MINISTERSTWO ZDROWIA I OPIEKI SPOEECZNEJ

PROGRAM NAUCZANIA

w zawodzie asystentki stomatologicznej 322(01)

Dla medycznej szkoly policealnej na podbudowie: liceum ogolnokszta~c~cego, licetun technicznego

Zatwierdzil

r n S T E R ZDROWIA

Warszawa 1998

L

ZESPOL AUTORSKI

Prace programowe prowadzila Komisja Programowa dla Zawodu Asystentki Stomatologicznej powolana przez Ministra Zdrowia i Opieki Spolecznej.

Psychologia

Anatomia z fizjologiq i patologiq narqdu iucia

Farmakologia

Podstawy mikrobiologii

Zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej

Pracownia zasad i techniki pracy asystentki stomatologicznej

Zajecia praktyczne

Praktyka zawodowa

Dopuszczony do uzytku szkolnego - 29.06.1998r.

mgr Jacek Formariski

lek. stom. Aleksander Ci&o

dr n. med. Jerzy Szewczyhki

mgr Katarzyna Tarczyhka

lek. stom. Maria Makarewicz

lek. stom. Gabriela Szen

lek. stom. Gabriela Szen

lek. stom. Gabriela Szen

PLAN NAUCZANIA Medyczna szkoEa policealna Zawod: asystentka sto~natologicma 322[01] Podbudowa prograrnowa: licewn ogolnokszta~cqce, liceurn technicme

tygodnowo w cyklu

liczba godzin

Semestr

Lp.

I . Przedmioty nauczania

I1

1. 2. 3.

4. 5 . 6.

7.

8. 9.

Wychowanie fizyczne Psychologia Anatornia, fizjologia i patologia narzqdu bc ia Podstawy mikrobiologii Farmakologia Zasady i teclmika pracy asystentki stomatologicznej Pracownia zasad i techniki pracy asystentki stomatologicznej Zajecia praktyczne

Razem I 30 ,Praktyka zawodowa w semestrze I1 - 2 tygodnie

nauczania

2 1 2

1 1

3 3

4

15

liczba godzin tygodniowo

29

2 2 2

2 2 4

4

12

29,5

2 -

2

- -

3

4

18

PSYCHOLOGIA

W wymku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umiec:

wyszczeg~lniaC czynniki spoleczne majqce wplyw na zdrowie; interpretowak podstawowe pojqcia psychologicme dotyczqce kontaktow interpersonalnych; rozpoznawaC i oceniaC postawy pacjentbw wobec wlasnego zdrowia, wlasnej choroby, leczenia i instyh~cji leczqcych; opisywaC sposoby lagodzenia bezpoirednich i poirednich skutkow choroby w sferze stanu psychicmego pacjenta; wplywaC efektywme na jakoiC kontaktu z pacjentem; unikaC blqdow jatropatogennych w zachowaniu wlasnym.

Podziat tre5ci nauczania

LP. Tematy

Semestr I 2 godziny tygodniowo

Orientacyjna liczba godzin

1. 2.

3.

4.

Zajqcia teoretyczne

Wprowadzenie do przedmiotu Ogolna charakterystyka procesow psychicznych Psychologicme uwarunkowania kontaktu z pacjentem Psychologiczne prawidlowoici rozwoju cztowieka

Do dyspozycji nauczyciela

Cwiczenla

Razem w cyklu nauczania -

Ogbiem

1 7

10

6

1

I

25

-

-

12

-

1

1 7

22

6

2 13 38

Temat 1: Wprowadzenie do przedmiotu

Przedmiot zainteresowania psychologii. Urniejqtnobi psychologiczne podane w opisie zawodu asystentki stomatologicznej.

. .

Temat 2: Og6lna charakterystyka proces6w psychicznych cztowieka

CzynnoSci czlowieka i ich mechantmy regulacyjne - aktywacja, zachowanie siq reaktywne i celowe, struktura czynno4ci. Pojqcie zachowania zdrowotnego (sprzyjajqcego zdrowiu).

Pojqcie sytuacji psychologicznej. Czlowiek w sytuacji. Procesy poznawcze - spostrzeganie, parnick, uwaga, wyobrahia, myilenie, mowa, inteligencja. Proces uczenia siq - og6lne prawidiowoici.

Procesy emocjonalne, motywacyjne i osobowoSC czlowieka - cechy i rodzaje emocji, fizjologiczne przejawy emocji, emocje a uczucia, motywacyjna W c j a potrzeb a potrzeby, rodzaje potrzeb psychospdecznych czlowieka. Pojqcie osobowoici. -

Temat 3: Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem

Sytuacja psychologiczna pacjenta - pojqcie sytuacji trucinej, rodzaje sytuacji trudnych oraz ich bezpoirednie i odlegle nastqpstwa. Sposoby reagowania na sytuacje trudne, mechanizmy obronne. Choroba jako sytuacja trudna. Wplyw choroby na stan psychiczny. Lqk i strach. Zwi- miqdzy napiqciem miqiniowym i lqkiem a b6lem. Objawy zespolu lqkowego. Zachowanie si? pacjent6w w warunkach przychodni. Psychologicme metody pomawania pacjenta - obserwacja, cechy dobrej obsenvacji, obserwowanie zachowari werbalnych, parawerbalnych. Romowa i wywiady, technika zadawania pytari.

Kontakt i komunikowanie siq z pacjentem. Pojqcie i struktura procesu komunikowania siq miedzy ludimi. Umiejqtnoici interpersonalne ulatwiajqce kontakt miqdzy ludimi - style komunikowania siq, umiejqtnoiC sluchania, pmekazywanie i przyjmowanie informacji zwrotnych. Rozpoznawanie i komunikowanie uczuC. Pojqcie ,,bycia z kimP. Pojqcie akceptacji i empatii. Zachowania akceptujqce i nie akceptujqce w kontakcie z pacjentem.

1. PoznawaC partnera kontaktu, oceniC i zanalizowak wlasne urniejqtnoici interpersonalne.

2. BadaC sty1 komunikowania sie w trakcie kontaktu. Umiejqtnie sluchad partnera.

3. PoszukiwaC nowych sposobbw komunikowania siq z drugirn czlowiekiem. 4. Przekazywad i przyjmowad informacje zwrotne. 5. Odkryd wlasne korzystne cechy w kontakcie z drugim czlowiekiem.

Oddzialjwanie psychoterapeutyczne na pacjenta. Pojgcie psychoterapii. Rodzaje psychoterapii. Zasady psychoterapii elementarnej. Techniki lagodzenia napiqcia, lqku i b61u.

StosowaC techniki relaksacyjne.

Jatropatogenne zachowania personelu w kontakcie z pacjentem - rodzaje z a c h o w ~ , przyczyny, nastqpstwa. Psychologiczne problemy asystentki stomatologicznej w kontakcie z pacjentem - skutki spostrzegania podobieristwa i odrniennoSci drugiego czlowieka, tzw. zesp64 wypalenia.

Temat 4: Psychologiczne prawidlowoSci rozwoju czlowieka

Podstawowe osiqgnigcia rozwojowe w poszczegblnych okresach iycia czlowieka - niemowlqctwie, wieku poniemowlqcym, wieku przedszkolnym, mlodszym wieku szkolnym, wieku dorastania.

Rozw6j proces6w poznawczych - czynnoici spostrzegania, myilenia, pamiqci i mowy. Rozwbj emocjonalny - formy przejawiania emocji w rozwoju. Reakcje emocjonalne na zagrozenie, w zalehobi od okresu rozwoju.

Metody rozladowywania napigcia i lgku, w zaleinoici od wieku pacjenta. Rozwbj spoleczny i osobowoSci - rozwbj percepcji i kontaktbw spolecznych,

rozwbj systemu motywacyjnego. Motywacja do zachowah zdrowotnych w poszczeg6lnych okresach rozwoju.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te naleQ przeznaczyC na om6wienie tematbw nie objqtych programem nauczania, a wynikajqcych z rozwoju nauki.

Zadaniem nauczyciela psychologii jest przygotowanie shchaczy do kontaktu

z drugim czlowiekiem w warunkach plac6wki s k b y zdrowia i poza nia,. TreSci przekazywane w ramach przedrniotu powinny zapobiegaC dehumanizacji tych kontaktbw.

W w y n h realiiacji treici ksztalcenia shchacz powinien wykazywaC postawy: aktywnoSC w ksztaltowaniu pozytywnych zachowari zdrowotnych pacjent6w; empatyczny stosunek do chorych; akceptacja zachowari pacjent6w; odpowiedzialnoSC za skutki wlasnych zachowari w kontakcie z drugim czlowiekiem; odpowiedzialnoSC za stan wlasnej wiedzy. Podczas realiiacji treici ksztalcenia powinno siq unikaC stresu zwiqzanego

z ocenianiem, zwlaszcza na zajeciach o charakterze Cwiczeniowym. Nacisk naleiy poloiyC na aktywnoSC wlasna, shchaczy. Wiedza psychologicma musi by6 przekazywana w atrnosferze zaufania i akceptacji. Tyko wtedy ma ona szansq na fimkcjonowanie w przyszlej pracy zawodowej absolwenta.

W zajqciach teoretycznych naleiy r6wnomiernie wykorzystak metodq wykladu i seminarium, ldadqc nacisk na aktywnoi6 shchaczy w zdobywaniu materialbw. W trakcie Cwiczeri naleiy przestrzegad zasady dobrowolnoSci w odslanianiu przez shchaczy swych przeiyC i doznari osobistych.

kwiczenia nie powinny odbywaC siq w grupach wiqkszych nii 12 os6b. Nauczyciel psychologii powinien mied wyksztalcenie psychologiczne.

Wymagane jest, aby biile wsp6lpracowal z nauczycielami zajqd praktycznych, a nawet w nich uczestniczyl, bowiem program praktycznej nauki zawodu obejmuje elementy psychologii w kontakcie z pacjentem.

Bardzo wainym zadaniem nauczyciela jest ewaluacja osi@qC shchaczy, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wg uprzednio sprecyzowanych kryteribw i wyrnagari. Og6lne kryteria oceny w i a d o d c i i umiejqtnoici nabytych przez sluchacza powinny obejmowa6 nastqpujqce czynnoici:

okreiliC przydatno66 wiedzy o procesach psychologicznych w pracy asystentki stomatologicznej; zinterpretowac podstawowe pojqcia psychologiczne dotyczslce funkcjonowania cziowieka w sferze poznawczej i emocjonalno-motywacyjnej; wyr6iniC zachowania pacjenta bezpoirednio spowodowane choroba; n a w i ~ a d kontakt z pacjentem i efektywnie komunikowaC s i ~ z nim, zlagodzid b61 i lqk w trakcie zabieg6w stomatologicznych; unika6 wypowiedzi i zachowari mogqcych wywrzeb ujemny wplyw na przebieg choroby pacjenta; podaC przyczyny wlasnych negatywnych emocji w kontakcie z pacjentem.

Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie stosowaC i poinformowaC o nicli shchaczy.

Sprawdzanie osiqgniqc sluchaczy mokna przeprowadziC w formie pisemnej, ustnej oraz zadari praktycznych za pomocq - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycmych o r6be j fonnie zadati, np. wielokrotnego wybom,

z luka, uzupehien, krotkiej odpowiedzi, - ukienrnkowanej obsenvacji czynnoici skchaczy podczas wykonywania zadari

formdowanych przez nauczyciela. W a r d e m prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treici

nauczania, kt6rq naleiy przeprowadzik przed podjeciem procesu ksztdcenia.

Uwagi szczegdlowe

Temat 1

Wprowadzenie do przedmiotu spelnia wai;nq role w dalszym ksztdceniu. Uzasadnia potrzebq znajomoSci treSci psychologicznych. Nauczyciel powinien wyrahie okreSliC zakres kompetencji psychologicznych asystentki stomatologicznej .

Temat 2

Nauczyciel powinien starannie dokonaC doboru treici szczegolowych. Powinny one wykazywak zwiqek z treiciami nastqpnych dzialow tematycznych i stanowiC jedynie podbudowe teoretyczn+, urnoiliwiajqcq zrozumienie istoty kontaktu z drugun cdowiekiem.

Temat 3

Treici naleiy tak przekazaC, by odzwierciedlaly ideq ,,primurn non nocere" (przede wszystkim nie szkodziC).

Shchacz powinien wynieSC z zajqC przekonanie, ze niejednokrotnie przykre zachowania pacjentbw sq w duiej mierze spowodowane chorob+, zwlaszcza lqkiem przed b6lem. Powinien r6wniez posiqiC umiejqtnoik takiego komunikowania siq z pacjentem, aby nie pog1ebiaC jego problemow. Wskazane jest, aby shchacz rozumial rowniei mechanizmy swoich negatywnych emocji w kontakcie z chorym, co pozwoli niejednokrotnie na unikniecie nie kontrolowanych zachowari.

Umiejqtnoiciom komunikowania siq z drugim czlowiekiem, przydatnym w kontakcie z pacjentem, poSwiqcone sq Cwiczenia. Nauczyciel, majqcy dobry

kontakt ze shchaczami, moie zwiqkszyd liczbg godzin przeznaczonych na dwiczenia.

Temat 4

TreSci naleg podporzqdkowad zadaniom zawodowym asystentki. Zasadniczego znaczenia nabiera w tym kontekicie wiedza o rozwoju procesdw emocjonalnych i poznawczych. Celem oddzialywari asystentki jest redukowanie u dziecka btandw lqkowych i motywowanie do regularnych wizyt u stomatologa. Oddzialywania te muszq by6 r6wniei dostosowane do moiliwoSci percepcyjnych dziecka.

Nauczyciel moze realizowat treici z zakresu psychologii rozwojowej jako odrebny dzial tematyczny, moze tez realizowad je iqcznie z tematami 2 i 3, zwi~kszajqc liczbq godzin.

