priručnik za sprovođenje energetskih pregleda zgrada.pdf

8/10/2019 Prirunik za sprovoenje energetskih pregleda zgrada.pdf

1/113


2/113


3/113

Prirunik za sprovoenje energetskih pregleda zgrada

Izdava:giz- njemako drutvo za meunarodnu saradnju

Za izdavaa:Simon Bergmann i Goran Tuponja

Autorke:Marija Vujadinovi Kulinovi, dipl.ing.ma.Biljana Gligori, dipl.ing.arh.

Saradnik za dio elektro instalacija:Danko Mili, dipl.ing.el.

Dizajn i priprema za tampu:Expeditio, Centar za odrivi prostorni razvoj, Kotor

tampa:Studio Mouse, Podgorica

Tira: primjeraka

Podgorica,

CIP - ,

ISBN 978-9940-9320-2-2

COBISS.CG-ID 21659408

Uvod

Energetski pregledi

Definicija

Tipovi energetskog pregleda

Faze izvoenja energetskog pregleda Faza : Aktivnosti prije posjete lokaciji

Inicijalni sastanak sa naruiocem energetskog pregleda

Analiza postojee tehnike dokumentacije

Analiza potronje energije i vode u objektu prema postojeimraunima

Priprema i organizacija energetskog pregleda

Faza : Aktivnosti tokom posjete objektu

Pregled postojeeg stanja objekta

Izvoenje potrebnih mjerenja

Faza : Aktivnosti nakon posjete objektu Analiza prikupljenih podataka

Odabir odgovarajuih mjera za poveanje energetskeefikasnosti pojedinih energetskih sistema

Priprema podataka za ENSI softver

Obrada podataka u ENSI software-u

Izrada Izvjetaja o izvrenom energetskom pregledu

Tipine mjere za poveanje EE

Mjera : Toplotna izolacija spoljanjeg zida i li zida kanegrijanom prostoru

Mjera : Toplotna izolacija krova

Mjera : Zamjena i li unapreenje postojeih prozora

Mjera : Zamjena starih konvencionalnih kotlovaniskotemperaturnim i kondenzacionim kotlovima

Mjera : Zamjena starih konvencionalnih kotlova kotlovima nabiomasu - pelet

Sadraj


4/113

Prirunik zasprovoenjeenergetskihpregleda zgrada

Prirunik zasprovoenjeenergetskih

pregleda zgrada

Mjera : Zamjena starih konvencionalnih kotlova toplotnimpumpama koje koriste kao izvor toplote vazduh, zemlju ilipodzemnu vodu

Mjera : Ugradnja sistema rekuperacije toplote iz otpadnogvazduha u sistemima ventilacije

Mjera : Zamjena individualnih elektrinih bojlera zapripremu sanitarne tople vode solarnim termalnim sistemima

Mjera : Ugradnja termostatskih ventila na postojea grejnatijela

Mjera : Frekventna regulacija

Mjera : Kompenzacija reaktivne energije

Mjera : Zamjena klasinih rasvjetnih tijela

Mjera : Upravljanje vrnom energijom

Aneksi

Aneks : Preliminarni upitnik za naruioca energetskogpregleda

Aneks : Kontrolne liste

Spoljanji omota objekta Sistem grijanja

Sistem hlaenja / klimatizacije

Priprema sanitarne tople vode (STV)

Ventilacioni sistem

Ventilatori i pumpe

Elektrine instalacije

Aneks : Tabela tipskih slojeva zida u zavisnosti od periodagradnje objekta

Aneks : Najvee doputene vrijednosti koeficijenta prolazatoplote U

Aneks : Ekoloki izolacioni materijali

Anex : Ocjena efikasnosti raznih energetskih sistema uobjektu

Aneks : Korisne tabele vezano za razne energetske sisteme uobjektima

Literatura

Prirunik za sprovoenje

energetskih pregleda zgrada


5/113



pregleda zgrada

1 2Energetski pregledi

Denicija

Energetski pregled (audit) zgrade podrazumijeva analizuenergetskih karakteristika omotaa i tehnikih sistema zgrade ucilju utvrivanja postojee potronje energije, a zatim i donoenja

zakljuaka i preporuka za poveanje energetske efikasnosti.

Osnovni cilj energetskog pregleda je da se prikupljanjem iobradom niza podataka o graevinskim karakteristikama objektau smislu toplotne zatite, kao i energetskim svojstvima raznihsistema potronje energije i vode, dobije to bolji uvid u postojeeenergetsko stanje objekta, nakon ega se predlau konkretne mjerepoveanja energetske efikasnosti. Ove mjere se odnose na:

Poboljanje toplotnih karakteristika spoljanjeg omotaa; Zamjenu ili poboljanje sistema grijanja; Zamjenu ili poboljanje sistema ventilacije;

Zamjenu ili poboljanje sistema hlaenja; Zamjenu ili poboljanje sistema klimatizacije; Zamjenu ili poboljanje sistema pripreme sanitarne tople vode; Poboljanje sistema rasvjete i elektrinih potroaa; Promjenu energenta gdje je to ekonomski i ekoloki isplativo; Uvoenje obnovljivih izvora energije; Racionalno korienje vode; Poboljanje sistema kontrole i upravljanja.

Za sve predloene pakete mjera utvruju se tehnike karakteristikeimplementacije, ostvarive utede energije, kao i procjena investicije imoguih ekonomskih uteda. Na bazi poreenja dobijenih rezultataizrauje se izvjetaj sa preporukama za optimalan izbor mjera.

Dvije su osnovne svrhe energetskog pregleda:. Analiza postojeeg stanja i predlaganje mjera za poboljanje

energetskih karakteristika novih i postojeih objekata,. Izrada sertifikata o energetskim karakteristikama zgrade i

odreivanje energetske klase zgrade.

Uvod

Njemako drutvo za meunarodnu saradnju (DeutscheGesellschaft fr internationale Zusammenarbeit GIZ) krozsvoj projekat ve od . godine aktivno radi na unapreenju ipromociji energetske efikasnosti u Crnoj Gori.

Neophodnost poboljanja enegetske efikasnosti u zgradama u CrnojGori vidljiva ja na brojim primjerima. Moda je najbolji pokazateljenergetske efikasnosti potronja energije po kvadratnom metruna godinjem nivou, konstatujemo da se u naim objektima, uporeenju sa objektima iste namjene u zemljama zapadne Evrope,potroi - puta vie energije za zadovoljenje istih potreba. Unekim sluajevima, ako poredimo sa objektima koji su graeni postandardima pasivne kue, ta razlika moe biti ekstremna, akdeset i vie puta.

Jedan od ciljeva projekta je bio i osposobljvanje strunih lica zavrenje enrgetskih pregleda zgrada. Tako je u sklopu projektarealizovano vie obuka inenjera koji su sertifikovani od strane

Ministarstva ekonomije da su osposobljeni da urade takvu vrstupregleda objekata.

Nakon nekoliko godina pionirskog rada u oblasti energetskeefikasnosti, energetskih pregleda zgrada, predloga i realizacije mjeraza poveanje energeske efikasnosti, kao logian slijed ukazala sepotreba za objedinjavanjem steenih znanja i praktinih iskustavau radu na terenu, potreba da se pripremi i publikuje jedan ovakavprirunik koji e sadanjim i buduim energetskim auditorimaomoguiti siguran slijed koraka u izradi energetskog pregleda, pasamim tim i osigurati njihov kvalitet.

GIZ je sa zadovoljstvom podrao pripremu i izdavanje ovogprirunika kao jedne vane i smislene stepenice sa ciljempoboljanja energetske efikasnosti u Crnoj Gori.

Goran Tuponja, GIZ


6/113



pregleda zgrada

3 4Pravilnikom o vrenju energetskih pregleda zgrada. Vanopolazite za izradu detaljnog energetskog pregleda postojeihobjekata predstavljaju podaci o periodu izgradnje, kao i poznavanjekarakteristika gradnje za taj period. Cilj energetskog pregleda jesteda se nakon analize postojeeg stanja daju preporuke kako smanjitipotrebe za energijom poboljanjem toplotnih karakteristikaspoljanjeg omotaa objekta i karakteristinih sistema potronjeenergije u objektu, kao i mogunostima za primjenu alternativnih

izvora energije.

Tipovi energetskog pregleda

Prema detaljnosti istraivanja postoje dva tipa energetskog pregleda:

. Preliminarni energetski pregled. Detaljni energetski pregled

Preliminarni energetski pregledukljuuje krai uvid u energetsko

stanje objekta sa ciljem utvrivanja potencijala za poveanjeenergetske efikasnosti. To podrazumijeva vizuelni pregled stanjaomotaa i energetske infrastrukture u objektu, njihovu energetskuanalizu, a zatim i preporuke za poveanje energetske efikasnosti.Sama posjeta objektu traje jedan dan i tokom pregleda se moguizvriti kraa mjerenja. Na osnovu izvrenog preliminarnogenergetskog pregleda donosi se i od luka o potrebi za sprovoenjemdetaljnog energetskog pregleda.

Detaljni energetski pregledukljuuje detaljnu energetskuanalizu graevinskih i tehnikih sistema u objektu. U odnosu napreliminarni energetski pregled, ovdje se vre dodatna mjerenja

u cilju kvalitetnije procjene energetskih karakteristika odreenihsistema u objektu, a takoe se vri i detaljnija analiza primjenjivostii isplativosti pojedinih mjera energetske efikasnosti. U izvjetaju oizvrenom detaljnom energetskom pregledu predlog mjera ukljuujeposlovni i finansijski plan.

Prema starosti zgrade razlikujemo:

. Energetske preglede novih zgrada. Energetske preglede postojeih objekata

Energetski pregledi novih zgradanisu tema ovog prirunika jer jesvrha takvih analiza, prije svega, sertifikacija objekata. Ovaj proces

je jednostavniji od energetskih pregleda postojeih objekata jer se uvelikoj mjeri koriste podaci iz projektne dokumentacije i ne daje sedetaljna analiza mjera za poboljanje energetskih karakteristika. Ovajprirunik se, prije svega, bavi analizom energetskih karakteristikapostojeih objekata i pojanjenjima kako da se iste unaprijedeprimjenom adekvatnih mjera energetske efikasnosti.Energetski pregledi postojeih objekatase rade u skladu sa


7/113



pregleda zgrada

5 6 Arhitektonski projekat;

Projekat graevinskih konstrukcija i drugi graevinski projekti; Projekat vodovodne i kanalizacione mree; Projekat elektroinstalacija jake i slabe struje; Projekat termotehnikih instalacija (grijanje/ventilacija/

hlaenje/klimatizacija), mainskih postrojenja, ureaja iinstalacija;

Ostali projekti i elaborati: projekat ureenja terena, procjena

uticaja na ivotnu sredinu, protivpoarna zatita, toplotna izvuna zatita objekta, energetska efikasnost i dr. u skladu sanamjenom objekta.

U sluaju da pomenuta projektna dokumentacija ne postoji, bilokakvi nacrti ili skice lokacije, eme razvoda instalacija, specifikacijeopreme i sl. mogu biti od velike koristi.

Takoe, veoma korisni mogu biti i graevinske knjige i graevinskidnevnici izvoaa radova, kao i projekti odravanja objekta.

U sluaju da postojei objekat nema auriranu tehniku

dokumentaciju ili je nema uopte, potrebno je da auditor na osnovupostojee dokumentacije i kasnije vizuelnog pregleda, eventualnihmjerenja i foto dokumentacije, donese niz pretpostavki bitnih zadalje analize. Od koristi moe biti i ukoliko je objekat graen tipski,pa se potrebne informacije mogu dobiti iz poznavanja nekog drugogobjekta istog tipa.

