praktyka powtórne leczenie endodontyczne – narzędzia...

90 Dwumiesięcznik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists

PRAKTYKA

Powtórne leczenie kanałowe spra-wia wiele trudności lekarzom kli-

nicystom, w szczególności gdy kanał korzeniowy wypełniono dobrze skon-densowaną gutaperką. Gutaperka sto-matologiczna jest uważana za podsta-wowy materiał wypełniający jamę zęba w leczeniu kanałowym [20, 37]. Stoso-wana jako jedyny materiał w kanale nie zapewnia jednak szczelnego wypełnie-nia, stąd konieczność użycia dodatko-wego materiału, jakim są pasty uszczel-

niające, zwane uszczelniaczami (ang. sealers). W większości współczesnych technik kanały korzeniowe wypełnia się jednocześnie dwoma materiałami: ćwiekami gutaperkowymi o różnej stożkowatości oraz pastą uszczelniają-cą, która wypełnia przestrzenie pomię-dzy ćwiekami a ścianą kanału [10, 17, 29, 40]. Liczne badania wykazały, że całkowi-te usunięcie materiału wypełniające-go jest bardzo trudne do osiągnięcia

Streszczenie: Całkowite usunięcie gutaperki i pasty uszczelniającej z kanałów korzeniowych jest bardzo trudne do osiągnięcia, zwłaszcza gdy jama zęba posiada skomplikowaną anatomię. Chęć stosowania przez lekarzy praktyków szybkich, a zarazem bezpiecznych procedur w powtórnym leczeniu endodontycznym zmu-sza producentów narzędzi do poszukiwania nowych rozwiązań. Celem pracy jest przedstawienie na podstawie piśmiennictwa współczesnych poglądów na temat mechanicznych i termicznych metod usuwania gutaperki z kanałów korzeniowych. W pracy omówiono techniki powtórnego leczenia kanałowego z użyciem wierteł Gates Glidden, narzędzi ręcznych oraz maszynowych narzędzi niklowo-tytano-wych. W celu zwiększenia skuteczności usuwania gutaperki zwrócono również uwagę na możliwość stosowania narzędzi przewodzących ciepło, ultradźwięków, laserów oraz użycie mikroskopu.

Abstract: Complete removal of gutta-percha and a sealer from root canals is very

difficult to be achieved, especially in the case of teeth with complex anatomy. The

frequent application of fast and safe procedures during root canal retreatment pre-

ferred by dental practitioners forces manufactures of dental instruments to seek

new solutions. The aim of the study is to present the contemporary concepts of

mechanical and thermal methods of gutta-percha removal from root canals on the

basis of available literature resources. Retreatment techniques using Gates Glidden

drills, manual tools and nickel-titanium rotary files have also been discussed in this

study. In order to achieve better efficiency of gutta-percha removal methods, it is

also possible to use heat carrying instruments, lasers, ultrasounds and a microscope.

Powtórne leczenie endodontyczne – narzędzia i techniki stosowane do

usuwania gutaperki z kanałów korzeniowych

Słowa kluczowe:gutaperka, rotacyjne narzędzia

niklowo-tytanowe, powtórne leczenie kanałowe

Key words:

gutta-percha, nickel-titanium

rotary files, root canal

retreatment

dr n. med. Agnieszka Kozuń, prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka

Zakład Endodoncji Katedry Stomatologii Zachowawczej

i Endodoncji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka

Adres korespondencyjnyMailing address:

dr n. med. Agnieszka KozuńZakład Endodoncji Katedry Stomatologii

Zachowawczej i Endodoncji UM w Łodzi

ul. Pomorska 251, 92-213 Łódźe-mail: [email protected]

Powtórne leczenie endodontyczne – narzędzia i techniki stosowane do usuwania gutaperki z kanałów korzeniowych

prac

a re

cenz

owan

a

e-Dentico nr 6 (34) / 2011 91

PRACTICE

Root canal retreatment – the instruments and techniques used in gutta-percha removal from root canals

Root canal retreatment causes dif-

ficulties to clinicians, in particular

when a root canal is filled with well-

-condensed gutta-percha. Dental gutta-

-percha is considered the basic material

which fills a tooth’s cavity during a ca-

nal treatment [20, 37]. When applied

as the only material in a canal, it does

not ensure adequate sealing; hence it is

necessary to use an additional material

such as sealing pastes referred to as se-

alers. In the majority of contemporary

techniques, root canals are filled simul-

taneously with two materials: gutta-

-percha dowels of varied conic sections

and a sealer, which fills the spaces be-

tween the dowels and the canal’s wall

[10, 17, 29, 40].

Numerous research studies have indi-

cated that complete elimination of the

filling material is hard to be achieved [3,

15–18, 22, 24, 27, 29–31, 34, 38, 40], but

until now it has not been confirmed

that it guarantees retreatment success

and that the remains of the filling ma-

terial left in the canal affect therapeutic

failure. However, their removal from

inadequately processed or incorrectly

filled canals seems important due to

the necessity of oral cavity disinfection

and elimination of more resistant mi-

croorganisms. Dead pulp and bacteria

left beneath the remains of the filling

material can be a potential reason for

endodontic failure [17, 18, 27, 28]. Gut-

ta-percha and sealer remains may also

hinder proper access to an apical ope-

ning and impede adequate processing

and shaping of a root canal [31].

[3, 15–18, 22, 24, 27, 29–31, 34, 38, 40], ale do chwili obecnej nie udowodnio-no, że gwarantuje sukces ponownego leczenia i że resztki materiału wypełnia-jącego pozostawione w kanale wpływa-ją na niepowodzenie terapii. Ich usu-nięcie z niedokładnie opracowanych i nieszczelnie wypełnionych kanałów wydaje się jednak istotne z uwagi na konieczność odkażenia jamy zęba i eliminacji przetrwałych mikroorga-nizmów. Pozostawiona pod resztka-mi materiału wypełniającego martwa miazga oraz bakterie mogą bowiem stanowić potencjalną przyczynę niepo-wodzeń endodontycznych [17, 18, 27, 28]. Resztki gutaperki i uszczelniacza mogą również uniemożliwić właściwy dostęp do otworu wierzchołkowego oraz utrudnić prawidłowe opracowa-nie i ukształtowanie kanału korzenio-wego [31].

W celu zwiększenia skuteczności po-wtórnego leczenia kanałowego wielu autorów poleca użycie różnych technik oraz narzędzi [6, 8, 23]. Stock i wsp. [32] uważają, że technika powtórnego leczenia kanałów wypełnionych guta-perką zależy od anatomii zęba, szeroko-ści kanału korzeniowego, części kanału (wierzchołkowej środkowej korono-wej), jakości kondensacji gutaperki (jej ilości), długości, na jaką wypełniono

kanał (niedopełnienie lub przepchnię-cie ćwieków gutaperkowych do okoli-cy tkanek okołowierzchołkowych) oraz stopnia zakrzywienia kanału. Mounce [23] dzieli natomiast metody usuwania skondensowanej gutaperki ze względu na rodzaj używanych narzędzi i stoso-wanie rozpuszczalników. Autor wyod-rębnia narzędzia ręczne (pilniki K, pil-niki H), narzędzia maszynowe (wiertła Gates Glidden, narzędzia niklowo-ty-tanowe), połączenie narzędzi ręcznych z rozpuszczalnikami, połączenie narzę-dzi ręcznych i maszynowych z rozpusz-czalnikami oraz połączenie narzędzi maszynowych z rozpuszczalnikami. Inny podział metod uzależniony jest od sposobu usuwania materiału wypełnia-jącego [14]. Wyróżnia się metodę ter-miczną, mechaniczną, chemiczną oraz ich połączenie. W metodzie termicznej wykorzystuje się ciepło wytwarzane przez różne urządzenia, m.in. rozgrza-ne upychadła, System B, ultradźwięki, lasery. Większość autorów uważa jed-nak ten sposób za jedynie pomocniczy [25]. Metoda mechaniczna, najczęściej opisywana w piśmiennictwie, polega na usunięciu materiału wypełniające-go przy użyciu narzędzi ręcznych lub maszynowych. W metodzie chemicz-nej wykorzystuje się rozpuszczalniki organiczne, których zadaniem jest roz-puszczanie materiału wypełniającego.