4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE

Plansze, schematy, wykresy, rysunki, obrazy Foliogramy, fazogramy Filmy dydaktyczne, taimy z nagraniami, pw gramofonowe i CD

5. LITERATURA

1. Argyle M.: Psychologia stosunkdw rnigdzyludzkich. Warszawa: PWN 1991 2. Grzesiuk L., Trzebihka E.: Jak ludzie porozumiewaja, siq. Warszawa: NK

1978 3. Jarosz M.: Psychologia lekarska. Warszawa: PZWL 1988 4. Mellibruda J.: W poszukiwaniu sarnego siebie. Warszawa: NK 1986 5. Mellibruda J.: Ja - Ty - My. Warszawa: NK 1986 6. Mika S.: Psychologia spoleczna. Warszawa: PWN 1984 7. Rylke H.: Ja i inni. Warszawa: WSiP 1987 8. Winefield H. R., Peay M. Y.: Nauka o zachowaniu w medycynie. Warszawa:

PZWL 1986 9. Wlodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: WSiP

1987

10

ANATOMIA, FIZJOLOGIA I PATOLOGIA

NARZ~DU ZUCIA

W wyIllku zorganizowanego procesu ksztdcenia shchacz powinien umieC:

wyjaSniaC budowe anatomicmq i topografiq narzqdu &cia oraz okrehlai: jego fimkcje; okreilai: prawidlowy stan narzqdu &cia w robych okresach ronvojowych oraz roinice w budowie narzqdu zucia o u~b ien iu mlecmym i stakym; rozr6iniaC procesy fizjopatologicme i wskazywai: ich przyczyny; wskazywai: wp4y.v procesow fizjopatologicznycli na powstawanie niektorych chorob; okrehlae zasady udzielania pienvszej pomocy przedlekarskiej w warunkach gabinetu stomatologicmego.

2. TRESCI NAUCZANLA

Podzial trekci nauczania

ad stomatognatyczny

Temat 1: WiadomoSci og6lne

Pojqcia og6lne: tkanka, narzqd, &ad anatomiczny. Charakterystyka ogblna tkanek i uldad6w anatomicmych. Organizm czlowieka jako caloSC anatorniczno- czynnokiowa. Zmiany morfologiczno-czynnoSciowe organizmu zachodzqce w procesie starzenia.

Temat 2: Uklad stomatognatyczny

Morfologia i funkcje fizjologiczne ukladu stomatognatycmego.

Narzqd h c i a - morfologia i fizjologia. Narzqd zqbowy - morfologia i M c j e fkjologicne.

Temat 3: Ukiad kostno-stawowy narqdu &cia

Budowa ogblna czaszki. Budowa anatomicma i topografia koici skroniowej, zuchwy, szczqki, koici jarzmowej, koici gnykowej.

Budowa anatomicma i topografia stawbw skroniowo-achwowych. Mechanika czynnoic? i uwarunkowania. Rola ukladu kostno-stawowego w fujologii narzqdu iucia.

Temat 4: Mi~inie ukladu stomatognatycznego

Budowa og6lna i fizjologia miqSni szkieletowych. Podzial miqini ukladu stomatognatycznego. Topografia i szczeg6lowa charakterystyka czynnoSciowa miqini: iucia, nadgnykowych, mimicmych, zewnqtrznych jezyka.

Temat 5: Narqd qbowy

Ogblna budowa makroskopowa i mikroskopowa zqb6w. Podzial morfologicmo- czynnoiciowy zqbbw. DwupokoleniowoSC zqb6w - podstawowe r6znice ilobiowe i jakoiciowe zgb6w mlecmych i stalych. Luki zqbowe w uzqbieniu stalym i mlecznym - cechy hk6w zqbowych.

Istota i systemy nakowania zqbbw. Budowa histologiczna zqbbw: milcroskopowa budowa szkliwa, zqbiny, cementu i miazgi - W c j e fizjologiczne. Przyzgbie - definicja, topografia i budowa morfologiczna. Przyczep nablonkowy - topografia, budowa i rola fizjologiczna. Dziqslo - topografia, sfery histologiczno- czynnokiowe. Ozqbna - topografia i budowa histologiczna. Rola ozqbnej w umocowaniu zqb6w. Procesy wyrzynania zqb6w i resorpcji fizjologicznej zqb6w rnlecznych.

Temat 6: Jama ustna

Ograniczenia przestrzeni anatomicznych jamy ustnej. Budowa histologiczna - sfery histologiczno-czynnoiciowe blony Sluzowej. Topografia oraz budowa makroskopowa i histologicma jqzyka. Miqinie wewnqtrzne jqzyka - ich rola fizjologiczna.

Narzqd smaku - budowa brodawek smakowych, topografia. Fizjologia wydzielania Sliny. Sklad i bio-fizyko-chernicme wlaSciwoSci Sliny. Funkcja fizjologiczna Sliny w fizjologii jamy ustnej i ukladu pokarmowego. Funkcje fujologiczne jamy ustnej: - pokarmowe - ssanie, odgryzanie, iucie i polykanie (picie), - artykdacyjne - strefy, - zmyslowe - pozasmakowe receptory zmyslowe (bblu, dotyku, czucia,

temperatury), - wydzielnicze, regulacyjne, oddechowe, - odruchowe - odruchy w jamie ustnej (dziqslowy, wydzielniczy, wymiotny).

Temat 7: Unaczynienie narqdu iucia

Budowa ogblna, fizjologia ukladu krqzenia (serce, uklad tqtniczy, uklad iylny). Topografia &adu tqtnicy szyjnej. Galqzie tqtnicy szyjnej zewtqtrznej. Topografia unaczynienia zqbbw. Uklad 2ylno-chlonny. Rola ukladu naczyniowego w fujologii narzqdu zucia.

Temat 8: Unerwienie narqdu iucia

Budowa anatomicma oSrodkowego i obwodowego ukladu nenvowego (mbzgowie, nenvy czaszkowe, nenvy rdzeniowe). Funkcje fizjologicme ukladu nerwowego. Narzqdy zmysl6w - budowa ogblna, podzial, rola w fizjologii czlowieka. Nenvy czaszkowe - rniejsce i rola w ukladzie nerwowym oraz topografia. Rodzaje unerwienia narmdu iucia - czuciowe, ruchowe, wydzielnicze.

Topografia szczeg6lowa i fizjologia nerw6w czaszkowych unerwiajqcych uklad stomatologicmy: nerw V - trbjdzielny (n. trigeminus), nerw VII - twarzowy (n. facialis), nenv IX - jqzykowo-gardlowy (n. glosso-pharyngeus), n e w XI1 - podjqzykowy (n. hypoglossus).

W a d dokrewny - gruczoly dokrewne. Rola hormon6w w fizjologii czlowieka.

Temat 9: Stany patologiczne narqdu iucia

Choroby twardych tkanek zqba pochodzenia endogennego i egzogennego: - ipoplazje, aplazje szkliwa i zgbiny, - ubytki klinowe, nadierki nietypowe szkliwa, - fluoroza szkliwa, - prbchnica zqbbw - etiologia, przebieg Miniczny, powiklania, profilaktyka,

- choroby przyzqbia (powierzchniowe, glqbokie, zapalne, zanikowe i mieszane) objawy i zapobieganie.

Wady ortodontyczne - klasyfikacja, kryteria klasyfikacyjne, og6lna syrnptomatologia wad. Zasady zapobiegania wadom ortodontycznyrn. Inne stany patologicme narzqdu kucia: - powiklania pr6chnicy zqb6w (choroby miazgi, tkanek okolo

powierzchniowych), - zgbopochodne zakaienie ogniskowe, - choroby staw6w skroniowo-iuchwowych, - stomatopatie przyczynowe i samoistne, - stany przedrakowe blony Sluzowej jamy ustnej. Zasady profilaktyki stomatologicznej .

Temat 10: Urazy narqdu iucia

Przyczyny i objawy zwichniqcia i zlamania zqb6w - zasady pomocy dorainej. Zlamania koSci narzqdu iycia - postacie zlarnah, objawy, pomoc

stomatologiczna. Urazy staw6w skroniowo-iuchwowych - objawy sthczenia, zwichniqcia,

zlarnania w obrqbie staw6w. Zasady udzielania pomocy stomatologicmej.

Temat 11: Stany utraty przytomnoici

Omdlenia - przyczyny, objawy, pomoc doraha w poradni stomatologicznej. ZapaSd - przyczyny, objawy, postqpowanie reamimacyjne. Wstrzqs uczuleniowy - przyczyny, objawy, zasady organizacji i udzielania

pomocy dorahej. Leki przeciwwstrzqsowe. Padaczka - przyczyny i objawy. Pomoc doraina w napadach padaczki podczas

zabieg6w stomatologicznych.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te nalegr przeznaczy6 na tematy nie objqte programem nauczania, a wymkajqce z rozwoju nauki.

Podstawqumiej~tnoSci zawodowych asystentki stomatologicznej, niezbednych do prawidiowego wykonywania zawodu, sq umiejqtnoSci praktyczne i odpowiedni zas6b wiedzy teoretycznej, w tym wiedzy o budowie, czynnoiciach i najczqstszych procesach patologicmych narzqdu iucia.

Realiacja programu nauczania anatomii z fizjologiq i patologiq narzqdu zucia zapewniC powinna shchaczom zdobycie minimum wiadomoSci z zakresu budowy anatornicznej narzqdu iucia i jego fimkcji fizjologicznych. Dopetnieniem wiedzy medycznej, jakqprezentowad powinna asystentka stomatologiczna , musi by6 znajomoSd proces6w patologicznych wystqpujqcych w obrqbie narzqdu iucia.

W m u realizacji treici programowych shchacz powinien wykazywai nastgpujqce postawy:

systematycznoSC w zdobywaniu wiedzy; zainteresowanie przedrniotem nauczania. W sposobie realizacji programu pozostawia siq wykladowcy swobodq wyboru

miqdzy odrqbnie potraktowanymi tematami anatomii z fizjologiq i patologii narzqdu &cia (w wersji programu autora), a lqcznyrn omawianiem zagadnieri anatomii, fizjologii i patologii w kolejnych jednostkach lekcyjnych.

Nauczanie anatomii, fizjologii i patologii narzqdu zucia powinno korelowak z przedmiotarni: podstawy mikrobiologii, zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej (teoria i pracownia).

W wyborze metod nauczania naleiy preferowad takie metody, kt6re zapewniajq: wdraianie shchacza do samodzielnego i logicznego mySlenia, aktywny udziai w rozwislzywaniu okreSlonych zadah i problem6wY zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce. Dob6r metod nauczania zaleiy od: celu ksztalcenia, charakteru tematu, umiejqtnohci przewidywanych do opanowania, czasu i proporcji poszczeg6lnych element6w w jednostce lekcyjnej, Brodkbw dydaktycznych, zaangaiowania nauczyciela.

W toku zaj$ naleiy dobierad takie metody, ktdre bqdq zapewnialy osiqgniqcie zalozonych celdw - najwiqkszq aktywnoid shchaczy i najlepsze opanowanie przez nich materiah nauczania. W zajqciach teoretycznych proponuje siq nastqpujqce metody: pogadankq problemowit wyklad konwersatoryjny, dyskusjq.

Przedstawiona problematyka przedmiotu, ktdra ma by6 vealizowana w przyjetyrn wymiarze godzin, zobowiqzuje nauczyciela do ustawicznego nawi-ania do wiedzy skchaczy z zakresu podstawowych nauk, stanowiqcych podbudowq do nauczania anatornii.

Zaleca siq stosowanie rd2norodnych Srodkdw dydaktycznych wplywajqcych

w duiym stopniu aktyvvlzujqco na rozwoj samodzielnego inyilenia i przyswajania nowych informacji.

Bardzo w-ym zadaniem nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqi: sluchaczy, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrebnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i bye przeprowadzone wg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagah. Ogolne kryteria oceny wiadomoSci i umiejetnosci nabytych przez shchacza powinny obejmowak nastepujqce czynnoici:

okreilit ogoln3 budowq anatomicznq narzqdu iucia; ola-eilic prawidlowy stan narzqdu iucia w rohych okresach rozwoju czlowieka; wykazaC rbknice w budowie narzqdu iucia o uzebieniu mlecznym i stakym; wyjaSniC M c j e fizjologiczne narz$du zebowego; okreSliC podstawowe funkcje fizjologiczne narzqdu iucia i scharakteryzowak je; rozpoznaC najczestsze stany patologiczne narzqdu iucia; zastosowaC postepowanie profilaktyczno-lecmicze w stanach patologicznych narzqdu &cia leczonych ambulatoryjnie; udzieliC pierwszej pomocy w warunkach poradni stomatologicznej. Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowaC i poinformowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie osiqgnieC sluchaczy moina przeprowadziC w formie pisemnej,

ustnej oraz zadah praktycznych za poinoc% - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznycl~ o robej formie zadari, np. wielohotnego wybon~, z luk&

uzupelnien, hotkiej odpowiedzi. W d e m prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza tseici nauczania,

kt6rq naleiy przeprowadziC przed podjeciem procesu ksztalcenia. Nauczanie przedmiotu powinno odbywak sie w sali wyposaionej w komplet

technicznycl~ Srodkow nauczania. Nauczyciel powhien dysponowaC podrqcznq biblioteczkq wyposaionq

w literature naukowq, populamonaukow~ atlasy, czasopisma medyczne i stomatologiczne.

Uwagi szczegdiowe

Temat 3

Naleiy wyjainiC podstawowe pojqcia anatomicme, z uzasadnieniem znaczenia tych pojqC w pracy asystentki stomatologicznej. ZapoznaC shchaczy z definicjq tkanki, budowqtkanek i ich podzialem, funkcjarni tkanek w fizjologii organinnu czlowieka. ZapoznaC z definicjq ukladu anatomicmego, stmkturq uldadbw, ich fizjologi%. podstawowyrni funkcjami uklad6w anatornicznych. RozwinqC tematy: jednoiC fizjologicma organizmu czlowieka w r6inorodnoici morfologicznej, rozw6j czlowieka, fizjologia procesu starzenia siq ustroju, ze szczeg6lnym podkreileniem vnian zachodzqcych w uWadzie stomatognatycznym.

