program nauczania opiekunka Środowiskowa...

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

PROGRAM NAUCZANIA

OPIEKUNKA ŚRODOWISKOWA 346[03] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej

Warszawa 2009

346[03]/MEN/2009

2

Autorzy: mgr Iwona Grudzień mgr Hanna Kauzik mgr Agnieszka Kowalczyk dr Jolanta Lesiewicz Recenzenci:

mgr GraŜyna Mokrzycka dr Jolanta Szada-Borzyszkowska Opracowanie redakcyjne: mgr Kazimiera Tarłowska Opracowanie techniczne: mgr Magdalena Mrozkowiak

3

Spis tre ści I. Plan nauczania 4 II. Program nauczania przedmiotów zawodowych 5 1. Pedagogika 5 2. Psychologia 10 3. Podstawy psychopatologii 19 4. Metodyka pracy z podopiecznym 26 5. Polityka społeczna 37 6. Podstawy prawa i ekonomiki 45 7. Pracownia kompleksowej opieki 53 8. Język migowy 59 9. Zajęcia praktyczne 64 10. Praktyka zawodowa 70

4

I. PLAN NAUCZANIA

Szkoła policealna

Zawód: opiekunka środowiskowa 346[03]

Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Lp. Przedmioty nauczania

Dla młodzieŜy Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin tygodniowo w rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin w rocznym

okresie nauczania

Semestry I–II Semestry I–II

Forma stacjonarna

Forma zaoczna

1. Pedagogika 1 1 13 2. Psychologia 4 3 53 3. Podstawy psychopatologii 1 1 13 4. Metodyka pracy z podopiecznym 4 3 53 5. Polityka społeczna 2 1 27 6. Podstawy prawa i ekonomiki 2 1 27 7. Pracownia kompleksowej opieki 4 3 53 8. Język migowy 1 1 13 9. Zajęcia praktyczne 6 4 80

Razem 25 18 332 Praktyka zawodowa: 8 tygodni

5

I. PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

PEDAGOGIKA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłuŜyć się podstawowymi pojęciami z zakresu pedagogiki ogólnej,

społecznej, specjalnej i opiekuńczej, − określić czynniki wspomagające i ograniczające jakość społecznego

funkcjonowania jednostki, grup (w szczególności rodziny) oraz środowisk społecznych,

− uwzględnić zasoby osobiste podopiecznego w planowanych działaniach opiekuńczych,

− nawiązać kontakty z osobami z róŜnych środowisk społecznych, − zastosować zasady pracy pedagogicznej w opiece nad

podopiecznym, − zdiagnozować problemy opiekuńcze i społeczne osób w róŜnym

wieku, stanie zdrowia i niepełnosprawności, − dobrać metody i formy działań opiekuńczych, w zaleŜności od

rozpoznanych problemów, sytuacji Ŝyciowej oraz stanu zdrowia podopiecznego,

− określić skutki problemów wychowawczych i społecznych występujących w środowisku podopiecznego,

− zainicjować działania na rzecz integracji osób niepełnosprawnych ze środowiskiem oraz zmiany postaw społecznych wobec nich,

− wykazać aktywną postawę wobec problemów społeczno-wychowawczych podopiecznego,

− skorzystać z róŜnych form samokształcenia i doskonalenia zawodowego.

Materiał nauczania

1. Przedmiot i zadania pedagogiki ogólnej, społeczn ej, specjalnej i opieku ńczej

Podstawowe pojęcia pedagogiczne. Przedmiot zainteresowań pedagogiki ogólnej, społecznej, specjalnej i opiekuńczej. Znaczenie wiedzy pedagogicznej w pracy opiekunki środowiskowej.

6

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie problemów społecznych i wychowawczych osób

niepełnosprawnych w róŜnym wieku i stanie zdrowia.

2. Czynniki środowiskowe wpływaj ące na rozwój i funkcjonowanie jednostki

Środowisko społeczne - typologia. Zasoby sieci społecznej a rozwój kompetencji jednostki. Środowiskowe zagroŜenia rozwoju i egzystencji człowieka. Rodzina jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze. Więzi społeczne w rodzinie. Praca opiekuńczo-wychowawcza na rzecz jednostki i rodziny.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie cech typowych dla róŜnych środowisk społecznych,

na podstawie opisu sytuacji. • Rozpoznawanie czynników środowiskowych sprzyjających

i zagraŜających rozwojowi oraz egzystencji podopiecznego. • Analizowanie czynników wpływających na wzmocnienie lub osłabienie

więzi rodzinnych.

3. Metody i zasady pracy pedagogicznej z podopieczn ym Podstawowe pojęcia dotyczące niepełnosprawności, przewlekłej choroby i starości. Psychospołeczne funkcjonowanie człowieka: niepełnosprawnego, przewlekle chorego, starego. Zasady i metody pracy pedagogicznej z osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi, starymi. Rola opiekunki środowiskowej w procesie rewitalizacji człowieka: niepełnosprawnego, przewlekle chorego, starego.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie moŜliwości i ograniczeń w funkcjonowaniu

podopiecznego niepełnosprawnego, przewlekle chorego, starego, na podstawie opisu sytuacji.

• Planowanie zasad i metod pracy pedagogicznej z podopiecznymi przewlekle chorymi i starymi.

• Projektowanie metod współdziałania opiekunki środowiskowej z innymi specjalistami w procesie opieki i rewitalizacji podopiecznego.

Środki dydaktyczne Czasopisma pedagogiczne. Opisy przypadków, sytuacji.

7

Filmy edukacyjne na temat zasad i metod pracy pedagogicznej z róŜnymi kategoriami podopiecznych (osoba stara, przewlekle chora, niepełnosprawna). Artykuły prasowe nt. funkcjonowania ludzi wymagających opieki w środowisku zamieszkania. ReportaŜe telewizyjne dotyczące czynników środowiskowych wpływających na rozwój człowieka. Foliogramy obrazujące strukturę czynników wpływających na rozwój i funkcjonowanie człowieka w środowisku, strukturę rodziny. Dane statystyczne.

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania jest przygotowanie uczniów do

stosowania w pracy opiekuńczej metod i zasad oddziaływania pedagogicznego. Program powinien być realizowany w korelacji z przedmiotami: Psychologia, Metodyka pracy z podopiecznym. Podczas realizacji programu szczególną uwagę naleŜy zwrócić na najtrudniejsze treści programu dotyczące diagnozowania problemów i planowania działań związanych kompensacją oraz kształtowaniem środowiska opiekuńczego. Osiągnięcie załoŜonych celów kształcenia wymaga stosowania róŜnych metod dydaktycznych oraz właściwego doboru środków dydaktycznych. W procesie nauczania-uczenia się zaleca się stosowanie następujących metod: wykładu informacyjnego i problemowego, dyskusji dydaktycznej, metody przypadków oraz ćwiczeń. Szczególnie zalecana jest metoda przypadków, która pozwala na zastosowanie nabytej wiedzy w praktyce i na kształtowanie umiejętności planowania, rozwiązywania problemów oraz podejmowania decyzji.

Zajęcia edukacyjne powinny być realizowane w pracowni dydaktycznej, wyposaŜonej w urządzenia multimedialne. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupie do 15 uczniów, z podziałem na zespoły 2 – 3 osobowe. Praca zespołowa sprzyja kształtowaniu umiejętności logicznego myślenia, rozwiązywania problemów, wyzwala aktywność uczniów oraz rozwija zainteresowanie problematyką opiekuńczą. Podczas ćwiczeń naleŜy równieŜ zapewnić uczniom warunki do indywidualnego wykonywania zadań.

W procesie kształcenia naleŜy zwrócić uwagę na rozwój zainteresowań zawodem oraz kształtowanie cech osobowości, takich jak: odpowiedzialność, wraŜliwość, cierpliwość, aktywność oraz zdolność do empatycznego reagowania w sytuacjach kryzysowych.

8

Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Przedmiot i zadania pedagogiki ogólnej, społecznej, specjalnej i opiekuńczej

4

2. Czynniki środowiskowe wpływające na rozwój i funkcjonowanie jednostki

10

3. Metody i zasady pracy pedagogicznej z podopiecznym 14 Razem 28 Podana powyŜej liczba godzin na realizację poszczególnych działów

tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie osiągnięć dostarczy nauczycielowi i uczniowi informacji o zakresie i poziomie opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Ponadto ocenianie powinno motywować uczniów do samodzielnej pracy i samooceny.

Ocena osiągnięć uczniów moŜe być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji naleŜy zwrócić uwagę na: − aktywność ucznia na zajęciach, − sposób realizacji zadań przez ucznia – terminowość, dokładność,

kreatywność, − współpracę w zespole.

W ocenie końcowej osiągnięć edukacyjnych uczniów naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.

9

Literatura Aleksander T. (red.): Środowisko wychowawcze i edukacja dorosłych w dobie przemian. Wyd. UJ, Kraków 2003 Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004 Chodkowska M.: Interdyscyplinarność w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej. Wyd. UMCS, Lublin 1999 Dykcik W.(red.): Pedagogika specjalna. Wyd. UAM, Poznań 1998 Dąbrowski Z.: Pedagogika opiekuńcza w zarysie. T.1,2, Wyd. UW-M, Olsztyn 2000 Górniewicz E., Krause A. (red.): Perspektywy pedagogiki specjalnej. Kontekst teoretyczny. Wyd. UW-M, Olsztyn 2003 Grochal-Bach B., śarow-Nitoń A. (red.): Wybrane zagadnienia rewalidacji osób niepełnosprawnych. Wyd. UJ, Kraków 2003 Gustavsson A., Zakrzewska-Monterys E.: Upośledzenie w społecznym zwierciadle. Wyd. śak, Warszawa 1997 Jabłoński L., Wysokińska-Miszczuk J.: Podstawy gerontologii i wybrane zagadnienia z geriatrii. Wyd. Czelej, Lublin 2000 Kawula S., Brądziel J., Janke A. W.: Pedagogika rodziny. Wyd. UMK, Toruń 1999 Kawula S.: Studia z pedagogiki społecznej. Wyd. śak, Olsztyn 1996 Kazanowski Z., Osik-Chudowolska G. (red.): Integracja osób niepełnosprawnych w edukacji i interakcjach społecznych. Wyd. UMCS, Lublin 2003 Kwieciński Z., Śliwerski B.(red.): Pedagogika. PWN, Warszawa 2006 Lalak D., Pilch T. (red.): Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Wyd. śak, Warszawa 1999 Nowak A. (red.): Wybrane zjawiska powodujące zagroŜenie społeczne. Impuls, Kraków 2000 Pielecki A.: Problemy pedagogiki specjalnej w okresie przemian społecznych. Wyd. UMCS, Lublin 2002. Pilch T, Lepalczyk I. (red.): Pedagogika społeczna. Wyd. śak, Warszawa 1995 Przecławska A. (red.): Pedagogika społeczna kręgi poszukiwań. Wyd. śak, Warszawa 1996 Synak B.: Polska starość. GWP, Gdańsk 2003 Turner J., S., Helms D., B.: Rozwój człowieka. WSiP, Warszawa 1999

Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

10

PSYCHOLOGIA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłuŜyć się podstawowymi pojęciami z zakresu psychologii ogólnej

rozwojowej, społecznej i osobowości, − scharakteryzować organizację, przebieg i rolę komunikacji społecznej

oraz interpersonalnej, − zaplanować sposoby efektywnego porozumiewania się, − określić róŜne sposoby reagowania na konflikty, problemy oraz

sytuacje trudne, − zaprojektować sposoby rozwiązania konfliktów doświadczanych przez

podopiecznego, − zaplanować efektywną strategię rozwiązania problemów/sytuacji

trudnych, − zachować się asertywnie w relacjach z innymi osobami, − scharakteryzować skutki przeŜywania chronicznego stresu oraz

zaplanować sposób przeciwdziałania im, − określić rolę procesów poznawczych w Ŝyciu człowieka, − wyjaśnić zaleŜność między procesami poznawczymi a problemami

występującymi w funkcjonowaniu człowieka, − określić rolę emocji i motywacji w Ŝyciu podopiecznego, − określić wpływ procesów emocjonalno-motywacyjnych na zachowanie

człowieka, − wyrazić uczucia i emocje w relacjach z podopiecznym, − porównać problemy występujące u człowieka w róŜnych fazach jego Ŝycia,

− rozpoznać przyczyny i skutki problemów doświadczanych przez podopiecznego,

− zanalizować wpływ róŜnych czynników na rozwój osobowości człowieka,

− określić regulacyjne funkcje osobowości, − wyjaśnić zaleŜność między cechami osobowości a funkcjonowaniem

podopiecznego w róŜnych sytuacjach społecznych, − zastosować róŜne formy motywowania podopiecznego do aktywności

i rozwijania kontaktów społecznych, − rozpoznać sytuacje kryzysowe występujące w Ŝyciu podopiecznego, − zaplanować formy wsparcia podopiecznego i jego rodziny, − nawiązać współpracę z rodziną lub innymi znaczącymi osobami

dla podopiecznego,

11

− przeprowadzić negocjacje w celu ustalenia zasad współpracy z podopiecznym, rodziną i środowiskiem,

− przyjąć system wartości i postawy niezbędne w zawodzie opiekunki środowiskowej,

− zastosować metody opieki odpowiadające obowiązującym standardom etycznym.

Materiał nauczania 1. Umiej ętności interpersonalne Relacje w róŜnych układach społecznych: osoba-osoba, osoba-grupa, grupa-grupa. Preferowane zachowania w relacjach z innymi ludźmi. Prawidłowości i zasady satysfakcjonujących relacji z innymi osobami. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Komunikowanie się w róŜnych sytuacjach społecznych. Preferowane sposoby porozumiewania się. Cechy i elementy dobrego komunikowania się. Warunki otwartego i szczerego komunikowania się. Błędy w komunikowaniu się. Organizacja efektywnej komunikacji. Cechy róŜnych problemów i sytuacji trudnych. Sposoby rozwiązywania problemów/trudności. Znaczenie indywidualnych zasobów (mocne i słabe strony) w radzeniu sobie z problemami/trudnościami. Efektywne sposoby rozwiązywania problemów/trudności.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie własnych umiejętności interpersonalnych. • Analizowanie mocnych i słabych stron osobistego funkcjonowania

w relacjach społecznych. • Planowanie pracy nad rozwijaniem umiejętności interpersonalnych

niezbędnych w pracy opiekunki. • Analizowanie zasad funkcjonowania jednostki w zainscenizowanych

sytuacjach trudnych/ problemowych.

2. Psychologia ogólna Obszar zainteresowań współczesnej psychologii. Charakterystyka procesu regulacji stosunków człowieka z otoczeniem. Klasyfikacja wyŜszych procesów psychicznych. Cechy i funkcja procesów poznawczych w Ŝyciu człowieka (percepcja, uwaga, pamięć, uczenie się, myślenie). Skutki nieprawidłowego przebiegu procesów poznawczych. Pojęcie emocji, uczuć i motywacji. Rodzaje i ekspresja emocji i uczuć. Rodzaje motywów i przebieg procesu motywacji. Wpływ emocji i motywacji na funkcjonowanie człowieka. Potrzeby jako źródło emocji

12

i motywacji człowieka. Konsekwencje prawidłowego i nieprawidłowego przebiegu procesu emocjonalno-motywacyjnego. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie procesów psychicznych, na podstawie obserwacji

zachowania człowieka. • Ocenianie przebiegu procesów poznawczych, na podstawie

obserwacji zachowania człowieka lub opisu przypadków. • Planowanie działań stymulujących przebieg procesów poznawczych

u osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych i starych, na podstawie opisu przypadków.

• Analizowanie przeŜyć emocjonalnych człowieka na podstawie poznanych wskaźników, z wykorzystaniem materiału fotograficznego, filmowego, dźwiękowego.

• Określanie związków między emocjami i motywacją a efektywnością i kontrolą zachowania człowieka w róŜnych sytuacjach społecznych, na podstawie materiału filmowego.

• Planowanie sposobów motywowania podopiecznego do aktywnego podejmowania zadań Ŝyciowych.

• Planowanie otwartego i jasnego komunikowania emocji, uczuć oraz potrzeb, z zastosowaniem metody inscenizacji.