Ako se iz postojee dokumentacije i pregleda objekta na terenu nemoe sa sigurnou odrediti graevinska fizika spoljnjeg omotaazgrade, kao pretpostavka se uzima graevinska fizika spoljnjegomotaa karakteristina za period gradnje objekta i odgovarajuikoeficijenti prolaza toplote.

Ukoliko uopte ne postoji projektna dokumentacija, ta okolnostpredstavlja dodatni posao koji je veoma vano definisati prilikomugovaranja audita. Nepostojanje projektne dokumentacije moe bitirijeeno sprovoenjem snimanja objekta od strane auditora ili moebiti narueno nezavisno od energetskog pregleda.

Faze izvoenja energetskog pregleda

Nakon potpisivanja ugovornih obaveza sa naruiocem energetskogpregleda, kojim su izmeu ostalog definisani cilj i obim energetskogpregleda, pristupa se izvoenju energetskog pregleda.

Sve aktivnosti vezano za izvoenje energetskog pregleda moemopodijeliti u tri faze:

Faza : Aktivnosti prije posjete lokacijiFaza : Aktivnosti tokom posjete lokacijiFaza : Aktivnosti nakon posjete lokaciji

Faza 1: Akvnos prije posjete lokaciji

Inicijalni sastanak sa naruiocem energetskog

pregleda

Energetski pregled zapoinje inicijalnim sastankom sa naruiocem

energetskog pregleda na kom e se naruiocu predstaviti aktivnostikoje e se sprovoditi u okviru planiranog energetskog pregleda. Ucilju pripreme auditora za posjetu lokaciji i stvaranja neke prve slikeo objektu i njegovim energetskim karakteristikama, od naruiocapregleda se zahtijeva dostavljanje sljedeih podataka:

Postojee tehnike dokumentacije; Podataka o potronji energije i vode u objektu, tj. kopija rauna

za sve utroene energente i vodu (poeljno bi bilo za posljednje godine, a najmanje za mjeseci);

Ispunjenog upitnika za prikupljanje osnovnih informacija oenergetskoj situaciji u objektu (primjer ovakvog upitnika se

nalazi u Aneksu ). Ovaj upitnik bi bilo veoma korisno imatiispunjen prije planiranog obilaska objekta.

Analiza postojee tehnike dokumentacije

Tehnika dokumentacija za koju bi bilo poeljno da je naraspolaganju auditoru prije posjete lokaciji odnosi se na sljedeeidejne ili glavne projekte:


8/113



pregleda zgrada

7 8

Poreenjem potronje energenata/energije ili vode kroz godinemoemo doi do saznanja da li je mjesena i godinja potronjaujednaena ili postoje neke nepravilnosti koje ukazuju naeventualnu neispravnost nekog od sistema, greku u raunu za datienergent i sl (slika ).

Analiza potronje energije i vode iz dostavljenih rauna je veomabitna kako bi se uporedila sa energetskim potrebama objekta koji sedobijaju proraunom. U tom cilju potrebno je odrediti referentnugodinju potronju energije ili vode. Najee se kao referentnapotronja uzima potronja iz zadnje godine u kojoj nije bilo nekihporemeaja u aktivnostima na lokaciji, snabdijevanju energijomi vodom i, naravno, za koju su dostupni rauni za utroene

Analiza potronje energije i vode u objektu prema

postojeim raunima

Podaci o potronji energije i vode u objektu se analiziraju krozoptimalno godine kako bi se modelirala potronja energije iprocijenile energetske potrebe u objektu.

Na osnovu dobijenih rauna za sve vrste energenata i vodu pravi

se energetski bilans, kao i bilans trokova. Energetski bilanspredstavlja potronju pojedinih energenata u ukupnoj godinjojpotronji energije, dok bilans trokova sadri trokove za energiju/energente i vodu za dati objekat. Ove bilanse potrebno je povezatisa aktivnostima u objektu i na t aj nain stvoriti neku prvu sliku opotronji energije i vode u objektu.

Prikazivanjem podataka na ovakav nain istie se znaaj pojedinihvrsta energenata/energije u ukupnoj potronji energije u objektu.

Potronju svakog tipa energenta/energije i vode potrebno jeprikazati zasebno. Podaci o potronji mogu se predstaviti grafiki itabelarno.

Iz grafikog prikaza potronje energije po mjesecima moemo izvuineke zakljuke koji su oigledni, kao to je prikazano u primjerimana slici (pikovi u zimskom odnosno ljetnjem periodu se odnose napotronju elektrine energije za grijanje odnosno hlaenje).

Slika 1: Bilanstrokova i energetski

bilans

Slika 2: Primjerianalize potronjeelektrine energijepo mjesecima


9/113



pregleda zgrada

9 10Prikaz trokova godinje potronje u referentnoj godini se vriprema zadnjim dostupnim cijenama energije ili vode na tritu .Iste cijene se kasnije koriste u proraunima profitabilnosti mjeraenergetske efikasnosti.

U sluaju da se pojave vee razlike u proraunom dobijenojvrijednosti potronje i stvarnoj potronji (potronji premadostavljenim raunima) u objektu, ove razlike je potrebno objasniti.

Na primjer, razlog pojave razlika moe biti nain korienjaobjekta tokom sezone grijanja. U sluaju da je stvarna (referentna)potronja mnogo vea od proraunate, uzrok tome moe bitinepotrebno pregrijavanje prostora, prekomjerno provjetravanjeprostorija, nepostojanje nonog i dnevnog reima rada itd. U sluajuda je stvarna potronja manja od proraunom dobijene vrijednostipotrebno je provjeriti da li je razlog tome neodravanje termikihuslova komfora u objektu.

Priprema i organizacija energetskog pregleda

Nakon obrade podataka prikupljenih upitnikom i djeliminog

upoznavanja sa objektom kroz postojeu tehniku dokumentacijui analizu potronje energije i vode na osnovu dostavljenih rauna,pristupa se planiranju posjete lokaciji i sprovoenju energetskogpregleda.

Nekoliko korisnih predloga i sugestija u cilju to kvalitetnijepripreme za obilazak objekta dati su u nastavku:

Pripremitipitanjaza vlasnika zgrade/tehniko osoblje vezanoza nedoumice koje su nastale tokom analize potronje energije/vode iz postojeih rauna (neoekivani pikovi sa grafikogprikaza potronje energije/vode, neoekivana potronja u nekim

periodima, tanost rauna i sl); Bilo bi korisno pripremiti crtee podloge (osnove i fasadeukoliko postoje), i to u nekoliko kopija za hvatanje biljekitokom posjete objektu, kao i za oznaavanje tipova zidova iprozora, uoenih oteenja, pozicije opreme termotehnikihinstalacija, kondicioniranih povrina, nivoa osvjetljenja ielemenata nekih drugih tehnikih sistema u objektu;

Pripremiti kontrolne liste, popunjene u dijelu koji se odnosi na

energente/energiju i vodu. Takoe, moraju se uzeti u obzir ipromjene u energetskim svojstvima zgrade i tehnikim sistemima uobjektu (uzima se zadnja godina poslije implementacije promjena).

Ako je za period za koji su dostupni podaci (poeljno godine),mjesena i godinja potronja ujednaena, za referentnu potronju

se moe uzeti prosjena potronja u zadnje godine (ili period zakoji su na raspolaganju rauni). U sluaju da mjesena i godinjapotronja nije ujednaena, za odreivanje referentne potronjepotrebno je izolovati mjesece ili cijelu godinu u kojima je potronjanerealna (odstupa od uobiajene), a u prosjek uzeti samo podatkekoji odgovaraju realnom nainu korienja zgrade.

Slika 3: Analizapotronje elektrineenergije kroz period

od dvije godine


10/113



pregleda zgrada

11 12Faza 2: Akvnos tokom posjete objektu

Pregled postojeeg stanja objekta

Nakon obavljenih pripremnih aktivnosti pristupa se posjeti lokacijei sprovoenju energetskog pregleda. Cilj posjete lokaciji je detaljnijeupoznavanje sa aktivnostima u objektu, graevinskim i energetskimkarakteristikama zgrade, nainima voenja i odr avanja objekta,

kao i navikama korisnika.

Posjeta lokaciji bi trebala zapoeti kratkim uvodnim sastankomsa direktorom/naruiocem energetskog pregleda koji je vlasnik ilikorisnik objekta. Na ovom sastanku bi trebalo imenovati osobuzaduenu za odravanje objekta koja raspolae tehnikim i radnimpodacima o opremi i sistemima u objektu, koja e se staviti naraspolaganje auditoru tokom energetskog pregleda. Takoe, trebalobi imenovati i osobu koja e biti zaduena za davanje informacija oobjektu, u sluaju potrebe i nakon zavrene posjete.

Prilikom obilaska objekta potrebno je provjeriti podatke

prikupljene upitnikom, kao i prikupiti ostale bitne informacije ipodatke koji nisu prikupljeni upitnikom ili se mogu prikupiti samona terenu. Neki od tipinih podataka o zgradi koji se provjeravajuili prikupljaju na terenu odnose se na povrine i raspored prostorija,detalje graevinskih elemenata spoljanjeg omotaa, tehnikekarakteristike sistema potronje energije i vode, uslove i parametrekoriene pri projektovanju i uslove i parametre u radu, reimkorienja itd.

Izrada foto dokumentacije tokom posjete lokaciji je veoma vana ucilju pripreme to kvalitetnijeg izvjetaja o izvrenom energetskompregledu. Pored toga, foto dokumentacija predstavlja velikupomo u naknadnim analizama i pregledima detalja tehnikihkarakteristika objekta.

Pregled postojeeg stanja objekta obuhvata prikupljanje podataka o:

Graevinskim karakteristikama zgrade u smislu toplotnezatite;

Energetskim svojstvima sistema za grijanje;

projektovano stanje. Primjeri kontrolnih listi za omota zgrade irazne tehnike sisteme u objektu su dati u Aneksu ;

Napravitiplan obilaskaiplan potrebnih mjerenjakoja e seizvoditi;

Obezbijeditipotrebne instrumentei opremu za izvoenjeplaniranih mjerenja: termometar, data logeri za mjerenjetemperature, luksmetar, termografska kamera, analizatordimnih gasova, anemometar, ultrazvuni mjera protoka, mreni

analizator i dr.; Takoe, potrebno je ponijeti metar, pantljiku, kompas i sl.(posebno u sluaju kada ne postoji projektna dokumentacija);

Ne zaboraviti fotoaparat! Pripremiti fotoaparat pri emu trebaobratiti panju da je rezolucija aparata podeena na najveevrijednosti radi dobijanja to kvalitetnijih fotografija, da nakartici ima dovoljno prostora, da je baterija aparata napunjena isl.


