presentation alumni day university of leuven relation between dso and consumers

De consument (en de netbeheerder) in de geliberaliseerde energiemarkt

Tim Vermeir

Leuven, 6 maart 2006

VRG-Alumnidag

Tim Vermeir – 6 maart 2009 – De consument in de geliberaliseerde energiemarkt 2

Niet over dit …


Wel over dit…


Verhouding tussen afnemer en netbeheerder (I)

• RvS 27 september 1988, nr. 30.876, De Leener – Ballon:“dat de bestreden leveringsvoorwaarden (…) een reglementair karakter hebben; dat zij een taak betreffen die krachtens de wet van 10 maart 1925 (…), een openbare dienst is (…) dat zij eenzijdig zijn vastgesteld en algemene gelding hebben; dat terzake niet geredeneerd kan worden alsof de rechtsverhouding (…) het voorwerp was van een adhesiecontract (…); dat het karakter van openbare dienst dat de levering van elektriciteit kenmerkt, zulks uitsluit.”

• Cass. 4 december 2000, RW 2002-2003, 1578, noot A. Van OevelenOverwegende dat, aangezien de elektriciteitsverdeler een openbare dienst verleent, de voorwaarden voor de levering van elektriciteit van reglementaire aard zijn; (…)


Verhouding tussen afnemer en netbeheerder (I)

• Gent 16 juni 2000, RW 2002-2003, 1585• Luik 5 mei 2000, RGAR 2002, nr. 13.491• Antwerpen 18 december 2000, RW 2002-03• Luik 6 december 2001, RGAR 2002, nr. 13.609• Gent 31 mei 2002, RW 2002-03, 1589 • Gent 13 september 2006, TGR-TWVR 2007, 90• Cass. 27 november 2006, RABG 2007, 1257• Cass. 14 november 2008


Taken en prerogatieven van de netbeheerder

• Artikel 7 Elektriciteitsdecreet

1° instaan voor efficiënte, veilige en betrouwbare werking van distributienet; (...)

3° voldoende capaciteit voor de distributie van elektriciteit aanhouden;

4° koppelingen met andere netten;

5° uitvoeren van de openbaredienstverplichtingen

=> Aansluitingen en aanpassing van bestaande aansluitingen; met inbegrip van meters en meteropnames


Verhouding tussen afnemer en netbeheerder (II)

• Van Oevelen (gevolgd door Schoors)– Cf. oud artikel 28, derde lid, 9º, Elektriciteitsdecreet:

“Deze uitzondering lijkt erop te wijzen dat de voorwaarden waaronder een netbeheerder aan een afnemer elektriciteit levert, als van contractuele aard moeten worden beschouwd.”

• Deridder:“Het statuut van een DNB is minder duidelijk. De Vlaamse regering bepaalt enkel dat een netbeheerder rechtspersoonlijkheid moet hebben en over de beheersrechten van de netten moet beschikken. Deze uitzondering lijkt erop te wijzen dat de voorwaarden waaronder een netbeheerder aan een afnemer elektriciteit levert, als van contractuele aard moeten worden beschouwd.”



• Phang– De meeste DNBs zijn publiekrechtelijke rechtspersonen zijn;– DNB beschikt over een decretaal monopolie– DNB mag niet discrimineren– DNB heeft openbaredienstverplichtingen

• Vermeir– Distributienettarieven zijn goedgekeurd door de CREG– Vlaams Technisch Reglement

• Aansluitingsreglement• Aansluitingscontract



• Artikel III.8.7.1. VTRDE/artikel III.5.6.1 VTRDA– “Het aansluitingsreglement en in voorkomend geval het

aansluitingscontract regelen de aangelegenheden, verhoudingen en voorwaarden met betrekking tot de aanleg en het gebruik van de aansluiting tussen de distributienetbeheerder en de distributienetgebruiker.”

• Artikel III.8.7.2 VTRDE/artikel III.5.6.2 VTRDA– “Voor elke nieuwe aansluiting op het hoogspanningsnet moet met de

distributienetbeheerder een aansluitingscontract worden gesloten. Voor aansluitingen op het laagspanningsnet moet geen aansluitingscontract ondertekend worden. Voor die aansluitingen op het laagspanningsnet worden de voorwaarden opgenomen in het aansluitingsreglement van de distributienetbeheerder.”