3. Psychologia rozwojowa Pojecie rozwoju człowieka i zmian rozwojowych. Rodzaje zmian rozwojowych. Cechy i mechanizm rozwoju człowieka. Czynniki determinujące rozwój człowieka. Analiza rozwoju sfery fizyczno-motorycznej, poznawczej, emocjonalnej, społecznej i osobowości oraz moralnej w róŜnych fazach Ŝycia człowieka. Czynniki powodujące regres rozwoju człowieka. Niepełnosprawność jako następstwo zaburzonego rozwoju. MoŜliwości i ograniczenia w psychospołecznym funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych. Działania stymulujące rozwój człowieka w róŜnych okresach Ŝycia. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zmian rozwojowych występujących w róŜnych fazach Ŝycia człowieka, na podstawie opisu przypadków.

• Analizowanie wpływu czynników środowiskowych na zaburzenia rozwoju człowieka w róŜnych fazach Ŝycia.

• Rozpoznawanie czynników stymulujących i zaburzających rozwój człowieka, na podstawie opisu przypadków.

13

• Analizowanie moŜliwości i ograniczeń w psychospołecznym funkcjonowaniu osób niepełnosprawnych.

4. Psychologia osobowo ści i psychologia społeczna Regulacyjna funkcja osobowości. Osobowość a zachowanie człowieka (wartości, przekonania, postawy, temperament, obraz samego siebie). Dojrzała i niedojrzała osobowość. Mechanizmy obronne. Rodzaje sytuacji społecznych. Zachowanie człowieka w róŜnych sytuacjach społecznych (aktywność, bierność, przystosowanie, współpraca, rywalizacja, konformizm, nonkonformizm, uległość, agresja i przemoc). Postawy społeczne. Stereotypy i uprzedzenia. System wartości opiekunki środowiskowej. Rodzaje, geneza i skutki konfliktów. Konstruktywne i destruktywne sposoby rozwiązywania konfliktów. Zasady efektywnego rozwiązania konfliktów. Pojęcie kryzysu Ŝyciowego. Geneza, rodzaje i przebieg kryzysów. Rodzaje wsparcia psychologicznego. Zasady pomagania w kryzysie. Budowanie systemu wsparcia. Funkcje i modele rodziny. Systemowy model funkcjonowania rodziny. śycie podopiecznego w rodzinie prawidłowo funkcjonującej i rodzinie dysfunkcjonalnej. Definicje stresu, stresora i reakcji stresowej. Analiza funkcjonowania w sytuacji stresu. Pozytywne i negatywne skutki stresu. Radzenie sobie z chronicznym stresem w róŜnych sytuacjach Ŝyciowych. Rola asertywności w kontaktach z innymi ludźmi. Ćwiczenia: • Określanie regulacyjnej roli osobowości, na podstawie opisu

przypadków. • Planowanie współpracy z trudnym podopiecznym przejawiającym

bierność, postawę roszczeniową, agresję i skłonność do manipulacji. • Planowanie współpracy i współdziałania z podopiecznym, jego

rodziną i specjalistami. • Rozpoznawanie stereotypów i uprzedzeń występujących

w relacjach: opiekun-podopieczny, opiekun-rodzina, opiekun- specjaliści w dziedzinie opieki.

• Ocenianie następstw konfliktów i sposobów ich rozwiązywania, na podstawie opisu przypadków lub filmu.

• Rozwiązywanie zainscenizowanych konfliktów z zastosowaniem zasad negocjacji.

• Charakteryzowanie reakcji człowieka w kryzysie Ŝyciowym, na podstawie opisu sytuacji lub filmu.

14

• Analizowanie funkcjonowania człowieka chorego, starego, niepełnosprawnego w systemie rodzinnym, na podstawie opisu przypadków lub filmu.

• Rozpoznawanie pozytywnych i negatywnych skutków stresu w Ŝyciu prywatnym i zawodowym.

• Analizowanie konstruktywnych i destrukcyjnych strategii radzenia sobie ze stresem, na podstawie zaistniałych sytuacji.

Środki dydaktyczne Czasopisma psychologiczne. Opisy przypadków. Filmy edukacyjne na temat rozwoju człowieka, funkcjonowania człowieka w rodzinie, w kryzysie Ŝyciowym i w stresie. Nagrania wypowiedzi róŜnych osób. Fotografie przedstawiające mimikę człowieka w róŜnych sytuacjach społecznych. Foliogramy (definicje pojęć, etapy reakcji stresowej, zasady postępowania w kryzysie). Arkusze ćwiczeń. Mapy psychologiczne (np. drzewko decyzji).

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Psychologia obejmuje treści dotyczące

psychospołecznych uwarunkowań rozwoju i funkcjonowania człowieka. Wiedza z tego zakresu stanowi podstawę do: − zrozumienia mechanizmów rozwoju i funkcjonowania człowieka

w środowisku, − identyfikacji potrzeb, problemów człowieka w róŜnych fazach Ŝycia

i zdrowia, − organizacji opieki nad podopiecznym z uwzględnieniem jego

oczekiwań, moŜliwości i ograniczeń, − kształtowania umiejętności współpracy z innymi, radzenia sobie

ze stresem i trudnościami, − rozwijania postaw i cech osobowości, które sprzyjają podmiotowemu

podejściu do człowieka i poszanowaniu jego praw osobistych, − podejmowania działań zmierzających do tworzenia sieci wsparcia

w środowisku podopiecznego. Program naleŜy realizować w korelacji z następującymi przedmiotami:

Pedagogika, Podstawy psychopatologii, Metodyka pracy z podopiecznym.

W procesie nauczania-uczenia się szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: rozpoznawanie zmian rozwojowych oraz moŜliwości i ograniczeń

15

w psychospołecznym funkcjonowaniu podopiecznego, stymulowanie funkcjonowania podopiecznego w sytuacjach społecznych i w rodzinie, wspieranie podopiecznego w sytuacjach trudnych, np.: konfliktu i kryzysu Ŝyciowego.

Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wykład informacyjny, problemowy, konwersatoryjny, opis, ćwiczenia, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda symulacyjna, gry dydaktyczne, metoda projektów. Szczególnie zalecana jest metoda projektów, która pozwala na kształtowanie umiejętności planowania, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji. Tematyka projektów moŜe dotyczyć planowania róŜnych form wsparcia społecznego oraz sposobów zaspokojenia potrzeb podopiecznego w rodzinie prawidłowo funkcjonującej i rodzinie dysfunkcjonalnej. Ćwiczenia powinny być prowadzone w odpowiednio wyposaŜonej

pracowni dydaktycznej, w grupie do 15 uczniów, z podziałem na zespoły 2 – 3 osobowe. Podczas pracy indywidualnej i zespołowej naleŜy zapewnić uczniom warunki ułatwiające realizację zadań oraz prezentację osiągniętych efektów. Wykonywanie ćwiczeń ma na celu kształtowanie umiejętności skutecznego komunikowania się, rozwiązywania problemów, efektywnego współdziałania z innymi, radzenia sobie w sytuacjach trudnych oraz organizowania i oceny własnej pracy. Zamieszczone w programie ćwiczenia stanowią propozycję, którą nauczyciel moŜe wykorzystać w czasie zajęć lub opracować inne ćwiczenia wspomagające realizację programu.

Treści programowe dotyczące umiejętności interpersonalnych proponuje się realizować w grupach do 15 osób, w formie zblokowanego treningu, w sposób umoŜliwiający wymianę doświadczeń i współpracę wszystkich uczniów. Zajęcia naleŜy zaplanować i przeprowadzić na początku nauki w szkole, pod kierunkiem nauczyciela-trenera, w odpowiednio wyposaŜonej pracowni. Realizacja zajęć w formie treningu wymaga, aby osoba prowadząca zaplanowała cykl ćwiczeń, które umoŜliwią uczniom rozpoczynającym naukę w szkole poznanie swoich mocnych i słabych stron w relacjach społecznych. Wiedza i refleksja na ten temat przyczyni się do pracy nad sobą oraz planowania własnej kariery zawodowej.

W trakcie realizacji programu nauczyciel powinien dąŜyć do kształtowania i rozwoju u uczniów empatii oraz wraŜliwości na potrzeby i problemy drugiego człowieka. Wskazane jest równieŜ modelowanie systemu wartości przyszłych opiekunek środowiskowych – co ułatwi im realizację opieki zgodnie z zasadami etyki. Realizując program naleŜy równieŜ zwrócić uwagę na kształtowanie cech niezbędnych w zawodzie opiekunki środowiskowej, takich jak: uczciwość, odpowiedzialność,

16

rzetelność, przestrzeganie obowiązujących norm i przepisów oraz respektowanie praw podopiecznego.



1. Umiejętności interpersonalne 20 2. Psychologia ogólna 28 3. Psychologia rozwojowa 34 4. Psychologia osobowości i psychologia społeczna 30 Razem 112

Podana powyŜej liczba godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.


Sprawdzanie i ocenienie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie określonych kryteriów. Sprawdzanie osiągnięć powinno dostarczyć nauczycielowi i uczniowi informacji o zakresie i poziomie opanowania umiejętności określonych w celach kształcenia. Ponadto ocenianie powinno motywować uczniów do samodzielnej pracy i samooceny.

Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŜe być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć, − wykonanych projektów, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas oceniania osiągnięć uczniów naleŜy zwracać uwagę na: − posługiwanie się terminologią z zakresu psychologii ogólnej,

rozwojowej, społecznej i osobowości, − logiczne i twórcze myślenie, − wykorzystanie wiedzy z innych dziedzin nauki, − korzystanie z róŜnych źródeł informacji, − postawę wobec innych, − osobiste zaangaŜowanie w realizację ćwiczeń i projektów.

17

Podczas oceniania projektów proponuje się zwrócić uwagę na: − trafność koncepcji projektu, − dobór materiałów źródłowych, − plan projektu, − wybór zadań i ich realizację, − stopień osiągnięcia załoŜonych celów, − wdroŜenie i ewaluację projektu, − prezentację projektu.


Literatura Ackerman R., J.: Pickering S.E.: Zanim będzie za późno, przemoc i kontrola w rodzinie. GWP, Gdańsk 2002 Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN, Warszawa 1999 Antonovsky A.: Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. IPiN, Warszawa 2005 Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004 Birkenbilh V.F.: Sygnały ciała. Podstawy komunikacji niewerbalnej dla trenerów i ludzi sukcesu. Wyd. Astrum, Wrocław 1999 Brzezińska A.: Społeczna psychologia rozwoju, [w] Brzeziński J. (red.) Wykłady z psychologii, t. 3. Wyd. Scholar, Warszawa 2002 Davidson J.: Asertywność dla Ŝółtodziobów, czyli wszystko co powinieneś wiedzieć o.... Wyd. Rebis, Poznań 1999 Fengler J.: Wypalenie w pracy zawodowej. GWP, Gdańsk 2000 Ferguson J.: Asertywnośc doskonała: wszystko czego potrzebujesz aby udało Ci się za pierwszym razem. Wyd. Rebis, Poznań 1999 Fontanna D.: Psychologia dla nauczycieli. Wyd. UAM, Poznań 1998 Gałdowa A.: Powszechność i wyjątek. Rozwój osobowości człowieka dorosłego. Wyd. UJ, Kraków 1992 Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Wyd. Media Rodzina, Poznań 1997 Gracz J., Sankowski T.,: Psychologia w rekreacji i turystyce. AWF, Poznań 2004 Grafowski A., Budohowska W., Kozielecki J.: Percepcja, myślenie, decyzje. PWN, Warszawa 1992 Grzesiuk L., Tryjarska B.: Jak pomagać sobie, rodzinie i innym. PWN, Warszawa 1995 Hall C. S., Lindzey G.: Teorie osobowości. PWN, Warszawa 1990 Harwas-Napierała B., Trempała J.: Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. PWN, Warszawa 2003 Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka. PIP, Warszawa

18

1995 Kurcz I., Pamięć, uczenie się, język. PWN, Warszawa 1995 McKay M., Davis M.: Sztuka skutecznego porozumiewania się. GWP, Gdańsk 2002. Mitel G.: Wprowadzenie do psychologii. GWP, Gdańsk 1998 Nęcki Z.: Komunikacja międzyludzka. „Antykwa”, Kraków-Kluczbork 2000 Nuttin J.: Struktura osobowości. PWN, Warszawa 2001 Obuchowska I.: Jak radzić sobie z niechcianymi uczuciami. Wyd. Media Rodzina, Poznań 2001 Oleś P.: Psychologia przełomu połowy Ŝycia. Wyd. KUL, Lublin 2000 Pervin L., A.: Psychologia osobowości. GWP, Gdańsk 2002 Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M.: Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne, t. 1. PWN, Warszawa 2000 Sęk H. (red): Wypalenie zawodowe, przyczyny i zapobieganie. PWN, Warszawa1998 Sternberg R., J.: Psychologia poznawcza. PWN, Warszawa 2001 Strelau J. (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki, GWP, Gdańsk 2000 Terelak J., F.: Stres psychologiczny. Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2001 Wiśniewski-Roszkowska K.: Starość jako zadanie. Wyd. UJ, Kraków 1989 Wojcieszke B.: Człowiek wśród ludzi. PWN, Warszawa 2002 Worach-Kardas H.: Fazy Ŝycia zawodowego i rodzinnego. PWN, Warszawa-Łódź 1988 Zimbardo P., G.: Psychologia i Ŝycie. PWN, Warszawa 1999


19

PODSTAWY PSYCHOPATOLOGII

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłuŜyć się podstawowymi pojęciami z zakresu psychopatologii, − scharakteryzować podstawowe objawy psychopatologiczne, − określić istotę podstawowych zaburzeń psychicznych i ich genezę, − zanalizować obraz kliniczny określonych chorób psychicznych, − nawiązać i utrzymać kontakt z podopiecznym z zaburzeniami

psychicznymi, − rozpoznać problemy człowieka przewlekle i psychicznie chorego oraz

problemy niepełnosprawności i okresu starzenia się, − poinformować specjalistę (lekarza) o stanie ogólnym i sytuacji

socjalnej osoby psychicznie chorej, − podjąć współpracę z zespołem terapeutycznym, − poradzić sobie z osobistym lękiem przed osobami z zaburzeniami

psychicznymi, − zastosować zasady poszanowania praw i godności osoby chorej

psychicznie oraz niepełnosprawnej intelektualnie, − skorzystać z przepisów prawa o ochronie zdrowia psychicznego oraz

czasopism i literatury specjalistycznej. Materiał nauczania 1. Psychopatologia ogólna Podstawowe pojęcia: norma, patologia, zdrowie psychiczne, zaburzenie psychiczne, choroba psychiczna. Norma w ujęciu: statystycznym, rozwojowym, społeczno-kulturowym. Zaburzenia procesów poznawczych (spostrzegania, myślenia, pamięci, uwagi), psychopatologia emocji, zaburzenia aktywności, zaburzenia świadomości.

Ćwiczenia: • Analizowanie pojęć: zdrowie psychiczne, choroba psychiczna,

zaburzenia psychiczne. • Rozpoznawanie zaburzeń w sferze procesów poznawczych, na

podstawie opisu przypadków. • Przewidywanie następstw zaburzeń emocjonalnych, świadomości

i aktywności, na podstawie filmu.

20

2. Psychozy schizofreniczne Geneza i objawy osiowe. Klasyfikacja psychoz schizofrenicznych według kryteriów diagnostycznych: ICD – 10 i ich obraz kliniczny. Specyfika kontaktu z osobą psychicznie chorą i jej rodziną. Indywidualna rozmowa z podopiecznym. Pomoc osobom psychicznie chorym. Organizacja opieki nad osobą psychicznie chorą. Współpraca z rodziną i specjalistami.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zaburzeń charakterystycznych dla psychoz

schizofrenicznych. • Ocenienie moŜliwości i ograniczeń w funkcjonowaniu podopiecznych

z psychozami schizofrenicznymi. • Nawiązywanie kontaktu z podopiecznym chorym na schizofrenię

(inscenizacja). • Planowanie współpracy z rodziną podopiecznego psychicznie

chorego.

3. Zaburzenia nastroju Koncepcje powstania i rozwoju zaburzeń nastroju, obraz kliniczny, objawy osiowe, typy. Klasyfikacja zaburzeń nastroju według ICD – 10. Nawiązanie kontaktu i organizacja opieki nad osobą z zaburzeniami nastroju. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie róŜnych zaburzeń nastroju na podstawie opisu

przypadków. • Planowanie opieki nad osobami z róŜnymi zaburzeniami nastroju. • Organizowanie wsparcia dla osób z zaburzeniami nastroju.

4. Zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne Wybrane koncepcje powstawania oraz rozwoju zaburzeń nerwicowych i psychosomatycznych. Geneza zaburzeń nerwicowych, mechanizm i dynamika zaburzeń nerwicowych w róŜnych fazach Ŝycia. Rodzaje zaburzeń nerwicowych wg ICD – 10.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zaburzeń nerwicowych i psychosomatycznych,

na podstawie opisu przypadków lub filmu.

21

• Określanie zaleŜności między zaburzeniami nerwicowymi i psychosomatycznymi a problemami i potrzebami podopiecznego.

• Planowanie opieki nad osobami z róŜnymi zaburzeniami nerwicowymi.

5. Zaburzenia osobowo ści Koncepcje zaburzeń osobowości. Istota i cechy zaburzeń osobowości. Typy osobowości nieprawidłowych wg kryteriów diagnostycznych: ICD – 10. Praca opiekuńcza z podopiecznym z zaburzoną osobowością.

Ćwiczenia: • Określanie genezy i skutków zaburzeń osobowości. • Ocenienie zaleŜności między typem zaburzonej osobowości

a potrzebami i problemami w psychospołecznym funkcjonowaniu podopiecznego.

• Nawiązywanie kontaktu z podopiecznym z zaburzoną osobowością (inscenizacja).

6. Psychopatologia wieku dzieci ęcego i okresu inwolucji Psychopatologia wieku dziecięcego: rozległe zaburzenia rozwoju dziecka (niepełnosprawność intelektualna, autyzm, zespół Rett’a), specyficzne zaburzenia rozwoju dziecka (w zakresie umiejętności szkolnych, komunikacji, psychomotoryczne, odŜywiania się, kontroli wydalania, psychoseksualne) - zasady postępowania. Zaburzenia psychiczne u osób w wieku podeszłym (epidemiologia, specyfika), psychozy, otępienie - zasady postępowania.

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zaburzeń w rozwoju dziecka, na podstawie filmu. • Określanie związku między rodzajem zaburzenia a potrzebami

i problemami dziecka. • Planowanie opieki nad dzieckiem z zaburzonym rozwojem. • Rozpoznawanie zaburzeń psychicznych u osób w podeszłym wieku. • Dostosowywanie działań opiekuńczych do potrzeb osób starszych

z zaburzeniami psychicznymi. Środki dydaktyczne Czasopisma psychologiczne. Artykuły prasowe na temat zaburzeń w rozwoju dziecka.

22

Filmy dydaktyczne i popularnonaukowe na temat Ŝycia dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, z autyzmem, osób chorych na schizofrenię i depresję. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Nagrania dźwiękowe wypowiedzi osób psychicznie chorych lub z zaburzeniami psychicznymi. Foliogramy na temat objawów osiowych - chorób i zaburzeń psychicznych, skali występowania zaburzeń. Arkusze ćwiczeń. Uwagi o realizacji

Podstawowym celem realizacji programu Podstawy psychopatologii jest kształtowanie umiejętności: nawiązywania kontaktu z osobą psychicznie chorą, współdziałania z rodziną i specjalistami w procesie opieki nad osobą psychicznie chorą, organizacji profesjonalnej opieki nad podopiecznym, u którego występuje choroba psychiczna.

Realizacja programu Podstawy psychopatologii powinna być prowadzona w korelacji z przedmiotami: Psychologia, Pedagogika, Metodyka pracy z podopiecznym, Zajęcia praktyczne. W procesie dydaktycznym zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego i problemowego, opisu, objaśnienia, dyskusji dydaktycznej, metody przypadków, metody sytuacyjnej, metody projektów oraz ćwiczeń. Szczególnie waŜna jest metoda projektów, która umoŜliwia kształtowanie umiejętności korzystania z róŜnych źródeł informacji, stosowania wiedzy w praktyce, rozwiązywania problemów oraz podejmowania decyzji związanych z organizacją i realizacją kompleksowej opieki nad osobą chorą psychicznie. Tematyka projektów moŜe dotyczyć planowania form wsparcia społecznego oraz zaspokojenia potrzeb i aktywizacji społecznej podopiecznego chorego psychicznie.

Wskazane jest równieŜ organizowanie wycieczek dydaktycznych do ośrodków dziennego wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, np.: Środowiskowy Dom Samopomocy, podczas których uczniowie powinni zapoznać się z ofertą kompleksowej opieki, wsparcia i aktywizacji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi oraz nawiązać bezpośredni kontakt z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w pracowni dydaktycznej wyposaŜonej w urządzenia multimedialne. Ćwiczenia naleŜy prowadzić w grupach do 15 osób. W czasie ćwiczeń nauczyciel powinien umoŜliwić uczniom korzystanie z filmów dokumentalnych, artykułów prasowych, oraz prowadzenia obserwacji funkcjonowania osób chorych psychicznie w środowisku.

23

Realizując program przedmiotu naleŜy wdraŜać uczniów do samodzielnej pracy, studiowania literatury i czasopism zawodowych, korzystania z zasobów Internetu oraz kształtować cechy osobowości, takie jak: tolerancja, akceptacja, uczciwość, cierpliwość, odpowiedzialność, dokładność, umiejętność współpracy z innymi.



1. Psychopatologia ogólna 2 2. Psychozy schizofreniczne 8 3. Zaburzenia nastroju 5 4. Zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne 5 5. Zaburzenia osobowości 4 6. Psychopatologia wieku dziecięcego i okresu inwolucji 4 Razem 28

Podana powyŜej liczba godzin na realizację działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie określonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie osiągnięć ucznia dostarcza nauczycielowi informacji o efektach jego pracy, postępach ucznia w nauce oraz ułatwia zaplanowanie procesu kształcenia. Powinno motywować uczniów do samodzielnej pracy i samooceny. Podczas oceniania osiągnięć uczniów naleŜy zwracać uwagę na: posługiwanie się terminologią z zakresu psychopatologii, logiczne i twórcze myślenie, wykorzystanie wiedzy z innych dziedzin nauki oraz korzystanie z róŜnych źródeł informacji.

Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŜe być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − wykonanych projektów, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: − organizację własnej pracy, − współdziałanie z zespołem, − interpretowanie wyników prowadzonej obserwacji podopiecznego,

24

− nawiązywanie i utrzymywanie efektywnego kontaktu z osobą chorą psychiczne,

− planowanie opieki nad podopiecznym z zaburzeniami psychicznymi, − samodzielność i dokładność w wykonywaniu zadań.

Podczas oceniania projektów proponuje się zwrócić uwagę na: − trafność koncepcji projektu, − dobór materiałów źródłowych, − plan projektu, − wybór zadań i ich realizację, − stopień osiągnięcia załoŜonych celów, − wdroŜenie i ewaluację projektu, − prezentację projektu.


Literatura Aleksandrowicz J.: Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości. Wyd. UJ, Kraków 2002 Aleksandrowicz J.: Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (według ICD-10). Psychopatologia, diagnostyka, leczenie. Wyd. UJ, Kraków 1998 Baldwin D.S., Hirschfeld R.M.A.: Depresja. GWP, Gdańsk 2001 Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria, podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 2001 Cierpiałkowska L.: Psychopatologia. Wyd. SWPS ACADEMICA, Warszawa, 2007 Horney K.: Neurotyczna osobowość naszych czasów. PWN, Warszawa 1982 Kępiński A.: Lęk. PZWL, Warszawa 1987 Kępiński A.: Melancholia. PAN, Kraków 1993 Kępiński A.: Schizofrenia. PZWL, Warszawa 1972 Meder J. (red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi. BPS, Katowice 2002 Meyer R.: Psychopatologia. GWP, Gdańsk 2003 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków – Warszawa 1997 Opoczyńska M.: Kim jestem? Doświadczenie choroby psychicznej a stawanie się sobą. Wyd. UJ, Kraków 2001 Seligman W., Walker E., Rosenhan D.: Psychopatologia. GWP, Gdańsk, 2003

25

Sęk H.: Wprowadzenie do psychologii klinicznej. PWN, Warszawa 2001 Sęk H.: Psychologia kliniczna. PWN, Warszawa 2008


26

METODYKA PRACY Z PODOPIECZNYM

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić zadania instytucji socjalnych i opiekuńczych oraz oferty usług świadczonych w środowisku podopiecznego,

− posłuŜyć się terminologią z zakresu pomocy społecznej, − określić rolę i zadania opiekunki zatrudnionej w środowisku domowym

osób potrzebujących pomocy, − pokonać trudności i bariery w pracy z podopiecznym oraz zapewnić

mu poczucie bezpieczeństwa, − wykazać wraŜliwość, akceptację i empatię w kontakcie

z podopiecznym potrzebującym pomocy, − dobrać metody i techniki pracy adekwatne do sytuacji podopiecznego

i środowiska, w którym funkcjonuje, − zastosować obserwację, wywiad, analizę dokumentów i badania

ankietowe w pracy z podopiecznym, − dokonać analizy wyników przeprowadzonych badań oraz sformułować

wnioski, − scharakteryzować rodzaje i typy diagnozy społecznej, − zdiagnozować problemy i potrzeby podopiecznego, − ocenić sytuację Ŝyciową podopiecznego, na podstawie

przeprowadzonej diagnozy, − opracować indywidualny plan pracy z podopiecznym i przyjąć

odpowiedzialność za jego realizację, − dostosować metody pracy do wieku, stanu psychicznego i sytuacji

socjalnej podopiecznego, − dokonać systematycznej oceny własnej pracy z podopiecznym, − pobudzić i zaktywizować rodzinę do opieki nad podopiecznym, − pobudzić rozwój podopiecznego przez wzmacnianie jego

zainteresowań i samodzielności w wykonywaniu róŜnych czynności Ŝycia codziennego,

− ocenić jakość świadczonych usług opiekuńczych, − określić zasady i metody organizacji czasu wolnego, − udzielić pomocy w tworzeniu warunków do aktywnego i twórczego Ŝycia podopiecznego,

− zastosować określone metody aktywizacji podopiecznego, − zachęcić podopiecznego do pełnienia ról społecznych zgodnych

z jego moŜliwościami i zainteresowaniami, − zapewnić podopiecznemu bierne lub czynne uczestnictwo w kulturze

zgodnie z moŜliwościami i zainteresowaniami,

27

− dobrać formy aktywizacji do indywidualnych moŜliwości podopiecznego i warunków domowych,

− zorganizować róŜne formy zajęć aktywizujących podopiecznych, − ocenić przebieg procesu aktywizacji podopiecznych, − zaplanować i zorganizować własną pracę, − rozpoznać dylematy etyczne występujące w pracy z podopiecznym, − zastosować zasady bezpiecznej pracy z podopiecznym. Materiał nauczania 1. Wiadomo ści wst ępne Rys historyczny pomocy społecznej. System wsparcia i opieki dla osób potrzebujących pomocy. Definiowanie pojęć: bezpieczeństwo socjalne, akceptacja, kompensacja, stymulacja, opieka, wychowanie, pomoc, wsparcie, poradnictwo, planowanie, podmiotowość, przedmiotowość, cele, zadania, metody, narzędzia. 2. Rola i zadania opiekunki środowiskowej Charakterystyka postaw opiekunki wobec podopiecznego. Role zawodowe opiekunki w odniesieniu do róŜnych kategorii podopiecznych. Umiejętności opiekunki niezbędne w pracy z podopiecznym. Zadania opiekunki w pracy ze środowiskiem rodzinnym i sąsiedzkim podopiecznego. Konflikt wartości w pracy opiekunki środowiskowej. Ćwiczenia: • Analizowanie roli i zadań opiekunki w pracy z podopiecznym, jego

rodziną i środowiskiem. • Analizowanie negatywnych i pozytywnych postaw opiekunki środowiskowej, na podstawie opisu przypadków.

3. Metodyczne działania bezpo średnie i po średnie w pracy opiekunki z podopiecznym

Pierwszy kontakt z podopiecznym. Zasady organizacji pierwszego spotkania z podopiecznym. Budowanie klimatu zaufania. Rola i charakter relacji: podopieczny – opiekunka środowiskowa, „trudny podopieczny”. Ćwiczenia: • Analizowanie zasad organizacji pierwszego spotkania opiekunki środowiskowej z podopiecznym.

• Nawiązywanie kontaktu z dzieckiem, osobą starszą, niepełnosprawną oraz jej otoczeniem.

28

4. Fazy metodycznego działania w pracy opiekunki środowiskowej Pojęcie diagnozy, rodzaje oraz typy diagnoz. Etapy procesu diagnozowania. Planowanie - cechy, cele, zadania. Planowanie pracy z podopiecznym. Realizacja planu pracy (strategie wdraŜania zmian, wykorzystanie potencjału środowiska i jednostki), monitorowanie i ewaluacja (opracowanie wskaźników, narzędzi, planu monitorowania i ewaluacji). Ćwiczenia: • Analizowanie i ocenianie sytuacji socjalnej podopiecznego, na

podstawie opisu przypadków. • Dobieranie metod i narzędzi diagnozowania potrzeb i problemów

róŜnych kategorii podopiecznych, z uwzględnieniem sytuacji rodzinnej i środowiskowej, na podstawie opisu przypadków.

• Przygotowywanie narzędzi badawczych do diagnozowania potrzeb i problemów określonych kategorii podopiecznych.

• Diagnozowanie podstawowych potrzeb i problemów psychofizycznych podopiecznego, na podstawie opisu przypadków.

• Planowanie opieki nad podopiecznym we współpracy z jego rodziną i środowiskiem.

5. Metody i narz ędzia stosowane w pracy opiekunki środowiskowej Obserwacja – podmiot, cechy, rodzaje, uŜyteczność w pracy opiekunki środowiskowej. Rozmowa i wywiad – funkcje, sposób i zasady prowadzenia rozmowy, znaczenie dla pracy z podopiecznym. Analiza dokumentów lub wytworów – sposób prowadzenia, rodzaje analizy. Analiza i synteza informacji z róŜnych źródeł. Ćwiczenia: • Opracowywanie kwestionariusza ankiety. • Prowadzenie wywiadu, rozmowy, obserwacji i analizy dokumentów -

rejestracja wyników. • Wykorzystywanie róŜnych narzędzi badawczych do ustalenia

diagnozy sytuacji Ŝyciowej i zdrowotnej podopiecznych w róŜnym wieku i stanie zdrowia.

• Formułowanie wniosków na podstawie informacji uzyskanych z róŜnych źródeł.

6. Praca opiekunki z podopiecznymi w miejscu zamies zkania Definicje: partnerstwa, tolerancji, szacunku, akceptacji, stopniowania wymagań, pokonywania trudności, podmiotowego podejścia, powtarzania oddziaływań, wdraŜania do samodzielności, motywacji do

29

wprowadzania zmian. Specyfika pracy w miejscu zamieszkania z podopiecznym: dzieckiem, człowiekiem starym, przewlekle chorym, psychicznie chorym, niepełnosprawnym ruchowo, niepełnosprawnym intelektualnie. "Trudny podopieczny" - określenie istoty problemu. Metody "przełamywania" trudności - analiza wybranych przykładów. Ćwiczenia: • Analizowanie cech tzw. "trudnego podopiecznego". • Dobieranie metod pracy z trudnym podopiecznym. • Zawieranie kontraktu i udzielanie informacji zwrotnej w rozwiązywaniu

symulowanych problemów.

7. Metody rozwi ązywania problemów Fazy rozwiązywania problemów. Strategie rozwiązywania problemów. Przeszkody w rozwiązywaniu problemów. Procedury osiągania zmian w podejściu jednostki do jej problemów. System wsparcia (rodzina, sąsiedzi, instytucje, organizacje pozarządowe) - rola i zadania. Grupy wsparcia. Rodzaje wsparcia: wsparcie informacyjne, emocjonalne, materialne, świadczenie usług, wsparcie w rozwoju. Metody udzielania wsparcia. Wolontariat. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie problemów socjalnych podopiecznego, na podstawie

opisu przypadków. • Diagnozowanie zapotrzebowania na wsparcie u określonego

podopiecznego. • Kształtowanie umiejętności udzielania wsparcia emocjonalnego

przy pomocy technik symulacyjnych. • Rozwiązywanie symulowanych problemów w grupie podopiecznych

z wykorzystaniem burzy mózgów.

8. Metody pracy socjalnej Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem. Indywidualny plan opieki i pracy z podopiecznym. Kontrakt – zasady zawierania i realizacji. Metoda pracy z grupą. Procesy grupowe. Funkcjonowanie jednostki w grupie. Mechanizmy oddziaływania grupy. Zasady pracy grupowej. Rola i zadania opiekunki w pracy z grupą. Metoda organizacji środowiska. Cechy zbiorowości lokalnej. Formy integracji społecznej. Aktywność podopiecznego w środowisku lokalnym (formy, sposoby, moŜliwości). Integracja ze środowiskiem lokalnym.