Spośród wielu instrumentów endodontycznych najczęściej do usuwania gutaperki stosuje się wiertła Gates Glidden, narzędzia ręczne oraz rotacyjne narzędzia niklowo-tytanowe. Niekiedy w powtórnej terapii endodontycznej przydatne okazują się ultradźwięki, lasery, narzędzia przewodzące ciepło,

rozpuszczalniki organiczne oraz mikroskopy endodontyczne.

Among many endodontic instruments, Gates Glidden files, manual tools and

nickel-titanium rotary files are used most often to remove gutta-percha. Sometimes

ultrasounds, lasers, heat conducting devices, organic solvents and endodontic

microscopes turn out to be very useful during in endodontic retreatment.


PRAKTYKA

Według Beera i wsp. [4] oraz Moun-ce’a [23] metoda powtórnego leczenia endodontycznego uzależniona jest od stopnia udrożnienia okolicy kanału korzeniowego. Autorzy wyróżniają część koronową, środkową oraz wierz-chołkową kanałów. Beer i wsp. w części koronowej polecają usunięcie materia-łu przy użyciu rozgrzanego zgłębnika, a następnie przy użyciu narzędzi typu Gates lub narzędzia GPX usunięcie kolejnych 3 mm gutaperki w celu stworzenia przestrzeni dla wprowa-dzenia rozpuszczalnika. Zdaniem au-tora rozpuszczalnik można stosować w sytuacji, gdy materiał jest dobrze skondensowany i nie jest przepchnięty do tkanek okołowierzchołkowych. Po użyciu rozpuszczalnika rozmiękczo-ną gutaperkę autorzy polecają usuwać pilnikami Hedstroema [4]. Natomiast Chong i Pitt Ford [8] polecają wstęp-

ne uplastycznienie gutaperki przy użyciu ciepła lub rozpuszczalników, a następnie jej mechaniczne usunięcie narzędziami ręcznymi lub maszyno-wymi. Niektórzy autorzy twierdzą, że w pierwszym etapie powinno się me-chanicznie usunąć główną masę wy-pełnienia kanałowego, bez użycia roz-puszczalnika [23]. Mounce dopusz-cza jego użycie w minimalnej ilości w trakcie udrażniania kanału w części przywierzchołkowej [23]. Według autora takie postępowanie zapobiega wtłaczaniu materiału wypełniającego do wnętrza systemu kanałowego, czę-sto o skomplikowanej anatomii, oraz przyklejaniu się rozpuszczonej guta-perki do dna komory oraz do ścian zębiny korzeniowej pod postacią war-stwy mazistych zanieczyszczeń (ang. messy smear layer). Z tego powodu Mounce zaleca w trakcie udrażniania

kanałów korzeniowych użycie wierteł Gates Glidden zamiast rozpuszczalni-ków, a następnie maszynowe opraco-wanie okolicy wierzchołkowej kanału korzeniowego. Spośród wielu instrumentów endo-dontycznych najczęściej do usuwania gutaperki stosuje się wiertła Gates Glidden, narzędzia ręczne oraz rota-cyjne narzędzia niklowo-tytanowe. Niekiedy w powtórnej terapii endo-dontycznej przydatne okazują się ultra-dźwięki, lasery, narzędzia przewodzące ciepło, rozpuszczalniki organiczne oraz mikroskopy endodontyczne.

1. Wiertła Gates GliddenWiertła Gates Glidden wprowadzono do endodoncji już w 1915 roku. Uwa-ża się, że skutecznie usuwają gutaperkę z części koronowej i środkowej kanału korzeniowego [5, 6, 10, 18, 22, 25, 32]. Nie można ich jednak stosować w czę-ści wierzchołkowej z uwagi na stosun-kowo duże rozmiary, brak sprężystości oraz ryzyko złamania, zwłaszcza w ka-nałach wąskich i zakrzywionych [5, 6, 8]. Z tego powodu autorzy prac stosu-ją wiertła Gates w połączeniu z narzę-dziami ręcznymi [5, 18]. Do usuwania gutaperki najczęściej wykorzystuje się

In order to increase effectiveness of

root canal retreatment, many authors

recommend using different techniques

and instruments [6, 8, 23]. Stock et al

[32] claim that the technique of retre-

atment of canals filled with gutta-per-

cha depends on the anatomy of a given

tooth, the width of the root’s canal,

section of the canal (apical, central or

coronal), the quality of gutta-percha

condensation (its volume), the length of

canal filling (insufficient filling or exces-

sive insertion of gutta-percha dowels in

the vicinity of periapical tissues) and the

degree of canal curvature. On the other

hand, Mounce [23] divides the methods

of removing condensed gutta-percha

based on the type of instruments used

and solvents applied. The author distin-

guishes manual tools (files K, files H),

machine files (Gates Glidden files, nic-

kel-titanium rotary files), a combination

of manual tools with a solvent, a combi-

nation of manual tools and machine fi-

les with a solvent, and a combination of

machine tools with a solvent. Another

division of the methods depends of the

manner of filling material elimination

[14], i.e. thermal, mechanical and che-

mical as well as various combinations

of the said methods. In the thermal me-

thods, heat produced by different de-

vices, e.g. warmed up pluggers, System

B, ultrasounds or lasers, is used. Still,

most authors claim that this is just an

auxiliary method [25]. The mechanical

methods, described most often in lite-

rature, are based on the removal of the

filling material with the help of manual


Niektórzy autorzy wykorzystują wiertła Gates Glidden do poszerzania ujść kanałowych w celu przygotowania odpowiedniego miejsca w kanale korzeniowym dla rozpuszczalników organicznych, a następnie kanał udrażniają

z użyciem pilników ręcznych typu pilniki Hedstroema.

Some authors use Gates Glidden files to widen canal openings and prepare adequate

space in a root canal for organic solvents. After that, patency in the canal is restored

with manual files such as Hedstroem files.

