej katastrofy, uwzględniając uwarunkowania zawarte w instrukcji nr 2. Następnie prezentują własne scenariusze dotyczące zdarzenia jako filmową czy książkową opowieść. Liczy się realizm zdarzenia, jego innowacyjność, oryginalność oraz poprawność geograficznego opisu miejsca katastrofy. INSTRUKCJA NR 1

jaki środek daleko dystansowego publicznego transportu (pociąg, samolot, statek)poruszający się na jakiej trasie z określeniem miejsca docelowego

z jakiego powodu (przyczyna: awaria, zderzenie, niepogoda, zamach terrorystyczny itp.)

w jakich okolicznościach ( poradnia, pora roku, warunki atmosferyczne)

w jakim miejscu zapewniającym izolację ulega wypadkowi (leśna głusza, teren górski, obszar bagnisty, bezkresne morze)

INSTRUKCJA NR 2

miejsce katastrofy

długość i szerokość geograficzna

wysokość n.p.m

oznaczenie panujących w tym miejscu warunków klimatycznych terenowych , atmosferycznych

opis flory i fauny

opis istniejącej w tym miejscu infrastruktury lub określenie odległości do najbliższego punktu infrastruktury

opis panujących w tym miejscu stosunków społecznych Etap drugi gry symulacyjnej składa się z trzech rodzajów działań: losowanie scenariusza – szukanie ratunku – prezentacja działań. Grupy uczniów losują stworzone w pierwszym etapie gry scenariusze i opisy miejsc zdarzeń. Następnie mają za zadanie wcielić się w rozbitków z wylosowanej katastrofy i opisać w formie tabeli: główne zagrożenia dla zdrowia i życia rozbitków związane z katastrofą w tym miejscu, cechy miejsca zdarzenia warunkujące możliwość przetrwania, oraz możliwość znalezienia ratunku, własne umiejętności i cechy osobiste przydatne do przetrwania lub znalezienia ratunku (mocne strony

grupy), własne cechy osobiste nieprzydatne lub wręcz szkodliwe dla przetrwania lub znalezienia ratunku (słabe strony grupy). W końcowej części poszczególne grupy prezentują fabularyzowany opis miejsca, w którym znaleźli

się w wyniku zdarzenia, główne zagrożenia dla zdrowia i życia i swój realny pomysł na wydostanie się z matni. Po każdym etapie gry dokonywana jest punktowa ocena aspektu merytorycznego i fabularnego prezentacji uczniowskich, co pozwoli na wybór najlepszej grupy uczniów oraz nada całemu działaniu turniejowego charakteru. Bibliografia:

1. Postawa Programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. 2. Program nauczania geografii w gimnazjum, Wyd. Nowa Era 3. Dąbrowska E., Zaniewicz Z. - Geografia Vademecum, Wyd. Operon. 4. Atlas geograficzny gimnazjum – Wyd. Nowa Era. 5. Małe tablice geograficzne 6. Czaińska Z., Wojtkowicz Z. - Aktywne metody w edukacji geograficznej, Stowarzyszenie

Oświatowców Polskich, Toruń, 1999. 7. Metody aktywizujące w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, ODP, Tarnobrzeg, 1999. 8. Czaińska Z. Zawodna W. - Zadania obliczeniowe w geografii, Stowarzyszenie Oświatowców

Polskich, Toruń, 2007. 9. Nauczanie geografii w szkole podstwowej w klasach V- VIII, ODP, Tarnobrzeg, 1998 10. Przewodnik do nauczyciela gimnazjum Geografia 1. Geografia 2. Geografia 3., Wyd. Operon,

2007. 11. Książka nauczyciela Puls Ziemi 3., Wydawnictwo M. Rożak, 2004. 12. Książka nauczyciela Planeta Nowa 1. Planeta Nowa 2. Planeta Nowa 3., Wyd. Nowa Era,

2009 13. You tube-Inter IT-Geografia

14. http://www.earthlearningidea.com/

Karta ewaluacji projektu

Przeanalizuj pytania zamieszczone w karcie ewaluacyjnej i udziel odpowiedzi, stawiając

znak X na skali punktowej.

1. Czy problematyka realizowana w projekcie odpowiadała Twoim możliwościom?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2. W jakim stopniu Twoim zdaniem zostały zrealizowane cele projektu?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. Czy czas przeznaczony na realizację projektu był prawidłowo wykorzystany?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4.W jakim stopniu wiedza zdobyta podczas realizacji projektu jest przydatna w życiu codziennym?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5. Oceń, w jakim stopniu mogłeś realizować własne pomysły służące realizacji projektu?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

6. W jakim stopniu konsultacje z nauczycielem zaspokajały Twoje potrzeby w tym zakresie?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

7. Ocen stosunki panujące między osobami Twojego zespołu podczas realizacji projektu?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. W jakim stopniu akceptujesz system oceniania projektu?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9. Czy chciałbyś uczestniczyć w realizacji następnego projektu?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10