30

Ćwiczenia: • Rozpoznawanie mocnych i słabych stron podopiecznego. • Rozpoznawanie moŜliwości działania opiekunki w grupie

podopiecznych. • Opracowywanie indywidualnych planów aktywizacji podopiecznego

w środowisku lokalnym. • Rozpoznawanie środków i zasobów materialnych oraz ludzkich

w określonej społeczności lokalnej. • Opracowywanie planu udziału podopiecznego w działaniach środowiska lokalnego.

• Zawieranie kontraktu socjalnego z podopiecznym. • Określanie mechanizmów oddziaływania grupy, na podstawie analizy

przypadku zaprezentowanego w filmie dydaktycznym. • Analizowanie ofert edukacyjnych dla podopiecznych o róŜnym stopniu

niepełnosprawności, w róŜnym wieku i odmiennych potrzebach. • Wspomaganie podopiecznego w zakresie korzystania z ofert

kulturalnych, edukacyjnych, sportowych oraz turystycznych. • Rozpoznawanie potrzeb edukacyjnych osoby niesamodzielnej.

9. Czas wolny Pedagogika czasu wolnego - zadania, zakres zainteresowań. Funkcje czasu wolnego. Organizacja czasu wolnego. Aktywizacja podopiecznego. Ćwiczenia: • Diagnozowanie aktywności społecznej podopiecznego. • Opracowywanie planu aktywizacji dla określonego podopiecznego. • Organizowanie róŜnych form spędzania czasu wolnego dla

indywidualnego podopiecznego i grupy podopiecznych.

10. Terapia zaj ęciowa Metody i formy terapii zajęciowej. Planowanie zajęć terapeutycznych. Metody i cele arteterapii. Metody i cele teatroterapii, biblioterapii, muzykoterapii, filmoterapii, choreoterapii, ergoterapii. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych podopiecznych. • Określanie hierarchii potrzeb osoby niesamodzielnej i dobieranie ofert

terapii. • Planowanie zajęć terapeutycznych z wykorzystaniem róŜnych technik

rysunku.

31

• Wykorzystywanie barw w terapii zajęciowej (dobór kolorów ścian, prac rysunkowych, ubioru dla podopiecznego).

• Wykonywanie róŜnych prac ręcznych, np.: ozdób okolicznościowych, pisanek, figurek z modeliny, kompozycji z suszonych roślin, robótek ręcznych róŜnymi technikami.

• Organizowanie wspólnego słuchania muzyki i muzykowania. • Prowadzanie zajęć z wykorzystaniem muzyki relaksacyjnej. • Dobieranie utworów muzycznych do zaplanowanych zajęć

terapeutycznych. • Prowadzenie gier i zabaw czytelniczych. • Organizowanie odczytu na interesujący podopiecznych temat. • Prowadzenie dyskusji po odczycie. • Wykorzystywanie baśni w terapii dzieci i dorosłych. • Analizowanie wpływu sztuki teatralnej na przebieg terapii. Środki dydaktyczne Opisy przypadków, sytuacji. Filmy edukacyjne przedstawiające formy terapii zajęciowej. Narzędzia badawcze, arkusze obserwacji, kwestionariusze wywiadów, ankiety. Foliogramy na temat ofert edukacyjnych i kulturalnych. Informatory o ofertach edukacyjnych i kulturalnych. Kukiełki. Flamastry, kredki, farby, kartony. Plastelina, modelina, materiały, szmatki, makulatura itp. Dary natury (liście, muszelki, piasek, kamienie, patyki, glina, ziarna, drzewo, itp.). Sznurek, mulina, kordonek, druty. Skóra, plastik, szkło, folia. Mąka, sól, gips, parafina, wosk. NoŜyczki, pędzelki, klej. pudełka, papier, bibuła. Instrumenty muzyczne. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przygotowanie ucznia do stosowania róŜnych metod pracy oraz nawiązywania kontaktów z podopiecznymi i pracownikami instytucji pomocy społecznej.

Program powinien być realizowany w korelacji z innymi przedmiotami, jak: Psychologia, Pedagogika, Zajęcia praktyczne.

32

W procesie nauczania- uczenia się szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: − stosowanie efektywnych metod pracy z podopiecznym, − rozpoznawanie stanu fizycznej wydolności, zainteresowań i potrzeb

kulturalnych podopiecznego, − diagnozowanie problemów i projektowanie róŜnych rodzajów wsparcia

dla podopiecznego, − korzystanie z metod arteterapii w celu wyrównywania szans

w róŜnych sferach Ŝycia i rozwoju podopiecznego. Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania

metod nauczania, takich jak: wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda projektów, metoda inscenizacji, pokaz z objaśnieniem i ćwiczenia praktyczne.

Nauczyciel powinien przygotować materiały potrzebne do wykonania ćwiczeń. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach do 15 osób, w pracowni: zajęć plastyczno - technicznych i komputerowej. Podczas ćwiczeń uczniowie powinni korzystać z programów komputerowych wspomagających pracę opiekunki, z zasobów internetowych oraz programów multimedialnych. Uczniowie powinni mieć moŜliwość przygotowania kaset z muzyką relaksacyjną i aktywizującą, przeprowadzenia gier i zabaw czytelniczych, przeprowadzenia spotkania z pisarzem, zorganizowania dyskusji lub odczytu. Podczas ćwiczeń naleŜy obserwować czynności wykonywane przez ucznia oraz pełnić rolę doradcy i konsultanta. Zaleca się prezentowanie filmów i organizowanie wycieczek dydaktycznych do ośrodków terapii zajęciowej w celu zapoznania uczniów z metodami terapii i arteterapii stosowanymi w instytucjach pomocy społecznej.

Zaproponowane w programie ćwiczenia moŜna modyfikować, nauczyciel moŜe równieŜ opracować własne ćwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi.

W procesie kształcenia naleŜy kształtować system wartości poŜądany w pracy opiekunki środowiskowej. Wskazane jest zachęcanie uczniów do przedstawiania i analizowania najprostszych przykładów z Ŝycia oraz skomplikowanych sytuacji, w których występują konflikty wartości i problemy etyczne. Analizowanie dylematów etycznych występujących w pracy opiekunki, powoduje zaangaŜowanie emocjonalne uczniów, a w konsekwencji uwraŜliwia na kwestie osób niesamodzielnych, wymagających wsparcia. Szczególnie waŜne jest rozwijanie postaw opiekuńczych, dlatego proponuje się analizowanie podczas ćwiczeń opisu przypadków opracowanych przez nauczyciela, przykładów zaczerpniętych z literatury oraz wybranych fragmentów filmów ilustrujących działalność znanych społeczników.

33



1. Wiadomości wstępne 4 2. Rola i zadania opiekunki środowiskowej 7 3. Metodyczne działania bezpośrednie i pośrednie

w pracy opiekunki z podopiecznym 6

4. Fazy metodycznego działania w pracy opiekunki środowiskowej

9

5. Metody i narzędzia stosowane w pracy opiekunki środowiskowej

9

6. Praca opiekunki z podopiecznymi w miejscu zamieszkania 15 7. Metody rozwiązywania problemów 5 8. Metody pracy socjalnej 10 9. Czas wolny 15

10. Terapia zajęciowa 32 Razem 112 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.


Proces oceniania powinien być prowadzony systematycznie, na podstawie określonych kryteriów.

Systematyczna kontrola i ocena postępów ucznia umoŜliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz środków dydaktycznych do moŜliwości poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów proponuje się zastosować: − sprawdziany ustne i pisemne, − obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, − testy osiągnięć szkolnych, − wykonane projekty.

Projekty powinny być oceniane na etapie planowania, realizacji i prezentacji.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleŜy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawne stosowanie pojęć i poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne

34

proponuje się sprawdzać przez obserwację pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: − rozpoznawanie specyficznych problemów i potrzeb człowieka

w róŜnych fazach jego Ŝycia, − dostosowywanie metod pracy do wieku oraz do sytuacji zdrowotnej,

rodzinnej i środowiskowej podopiecznego, − rozwiązywanie problemów, − współpracę w grupie, − nawiązywanie kontaktów z podopiecznymi, − okazywanie wraŜliwości na potrzeby i problemy człowieka oraz

gotowości niesienia pomocy, − opracowywanie scenariuszy zajęć terapeutycznych, − organizowanie róŜnych form arteterapii, − dobór metod arteterapii do indywidualnych potrzeb i moŜliwości

podopiecznych. Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod

sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Adamski F.: Rodzina wymiar społeczno-kulturowy. Wyd. UJ, Kraków 2002 Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 1996. Ayture-Scheele Z.: Origami - sztuka składania papieru. Wyd. Świat KsiąŜki, Warszawa 1994 Badora S., Czeredrecka B., Marzec D.: Rodzina i formy jej wspomagania. Impuls, Kraków 2001 Bettelheim B.: Cudowna i poŜyteczna. O znaczeniu i wartościach baśni. PIW, Warszawa 1985 Bissinger-Ćwierz U.: Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupą. Wyd. UMCS, Lublin 2002 Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi w RFN. INTERART, Warszawa 1995 Boczoń J., Toczyski W., Załuska M., Leś E.: Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim. BPS, Warszawa 1995 Borecka I..: Biblioterapia: terapia i praktyka. Wyd. UMK, Poznań 2001 Bradshaw J.: Zrozumieć rodzinę. IPZiT, Warszawa 1994 Borkowski M. (red.): Dziecko niepełnosprawne ruchowo. WSiP, Warszawa 1997 Davis. M. H.: Empatia - umiejętność współodczuwania. GWP, Gdańsk 1998 Dewhurst-Maddock O.: Terapia dźwiękiem. Jak osiągnąć zdrowie poprzez muzykę i śpiew. Studio Astropsychologii, Białystok 2001

35

Frieske K. W., Poławski P.: Opieka i kontrola. Elipsa, Warszawa 1995 Frieske K. W., Poławski P.: Opieka i kontrola. Instytucje wobec problemów społecznych. Śląsk, Katowice 1999 Geldard K., Geldard D.: Rozmowa która pomaga. GWP, Gdańsk 2004 Gimbel T.: Terapia kolorami. Studio Astropsychologii, Białystok 2001 Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Kraków 2003 Góralski A., (red): Metody badań pedagogicznych. WSPS, Warszawa 1994 GóŜycka A.: Rozwój i kształtowanie zainteresowań. PWN, Warszawa 1990 Górniewicz J., Kędzierska H. (red.): Systemowa pomoc rodzinie w procesie resocjalizacji i readaptacji społecznej. Wyd. UW-M, Olsztyn 2000 Jaroszuk Z., Czakon W.: Gry i metody. Scriptores scholarum, Lublin 1996 Kaczyńska W. (red.): O etyce słuŜb społecznych. IPSiR UW, Warszawa 1998 Kawulak T.: Marginalność i marginalizacja. PWN, Warszawa 1999 Kawczyńska-Butrym Z.: Niepełnosprawność - specyfika pomocy społecznej. BPS, Warszawa 1996 Kott T.: Zajęcia pozalekcyjne i terapia zajęciowa z osobami o obniŜonej sprawności umysłowej. Wyd. APS, Warszawa 2005 Kotlarska-Michalska A. (red.): Obszary pracy socjalnej w teorii i praktyce. Wyd. UAM, Poznań 2002 Leś E (red): Pomoc społeczna: od klientyzmu do partycypacji. Aspra-Jr, Warszawa 2002 Łobocki M.: Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych. Wyd. UJ, Kraków 2004 Mertz B. A.: Kolory, charakter i przeznaczenie. Filar, Warszawa 1996 Metera A.: Muzykoterapia, Muzyka w medycynie i edukacji. Metronom, Leszno 2002 Mikołajewicz W.: Praca socjalna jako działanie wychowawcze, BPS, Warszawa 1996 Nęcka Z.: Twórcze rozwiązywanie problemów. Wyd. Impuls, Kraków 1994. Nowak S.: Metodologia badań społecznych. PWN, Warszawa 1985 Nowicka-Kozioł (red.): Poczucie odpowiedzialności moralnej jako aspekt podmiotowy. Wyd. śak, Warszawa 2000 Olubiński A., Praca socjalna: Aspekty humanistyczne i pedagogiczne. Wyd. Akapit, Toruń 2004 Ornacka K.: Ewaluacja. Między naukami społecznymi i pracą socjalną. Wyd. IS UJ (Zeszyty Pracy Socjalnej – zeszyt 8) Kraków 2003 Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika społeczna: człowiek

36

w zmieniającym się świecie. Wyd. śak, Warszawa 1995 Płoch L.: Jak organizować czas wolny dzieci i młodzieŜy upośledzonej umysłowo. WSiP, Warszawa 1997 Polakowska-Kujawa J. (red.): Socjologia ogólna- wybrane problemy. PWN, Warszawa 2005 Paul-Cavallier F.J.: Wizualizacja. REBIS, Warszawa 2005 Ray V.: Jak się wzmocnić – przewodnik autoterapii, Wyd. Santorski, Warszawa 1994 Roine E.: Psychodrama. Wyd. Kontakt, Opole 1994 Singer P. (red): Przewodnik po etyce. KiW, Warszawa 2002 Skidmore R., A., Thackeray M. G.: Wprowadzenie do pracy socjalnej. BPS, Warszawa 1996 Seiwert L., J.: Jak organizować czas. PWN, Warszawa 1993 Skorek E., M.: Terapia pedagogiczna. Wyd. Impuls, Kraków 2004 Szczepankowska B., Mikulski J. (red.): Osoby niepełnosprawne w środowisku lokalnym. Wyrównywanie szans. Wyd. CB-RRON, Warszawa 1999 Szulc W.: Sztuka i terapia. CMDNSSN, Warszawa 1993 Tyszka Z., Rodzina we współczesnym świecie. Wyd. UAM, Poznań 2003 Tyszkowa M.: Aktywność i działalność dzieci i młodzieŜy. WSiP, Warszawa 1990 Wódz K.: Praca socjalna w środowisku zamieszkania. PWE, Warszawa 1996 Wiszniewski M.: Uzdrawiający taniec. Terapeutyczne zastosowanie ruchu i tańca. Studio Astropsychologii, Białystok 2003


37

POLITYKA SPOŁECZNA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić początki bezpośredniej interwencji państwa w politykę

gospodarczą i społeczną, − określić podstawowe cele i zadania polityki społecznej, rolę państwa

i innych podmiotów w kształtowaniu polityki społecznej, − określić źródła potrzeb ludzkich, − zanalizować zaleŜność między poziomem Ŝycia a jakością Ŝycia, − scharakteryzować wybrane modele i instrumenty polityki społecznej, − ocenić modele polityki społecznej pod względem ich przydatności, − określić rolę i zakres regulacji prawa międzynarodowego

i wspólnotowego w sferze polityki społecznej, − określić rolę i zadania jednostek samorządu terytorialnego

w zakresie polityki społecznej, − ocenić skuteczność lokalnej polityki społecznej, − określić rolę i pozycję organizacji pozarządowych w kształtowaniu

polityki społecznej, − scharakteryzować świadczenia emerytalne i rentowe, − scharakteryzować zasady systemu zabezpieczenia społecznego, − scharakteryzować przesłanki nabycia i utraty świadczeń socjalnych, − określić zasady organizacji pomocy społecznej w Polsce, − wykazać skutki wpływu polityki społecznej na pomoc społeczną, − scharakteryzować środki stosowane do realizacji zasady równości

i sprawiedliwości społecznej, − określić zasady funkcjonowania instytucji słuŜących ochronie praw

człowieka i obywatela, − określić kwestie społeczne występujące we współczesnym

społeczeństwie, − określić metody rozwiązywania istotnych kwestii społecznych, − zanalizować aktualne problemy społeczne w Polsce, − sklasyfikować przyczyny i skutki występowania problemów

rodzinnych, − skorzystać z przepisów prawa dotyczących pomocy społecznej,

ubezpieczeń społecznych oraz róŜnych źródeł informacji zawodowej.

38

Materiał nauczania 1. Przedmiot i geneza polityki społecznej Polityka społeczna jako nauka i działalność praktyczna. Geneza i współczesne kształtowanie się polityki społecznej. Doktryny polityki społecznej w Polsce. Powstanie nowoczesnej polityki społecznej i jej istota. Międzynarodowy wymiar polityki społecznej i gospodarczej. Zakres przedmiotowy polityki społecznej. Ćwiczenia: • Analizowanie określonych kwestii społecznych w ujęciu historycznym. • Określanie celów, podmiotów i obszarów zainteresowania polityki

społecznej.