HOT TOPIC

rozmiar 2 oraz rozmiar 3, ponieważ wiertła te ła-two penetrują gutaperkę oraz pozwalają na jej jed-noczesne usunięcie [15, 18, 34]. Zalecana pręd-kość instrumentu podczas pracy wynosi od 1000 do 3000 obr./min [27, 28]. Stosowanie wyższych obrotów w trakcie pracy wiertłami Gates Glid-den, wskutek wytwarzania siły tarcia pomiędzy narzędziem a gutaperką sprzyja jej uplastycznianiu i ułatwia jej usunięcie z kanału korzeniowego bez konieczności stosowania rozpuszczalników orga-nicznych [25]. Bodrumlu i wsp. [6] zaobserwowa-li, że połączenie wierteł Gates Glidden i chlorofor-mu zdecydowanie wydłuża i utrudnia powtórne opracowanie kanałów, w porównaniu do tej samej metody bez użycia rozpuszczalnika. Wielu auto-rów [5, 6, 30] uważa ponadto, że korzystne jest używanie wierteł Gates Glidden wraz z pilnikami ręcznymi Hedstroema. Według Bodrumlu i wsp. [6] w pierwszej kolejności stosuje się wiertła Gates Glidden do usunięcia gutaperki z części koronowej i środkowej kanału, a następnie pil-nikami Hedstroema udrażnia i całkowicie opra-cowuje kanał korzeniowy. Niektórzy autorzy [12, 30] wiertła Gates Glidden wykorzystują do poszerzania ujść kanałowych w celu przygoto-wania odpowiedniego miejsca w kanale korze-niowym dla rozpuszczalników organicznych, a następnie kanał udrażniają z użyciem pilników ręcznych typu pilniki Hedstroema. Inną meto-dą opisywaną w piśmiennictwie jest połączenie wierteł Gates Glidden z ręcznymi pilnikami K [3, 10, 22].

tools or machine files. In the chemical methods, or-

ganic solvents are used, whose aim is to dissolve the

filling material. According to Beer et al [4] and Mo-

unce [23], the method of endodontic retreatment

depends on the level of patency of a given root’s

canal. These authors distinguish the coronal, central

and apical sections of canals. In the coronal section

Beer et al recommend elimination of the material

with the help of a warmed up probe followed by

the use of Gates tools or a GPX device to eliminate

additional 3 mm of gutta-percha to create a space

where a solvent can be applied. That author claims

that a solvent can be applied in a situation when

the material is well-condensed and not pushed

through to periapical tissues. After the use of a so-

lvent, the authors recommend removing softened

gutta-percha with Hedstroem files [4]. Meanwhile,

Chong and Pitt Ford [8] suggest that gutta-percha

should be initially plasticised with the use of heat

or solvents, and later removed mechanically with

manual tools or machine files. Some authors claim

that during the first stage only the main mass of

a canal filling should be removed mechanically, wi-

thout the use of a solvent [23]. Mounce allows for

its application in a minimum quantity in the process

or restoring patency in a canal in the apical section

[23]. In his opinion, such a procedure prevents pu-

shing the filling material inside the canal system

often characterised by complex anatomy and adhe-

sion of dissolved gutta-percha to the bottom of the

chamber and dentin walls in the form of a messy

smear layer. For this reason, Mounce [23] recom-

mends the application of Gates Glidden files inste-

ad of solvents in the process of restoring patency in

root canals, followed by mechanical processing of

the apical area of a root canal.

Among many endodontic instruments, Gates Glid-

den files, manual tools and nickel-titanium rotary

files are used most often to remove gutta-percha.

Sometimes ultrasounds, lasers, heat conducting de-

vices, organic solvents and endodontic microscopes

turn out to be very useful during endodontic retre-

atment.

1. Gates Glidden files

Gates Glidden files were introduced to endodon-

tics in 1915. It is generally considered that they are

effective in the elimination of gutta-percha in the

coronal and central sections of a root canal [5, 6, 10,

18, 22, 25, 32]. However, they cannot be used in the

apical section due to relatively large dimensions,

lack of resilience and the risk of breaking, especially

in narrow and curved canals [5, 6, 8]. That is why,

many authors use Gates Glidden files in combina-

tion with manual tools [5, 18]. Size 2 and size 3 files

are used most often to eliminate gutta-percha, as

these files easily penetrate gutta-percha and enable

its fast removal [15, 18, 34]. The recommended speed


www.poldent.pl

więcej informacji:

No

wy

syst

em d

o u

suw

ania

gu

tap

erki

z k

anał

ów

GPR

NV

Erg

on

om

iczn

e ro

zwią

zan

ie, e

kon

om

iczn

ość

uży

tko

wa!


PRAKTYKA

Niewątpliwą zaletą wierteł Gates Glid-den jest łatwość ich usunięcia z kanału korzeniowego w przypadku złamania. Najczęściej narzędzia te łamią się przy rękojeści, co pozwala na ich stosunko-wo łatwe usunięcie przy użyciu pęsety i dalszą kontynuację zabiegu [5].

2. Narzędzia ręczne Usuwanie gutaperki przy użyciu na-rzędzi ręcznych jest czasochłonne, zwłaszcza gdy jest dobrze skondenso-wana [24, 29]. Dlatego często narzę-dzia ręczne stosuje się w połączeniu z rozpuszczalnikami organicznymi [3, 5, 10, 40], wiertłami Gates Glid-den [6, 30] lub maszynowymi narzę-dziami niklowo-tytanowymi [15, 16]. Maciel i Scelza [22] do udrażniania kanałów korzeniowych po wstępnym

uplastycznieniu gutaperki rozpusz-czalnikiem polecają użycie pilników K o małych rozmiarach (15, 20 we-dług ISO). Po potwierdzeniu drożno-ści, autorzy opracowują kanały korze-niowe narzędziami ręcznymi metodą „step-back” lub „crown-down” [22]. Podobną metodę powtórnego opra-cowania opisują Cuhna i wsp. [10]. Badacze przed usunięciem gutaper-ki stosują chloroform do wstępnego uplastycznienia gutaperki, a następnie przy użyciu wierteł Gates Glidden (nr 4, 3, 2) usuwają gutaperkę z części koronowej i środkowej kanału. Oko-licę wierzchołkową oraz ostateczne opracowanie kanałów korzeniowych wykonują narzędziami ręcznymi (pil-niki K). Natomiast Barrieshi-Nusair w podobnej metodzie zamiast pilni-

ków K stosował pilniki K-Flex firmy KerrHawe [3]. Ponadto, zdaniem Űnala i wsp. [34] połączenie narzędzi Hedstroema oraz pilników K wpływa na lepszy efekt usuwania gutaperki i skraca czas powtórnego leczenia ka-nałowego. Narzędziami ręcznymi, czę-sto polecanymi do powtórnego lecze-nia kanałów wypełnionych gutaperką są pilniki Hedstroema [31, 32]. Stock i wsp. [32] zwracają uwagę, ażeby do udrażniania kanału korzeniowego do-brać odpowiedni rozmiar pilnika H, w taki sposób, aby ostrza narzędzia nie działały bezpośrednio na ściany zębiny korzeniowej, a pilnik stopniowo zagłę-biał się w materiale wypełniającym.

Do usuwania gutaperki z użyciem narzędzi ręcznych większość auto-rów stosuje metodę obwodową (ang. circumferential filing technique) [30, 33, 34, 40]. Metoda ta polega na wykonywaniu ruchów pionowych oraz prowadzeniu pilnika kolejno po obwodzie kanału tak, aby opracować całą jego powierzchnię. W celu za-pewnienia skutecznego usuwania gu-taperki, narzędzie ręczne należy lekko dociskać do ścian kanału, a następnie

during work totals from 1,000 to 3,000

rpm [27, 28]. As a result of friction forces

between the instrument and gutta-per-

cha, increasing the number of rotations

during the operation of Gates Glidden

files facilitates its plasticisation and eli-

mination from a root canal without the

necessity of using any organic solvents

[25]. Bodrumlu et al [6] observed that

a combination of Gates Glidden files

and chloroform significantly prolongs

and hinders canal reprocessing as com-

pared to the same method without the

use of a solvent. Additionally, many au-

thors [5, 6, 30] claim that using Gates

Glidden files with manual Hedstroem

files is much more beneficial. According

to Bodrumlu et al [6] Gates Glidden fi-

les are used in the first place to remove

gutta-percha from the coronal and cen-

tral part of canal, followed by Hedstro-

em files to restore patency and perform

complete processing of a root canal.