• Artikel III.8.7.5 VTRDE/artikel III.5.6.5 VTRDA– “In afwachting van de opmaak van nieuwe

aansluitingscontracten tussen de distributienetbeheerder en de distributienetgebruiker, blijven de vroeger gemaakte afspraken tussen de partijen die bij de aansluiting betrokken zijn verder van kracht, voor zover ze niet strijdig zijn met het Technisch Reglement.”

• Laagspanning/Lage druk => Aansluitingsreglement• Hoogspanning/Hoge druk => Aansluitingscontract



• Gent 4 oktober 2007 (stroomonderbreking)


PM: Quid Elia en Fluxys?

• Artikel 84 Gedragscode Aardgas

De aansluitingsovereenkomst afgesloten tussen de vervoersonderneming en de betrokken netgebruiker of netgebruikers bevat de voorschriften inzake de aansluiting van de betrokken afnemer of afnemers op het vervoersnet. Deze voorschriften betreffen: (…)

- de aansluitingsprocedure;- de ijking en de herijking van de meetapparatuur;- de registratie van de meetresultaten;- het onderhoud en de controle van de vervoersinstallatie;- de door de beheerder van de vervoersinstallatie na te leven

veiligheidsvoorschriften.- de voorwaarden inzake leveringsdruk en gaskwaliteit



• Artikel 112 Technisch Reglement

Het aansluitingscontract bevat tenminste de volgende elementen:1° de algemene bepalingen met betrekking tot:– de regeling van geschillenbeslechting, met inbegrip van, in

voorkomend geval, de bepalingen inzake bemiddeling en arbitrage;

– de modaliteiten en voorwaarden voor ontbinding en schorsing van het aansluitingscontract overeenkomstig dit besluit

2° de bijzondere voorwaarden inzake onder meer …



• CREG• Beslissing 1 september 2008 (aansluitingscontract Fluxys):

• Beslissing 20 oktober 2005 (aansluitingscontract Elia)“Gelet op de omvang van de gevraagde herzieningen en het mogelijke effect van deze herzieningen op de rest van de algemene voorwaarden van het aansluitingscontract, weigert de CREG elke algemene voorwaarde van dit contract goed te keuren.”



• Beslissing CREG 1 september 2008 (Fluxys)“22. Fluxys legt terecht ook voor de bestaande aansluitingen een standaardcontract ter goedkeuring voor. Lang niet alle eindafnemers die over een bestaande aansluiting beschikken, blijken immers een aansluitingscontract met Fluxys te hebben afgesloten. Daarenboven zijn er een aantal eindafnemers die met het oude Distrigas een leveringscontract afsloten, dat in de niet-geliberaliseerde context, tevens een luik “aansluiting” zou hebben bevat. (…) [G]een enkele eindafnemer [is] bereid gevonden dit “contract”, waarvan de CREG betwijfelt of dit nog bestaat, laat staan afdwingbaar is ten aanzien van Fluxys in het bijzonder gelet op de sterk gewijzigde geliberaliseerde context, aan de CREG voor te leggen. (…) De CREG gaat ervan uit dat deze eindafnemers dit doen vanuit de wetenschap dat er geen aansluitingscontract bestaat, dan wel dat een eventueel aansluitingscontract, indien dit nog zou bestaan en afdwingbaar zou zijn, onaangepast is aan de huidige marktomstandigheden.”



“23. Ook al mag Fluxys de eindafnemer die over een bestaande aansluiting én een geldige aansluitingsovereenkomst beschikt niet verplichten het door de CREG goedgekeurde aansluitingscontract te ondertekenen (…), lijkt het de CREG ten zeerste in het belang van de eindafnemer om een aansluitingscontract conform het door de CREG goedgekeurde standaard aansluitingscontract af te sluiten. (…) In het voorstel van nieuwe gedragscode dat de CREG aan de minister zal richten, plant zij ten opzichte van de bestaande gedragscode immers meer artikelen te wijden aan het aansluitingscontract en nieuwe of gewijzigde verantwoordelijkheden te voorzien zowel aan de zijde van Fluxys als van de eindafnemer. Aangezien de gedragscode de openbare orde raakt, zullen de relevante bepalingen ipso facto op de bestaande aansluitingscontracten van toepassing zijn en desgevallend voorrang hebben op de daarmee strijdige bepalingen in het contract. (…)


Belang van de kwalificatie reglementaire of contractuele rechtsverhouding

• Wijzigbaarheid van de rechtsverhouding– Quid partijbeslissing?