Temat 2

Naleiy zdefiniowaC pojecia uMadu i jego struktur. UmiejqtnoiC r6inicowania pojqC: &ad stomatognatyczny, narzqd zucia, narzqd zql?owy. R6inice i zwiwki czynnobiowe.

Temat 3

Przy omawianiu ukladu kostno-stawowego narzqdu zucia naleky zwr6cib uwagq na morfologiczna, i czynnoiciowa specyfikq tego uldadu. Dokladnie naleiy om6wiC budowe i czynnoici staw6w skroniowo-zuchwowych.

Temat 4

Nalezy om6wid miqSnie glowy, ze szczeg6lnym uwzglqdnieniem rniqSni zucia, mimicznych, jqzyka oraz ich role w czynnobiach narzqdu hcia.

Temat 5

Narzqd zqbowy jest tematem podstawowym, wyrnagajqcym dokiadnego ombwienia zar6wno jego budowy, jak i fizjologii (wskazana jest demonstracja kliiczna). Naleiy zapoznaC shchaczy z metodarni oznakowania zqb6w, naleiy poshzyC siq demonstracjsl i Cwiczeniami. Zwr6ciC naleiy uwagq na biostatyke umocowania zqb6w, ze zr6inicowaniem umocowania zqb6w mlecznych (resorpcja) i zqb6w stalych.

Temat 6

Jama ustna jest tematem podstawowym, wymagajqcym wszechstronnego i dokladnego scharakteryzowania budowy przestrzennej, roli w fizjologii narzqdu zucia oraz samodzielnej funkcji w ukladzie stomatognatycznym.

Temat 7 - 8

Poza topografiq i fizjologiq tych uklad6w naleiy przedstawik ich rolq w podstawowych czynnoiciach narzqdu iucia oraz M c j q koordynujqcq caly uklad stomatognatycmy .

Temat 9

Gl6wny wysilek naleiy skierowab na problemy zwiqzane z etiologia, i profilaktykq prttchnicy, chorttb przyzqbia i wad ortodontycznych. Konieczne wydaje siq skupienie uwagi na egzogennych uwarunkowaniach stan6w patologicznych narzqdu zucia. Realiijqc te czqS6 materiah, om6wiC naleiy zasady profilaktyki stomatologicznej, kt6rych majomoi6 obowipxje asystentkq stomatologiczna,

Temat 10

Shchacze muszq naby6 umiejqtnoici samodzielnego udzielania pomocy dorainej w najczqiciej spotykanych postaciach uraz6w narzqdu zucia, w warunkach kazdego gabinetu stomatologicnego.

Temat 11

Naleiy zapoznaC shchaczy z najczqstszymi przyczynami utraty przytomnoici z jakimi mogq siq zetknqC w gabinecie stomatologicmyrn i sposobami udzielania pienvszej pomocy.

4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE

Plansze, schematy, rysunki Foliogramy Modele, fantomy, eksponaty

Przezrocza Atlasy, albumy Filmy dydaktyczne wg katalogbw PZWL, FILMOS, CEZAS

5. LITERATURA

Fizjologia narzqdu iucia. Red. 0. Grosfeldowa. Warszawa: PZWL 1982 Jariczuk Z.: Propedeutyka stomatologii. Warszawa: PZWL 1992 Labiszewska -Jaruzelska F.: Ortodoncja - zasady i praktyka. Warszawa: PZWL 1995

4. EasSski W.: Anatomia glowy dla stomatolog6w. Warszawa: PZWL 1991 5. Pituchowa-Sokolowska J.: Anatomia czlowieka. Warszawa: PZWL 1988 6. Szpringer-Nodzak M.: Stomatologia wieku romojowego. Warszawa: PZWL

1993 7. Sylwanowicz W.: Maly atlas anatomicmy. Warszawa: PZWL 1984 8. Wigdornwicz-Makowerowa N.: Zaburzenia czynnoiciowe narzqdu iucia.

Warszawa: PZWL 1984 9. Biblioteka Stomatologa. T. 1,2,5,6

Literature naleiy aMualizowaC na bieiqco nowymi pozycjarni wydawniczymi.

20

PODSTAWY MIKROBIOLOGII

1. SZCZEGO~OWE CELE KSZTALCENLA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umied:

rozpoznawad podstawowe cechy biologiczne drobnoustroj6w; okreilad wplyw czynnik6w fizycznych i zwi@6w chemicznych na zywotnoid drobnoustroj6w; wyjainiad wybrane zagadnienia z immunologii; interpretowad wybrane zagadnienia z epidemiologii chor6b zakainych i inwazyjnych oraz wybranych zagadniefi mikrobiologii jarny ustnej; wyjaSniaC rolq drobnoustroj6w w pr6chnicy zqb6w, chorobach przyzqbia i blony Sluzowej jamy ustnej; okreilad zasady dezynfekcji i sterylizacji; zachowywad 4rodki ostroinoici w pracowni stomatologicznej w celu unikniqcia zakaienia HN i HbV.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial tresci nauczania

LP Tematy Orientacyjna liczba godzin

Zajccia teoretycme

1 7 5

4 3

16

2 38

Semestr I 2 godzin tygodniowo

Cwiczenia Og6iem

- 2 -

- - 2

- 4

1 5 5

4 3

14

2 34

1. 2. 3.

4. 5. 6.

Wprowadzenie do przedrniotu Biologia drobnoustroj6w Wplyw czynnik6w fizycznych i chemicznych na drobnoustroje Wybrane zagadnienia z immunologii Wprowadzenie do epidemiologii Wybrane zagadnienia z mikrobiologii szczeg&owej

Do dyspozycji nauczyciela Razem w cyklu nauczania

Temat 1: Wprowadzenie do przedmiotu

Krbtki rys rnikrobiologii. Rola drobnoustrojbw w przyrodzie i iyciu czlowieka. Znaczenie wiedzy mikrobiologicznej w pracy asystentki stomatologicmej. Dzialy rnikrobiologii: bakteriologia, wirusologia i mykologia.

Temat 2: Biologia drobnoustrojbw

Cechy morfologicme drobnoustroj6w. Fizjologia drobnoustroj6w.

1. RozpomaC drobnoustroje na preparatach mikroskopowych. 2. PrzygotowaC podloze bakteriologiczne do hodowli drobnoustrojbw.

Temat 3: Wplyw czynnikbw fizycznych i chemicmych na drobnoustroje

Wyjdawianie i dezynfekcja. D e f ~ c j a wyjalawiania, deNekcji , sanityzacji. Cel czynnoici wyjdawiania. Metody wyjalawiania (sterylizacji): termiczne,

mokre i suche. Kontrola skutecznoici wyjdawiania termicznego, nowoczesne metody wyjaiawiania.

Przygotowanie do wyjalawiania narzqdzi uiywanych w stomatologii zachowawczej i zabiegach chirwgicznych. Dezynfekcja (odkaianie). Charakterystyka chemicmych irodk6w dezynfekcyjnych, stosowanie irodk6w dezynfekujqcych w pracy asystentki stomatologicznej.

Temat 4: Wybrane zagadnienia z immunologii

Wahiejsze dzialy immunologii, rodzaje odpornoici, odpornoSd kom6rkowa, humoralna. Antygeny, przeciwciala. Fizjologiczne nieswoiste mechanimy obronne organizmu czlowieka.

Temat 5: Wprowadzenie do epidemiologii

Podstawowe pojecia epidemiologii chorbb zakkainych, ldcuch epidemiologicmy. Profilaktyka swoista i nieswoista w zakaeniach wywdanych przez drobnoustroje.

Temat 6: Wybrane zagadnienia z mikrobiologii szczegdowej

Biocenoza jamy ustnej. Drobnoustroje w organivnie i otoczeniu czlowieka.

Glowne grupy drobnoustrojow jamy ustnej: banvnikotworcze, kwasotw6rcze, proteolitycne, beztlenowce wzglqdne i bemzglqdne.

Wpfyw Sliny na florq jamy ustnej. Rola drobnoustrojbw w chorobach zebow, blony Sluzowej jamy ustnej i chorobach przyzqbia. Grqbice jamy ustnej.

Choroby win~sowe. Wirusy: HIV, HbV, opryszczki, pryszcqcy, ospy wietrznej, polpaica, wirus Epsteina-Barra - rezennlar, wrota zakaienia, profilaktyka.

1. WykonaC, posiew na poiywkq stalq z wymazow pobranych z blon Sluzowych jamy ustnej i osadu nazqbnego.

2. Ocenii: makroskopowq i mikroskopowq hodowlq. BadaC wrailiwoSC wyhodowanych drobnoustroj6w na ogrzewanie i Srodki dezynfekujqce.

3. WykonaC dezynfekcjq prostnic, kqtnic i spluwaczki odpowiednimi rozhvora~ni Srodkow dezynfekcyjnych.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te naleiy przeznaczyC na tematy nie objqte programem nauczania, a wynikajqce z romoju nauki.

3. UWAGI 0 REALIZACJI

G16wnyrn celem nauczania mikrobiologii jest zainteresowanie sluchacza wiedzq mikrobiologicznq w ogolnym zarysie, niezbqdnq do zrozumienia roli drobnoustroj6w w procesach chorobowych zachodzqcycl~ w jamie ustnej.

Szczeg6lowy zapis celow ksztatcenia i wychowania obejmuje wiadomoSci i umiejqtnoici oraz wlaiciwe postawy, kt6re powinny zostaC uksztaltowane i rozwijane w pracy zawodowej.

W wyniku realizacji treSci programowych sluchacz powinien wykazywac nastqpujqce postawy: 0, odpowiedzialnoSC za siebie i wykonywanq pracq;

samodzielnoSC; odpowiedzialnoSC za podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez samoksztdcenie, udziai w kursach doskonalqcych. Nauczanie mikrobiologii powinno SciSle korelowac z przedmiotami:

fmakologia, zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej i pracownia techniki pracy asystentki stomatologicznej, ze wzglqdu na programowe nauczanie dezynfekcji, sterylizacji, higieny ogblnej, higieny jamy ustnej, jak i profilaktyki stolnatologicznej.

Dob6r i &ad treici nauczania obejmuje wiadomoici og6lne z biologii drobnoustroj6w. Nauczyciel mikrobiologii ma moiliwoid zmiany kolejnoici realizacji poszczeg6lnych treici.

Nauczyciel realizujqcy program powinien zapoznad siq z opisem zawodu asystentki stomatologicznej, wykazem umiejqtnoici zawodowych oraz dokonaC analizy treici programu nauczania i wykazu umiejqtnoici, ktivre powinien opanowad sluchacz w wyruku realizacji programu.

Umiejqtnoici zawarte w prograrnie powinny by6 przedstawione r6wniez shchaczom. Rozbudzenie zaciekawienia przedmiotem na poczqtku nauczania wmocni skutecmoid uczenia siq. W wyborze metod nauczania naleiy preferowak takie metody, kt6re zapewniajq: wdraianie shchacza do samodzielnego i logicmego myilenia, aktywny udzial w rozwiqwaniu okreilonych z a d ~ i problembw, zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, wyrobienie okreilonych urniejqtnobi i nawyk6w.

Zaleca siq stosowanie r6inorodnych irodk6w dydaktycmych, zastosowanie ich w trakcie lekcji w duiym stopniu uaktywm sluchaczy, ponvoli na samodzielne myilenie i przyswojenie nowych informacji oraz na ksztahowanie poglqd6w i przekonaA.

Czqid zajqC naleiy prowadzid w pracowni bakteriologicznej. Nale2y wykorzystywad pomoce dydaktyczne, jak: utrwalone preparaty rnikrobiologiczne, plytlu agarowe, barwniki, ezy, wymazy, irodki dezynfekcyjne, zestawy przeiroczy, filmy wideo.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiagniqd shchacza, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mied charakter jakobiowy i by6 przeprowadzane wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteri6w i wymagak Og6lne kryteria oceny wiadomoici i umiejqtnoici powinny obejmowad nastqpujqce czynnoici:

objainid pojqcia: zarazek, pandemia, epidemia, laticuch epidemiologiczny; wykazak dzialania czynnik6w fjrcznych na drobnoustroje; wyja4niC wplyw zwi@6w chemicznych na m o t n o i d bakterii; wyjainik znaczenie rnikroflory w organizmie czlowieka; objainik mechanizmy obrony irnmunologicznej w odpowiedzi na zakaienie og6lne; wyjainid mechanizmy odpomoici nabytej; wykazad role limfocyt6w T i B w odpomoici; wyjainid zasady i przedstawid warunki sterylizacji suchej i mokrej; wykazad wplyw plukania jamy ustnej na zmniejszenie liczby drobnoustroj6w; wskazad na znaczenie higieny jamy ustnej w utrzymaniu zdrowych zqb6w; zastosowaC zasady higieniczno-profilaktyczne w gabinecie stomatologicznym;

przestrzegab zasad sterylizacji narzqdzi lekarskich I material6w opatnmkowych; zastosowaC Srodki dezynfekujqce; poshgiwab siq terminologiq rmkrobiologiczn~ wskazaC zagrozenia wynikajqce z kontaktu z chorymi na AIDS, WZW i kilq; skorzystak z instrukcji i wskazowek dotyczqcych Srodkow ostroinoSci w gabinecie stomatologicznym. Wyzej wyrnienione kryteria oceniania nauczyciel powinlen konsekwentnie

stosowab i poinformowaC o nich shchaczy. Sprawdzanie osiqgni~b shchaczy moina przeprowadziC w formie pisemnej,

ustnej oraz zadari praktycznych za pomoca;. - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o r6Lnej formie zadari, np. wielokrotnego wyboru,

z luk% uzupehien, krotkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadari

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem prawidlowego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci

nauczania, ktorqnaleiy przeprowadzik przed podjqciem procesu ksztalcenia. Do prawidlowej realizacji progarnu nauczania konieczna jest wlaSciwie

zorganizowana i wyposaiona w odpowiednie hodki dydaktyczne pracownia lub Masopracownia, wyposaiona w komplet technicmych Srodk6w nauczania. Nauczyciel powinien dysponowak odpowiednim zestawem foliogramow, przeiroczy, mikroskopow, preparatow mikrobiologicznych, plytek agarowych, barwnikow, ezow, wymazow oraz Srodkow dezynfekcyjnych. Powinien tez dysponowaC podrqcznq bibliotekq zaopatrzonq w literaturq naukowa, popularnonaukowq oraz czasopisma stomatologiczne.