Some authors [12, 30] use Gates Glidden

files to widen canal openings and pre-

pare an adequate space in a root canal

for organic solvents. After that, patency

in the canal is restored with manual in-

struments such as Hedstroem files. Com-

bining Gates Glidden files with manual

K files is another method described in

literature [3, 10, 22].

Undoubtedly, one of the advantages of

Gates Glidden files is the fact that they

can be easily removed from a root canal

in the case of a fracture. Most often the-

se tools break near the handle, which

allows their quick removal with the help

of forceps and therapy continuation [5].

2. Manual tools

Removing gutta-percha with the use

of manual tools is time-consuming, in

particular if gutta-percha is well-con-

densed [24, 29]. Therefore, manual


Stock i wsp. zwracają uwagę, aby do udrażniania kanału korzeniowego dobrać odpowiedni rozmiar pilnika H, w taki sposób, aby ostrza narzędzia nie działały bezpośrednio na ściany zębiny korzeniowej, a pilnik stopniowo

zagłębiał się w materiale wypełniającym.

Stock et al pay attention to the fact that an adequate size of H files needs to be

selected for restoring patency in a root canal so the blades of the tool do not work

directly on the walls of dentin, but the file gradually penetrates the filling material.

e-Dentico nr 6 (34) / 2011 95

PRACTICE

energicznym ruchem wysuwać pilnik wraz z usuniętym materiałem. Opisa-ne powyżej czynności powtarza się do chwili stwierdzenia braku obecności materiału na narzędziu oraz w świetle kanału [32].

3. Narzędzia maszynowe niklowo-tytanowePowtórne opracowanie kanałów korze-niowych narzędziami ręcznymi jest dłu-gotrwałe i męczące zarówno dla pacjen-ta, jak i lekarza. Z tego powodu od wielu lat naukowcy poszukują nowych metod i instrumentów, dzięki którym usuwa-nie materiału wypełniającego byłoby dokładne, bezpieczne i szybkie. W ostat-nich latach wraz z rozwojem materiało-znawstwa, do usuwania gutaperki wielu autorów prac poleca stosowanie narzędzi rotacyjnych niklowo-tytanowych, jako alternatywę dla opracowania ręcznego [2, 3, 15, 17, 18, 28, 29].Narzędzia ze stopów niklowo-tyta-nowych zostały zastosowane po raz pierwszy do mechanicznego opraco-wania kanałów w latach 80. ubiegłego stulecia [36]. Niewątpliwą ich zaletą jest zdolność powrotu narzędzi do pierwotnego kształtu (ang. shape-me-

mory effect), większa elastyczność przy jednocześnie większej stożkowatości oraz 10-krotnie większa odporność na odkształcenia w porównaniu ze stalo-wymi narzędziami ręcznymi. Wadą pil-ników NiTi jest natomiast to, że łamią się bez ostrzeżenia i rzadko widać na nich cechy zużycia materiału w posta-ci odkształcenia lub pęknięcia. W celu zmniejszenia ryzyka ich złamań w ka-nale, producenci narzędzi zalecają pra-cę pilnikami NiTi przy stałej prędko-ści 150–300 obr./min. Stałą prędkość uzyskuje się dzięki stosowaniu kątnic wolnoobrotowych (np. SiroNiTi fir-my Sirona, Mtwo Direct firmy VDW) lub mikrosilników endodontycznych z programatorem prędkości i momentu obrotowego (np. Endo IT Professional firmy VDW) [7]. Używanie końcówki

tools are used most often in combina-

tion with organic solvents [3, 5, 10, 40],

Gates Glidden files [6, 30] or machine

nickel-titanium rotary files [15, 16]. Ma-

ciel and Scelza [22] recommend using K

files of small dimensions (15, 20 accor-

ding to ISO) to restore patency in root

canals after initial plasticisation of gut-

ta-percha with a solvent. Having con-

firmed patency, the authors processed

root canals with manual tools based on

the “step-back” or “crown-down” me-

thods [22]. Cuhna et al describe a simi-

lar method of retreatment [10]. Before

gutta-percha removal, the researchers

used chloroform to initially plasticise

gutta-percha and later Gates Glidden fi-

les (no. 4, 3, 2) to eliminate gutta-percha

from the coronal and central sections of

a canal. The apical area and final pro-

cessing of root canals were conducted

with manual tools (K files). Meanwhile,

Barrieshi-Nusair used K-Flex files ma-

nufactured by KerrHawe instead of K

files in a similar method [3]. Moreover,

according to Ünal et al [34], the combi-

nation of Hedstroem tools and K files

ensures a better effect of gutta-percha

removal and shorten the time of root

canal retreatment.

The manual files often recommended in

root canal retreatment filled with gut-

ta-percha are Hedstroem files [31, 32].

Stock et al [32] pay attention to the fact

that an adequate size of H files needs

to be selected for restoring patency in

a root canal so the blades of the tool do

not work directly on the walls of dentin,

but the file gradually penetrates the fil-

ling material.

Majority of authors use the circumfe-

rential filling technique to remove gut-

ta-percha with the use of manual tools

[30, 33, 34, 40]. This method is based on

performing vertical movements and gu-

iding the file along the circumference

of the canal with the aim of processing

its entire surface. In order to ensure ef-

fective gutta-percha elimination, manu-

al tools need to be pressed slightly to

the canal walls, followed by pushing the

file out energetically with the removed

material. The activities described above

have to be repeated until lack of the

material in the tool and the lumen of

the canal are confirmed [32].

3. Nickel-titanium rotary files

Root canal reprocessing with manual

tools is long-lasting and tiring for both

the patient and the dental practitioner.

For this reason, for many years resear-

chers have been seeking new methods

and instruments that would make the

process of removing the filling material

more precise, safer and faster. In recent


Niewątpliwą zaletą narzędzi ze stopów niklowo-tytanowych jest zdolność powrotu do pierwotnego kształtu, większa elastyczność przy jednocześnie większej stożkowatości oraz 10-krotnie większa odporność na odkształcenia

w porównaniu ze stalowymi narzędziami ręcznymi.

Undoubtedly, some of the benefits of using nickel-titanium rotary files is the shape-

memory effect, increased elasticity with better conic section and ten times higher

resistance to deformations as compared to steel manual tools.

1

Ryc. 1. Zestaw narzędzi ProTaper Uni-

versal Retreatment. Fig. 1. A set of

ProTaper Universal Retreatment tools.

Pracując narzędziami ProTaper Retreatment, należy stosować

mikrosilniki z kontrolą momentu obrotowego oraz stałą prędkością,

większą niż w przypadku tradycyjnych pilników niklowo-tytanowych, to jest

500–700 obr./min.

Working with ProTaper Retreatment

files, it is necessary to operate micro-

engines with torque control and stable

speed – higher than in the case of

traditional nickel-titanium files

– i.e. 500–700 rpm.