11/113



pregleda zgrada

13 14 Energetskim svojstvima sistema za ventilaciju;

Energetskim svojstvima sistema za klimatizaciju; Energetskim svojstvima sistema za hlaenje; Energetskim svojstvima sistema zapripremu sanitarne tople

vode; Energetskim svojstvima sistema za rasvjetu; Energetskim svojstvima ostalih potroaa elektrine energije; Energetskim svojstvima sistema potronje pitke i sanitarne

vode; Energetskim svojstvima specifinih sistema

Tokom pregleda pomenutih sistema potrebno je obratiti panju nasljedee elemente za koje je potrebno prikupiti podatke(redom po nabrojanim sistemima):

///Spoljanji omota objekta

Objekat Uporediti da li se izvedeno i projektovano stanje poklapaju; Evidentirati pozicije i detalje koji se ne poklapaju; Ubiljeiti eventualne dogradnje ili izmjene na objektu; Provjeriti mjere ako dokumentacija nije dovoljno dobra; Prepoznati oblikovni i konstruktivni koncept objekta; Utvrditi orjentaciju objekta u odnosu na strane svijeta; Evidentirati da li je objekat ukopan ili ne

Spoljni zidovi Prepoznati slojeve zida i njihove debljine; Utvrditi postojanje i vrstu/tip toplotne izolacije; Evidentirati sve vrste zidova i njihove orjentacije; Utvrditi postojanje eventualnih oteenja na zidu i evidentirati

ih; Zabiljeiti sve ankere, nosae, nadstrenice, tende,...; Utvrditi da li ima mjesta nastalih oteenjem od prodiranja vode Evidentirati specifine stilske i druge detalje na fasadi; Evidentirati posebne oblikovne elemente (erkeri, ispusti,

konzole, zakrivljene povrine, prolazi i sl.); Provjeriti parapetne zidove, da li su smanjene debljine,

promijenjenog materijala i sl.; Evidentirati sve hladne mostove (linijske i takaste)

Krov Evidentirati sve vrste krova (ravan ili kos); Prepoznati konstrukciju koja je primijenjena; Evidentirati slojeve za svaku vrstu krova sa pripadajuim

debljinama;

Utvrditi postojanje i vrstu/tip toplotne izolacije; Utvrditi prohodnost krova (u sluaju ravnog krova); Utvrditi postojanje eventualnih oteenja na krovu i opisati ih; Zabiljeiti kako je rijeen odvod atmosferske vode i evidentirati

eventualna oteenja; Utvrditi postojanje odgovarajue hidroizolacije; Utvrditi postojanje eventualnih oteenja unutar objekta

izazvanih prodorom vode sa krova; Navesti vrstu (lezei, visei) i stanje u kojem se nalaze oluci i

vertikalne cijevi; Utvrditi postojanje atike u sluaju ravnog krova Analizirati spoj krovne i zidne ravni;

Evidentirati sve prodore kroz krovne povrine (vertikala,dimnjak, razni nosai i sl.); Evidentirati postojanje krovnih prozora, svjetlarnika i sl.

Prozori i vrata Prepoznati sve vrste prozora sa pripadajuom orjentacijom; Podijeliti prozore u razliite tipove ukoliko se razlikuju po

dimenzijama, vrsti, broju i debljini stakala, materijalu okvira,vrsti okvira, vrsti prozora, vrsti zatite od sunca;

Zabiljeiti stanje prozora po vrstama uz kratke opise; Evidentirati na crteu prozore sa oteenjima i opisati oteenja;

Oznaiti prozore na nain na koji e biti jasno koje mjere e iiza koju vrstu prozora;

Oznaiti prozore koji ispunjavaju temike zahtjeve; Evidentirati prozore koji su u skorije vrijeme zamijenjeni; Zabiljeiti sve vrste zatita od sunca i njihove karakteristike


12/113



pregleda zgrada

15 16Pod

Prepoznati vrste podova (u zavisnosti od zavr[ne obrade islojeva);

Provjeriti stvarne i izvedene povrine po vrsti podova; Utvrditi postojanje toplotne izolacije

///Sistem grijanja

Zabiljeiti podatke sa ploice kotla; Opisati stanje kotla, oplate, izolacije, instalacije;

Opisati stanje sigurnosne opreme; Zabiljeiti podatke sa ploice plamenika; Opisati stanje dimnjaka i prikljuka na d imnjak; Utvrditi postojanje hemijske pripreme vode; Navesti temperaturni reim sistema grijanja; Navesti podatke o kotlarnici i oznaiti njenu poziciju na

crteima/skicama.....

Navesti vrstu energenta i nain snabdijevanja energentom; Zabiljeiti podatke sa ploica pojedinih komponenti sistema

skladitenja i nabavke goriva; Opisati stanje instalacije za skladitenje i nabavku goriva; Opisati stanje sigurnosne opreme za skladitenje i nabavku

goriva; Utvrditi potronju goriva preko podatka o punjenju rezervoara

..... Opisati opte stanje cijevnog razvoda i armature; Opisati stanje izolacije cjevovoda; Navesti podatke o cirkulacionim pumpama i nainu njihove

regulacije; Utvrditi hidrauliku izbalansiranost sistema

..... Navesti vrste grejnih tijela, njihov ukupni broj i instalirani

grejni kapacitet po vrstama, kao i oznaiti njihove pozicije nacrteima/skicama;

Opisati stanje grejnih tijela; Utvrditi postojanje regulacionih ventila na grejnim tijelima

.....

Naznaiti sistem regulacije i njegovu kompatibilnost sasistemom grijanja odnosno karakteristikama objekta;

Utvrditi postojanje zona sa razliitim temperaturama grijanja; Evidentirati mjesta postavljanja temperaturnih senzora; Evidentirati mogunost praenja veliina koje se reguliu

..... Navesti reim rada sistema grijanja (prekidi u grijanju, set-back

temperatura);

Opisati nain odravanja sistema; Utvrditi postojanje praenja potronje goriva i isporueneenergije;

Utvrditi postojanje dokumentacije za kotao i njegovu opremu,kao i sheme povezivanja;

Utvrditi postojanje knjige pregleda i odravanja kotla; Evidentirati eventualne podatke o periodinim pregledima

..... Utvrditi postojanje pojedinanih ureaja za grijanje objekta; Navesti vrste, broj, instalirani kapacitet, reim rada i opte stanje

pojedinanih ureaja za grijanje objekta

///Venlacioni sistem (grijanje)

Naznaiti podatke o prostoru koji se ventilira (opis i veliina); Navesti podatak o zahtjevu za izmjenama vazduha i kvalitetom

(temperatura, vlanost); Zabiljeiti podatke sa ploice ventilacione/klima komore (broj

komora, tip, godina proizvodnje, ukupna instalirana elektrinasnaga i kapacitet sistema);

Oznaiti poloaj ventilacione/klima komore na crteima/skicama;

Opisati stanje ventilacione/klima komore

..... Naznaiti tip i kapacitet grijaa vazduha; Opisati stanje grijaa vazduha; Navesti izvor toplotne energije grijaa vazduha (podaci sa

ploice kotla); Opisati stanje kotla, oplate, izolacije, instalacije; Navesti podatke o cirkulacionim pumpama (tip, snaga, stanje) i


13/113



pregleda zgrada

17 18nainu njihove regulacije;

Utvrditi postojanje filtera, ovlaivaa, hladnjaka i navesti njihovtip i kapacitet;

Navesti podatke o ventilatorima (tip, snaga, stanje) i nainunjihove regulacije

..... Opisati kanalski razvod (materijal, popreni presjek, izolacija); Opisati stanje kanalskog razvoda;

Navesti postojanje regulacionih klapni; Evidentirati elemente za distribuciju vazduha (reetke, difuzorii sl.);

Evidentirati otvore za uzimanje svjeeg vazduha i izbacivanjeotpadnog vazduha;

Navesti udio svjeeg vazduha; Navesti koliinu i temperaturu otpadnog vazduha; Navesti koliinu i temperaturu ubacivanog vazduha; Utvrditi postojanje recirkulacije vazduha; Utvrditi postojanje sistema za rekuperaciju toplote i navesti

njegov tip i efikasnost; Opisati nain regulacije sistema i stanje sistema regulacije;

Evidentirati mogunost praenja veliina koje se reguliu..... Naznaiti reim rada sistema ventilacije; Opisati nain odravanja sistema; Navesti starost sistema i njegovo opte stanje

///Sistem hlaenja/klimazacije

Naznaiti tip sistema hlaenja/klimatizacije (lokalni ili centralni)

Lokalni sistem hlaenja:

Naznaiti tip sistema (monosplit, multisplit, kompaktniureaji);

Navesti broj jedinica (unutranjih i spoljanjih) i oznaitinjihove pozicije na crteima/skicama;

Naznaiti ukupni instalirani rashladni kapacitet; Navesti pojedinane rashladne kapacitete; Utvrditi postojanje mogunosti grijanja;

Navesti prosjean faktor hlaenja/grijanja (EER/COP); Navesti vrstu radnog fluida; Opisati regulaciju sistema hlaenja; Navesti reim rada sistema hlaenja i evidentirati prekide u

hlaenju; Opisati nain odravanja sistema; Navesti starost sistema i njegovo opte stanje

Centralni sistem hlaenja: Naznaiti ukupni instalirani rashladni kapacitet; Navesti vrstu rashladnog agregata (kompresorski ili

apsorpcijski); Evidentirati broj agregata i oznaiti na crteima/skicama

njihovu poziciju u objektu; Zabiljeiti podatke sa ploice rashladnog agregata (tip, snaga,

efikasnost, temperaturni reim); Navesti vrstu rashladnog fluida; Navesti starost i opisati stanje rashladnog agregata; Naznaiti izvor energije rashladnog agregata; Evidentirati postojanje rashladnih kula (navesti njihov broj i

oznaiti poziciju u objektu); Evidentirati postojanje slobodnog hlaenja; Evidentirati postojanje evaporativnog hlaenja (navesti protok

vazduha, efikasnost zasienja, PF faktor); Utvrditi postojanje mogunosti grijanja

..... Evidentirati postojanje toplotne pumpe (navesti izvor i ponor,

broj pumpi i njihovu poziciju u objektu); Zabiljeiti podatke sa ploice toplotne pumpe (tip, kapacitet

hlaenja/grijanja, EER/COP); Navesti starost i opisati stanje toplotne pumpe

..... Evidentirati postojanje klima komora (navesti broj komora,

tip, godinu proizvodnje, ukupnu instaliranu elektrinu snagu ikapacitet sistema);

Utvrditi postojanje filtera, ovlaivaa, grijaa, hladnjaka i navestinjihov tip, kapacitet i izvor energije;

Navesti podatke o cirkulacionim pumpama (tip, snaga, stanje) inainu njihove regulacije;

Navesti podatke o ventilatorima (tip, snaga, stanje) i nainu


14/113



pregleda zgrada

19 20njihove regulacije;

Utvrditi postojanje sistema za rekuperaciju toplote i navesti tip iefikasnost sistema;

Oznaiti na crteima/skicama pooloaj klima komore u objektu; Opisati stanje klima komore

..... Naznaiti vrstu nosioca energije (voda, vazduh); Opisati kanalski razvod (presjek, materijal, izolacija, regulacione

klapne); Opisati cijevni razvod (dvocijevni ili etvorocijevni, materijal,izolacija);

Naznaiti starost i opisati stanje kanalskog/cijevnog razvoda; Evidentirati terminalne jedinice (navesti vrstu, broj, instaliranu

snagu, kao i oznaiti njihove pozicije na crteima/skicama).....

Opisati sistem regulacije rada rashladnih agregata i terminalnihjedinica;

Utvrditi postojanje zona sa razliitim temperaturama hlaenja; Evidentirati mogunost praenja veliina koje se reguliu

.....