Temat 1

Naleiy dokonak charakterystyki mikrobiologii og6lnej i lekarskiej oraz wskazak na ciqgly rozwoj tej dziedziny wiedzy. ScharakteryzowaC systematykq dr&noustrojow wywohjqcych choroby zakakne u ludzi.

Temat 2

Nale2y scharakteryzowab morfologiq bakterii i innych drobnoustroj6w. OmowiC wp&w ich czynnoSci iyciowych (enzymow bakteryjnych oraz szkodliwych produktow metabolizmu bakteryjnego - toksyn) na zdrowie czlowieka.

Temat 3

Naleiy om6wiC wp@w c-6w fizycmych i chemicznych na drobnoustroje. Zwr6ciC uwagq na to, jakie zwiqki chemicme dzialajq bakteriob6jczo a jakie bakteriostatycznie; na zwiwki dzialajqce grzybob6jcz0, inaktywujqco na wirusy. ZdefiniowaC pojqcia dezynfekcji, sterylizacji (rodzaje), pasteryzacji, aseptyki, antyseptyki. PrzedstawiC dzialanie antybiotyk6w i chemioterapeutyk6w na drobnoustroje. PodkreiiiC koniecznoSC sterylizacji narzqdzi stosowanych w stomatologii zachowawczej i w zabiegach chirurgicznych oraz dezynfekcji przedmiotciw i sprzetu w gabinecie stomatologicznym.

Temat 4

W trakcie omawiania tego tematu naleg dokonaC charakterystyki wainiejszych pojqC irnmunologicznych, zwr6ci6 uwagq na nieswoiste mechanivny obronne ustroju (rola lizozymu). PodkreiliC rolg krwiiek bialych, limfocyt6w T i B w odpornoici . OkreiliC skutki AIDS jako zespoh nabytego upoiledzenia odpornoki.

Temat 5

Naleiy zdefiniowak i wyjaSniC pojqcia: zarazek, rezenvuar zarazkbw, ir6dIo zakaienia, wrota zakaienia, epidemia, endemia, pandernia, zakaienia wewnqtrz szpitalne. Zanalizowa6 Iaricuch epidemiologicmy na przyldadzie HbV, HIV, prornienicy, Icily. ScharakteryzowaC ogniwa laricucha epidemicznego w gabinecie stomatologicznym. Zwr6ciC uwagq na znaczenie profilaktyki swoistej, nieswoistej, izolacji (kwarantanna), kordonu sanitarnego, przerywania dr6g szerzenia siq zakaieh, ochrony wr6t szerzenia siq zak&eh, ochrony wr6t zak&enia.

Temat 6

Naleiy przedstawiC florq stalq i przejbiowq u czlowieka ze szczeg6lnyrn uwzglqdnieniem mikroflory jarny ustnej i g6rnych r6g oddechowych. SklasyfikowaC zmiany jakoficiowe i iloSciowe mikroflory w jamie ustnej zwiwane z wiekiem, pr6chnicq zqb6w oraz pozostajqce w zwi* ze stosowaniem protez stomatologicznych.

Naleiy szerzej om6wii: rodzaje Micrococcus, Staphylococcus, Streptococcus, Pseudomonas, Treponema pallidum. PrzedstawiC ich dzialanie chorobotw6rcze, wskaza6 lokalizacjq zmian chorobowych powodowanych przez nie oraz zaprezentowab dzialania profilaktyczne.

Podczas omawiania beztlenowcbw wyszczeg6lniarny rodzaje: Clostridium, Bacteroides, Fusobacterium, Actinomyces, Peptococcus. Sqto beztlenowce obecne w jarnie ustnej, osadach, w chorobowo zmienionych kieszonkach dzia,slowych.

Z grzyb6w chorobotw6rczych naleiy przedstawie te, kt6re wywohja, grzybice powierzchowne i glqbokie.

Omawiajqc w h y chorobotw6rcze przedstawiamy dokladnie HIV, jego typy epidemiologicme, objawy kliniczne AIDS, sposoby przenoszenia zakaienia HIV.

Naleiy'wyjainiC na czym polegajq testy skriningowe i badania na obecnoik przeciwcial anty-HIV. Szczeg6lny nacisk naleiy poloiyC na omciwienie przepis6w bhp odnoszqcych siq do personelu stomatologicmego, wskazad na koniecznoiC zachowania ostroinoici podczas zabieg6w stomatologicmych.

Naleiy przedstawie r6wniei preparaty i irodki inaktywujqce wszystkie zarazki, wirusy i grzyby chorobotw6rcze zaprezentowane w materiale nauczania.

Plansze Foliogramy Preparaty mikroskopowe Przeirocza E ~ Y , m a z y Filmy dydaktyczne wg katalogu PZWL, Cezasu, Filmosu Narzqdzia, aparaty, sprzqt, wyposaienie, zestawy odc&6w, pr6bki , urzqdzenia Zarzqlzenia, instrukcje, przepisy

5. LITERATURA

1. Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. Warszawa: PZWL 1990 2. Bielicka A.: Sterylizacja narzqdzi i materidciw medycznych: metody i kontrola.

Warszawa: PZWL 1986 3. Jablohki L.: Mikrobiologia lekarska. Warszawa: PZWL 1990 4. Kqdzia W.: Pdeczki Pseudomonas. Warszawa: PZWL 1982 5. Kolakowski M.: Mikrobiologia. Warszawa: CMDNSSZM 1983 6. Kasur B.: Choroby zakaine i inwane. Warszawa: PZWL 1985 7. Wskaz6wki dla personelu pielqgniarskiego, dotyczqce post~powania

z osobami zaka2onymi ludzk i wirusem upoiledzenia odpornoici (HIV). Warszawa: PZWL 1990

8. Zastosowanie chemicmych Srodk6w dezynfekcyjnych w szpitalach. Warszawa: PZWL 1986

Literatur~ naleiy uzupehiaf, na bieiqco nowymi pozycjami wydawniczymi.

FARMAKOLOGIA

1. SZCZEGOLOWE CELE KSZTALCENLA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien urnied;

charakteryzowaC wlaSciwoSci farmakologicvle wybranych grup lek6w najczqiciej stosowanych w praktyce stomatologicznej; poshgiwai: sie prawidlowo jqzykiem fachowym i terrninologiq (w tym lacsskd, odczytywaC i stosowaC podstawowe skr6ty i oznakowania lek6w; przechowywak i podawaC Srodki lecznicze zgodnie z og6lnie przyj~tymi zasadami i obowi~ujqcymi przepisami; oceniad przydatnok5 stosowanego leku na podstawie wyglqdu, terminu wainobi, poprawnoici zaleconej dawki, sposobu i czasu podania oraz wykazywad negatywne dla zdrowia skutki naduiywania leku i dzialania uboczne; wykorzystywak podstawowe wiadomoici z toksykologii leku, korzystaC z najnowszych MdeI infomcji o aktualnie stosowanych i nowowprowadzanych lekach.

Podziaj treSci nauczania

Temat 1: Wiadomogci og6lne o leku

Lek - definicja, podzial, wykazy. TrwaloSC - terrnin wainoici. Charakterystyka wainiejszych postaci lekbw. Dawka i dawkowanie - przyldady obliczeri. Farmakologia jako dyscyplina naukowa i stosowana, jej miejsce w naukach medycznych i wsp6lczesnyrn leculictwie. Podstawowa terminologia polska i lacitiska, skrbty recepturowe, ovlakowanie lekbw.

i e k w ustroju - drogi podawania, dystrybucja, punkt uchwytu, mechanizmy dzialania, elirninacja i wydalanie. Dziatania uboczne (niepo2qdane). Ci@a i laktacja a lek.

LP.

ObliczyC dawkq leku.

Tematy Orienhcyjna liczba godzin

Temat 2: Podstawy chemioterapii

Semestr I 7 godzin tygodniowo

Chemioterapeutyki. Rozwiniqcie pojq6: chemioterapia, chemioterapeutyk, wspaczynnik chemioterapeutyczny. Podstawowe wskazania dotyczqce stosowania chemioterapeutyk6w.

O g S m Zajqcia teoretyczne

ewiczenia

1 1 1 -

-

-

3

4 5 5 9

10

2 3 5

1. 2. 3. 4.

5 .

5 6 6 9

10

2 38

WiadomoSci ogblne o leku Podstawy chemioterapii Farmakologia b61u Charakterystyka wybranych grup lekbw Podstawy fmakoterapii stomatologicznej. Problemy wynikajqce ze stosowania lekbw

Do dyspozycji nauczyciela Razem w cyMu nauczania

Antybiotyki - pochodzenie, wskazania i przeciwwskazania do podawania, antybiotykoodpornoSC, dzidania uboczne, zasady podawania. Charakterystyka grup lek6w i wybranych preparat6w znajdujqcych zastosowanie w praktyce stomatologicznej .

Sulfamidy - mechanizm dzialania, dawkowanie, dzialania uboczne, podzial i charakterystyka najczqiciej stosowanych preparat6w.

Inne leki - charakterystyka preparat6w odkai?ajqcych jarnq ustnq i &ad oddechowy (pochodne chinoliny, nitrokanu i in.). Charakterystyka lek6w grzybobbjczych.

Srodki odkaiajqce - podzial, dziaianie i charakterystyka najczqbiej stosowanych irodk6w (utleniajqcych, kwasbw, soli, banvnik6w i in.), ze szczeg6lny zwr6ceniem uwagi na irodki do odkaiania narzqdzi. Roztwory stosowane w lecznictwie - typy, stqzenia - przykiady obliczeli. ~rodki stosowane w AIDS.

1. OznakowaC leki. WykonaC etykiety wraz z oznakowaniem szczeg6lnym. 2. OceniC przydatnoid leku do podania - sprawdziC wyglqd i termin wainoici

leku. 3. Sporz&iC roztw6r o okreilonym stqieniu procentowym i promilowym.

Temat 3: Farmakologia b61u

B6l jako mechanizm obronny ustroju (fizjologia b61u), jego pochodzenie oraz wpfyw na czynnoici fizjologiczne i psychicme, mechanivny przekazywania, odczuwania b61u, metody zwalczania.

Leki przeciwb6lowe, przeciwgorqczkowe i przeciwzapalne. Podziai, mechanivn dzidania, dzialania uboczne i 1ekozaleinoSC. Charakterystyka lek6w narkotycznych, mieszanki przeciwbblowe. Leki przeciwzapalne o dzialaniu miejscowym (oslaniajqce, drainiqce i iciqgajqce). Niesterydowe leki przeciwzapalne - zastosowanie, dzidanie, dziaianie uboczne.

Srodki do znieczulenia og6lnego i miejscowego. Rozwiniqcie pojqC: znieczulenie og6lne i rniejscowe, metody i przebieg znieczulenia, premedykacja. Cechy narkotyku stosowanego w chirurgii i leku rniejscowo znieczulajqcego. Charakterystyka stosowanych irodk6w i metod ich podawania. Najcz~stsze zatrucia i ich leczenie.

Leki rozkurczowe. Cel stosowania, charakterystyka wlaiciwobi farmakologicznych najczqiciej podawanych w stomatologii lek6w.

1. StosowaC aktualne wykazy lek6w stomatologicznych (wykaz A i N). EwidencjonowaC i przechowywaC.

2. DawkowaC leki. SprawdziC prawidlowoiC zaleconej dawki leku.

Temat 4: Charakterystyka wybranych grup lek6w

Preparaty zmniejszajqce i zwiekszajqce krzepliwoS6 krwi. Najczqstsze zaburzenia krzepliwoici krwi - postqpowanie farmakologiczne, przeglqd preparatbw zmniejszajqcych i nasilajqcych procesy krzep~iecia h i .

Leki ukladu krqknia i ukladu oddechowego. Wybrane zagadnienia z fizjologii i patologii tych ukladbw. Leki nasercowe - charakterystyka najczqiciej stosowanych preparat6w. Leki podwy%izajqce i obnuajqce ciinienie krwi - charakterystyka podstawowych preparat6w. ~rodki pobudzajqce ukiad oddechowy. Leki wykrztuine i przeciwkaszlowe.

Leki uspakajajqce i nasenne. Podstawowe funkcje o.u.n., ich zaburzenia i postepowanie farmakologiczne. Wlaiciwoici farmakologiczne lek6w z grupy sedatiwa oraz przyklady lekbw psychotropowych - mechanizm dzialania, dzidanie uboczne, problemy wymkajqce z ich nad-ania. Patologia snu - charakterystyka najczeiciej stosownych preparat6w.

Leki przeciwhistaminowe. NadwrailiwoiC ustroju - przyczyny powstawania i skutki zdrowotne. Mechanizm dzidania, zastosowanie, dzialania uboczne i wskazania do podawania lek6w. Przeglqd steryd6w najczqiciej stosowanych w praktyce st~matolo~icznej. Leki przeciwwymiotne.

Witaminy i od2ywki. Niedobory witamin i skladnik6w mineralnych w ustroju czlowieka i ich skutki zdrowotne. Podzid i charakterystyka najczqkiej stosowanych preparat6w - preparaty wielowitaminowe i o m k i , ujemne skutki naduiywania witamin.

1. PodaC leki roilinne znajdujqce zastosowanie w praktyce stomatologicznej. 2. WykonaC obliczenia zwiqane z podawaniem lek6w - rozciericzanie,

przeliczanie jednostek, dawka a liczba kropli leku plynnego i inne.