PRAKTYKA

z redukcją obrotów pozwala ponadto na lepsze wyczucie pracy narzędzi, daje lepszą kontrolę nad obrotami pilników oraz zmniejsza ryzyko ich złamań [13]. Do chwili obecnej spośród wielu do-stępnych systemów rotacyjnych narzę-dzi niklowo-tytanowych, w badaniach doświadczalnych oceniano ilość pozo-stawionego materiału wypełniającego po zastosowaniu narzędzi ProFile (Dentsply Maillefer) [3, 5, 18, 22, 29, 34, 40], Quantec (Tycom) [18], FlexMaster (VDW) [17, 28], ProTaper (Dentsply Maillefer) [15–17, 22, 28, 30, 31], K3 (SybronEndo) [22, 24], HERO 642 (Mi-cro-Méga) [2, 22], GT Rotary (Dentsply Mailleer) [17], RaCe (FKG Dentaire) [9, 28] oraz Mtwo (VDW) [33]. Ponieważ na jakość powtórnego opracowania ka-nałów korzeniowych ma wpływ budo-wa anatomiczna zębów, w badaniach laboratoryjnych maszynowe narzędzia NiTi stosowano zarówno w kanałach prostych okrągłych [3, 15, 18, 30], pro-stych owalnych [40], jak i zakrzywio-nych [28, 34]. Wyniki licznych badań naukowych potwierdziły ich efektyw-ność i bezpieczeństwo użycia [3, 17, 18, 27–29]. Ponadto, zdaniem wielu autorów powtórne leczenie endodon-tyczne z wykorzystaniem maszynowych narzędzi NiTi zdecydowanie redukuje

czas potrzebny na udrożnienie i usu-nięcie materiału wypełniającego jamę zęba [17, 27, 29, 40]. Potwierdzono naukowo również, że ich użycie zmniej-sza ilość przepchniętego materiału wypełniającego do tkanek okołowierz-chołkowych w porównaniu z ręcznym opracowaniem kanałów korzeniowych [3, 16]. W trakcie usuwania materia-łu wypełniającego narzędziami NiTi, podobnie jak w przypadku narzędzi ręcznych, ważny jest odpowiedni dobór rozmiaru pilnika w zależności od śred-nicy kanału korzeniowego. Zaleca się, aby krawędź tnąca pilnika NiTi kon-taktowała się bezpośrednio z wypełnie-niem, a nie ze ścianami kanału [8, 23]. Narzędzie powinno pracować w masie gutaperki. Oznacza to, że w przypadku kanałów wąskich należy stosować narzę-dzia o małej stożkowatości (2%, 4%), natomiast kanały szerokie powinno się powtórnie opracowywać narzędziami o większej stożkowatości. Aby zmniej-szyć ryzyko złamania narzędzi rotacyj-nych, szczególnie tych o małej średni-cy, nie powinno się wywierać zbyt du-żej siły w kierunku wierzchołkowym, utrzymywać zalecaną przez producen-tów narzędzi prędkość obrotową oraz odpowiednią wartość momentu ob-rotowego [25]. Mounce do usuwania

years, together with the development

of material science, many authors re-

commend the application of nickel-tita-

nium rotary files to remove gutta-per-

cha as an alternative to manual proces-

sing [2, 3, 15, 17, 18, 28, 29].

The tools made of nickel-titanium alloys

were used for the first in mechanical

processing of canals in the 1980’s [36].

Undoubtedly, some of the benefits of

using them is the shape-memory effect,

increased elasticity with a better conic

section and ten times higher resistance

to deformations as compared to steel

manual tools. The fact that they break

without warning and it is hard to notice

symptoms of material’s wear and tear as

a result of deformations or fractures are

the most important disadvantages of

NiTi files. In order to decrease the risk

of fractures inside a canal, manufactu-

rers recommend operation of NiTi files

with stable speed of 150–300 rpm. Fixed

speed is obtained thanks to the use of

slow-rotating counter angle heads (e.g.

SiroNiTi from Sirona, Mtwo Direct from

VDW) or endodontic micro-engines

with a speed and torque programmer

(e.g. Endo IT Professional from VDW)

[7]. Using a tip with rotation reduction

additionally enables a better feeling of

device’s operation, improved control

over file rotations and a reduced risk of

fractures [13].

Until today, among the many systems of

nickel-titanium rotary files available in

the market, the amount of filling ma-

terial remains after the use of the follo-

wing tools have been examined: ProFile


e-Dentico nr 6 (34) / 2011 97

PRACTICE

gutaperki maszynowymi narzędziami NiTi z prostej części kanału poleca sto-sowanie wyższych prędkości obroto-wych (900–1200 obr./min) [23]. Na-tomiast do poszerzania i kształtowania kanału powinno się stosować mniejszą prędkość (tj. 300 obr./min).

Mimo wielu pozytywnych opinii na temat rotacyjnych narzędzi niklowo-ty-tanowych, w piśmiennictwie pojawiły się również głosy świadczące o przewa-dze narzędzi ręcznych nad narzędzia-mi maszynowymi [2, 3, 18, 22]. Jak wspomniano powyżej, dużą wadą na-rzędzi NiTi jest większa podatność na złamanie, w porównaniu z narzędziami ręcznymi. Z tego powodu producen-ci narzędzi skonstruowali specjalnie instrumenty NiTi, przeznaczone do powtórnego opracowania kanałów ko-rzeniowych. Przykładem są systemy na-

rzędzi: ProTaper Universal Retreatment (Dentsply Maillefer), MTwo R (VDW) oraz R-Endo Retreatmment (Micro--Méga).

3.1. ProTaper Universal Retreat-ment (Dentsply Maillefer)Narzędzia ProTaper Universal Retre-atment (ProTaper D) wyproduko-wano z myślą o usuwaniu gutaperki i zwiększenia bezpieczeństwa stoso-wania narzędzi ProTaper Universal. W skład zestawu narzędzi ProTaper Universal Retreatment wchodzą pil-niki D1, D2 i D3 (ryc. 1). Pilniki te różnią się między sobą długością, stoż-kowatością i średnicą na wierzchołku (D1 – rozmiar 30/0.09, D2 – rozmiar 25/0.08, D3 – rozmiar 20/0.07). Całkowita długość tych narzędzi jest następująca: D1 – 16 mm, D2 – 18 mm, D3 – 22 mm.

(Dentsply Maillefer) [3, 5, 18, 22, 29, 34,

40], Quantec (Tycom) [18], FlexMaster

(VDW) [17, 28], ProTaper (Dentsply Ma-

illefer) [15–17, 22, 28, 30, 31], K3 (Sybro-

nEndo) [22, 24], HERO 642 (Micro-Méga)

[2, 22], GT Rotary (Dentsply Mailleer)

[17], RaCe (FKG Dentaire) [9, 28] and

Mtwo (VDW) [33].

Due to the fact that the quality of root

canal reprocessing is influenced by the

anatomical structure of a given tooth,

machine NiTi tools have been used in

both straight round canals [3, 15, 18, 30],

straight oval canals [40] as well as curved

canals [28, 34] during laboratory experi-

ments. Results of numerous scientific

research studies have confirmed their

effectiveness and safety of use [3, 17, 18,

27–29]. Moreover, according to many

authors, endodontic retreatment with

the use of machine NiTi files significan-

tly reduces the time required to restore



Ryc. 2. Narzędzie ProTaper D1 z widocznym ostrym wierzchołkiem w SEM, powiększenie × 200. Fig. 2. ProTaper D1 with visible

sharp tip in SEM, magnification × 200. Ryc. 3. Narzędzie Mtwo R z widocznym ostrym wierzchołkiem w SEM, powiększenie

× 200. Fig. 3. Mtwo R with visible sharp tip in SEM, magnification × 200.