Navesti reim rada sistema hlaenja i evidentirati prekide uhlaenju); Opisati nain odravanja sistema

///Sistem za pripremu sanitarne tople vode (STV)

Naznaiti nain pripreme STV (decentralizovana, centralna);

Decentralizovana priprema STV: Navesti tip ureaja (protoni ili akumulacioni), njihov broj,

vrstu energenta, ukupan kapacitet i kapacitet po vrstama;

Navesti potronju vode u objektu; Naznaiti potrona mjesta u objektu (vrsta i koliina, nain i

broj korienja); Navesti reim rada ureaja; Opisati nain odravanja ureaja; Navesti starost i opisati stanje ureaja;

Centralna priprema STV: Naznaiti izvor toplote (postojei kotlovi za grijanje objekta,

posebni kotlovi za STV); Zabiljeiti podatke sa ploice kotla;

Opisati stanje kotla, oplate, izolacije, instalacije; Zabiljeiti podatke sa ploice rezervoara (zapremina i dr.); Opisati stanje rezervoara i izolacije; Opisati cijevni razvod (materijal, izolacija);

Evidentirati postojanje curenja u sistemu; Navesti temperature isporuene tople vode i hladne vode naulazu;

Utvrditi postojanje mjerenje potronje tople vode; Opisati nain regulacije sistema za pripremu STV; Navesti potronju vode u objektu;

Naznaiti potrona mjesta u objektu (vrsta i koliina, nain ibroj korienja);

Navesti reim rada sistema; Opisati nain odravanja sistema; Navesti starost i opisati stanje sistema;

///Sistem snadbijevanja elektrinom energijom imjerenje potronje

Snimiti stanje glavnog razvodnog ormara objekta (GRO), kao ilokalnih razvodnih ormara;

Evidentirati rezultate snimanja razvodnih ormara IC kameromkoji ukazuju na nedozvoljeno zagrijavanje kablova, sklopki,osiguraa i ostalih elemenata;

Navesti tip, presjek i stanje glavnog naponskog kabla; Navesti starost instalacija, posljednji datum popravke ili

rekonstrukcije sistema elektroenergetskih instalacija ili pojednihnjegovih djelova;

Navesti naponski nivo, mjesto i nain napajanja objekta; Evidentirati postojanje redovnog odravanja i ugovora za

odravanje elektroenergetskih instalacija objekta; Evidentirati postojanje atesta o ispravnosti elektrinih instalacija

izdatog u posljednje tri godine; Utvrditi mjesto vrenje mjerenja, kao i naponski nivo;


15/113



pregleda zgrada

21 22 Evidentirati nain mjerenja (direktno ili indirektno);

Evidentirati postojanje mjerenja utroene reaktivne energije iobraunske snage;

Navesti tip, proizvoaa i serijski broj brojila; Navesti konstantu mjerenja; Navesti trenutne fazne i meufazne napone na GRO, kao i

fazne struje na glavnom napojnom kablu (mjereno unimjeromsa amper klijetima);

Evidentirati postojanje ureaja za kompenzaciju reaktivneelektrine energije u objektu; Evidentirati postojanje sistema upravljanja vrnom energijom u

objektu

///Sistem rasvjete (unutranje i spoljne)

Naznaiti tip i broj rasvjetnih tijela, njihove pojedinane iukupne instalisane snage;

Opisati stanje i navesti starost rasvjetnih tijela; Navesti tip prigunica kod fluo lampi (magnetne ili

elektronske); Naznaiti nain upravljanja rasvjetom (centralno, lokalno,

automatsko); Evidentirati postojanje tajmera, impulsnih releja, automata,

senzora osvjetljenja, senzora prisustva i sl.; Evidentirati postojanje inteligentnih sistema upravljanja i

utvrditi integrisanost rasvjete u sistem pametne kue ukolikotakav sistem postoji u objektu;

Utvrditi postojanje redovnog odravanja sistema rasvjete uobjektu;

Utvrditi da li izmjereni intenzitet osvjetljenja zadovoljavastandarde za tu vrstu objekta;

Opisati nain upravljanja spoljnom rasvjetom; Navesti reim upotrebe unutranje i spoljne rasvjete (dnevni,

sedmini, godinji)

///Sistem ostalih elektrinih potroaa

Navesti naziv potroaa, tip i proizvoaa; Navesti deklarisanu energetsku klasu svih potroaa; Naznaiti broj potroaa, njihovu pojedinanu i ukupnu

instalisanu snagu;

Utvrditi uticaj potroaa na toplotni bilans objekta i podijelitiih u dvije grupe: potroai koji utiu na toplotni bilans objekta ipotroai koji ne utiu na toplotni bilans objekta;

Navesti starost, odnosno godinu proizvodnje potroaa; Opisati stanje potroaa; Opisati nain upravljanja potroaima; Navesti prosjeno dnevno korienje u satima i broj dana

korienja u toku godine; Evidentirati postojanje inteligentnih sistema upravljanja

potroaima i utvrditi integrisanost potroaa u sistem pametnekue ili sistem upravljanja vrnom energijom ukoliko takvisistemi postoje u objektu;

///Sistem snabdijevanja pitkom i sanitarnom

vodom

Naznaiti potrona mjesta u objektu (vrsta i koliina, nain ibroj korienja);

Utvrditi postojanje potronje vode u tehnikim sistemima uobjektu (rashladne kule, ovlaivai i sl.);

Opisati nain snabdijevanja pitkom vodom; Opisati stanje sistema i vodovodne mree;

Evidentirati eventualne gubitke i neeljena curenja;

Evidentirati postojanje sistema za regulaciju pritiska; Evidentirati postojanje hidrantske mree, opisati stanje i

eventualne gubitke; Opisati nain odravanja sistema


16/113



pregleda zgrada

23 24///Specini podsistem:

Sistem komprimovanog vazduha

Naznaiti namjenu sistema; Navesti podatke o kompresorima (tip, proizvoa, broj, starost); Navesti ukupan kapacitet i pojedinane kapacitete; Naznaiti radni pritisak u mrei;

Navesti radne parametre kompresora; Navesti instaliranu elektrinu snagu elektromotora po

kompresorima; Naznaiti podatke o rezervoaru za komprimovani vazduh

(zapremina, broj); Opisati nain regulacije sistema; Opisati nain hlaenja kompresora; Navesti radni reim sistema; Opisati opte stanje i efikasnost sistema

///Specini podsistem:

Sistem pripreme pare

Naznaiti namjenu sistema; Navesti podatke sa ploice parnog kotla (proizvoa, tip, starost,

instalirani kapacitet); Opisati stanje kotla, oplate, izolacije, instalacije; Opisati stanje sigurnosne opreme; Zabiljeiti podatke sa ploice plamenika (proizvoa, tip, starost,

max snaga plamenika); Naznaiti vrstu energenta i nain snabdijevanje energentom; Navesti temperature na izlazu i ulazu u parni kotao; Navesti pritisak pare na izlazu iz kotla; Naznaiti koliinu vode koja se dodaje u sistem; Naznaiti temperaturu napojne vode na ulazu u kotao; Opisati na koji nain se vri povrat kondenzata i nain obrade; Opisati opte stanje cijevnog razvoda i armature; Navesti sistem regulacije (posebno regulaciju krajnjih potroaa); Navesti reim rada sistema; Opisati nain odravanja sistema


Kuhinjska oprema

Navesti grupe i tipove kuhinjskih ureaja, kao i energente kojekoriste;

Navesti instalisane nazivne snage ureaja; Naznaiti periode korienja (dnevni/mjeseni);

Opisati opte stanje ureaja


Veernica

Navesti grupe i tipove ureaja u veernicama, kao i energentekoje koriste;

Navesti instalisane nazivne snage ureaja; Naznaiti periode korienja (dnevni/mjeseni); Opisati opte stanje ureaja


17/113



pregleda zgrada

25 26Izvoenje potrebnih mjerenja

Analiza podataka prikupljenih u prethodnim koracima se popotrebi upotpunjuje odreenim mjerenjima.

Mjerenja koja se izvode u cilju prepoznavanja ponaanja korisnika uobjektu i reima rada potroaa i na osnovu kojih moemo donijetizakljuke o ispunjenosti nekih uslova komfora u objektu, smatrajuse jednostavnim kontrolnim mjerenjima i odnose se na: mjerenja

temperature i vlanosti vazduha u prostorijama kondicioniranogdijela objekta, mjerenja osvijetljenosti tipinih prostorija objekta,osnovna mjerenja elektrinih veliina.

Mjerenja temperature i vlanos vazduha u

prostorijama kondicioniranog dijela objekta

Cilj mjerenja: provjera stepena ispunjenosti ambijentalnih uslova uobjektu, prikupljanje podataka neophodnih za proraun potronjeenergije u objektu

Period mjerenja: preporuuje se dana

Mjerni instrument: data logeri za mjerenje temperature i/ilivlanosti vazduha

Kratak opis mjerenja: u odabranim karakteristinim prostorijamau objektu (po jedna prostorija iz grupa prostorija sa slinimunutranjim projektnim uslovima, orjentacijom, nainomkorienja), kao i na odabranom mjestu van objekta, instalirati datalogere i ostaviti ih da biljee temperature i/ili vlanost vazduha udefinisanom periodu mjerenja

Rezultati mjerenja: podaci o zabiljeenim unutranjim i

spoljanjim temperaturama i/ili vlanosti vazduha u MS Excelformatu

Interpretacija rezultata mjerenja: dobijeni podaci se analizirajuu grafikom i tabelarnom obliku i na osnovu njih se dobijajutemperaturni uslovi za cijeli objekat (srednja unutranja

temperatura, srednja redukovana setback temperatura), odnosnouslovi u pogledu vlanosti vazduha u objektu

Mjerenja osvijetljenos pinih prostorija objekta

Cilj mjerenja: provjera stepena ispunjenosti uslova komfora upogledu osvjetljenja

Mjerni instrument: luksmetarKratak opis mjerenja: u odabranimkarakteristinim prostorijama u objektu (po jednaprostorija iz grupa prostorija sa istim zahtjevanimnivoom osvjetljenja, orjentacijom, nainomkorienja) definisati nekoliko taaka i u njimaizmjeriti nivo osvijetljenosti

Rezultati mjerenja: podaci o nivou osvijetljenosti umjernim takama

Interpretacija rezultata mjerenja: za dobijene podatke u mjernimtakama izraunati srednju vrijednost i na taj nain odrediti nivoosvijetljenosti u odabranim prostorijama, odnosno utvrditi da linivo osvijetljenosti zadovoljava potrebe objekta

Slika 4: Rezultatimjerenjatemperature uobjektu datalogerima

Slika 5: LuksmetarTesto 540


18/113



pregleda zgrada

27 28Najea mjerenja koja se odnose na utvrivanje energetskogstanja spoljanjeg omotaa su: identifikacija mjesta toplotnihgubitaka korienjem infracrvene termografije, mjerenje vazdunepropustljivosti zgrade (Blower Door Test), mjerenje U-vrijednostigraevinskih elemenata In-situ.

Idenkacija mjesta toplotnih gubitaka kroz spoljanji

omota zgrade korienjem infracrvene termograje

Cilj mjerenja: analiza i ustanovljavanje energetskog stanjaspoljanjeg omotaa zgrade

Mjerni instrument:termografska kamera

Princip: tehnika termografije omoguava vizuelizaciju ICzraenja koje je nevidljivo ljudskom oku. Termografska kameravidi toplotnu energiju koju objekat emituje, i na osnovu togaproraunava temperaturu po povrini omotaa uz prethodnopravilno podeavanje parametara na kameri

Kratak opis mjerenja: snimanje objekta termografskom kameromuz prethodno podeavanje parametara kako bi se to tanijeodredila temperatura: emisivnost, reflektovana temperatura,atmosferska temperatura, relativna vlanost i rastojanje

Rezultati mjerenja: termogram

Osnovna mjerenja elektrinih veliina

Mjerene veliine: potronja aktivne i reaktivne energije, trenutnasnaga, vrna snaga, faktor snage, fazni i meufazni naponi, faznestruje, frekvencija

Rezultati i cilj mjerenja: snimanje dnevnog dijagrama optereenja,tj. snimanje dnevne dinamike potronje elektrine energije (aktivnei reaktivne), evidentiranje optereenja po faz ama (simetrija/

nesimetrija optereenja), evidentiranje faznog i meufaznognaponskog nivoa (dozvoljeni/nedozvoljeni pad napona,podnaponska i prenaponska stanja), ustanovljavanje prisustva viihharmonika, evidentiranje faktora snage

Period mjerenja: za validne rezultate preporuuje se najmanje dana, po mogunosti i due

Mjerni instrumenti: mrenianalizator, vatmetar, maksimetar,voltmetar, ampermetar,frekvencmetar, brojilo aktivne

energije, brojilo reaktivne energije,unimjer, amper klijeta itd.