Temat 5: Podstawy farmakoterapii stomatologicznej. Problemy wynikajqce ze stosowania lek6w

Zwiqzki fluoru. Rola fluoru w ustroju czlowieka - skutki niedoboru. Przeglqd irodk6w do stosowania ogblnego i kontaktowego - charakterystyka preparatbw, dzialanie uboczne.

Srodki aseptyczne stosowane do odkaiania kom6r i kanaI6w zebowych - przyklady stosowanych preparatbw, zasady stosowania.

Srodki odontotropowe - cel stosowania, charakterystyka stosowanych preparat6w i sposbb ich podawania.

~rodki irnpregnacji twardych tkanek zfba i znoszenia nadwrailiwoSci zfbiny - dzialanie i wla4ciwoki oraz przyldady zastosowania preparathw.

~ r o d k i do dewitalizacji miazgi qbowej - mechanizm dzialania, charakterystyka stosowanych preparatbw i spos6b ich podawania.

Inne Srodki. Pasty do wypehieli kanalowych (podzial, przyklady, zastosowanie). Pasty mmbifikacyjne. Materialy do wypelnieli czasowych i stalych. Phkanki i proszki do zqbbw. Leki ulatwiajqce gojellie sic ran.

Postepowanie z lekiem. Etyczno-prawne problemy stosowania lekbw. Lek w gabinecie stomatogicznym - przechowywanie, ewidencjonowanie, zamawianie, odpowiedzialnoS6 prawna za podanie leku. Problemy zwiagane ze stosowaniem lek6w (dzialanie uboczne, interakcje, zatrucie, naduiywanie - 1ekozaleknoiC). Zasady bezpiecznego podawania lek6w - zapobieganie interakcji i przypadkowemu zatruciu.

1. WykonaC ewidencjonowanie lek6w wedlug obowicguj@cych zasad. 2. PrzygotowaC zestaw lek6w do apteczki pienvszej pomocy.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te naleiy przeznaczy6 na tematy nie objqte programem nauczania, a wynikajqce z rozwoju nauki.

3. UWAGI 0 REALIZACJI

Glbwnym celem nauczania farrnakologii jest zainteresowanie shchacza wiedzq dotyczqcq stosowania lek6w w praktyce stomatologicznej oraz przygotowanie do k o n t a . z lekiem.

W wyniku realizacji treSci programowych shchacz powinien wykazywaC nastepujqce postawy:

odpowiedzialnoik za siebie; odpowiedzialnoSi: za wykonywanq pracq; odpowiedzialnoS6, sumiennoGC i rzetelnoSC w postepowaniu w kontakcie z lekiem iwiadomo3C obowiqzku przestrzegania zasad etyki zawodowej;

doldadnoiC i samodzielnoid; SwiadomoSC obowi* stalego podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Nauczanie farmakologii powinno iciile korelowaC z przedmiotami: zasady

i technika pracy asystentki stomatologicmej i pracownia techniki pracy asystentki stomatologicznej, ze wzglqdu na program nauczania organizacji stanowiska pracy oraz organizacji gabinetu stomatologicmego - w tym zaopatrzenia w leki oraz przygotowywania zestaw6w lek6w do poszczeg6lnych zabiegbw stomatologicznych.

Dob6r i Wad treici nauczania obejmuje wiadomoici ogblne o l e h stosowanyrn w stomatologii, zasadach jego podawania oraz przygotowywania.

Nauczyciel farmakologii moie sam ustali6 kolejnoid realiiacji poszczeg6lnych trebi. Przed przystqpieniem do realizacji programu powinien zapomad siq z wykazem umiejqtnoici zawodowych oraz dokonad analizy treici nauczania. Shchacze powinni by6 zapoznani z wykazem umiejqtnoici zawodowych oraz programem nauczania. Rozbudzenie zaciekawienia przedmiotem na poczqku nauczania wzmocni skutecmoi6 uczenia siq.

W wyborze metod nauczania naleiy preferowad takie metody, kt6re zapewniaj~ wdraianie sluchacza do samodzielnego i logicmego myilenia, aktywny udzial w rozwimaniu okreilonych zadari i problembw, zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, wyrobie~e okreilonych umiejqtnogci i nawyk6w.

Przedstawiona problematyka przedmiotu, ktbra ma by6 zrealizowana w przyjqtym wyrniafze godzii zobowiquje nauczyciela do: - ustawicmego nawiagwania do wiedzy shchaczy z zakresu podstawowych

nauk, stanowiqcych podbudow? do nauczania farmakologii, obliguje to jednoczeinie do korelacji miqdzyprzedmiotowych;

- ci&ej aktualizacji treici nauczania, ich wzbogacania o nowe elementy wynikajjslce z postqpu w profilaktyce i terapii;

- ustalania z nauczycielami przedmiotbw zawodowych wykazu najczqiciej stosowanych lekbw, irodk6w i materidbw, kt6re nastqpnie powinny by6 omawiane podczas prowadzonych zajqd;

- eksponowanie zagadnieh szczeg6lnie istotnych dla zrozumienia pozytywnych i negatywnych mechanizmbw dzialania, praktycznego zastosowania czy sposobbw podawania lekbw;

- stosowania rbinorodnych form prowadzenia zajqb, eksponujqc te, kt6re aktywizujjsl shchaczy i zmuszajq ich do samodzielnej pracy ( wyciqgania wnioskbw, umiejqtnego wykorzystywania wiedzy z innych przedmiotbw, poshgiwania siq zaleconym pigmiennictwem i materialami pomocniczymi);

- wzbogacania, w jak najszerszym stopniu, przekazywanych tregci odpowiednio dobranymi i przygotowanymi pomocami naukowyrni: szczegblne miejsce powinny zajqd zestawy lekbw;

- uatrakcyjnienia zajqd Cwiczeniami i pokazami;

- nawiqzania wspolpracy z instytucjarni zajmujqcymi siq dystrybucjq lekbw, w celu uzyskania fachowej porady bqdi pomocy w zdobyciu pomocy naukowych, co pozwoli na stworzenie b@ wzbogacenie pracowni przedmiotowej;

- przekazywania wartoici wychowawczych, sprzyjajqcych ksztattowaniu zainteresowah poznawczych, obowia;tkowoici, sumiennoici i rzetelnoici. Zaleca siq stosowanie r6inorodnych Srodk6w dydaktycznych, kt6rych

zastosowanie w trakcie lekcji wpiywa w duiym stopniu aktywizujqco na rozw6j samodzielnego myilenia i przyswajania nowych informacji przez shchaczy oraz na ksztaltowanie poglqd6w i przekonh.

Bardzo wainym zadaniem w pracy na~~czyciela jest ewaluacja osiqgniq6 shchacza, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrgbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mie6 charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagari.

Ogolne kryteria oceny wiadomoici i umiejqts~oici nabytych przez sluchacza powinny obejmowa6 nast~pujqce czynnosci:

zdefiniowad podstawowe terminy i zjawiska z w i ~ a n e ze stosowaniem i dzialaniem lek6w; zastosowat poprawnq terminologiq, nazwy lek6w i synonimy; wyjaSnid mechanizmy dzidania lekow oraz wskazad zdrowotne i spoleczne skutki niewlaiciwego i nadmiernego ich przyjmowania; scharakteryzowa6 wlaiciwoici farmakologicme grup lekbw, podat przyklady najczqiciej uiywanych preparatdw z ich praktycznyrn zastosowaniem; rozpoznak postaci lekirw; wyszczeg6lnit sposoby oznakowania, okreili6 zasady dawkowania , sposoby podawania i sporzqkania postaci lekow najdujqcych zastosowanie w praktyce stomatologicmej; przechowad i zewidencjonowad leki oraz okreSli6 termin wainolci, sporzqdzid zestawy l e k w i irodk6w opatrunkowych stosowanych w gabinecie stomatologicznym oraz przy udzielaniu pierwszej pomocy; zastosowa6 w codziennej praktyce og6lne zasady i techniki podawania leku; scharakteryzowad Srodki lecznicze i materialy stosowane w profilaktyce i terapii stomatologicmej, dobrad odpowiednie preparaty oraz wykazak pozytywne i negatywne ich wlaSciwoSci; skorzystak ze ir6del wiadomoSci o leku, posluzy6 sig dokumentami prawnymi normujqcymi dystrybucjg lek6w; propagowa6 oiwiatg zdrowotnq z zakresu podawania lek6w oraz niebezpieczehstw wynikajqcych z sarnoleczenia i naduiywania lek6w. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowad i poinformowat o nich sluchaczy.

Sprawdzanie osiqgniqd shchaczy m o w przeprowadzid w fonnie pisernnej, ustnej oraz zadar? praktycznych za pomocT - pytari problemowych i poleceri, - test6w dydaktycznych o rdinej formie zadari np. wielokrotnego wyboru, z l u k ~

uzupelnieri kr6tkiej odpowiedzi, - ukierunkowanej obsenvacji czynnoSci sluchaczy podczas wykonywania zadari

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem poprawnego sprawdzania i oceniania jest analiza treici nauczania,

kt6rqnaleiy przeprowadzib przed podjqciem procesu ksztalcenia. Dla prawidlowej realizacji programu nauczania niezbqdna jest wlaiciwie

zorganizowana i wyposaiona w odpowiednie Srodki dydaktyczne klasopracownia. Nauczyciel powinien dysponowad podrqcmq bibliotekq zaopatrzonq w literature naukow% popularnonaukowq i czasopisma stomatologiczne.

Temat 1

Gl6wnym celem jest zapoznanie sluchaczy z podstawowymi informacjami o leku, stosowanq terrninologig, niezbqdna, do zrozumienia caloksztah zagadnieli dzidania i stosowania lek6w. Realizacja tego tematu powinna w i ~ c sprowadzak siq do krbtkich, qwiqzlych i najbardziej istotnych infonnacji, ktdre bqdqnastqpnie rozwijane i utrwalane w dalszych etapach nauczania przedmiotu. Material ten, obci@ony nadrniarem nazw, okreileri i dehicji, obliguje nauczyciela do pomijania szczeg&dw i informacji malo przydatnych asystentkom stomatologicznym w przyszlej pracy zawodowej oraz upraktycnienia przekazywanych treici i aktywizowania do czynnego udziah w definiowaniu, interpretowaniu i podawaniu przykladdw.

Tematy 2 - 4

Celem tej czqici programu jest charakteryzowanie wl&ciwoSci farmakologicznych poszczegdlnych grup lek6w stosowanych w praktyce stomatologicznej i udzielaniu pienvszej pomocy oraz prezentacji najczqiciej podawanych preparat6w ( ich mechanizm6w dzialania, wskazari i p r z e c i w w s k e dzialari ubocznych, interakcji oraz zasad podawania i dawkowania). Dobierajqc problematykq tej czqki programu, naleiy uwzglqdnid r6wnoczeinie przynaleinoS6 ukladowq i zastosowanie praktyczne. Ze wzgled6w praktycznych wydzielono podstawy chemioterapii i farmakoiogiq bdlu, jako @6wne tematy w terapii stomatologicmej, oraz charakterystyke pozostalych lek6w.

Wydaje sic, ze talc zaproponowany uklad programu pozwoli shchaczom nie tylko na przyswojenie wiedzy o lekach, ale umoiliwi jednoczeinie kojarzenie lekow w kontekicie ich praktycznego zastosowania w lecznictwie.

Stosunkowo obszerny zakres materiah wymaga od nauczyciela dobon~ odpowiednich form i metod nauczania, ktore pornolilyby wizgaC i utrwalaC wczeiniej przedstawione wiadomoSci z now0 wprowadzonymi zagadnieniami. Innym w a y m eleinentein zajeC musi byc wdroienie sh~cl~acza do korzystania z podr~cznik6w i wydawnictw facl~owych przez zalecanie przygotowania wybranych fragmentow lekcji bqdz wykonywanie materidow pomocniczych, opracowywanie monografii leku itp.

Temat 5

Temat ten jest koncowym etapem nauczania przedmiotu, w ktorego celem jest zapoznanie shlchaczy ze Srodkarni i materialami stosowanymi w farmakoterapii stomatologicznej. Zaproponowane w tej czqici programu telnaty naleiy traktowa6 jedynie jako propozycjq, ktora powinna byc ~nodyfikowana odpowiednio do aktualnych potrzeb ksztalcenia oraz dostosowania do innych przedmiotbw zawodowycll. Dnlgim istotnym zadaniem jest zebranie i ukierunkowanie wiadomoici o skutkach negatywnych dzialania lek6w (dhgotrwde stosowanie, naduiywanie, zatnlcia i in.) oraz przedstawienie zagadnieri etyczno-prawnych wynikajqcych z ich stosowania. Wskazane jest podlaehlenie w ty~n rniejscu skutkow nieprzestrzegania ogolnie przyjqtych zasad i niesumiennoici w stosowaniu i podawaniu lek6w.

4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE

Plansze, schelnaty Foliogramy Broszury, ulotki, prospekty, przewodniki Filmy dydaktyczne wg katalogow PZWLu, Cezasu, Filmosu

Probki i zestawy lekow, irodkow opatrunkowych, irodkow i materidow stomatologicmych Zarzqdzenia, instrukcje, przepisy

5. LITERATURA

1. Danysz A: Farmakologia. Warszawa PZWL 1994 2. Danysz A: Farmakologia: Repetytorimn dla studentow medycyny i farmacji.

Warszawa: PZWL 1988

3. Dyaczyriska-Herman A. L., Herman 2.: Farmakoterapia w chirurgii, anestezjologii i intensywnej terapii. Warszawa: PZWL 1991

4. G w d k a W. S., Rewerski W.: Farmakoterapia b61u. Warszawa: PZWL 1989 5. Krupiriska J., Janiec W.: Farmakodynamika. Warszawa: PZWL 1990 6. Atlas zabieg6w w chirurgii stomatologicmej. Red. L. Kryst. Warszawa:

PZWL 1991 7. Kubikowski P., Kostowski W.: Farmakologia. Podstawy farmakoterapii

i fmakologii klinicznej. Warszawa: PZWL. 1991 8. Mrozikiewicz A.: Interakcje lek6w. Warszawa: PZWL 1984 9. Podlewski K., Chwalibogowska-Podlewska A.: Leki wsp64czesnej terapii.