2. Zadania polityki społecznej Związki polityki społecznej z innymi politykami. Jednostka, rodzina i grupa społeczna w kręgu zainteresowań polityki społecznej. Diagnozowanie ludzkich potrzeb. Zaspokajanie potrzeb społecznych przez państwo i instytucje w nim działające. Katalog potrzeb wymagających ingerencji: praca, bezpieczne warunki pracy, zabezpieczenie na wypadek niemoŜności zarobkowania, ochrona zdrowia, mieszkania, wypoczynek. WspółzaleŜność polityki społecznej i gospodarczej. Ćwiczenia: • Analizowanie potrzeb społecznych i sposobów ich zaspokajania. • Określanie zasad interwencji państwa w sferę potrzeb ludzkich. • Diagnozowanie potrzeb społecznych jednostki.

3. Podmioty polityki społecznej i zakres ich działa nia Rola i zadania krajowych i międzynarodowych podmiotów polityki społecznej. Samorząd terytorialny i jego rola w polityce społecznej. Skuteczność lokalnej polityki społecznej. Podstawowe regulacje prawa międzynarodowego, w tym prawa Wspólnoty Europejskiej, kształtujące politykę społeczną. Instytucje europejskiej polityki społecznej. Europejski Fundusz Społeczny. Organizacje pozarządowe i inne podmioty polityki społecznej.

39

Ćwiczenia: • Analizowanie zadań samorządu terytorialnego w zakresie polityki

społecznej i sposobów jej realizacji. • Analizowanie roli i zadań organizacji pozarządowych w zakresie

polityki społecznej. 4. Zabezpieczenie społeczne Systemy zabezpieczenia społecznego. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych. Świadczenia pienięŜne z tytułu choroby i macierzyństwa. Ubezpieczenia społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zaopatrzenie społeczne grup specjalnych – ubezpieczenia społeczne sędziów, Ŝołnierzy, rolników. Ubezpieczenia zdrowotne. Finansowanie bezrobocia, zasiłek dla bezrobotnych. System świadczeń rodzinnych. Pomoc społeczna jako metoda zabezpieczeniowa. Techniki zabezpieczenia społecznego. Efekty zabezpieczenia społecznego. Ćwiczenia: • Analizowanie instrumentów polityki społecznej w zakresie

zabezpieczenia społecznego. • Charakteryzowanie róŜnych form świadczeń socjalnych. • Analizowanie zasad udzielania świadczeń rentowych.

5. Prawa człowieka i obywatela w polityce społeczne j Prawa i wolności człowieka. Pojęcie równości i sprawiedliwości społecznej. Prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Historyczny rozwój prawa i obecny stan prawny. Gwarancje prawne i instytucjonalne praw człowieka w Polsce i na świecie. Rola prawa w polityce społecznej. Ćwiczenia: • Analizowanie praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych,

socjalnych i kulturalnych. • Analizowanie kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich. • Rozpoznawanie róŜnic w systemach zabezpieczenia społecznego

określonych krajów Unii Europejskiej.

6. Problemy i kwestie społeczne we współczesnym świecie Kwestie społeczne i problemy społeczne. Problemy społeczne w skali świata, regionów i państw oraz wspólnot lokalnych. Aktualne kwestie społeczne w Polsce: bezrobocie, ubóstwo, zjawiska patologii społecznej, dezorganizacja rodziny. Skala, struktura i społeczne skutki bezrobocia. Formy przeciwdziałania bezrobociu. Zatrudnienie socjalne. Poziom i styl

40

Ŝycia. Charakterystyka dochodów ludności. Pojęcie i zasięg ubóstwa. Zjawiska patologii społecznej. Problemy rodzinne. Dezorganizacja rodziny. Bariery edukacyjne. Mechanizmy i kierunki łagodzenia kwestii społecznych. Znaczenie profilaktyki w przeciwdziałaniu kwestiom społecznym. Istotne kwestie występujące w regionie i środowisku lokalnym. Wykluczenie społeczne. Ćwiczenia: • Porównywanie przyczyn powstawania problemów społecznych

w skali świata, regionów i państw oraz wspólnot lokalnych. • Analizowanie najistotniejszych problemów społecznych w skali gminy

oraz regionu. • Identyfikowanie grup społecznych naraŜonych na wystąpienie

problemu społecznego. • Analizowanie powiązań i zaleŜności między poszczególnymi

kwestiami społecznymi. • Ocenianie skali aktualnych problemów społecznych w Polsce

na podstawie materiałów prasowych. Środki dydaktyczne Roczniki statystyczne. Publikacje statystyczne. Raporty o rozwoju społecznym. Informatory o instytucjach świadczących usługi socjalne. Dokumenty, deklaracje i konwencje przyjęte przez organizacje międzynarodowe. Słowniki pojęć z dziedziny nauk społecznych. Encyklopedie specjalistyczne. Czasopisma zawodowe. Filmy o problematyce społecznej. Dzienniki ustaw, monitory i inne akty prawne. Uwagi do realizacji

Program nauczania przedmiotu Polityka społeczna obejmuje treści dotyczące podmiotów, instrumentów i zadań polityki społecznej oraz problemów i kwestii społecznych występujących we współczesnym świecie. Podczas realizacji programu szczególną uwagę naleŜy zwrócić na róŜne aspekty oddziaływania polityki społecznej, na zaspokajanie potrzeb jednostki i wybranych grup społecznych oraz na mechanizmy i instrumenty oddziaływania, zapobiegania i łagodzenia skutków poszczególnych problemów społecznych.

41

Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania podających i aktywizujących metod nauczania, takich jak: wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda projektów oraz ćwiczenia. Preferowanymi metodami prowadzenia zajęć powinny być: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków oraz ćwiczenia. W czasie ćwiczeń szczególną uwagę naleŜy zwrócić na rozpoznawanie problemów i badanie przypadków mających swoje odzwierciedlenie w aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz politycznej. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach do 15 osób.

Podczas ćwiczeń naleŜy wykorzystywać materiały statystyczne, artykuły z zawodowej prasy, dokumenty, akty prawne oraz literaturę z zakresu polityki społecznej i pokrewnych przedmiotów.

W realizacji programu pomocne mogą być wycieczki dydaktyczne do instytucji realizujących zadania polityki społecznej państwa.

W celu zmotywowania uczniów do prowadzenia obserwacji bieŜących wydarzeń z zakresu polityki społecznej, zwłaszcza na szczeblu gminy, nauczyciel powinien zaproponować tematy projektów, do opracowania w zespole lub indywidualnie, dotyczące rzeczywistych problemów i kwestii społecznych. W procesie kształcenia naleŜy kształtować cechy osobowości poŜądane u osoby pełniącej funkcję opiekuna.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:


1. Przedmiot i geneza polityki społecznej 4 2. Zadania polityki społecznej 5 3. Podmioty polityki społecznej i zakres ich działania 6 4. Zabezpieczenie społeczne 10 5. Prawa człowieka i obywatela w polityce społecznej 10 6. Problemy i kwestie społeczne we współczesnym świecie 21 Razem 56

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŜy przeprowadzać systematycznie, na podstawie określonych kryteriów.

42

Osiągnięcia uczniów moŜna oceniać na podstawie: − sprawdzianów pisemnych, − sprawdzianów ustnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej naleŜy przede wszystkim zwrócić uwagę na merytoryczną analizę poszczególnych kwestii społecznych, z uwzględnieniem zasad i zakresu działania podmiotów kształtujących politykę społeczną.

Obserwując pracę uczniów naleŜy zwracać uwagę na: − umiejętność współpracy w grupie, − umiejętność twórczego myślenia, − umiejętność argumentacji i doboru sposobów rozwiązywania

problemów. Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod

sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela. Literatura Auleytner J., Głąbicka K.: Polskie kwestie socjalne na przełomie wieków. WSP TWP, Warszawa 2000 Auleytner J., Głąbicka K.: Polityka społeczna pomiędzy opiekuńczością a pomocniczością. WSP TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka społeczna. Teoria i organizacja. WSP TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka społeczna, czyli ujarzmianie chaosu socjalnego. WSP TWP, Warszawa 2002 Auleytner J.: Polska polityka społeczna. Kreowanie ładu społecznego. TWP WSP, Warszawa 2005 Bajan K.: Polityka gospodarcza i społeczna (polska w Unii Europejskiej). Wyd. NWSK, Łódź 2005 Balcerzak-Paradowska B. (red.): Praca i polityka społeczna wobec wyzwań integracji. IPiSS, Warszawa 2003 Brodecki Z. (red.): Ochrona praw jednostki. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjalna. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004 Ćwiertniak B. M. (red.): Prawo pracy. Zabezpieczenie społeczne - z aktualnych zagadnień. WSZiA, Opole 2001 Frąckiewicz-Wronka A (red.): Samorządowa polityka społeczna. Elipsa, Warszawa 2000 Głąbicka .K.: Polityka społeczna w Unii Europejskiej, aspekty aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2001

43

Golianowska S.: Polityka społeczna – koncepcje, instytucje, koszty. Poltext, Warszawa 2000 Golinowska S. (red.): Polska bieda II: kryteria, ocena, przeciwdziałanie. IPiSS, Warszawa 1997 Golinowska S.: Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. PWN, Warszawa 1994 Gorczycka E.: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych. Wyd. PC, Częstochowa 1992 Januszek H. (red.): Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia gospodarki rynkowej - szanse i zagroŜenia. Wyd. AE, Poznań 2002 Jarosz A.: Polityka społeczna. Wyd. PWSZ, Jarosław 2000 Jończyk J.: Zabezpieczenie społeczne. Aspra Jr, Zakamycze 2001 KsięŜopolski M.: Polityka społeczna, wybrane problemy porównań międzynarodowych. Wyd. Śląsk, Katowice 1999 Kowalak T.: Marginalność i marginalizacja społeczna. PWN, Warszawa 1999 KsięŜopolski M.: Modele polityki społecznej. IPiSS, Warszawa 1999 Kurzynowski A (red.): Polityka społeczna, SGH – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006 Lisowski A.: Badanie potrzeb społecznych. BPS, Warszawa 1996 Leoński Z.: Samorząd terytorialny w RP. Wyd. INFOR, Warszawa 1999 Podolski K., Turnowiecki W.: Polityka społeczna. Wyd. UG, Gdańsk 2001 Ponikowski B., Zarzeczny J.: Uwarunkowania współczesnej polityki społecznej. Wyd. UW, Wrocław 2002 Przymeński A: Bezdomność jako kwestia społeczna w Polsce współczesnej. Wyd. AE, Poznań 2001 Ratyński W.: Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce. Difin, Warszawa 2003 Rysz-Kowalczyk B. (red.): Leksykon polityki społecznej. Aspra-Jr, Warszawa 2002 Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B. (red.): Wokół teorii polityki społecznej. IPS, Warszawa 2003 Salwa Z.: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2006 Sokołowski T.: Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wyd. Zarys, Warszawa 2004 Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysły, inicjatywy. Oficyna Naukowa, Warszawa 2002

44

Zieliński T.: Obywatel - jego wolności i prawa: zbiór studiów przygotowanych z okazji X-lecia Urzędu rzecznika Praw Obywatelskich. Łódź: Agencja „Master”, Warszawa 1998 Polityka społeczna, miesięcznik – IPiSS. Praca i zabezpieczenie społeczne – miesięcznik – PWE. Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

45

PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłuŜyć się podstawowymi pojęciami z zakresu prawa

i ekonomiki, − skorzystać z róŜnych źródeł prawa, − posłuŜyć się przepisami prawa cywilnego, rodzinnego

i opiekuńczego, prawa pracy oraz prawa o ubezpieczeniach społecznych,

− posłuŜyć się przepisami kodeksu administracyjnego w zakresie niezbędnym do stosowania ustaw: o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, o rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych,

− określić prawa i obowiązki osób niepełnosprawnych oraz osób z zaburzeniami psychicznymi,

− wykorzystać przepisy prawa w działalności zawodowej, − przewidzieć skutki prawne określonych działań, − określić rolę prawa w kształtowaniu relacji rodzinnych, − sporządzić podstawowe pisma stosowane w postępowaniu

administracyjnym, − zanalizować procedurę administracyjną obowiązującą w sprawach

dotyczących pomocy społecznej, − udzielić pomocy osobie niesamodzielnej w rozwiązaniu problemów

prawnych, − sporządzić na Ŝyczenie podopiecznego pisma w sprawach

urzędowych, − wyjaśnić zasady działania mechanizmu rynkowego w gospodarce, − określić formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw, − zastosować przepisy prawa z zakresu ochrony danych osobowych, − dochować tajemnicy słuŜbowej, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, − określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy, − rozpoznać zagroŜenia związane z wykonywaną pracą, − określić skutki oddziaływania negatywnych czynników w środowisku

pracy, − zastosować środki ochrony indywidualnej,

46

− zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją ochrony przeciwpoŜarowej,

− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − określić zasady podejmowania i prowadzenia działalności

gospodarczej, − wykorzystać techniki informatyczne w zakresie wspomagającym

pracę opiekunki środowiskowej.

Materiał nauczania 1. Normy prawne i przepisy prawa Adresaci przepisów prawa. Stosunki i zdarzenia prawne. Przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz prawa o ubezpieczeniach społecznych. Przepisy prawa międzynarodowego dotyczące praw człowieka. Ćwiczenia: • Analizowanie przepisów prawa dotyczących pomocy społecznej,

rehabilitacji, zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zdrowia psychicznego, praw i wolności człowieka.

2. Prawo cywilne i post ępowanie cywilne Osoby fizyczne i osoby prawne. Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych. Rodzaje, formy i przesłanki waŜności czynności prawnych. Przedstawicielstwo ustawowe a pełnomocnictwo. Ubezwłasnowolnienie i jego skutki. Pojęcie zobowiązania. Sposoby zawierania umów. Czyny niedozwolone. Prawa rzeczowe. Ochrona własności. Testament a dziedziczenie ustawowe. Wydziedziczenie, zachowek. Ćwiczenia: • Analizowanie przyczyn i skutków ubezwłasnowolnienia na podstawie

opisu przypadków.

3. Prawo rodzinne i opieku ńcze Powstanie i ustanie małŜeństwa, prawa i obowiązki małŜonków, stosunki majątkowe między małŜonkami. Status prawny dziecka. Władza rodzicielska. Przysposobienie i jego skutki. Opieka i kuratela, przedstawiciel ustawowy. Obowiązek alimentacyjny.

47

Ćwiczenia: • Analizowanie wzajemnych relacji między rodzicami a dziećmi oraz

między przysposabiającym a przysposobionym. • Wykazywanie róŜnic między opieką i kuratelą oraz między opieką

prawną i opieką faktyczną. 4. Prawo administracyjne Administracja rządowa i samorządowa. Pomoc społeczna w strukturze administracyjnej. Świadczenia pomocy społecznej. Terminy załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym. Decyzja, postanowienie i ugoda administracyjna. Odwołanie a zaŜalenie. Postępowanie w sprawach skarg i wniosków. Postępowanie przed sądem administracyjnym. Postępowanie w sprawie udzielania świadczeń pomocy społecznej. Ćwiczenia: • Sporządzanie podstawowych dokumentów dotyczących pomocy

społecznej na podstawie obowiązujących wzorów. • Wykazywanie róŜnicy pomiędzy niezdolnością do pracy

a niepełnosprawnością, dodatkiem pielęgnacyjnym a zasiłkiem pielęgnacyjnym.

5. Rynek pracy, prawo pracy, bhp Cechy gospodarki rynkowej. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw. Pojęcie rynku pracy. Instytucje rynku pracy. Prawne środki interwencji państwa w sferze zatrudnienia. Nawiązanie i ustanie stosunku pracy. Ochrona powszechna i szczególna stosunku pracy. Instytucje ochrony pracy. Odpowiedzialność pracownicza. Tajemnica zawodowa i tajemnica słuŜbowa. Ochrona danych osobowych. Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ochrona przeciwpoŜarowa. Ćwiczenia: • Sporządzanie dokumentów związanych z zatrudnieniem. • Określanie skutków naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia

chronionych danych osobowych z wykorzystaniem aktów prawnych. • Analizowanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

spoczywających na pracodawcy i pracowniku. • Sporządzanie listy środków ochrony indywidualnej, z których powinna

korzystać opiekunka środowiskowa. • Identyfikowanie znaków ewakuacyjnych w środowisku pracy.