PRAKTYKA

Pilniki te przeznaczone są do usuwa-nia gutaperki z następujących części kanału korzeniowego: • narzędzie D1 (ISO 30, 30 – 9%)

służy do usunięcia gutaperki z części koronowej kanału,

• narzędzie D2 (ISO 25, 25 – 8%) służy do usunięcia gutaperki z części środowej kanału,

• narzędzie D3 (ISO 20, 20 – 7%) służy do usunięcia gutaperki z części wierzchołkowej kanału.

nickel-titanium rotary files from a stra-

ight section of canal [23]. On the other

hand, lower speed (i.e. 300 rpm) should

be used to widen and shape a canal.

Despite many positive opinions on nickel-

-titanium rotary files, there are also voices

confirming the advantage of manual to-

ols over machine files [2, 3, 18, 22]. As has

already been mentioned, an important di-

sadvantage of NiTi files is their increased

susceptibility to breaking as compared to

manual files. For this reason, manufac-

turers have constructed NiTi instruments

addressed particularly for root canal pro-

cessing. The examples of such systems are

Narzędzia ProTaper Retreatment prze-znaczone są do powtórnego leczenia kanałowego w pierwszej fazie proce-dury powtórnego leczenia endodon-tycznego. Po usunięciu głównej masy gutaperki pilnikami D zaleca się dalsze opracowanie kanałów korzeniowych pilnikami ProTaper Finishing Files (F1–F5). Tępe zakończenie pilników typu F, w odróżnieniu od narzędzia D1, ma zabezpieczać kanał przed me-chanicznym uszkodzeniem w trakcie usuwania materiału wypełniającego [16]. Pracując narzędziami ProTaper

patency and remove the filling material

from a given tooth [17, 27, 29, 40]. It has

also been confirmed that their applica-

tion reduces the amount of the filling

material pushed into periapical tissues

as compared to manual processing of

root canals [3, 16]. During the process

of filling material elimination with NiTi

files, similarly to manual tools, selecting

a proper size of a file depending on the

diameter of a root canal is of utmost

importance. It is recommended that the

cutting edge of a NiTi file has a direct

contact with the filling material and not

with canal’s walls [8, 23]. The file should

work inside the gutta-percha mass. It

means that in the case of narrow canals,

the tools of a low conic section (2%,

4%) should be used, whereas wide ca-

nals need to be processed with the tools

characterised by a higher conic section.

In order to reduce the risk of rotary files

breaking, especially the ones of a small

diameter, little pressure has to be exer-

ted in the apical direction, the rotational

speed recommended by manufacturers

should be maintained together with su-

itable torque [25]. Mounce recommends

higher rotational speed (900–1200 rpm)

to remove gutta-percha with machine

2 3

Aby zmniejszyć ryzyko złamania narzędzi rotacyjnych, szczególnie tych o małej średnicy, nie powinno się wywierać zbyt dużej siły w kierunku wierzchołkowym, utrzymywać zalecaną przez producentów narzędzi prędkość obrotową oraz

odpowiednią wartość momentu obrotowego.

In order to reduce the risk of rotary files breaking, especially the ones of a small

diameter, little pressure has to be exerted in the apical direction, the rotational speed

recommended by manufacturers should be maintained together with suitable torque.


e-Dentico nr 6 (34) / 2011 99

PRACTICE

in root canal retreatment in the first

stage of the endodontic retreatment

procedure. Having removed the main

mass of gutta-percha with D files, it is

recommended to continue processing

root canals with ProTaper Finishing Fi-

les (F1-F5). A blunt tip of F type files,

as opposed to D1 tools, is supposed

to secure a canal against mechanical

damage during the process of filling

material removal [16]. When working

with ProTaper Retreatment files, it is

necessary to operate micro-engines

with torque control and stable speed

– higher than in the case of traditional

nickel-titanium files – i.e. 500–700 rpm

[15, 16]. Similarly to ProTaper Univer-

sal Shaping (S) and Finishing (F) tools,

D1–D3 files have sharp cutting edges

and the shape of a “convex” triangle

in cross-section. In order to facilitate

initial penetration of the filling mate-

rial, a D1 file has a sharp active tip [15]

(fig. 2). D2 and D3 files have a blunt tip,

which is supposed to secure root canals

against damage during filling material

elimination. ProTaper D1–D3 files are

constructed in such a way that apart

from removing gutta-percha they also

process the surface layer of dentin. Mo-

reover, a special construction of sharp

files and rotational movement result in

a situation when the removed material

is screwed into free spaces and then

subject to translocation towards the ca-

nal opening and dental cavity. As in the

case of ProTaper files designed for ini-

tial processing of root canals, ProTaper

Universal Retreatment instruments re-

quire operation with special attention.

In root canal retreatment, it is recom-

mended to use light pressure during

file penetration inside the filling ma-

terial. Before reintroduction to a canal,

these tools should always be cleaned

from the remains of gutta-percha [15].

20/0.07). The total length of these tools

is as follows: D1 – 16 mm, D2 – 18 mm,

D3 – 22 mm. These files have been desi-

gned to remove gutta-percha from the

following sections of a root canal:

•D1 file (ISO 30, 30 – 9%) is suitable for

the elimination of gutta-percha from

the coronal section of a canal,

•D2 file (ISO 25, 25 – 8%) is suitable

for the elimination of gutta-percha

from the central section of a canal,

•D3 file (ISO 20, 20 – 7%) is suitable

for the elimination of gutta-percha

from the apical section of a canal,

ProTaper Retreatment files are perfect

ProTaper Universal Retreatment (Dentsply

Maillefer), MTwo R (VDW) and R-Endo Re-

treatment (Micro-Méga).

3.1. ProTaper Universal Retreat-

ment (Dentsply Maillefer)

ProTaper Universal Retreatment (Pro-

Taper D) was manufactured to remo-

ve gutta-percha and increase safety of

ProTaper Universal tools application.

The set of ProTaper Universal Retreat-

ment tools contains D1, D2 and D3 files

(fig. 1). These files differ in length, conic

section and diameter of the apex (D1 –

size 30/0.09, D2 – size 25/0.08, D3 – size

Retreatment należy stosować mikro-silniki z kontrolą momentu obrotowe-go oraz stałą prędkością, większą niż w przypadku tradycyjnych pilników niklowo-tytanowych, to jest 500–700 obr./min [15, 16]. Podobnie do na-rzędzi ProTaper Universal Shaping (S) i Finishing (F), narzędzia D1–D3 posiadają ostre krawędzie tnące oraz kształt „wypukłego” trójkąta w prze-kroju poprzecznym. W celu ułatwienia wstępnej penetracji materiału wypeł-niającego, narzędzie D1 posiada ostry wierzchołek (ang. active tip) [15], (ryc. 2). Pilniki D2 i D3 posiadają tępo zakończoną końcówkę, która ma za-bezpieczać kanał korzeniowy przed uszkodzeniem w trakcie usuwania materiału wypełniającego. Narzędzia ProTaper D1–D3 są tak skonstru-owane, że oprócz usuwania gutaperki, opracowują również powierzchowne warstwy zębiny korzeniowej. Ponad-to, specjalna budowa ostrzy pilników oraz ruch obrotowy sprawia, iż usuwa-ny materiał wkręca się w wolne prze-strzenie, a następnie ulega przesunięciu w kierunku ujścia kanałowego i komo-ry zęba. Podobnie jak w przypadku narzędzi ProTaper, przeznaczonych do

pierwotnego opracowywania kanałów korzeniowych, instrumenty ProTaper Universal Retreatment wymagają pra-cy ze szczególną ostrożnością. W po-wtórnym leczeniu kanałowym zaleca się stosowanie lekkiego nacisku w trak-cie penetracji pilnika w głąb materiału wypełniającego. Narzędzia te przed ich ponownym wprowadzeniem do kana-łu powinny być również zawsze oczysz-czane z resztek gutaperki [15].