Mjere EE: Upravljanje vrnimoptereenjem se ostvarujekontrolisanjem radnih reima

najveih potroaa. Cilj je izbjei istovremeni rad, tj. rasporeditiperiode punog optereenja razliitih potroaa tako da se nepoklapaju. Kompenzacija reaktivne energije sa ciljem poboljanjafaktora snage, smanjenja trokova za utroenu elektrinu energiju iostvarenja niza pozitivnih tehnikih efekata.

U drugu grupu mjerenja moemo svrstati mjerenja kojima sepreciznije utvruju energetska svojstva objekta i koja u prethodnimfazama nisu mogla biti utvrena ili postoje opravdane sumnje utanost nekih parametara bitnih za proraun energetskih potrebaobjekta. Ova mjerenja se odnose na utvrivanje energetskog stanjaomotaa, zatim na razna mjerenja u sistemima grijanja, hlaenja,ventilacije i klimatizacije, kao i na mjerenja elektroenergetskihparametara potronje elektrine energije.

Slika 7:Termografskakamera i rezultatmjerenja(termogram)

Slika 6: Mrenianalizator


19/113



pregleda zgrada

29 30Interpretacija rezultata mjerenja:dobijeni broj izmjena vazduhan

ne bi smio biti vei od: n

= , h-kod prirodne ventilacije, n

= , h-kod mainske ventilacije, n

= , h-kod pasivnih zgrada(EN )

Primjena: uglavnom na novim zgradama, mada se primjenjuje i napostojeim

Mjerenje U-vrijednos graevinskog elementa In-situ

Cilj mjerenja: analiza i ustanovljavanje energetskog stanjaspoljanjeg omotaa zgrade

Mjerni instrument: multifunkcionalni mjerni ureaj, temperaturnesonde (beine za spoljanju temperaturu, termopara zaunutranju povrinu)

Kratak opis mjerenja: u definisanim fiksnim intervalima tokomcjelokupnog trajanja mjerenja, mjeri se unutranja temperaturaprostora, temperatura zida sa unutranje strane (u take) i

spoljanja temperatura, dok se sa instrumenta oitava koeficijentprolaza toplote, pri emu se vode zapisi temperatura i koeficijentaprolaza toplote

Period mjerenja: u uslovima stabilne unutranje temperatureminimalno trajanje testa je dana

Rezultati mjerenja: koeficijent prolaza toplote (U vrijednost),toplotni otpor, toplotna provodljivost

Primjena: na postojeim objektima gdje se ne zna tanakonstrukcija graevine i kada se ni j ednom drugom metodom ne

Interpretacija rezultata mjerenja: informacije o raspodjelitemperature po povrini posmatranog objekta, pri emu razliititemperaturni nivoi ukazuju na nepravilnosti omotaa zgrade:postojanje toplotnih mostova, nehomogenosti materijala zida,neispravnosti ili nepostojanje toplotne izolacije, podruja sapoveanom vlagom itd.

Primjena: postojee zgrade, zgrade pod zatitom, nove zgrade

Mjerenje vazdune propustljivos zgrade (Blower

Door Test)

Cilj mjerenja: analiza i ustanovljavanje stanja spoljanjeg omotaa usmislu vazdune propustljivosti

Mjerni instrument: blower door ispitni ureajPrincip: simuliranje odreenih uslova koji mogu nastati usljeduticaja vjetra ili nevremena

Kratak opis mjerenja: specijalno dizajniran ventilator koji se naposeban nain postavlja na prozor ili vrata i stvara razliku pritisakaod Pa izmeu spoljanjeg i unutranjeg prostora, a zatim semjeri zapreminski protok vazduha koji nastaje usljed razlikepritisaka. Broj izmjena vazduha n

u objektu se dobija dijeljenjem

izmjerene vrijednosti zapreminskog protoka (m/h) sa unutranjomzapreminom ispitivanog prostora objekta (m)

Rezultati mjerenja: koliina promijenjenog vazduha na sat

Slika 8: Blowerdoor ispitni ureaj i

metode mjerenja

Slika 9: PostupakmjerenjaU-vrijednostispoljanjeg omotaain-situ


20/113



pregleda zgrada

31 32Mjerenje dimnih gasova

Cilj mjerenja: kontrola procesa sagorijevanja, utvrivanje da li izvortoplote zadovoljava uslove graninih vrijednosti emisija tetnihmaterija u okolinu

Mjerni instrument: analizator dimnih gasovaPrincip: primjena razliitih vrsta senzora koji se baziraju naelektrohemijskom principu, jonizaciji dimnih gasova ili apsorpciji

infracrvenog zraenja

Kratak opis mjerenja: ubacivanje mjerne sonde u dimni kanalizvora na odabranom mjestu i obrada izmjerenih podataka unekoliko razliitih reima rada

Rezultati mjerenja: sadraj O, CO, NO, NO, temperaturadimnih gasova i temperatura okoline

Interpretacija rezultata mjerenja: izmjerene koncentracije su date

u ppm i da bi bile meusobno uporedive svode se na referentni udiokiseonika. Raunski se odreuju sadraj CO, gubici u dimnimgasovima i viak vazduha, na osnovu ega se dolazi do podatka

o efikasnosti izvora toplote. Dobijene vrijednosti se uporeujusa graninim vrijednostima emisija i utvruje da li zadovoljavajuvrijednosti utvrene propisima za zatitu ivotne sredine.

moe ustanoviti sastav graevinskih elemenata zgrade (previezahtjevna i previe skupa metoda za potrebe energetskog pregleda).

Ogranienja: stabilni spoljanji i unutranji temperaturni uslovi,temperaturna razlika C, tokom mjerenja ne bi smjelo bitisunca.

Mjerenjima u sistemima grijanja, hlaenja, ventilacije i klimatizacije

utvruju se tehnike karakteristike, efikasnost i funkcionalnostsistema.

U sistemima grijanja izvode se mjerenja u cilju utvrivanja:

efikasnosti izvora toplote: temperatura i protok polaznog ipovratnog radnog fluida, potronja goriva u kontrolisanomvremenu, temperatura dimnih gasova, sastav dimnih gasova;

efikasnosti razvodnog sistema: temperatura i protok ukarakteristinim takama razvoda, termografsko snimanje;

efikasnosti grejnih tijela: temperatura i protok u grejnimtijelima;

efikasnosti cirkulacionog sistema: pogonske karakteristikepumpi;

izbalansiranosti sistema: protok na glavnom izlazu iz kotla, napojedinim granama razvoda i njihovim krajevima, pritisci fluidana najviim i najniim takama razvoda.

U centralizovanim klimatizacionim/ventilacionim sistemima izvodese mjerenja temperature i vlanosti vazduha, protoka vazduha,nepropusnosti ventilacionih kanala.

U centralizovanim rashladnim sistemima izvode se mjerenjatemperature kondenzacije i isparavanja, temperature rashladnogmedija.

Neka od mjerenja u sistemima grijanja, hlaenja, ventilacije iklimatizacije objanjena su u nastavku.

Slika 10: Analizatordimnih gasova


21/113



pregleda zgrada

33 34Mjerenje protoka radnog uida ultrazvunim

mjeraem protoka

Cilj mjerenja: utvrivanje tehnikih karakteristika i efikasnostipojedinih djelova sistema grijanja/hlaenja/ventilacije/klimatizacije

Mjerni instrument: ultrazvuni mjera protoka

Princip: mjerenje brzine odziva ultrazvunog talasa

Kratak opis mjerenja: za prethodno unesene podatke okarakteristikama cijevi (materijal, prenik, debljina zida) ikarakteristikama fluida (gustina, brzina prostiranja zvuka) dobijase optimalno rastojanje izmeu dva senzora koji se postavljaju naspoljanji zid cijevi, a zatim se vrijednost protoka oitava na displeju

Rezultati mjerenja: brzina i protok radnog fluida

Interpretacija rezultata mjerenja: izmjerene vrijednosti mogu sluitiza provjeru da li je osiguran traeni protok kroz razvodni sistem/grejna tijela, a mogu se koristiti dalje za izraunavanje razliitih

veliina (npr. potronje toplotne energije).

Mjerenje brzine i protoka vazduha anemometrom

Cilj mjerenja: utvrivanje tehnikih karakteristika i efikasnosti usistemima ventilacije i klimatizacije

Mjerni instrument: anemometar

Princip: linearnost funkcije brzine strujanjaodnosno protoka fluida u relativno irokom

opsegu mjerenja

Kratak opis mjerenja: mjerenje se obavlja uvie taaka sa proraunom srednje vrijednostiili skeniranjem poprenog presjeka kanalalaganim pomjeranjem anemometra popoprenom presjeku

Rezultati mjerenja: brzina i protok vazduha,temperatura vazduha

Interpretacija rezultata mjerenja: izmjerene vrijednosti mogu

sluiti za provjeru projektovanih parametara vazduha, efikasnostrekuperacije toplote (ukoliko postoji) i sl.Slika 11: Ultrazvuni

mjera protoka inain mjerenja

Slika 12: DepnianemometarTesto 410


22/113



pregleda zgrada

35 36Faza 3: Akvnos nakon posjete objektuNakon posjete lokaciji auditor treba davrednuje sve informacije dokojih je doao tokom aktivnosti u fazama pripreme i obilaska objekta,a zatim da identifikuje mjesta neefikasne potronje energije i predloimjere za poboljanje energetske efikasnosti, uz njihovu analizu ipredstavljanje u formi izvjetaja o izvrenom energetskom pregledu.

Analiza prikupljenih podataka

Odmah nakon zavrene posjete lokaciji auditor treba da protumaisvoje biljeke i popuni podatke u kontrolnim listama koje nije imaovremena da popuni tokom pregleda.

Takoe, sve crtee, skice i eme napravljene za v rijeme posjete,potrebno je organizovati, zajedno sa ispunjenim kontrolnim listamai fotodokumentacijom, po kategorijama (spoljanji omota/sistemgrijanja/ventilacija/STV/hlaenje/rasvjeta/razni potroai) u ciljulakeg sagledavanja tehnikih i energetskih svojstava i dalje analizepodataka.

Odabir odgovarajuih mjera za poveanje energetske

ekasnos pojedinih energetskih sistema

U sklopu ove analize potrebno je predloiti sve prepoznate mjere kojese mogu svrstati u grupe:

Mjere energetske efikasnostikoje imaju za cilj utedu energijei/ili vode uz zadravanje ili poboljanje uslova komfora i kojerezultiraju utedom u potronji energije i/ili vode, trokova zaenergiju i/ili vodu, kao i smanjenjem emisije gasova sa efektomstaklene bate;

Mjere ekonomske efikasnostikoje ne rezultiraju energetskimutedama, ve imaju za cilj utedu novanih sredstava: Mjere u ciljupoveanja komfora i zadovoljenja minimalnih

propisanih tehnikih uslovadefinisanih propisima i pravilnicimakoje mogu rezultirati poveanjem potronje energije i/ili vode,i koje ne predstavljaju nuno mjere energetske i ekonomskeefikasnosti.

Svaki tip objekta zavisno od namjene posjeduje odreenespecifinosti u energetskim sistemima koje predstavljaju osnovu zarazumijevanje koncepta funkcionisanja objekta kao cjeline. U tabeli je prikazana potronja energije u objektima zavisno od njihovenamjene.

Tip objektaGlavni potroai primarneenergije

Stambeni objekti (pojedinani objektii rezidencijalni objekti) i objektikolektivnog smjetaja (studentskidomovi, domovi za stara lica i sl.)