48

6. Ergonomia pracy Ergonomiczna analiza uciąŜliwości pracy. Charakterystyka procesu pracy. ObciąŜenie pracą i jego rodzaje. Rzeczowe czynniki środowiska pracy. Społeczne czynniki środowiska pracy. Kształtowanie stanowiska pracy. Ćwiczenia: • Analizowanie skutków pracy w nieergonomicznych warunkach. • Opracowywanie załoŜeń organizacji stanowiska do wykonywania

zabiegów higienicznych z uwzględnieniem wymagań ergonomii. • Sporządzanie wykazu czynników szkodliwych i zagroŜeń

występujących w środowisku pracy opiekunki środowiskowej. 7. Podejmowanie i prowadzenie działalno ści gospodarczej Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej. Koncesja, zezwolenie i działalność regulowana. Ćwiczenia: • Opracowywanie dokumentacji niezbędnej do rozpoczęcia działalności

gospodarczej. • Sporządzanie planu budŜetu gospodarstwa domowego.

8. Technologia informacyjna Prawne aspekty stosowania technologii informacyjnej. Funkcje i uŜytkowanie systemów operacyjnych przydatnych w pracy opiekunki. Sieci komputerowe lokalne i rozległe. Oprogramowanie wspomagające uczenie się i nauczanie. Komunikacja w sieci internetowej. Ćwiczenia: • Korzystanie z programów komputerowych wspomagających pracę

opiekunki. • Redagowanie dokumentów, pism i notatek słuŜbowych. • Wyszukiwanie w Internecie informacji dotyczących pracy opiekunki. • Posługiwanie się programami multimedialnymi. • Sporządzanie korespondencji w imieniu osoby niesamodzielnej.

Środki dydaktyczne Akty prawne. Komentarze do aktów prawnych. Zbiory orzeczeń. Kazusy prawne. Dokumenty dotyczące praw człowieka.

49

Dane statystyczne. Teksty prasowe. Wzory pism, formularze. Wzory pism procesowych. Publikacje organów rządowych i samorządowych. Oprogramowanie wspomagające świadczenie usług socjalnych. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki obejmuje zintegrowane treści z zakresu róŜnych gałęzi prawa, zasad ekonomiki, bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii oraz technologii informacyjnej stosowanej w pracy opiekunki środowiskowej.

Celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniów z podstawowymi pojęciami z zakresu prawa i ekonomii, wykazanie zaleŜności między prawem a ekonomią oraz wpływem obu dziedzin na sposób wykonywania obowiązków opiekunki środowiskowej. Najistotniejsze z punktu widzenia realizacji celów kształcenia są zagadnienia dotyczące przepisów prawnych dotyczących rodziny, przyczyn i skutków ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej oraz przepisów i procedur administracyjnych. Realizując program naleŜy równieŜ zwrócić uwagę na stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej, a takŜe na kształtowanie ergonomicznych warunków pracy.

Osiągnięcie zaplanowanych celów wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wykład informacyjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przewodniego tekstu, metoda przypadków. NaleŜy równieŜ zaplanować wykonywanie przez uczniów ćwiczeń praktycznych z wykorzystaniem tekstów źródłowych.

Podczas realizacji programu naleŜy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności myślenia w kategoriach prawnych, analizowania i interpretowania norm prawnych oraz odwoływania się do tekstów źródłowych. Zaleca się korzystanie z opisu przypadków przedstawiających rzeczywiste sytuacje i problemy dotyczące stosowania prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa administracyjnego i socjalnego. NaleŜy równieŜ zwrócić uwagę na prawne konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia chronionych danych osobowych.

NaleŜy podkreślać, Ŝe wiedza z zakresu prawa umoŜliwia zrozumienie mechanizmów i zasad funkcjonowania państwa oraz ułatwia uczestniczenie w Ŝyciu społecznym. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w programie stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń moŜe być rozszerzony w zaleŜności od potrzeb edukacyjnych i moŜliwości szkoły. Ćwiczenia powinny być

50

prowadzone w 15 osobowych grupach, w odpowiednio wyposaŜonej pracowni dydaktycznej oraz w pracowni komputerowej.

W czasie ćwiczeń uczniowie powinni korzystać z podstawowych źródeł informacji, jak: Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, kodeksy, podręczniki, czasopisma, komentarze prawnicze i zasoby Internetu oraz z programów komputerowych wspomagających pracę opiekunki i programów multimedialnych.



1. Normy prawne i przepisy prawa 2

2. Prawo cywilne i postępowanie cywilne 6

3. Prawo rodzinne i opiekuńcze 6

4. Prawo administracyjne 6

5. Rynek pracy, prawo pracy, bhp 10

6. Ergonomia pracy 8

7. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej 4

8. Technologia informacyjna 14

Razem 56

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych.


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceny sprawdzianów ustnych powinny dotyczyć: posługiwania się terminologią z zakresu prawa i ekonomii, merytorycznej jakości wypowiedzi, precyzji, jasności i logiki wypowiedzi.

W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów zaleca się stosowanie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych: z zadaniami krótkiej odpowiedzi

i z zadaniami wielokrotnego wyboru, − obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

51

Podczas obserwacji pracy uczniów naleŜy zwracać uwagę na: − określanie roli i znaczenia prawa, − korzystanie aktów prawnych regulujących problemy podopiecznego, − redagowanie pism urzędowych, − stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − organizowanie stanowiska pracy, − aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajęciach.

W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów, naleŜy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Boć J. (red.): Prawo administracyjne. VERBA, Lublin 2004 Borkowski L, Krajewski R., Szymański S.: Komentarz do ustawy o pomocy społecznej wraz ze zbiorem przepisów wykonawczych. Wydawnictwo Prawnicze „Leges”, Warszawa 2006 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjalna. Wyd. LexisNexi, Warszawa 2004 Ciepła H., Czech B., Dąbrowski S., Domińczyk T., Pietrzykowski H., Strus Z., Sychowicz M., Wypiórkowicz A.: Kodeks cywilny. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, tom I i II. Wyd. LexisNexi, Warszawa 2005 Cyrson E.: Kompendium wiedzy o gospodarce. PWN, Poznań-Warszawa 2000 Drozd A.: Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz. Wzory pism i przepisy. Wyd. LexisNexi, Warszawa 2006 Florek L., Zieliński T.: Prawo pracy. Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2004 Jończyk J.: Prawo zabezpieczenia społecznego. Wyd. LexisNexi, Kraków 2003 Kluszczycka Z., Koczur W., Rubel K., Szpor G., Szumlicz T.: System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe. Wyd. LexisNexi, Warszawa 2004 Korenik D., Korenik S.: Podstawy finansów. PWN, Warszawa 2004 Korycki S., Kuciński J. (red.): Zarys prawa. Wyd. LexisNexi, Warszawa 2006 Krajewski R.: Podstawy prawa rodzinnego. KiW, Warszawa 2003 Krajewski R., Mielczarek A.: Polskie prawo pomocy społecznej. Zarys problematyki. Wyd. Leges, Warszawa 2006 Marciniak S. (red.): Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. PWN, Warszawa 2005 Paprzycki L. (red.): Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz. Wyd. LexisNexi, Kraków 2000

52

Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem. Oficyna wydawnicza BRANTA, Warszawa 2002 Radwański Z.: Prawo cywilne - część ogólna. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003 Salwa Z.: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2004 Siedlecki W., Świeboda Z.: Postępowanie cywilne. Zarys wykładu. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2003 Sierpowska I.: Prawo pomocy społecznej. Zakamycze, Warszawa 2006 Wierzbowski M. (red.): Prawo administracyjne. Zakamycze, Warszawa 2000 Winiarz J., Gajda J.: Prawo rodzinne. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2001 Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K.: Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2002 Wójtowicz W. (red.): Prawo podatkowe. Wyd. Branta, Bydgoszcz 2005 Ura E.: Prawo administracyjne. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004 Ziółkowska W.: Finanse publiczne; Teoria i zastosowanie. WWSB, Warszawa 2000 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

53

PRACOWNIA KOMPLEKSOWEJ OPIEKI Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− wykonać zabiegi higieniczne związane z utrzymaniem higieny

osobistej podopiecznego zgodnie z zasadami, −−−− wykonać czynności związane z utrzymaniem higieny otoczenia

podopiecznego, −−−− zapobiec powikłaniom związanym z brakiem higieny osobistej

podopiecznego, −−−− dobrać i przeprowadzić ćwiczenia rekreacyjne odpowiednie do wieku

i sprawności fizycznej podopiecznego, −−−− wykonać pomiary parametrów Ŝyciowych organizmu: ciepłoty ciała,

tętna, oddechu, ciśnienia krwi, −−−− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia zdrowia i Ŝycia, −−−− zastosować sprzęt i udogodnienia techniczne ułatwiające

podopiecznemu samodzielne funkcjonowanie, −−−− zapewnić wygodę i poczucie bezpieczeństwa podopiecznemu, −−−− zastosować zasady prawidłowego Ŝywienia i przygotowywania

posiłków, −−−− zastosować róŜne rodzaje diet zgodnie z zaleceniami dietetyka, −−−− opracować jadłospis dla podopiecznego, −−−− zastosować obowiązujące normy współdziałania w grupie, −−−− nawiązać i utrzymać kontakt z podopiecznym i jego rodziną, −−−− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, −−−− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, −−−− zorganizować i ocenić własną pracę. Materiał nauczania

1. Higiena ciała podopiecznego

Higiena ciała podopiecznego leŜącego w łóŜku. Pielęgnowanie jamy ustnej. Higiena włosów i skóry głowy. Ćwiczenia rekreacyjne odpowiednie do wieku i moŜliwości podopiecznego. Ćwiczenia: • Wykonywanie toalety całego ciała w łóŜku. • Wykonywanie kąpieli w wannie i pod prysznicem. • Wykonywanie zmiany bielizny osobistej i pościelowej

u podopiecznego niesamodzielnego.

54

• Wykonywanie zmiany pieluchomajtek w zaleŜności od potrzeby. • Stosowanie sposobów zapobiegania odleŜynom u podopiecznego

pozostającego w niezmienionej pozycji przez dłuŜszy czas. • Mycie głowy i czesanie włosów. • Wykonywanie toalety jamy ustnej. • Wykonywanie mycia zębów u podopiecznego niesamodzielnego. • Utrzymywanie w czystości protez zębowych. • Obcinanie paznokci u rąk i nóg. • Wykonywanie ćwiczeń rekreacyjnych podtrzymujących sprawność

fizyczną podopiecznego. 2. Higiena otoczenia podopiecznego Słanie łóŜka i zmiana bielizny pościelowej. Zmiana bielizny osobistej. Utrzymanie czystości w otoczeniu podopiecznego. Ćwiczenia: • Słanie łóŜka pustego. • Słanie łóŜka z podopiecznym unieruchomionym. • Wykonywanie zmiany bielizny pościelowej. • Wykonywanie zmiany bielizny osobistej. • Pomaganie podopiecznemu niesamodzielnemu w ubieraniu

i rozbieraniu się. • Zapewnianie higienicznych warunków w najbliŜszym otoczeniu

podopiecznego. 3. Higiena Ŝywienia Zasady racjonalnego Ŝywienia. Znaczenie prawidłowego odŜywiania dla funkcjonowania organizmu. Rodzaje diet leczniczych. Zasady przygotowywania i podawania posiłków. Karmienie podopiecznego niesamodzielnego. Ćwiczenia: • Opracowywanie jadłospisu dla osoby starszej zgodnie z zaleceniami

dietetyka. • Przygotowywanie posiłków dietetycznych. • Karmienie i pojenie podopiecznego niesamodzielnego.

4. Udzielanie pierwszej pomocy Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy. Ocena stanu poszkodowanego. Postępowanie w przypadku utraty przytomności. Zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku omdleń, urazów, złamań, krwotoków, oparzeń, napadu drgawek, ukąszenia i uŜądlenia.

55

Postępowanie w przypadku ciała obcego w jamach ciała. Algorytm postępowania reanimacyjnego. Apteczka pierwszej pomocy. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie stanu zagroŜenia Ŝycia. • Układanie poszkodowanego w pozycji ustalonej. • Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia. • Udzielanie pierwszej pomocy w napadzie padaczkowym. • Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku ukąszenia i uŜądlenia. • Zaopatrywanie róŜnego rodzaju ran. • Unieruchamianie złamań kości długich. • Tamowanie krwotoków zewnętrznych. • Wykonywanie zabiegów reanimacyjnych. • Kompletowanie apteczki pierwszej pomocy.

Środki dydaktyczne Tablica, pisaki. Foliogramy na temat pierwszej pomocy oraz zasad prawidłowego Ŝywienia. Prezentacje multimedialne na temat pierwszej pomocy. Algorytmy wykonania zabiegów. Algorytmy postępowania reanimacyjnego. Filmy dydaktyczne z zakresu pierwszej pomocy. Fantomy do zabiegów reanimacyjnych. Maski jednorazowe do reanimacji. BandaŜe, chusta trójkątna, kompresy, gaziki. Aparaty do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi. ŁóŜka, materace, szafki przyłóŜkowe. Materace przeciwodleŜynowe. Bielizna osobista i pościelowa, ręczniki. Pojemnik na brudną bieliznę. Fantomy do pielęgnacji. Przybory higieniczne i toaletowe. Miski, rynienki. Kaczki, baseny. Rękawiczki lateksowe. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu przedmiotu Pracownia kompleksowej opieki jest przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych związanych z kompleksową opieką nad podopiecznym w warunkach domowych oraz w placówkach opiekuńczych.

56

Realizując program nauczania naleŜy szczególną uwagę zwrócić na kształtowanie umiejętności, takich jak: − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

wymagań ergonomii, − stosowanie róŜnych technik i metod wykonywania zabiegów

higienicznych u podopiecznego i w jego otoczeniu, − stosowanie sposobów zapewnienia podopiecznemu wygody

i bezpieczeństwa, − prowadzenie zajęć rekreacyjnych, − stosowanie róŜnych technik przygotowywania posiłków, − udzielanie pierwszej pomocy.

Program nauczania powinien być realizowany w korelacji z takimi przedmiotami, jak: Psychologia, Metodyka pracy z podopiecznym, Zajęcia praktyczne.

Dominującymi metodami nauczania – uczenia się powinny być wykład informacyjny, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia przedmiotowe oraz dyskusja dydaktyczna.

Podczas wykonywania ćwiczeń szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: cele, zasady i technikę wykonywania zabiegów oraz przygotowanie niezbędnych przyborów do wykonywania ćwiczeń.

Treści programowe dotyczące udzielania pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia powinny być realizowane zgodnie z obowiązującymi procedurami. NaleŜy zwrócić szczególną uwagę na ocenę stanu poszkodowanego i odpowiedni dobór sposobu udzielania pomocy do sytuacji podopiecznego oraz poszkodowanego w wypadku. Ćwiczenia powinny być realizowane w pracowni higieny osobistej

i pracowni pierwszej pomocy. Powinny być prowadzone w grupach liczących do 15 osób. Zaleca się, aby ćwiczenia były wykonywane indywidualnie lub w 2-3 osobowych zespołach. Czas przeznaczony na ćwiczenia powinien być dostosowany do moŜliwości ucznia. Podczas wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien obserwować pracę kaŜdego ucznia oraz zwracać uwagę na staranność i dokładność wykonania zadania. NaleŜy stworzyć moŜliwość wielokrotnego powtarzania trudnych elementów lub całego zabiegu i zapewnić uczniowi dodatkowe konsultacje.

57


Lp. Działy tematyczne

Orientacyjna liczba godzin

1. Higiena ciała podopiecznego 46 2. Higiena otoczenia podopiecznego 30 3. Higiena Ŝywienia 18 4. Udzielanie pierwszej pomocy 18

Razem 112

Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów naleŜy prowadzić systematycznie, na podstawie określonych kryteriów.