3.2. Mtwo R (VDW)Zestaw narzędzi Mtwo R składa się z dwóch pilników, to jest Mtwo R1 o rozmiarze 15/.05 oraz Mtwo R2 o rozmiarze 25/.05. Narzędzia Mtwo R, podobnie jak i Mtwo, na przekro-ju poprzecznym przypominają pilniki S-file oraz posiadają dwie krawędzie tnące. Ostry wierzchołek narzędzi Mtwo R (ryc. 3) ma ułatwiać penetra-cję materiału wypełniającego. Instru-menty te stanowią uzupełnienie sys-temu narzędzi Mtwo. Podczas zabiegu usuwania gutaperki producent zaleca stosowanie ruchów wymiatających (ang. brushing action) w kierunku ścian bocznych, przy zachowaniu stałej pręd-kości obrotowej (300 obr./min) [30].



PRAKTYKA

3.3. R-Endo Retreatment (Micro-Mega)Zestaw narzędzi R-Endo składa się z ręcznego stalowego pilnika oraz pięciu narzędzi niklowo-tytanowych. Według producenta, pierwszym wprowadzanym narzędziem do kanału korzeniowego jest stalowy pilnik ręczny (K-file) o rozmiarze 0.04/25, dostępny pod nazwą Rm. Sto-suje się go w celu wstępnego usunięcia gutaperki i przygotowania miejsca dla narzędzi niklowo-tytanowych.W trakcie powtórnego leczenia kana-łowego zaleca się używanie następują-cej sekwencji narzędzi:• Re – 0.12/25 – służy do wstępnej

penetracji materiału na głębokość około 1–3 mm,

• R1 – 0.08/25 – służy do usuwania gutaperki z części koronowej kanału korzeniowego,

• R2 – 0.06/25 – służy do usuwania gutaperki z części środkowej kanału korzeniowego,

• R3 – 0.04/25 – służy do usuwania gutaperki z części wierzchołkowej kanału korzeniowego,

• Rs (pilnik dodatkowy) – 0.04/30 – służy do poszerzenia okolicy wierz-chołkowej kanału korzeniowego.

Podobnie jak w przypadku wielu syste-mów narzędzi NiTi, producent zaleca stosowanie mikrosilników endodon-tycznych z regulacją prędkości i mo-mentu obrotowego. Narzędzia R-Endo powinno się używać przy stałej prędko-ści 300 obr./min [34].

4. Narzędzia przewodzące ciepłoCiepło stosowane jest do uplastycznia-nia gutaperki w części koronowej ka-nału, w celu łatwiejszego jej usunięcia z kanału korzenia zęba [23]. Ciepło może być dostarczone przy użyciu roz-grzanego nad otwartym płomieniem narzędzia kanałowego lub elektrycznie podgrzanego rozpychacza czy upycha-cza, na przykład urządzenia Touch’n Heat (SybronEndo), System B (Sybron- Endo) [21]. Według Bodrulmu i wsp. [6] usuwanie gutaperki z użyciem Systemu B polega na wprowadzeniu upychadła rozgrzanego do tempera-tury 2000C do kanału korzeniowego na głębokość około 3 mm krótszą od wstępnie ustalonej długości roboczej, a następnie schłodzeniu przez 15 se-kund. Po tym czasie zaleca się po-nowne podgrzanie upychadła przez

1 sekundę i szybkie usunięcie go z kanału. Po uplastycznieniu gutaper-ki, pozostałości materiału usuwa się pilnikami ręcznymi typu Hedstroema [6, 25]. Działanie ciepła w okolicy przyszczytowej jest jednak niekorzyst-ne, ponieważ sprzyja przyklejaniu się materiału do ścian zębiny korzeniowej, przez co trudniej (w porównaniu z me-chanicznym usuwaniem wiertłami Ga-tes Glidden) usunąć jego pozostałości [23, 29].Wolcott i wsp., oceniając skutecz-ność usuwania Thermafilu z kanałów korzeniowych w trakcie powtórnego ich opracowania dwiema metodami, z użyciem Systemu B i narzędzi ręcz-nych oraz chloroformu i narzędzi ręcz-nych, stwierdzili, iż zastosowanie Sys-temu B pozwala na szybsze usunięcie gutaperki, w porównaniu z działaniem rozpuszczalnika [39].

5. UltradźwiękiUltradźwięki są stosowane przede wszystkim do rozpuszczania gutaperki w części koronowej kanału korzeniowe-go oraz do rozkruszania stwardniałego uszczelniacza [8]. Urządzenia te, pracu-jąc z częstotliwością 20 000–40 000 Hz,

3.2. Mtwo R (VDW)

A set of Mtwo R tools is comprised of

two files, i.e. Mtwo R1 (size 15/.05) and

Mtwo R2 (size 25/.05). Mtwo R tools, si-

milarly to Mtwo, remind S files in cross-

-section and have two cutting edges.

A sharp tip of Mtwo R files (fig. 3) is sup-

posed to facilitate penetration of the

filling material. These instruments con-

stitute a supplementation of the Mtwo

system of files. During the process of

gutta-percha removal, the manufactu-

rer recommends a brushing action to-

wards lateral walls with stable rotatio-

nal speed (300 rpm) [30].

3.3. R-Endo Retreatment (Micro-Mega)

A set of R-Endo tools contains a manual

steel file and five nickel-titanium rotary

files. According to the manufacturer,

the steel manual file (K-file, dimensions:

0.04/25), available under the name Rm, is

the first tool introduced to a root canal. It

is used in the process of initial gutta-percha

elimination and preparation of space for

nickel-titanium rotary files. During root

canal retreatment, it is recommended to

observe the following sequence of tools:

•Re – 0.12/25 – is used in initial pen-

etration of the material to the depth

of some 1–3 mm,

•R1 – 0.08/25 – is used to eliminate gut-

ta-percha from the coronal section of

a root canal,

•R2 – 0.06/25 – is used to eliminate

gutta-percha from the central section

of a root canal,

•R3 – 0.04/25 – is used to eliminate

gutta-percha from the apical section

of a root canal,

•Rs (additional file) – 0.04/30 – is used to

widen the apical area of a root canal.

As in the event of many NiTi systems,

the manufacturer recommends the ap-

plication of endodontic micro-engines

with speed and torque regulation.

dr n. med. Agnieszka Kozuń, prof. dr hab. n. med. Halina Pawlicka PRACTICE

powodują podgrzanie gutaperki, przez co staje się ona bardziej podatna na usunięcie [38].