Warszawa: PZWL 1986 10. Podrqcznik dla higienistek stomatologicznych. Red. Z. Jahczuk. Warszawa:

PZWL 1994 11. Kliiczna fmakologia niepoiqknego dzialania lek6w. Red. J.Tatori.

Warszawa: PZWL 1985 12. Zgierski 1.: Toksykamanie. Warszawa: PZWL. 1988

Literatur~ naleiy uzupelniaC na bieiqco nowyrni pozycjami wydawniczymi.

ZASADY 1 TECHNIKA PRACY ASYSTENTKI

STOMATOLOGICZNE J

W wyniku zorganizowanego procesu ksztafcenia shchacz powinien umieC:

okreSlaC przydatnoik wyposaienia gabinetu stomatologicznego w sprzqt, narzqdzia i materialy oraz aparature diagnostyczno-leczniczq rozr6hiaC narzedzia stomatologiczne; roa6i;niaC materialy stosowane w stomatologii i okreilaC ich zastosowanie; okreSlaC zasady przygotowywania Srodkow odkaiajqcych stosowanych w gabinecie stomatologicznym; okreSlaC zasady wyjalawiania i dezynfekowania narzedzi i materialow stosowanych w gabinecie stomatologicznyrn; organizowaC stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii; okreSlaC zasady asystowania w pracy lekarzowi; prowadziC dokurnentacjq w gabinecie stomatologicznyrn; okreSlaC zasady obshgi podstawowych urzqdzen z zalaesu fizykoterapii stosowanych w stomatologii; przestrzegak przepisow bhp w gabinecie stomatologicznym.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial tredci nauczania

Semestr I

Temat 1: Wprowadzenie do pnedmiotu

Og6lne wiadomodci o stomatologii i jej dzialach. Rola i zadania asystentki stomatologicznej.

Temat 2: Podstawowe i specjalistyczne wyposaienie gabinetu stomatologicznego

Podstawowe urzqdzenia i sprzqt w gabinecie stomatologicnym. Urzqdzenia specjalistyczne. Zasady o b s w i konserwacji urqdzeti podstawowych,

specjalistycznych i sprzetu. Bezpieczelistwo i higiena pracy w gabinecie stomatologicmym.

Temat 3: Instrumentarium stomatologicme

Zakres dzialalnoici lecvliczej w poszczeg6lnych specjalnoiciach stornatologicznych. Instnunentarium stosowane w tych specjalnoiciach - budowa, odr6inianie, konsenvacja.

Temat 4: Materiaioznawstwo stomatologicme

Materialy do wypehieri czasowych - rodzaje, zasady i spos6b przygotowywania. Materialy do wypehieri stalycl~ - rodzaje zasady i sposbb przygotowywania. Materialy uiywane w protetyce i ortodoncji - rodzaje, zasady i spos6b przygotowywania. Materialy opatrunkowe W a n e w stomatologii, zasady i spos6b przygotowywania. Rodzaje bielizny uiywanej w stomatologii.

Temat 5: Odkaianie i wyjalawianie w gabinecie stomatologicznym

Rodzaje i sposoby przygotowywania irodk6w odkaiajqcych stosowanych w stomatologii. Sposoby odkaiania. Zasady odkaiania materid6w i sprzqtu w gabinecie stomatologicznym wedhg aktualnych wytycznych. Rodzaje Srodk6w i zasady odkaiania stosowane do zabieg6w ,,skaionych".

Metody wyjalawiania. Rodzaje, budowa i zasady dzialania wyjalawiaczy. Przygotowywanie materialbw i narzqdzi do wyjalawiania wedlug obowiqmjqcych zasad. Zasady postqpowania z materialem wyjalowionym. Metody kontroli materid6w wyjalowionych. Przyczyny blqd6w popehianych przed i podczas wyjalawiania oraz wynikajslce z tego zagrozenia.

Temat 6: Organizacja stanowiska pracy przy r6inych metodach pracy i zabiegach stomatologicznych

Zasady ergonomii w stornatologii. Metody pracy. Rodzaje czynnoSci przygotowujqcych pacjenta do zabiegu. Spos6b przygotowywania stanowiska pracy lekarza i asystentki. Zestawy instrument6w, material6w i lekbw do poszczeg6lnych zabieg6w stomatologicznych.

Praca ,,na cztery rqce" - wyposaienie stanowiska pracy lekarza i asystentki, przygotowanie stanowiska pracy odpowiednio do metody. Zasady asystowania. Porzqlkowanie gabinetu po skoficzonej pracy.

Podstawy zachowari zdrowotnych w stomatologii - metody szczotkowania i oczyszczania uz~bienia.

Rodzaje ewidencji pacjent6w. Rodzaje dokumentacji i sprawozdah prowadzonych w gabiietach r6inych specjalnoSci stomatologicznych. Sposoby przygotowywania dokurnentacji do sprawozdawczoSci. Zaopatrzenie gabinetu w materialy i leki.

Temat 7: Elementy fizykoterapii i radiologii stomatologicznej

Zasady obshgi i bhp podstawowych urzqdzeri z zakresu fizykoterapii, stosowan~ch w stomatologii (np. unistom, solux itp).

Rola radiologii stomatologicznej w diagnostyce. Aparatura ~entgenowska, rodzaje rentgenograrn6w.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te naleiy przeznaczy6 na tematy nie objqte programem nauczania, a wynikajqce z rozwoju nauki.

Zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej to przedrniot zawodowy, kt6ry przygotowuje shchaczy do bezpoiredniej wsparacy z lekarzem, a pokednio z pacjentem.

W wyniku realizacji trebi nauczania shchacz powinien wykazywak postawy: systematycznoSC i doHadnoSC w wykonywaniu obowiqck6w w poradni; cierpliwoSC i wrailiwoSk w stosunku do pacjenta; sumienno$k w wykonywaniu czynnoici zwiqanych z pacjentem; odpowiedzialnoik za wlasnq wiedzq. Z przedmiotem tym powinny by6 skorelowane treSci anatornii, fizjologii

i patologii narzqdu iucia, rnikrobiologii, co pozwoli shchaczom lepiej zrozumiek i 1atwiej przyswoik materid nauczania.

Dob6r i uMad treSci nauczania obejmuje organizacjq pracy w gabinecie stomatologicznym, podstawowe obowi@ asystentki stomatologicznej oraz wiedzq o technicznyrn i materidowym wyposaieniu gabinetu stomatologicmego. TreSci te wynlkajq z opisu zawodu asystentki stomatologicznej, a w szczeg6lnoSci z wykazu umiejqtnoSci zawodowych jakie powinien opanowad sluchacz w w y n h ksztalcenia.

W wyborze metod nauczania naleky preferowak takie metody, kt6re bqda, w&~aly aktywizujqco na postawg shchaczy.

Dob6r metod zaleky od celu ksztalcenia, charakteru tematu, przewidywanych do opanowania wiadomo6ci i umiejgtnoici oraz Srodk6w dydaktycznych, jakimi dysponuje nauczyciel.

W toku zajqC naleiy dobierak takie metody, ktdre bqdq zapewnialy osiqgniqcie zamierzonych cel6w, czyli najwiqkszq aktywnoSC sluchaczy i najlepsze opanowanie materialu nauczania W zajqciach o charakterze teoretycznym proponuje siq nastqpujqce metody: wyklad konwersatoryjny, pogadanka problemowa, dyskusja. Wskazane jest rdwniei prowadzenie dyskusji z uiyciem dostqpnych Srodk6w audiowizualnych (filmy, przeirocza, foliogramy). Sala wykladowa powinna by6 rbwniez wyposaiona w plansze i schematy, prdbki materialbw i komplety narzqdzi. Teoria powinna poprzedzak Cwiczenia i zajqcia praktyczne.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniqt sluchaczy, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrqbnionych cel6w ksztalcenia. Ocenianie powinno mieC charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteribw i wymagab. Og6lne kryteria oceny wiadomosci i umiejqtnoici nabytych przez sluchacza powinny obejmowak nastqpujqce czynnobi:

okreili6 zastosowanie, zasady dzialania oraz wyjainik budowq urzqdzefi i sprz~tu w gabinecie stomatologicznym; okreilik rdinice w budowie, zastosowaniu oraz obshdze instrumentdw w r6inych specjalnoSciach stomatologicznych; wyjainik zasady konsenvacji urzqdzeh, sprzqtu i narzqdzi stornatologicznych; rozr63;niC rodzaje Srodkdw odkaiajqcych oraz wyjainiC zasady odkaiania rnaterialdw, narzqdzi i sprzqtu stomatologicznego; rozrdinik materiaiy do wypehieli czasowych i stalych oraz objaSniC zasady ich przygotowywania; rozrbinik materialy stosowane w protetyce, ortodoncji oraz wyjainif, zasady ich przygotowywania; okreSE obowiqzki asystentki stomatologicznej w poradni oraz czynnoici wykonywane przez niq w czasie pracy i po pracy; przedstawik korzySci wynikajqce ze znajomoici metod szczotkowania i oczyszczania uzqbienia oraz czynnoici higienicznych; okreglik pozytywne cechy pracy ,,na cztery rqce"; okreilik cel prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczoSci obowipjqcej w stomatologii; okreilik zasady obskgi podstawowych q d z e n do Wkoterapii; objaSniC rentgenogramy stosowane w diagnostyce stomatologicznej. Wyiej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowak i poinformowaf, o nich shchaczy. Sprawdzanie osiqjpiqk skchaczy naleiy przeprowadzak systematycznie, po

zakoriczeniu kaidego dzialu programowego, w formie pisernnej, ustnej oraz zadari praktycznych za pomocq - pytah problemowych i poleceh,

- test6w dydaktycznych o rbinej forrnie zadafi, np. wielokrotnego wyboru, z luk% uzupelnieieri, kr6tkiej odpowiedzi. Warunkiern poprawnego sprawdzania i oceniania jest analiza treici nauczania,

kt6rqnaleQ przeprowadzid przed podjqciem procesu ksztalcenia.

Uwagi szczeg6lowe

Temat 1

Przedstawienie dziakiw stomatologii i zakres6w ich dzialalnoici jest wstqpem do lepszego zrozumienia omawianych zabiegbw w r6inych specjalnoiciach stomatologicznych. Wskazana jest tu korelacja z przedmiotem anatomia, fizjologia i patologia narzqdu &cia aby shchacze uprzednio rnogh p o z . budowq zqba. Na podstawie tych wiadomoici napewno lepiej uozumiejq zakres r62nych specjalnoici w stomatologii. Ornawiajqc rolq asystentki stomatologicznej naleiy wyjainid rbinice dotyczqce jej pracy w poszczegblnych specjalnoiciach.

Naleiy w jak najwiqkszyrn zakresie korzystad z demonstrowania okazbw, modeli i fantomdw. W przypadku wiqkszych urzqdzefi i sprzqtu wskazane sq tei plansze, rysunki i zdjqcia. Szczeg6Inq uwagq naleiy zwr6cik na urzqdzenia pracujqce pod napiqciem oraz bardzo dokladnie om6wiC zasady o b s w urzqdzen gwaranhljqce be~ieczetktwo w pracy (bhp).

Temat 3

Przed om6wieniem poszczeg6lnych instrumentbw stomatologicznych naleiy zapoznak shchaczy z dzidalnobia, lecniczq w poszczegblnych specjalnoiciach stomatologicznych. Poszczeg6lne rodzaje narz~dzi naleiy om6wiC na przykladzie konkretnego zabiegu stomatologicznego, co datwi s~chaczom przyswojenie nazw i zastosowania. Poza demonstrowaniem zabiegbw naleiy wykorzystak r6wniei rysunek zqba, co datwi zrozumienie zastosowania poszczeg6lnych instrument6w.

Temat 4

Naleiy zademonstrowak poszczeg6lne rodzaje materialbw w ich oryginalnych opakowaniach wraz ze wskazdwkami producenta. Taka forma ulatwi w przysz~oici asystentce ich uzupehianie w gabinecie. Zasady przygotowywania

material6w metodami tradycyjnymi i w spos6b mechaniczny powinny by6 demonstrowane. Naleiy zwr6cid szczegblna, uwagq na obchodzenie siq z rtqciq przy metodzie rqcznej.

Temat 5

Naleky zwr6ciC szczeg6lnq uwagq na koniecmoSC c i ~ l e g o uaktuainiania wiedzy na temat Srodk6w odkaiajqcych (wycofywanie starych i wprowadzanie nowych). Om6wiC zagroienia wynikajqce z blqdnego zastosowania Srodk6w odkaiajqcych oraz z nieurniejqtnego odkaiania.

Temat 6

Wiedza z poprzednich dzial6w powinna by6 wykorzystana przy omawianiu organizacji pracy w gabinecie przed, w czasie i po pracy oraz zestaw6w instrument6w do poszczeg6lnych zabieg6w. Tu powinni shchacze wykazad duiq sarnodzielnoSC. Istotne jest zapoznanie z higieq jamy ustnej i uz~bienia. Wykorzystad tez na lee wiedzq z zakresu psychologii.

Temat 7

Naleiy przedstawid r6ine rodzaje ewidencji pacjent6w. Om6wiC dokumentacje i sprawozdawczoS~ obowiqzujqcq w gabinetach stomatologicznych. Asystentka powinna wiedzie4 w co i kiedy zaopatrzyd gabinet, aby utrzymad ciqgloSd pracy.

Naleiy om6wiC wyposakenie gabiietu stomatologicznego w elementarne urzqdzenia diagnostyczno-lecznicze oraz przepisy bhp. Zapom6 z urzqdzeniami do usuwania zlog6w nazqbnych. Om6wiC role radiologii w diagnostyce stomatologicznej oraz sposoby przechowywania i obchodzenia siq z radiogramami.