W wyniku procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów uzyskuje się informacje dotyczące poziomu i zakresu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

Kontrola i ocena osiągnięć uczniów moŜe być dokonywana na podstawie: −−−− sprawdzianów ustnych i pisemnych, −−−− obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas obserwacji osiągnięć uczniów naleŜy zwracać uwagę na: − przygotowanie stanowiska pracy, − sprawność wykonywania zabiegów zgodnie z zasadami i algorytmem

postępowania, − umiejętność pracy w zespole, − aktywność ucznia na zajęciach, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów naleŜy uwzględnić wyniki sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz poziom wykonania ćwiczeń. Literatura Bass D., Baker R.: Pierwsza pomoc i opieka domowa. Poradnik rodzinny. RM, Warszawa 2006 Buchfelder A., Buchfelder M.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2008 Budynek M., Nowacki C.: Opatrywanie ran. Wiedza i umiejętności. Makmed, 2008

58

Chsząszczewska A.: BandaŜowanie. PZWL, Warszawa 2006 Ciborowska H., Rudnicka A.: śywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 2007 Ciechaniewicz W (red): Pielęgniarstwo. PZWL, Warszawa 2006 Dison N.: Technika zabiegów pielęgniarskich. PZWL, Warszawa 1988 Gertig H., Przystawski J.: Bromatologia. Zarys nauki o Ŝywności Ŝywieniu. PZWL, Warszawa 2007 Giedliczka O. (red): Zasady postępowania w obraŜeniach ciała. Medycyna Praktyczna, Kraków 1993 Hastings D.: Chory w domu. Wskazówki, porady, zalecenia. Świat ksiąŜki, Warszawa 1997 Jakubaszko J. (red): ABC postępowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Górnicki , Wrocław 2006 Jakubaszko J.: ABC resuscytacji. Wydawnictwo Medyczne Górnicki, Wrocław 2006 Jakubaszko J. : Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wrocław 2003 Jarosz M., Dzieniszewski J.: śywienie osób w wieku starszym. PZWL, Warszawa 2008 Kawczyńska-Butrym Z.: Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość. Makmed, Lublin 2008 Kierbiński Cz.: śywienie a zdrowie PZWL, Warszawa 1990 Kunachowicz H., Nadolska J., Iwanow K., Przygoda B.: Wartość odŜywcza wybranych produktów spoŜywczych i typowych potraw. PZWL Warszawa 2007 Lubczyńska-Kowalska W.: śywienie ludzi zdrowych oraz diety w wybranych chorobach wewnętrznych. Wydawnictwo AM Wrocław 2002 Mikołajczak J, Wyka J, Bernat J.: Co łatwo wiedzieć o diecie łatwo strawnej?. MedPharm, 2007 Mikołajewska E., Krajewska-Kułak E.: Osoba cięŜko chora lub niepełnosprawna w domu. Poradnik dla opiekunów. PZWL, Warszawa 2008 Nowicka A (red): Wybrane problemy osób starszych. Impuls. 2006 Stępińska., Szajewski T.: Pierwsza pomoc. KsiąŜka, która ratuje Ŝycie. Marek Łebkowski, 2006 Studio M. Łebkowskiego: Pierwsza pomoc. Prószyński i Ska, Warszawa 2006 Zachradniczek K.: Pielęgniarstwo. PZWL, Warszawa 2006 Wykaz literatury naleŜy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

59

JĘZYK MIGOWY

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące surdopedagogiki, − zdefiniować pojęcia niesłyszący, słabo słyszący, osoba z resztkami

słuchu, − określić podstawowe problemy osób niesłyszących i słabo słyszących, − posłuŜyć się podstawowymi pojęciami dotyczącymi języka migowego, − określić metody porozumiewania się osób z wadą słuchu, − scharakteryzować niewerbalne sposoby komunikacji, − określić zasady i reguły posługiwania się językiem migowym, − rozpoznać polski alfabet palcowy, − posłuŜyć się liczebnikami głównymi, porządkowymi, − rozpoznać podstawowe znaki ideograficzne (pojęciowe) oraz technikę

ich stosowania, − zidentyfikować fonogesty, − zastosować mimikę i pantomimikę w procesie porozumiewania się, − zastosować zasady systemu językowo-migowego, − odczytać proste wypowiedzi w języku migowym, − sformułować proste wypowiedzi w języku migowym, − posłuŜyć się językiem migowym w stopniu umoŜliwiającym rozumienie

oraz formułowanie nieskomplikowanych wypowiedzi. Materiał nauczania 1. Podstawy surdopedagogiki Podstawowe pojęcia z zakresu surdopedagogiki. Klasyfikacja osób z uszkodzonym słuchem: niesłyszący, słabo słyszący, osoba z resztkami słuchu. Rewalidacja osób z uszkodzeniem narządu słuchu. Zasady rehabilitacji osób niesłyszących. Ćwiczenia: • Symulowanie dialogu osoby słyszącej z niesłyszącą. • Opracowywanie scenariusza rozmowy z osobami niesłyszącymi. • Opracowywanie scenariusza rozmowy dotyczącej wykonywania

czynności dnia codziennego. • Opracowywanie scenariusza inscenizacji dotyczącej trudności

w przekazie komunikatów werbalnych i niewerbalnych.

60

• Opracowywanie scenariusza inscenizacji dotyczącej trudności w odbiorze komunikatów werbalnych i niewerbalnych.

• Porównywanie sposobów porozumiewania się osób niesłyszących i słabo słyszących.

2. Teoria j ęzyka migowego Podstawowe pojęcia: język migany, język migowy, daktylografia, ideografia. Metody porozumiewania się osób z wadą słuchu. Zasady i reguły pomocnicze stosowane w systemie językowo-migowym. Kultura wypowiedzi w języku migowym. Ćwiczenia: • Stosowanie znaków daktylograficznych, podczas poznawania

nowych osób. • Opracowywanie inscenizacji dotyczącej powitania wyraŜanego mimiką

i gestem. • Tłumaczenie tekstu na język migowy. • Opracowywanie tekstu w języku migowym z zastosowaniem zasad

systemu językowo – migowego.

3. Język migowy w praktyce Język migowy a odczytywanie mowy z ust. Fonogesty. Mimika i pantomimika. Synergizm wzrokowo-słuchowy. Daktylografia: znaki liter, liczebników głównych, porządkowych, dwuznaków, działań arytmetycznych, skrótów. Ideografia: znaki podstawowe, znaki związane z problemami Ŝycia codziennego. Środki i zasady porozumiewania się niesłyszących (mowa, pismo, fonografia, alfabet palcowy, gestykulacja, język migowy, system językowo-migowy). Ćwiczenia: • Odegranie roli osoby niesłyszącej. • Prezentowanie inscenizacji obrazującej utrudnienia w przekazie

komunikatów werbalnych i niewerbalnych. • Prezentowanie inscenizacji obrazującej utrudnienia w odbiorze

komunikatów werbalnych i niewerbalnych. • Prezentowanie inscenizacji obrazującej dokonywanie zakupów. • Prowadzenie rozmowy na temat czynności wykonywanych w kuchni. • Prowadzenie rozmowy na temat wykonywania czynności dnia

codziennego.

61

Środki dydaktyczne Scenariusze zajęć. Prezentacje multimedialne. Filmy dydaktyczne o komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Magnetofon, odtwarzacz CD, radio. Kasety, płyty CD. Stopery. Opisy przypadków. Teksty do tłumaczenia. Czasopisma specjalistyczne. Słownik języka migowego. Uwagi o realizacji

Program nauczania obejmuje treści dotyczące surdopedagogiki oraz zasad i reguł posługiwania się językiem migowym. Program powinien być realizowany w korelacji z takimi przedmiotami jak: Psychologia, Pedagogika, Metodyka pracy z podopiecznym, Zajęcia praktyczne przede wszystkim podczas współpracy z podopiecznym niesłyszącym. Przedmiotem nauczania jest klasyczny język migowy, funkcjonujący równolegle z mową, tworząc system językowo-migowy. Wersja ta pozwala jednocześnie na przekaz i odbiór treści drogą słuchową i wzrokową. Zajęcia powinny być prowadzone w odpowiednio wyposaŜonych pracowniach dydaktycznych. Proponuje się, aby zajęcia odbywały się w grupach do 10 osób, zgodnie z obowiązującymi metodami nauczania języka migowego. Grupy mogą być podzielone na zespoły dwu - trzy osobowe. W trakcie realizacji programu naleŜy zwrócić uwagę na zasady i reguły pomocnicze stosowane w systemie językowo-migowym (język migowy a odczytywanie mowy z ust). Nauczyciel powinien przypomnieć uczniom podstawowe zasady obowiązujące w kontakcie z osobami niesłyszącymi.

W procesie kształcenia wskazane jest stosowanie aktywizujących metod nauczania, takich jak: metoda inscenizacji, przypadków, gry dydaktyczne, dyskusja dydaktyczna oraz ćwiczenia. Zaleca się organizowanie wycieczek dydaktycznych do placówek dla osób niesłyszących.

Program naleŜy realizować w pracowni wyposaŜonej w techniczne środki kształcenia: telewizor, odtwarzacz kaset video, CD, DVD, radio, magnetofon. Podczas ćwiczeń uczeń powinien opanować umiejętności porozumiewania się w języku migowym. Nauczyciel powinien obserwować wykonywane przez ucznia gesty i korygować najczęściej popełniane błędy w czasie rozmowy. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na kulturę wypowiedzi w języku migowym.

62


Lp. Działy tematyczne

Orientacyjna liczba godzin

1. Podstawy surdopedagogiki 6 2. Teoria języka migowego 6 3. Język migowy w praktyce 16

Razem 28 Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzać pewne zmiany, w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osi ągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny uwzględniać zakres i stopień opanowania wiadomości i umiejętności zawartych w szczegółowych celach kształcenia.

Do sprawdzania osiągnięć uczniów stosuje się: − sprawdziany ustne i pisemne, − obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Sprawdzanie naleŜy prowadzić w trakcie i po realizacji ćwiczeń. W czasie obserwacji nauczyciel powinien zwracać uwagę na: − kulturę wypowiedzi w języku migowym, − stosowanie zasad posługiwania się językiem migowym, − odczytywanie i formułowanie wypowiedzi w języku migowym.

Przedmiotem oceny powinna być równieŜ aktywność uczniów w trakcie ćwiczeń oraz umiejętność współpracy w grupie.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów naleŜy uwzględnić wyniki sprawdzianów ustnych oraz poziom wykonania ćwiczeń.

Literatura Bouvet D.: Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego. WSiP, Warszawa 1996 Csany Y.: Słuchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. WSiP, Warszawa 1994 Dryden G., Vos J.: Rewolucja w uczeniu. Moderski i S-ka, Poznań 2000 Hendzel Pankowska.: Słownik polskiego języka miganego. Wydawnictwo „Rakiel”, Olsztyn 2000

63

Pankowska K.: Edukacja przez dramę. WSiP, Warszawa 1997 Pankowska K.: Pedagogika dramy. Teoria i praktyka. Wyd. Akademickie ”śak”, Warszawa 2000 Pietrzak W.: Język migany w szkole. Część 2. WSiP, Warszawa 2004 Prałat - Pyrzewicz I., Bajewska J.: Język migany w szkole. Część 3. WSiP, Warszawa 2004 Sękowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. PWN, Warszawa 2001 Szczepankowski B.: Niesłyszący – głusi - głuchoniemi. Wyrównywanie szans. WSiP, Warszawa 1999 Szczepankowski B.: Język migany w szkole. Część 1. WSiP, Warszawa 2004 Szczepankowski B., Kossakowski B., Wasilewska T.: Język migany pierwsze kroki. Wydawnictwo INFOPRESS, Olsztyn 2001 Szczepankowski B., Rona M.: Szkolny słownik języka migowego. VINEA Sp. zo.o, Bydgoszcz 1994


64

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − określić zakres obowiązków opiekunki środowiskowej w placówce

pomocy społecznej, − nawiązać kontakt z podopiecznym i jego rodziną, − nawiązać kontakt ze środowiskiem podopiecznego, − ustalić formy współpracy z podopiecznym i jego środowiskiem, − rozpoznać problemy i potrzeby podopiecznego, − podjąć współpracę z zespołem terapeutyczno - opiekuńczym, − zaoferować róŜne formy pomocy w rozwiązywaniu problemów

i zaspokajaniu potrzeb podopiecznego, − zorganizować pracę zgodnie z wymaganiami ergonomii, − dobrać metody pracy do indywidualnych potrzeb i moŜliwości

podopiecznego, − zaprojektować pracę z róŜnymi grupami podopiecznych (osoby

starsze i przewlekle chore, osoby niewidome i niedowidzące, osoby niesłyszące i słabo słyszące, osoby chore psychicznie i niepełnosprawne intelektualnie),

− wykonać zlecenia dotyczące opieki nad podopiecznym, − wykonać pomiary podstawowych parametrów Ŝyciowych

podopiecznego (tętno, ciśnienie tętnicze, temperatura), − ocenić stan higieniczny podopiecznego i jego otoczenia, − wykonać toaletę całego ciała u podopiecznego leŜącego w łóŜku, − zastosować toaletę przeciwodleŜynową u podopiecznego leŜącego

w łóŜku, − wykonać słanie łóŜka pustego oraz z osobą unieruchomioną w łóŜku, − wykonać zmianę bielizny pościelowej i osobistej podopiecznemu

niesamodzielnemu, − zastosować środki do utrzymania higieny osobistej podopiecznego

i jego otoczenia, − zastosować pieluchomajtki i wkładki u osób z nietrzymaniem moczu

i kału, − zastosować udogodnienia u podopiecznego leŜącego w łóŜku, − wykonać zmianę pozycji u osób unieruchomionych w łóŜku, − pomóc osobom unieruchomionym w łóŜku w przemieszczaniu się, − zastosować techniki przenoszenia osób unieruchomionych w łóŜku, − posłuŜyć się sprzętem do przenoszenia i przemieszczania osób

unieruchomionych w łóŜku,

65

− udzielić pomocy osobom niesamodzielnym podczas uŜytkowania sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego,

− zastosować kąpiele słoneczne i powietrzne u osób niesamodzielnych, − nakarmić i napoić osobę niesamodzielną, − zadbać o czystość otoczenia podopiecznego, − pomóc podopiecznemu w wykonaniu czynności dnia codziennego, − zachęcić podopiecznego do samodzielnego wykonywania czynności

dnia codziennego, − udzielić pomocy podopiecznemu w załatwieniu spraw urzędowych, − udzielić pomocy podopiecznemu w prowadzeniu budŜetu domowego, − udzielić wsparcia podopiecznemu w podtrzymaniu aktywności

społecznej, − podjąć działania mające na celu stworzenie podopiecznemu

zdrowego i przyjaznego środowiska, − zastosować zasady i metody prowadzenia edukacji prozdrowotnej, − dobrać środki, przybory i sprzęt do wykonywania zabiegów

higienicznych i rehabilitacyjnych, − zastosować przepisy sanitarno-epidemiologiczne podczas

wykonywania pracy, − udzielić pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia zdrowia i Ŝycia, − zapewnić podopiecznemu bezpieczeństwo i wygodę podczas

wykonywania zabiegów higienicznych, − udokumentować wykonane zabiegi higieniczne i opiekuńcze, − zastosować zasady etyki, − wykorzystać róŜne źródła informacji, − zanalizować i ocenić własne działania opiekuńcze, − zastosować wiedzę i umiejętności zawodowe w praktyce. Materiał nauczania 1. Opieka nad podopiecznym w środowisku domowym Zapoznanie się ze środowiskiem domowym podopiecznego. Nawiązywanie kontaktu z podopiecznym i jego rodziną. Rozpoznawanie problemów i potrzeb podopiecznego. Współpraca z zespołem terapeutycznym w procesie diagnozowania i planowania opieki. Stosowanie róŜnych form pomocy w rozwiązywaniu problemów i zaspokajaniu potrzeb podopiecznego. Organizowanie pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii. Stosowanie metod pracy z podopiecznym: praca z indywidualnym przypadkiem, organizacja środowiska lokalnego. Gromadzenie i analiza danych o podopiecznym. Podejmowanie zleconych działań opiekuńczych. Prowadzenie edukacji prozdrowotnej.