• (On)Toepasselijkheid van het gemene recht– Redelijkheidsbeginsel

• Contentieux– Artikel 159 GW

– Subjectieve rechten



• Afnemer-consument:– Toepassing WHPC– Onrechtmatig zijn “de bedingen en voorwaarden of de combinaties van

bedingen en voorwaarden die ertoe strekken: (…) 11. de verkoper te ontslaan van zijn aansprakelijkheid voor zijn opzet, zijn grove schuld of voor die van zijn aangestelden of lasthebbers of voor het niet uitvoeren van een verbintenis die een van de voornaamste prestaties van de overeenkomst vormt”.

– Reglementaire bedingen = “voorwaarden”– Ook beperking van aansprakelijkheid die neerkomt op volledige

exoneratie verboden



• Afnemer-niet-consument:– Geen toepassing WHPC– Geldigheid exoneratiebedingen verenigbaar met

wetten van de openbare dienst en met ABBB (Van Oevelen)

– Exoneratieclausules ongeoorloofd als ze het voorwerp van de prestatie of de tot de openbare dienst behorende taak uithollen

• PM: Cass. 12 februari 2004


Exoneratieclausules - consument

• Wet Productaansprakelijkheid– Cass. 6 april 2006

• Zaakschade:– Bedrog, opzet of zware fout/nalatigheid: volledige schadeloosstelling– Gewone fout/nalatigheid: volledig, maar vrijstelling van 250 €– Maximale vergoeding beperkt tot het bedrag van maximum € 625.000

en voor geheel van vorderingen gesteund = oorzaak

• Geen aansprakelijkheid DNB voor onrechtstreekse of immateriële schade (behalve bij opzet of bedrog) of voor schade veroorzaakt door derden


Exoneratieclausules – niet-consument (LS)

• DNB aansprakelijk voor rechtstreekse materiële schade aan zaken:– Bedrog, opzet of zware fout/nalatigheid: volledige schadeloosstelling– Gewone fout/nalatigheid: volledig, maar vrijstelling van 250€ +

berekeningsformules

• DNB niet aansprakelijk voor schade als gevolg van een gebrek in de zaak (behalve bij fout DNB)

• Onrechtstreekse of immateriële schade: enkel bij opzet of bedrog schadevergoeding bij stroomonderbreking > 4 uren: forfaitair bedrag van 100 € met globale beperking van 625.000 EUR

– Geen beperking bij HS-aansluitingen, maar wel enkel in geval van opzet of bedrog.

• Geen aansprakelijkheid DNB voor schade door derden (aannemers)


Exoneratieclausules – Kennisgeving

• Degene die schade lijdt moet de schade en de motivatie ervan bij aangetekende brief melden aan de DNB, binnen de 90 kalenderdagen, behalve indien hij zich in de onmogelijkheid bevindt zijn vordering binnen deze termijn voor te leggen.

• De DNB maakt een objectief verslag op van de feiten. Op eenvoudig verzoek wordt dit verslag toegestuurd aan de DNG. Indien de DNB op basis hiervan vaststelt dat de aansprakelijkheid van de DNB in het gedrang komt, verzoekt hij de DNG naar een kostenraming van zijn schade. Op basis hiervan en rekening houdend met het bedrag van de eventuele schadevergoeding voorzien in onderhavig reglement, zal de DNB het dossier al dan niet overmaken aan zijn verzekeraar. De DNB of zijn verzekeraar informeert de DNG.


Analyse exoneratiebedingen

Cass. 26 september 2002

Dat de vergoedingen voor schade ten gevolge van de aanleg of de exploitatie van elektriciteitsvoorzieningen geheel ten laste vallen van de betrokken onderneming, die aansprakelijk blijft voor al de schadelijke gevolgen voor derden (artikel 18 wet 1925);

Dat die bepaling enkel de wijze regelt waarop de herstelplicht op de overheid dan wel op de onderneming rust en die plicht (…) ten laste legt van de onderneming, zonder af te wijken van de gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregels met betrekking tot de verhouding van de onderneming met abonnees en derden;

Dat het arrest dat het beding “waarbij de vergoeding beperkt wordt tot privé-goederen en mits franchise” afwijst op grond “dat het strijdig is met artikel 18 wet 1925”, die wettelijke bepaling schendt;



Conclusie Advocaat-Generaal Henkes voor Cass. 26 september 2002

De oplossing die het arrest in aanmerking neemt, kan ook door een andere redenering worden verantwoord.