GrijanjeHlaenjePriprema STVOsvjetljenje

Administrativni objekti (zgradedravne uprave, parlamentarne zgrade,ministarstva, optine, sudovi i sl.)

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjeKancelarijska oprema

Objekti obrazovnih institucija(univerziteti, kole, vrtii, specijalnekole i sl.)

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjeVentilacija

Zdravstvene institucije:

Bolnice

Ostalo (domovi zdravlja, ambulante i sl.)

GrijanjeHlaenje

OsvjetljenjePriprema STVVentilacija

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenje

Poslovni objekti (sa kancelarijskim ipripadajuim prostorima)

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjeKancelarijska oprema

Raunarski centriKompjuterska opremaHlaenjeOsvjetljenje

Objekti kulture:

Pozorita, bioskopi i sl.

Galerije, muzeji i sl.

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjeVentilacija

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjeKontrola vlanosti

Tabela 1: Potronja

energije u objektimau zavisnosti odnjihove namjene


23/113



pregleda zgrada

37 38

Turistiki objekti (hoteli, moteli,apartmani i sl.)

GrijanjeHlaenjeOsvjetljenjePriprema STV

Komercijalni objekti (trni centri i sl.)GrijanjeHlaenjeOsvjetljenje

Sportski i rekreacioni objekti:

Sportski centri, hale i sl.

Bazeni

GrijanjeHlaenje

OsvjetljenjeVentilacija

Grijanje bazenske vodeGrijanje i odvlaivanje prostorabazenaGrijanje vode za tueve

U nastavku su date neke mogue mjere za poveanje energetskeefikasnosti elemenata spoljanjeg omotaa zgrade, kao i pojedinihenergetskih sistema.

///Omota objekta

Toplotna izolacija spoljanjih zidova

Ova mjera se sprovodi uvijek u situaciji kada ne postoji nikakvatermika zatita na spoljanjim zidovima. Utede uvoenjem ovemjere mogu biti od -, a pored toplotne zatite ovom mjeromse spreavaju negativne posljedice hladnih mostova i znaajno sepoboljava komfor u unutranjosti objekta. Pogledati Mjeru ,Poglavlje Tipine mjere za poveanje energetske efikasnosti.

Toplotna izolacija krova

Ova mjera podrazumijeva ugradnju termoizolacije na ravne ilikose povrine krova u z avisnosti od konstrukcije. Putem toplotnihgubitaka kroz krovnu povrinu, gubi se vie toplote nego to je tosluaj sa zidovima, to dovodi do toga da je toplotna izolacija krova,ukoliko je istih svojstava, veih debljina od termoizolacije zidova.Pravilno izolovana krovna povrina moe dovesti do uteda od-. Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipine mjere za poveanjeenergetske efikasnosti.

Zamjena ili unapreenje toplotnih karakteristika prozora

Prozori su segment omotaa objekta na koji je posebno potrebnoobratiti panju. Toplotni gubici kroz prozore mogu bititransmisioni ili gubici nastali provjetravanjem. Ako saberemoove dvije vrste toplotnih gubitaka oni mogu iznositi i vie od ukupnih toplotnih gubitaka objekta. Ovi gubici obino su i v ieputa vei od onih kroz zidove i zato su prozori veoma vana pozicijakoju treba tretirati mjerama energetske efikasnosti. Pogledati Mjeru, Poglavlje Tipine mjere za poveanje energetske efikasnosti.

Toplotna izolacija poda

Toplotni gubici prema tlu iznose do ukupnih toplotnihgubitaka objekta. U sluaju poda na tlu kod postojeeg objektauglavnom je neisplativo ui u takvu intervenciju zbog znaajnogobima radova.

Toplotna izolacija poda na tlu nije isto to i toplotna izolacijapoda prema negrijanom prostoru najnie etae. U ovom sluajuintervencija jeste isplativa i ovu mjeru bi trebalo preporuivati.

Takoe, potrebno je toplotno zatititi i podne konstrukcije iznadotvorenih prolaza i na taj nain postii neprekidnost toplotnezatite kompletnog spoljanjeg omotaa objekta.

Pod na tlu potrebno je izolovati sa minimalno cm termoizolacije.Iako su gubici kroz pod na tlu relativno mali u poreenju sagubicima drugih djelova konstrukcije, temperatura poda slinatemperaturi unutranjeg prostora doprinosi komforu boravka uprostoriji.

///Sistemi grijanja

Zamjena starih konvencionalnih kotlova niskotemperaturnim ikondenzacionim kotlovima (sa ili bez promjene energenta)

Veina konvencionalnih kotlova starosti izmeu i godina imaoteenu izolaciju, oteena loita, kao i neregulisane operativneprocese to znaajno doprinosi nepotrebnoj potronji energenata.


24/113



pregleda zgrada

39 40Stepen energetske efiksnosti za stare kotlove obino iznosiizmeu -, zavisno od v rste energenata. Korienjem novihniskotemperaturnih i kondenzacionih kotlova sa visokim stepenomenergetske efikasnosti moe se utedjeti - energenta u odnosuna standardne kotlove. Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipine mjereza poveanje energetske efikasnosti.

Zamjena starih konvencionalnih kotlova kotlovima na biomasu

peletStepen energetske efikasnosti kotlova na biomasu (briket, pelet) nijevei od kotlova na lo-ulje i gas, ali je cijena energenta znatno nia,tako da se njihovim korienjem moe ostvariti uteda u grijanju ido . Pored toga, korienjem kotlova na biomasu znaajno sedoprinosi ouvanju ivotne sredine. Pogledati Mjeru , PoglavljeTipine mjere za poveanje energetske efikasnosti.

Zamjena starih konvencionalnih kotlova toplotnim pumpamakoje koriste kao izvor toplote vazduh, zemlju ili podzemnu vodu

Toplotne pumpe koriste do besplatne energije sadraneu okolini i njihovom upotrebom mogu se ostvariti znaajneutede u trokovima grijanja, smanjenje potronje energenta zaproizvodnju iste koliine toplotne energije, poveanje energetskeefikasnosti sistema grijanja, kao i smanjenje negativnog uticajana ivotnu sredinu. Osim za grijanje prostora, toplotne pumpese mogu koristiti i za hlaenje i pripremu sanitarne tople vode.Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipine mjere z a poveanje energetskeefikasnosti.

Hemijska priprema vode

Usljed neadekvatne pripreme vode za termoenergetska postrojenjadolazi do taloenja kamenca koji izaziva smanjenje prolazatoplote, ometanje pravilnog toka vode usljed smanjenja poprenogpresjeka, koroziju, smanjenje pogonske bezbjednosti, poveanjetrokova odravanja, i kao posljedicu svega, smanjenje stepenakorisnosti i vijeka trajanja kotlovskog postrojenja. Osnovni uslovza prevazilaenje ovog problema jeste odgovarajua priprema

napojne kotlovske vode i odravanje svih parametara u normiranimgranicama.

Balansiranje sistema grijanja

U hidrauliki neuravnoteenim sistemima grijanja esto sedogaa da nisu i spunjeni uslovi termikog komfora u pojedinimprostorijama. Neke su prostorije previe zagrijane (one blie

cirkulacionoj pumpi), dok je u onim udaljenijim esto temperaturania od optimalne i nakon dueg perioda uzgrijevanja. Ovajproblem se moe prevazii uravnoteenjem pritiska i protoka uhidraulikim mreama sistema grijanja, tj. ugradnjom balansnihventila.

Ugradnja termostatskih ventila na postojea grejna tijela

Ugradnjom termostatskih ventila na grejna tijela ostvaruje semogunost regulacije temperature unutar prostorije, a samim timi potronje toplotne energije. Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipinemjere za poveanje energetske efikasnosti.

Novi sistem automatske regulacije

Stalna regulacija uinka grejnih tijela prema promjenljivoj potrebiza toplotnom energijom (zavisno od spoljanje temperature, brzinevjetra, intenziteta sunevog zraenja, unutranjih izvora toplotei dr.) moe se na adekvatan nain rijeiti samo automatskomregulacijom. Na taj nain se smanjuje potronja energenta, kao itrokovi grijanja.

Ugradnja pumpi sa promjenljivim brojem obrtaja

Pumpe sa promjenljivim protokom imaju ugraen frekventniregulator kojim se mijenja brzina okretanja motora, a samim timmijenja se i protok pumpe. Pumpe su opremljene sa elektronikomkoja na osnovu mjerenog broja obrtaja motora pumpe, struje kojapokree motor i zadatih parametara cjevovoda regulie broj obrtajapumpe i odrava radnu taku pumpe u optimalnom reimu. Poredoptimizacije protoka kroz grejna tijela, pumpe sa promjenljivim


25/113



pregleda zgrada

41 42brojem obrtaja doprinose i smanjenjenju potronje elektrineenergije do .

Toplotna izolacija neizolovanih djelova sistema

Toplotnom izolacijom neizolovanih djelova sistema spreava semogunost pojave kondenzacije, smanjuju se toplotni gubici ipoveava efikasnost sistema.

Setback temperatura (deurna temperatura)

Podeavanje temperature na niu vrijednost u periodima kada uobjektu nema osoblja ili je grijanje redukovano (npr. tokom noi,vikenda, praznika) donosi utede u energiji. Prema nekim grubimprocjenama te utede iznose oko potronje energije za grijanjeza svaki snieni stepen temperature ispod temperature podeeneza normalan reim rada za redukovani period od sati. Tipinesetback temperature iznose od C to C, zavisno od toplotnogkapaciteta zgrade, kao i nivoa komfora koji se eli postii.

ienje kotla

ienjem loita kotlova od garei, nesagorjelih naslaga i adji,koji su nastali usljed loeg i nepotpunog sagorijevanja energenta,poveava se stepen iskorienja kotlova. Samim tim to su zidoviloita isti, bolji je prenos toplote i potronja goriva je smanjena.ienje kotlova moe da se vri sa dimno-plamene strane, kao i savodeno-parne (uklanjanje kamenca na unutranjim zidovima kotla).

///Sistemi venlacije

Ugradnja sistema rekuperacije toplote iz otpadnog vazduha usistemima ventilacije i klimatizacije

U cilju poveanja temperature spoljnog vazduha prije ulaskau dogrija u si stemima ventilacije/klimatizacije, moe sekoristiti toplota sadrana u otpadnom vazduhu ventilacionog/klimatizacionog sistema. Na ovaj nain se za predgrijavanje

ne koristi topla voda iz kotlarnice, ime se smanjuje potronjaprimarnog goriva, a takoe se doprinosi i ouvanju ivotne sredine.Smanjenje potronje primarnog goriva je ekvivalentno rekuperisanojtoploti iz otpadnog vazduha. Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipinemjere za poveanje energetske efikasnosti.

Balansiranje ventilacionih kanala

U sistemu koji nije izbalansiran javljaju se razlike u potrebnimkoliinama vazduha u pojedinim djelovima ventiliranog prostora,tj. negdje ga ima vie, a negdje manje nego to je potrebno. Kaorezultat se javljaju previe visoke ili previe niske temperature upomenutim djelovima prostora, a takoe se kao posljedica moe

javiti i ustajali vazduh. Balansiranjem sistema se ova situacijaizbjegava, i na taj nain se pored ispunjavanja uslova termikeugodnosti tedi i energija.

Frekventna kontrola ventilatora

Frekventno regulisani pogoni kao alternativa klasinim pogonimasa konstantnom brzinom i prigunim ureajima omoguavajuprogramirano meko startovanje i zaustavljanje ime se izbjegavamehaniki stres i produava ivot elektromotora, veliki opsegpromjene brzine i snage ime se postie precizna kontrola, veuenergetsku efikasnost elektromotora i utede energije. PogledatiMjeru , Poglavlje .

ienje razmjenjivaa toplote

Naslage kamenca od magnezijuma, kalcijuma i silicijum dioksidaiz napojne vode koje se formiraju na izmjenjivaima toplotepredstavljaju izolaciju izmjenjivaa i usporavaju prenos toplote, toza posljedicu ima pregrijavanje ili slabljenje izmjenjivaa, smanjenjeenergetske efikasnosti i habanje i troenje sistema.