66

Wykonywanie pomiarów podstawowych parametrów Ŝyciowych. Wykonywanie toalety całego ciała u podopiecznego leŜącego w łóŜku. Słanie łóŜka pustego i z osobą leŜącą. Wykonywanie toalety przeciwodleŜynowej u podopiecznego leŜącego w łóŜku. Stosowanie udogodnień u podopiecznego leŜącego w łóŜku. Układanie podopiecznego w róŜnych pozycjach. Udzielanie podopiecznemu pomocy w przemieszczaniu się. Przenoszenie osób unieruchomionych w łóŜku na wózek lub fotel. Karmienie i pojenie osób niesamodzielnych. Utrzymywanie higieny otoczenia podopiecznego. Planowanie z podopiecznym budŜetu domowego. Stosowanie przepisów sanitarno – epidemiologicznych podczas wykonywania pracy. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia zdrowia i Ŝycia. Wykonywanie zadań zawodowych zgodnie z zasadami etyki. 2. Opieka nad podopiecznymi w placówkach pomocy spo łecznej Zapoznanie się ze strukturą organizacyjną placówki pomocy społecznej. Zapoznanie się z organizacją opieki nad podopiecznym przebywającym w placówce pomocy społecznej. Analizowanie zadań opiekunki środowiskowej w placówkach pomocy społecznej. Nawiązywanie kontaktu z podopiecznymi. Stosowanie róŜnych form pomocy podopiecznemu. Stosowanie róŜnych form współpracy z podopiecznym i jego środowiskiem. Współpraca z zespołem terapeutyczno - opiekuńczym. Współpraca z rodziną podopiecznego. Wykorzystanie form wsparcia instytucjonalnego dla podopiecznych róŜnych kategorii niepełnosprawności (osoby starsze i przewlekle chore, osoby niewidome i niedowidzące, osoby niesłyszące i niedosłyszące, osoby chore psychicznie i niepełnosprawne intelektualnie). Podejmowanie działań opiekuńczych z zakresu kompleksowej opieki. Opracowywanie indywidualnego planu opieki nad podopiecznym. Wykonywanie pomiarów podstawowych parametrów Ŝyciowych. Wykonywanie toalety całego ciała u podopiecznego leŜącego w łóŜku. Słanie łóŜka pustego i z osobą leŜącą w łóŜku. Wykonywanie toalety przeciwodleŜynowej u podopiecznego leŜącego w łóŜku. Stosownie udogodnień podopiecznym leŜącym w łóŜku. Pomaganie podopiecznym w zmianie pozycji i w przemieszczaniu się. Przenoszenie osób unieruchomionych w łóŜku na wózek i na fotel. Karmienie i pojenie osób niesamodzielnych. Utrzymywanie higieny w otoczeniu podopiecznego. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia zdrowia i Ŝycia. Stosowanie róŜnych metod pracy z podopiecznymi róŜnych kategorii niepełnosprawności. Gromadzenie danych o podopiecznym. Analizowanie problemów i potrzeb podopiecznego. Prowadzenie dokumentacji wykonanych zadań.

67

Uwagi o realizacji Zajęcia praktyczne powinny być prowadzone w I i II semestrze nauki.

Realizacja programu nauczania Zajęcia praktyczne ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych w rzeczywistych warunkach oraz zapoznanie uczniów z organizacją pracy opiekuńczej z podopiecznym niesamodzielnym. Zajęcia praktyczne powinny odbywać się w mieszkaniu podopiecznego lub w placówkach świadczących pomoc społeczną i usługi opiekuńcze w środowisku dla róŜnych kategorii podopiecznych: osób starszych, niepełnosprawnych intelektualnie, psychicznie chorych, niewidomych, niesłyszących. Powinny to być: domy pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, zakłady opiekuńczo-lecznicze, środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy społecznej, warsztaty terapii zajęciowej oraz organizacje pozarządowe (fundacje i stowarzyszenia) takie jak: Caritas, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polski Czerwony KrzyŜ.

Program naleŜy realizować w korelacji z takimi przedmiotami jak: Psychologia, Pedagogika, Metodyka pracy z podopiecznym, Pracownia kompleksowej opieki.

Podczas realizacji programu zajęć praktycznych naleŜy stosować instruktaŜ wstępny, bieŜący i końcowy. Przed przystąpieniem do zajęć nauczyciel powinien zapoznać ucznia z programem nauczania i regulaminem zajęć praktycznych. Podstawowymi metodami prowadzenia zajęć praktycznych powinny być ćwiczenia praktyczne oraz pokaz z objaśnieniem.

W czasie zajęć praktycznych uczeń powinien doskonalić umiejętności, takie jak: − rozpoznawanie ograniczeń i moŜliwości podopiecznego i środowiska

w którym Ŝyje, − organizowanie pracy w środowisku podopiecznego, − motywowanie podopiecznego do aktywności Ŝyciowej, aby polepszyć

jego funkcjonowanie społeczne, − planowanie opieki z uwzględnieniem potrzeb i moŜliwości

podopiecznego i środowiska społecznego, w którym Ŝyje, − sumienność i dokładność w wykonywaniu zabiegów higienicznych

i działań opiekuńczych, − Ŝyczliwość w kontaktach międzyludzkich, − odpowiedzialność za zdrowie i Ŝycie podopiecznego, − wraŜliwość na problemy i potrzeby podopiecznego, − dbałość o stosowany sprzęt.

Proponuje się, aby w I semestrze, zajęcia praktyczne odbywały się w placówkach pomocy społecznej. Podczas zajęć praktycznych uczeń powinien opanować w szczególności umiejętności współpracy

68

z zespołem terapeutycznym oraz uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów i zaspakajaniu potrzeb podopiecznych niesamodzielnych. Zajęcia praktyczne w placówkach pomocy społecznej mają umoŜliwić uczniom nawiązanie kontaktów ze specjalistami i podmiotami wspierającymi niepełnosprawnych.

W II semestrze program zajęć praktycznych powinien być realizowany w domu podopiecznego. Podczas zajęć w drugim semestrze naleŜy stworzyć uczniowi warunki do opanowania umiejętności samodzielnego rozpoznawania i zaspakajania potrzeb oraz uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów podopiecznego. Uczeń powinien mieć moŜliwość podejmowania działań opiekuńczych wobec podopiecznych. Wskazane byłoby, aby uczniowie przed przystąpieniem do zajęć praktycznych, sprawowali opiekę nad osobą niepełnosprawną w środowisku jej zamieszkania w ramach zajęć wolontaryjnych. Zajęcia praktyczne organizowane w placówkach opieki i pomocy społecznej oraz w środowisku podopiecznego powinny odbywać się indywidualnie pod kierunkiem nauczyciela bądź specjalisty – pracownika placówki. Podczas zajęć praktycznych nauczyciel powinien obserwować pracę ucznia, zwracać uwagę na prawidłowe wykonanie czynności, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad ergonomii oraz etyki zawodowej. Nauczyciel powinien równieŜ udzielać wsparcia uczniowi w rozwiązywaniu problemów podopiecznego.

W domu podopiecznego w zajęciach praktycznych powinny uczestniczyć jedna lub dwie osoby, natomiast w placówkach pomocy społecznej grupy kilku osobowe.

W czasie trwania zajęć praktycznych naleŜy umoŜliwić uczniom opanowanie wszystkich umiejętności zawodowych zaplanowanych w programie.



1. Opieka nad podopiecznym w środowisku domowym 120 2. Opieka nad podopiecznymi w placówkach pomocy

społecznej 48

Razem 168 Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moŜe wprowadzić pewne zmiany, w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

69


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Sprawdzanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się przez obserwację wykonywanych zadań.

Podczas obserwacji naleŜy zwracać uwagę na: − umiejętność zastosowania wiedzy w praktyce, − organizację miejsca pracy, − umiejętność nawiązywania kontaktów interpersonalnych

z podopiecznym, − zapewnienie bezpieczeństwa podopiecznemu, − umiejętność rozpoznawania potrzeb i problemów podopiecznego, − szybkość i trafność podejmowania decyzji, − wykonywanie zabiegów higienicznych i opiekuńczych zgodnie

z zasadami, − przestrzeganie przepisów bhp.

Kontrolę poprawności wykonania zadania naleŜy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien dokonać samooceny wykonanych czynności.

Przedmiotem oceny powinna być równieŜ postawa zawodowa ucznia: − poczucie odpowiedzialności, − gotowość niesienia pomocy, − respektowanie praw podopiecznego, − przejawianie troski o jego zdrowie oraz zdolność do refleksji

wynikającej z doświadczeń w pracy z podopiecznym.

70

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: −−−− określić strukturę organizacyjną określonych placówek pomocy

społecznej, −−−− nawiązać współpracę z zespołem opiekuńczo – terapeutycznym, −−−− nawiązać kontakt z podopiecznym oraz jego rodziną, −−−− ustalić formy współpracy z podopiecznym oraz jego rodziną, −−−− rozpoznać i zaspokoić potrzeby podopiecznego, −−−− podjąć działania mające na celu pomoc w rozwiązywaniu problemów

i potrzeb podopiecznego, −−−− zaplanować działania opiekuńcze, rehabilitacyjne i terapeutyczne, −−−− udzielić pomocy i świadczyć usługi opiekuńcze, osobom przewlekle

chorym, samotnym i niesamodzielnym, −−−− doradzić podopiecznemu w zakresie planowania i organizowania

gospodarstwa domowego, −−−− udzielić pomocy podopiecznemu w wykonywaniu codziennych

czynności domowych, −−−− pomóc podopiecznemu w dokonywaniu zakupów, −−−− udzielić wsparcia emocjonalnego podopiecznemu i jego rodzinie, −−−− wykonać usługi opiekuńcze w środowisku domowym lub

w placówkach świadczących pomoc społeczną, −−−− zmobilizować podopiecznego do aktywnego spędzania czasu

i zwiększenia jego aktywności Ŝyciowej, −−−− udokumentować podejmowane działania, −−−− ocenić efektywność podejmowanych działań, −−−− wykonać zabiegi higieniczne u podopiecznego niesamodzielnego,

związane z utrzymaniem ciała w czystości, −−−− wykonać zabiegi higieniczne u podopiecznego niesamodzielnego,

związane z utrzymaniem higieny otoczenia, −−−− wykonać zabiegi zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny

pracy, −−−− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii. Materiał nauczania 1. Opieka nad osobami starszymi i przewlekle chorym i Określanie struktury organizacyjnej placówki pomocy społecznej. Nawiązanie i podtrzymywanie kontaktu z podopiecznym. Sporządzanie diagnozy indywidualnej podopiecznego. Sporządzanie diagnozy

71

środowiska rodzinnego podopiecznego. Sporządzanie diagnozy systemu wsparcia w środowisku lokalnym. Sporządzanie planu usług opiekuńczych i higienicznych. Zaplanowanie przystosowania mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Realizowanie zaplanowanej pomocy i opieki. Słanianie łóŜka i zmiana bielizny pościelowej z osobą unieruchomioną w łóŜku. Wykonywanie zabiegów higienicznych, mycia podopiecznego leŜącego w łóŜku. Mycie włosów osobie leŜącej w łóŜku. Pielęgnowanie jamy ustnej. Przygotowanie posiłków wymagających specjalnych diet. Podawanie posiłków. Karmienie i pojenie podopiecznego. Organizowanie czasu wolnego. Inspirowanie starszej osoby do aktywności. Prowadzenie dokumentacji podjętych działań. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia zdrowia. Towarzyszenie podopiecznemu w umieraniu i w śmierci. Wspieranie rodziny w Ŝałobie. 2. Opieka nad osobami z zaburzeniami psychicznymi

i z niepełnosprawno ścią intelektualn ą Nawiązanie kontaktu z osobą z zaburzeniami psychicznymi. Rozpoznawanie potrzeb, potencjału i ograniczeń osoby z zaburzeniami psychicznymi. Rozpoznawanie potencjału opiekuńczego rodziny osoby z zaburzeniami psychicznymi. Organizowanie systemu wsparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin w środowisku lokalnym. Planowanie pomocy dla osoby z zaburzeniami psychicznymi i jej rodziny. Nawiązywanie kontaktu z osobą z niepełnosprawnością intelektualną. Rozpoznawanie potrzeb osoby z niepełnosprawnością intelektualną, jej potencjału i ograniczeń. Rozpoznawanie potencjału opiekuńczego rodziny osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Organizowanie systemu wsparcia społecznego w środowisku lokalnym dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną i jej rodziny. Organizowanie specjalistycznych usług opiekuńczych. Usprawnianie podopiecznego do funkcjonowania w społeczeństwie. Monitorowanie zmian w sytuacji podopiecznego i jego rodziny. Prowadzenie dokumentacji podejmowanych działań. 3. Opieka nad osobami niewidomymi i słabo widz ącymi Nawiązanie kontaktu z osobą niewidomą lub słabo widzącą. Rozpoznawanie ograniczeń w orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się. Rozpoznawanie wydolności opiekuńczej środowiska rodzinnego podopiecznego. Organizowanie systemu wsparcia społecznego w środowisku lokalnym. Udzielanie pomocy w zakresie wspierania rozwoju. Przystosowanie mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Realizowanie zaplanowanej pomocy i opieki. Udział

72

w rozwiązywaniu problemów Ŝyciowych osoby niepełnosprawnej. Prowadzenie dokumentacji podjętych działań. Monitorowanie zmian w sytuacji podopiecznego i jego rodziny w wyniku podjętych działań. 4. Opieka nad osobami niesłysz ącymi i słabo słysz ącymi Nawiązanie kontaktu z osobą niesłyszącą. Rozpoznawanie potrzeb i problemów podopiecznego z uwzględnieniem jego potencjału i ograniczeń. Rozpoznawanie potencjału opiekuńczego środowiska rodzinnego podopiecznego. Organizowanie systemu wsparcia w środowisku lokalnym. Planowanie usług opiekuńczych. Zawieranie kontraktu na sprawowanie pomocy i opieki. Realizowanie zaplanowanej pomocy i opieki. Dokumentowanie podjętych działań. Monitorowanie zmian zachodzących w sytuacji podopiecznego i jego rodziny. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu praktyki zawodowej jest zapoznanie uczniów z zasadami funkcjonowania podopiecznego niepełnosprawnego w jego środowisku domowym oraz przygotowanie uczniów do samodzielnej pracy z podopiecznym.

Realizując program naleŜy kształtować poczucie odpowiedzialności za podopiecznego, za jakość i organizację wykonywanej pracy. Opiekun praktyki powinien zapoznać ucznia z regulaminem i harmonogramem praktyki. Uczniowie mają obowiązek prowadzenia dzienniczka praktyk, w którym dokonują zapisów z kaŜdego dnia praktyki, dotyczących zakresu wykonywanych czynności, godzin praktyki oraz wniosków i spostrzeŜeń.

Program praktyki zawodowej powinien być realizowany w miejscu zamieszkania podopiecznego. Dopuszcza się moŜliwość realizacji programu praktyki zawodowej w placówkach takich jak: ośrodki pomocy społecznej, dzienny dom pomocy społecznej, środowiskowy dom samopomocy, zakłady opiekuńczo-lecznicze, dzienne oddziały psychiatryczne, ośrodki dla niewidomych i niedowidzących, ośrodek szkolno- wychowawczy dla niedosłyszących, Polski Związek Głuchych. Miejsca, w których odbywa się praktyka zawodowa powinny spełniać kryteria placówki szkoleniowej. W praktyce zawodowej prowadzonej w mieszkaniu podopiecznego powinny uczestniczyć jedna lub dwie osoby, natomiast w placówkach pomocy społecznej 6-8 osobowe zespoły.

W czasie praktyki zawodowej naleŜy obserwować pracę uczniów podczas wykonywania zadań zawodowych, udzielać wskazówek, a takŜe dokonywać analizy popełnionych błędów. Uczniowie pod nadzorem opiekuna powinni wykonywać samodzielnie zaplanowane w programie zadania zawodowe.

73


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu praktyki zawodowej na podstawie ustalonych kryteriów. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno dostarczyć informacji o zakresie i stopniu realizacji celów określonych w programie przedmiotu.

Umiejętności uczniów naleŜy sprawdzać obserwując ich pracę w czasie wykonywania zadań zawodowych. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na: − stosowanie nabytych wiadomości i umiejętności w praktyce, − wykonywanie czynności i zadań zawodowych zgodnie z określonymi

procedurami, − komunikowanie się z podopiecznym, − współdziałanie w zespole, − samodzielność w podejmowaniu decyzji, − planowanie i organizację pracy, − jakość wykonywanej pracy, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dokonując oceny naleŜy równieŜ uwzględnić postawę zawodową ucznia: − aktywność i samodzielność w działaniu, − odpowiedzialność za pracę i podejmowane decyzje, − wraŜliwość i empatię, − kreatywność i aktywność, − samoocenę i samokontrolę, − kulturę osobistą, − przestrzeganie tajemnicy zawodowej.

Ocena końcowa powinna dotyczyć poziomu wiedzy ucznia oraz sprawności w osiąganiu załoŜonych celów w pracy z podopiecznym, powinna równieŜ uwzględnić samoocenę ucznia.

Na zakończenie praktyki zawodowej opiekun praktyk wpisuje w dzienniczku ocenę końcową oraz opinię o pracy ucznia.

program nauczania opiekunka Środowiskowa...

Documents