Plansze, schematy, rysunki Foliogramy Dokumentacje Modele, fantomy, eksponaty Przeirocza, zdjqcia rentgenowskie Filmy dydaktyczne wg katalogu PZWL, Cezasu i Filmosu Zarzqdzenia, instrukcje, przepisy

5. LITERATURA

1. Bielicka A.: Sterylizacja narzqdzi i materialbw medycznych. Metody i kontrola. Warszawa: PZWL 1986

2. Materialy lecznictwa stomatologicmego. Red. K. Staw5ski. Warszawa: PZWL 1985

3. Podrqcvlik dla higienistek i asystentek stomatologicmych. Red. Z. Jariczuk.. Warszawa: PZWL 1994

4. Postqpowanie zapobiegawcze, diagnostyczne i lecznicze w przypadku zakaienia HIV lub zachorowania na AIDS. Wskaz6wki dla pracownik6w sMby zdrowia. Warszawa: PZWL 1989

5. Propedeutyka stomatologii. Red. Z. Jdczuk. Warszawa: PZWL 1983 6. Wskaz6wki dla personelu pielqgniarskiego dotyczqce postqpowania z osobami

zakaionyrni ludzkirn wirusem upoiledzenia odpornobi @V). T h . z ang. M. Grudzhka. Warszawa: PZWL 1990

46

PRACOWNLA ZASAD I TECHNIKI PRACY

ASYSTENTKI STOMATOLOGICZNE J

1. SZCZEGOEOWE CELE KSZTAECENIA

W wyniku zorganizowanego procesu ksztalcenia shchacz powinien umied:

rozroiniak, obshgiwat i konsenvowak sprzet i narzqdzia w gabinecie stomatologicznym; przygotowywa6 materialy stomatologiczne stosowane w roaych zabiegach; przeprowadzak odkaianie i wyjatawianie; przygotowywak stanowisko pracy oraz czynnie asystowak lekarzowi, przygotowujqc zestawy narzqdzi i rnaterialy potrzebne do poszczeg6lnycli zabieg6w; prowadzik dokumentacjq i sprawozdawczoSC w zakresie obowiapjqcym asystentkq.

Podzid treici nauczania

Temat 1: Zajecia wstqpne

stomatologicznych

Zapoznanie stuchaczy z regulaminem obowi~jqcym w pracowni, metodami pracy i organizacjq zaJqC.

Przedstawienie zagroien wystqpujqcych w pracowni i przepisow bhp. Podkredenie obowiqzku stosowania Srodk6w ocl~ony osobistej (odzieiy, czapek, rqkawiczek, masek).

8. Elementy fizykoterapii i radiologii stomatologiczne~

Do dyspozycji nauczyciela

16

4 Razem

Razem w cyklu ksztalcenia 60 136

Temat 2: Podstawowe i specjalistyczne wyposaienie gabinetu stomatologicznego

Poznanie konstrukcji narzqdzi i urzqdzeli - przeznaczenie, obsluga, zasady bieiqcej konsenvacji. Obshga i zasady konserwacji: - foteli stomatologicznych - konwencjonalnych i sterowanych elektrycznie, - unit6w stomatologicznych r6inego typu i konstrukcji z wyposaieniem, - wiertarek elektrycznych konwencjonalnych i innych z wszystkimi kolic6wkami, - urzqlzeri ~Swietleniowych, - urz&efi sterylizacyjnych (do sterylizacji suchej, parq wodn% kwarcowych,

olejowych i innych). Obsluga i zasady konsenvacji specjalistycmego wyposaienia gabinetu stomatologicmego: - unistomu, - aparatu ultradiwiqkowego do usuwania zlog6w nazqbnych, - mieszalni4t6w i wstrzqsarek do zarabiania material6w wypehiajqcych, - lamp - generator6w promieni polimeryzacji materialbw kompozycyjnych, - lamp bakteriob6jczych W, - pluczki ultrasonicznej oraz innej aparatury i urzqdzefi.

Temat 3: Instrumentarium stomatologiczne

Pomanie i rozrbinianie narzqdzi: diagnostycznych, do opracowywania szkliwa i zqbiny, do wykonywania wypelniefi. Montowanie instrument6w do kqtnicy i prostnicy. Sprawdzanie dzidania wiertarki po wlqczeniu do sieci.

Poznawanie i rozr6inianie instrument6w do leczenia endodontycznego. Sprawdzanie dzialania instrument6w maszynowych po zamontowaniu ich do kqtnicy i prostnicy.

Poznanie i rozr6krianie oraz przygotowanie do pracy formt~wek, jqzykotrzymaczy i in.

Poznanie i rozr6inianie klinicznych instrument6w protetycznych i ortodontycznych. Przygotowanie lyiek wyciskowych do wykonania wycisku.

Biezqce konserwowanie instrument6w.

Temat 4: Materialoznawstwo stomatologiczne

Poznanie i rozpoznawanie materidbw do wypelnieli czasowych i stalych. Przygotowywanie materialbw metodami tradycyjnymi i za pomocq wstrzqsarki.

Przechowywanie materialbw po wykonaniu wypelnienia. Poznanie i odr6Z;nianie oraz przygotowywanie r6Z;nych mas do wycisku. Odlewanie modeli z gipsu.

Przygotowywanie do pracy materialbw opatmnkowych do leczenia zachowawczego i chirurgicznego. Przygotowywanie zestawu bielizny uiywanej w gabinecie stomatologicznym.

Temat 5: 0dka2.de i wyjalawianie w gabinecie stomatologicznym

Przygotowywanie podstawowych roztwor6w odkaiajqcych uiywanych w stomatologii. Odkaianie narzqdzi, material6w i sprzqtu wedlug aktualnych wytycznych. Odk&anie i wyjalawianie profilaktycme przeciw zakaieniom WZW i HIV (AIDS).

Przygotowywanie narzqdzi i materialbw do wyjalowienia. Wyjalawimie przygotowanych narzqdzi rbinymi metodami. Czynnoici zabezpieczajqce wyjalowiony material i narzqdzia. Kontrola sterylizacji i urzqdzeli do sterylizacji. Przechowywanie sterylnego sprzetu i materialbw opatrunkowyck

Temat 6: Organizacja stanowiska pracy przy stosowaniu r6inych metod pracy i w r6inych zabiegach stomatologicznych

Przygotowywanie gabinetu do pracy metodqtradycyjnq. Przygotowanie zestaw6w instrument6w, material6w i lek6w do poszczeg6lnych zabieg6w stomatologicznych (zachowawczych, chirurgicznych i protetycznych).

Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. Czynne asystowanie lekarzowi przy poszczeg6lnych zabiegach (uniana narzqdzi, lek6w).

Porzqdkowanie stanowiska pracy lekarza, asystentki oraz gabinetu po skoriczonej pracy.

Przygotowywanie stanowiska pracy ,,na cztery rqce", asystowanie lekarzowi oraz wykonywanie czynnosci porzqdkowych po przyjqtym pacjencie i po skohczonej pracy.

Poinstruowanie pacjenta o prawidlowych sposobach czyszczenia zqb6w.

Temat 7: Dokumentacja i sprawozdawczobf

Ewidencjonowanie pacjent6w r6inymi metodami. Podzial i prawidlowe wykorzystatlie dokumentacji i sprawozdari prowadzonych w stomatologii.

Temat 8: Elementy f ikoterapi i i radiologii stomatologicznej

Poznanie i przygotowywanie do pracy urzqdzeli do fizykoterapii znajdujqcych siq w gabinecie stomatologicznym, jak: lampa solux, hydropulsator i in. Poznanie aparatu rentgenowskiego uiywanego w stomatologii. Pomanie rodzaj6w radiogrambw, prawidlowe obchodzenie s i ~ z nimi i przechowywanie.

Do dyspozycji nauczyciela

Godziny te naleiy przeznaczyd na tematy nie objqte programem nauczania, a wymkajqce z romoju nauki.

Zadaniem nauczyciela pracowni zasad i techniki pracy asystentki stomatologicznej jest nauczenie shchaczy czynnego asystowania przy zabiegach prowadzonych w gabinecie stomatologicznyrn, a takie prawidlowej organizacji pracy w gabinecie. W wyniku realizacji treici ksztalcenia shchacze powinni wykazywad nastqpujqce postawy :

sumiennoid i odpowiedzialnoid za czynnoSci zwiqzane z przygotowaniem gabinetu do pracy, jak rbwniei w czasie pracy i po pracy; wrailiwoS6 i cierpliwoik w stosunku do pacjenta w r6inych stanach emocjonalnych; aktywnoS6 i samokrytycyzm w realizowaniu zadah zawodowych; iyczliwoS6 w stosunku do wsp6lpracownik6w. Program przedmiotu jest skorelowany tematycznie z treiciami takich

przedmiot6w, jak: podstawy mikrobiologii, farmakologia, zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej, zajqcia praktyczne. Stala i systematyczna korelacja pracowni zasad i techniki pracy asystentki stomatologicznej z wymienionymi przedmiotarni zapobiega zbqdnym powt6rzeniom treici na zajeciach z rdinych przedmiot6w. Wymaga to stalej wsp6lpracy nauczycieli w zespoiach przedmiotowych.

Program nauczania powinien by6 realizowany wedlug poniiszych wskaz6wek. ~wiczenia powinny odbywak siq w wyrniarze 4 godzin tygodniowo, w gmpach liczqcych nie wiecej 6 - 8 os6b. Zaj~cia powinny by6 prowadzone w pracowni wypos&onej w sprzqt, narzqdzia i materialy takie same jak w gabinecie stomatologicznym.

Podczas zajqk naleiy przestrzegad przepis6w bhp, szczeg6lnq uwagq m c a k na pracq sluchaczy pracujqcymi z urzqdzeniami pod napiqciem elektryculym.

Bardzo istotne podczas Cwiczefi jest demonstrowanie przez nauczyciela ka2dej czynnoici, jakqrnajq wykonaC shchacze. Przestrzeganie zasady, i e k&dq czynnoid shchacz musi wykonad samodzielnie pod nadzorem nauczyciela, daje gwarancje samodzielnoSci i dokladnoici w wykonywaniu zadari.

Bardzo wainym zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osi@qd shchaczy, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodrebnionych cel6w

ksztalcenia. Ocenianie powinno miek charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedhg uprzednio sprecyzowanych kryteri6w i wyrnagari. Og6lne kryteria oceny wiadomos'ci i urniejqtnoki nabytych przez shchaczy powinny obejmowak nastqpujqce czynnoici:

obshtzyd i konserwowad sprzqt, narzqdzia i instrumenty znajdujqce siq w gabinecie stomatologicznym; przygotowaC i przechowad materialy stosowane w stomatologii; przeprowadziC dezynfekcjq i sterylizacjq material6w i narzqdzi w gabinecie stomatologicznym; postqpowad prawidlowo z wyjalowionymi narzedziami i materialami, zaopatrzyC gabinet w potrzebne materialy i leki, asystowad przy zabiegach stomatologicznych; prowadzid dokumentacjq w zakresie obowiqzujqcym asystentkq stomatologicq uporzqlkowad gabinet po zakoliczonej pracy. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowak i poinfonnowaC o nich sluchaczy. Sprawdzanie osiqgniqd shchaczy moina przeprowadzi6 w formie pisemnej,

ustnej oraz z a d ~ praktycznych za pomocq - pytah problemowych i poleceri, - test6w dydaktycznych o rbbej formie z a d a np. wielokrotnego wyboru,

z lukq, uzupelnieri kr6tkiej odpowiedzi, pr6ba pracy, - ukierunkowanej obserwacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania z a d d

formulowanych przez nauczyciela. Warunkiem poprawnego sprawdzania i oceniania jest analiza trebi nauczania,

kt6rq naleiy przeprowadzid przed podj~ciem procesu ksztalcenia. Dla zapewnienia prawidlowej realizacji materiaiu nauczania, zajqcia powinny

odbywad siq w dobrze wyposaionej w odpowiednie irodki, materialy, narzqdzia i sprzgt pracowni. W pracowni powinny mjdowad s i ~ takie tablice i plansze. Pracownia powinna by6 r6wnie2 zaopatrzona w podrqcznq biblioteczkq zawierajqcq literaturq fachowq (czasopisma i ksicgki).

Uwagi szczegdlowe

Temat 1

Zajecia wstqpne majq na celu zapoznanie shchaczy z regulaminem obowiqzuja,cym w pracowni, z organizacjq i sposobem realiacji Cwiczen i zaliczania. Nabsky poleciC siuchaczom obowi&owe uiywanie 6rodk6w ochrony osobistej. Rygorystyczne przestrzeganie regulaminu wyrabia nawyk

Temat 2

Naleiy zapoznaC shchaczy z c a m urzqdzeniem pracowni, zwr6cik uwage na ustawienie sprzqtu i celowoiC tego ustawienia.

Po kaidym instruMaiu wstqpnyrn zaprezentowanyrn przez nauczyciela, shchacze muszq sami przeprowadzik wszystkie manipulacje zwiqzane z przygotowaniem sprzqtu czy urzqdzeri do pracy, z obslugq w czasie pracy i konsenvacjq po pracy. Istotnq sprawq jest zachowanie kolejnoSci w montowaniu i rozmontowywaniu pewnych urzqdzeri, np. wiertarki elektrycznej. Sprzyja to wyrobieniu doldadnoSci i zapobiega ewentualnym uszkodzeniom sprzetu oraz wypadkom przy pracy.

Temat 3

Duia rbinorodnoik instrument6w stomatologicznych wymaga doldadnej demonstracji, a nastqpnie szczeg6lowego obejrzenia przez shchaczy poszczeg6lnych instrumentbw. Naleiy przyzwyczajad sluchaczy do chwytania narzqdzi pincetq, by wyrobiC nawyk prawidlowego postqpowania z narzqdziami steryhymi. Do konsenvacji narqdzi naleiy wlqczyC ich ostnenie, jeSli tego wyrnagaja, Po sprawdzeniu stopnia poznania instrument6w naleiy egzekwowak ich ukladanie w pewne zestawy zabiegowe.