Zamjena/ienje filtera

Neistoe i praina koja se nakupi na filterima moe uticati natemperaturu koju registruju senzori u ventilacionom sistemu.


26/113



pregleda zgrada

43 44///Sistemi hlaenja

Zamjena postojeeg rashladnog agregata (ilera) efikasnijim

ileri visoke efikasnosti su projektovani sa poboljanimupravljanjem, poveanim i poboljanim kondenzatorskim sekcijamai kompresorima visoke efikasnosti. Vazduhom hlaeni sistemieliminiu potrebu za rashladnim kulama, to umanjuje instalacione

trokove, kao i trokove odravanja. Sa druge strane, vodom hlaeniileri su znatno efikasniji od vazduhom hlaenih i lera.

Optimizacija ilera

Optimizacija ilera u smislu poboljanja kontrole se uglavnomzasniva na dva principa: regulaciju temperature polazne vode takoda se ona podeava na najveu moguu vrijednost u uslovima datogtoplotnog optereenja, i sniavanje temperature kondenzacijeime se poveava efikasnost kondenzacije i na taj nain smanjujepotronja energije.

Evaporativno hlaenje

Potronja elektrine energije potrebne za mehaniko hlaenjemoe da se smanji korienjem vode u rashladnim sistemima saevaporativnim hlaenjem. Energija toplog spoljanjeg vazduhakoristi se za isparavanje vode rasprene u komorama specijalnodizajniranog pada, pri emu voda preuzima toplotu vazduha, avazduh izlazi iz ureaja ohlaen. Evaporativnim kulerima nijepotrebna dodatna energija za i sparavanje vode, niti hemijskireagensi poput freona za hlaenje, ve samo snaan ventilator i malapumpa.

Korienje otpadne toplote sa kondenzatora rashladnih agregataza grijanje

U objektima u kojima postoje istovremeni zahtjevi za grijanjemi hlaenjem mogue je koristiti otpadnu toplotu kondenzacijeza predgrijavanje ili zagrijavanje radnog fluida koji se koristikao grejni fluid. Kod instalacija rashladnog sistema sa vodom

hlaenim kondenzatorom, zagrijana voda koja je primila toplotukondenazcije, moe se direkno koristiti u zatvorenom krugugrijanja (npr. u predgrijau). U sluaju sistema sa ilerom kojiima vazduhom hlaeni kondenzator, moe se koristiti dodatniizmjenjiva toplote (rekuperator vazduh - voda) za korienjeotpadne toplote kondenzacije.

Primjena inverterskih ureaja za hlaenje prostora

Inverterska tehnologija troi manje energije i postie veuenergetsku iskoristivost (uteda energije do ), bre postieeljenu temperaturu i omoguava precizniju kontrolu temperature.

Optimizacija rada vie ilera

Godinji tok toplotnog optereenja, kriva uestalosti spoljnihtemperatura, kao i trajanje dnevnog pogona predstavljajuosnov za podjelu ukupnog rashladnog kapaciteta, odnosnokorienje vie rashladnih agregata u cilju boljeg prilagoavanjatrenutnom optereenju rashladnog sistema. Pravilnom podjelom i

odgovarajuom elektronskom regulacijom ostvaruju se energetskeutede, a postie se i vea pogonska sigurnost.

///Sistemi za pripremu sanitarne tople vode (STV)

Zamjena individualnih elektrinih bojlera za pripremu STVsolarnim termalnim sistemima

Primjena sistema za pripremu STV pomou solarnih kolektoradonosi utede energije i do u ljetnjem periodu, odnosno od do u zimskom periodu (u zavisnosti od namjene objekta).

Jedan od najekonominijih naina je kombinacija sa dodatnimelektrinim i toplovodnim grijaem. Tokom zimskog perioda, kaodopunski izvor koristi se toplovodni grija, dok se tokom ljetnjegperioda za dogrijavanje koristi elektrini grija. Pogledati Mjeru ,Poglavlje Tipine mjere za poveanje energetske efikasnosti.


27/113



pregleda zgrada

45 46Korienje otpadne toplote sa kondenzatora rashladnih agregataza zagrijavanje STV

U praksi je sve vei broj rashladnih jedinica koje djelimino ilipotpuno koriste toplotu kondenzacije za zagrijavanje STV. Kodinstalacija rashladnog sistema sa vodom hlaenim kondenzatorom,zagrijana voda koja je primila toplotu kondenzacije, moe sedirekno koristiti u grijau bojlera STV. U sluaju sistema sa ileromkoji ima vazduhom hlaeni kondenzator, moe se koristiti dodatniizmjenjiva toplote (rekuperator vazduh - voda) za korienjeotpadne toplote kondenzacije.

Predgrijavanje vode sa otpadnom toplotom

Procjenjuje se da oko toplote utroene za pripremu STVneiskorieno odlazi u kanalizaciju. Ako se odvodi vode iz kada ,tueva i umivaonika izvedu odvojeno od fekalne kanalizacije,mogue je ostvariti povrat toplote otpadne vode od umivanja itueva. To je prikladno izvoditi za vee potroae (npr. hoteli, velikestambene zgrade i sl.), a instalacija ovakvih ureaja jeftinija j e u

novogradnjama nego to je to sluaj za postojee zgrade. Vano jevoditi rauna da sistem bude izveden tako da osigurava pouzdanrad imajui u vidu da otpadna voda sadri neistoe i masnou.

tedljive armature

Nove slavine na tritu sve ee se proizvode s ugraenimureajem koji smanjuje jainu mlaza koji protie kroz slavinu nataj nain tedei vodu. Neke takve slavine mogu smanjiti potronjuvode do .

Poboljanje izolacije cijevi i rezervoara tople vode

Ukoliko nije fabriki izolovan obavezno treba izolovati rezervoar satoplom vodom kao i kompletan cjevovod kako bi se smanjili gubicitoplote.

Kontrola preko tajmera

Postavljanje tajmera na cilindre za toplu vodu omoguava grijanjevode tano u onom periodu kada je topla voda potrebna. Time seizbjegava nepotrebno zagrijavanje vode koja e se neiskoriena breili sporije hladiti, u zavisnosti od kvaliteta izolacije rezervoara.

///Sistemi rasvjete

Zamjena klasinih rasvjetnih tijela rasvjetnim tijelima novijegeneracije sa veim stepenom energetske efikasnosti

Danas se rasvjete u poslovnim objektima zasniva nafluorescentnim cijevima starije generacije pa tu postoji i velikipotencijal za utede zamjenom postojeih rasvjetnih tijela sa novimenergetski efikasnijim.

Razvojem tehnologije proizvodnje fluo rasvjete, prenik fluo cijevise smanjuje, ime se postie vea iskoristivost svjetlosnog sistema(izvor svjetlosti je blii takastom).

Zamjenom klasinih fluo rasvjetnih tijela sa rasvjetnim tijelimanajnovije generacije, osim ve pomenutih prednosti, eliminie seupotreba klasinih magnetnih prigunica, ve se koriste elektronske.Elektronskim prigunicama smanjuje se potronja elektrineenergije i u isto vrijeme se popravlja faktor snage, to posljedinododatno utie na poveanje energetskih performansi objekta.Utede koje se na ovaj nain postiu mogu biti veoma znaajne, aki do .

U Crnoj Gori jo uvijek su veoma prisutne i ikadescentne lampe(klasine arulje), koje spadaju u rasvjetna tijela sa najmanjim

stepenom efikasnosti (svega do energije koristi se zaosvjetljenje, a ostalo se gubi kao toplota). Njihova prosta zamjenasa kompaktnim fluo (tzv. tednim) jedna je od tipinih mjeraenergetske efikasnosti, sa periodom povrata investicije od sveganekoliko mjeseci. Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipine mjere zapoveanje energetske efikasnosti.


28/113



pregleda zgrada

47 48Unapreenje kontrole sistema rasvjete putem ugradnje raznihtipova senzora, tajmera i kontrolera

Veoma esto u tipinim poslovnim objektima starijeg datumarasvjetom se upravlja direktno klasinim prekidaima, gdje seracionalnost upotrebe ostavlja na savjest zaposlenima (gdje jeupravljanje rasvjetom lokalno) ili licima koje vode rauna o objektu(ako je upravljanje centralizovano).

Ugradnjom senzora nivoa osvjetljenja posebno ili u raznimkombinacijama sa senzorima pokreta, i/ili tajmerima, zavisno od tipai namjene objekta i njegovih zasebnih cjelina, mogu se postii velikeutede.

Inteligentna rasvjeta, odnosno uvezivanje sistema rasvjete u sistempametne kue

Na ovaj nain, u kombinaciji sa ve pomenutim mjerama, moe sepostii jo vei stepen utede u odnosu na klasine sisteme starijegeneracije, ak i do . Vie informacija o ovoj temi nalazi se u okvirumjere zamjene klasinih rasvjetnih tijela.

Zamjena klasinih rasvjetnih tijela sa rasvjetnim tijelima kojakoriste LED lampe najnovije generacije

LED rasvjeta je u energetskom smislu najefikasnija, ali mana joj je toje ova tehnologija jo uvijek skupa, pa je period otplate relativno dug uodnosu na ostale mjere. Meutim, cijena LED lampi j e u konstantnompadu, a performanse se dodatno poboljavaju, pa se moe oekivati dau budunosti ova mjera postane veoma atraktivna, odnosno isplativa.

Velika prednost LED rasvjete u odnosu na fluo je, osim znatno veeklase energetske efikasnosti, to nema poveanog elektromagnetnog

zraenja i ivinih legura, to su nedostaci fluo rasvjete.

Danas postoji irok spektar boja koje emituju LED lampe, za razlikuod prvih LED lampi koje su mogle emitovati samo plavo-bjelkastusvjetlost. Moe se birati izmeu tople bijele, neutralne bijele i hladnebijele boje, kao i RGB (kombinacije crvene, zelene i plave boje) kojadaje do raznih nijansa boja.

LED emituje puno zdravije, konformnije i ravnomjernije svijetlou odnosu na klasinu rasvjetu. LED ne emituje ultraljubiasto iliinfracrveno zraenje, nema zujanja, svjetlucanja ili strobo efekta nakoje su mnogi ljudi osjetljivi.

Zamjena spoljnih rasvjetnih tijela sa rasvjetnim tijelima kojakoriste LED svjetiljke najnovije generacije i sadre ugraenefotonaponske panele sa baterijama

Ovo je veoma interesantna mjera koja moe da svede potronjuelektrine energije za spoljnu rasvjetu na miminum posebno u ljetnjemperiodu. Mana je to je ova tehnologija jo uvijek skupa, pa je periodotplate relativno dug u odnosu na ostale mjere. Takoe, ovo zahtijevadodatne mjere odravanja (npr. periodinu zamjenu baterija).

///Elektroenergetski sistem

Kompenzacija reaktivne elektrine energije

Mjeseni troak za reaktivnu energiju moe biti znatan u zavisnosti

od broja i veliine potroaa reaktivne energije. Kompenzacijomreaktivne energije ne postie se samo ekonomski efekat umanjenjarauna za utroenu energiju, ve se postiu i mnogi drugi efekti, kaoto je poveanje raspoloive snage, smanjenje gubitaka u prenosnimvodovima, smanjenje padova napona, poveanje vijeka trajanja opreme.Pogledati Mjeru , Poglavlje Tipine mjere za poveanje energetskeefikasnosti.