Als men immers opteert voor de reglementaire aard van de verhouding (…), moet men vaststellen dat de algemene voorwaarden niet rechtsgeldig een exoneratiebeding kunnen bevatten, en wel om twee redenen:enerzijds het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst,anderzijds het beginsel dat een lagere norm niet van de wet mag afwijken.



Antwerpen 18 december 2002

Dat het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst appellante verplicht [altijd] elektriciteit te leveren; dat [zij] de aansprakelijkheid voor het niet nakomen van deze verplichting (…) slechts kan uitsluiten in geval van overmacht of (…) in het geval van de noodzaak van een stroomonderbreking om redenen van de goede werking van de dienst (…);

Dat het kwestieuze beding appellante ruimer, namelijk ook voor haar eigen lichte fout, exonereert; dat het derhalve strijdig is met de beginselen van de openbare dienst, namelijk de continuïteit van deze dienst, en door de justitiële rechter ingevolge art. 159 G.W. niet mag worden toegepast;



Cass. 12 februari 2004 (cassatieberoep tegen Antwerpen 18 december 2002)Overwegende dat het algemeen rechtsbeginsel van de continuïteit van de openbare dienst er alleen toe strekt de bestendigheid van de openbare instellingen en van hun werking te verzekeren;

Dat dit beginsel niet noodzakelijk inhoudt dat de dienstverlening (…) ononderbroken of permanent moet zijn ook al moeten de verplichtingen van de overheid getoetst worden aan de normen van behoorlijk bestuur;

Dat dit beginsel inzonderheid de overheid niet verplicht erover te waken dat energie ten allen tijde zonder onderbreking wordt geleverd door de marktoperatoren die een concessie voor levering van energie hebben gekregen;



Conclusie Advocaat-Generaal Dubrulle voor Cass. 12 februari 2004

Vooreerst is de regel van artikel 18 wet 1925 niet van openbare orde (…).

Ten tweede heeft deze bepaling geen ander doel dan de last van de herstelplicht te regelen (…) zonder afwijkingen aan te brengen aan de gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregelen (…).

Het veroorzaken van schade door een gebrek in de elektriciteitsvoorziening betekent dus niet dat het bedrijf daardoor alleen geen openbare dienst meer verzekert, aangezien deze schade volgens de regelen van het gemene recht kan vergoed worden. ‘Positief’ uitgedrukt, faalt dus de opvatting dat de continuïteit van de openbare dienst vereist dat de elektriciteit zonder enige onderbreking wordt voorzien.



Deridder, Handboek gas- en elektriciteitsliberalisering, 2003

Het beginsel van de continuïteit kan een nutsmaatschappij verplichten om haar netwerk goed te onderhouden en de kwaliteit van de dienstverlening te verzekeren. Het bedrijf moet de mogelijkheid tot een kwalitatieve levering (…) verzekeren. Een dergelijke verplichting is echter een middelenverbintenis (…). Het is niet de taak van een nutsbedrijf om na te gaan of (…) ook iedere burger effectief een goede levering verkrijgt. [HIervoor] lijkt een uitdrukkelijke wettelijke grondslag noodzakelijk. Een verwijzing naar de beginselen van openbare dienst lijkt onvoldoende.

Van Oevelen

Twee toetsingsgronden komen in aanmerking om dit te bereiken, de verenigbaarheid met de wetten van de openbare dienst ([de continuïteit van de openbare dienst ]), en de naleving van de ABBB. Deze toetsingsgronden kunnen worden beschouwd als de publiekrechtelijke tegenhanger van het criterium dat een exoneratiebeding, om geoorloofd te zijn, niet iedere zin of betekenis mag ontnemen aan het contract (…). Als men dit criterium, dan betekent dit dat deze exoneratieclausules ongeoorloofd zijn als ze het voorwerp van de prestatie of de tot de openbare dienst behorende taak uithollen (…) of (…)als die clausules de kern van de overheidsopdracht zelf tenietdoen (…). Aan het beginsel van de continuïteit van de openbare dienst en de ABBB behoren tot de kern van de openbare dienst, en daaraan mag dan ook door exoneratieclausules geen afbreuk worden gedaan.


Vragen staat vrij…

En tijd voor discussie…

Tim [email protected]

[email protected]

02 234 66 00

presentation alumni day university of leuven relation between dso and consumers

Documents