Temat 4

Wymagana jest peha samodzielnoSC w przygotowywaniu rnaterialbw, zgodnie z zaleceniami producentbw. Naleky tez zwr6ciC uwagq na oszczqdnoSk w korzystaniu z materialbw oraz na odpowiednie ich przechowywanie. Podczas uzytkowania material6w naleky zwr6ciC uwagq na toksycznoSk niekt6rych z nich (np. rtqk). Naleky tez wdraiaC shchaczy do zaznajamiania siq z instrukcjami producentbw, okreSlajqcymi zasady stosowania danego materialu (zastosowanie, przygotowanie, przechowywanie).

Temat 5

Tematy Cwiczeri wymagajq od nauczyciela znajomoici aktualnych wytycznych odkaiania i wyjalawiania. Szczeg6lnie uwainie muszq shchacze wykonywak wszystkie czynnoici i by6 Swiadorni zagrozeri w przypadku niedokladnego wykonania. Obowiqxje zawsze zasada: nauczyciel demonstruje najpierw wszystkie czynnoici, potem egzekwuje wykonanie przez sluchaczy, zwracajqc uwagq na przestrzeganie kolejnoici oraz dokladnoik wykonania.

Temat 6

Naleiy wykorzystad wiedzq, jak rbwniez umiejqtnoSci zdobyte przez ucznibw na zajqciach praktycznych, dziqki sarnodzielnemu wykonywaniu czynnoici zwiqanych z tematami dwiczefi. Naleiy tylko korygowad biqdy czy kolejnogd wykonywanych czynnoSci. Zwr6cid uwagq na dobrq organizacjq czynnoici przygotowujqcych i koriczqcych pracq. Podczas Cwiczeri metody ,,na cztery rqce", zwrbcid uwagq na prawidlowe ruchy przy czynnej i hwiadomej asyicie.

Uczqc prawidlowego stosowania rbinych metod szczotkowania i czyszczenia zqbhw, formulowad instruktai wyrainie, zrozumiale, odpowiednio do poziomu intelektuahego pacj ent6w.

Temat 7

Shchacz powinien umieC wypelnid wszystkie formularze obowiqzujqce w poradniach. Waina jest rbwniez znajomohd rodzajbw ewidencji oraz prawidiowe jej prowadzenie. Znajomohd tych spraw w dde j mierze wplywa na dobra, organizacje pracy w poradniach.

Temat 8

Asystentka stomatologiczna powinna umied przygotowad lekarzowi urzqdzenia sluiqce do podstawowych zabiegbw fizykoterapeutycznych. Dlatego shchacze powinni umieC obshgiwaC podstawowe i, jeili to mohliwe, t&e specjalistycme urzqdzenia diagnostyczno-lecznicze. Pracownia powinna by6 wyposaiona w podstawowe urzqlzenia do ww. dwiczeh, natomiast z aparatura,rentgenowska, shchacze mogq zapoznad siq podczas zorganizowanych pokaz6w i Cwiczeri w placbwce radiologicznej.

4. PODSTAWOWE SRODKI DYDAKTYCZNE

Tablice Modele Fantomy Eksponaty: - zestawy narzedzi stomatologicznych, - materiafy stomatologiczne. Wyposaienie technicme pracowni zasad i techniki pracy asystentki stomatologicmej Dokurnentacja poradni stomatologicznej

Instrukcje obshgi urzqdzeh, instrukcje bhp, ppoi. i organizacji pracy

5. LITERATURA

1. Bielicka A. : Sterylizacja narz~dzi i materialbw medycmych. Metody i kontrola. Warszawa: PZWL 1986

2. Materialy lecznictwa stomatologicznego. Red. K. Stawhki. Warszawa: PZWL '1985

3. Podrpzmik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. Red. Z. Jdczuk. Warszawa: PZWL 1994

4. Propedeutyka stomatologii. Red. Z. Jdczuk. Warszawa: PZWL 1983 5. Wskaz6wki dla personelu medycznego, dotyczqce post~powania z osobami

zakaionymi ludzkirn wirusem upoiledzenia odpornoici (HIV). T h z ang. M. Grudzcka. Warszawa: PZWL 1990.

Literature naleg uzupehiad na biezqco nowymi pozycjarni wydawniczymi.

ZAJ&CIA PRAKTYCZNE

1. SZCZEGOLOWE CELE KSZTALCENI.4

W wyn&u zorganizowanego procesu ksztatcenia shchacz powinien urnied,:

przygotowywak stanowisko pracy; przygotowywak materialy i instrumenty stomatologiczne stosownie do wykonywanego zabiegu; przygotowywak pacjenta do zabiegu; asystowad, czynnie lekarzowi stomatologowi przy zabiegach; prowadzid, dokumentacj~ ; uzytkowak aparaturq, sprzqt i narzqdzia oraz przeprowadzak ich konsenvacjq; gospodarowak lekami i materialami stomatologicmymi; korzystad, z instrukcji; stosowad, przepisy bhp, ppoz. i ochrony Srodowiska naturahego; przestrzegad, zasad etyki zawodowej.

2. TRESCI NAUCZANIA

Podzial treici nauczania

3. UWAGI 0 REALIZACJI

Podstawowym zadaniem nauczyciela przedmiotu zajqcia praktyczne jest umoiliwienie shchaczom opanowania urniejqtnoici praktycznych niezbqdnych do wykonywania zawodu asystentki stomatologicznej. Naleky pamieta6 o Scislym powiqaniu wspomnianych umiejqtnoici z umiejqtnoiciq sarnodzielnego dzialania oraz z wiedza teoretycq wyniesionq z zajqd o charakterze teoretycznym.

Wainym zadaniem wychowawczym zaj@ praktycznych jest uksztaltowanie nastqpuj~cych postaw:

odpowiedzialnoSC za wykonywa pracq; sumiennoSC i uczciwoSC w wykonywaniu czynnoSci zawodowych; rzetelnoSC i oszczqdnoSC w gospodarowaniu powierzonym mieniem; zdyscyplinowanie w realizowaniu obowi&6w zawodowych; 2yczliwoSC i humanitamy stosunek do pacjentbw; odpowiedzialnoSC za caloksztalt stosunk6w w grupie pracownik6w; aktywnoid w przeksztalcaniu warunk6w pracy wlasnej; aktywnoSC w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Program zajgC praktycznych ma charakter otwarty, oznacza to mozliwoSC

dokonywania zmian, polegajqcych na rozszerzaniu niektbrych zagadnieri i wprowadzaniu nowych.

Zajqcia praktyczne powinny by6 prowadzone w poradnich podstawowej opieki stomatologicznej. Mogq siq rbwniei odbywab w pracownich stomatologicznych AM oraz wybranych, wzorcowych prywatnych gabinetach stomatologicznych.

Ze wzglqdu na warunki w gabinetach stomatologicznych sluchacze powinni by6 podzieleni na grupy 1 - 3-osobowe. Lekarz prowadzqcy zajqcia praktyczne powinien ma6 rozklad materialu nauczania - teorii i Cwiczeri w pracowni, w celu stawiania s3uchaczom wymagah o odpowiednim stopniu trudnoici.

Zajqcia praktyczne realizowane sqprzez dwa semestry. W pierwszym semestrze dwa razy w tygahiu po 6 godzin i w drugim semestrze trzy razy w tygodniu po 6 godzin. W pierwszym semestrze naleky zapoznaC stuchaczy ze specyfikqpracy w gabinecie podstawowej opieki stomatologicznej. W rniarq zdobywania przez nich wiedzy podczas zaj& teoretycznych i w pracowni naleg aktywizowab sfuchaczy do wykonywania czynnobi wymaganych podczas pracy w gabinecie. Wymagane jest w pracy zwracanie szczeg6lnej uwagi na higienq i bezpieczeristwo pracy. W drugim semestrze shchacze powinni samodzielnie wykonywaC wszystkie czynnoici m i m e z prowadzeniem gabinetu stomatologicznego oraz powinni by6 w&ani do czynnej asysty lekarzowi stomatologowi. W miarq mozliwobi poradni naleg czeiC zajqb przeznaczyb na pracq ,,na cztery rqce".

W trakcie prowadzenia zajqC dydaktycznych naleky przywiagwa6 dw& wage do ksztaltowania urniejqtnoSci samodzielnego rozwiwan ia problembw,

komunikowania sie z otoczeniem, organizowania pracy, w tyln wlasnej, ustalania dzialri i przewidywania ich sk~~tkow, racjonalnego wykorzystania czasu pracy.

Nauczyciel powinien zaplanowac dzidalnoik weryfikacyjnq majqca na celu oddzialywanie na treici planowania dydaktycznego i metodyke pracy w wyniku badania poziomu wiadomoici i umiejqtnoici sh~chaczy dotyczqcych: przygotowania do pracy gabinetu stomatologicznego, asystowania lekarzowi stomatologowi w czasie zabiegow, prowadzenia dokumentacji stomatologicznej.

Bardzo w a y m zadaniem w pracy nauczyciela jest ewaluacja osiqgniei: shchaczy, tj. sprawdzanie i ocenianie w zakresie wyodr~bnionych celow ksztalcenia. Ocenianie powinno miec charakter jakoiciowy i by6 przeprowadzone wedlug uprzednio sprecyzowanych kryteriow i wymagari.

Og6lne luyteria oceny wiadomoSci i urniejqtnoSci nabytych przez sluchacza powinny obejmowac nastqpujqce czynnoici:

zorganizowak stanowiska pracy; przygotowak zestawy narzqdzi w zaleinoici od rodzaju zabiegu; przygotowak rnaterialy stomatologiczne; odlaC modele; przygotowak pacjenta do zabiegu; asystowac czynnie lekarzowi stolnatologowi podczas zabiegow; obshqC. ~uzqdzenia do oiwietlenia, wody i elektrolecznictwa; odkazik, wyjalowic i wysterylizowak narzqdzia, ~naterialy i sprzqt; przeprowadzik konsenvacje sprzetu i narzqdzi; prowadzic dokumentacjq i sprawozdawczoiC; zabezpieczyc i uzupefnic leki i materialy; uporzqdkowaC stanowiska pracy lekarza i asystentki po zabiegu i po skonczonej pracy; przeprowadzik instruktai higieny jamy ustnej; udzielik wskazowek pacjentowi; udzielik pierwszej pomocy przedlekarskiej; wspolpracowac z zespolem pracownikow i lekarzem. Wyzej wymienione kryteria oceniania nauczyciel powinien konsekwentnie

stosowak i poinformowac o nich shchaczy. Sprawdzanie osiqgniqc shchaczy moina przeprowadzik w formie pisemnej,

ustnej oraz zadah praktycmych za pomocq: - pytari problemowych i polecen, - testow dydaktycznych o r62nej formie zadah, np.typu: proba pracy, nisko

symulowanych, - ukierunkowanej obserwacji czynnoici shchaczy podczas wykonywania zadari

form~ttowanych przez nauczyciela.

Warunkiem poprawnego sprawdzania i oceniania jest analiza treSci nauczania, kt6rq naleiy przeprowadziC przed podjqciem procesu ksztalcenia.

Tablice, plansze Modele Eksponaty - zestawy narzedzi uiywanych w gabinecie stomatologicznym - materialy stosowane w gabinecie stoinatologicznym Narzedzia i urzqdzenia

* Instrukcje: - obslugi urzqdzen i aparat6w - przygotowywania materialow stosowanych w gabinecie

stomatologicznym - bhp, ppoz. oraz organizacji pracy

5. LITERATURA

1. Bielicka A: Sterylizacja narzedzi i material6w medycznych. Metody i kontrola. Warszawa: PZWL 1986

2. Materialy lecznictwa stomatologicznego. Red. K. Stawiriski. Warszawa: PZWL 1985

3. Podrecmik dla higienistek i asystentek stomatologicznych. Red. Z. Jahczt~k. Warszawa: PZWL 1994

4. Czasopisma stomatologiczne

Literature naleiy uzupelniaC na biezqco nowymi pozycjani wydawniczyrni

Rola nauczyciela prowadzqcego praktyki zawodowe ogranicza sig jedynie do wybibrczego nadzorowania czynnoici wykonywanych przez sluchaczy, korygowmia bled6w i wskazywania sluchaczorn tych umiejqtnoAci, k6re powinni doskonalid. Pralrtyka zawodowa nie musi by6 prowadzona w tych samych gabinetach podstawowej opieki stomatologicznej, w kt6rych odbywdy siq zajecia praktycne.

Sluchacz powinien posiadd dzienniczek prak(yk. praktyki zawodowe powinny by6 kontrotowane przez kierownika szkolenia praktycznego Iub nauczycieli. Praktyka zawodowa p o w h a zostad oceniona na koniec ocena, adekwatna, do wykonania pracy . Do oceny umiejqtnoSci praktycmych naleiy przyja,C kryteria dotyczqce;

samodzielno4ci w wykonywaniu zadd; doHadno8ci wykonania zadari; wspdpracy z zespolem stomatologiculym; dyscypliny pracy; przestnegania+przepis6w bhp obowi~ujqcych w zakladzie pracy.

Na zakoficzenie praktyki zawodowej nauczyciel powinien dokonaC opisowej oceny umiejqtnoici oraz postawy zawodowej kaidego shchacza.

Iwtrukcje obshgi uz@zefi i aparatbw; Przepisy bhp, ppoi. i sanitame obowiqzujqce w gabinecie stornatologiculym.

Zespbl autorski

Plan nauczania

Psychologia

Anatomia, fujologia i patologia narzqdu iucia

Podstawy mikrobiologii

Parmakologia

Zasady i technika pracy asystentki stomatologicznej

Pracownia zasad i techniki pracy kkZajgcia praktyczne

Praktyka zawodowa