Upravljanje vrnom elektrinom energijom

U kategoriji velikih potroaa osim aktivne i reaktivne energije mjeri sei vrna snaga. Upravljanje vrnom snagom, odnosno vrnom energijom

kod ovakvih potroaa je veoma interesantna, odnosno isplativa mjeraenergetske efikasnosti.

U praksi trokovi vrne snage su u prosjeku oko - ukupnograuna za utroenu elektrinu energiju, a moe se desiti da cijena kojuplatimo za obraunsku snagu premauje iznos za utroenu aktivnusnagu.


29/113



pregleda zgrada

49 50Upravljanje vrnim optereenjem se ostvaruje instaliranjemnaprednog centralnog sistema za kontrolu radnih reima najveihpotroaa. Cilj je izbjei istovremeni rad, tj. rasporediti periodepunog optereenja razliitih potroaa tako da se ne poklapaju.U praksi se pokazalo da se se primjenom ovakvih sistema trokovivrnog optereenja mogu smanjiti za preko . Pogledati Mjeru ,Poglavlje Tipine mjere za poveanje energetske efikasnosti.

///Elektrini potroai

Zamjena elektrinih potroaa klase energetske efikasnosti C ililoije, sa novim klase energetske efikasnosti A

Do prije samo nekoliko godina elektrina energija u JugoistonojEvropi je imala relativno nisku cijenu, tako da se nije mnogovodilo rauna o klasi energetske efikasnosti elektrinih potroaa.Danas kada su cijene elektrine energije relativno visoke, sa

jasnom tendencijom da budu i znatno vee u sljedeim godinamai decenijama, ova mjera energetske efikasnosti posebno dolazi doizraaja, jer se na ovaj nain, tj. nabavkom ureaja najvie klase

energetske efikasnosti, mogu postii veoma velike utede.

Nabavka i zamjena svih postojeih elektrinih ureaja u nekomposlovnom objektu ili domainstvu moe biti veoma velikainvesticija, i to moe uiniti ovu mjeru neatraktivnom zbog dugogperioda povrata. Meutim, s obzirom da se inae relativno estoobavlja zamjena postojeih ureaja (obino jednom u nekolikogodina), tada treba imati u vidu da se obavezno nabavljaju ureajinajvie EE klase, jer razlika u cijeni izmeu recimo klase A i C istevrste ureaja obino nije vea od , to se veoma brzo vrati krozutede u elektrinoj energiji.

Uvezivanje svih elektrinih potroaa u sistem pametne kue

Napredni sistemi kontrole nekih ili svih ureaja u domainstvimaili poslovnim objektima, podrazumijevaju razliite po pravilunapredne, sofisticirane i visoko integrisane, elektronske sistemegdje svi ureaji mogu biti kontrolisani preko jednog centralnogprocesora, koji u novijim varijantama ima mogunost i daljinske

kontrole putem TCP/IP, GPS, GPRS i GSM mrea, ali i na drugenaine kao to je recimo glasovna komanda.

Na primjer, putem mobilnog telefona ili preko lap topa koji jekonektovan na internet mreu, mogue je putem posebne aplikacijeupravljati sa svim elektrinim ureajima u domu ili poslovnomobjektu, bez obzira gdje se nalazili.

Ovakvi sistemi obino imaju i niz senzora, pa recimo kad seotvori prozor ili kad se napusti prostorija, automatski se iskljuujesistem klimatizacije, to naravno eliminie bespotrebnu potronjuelektrine energije, odnosno podie nivo energetske efikasnostiobjekta.

Takoe, elektrine roletne i zavjese mogu biti integrisane sasistemom rasvjete, kako bi se to vie koristila dnevna, a to manjevjetaka svjetlost, a da se pri tome dobije zadati nivo osvjetljenja.

U slijedeem poglavlju ovog Prirunika opisane su neke tipinemjere za poveanje energetske efikasnosti i u sklopu analizesvih mjera data je procjena godinjih uteda energije i novca,

investicionih trokova, trokova odravanja, procijenjeni ivotnivijek i period povrata investicije, kao i nain modeliranja pomenutihmjera u ENSI softveru.


30/113



pregleda zgrada

51 52///EAB soware

Opti podaci o projektu

Podaci o poetku i kraju grejne sezone dobijeni od stranevlasnika zgrade/tehnikog osoblja;

Podaci o praznicima dobijeni od strane vlasnika zgrade

Omota zgrade

Izraunati povrine spoljanjih zidova, posebno za sve vrstezidova i odgovarajue orjentacije;



Izraunati povrine svih vrsta prozora, posebno za sveorjentacije objekta;

Izraunati U i g-vrijednosti za sve vrste prozora i odgovarajueorjentacije, i to za postojee stanje, kao i stanje nakon primjene

mjera EE; Izraunati povrine svih vrsta krova;

Izraunati povrine svih vrsta krovnih prozora, posebno za sveorjentacije i nagibe;

Izraunati U-vrijednosti svih vrsta krova, i to za postojee stanje,kao i stanje nakon primjene mjera EE;

Izraunati U i g-vrijednosti za sve vrste krovnih prozora iodgovarajue orjentacije, i to za postojee stanje, kao i stanjenakon primjene mjera EE;

Izraunati U-vrijednosti za sve vrste poda, i to za postojeestanje, kao i stanje nakon primjene mjera EE

Priprema podataka za ENSI sover

Analiza predloga mjera ukljuuje procjenu i proraune utedau energetskom, ekonomskom i ekolokom smislu i odnosi se nasljedee:

poboljanje toplotnih karakteristika spoljanjeg omotaa zgrade; poboljanje energetskih svojstava sistema grijanja, hlaenja,

ventilacije i klimatizacije;

poboljanje energetskih svojstava sistema pripreme sanitarnetople vode; poboljanje energetskih svojstava sistema rasvjete (unutranje i

spoljanje); poboljanje energetskih svojstava sistema potronje elektrine

energije; poboljanje energetskih svojstava nekih specifinih podsistema; poboljanje sistema regulacije i upravljanja; poboljanje sistema potronje sanitarne i pitke vode; analiza mogunosti zamjene energenata ili korienja

obnovljivih izvora energije za proizvodnju toplotne i/ilielektrine energije.

U tom cilju neophodna je obrada podataka u ENSI softverskompaketu i to: analiza energetskih uteda u EAB Sofware-u i analizaekonomskih parametara u Profitability Software-u.

Pregled podataka koje je potrebno pripremiti, kao i parametara kojetreba odrediti ili izraunati, a koji predstavljaju ulazne podatke zaENSI softver prikazan je u nastavku (prema redosljedu unoenja uENSI).

ENSI

ENSI

ENSI

ENSI

ENSIPogledati u knjizi Energetska efikasnost zgrada: Metodologija energetskogpregleda i prorauna indikatora EE u izdanju Univerziteta Crne Gore(Mainski fakultet/Arhitektonski fakultet)


31/113



pregleda zgrada

53 54Ventilacija (grijanje)

Podaci o reimu rada sistema dobijeni od strane vlasnika zgrade/tehnikog osoblja. Izraunati ukupno sedmino vrijeme rada;

Podatak o koliini svjeeg vazduha na osnovu izvrenih mjerenjaili podatak iz postojee tehnike dokumentacije. Vrijednostkoliine vazduha podijeliti sa kondicioniranom povrinom;

Podatak o temperaturi ubacivanog vazduha na osnovu izvrenih

mjerenja ili podatak iz postojee tehnike dokumentacije; Izraunati vrijednost rekuperacije toplote na osnovu izmjerenih

protoka i temperatura vazduha ili navesti podatak iz postojeetehnike dokumentacije;

Procijeniti emisionu efikasnost iz tabele date u aneksu ; Procijeniti efikasnost razvodnog sistema iz tabele date u aneksu ;

Procijeniti efikasnost automatske regulacije iz tabele date u aneksu;

Procijeniti uticaj ovlaivaa na potronju energije; Procijeniti vrijednost efikasnosti TUZ/EM (tehniki

menadment zgrade/ energetski monitoring) iz tabele date uaneksu ;

Izraunati efikasnost izvora toplote prema rezultatima izvrenihmjerenja ili procijeniti iz tabele date u aneksu

Sanitarna topla voda (STV)

Podatak o potronji sanitarne tople vode ukoliko nije moguedobiti od strane vlasnika zgrade/tehnikog osoblja, izraunati naosnovu preporuka o procjeni potrebne koliine vode za razliiteobjekte u zavisnosti od njihove namjene, iz tabele u aneksu . Ovuvrijednost podijeliti sa kondicioniranom povrinom;

Podaci o temperaturama isporuene tople vode i hladne vode izvodovodne mree, dobijeni od strane vlasnika zgrade/tehnikog

osoblja. Izraunati razliku ove dvije v rijednosti; Procijeniti efikasnost razvodnog sistema iz tabele date u aneksu ; Procijeniti efikasnost automatske regulacije iz tabele date u

aneksu; Procijeniti vrijednost efikasnosti TUZ/EM (tehniki

menadment zgrade/energetski monitoring) iz tabele date uaneksu ;

Opti podaci o zgradi

Izraunati ukupnu povrinu svih prostorija koje bi se trebalegrijati prema standardima. Uzeti u obzir ENSI preporuke(negrijana stepenita i sl.);

Izraunati ukupnu zapreminu svih prostorija koje bi se trebalegrijati prema;

standardima (povrine grijanih prostorija pomnoene njihovom

neto visinom); Procijeniti tip zgrade/klasu gradnje; Izraunati prosjean broj ljudi u objektu tokom dana , pomnoiti

ga sa toplotom metabolizma dobijenom od jedne osobe, a zatimpodijeliti sa kondicioniranom povrinom. Dobici toplote odljudi u zavisnosti od aktivnosti dati su u aneksu ;

Podaci o prisustvu ljudi u objektu tokom radnih dana, subote inedjelje, dobijeni od strane vlasnika zgrade/tehnikog osoblja;

Podaci o broju sati rada sistema za grijanje tokom radnih dana,subote i nedjelje, dobijeni od strane vlasnika zgrade/tehnikogosoblja

Grijanje

Procijeniti vrijednost infiltracije; Izraunati vrijednosti za unutranju i setback temperaturu; Izraunati emisionu efikasnost pomou ENSI alata za proraun

ili procijeniti vrijednost iz tabele date u aneksu ; Izraunati efikasnost razvodnog sistema pomou ENSI alata za

proraun ili procijeniti vrijednost iz tabele date u aneksu; Procijeniti efikasnost automatske regulacije iz tabele date u

aneksu; Procijeniti vrijednost efikasnosti TUZ/EM (tehniki

menadment zgrade/ energetski monitoring) iz tabele date uaneksu;

Izraunati efikasnost izvora toplote prema rezultatima izvrenihmjerenja ili procijeniti iz tabele date u aneksu;

ENSI

ENSI

ENSI

ENSI


32/113



pregleda zgrada

55 56 Izraunati efikasnost izvora toplote prema rezultatima izvrenih

mjerenja ili procijeniti iz tabele date u aneksu

Ventilatori i pumpeOsvetljenje

Podaci o reimu rada dobijeni od strane vlasnika zgrade/tehnikog osoblja. Izraunati ukupno sedmino vrijeme rada

(isto je kao i kod Ventilacije); Izraunati ukupnu snagu svih ventilatora dovodnog i odvodnog

vazduha u ventilacionom sistemu. Ukupnu snagu podijeliti sakondicioniranom povrinom;

Izraunati ukupnu snagu svih pumpi u ventilacionom sistemu.Ukupnu snagu podijeliti sa kondicioniranom povrinom;

Izraunati ukupnu snagu svih pumpi u sistemu

priručnik za sprovođenje energetskih pregleda zgrada.pdf

Documents