6. Lasery Od kilku lat trwają próby wykorzy-stania laserów w endodoncji, w tym również do powtórnego opracowa-nia kanałów. Do tego celu najczęściej używany jest laser Nd:YAG (neody-mowo-jagowy), ponieważ emituje on energię pochłanianą przez barwniki zawarte w gutaperce i uszczelniaczu kanałowym [35]. Jego działanie pole-ga przede wszystkim na podgrzewaniu i zmiękczaniu gutaperki [1]. Wykaza-no, że metoda powtórnego opracowa-nia kanałów korzeniowych z użyciem lasera Nd:YAG pozwala na skuteczne usunięcie materiału, bez uszkodzenia ścian zębiny korzeniowej i wzrostu temperatury w korzeniu. Potwierdzo-no bowiem, iż zbyt wysoka tempe-ratura może mieć szkodliwy wpływ na tkanki okołowierzchołkowe [11]. Vidučić i wsp. oceniając skuteczność lasera Nd:YAG w usuwaniu gutaperki, także w połączeniu z rozpuszczalnika-mi, tj. eukaliptol i DMF (dimetylo-formamid), wykazali, iż bardziej ko-

rzystne jest stosowanie samego lasera. Dodatkowe użycie rozpuszczalników wpłynęło na zwiększoną ilość pozosta-wionych resztek materiału wypełnia-jącego w badanych próbkach korzeni oraz wydłużenie czasu powtórnego leczenia kanałowego [35]. Urządzenia laserowe, podobnie jak ultradźwięko-we, dzięki możliwości wyjaławiania kanałów korzeniowych, mogą dodat-kowo sprzyjać eliminacji zakażenia we-wnątrzkanałowego [21]. 7. Mikroskop endodontycznyW pracy klinicznej mikroskop zabie-gowy powinien być stosowany przez lekarzy stomatologów, zwłaszcza endo-dontów, ponieważ znacznie poprawia oświetlenie oraz widoczność pola za-biegowego [19]. Zaletą jego stosowania w rutynowej terapii endodontycznej jest przede wszystkim zwiększenie pre-cyzji pracy lekarza [26]. Z tych wzglę-dów korzystne jest wykorzystywanie mikroskopu w powtórnym leczeniu endodontycznym. Dzięki powiększe-niu łatwiej jest zlokalizować i usunąć materiał wypełniający znajdujący się w zachyłkach i cieśniach, zwłaszcza z kanałów o prostym przebiegu [23].

R-Endo files should be used with fixed

speed of 300 rpm [34].

4. Heat carrying instruments

Heat is used to plasticise gutta-percha in

the coronal section of a canal in order

to enable its easier removal [23]. Heat

can be delivered with the use of a canal

tool warmed up with open flame or an

electrically heated plugger, for exam-

ple Touch’n Heat (SybronEndo) or Sys-

tem B (SybronEndo) [21]. According to

Bodrumlu et al [6] gutta-percha elimi-

nation with System B is based on the

introduction of a plugger heated to the

temperature of 2000C into a root canal

to the depth of some 3 mm shorter than

the initially set working length, followed

by 15-second cooling. After this period,

it is recommended to heat the plugger

again for 1 second and quickly remove it

from the canal. After gutta-percha plasti-

cisation, the remains of the material are

eliminated with manual Hedstroem type

files [6, 25]. However, using heat in the

periapical area is unfavourable because it

is conducive to the adhesion of the mate-

rial to dentin walls, which makes the pro-

cess of gutta-percha removal difficult (as

compared to mechanical elimination with



PRAKTYKA

Podsumowanie:Na podstawie dostępnego piśmiennic-twa można stwierdzić, że:• bez względu na rodzaj stosowanych

narzędzi oraz technikę powtórnego leczenia endodontycznego, w kana-łach korzeniowych może pozostać niewielka ilość gutaperki i pasty uszczelniającej, najczęściej w okoli-cy wierzchołkowej;

• najczęściej do usuwania gutaperki wykorzystywane są wiertła Gates Glidden, narzędzia ręczne oraz rota-cyjne narzędzia niklowo-tytanowe;

• stosowanie maszynowych narzędzi niklowo-tytanowych zdecydowanie przyspiesza zabieg powtórnego le-czenia kanałowego, jednak wiąże się z większym ryzykiem ich złamań;

• połączenie różnych narzędzi i tech-nik powtórnego opracowania oka-zuje się bardziej skuteczne i mniej pracochłonne.

Piśmiennictwo/References:1. Anić I. i wsp.: Permeability, morpho-

logic and temperature changes of canal dentine walls induced by Nd:YAG, CO2

and argon laser. Int. Endod. J., 1996, 29: 13–22.

2. Aydin B., Köse T., Calişkan M.K.: Effec-tiveness of HERO 642 versus Hedström files for removing gutta-percha fillings in curved root canals: an ex vivo study. Int. Endod. J., 2009, 42, 11: 1050–1056.

3. Barrieshi-Nusair K.M.: Gutta-percha retreatment: effectiveness of nickel-tita-nium rotary instruments versus stainless steel hand files. J. Endod., 2002, 28, 6: 454–456.

4. Beer R., Baumann M.A., Kim S.: En-dodontology. Color altas of dental me-dicine. Thieme Medical Publishers New York 2000.

Pełna lista piśmiennictwa dostępna jest w formie elektronicznej na stronie www.e-Dentico.pl.

Gates Glidden files) [23, 29]. When evalu-

ating effectiveness of Thermafil elimina-

tion from root canals during retreatment

with the use of System B and manual tools

with chloroform as well as chloroform and

manual files, Wolcott et al determined

that the application of System B enables

faster removal of gutta-percha in com-

parison with the action of a solvent [39].

5. Ultrasounds

Ultrasounds are used mainly to dissolve

gutta-percha in the coronal section of

a root canal and to crush a hardened

sealer [8]. These devices, operating at the

frequency of 20,000–40,000 Hz, heat up

gutta-percha, which in return becomes

more susceptible to elimination [38].

6. Lasers

For several years, there have been at-

tempts to use lasers in endodontics, in-

cluding in root canal retreatment. In the

latter case, Nd:YAG laser (neodymium-

doped yttrium aluminium garne) is used

most often as it generates the energy

that is absorbed by pigments in gutta-

percha and canal sealers [35]. Its effect is

based on heating and softening of gutta-

percha [1]. It has been determined that

the root canal retreatment methods with

the use of Nd:YAG laser enables effective

material elimination without damaging

dentin walls and increasing tempera-

ture inside a root; increasingly high tem-

perature may have a negative effect on

periapical tissues [11]. Vidučić et al, when

evaluating the effectiveness of Nd:YAG

laser in gutta-percha removal, as well

as in combination with solvents, i.e. eu-

calyptol and DMF (dimethylformamide),

determined that using the laser alone

is much more beneficial. Additional ap-

plication of solvents resulted in increased

amounts of filling material remains left in

the examined root samples and elongated

time of root canal retreatment [35]. Laser

devices, similarly to ultrasonic machines,

thanks to an opportunity to sterilize root

canals, can additionally facilitate elimina-

tion of infections inside roots [21].

7. Endodontic microscope

In clinical work, a microscope should be

used by dental practitioners, especially

endodontists, because it significantly im-

proves lighting and visibility of the surgi-

cal field [19]. One of the advantages of

using a microscope in a routine endodon-

tic therapy is increased precision of den-

tal practitioner’s work [26]. For these rea-

sons, using a microscope is endodontic

retreatment is equally important. Thanks

to the function of magnification, it is eas-

ier to locate and remove the filling ma-

terial located in recesses and isthmuses,

especially from straight canals [23].

Summary:

Based on the obtained results, it is pos-

sible to determine that:

•irrespective of the type of tools used

and the technique of endodontic re-

treatment applied, a small amount of

gutta-percha and sealer can be left in

root canals, particularly in the apical

section;

•Gates Glidden files, manual tools and

nickel-titanium rotary files are used

most often to remove gutta-percha;

•the application of nickel-titanium ro-

tary files significantly accelerates root

canal retreatment, however is connec-

ted with a higher risk of files breaking;

•the combination of various tools and

techniques of retreatment turns out

to be more effective and less labour-

-intensive.

Agnieszka Kozuń M.D. Ph.D., Professor

Halina Pawlicka M.D. Ph.D.

Complete list of references is available

at: www.e-Dentico.pl.

praktyka powtórne leczenie endodontyczne – narzędzia...

Documents