praktyczny magazyn dla farmaceutÓw … · praktyczny magazyn dla farmaceutÓw zdrowy urlop...

POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 7-8 (34) Lipiec/Sierpień 2010 Cena: 6,70 zł

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

zdrowy urlop

większości typowo

letnich chorób można uniknąć

Pierwsza pomocw czasie upałów

prawo dla bezprawia

nocne dyżury aptek wciąż budzą wiele

emocji

uwaga! kleszczeatakują jak nigdy dotąd

kontraNFZ

apteki

prezes NRA o absurdach formalnej poprawności

TEMAT NUMERU

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

Spis treści

www.farmacjapraktyczna.pl 3

Aktualności

5 Informacje

8 Ciekawostki

10 Raport: Wakacjebez chorowania

Zaopatrzeni w niezbędne leki i pouczeni przez farmaceutę urlo-powicze mogą uniknąć większo-ści typowo letnich dolegliwości.

12 Sonda: Z naszą wiedząmożemy sporo zdziałać

Czy apteka to dobre miejsce na prowadzenie profilaktyki antynowotworowej?

Prawo

14 Formalna poprawnośćgraniczy z absurdem

Rozmowa z dr. Grzegorzem Kucharewiczem, prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej, na temat procesów aptek z Naro-dowym Funduszem Zdrowia.

16 Prawo dla bezprawia Rozmowa ze Stanisławem

Kalickim, szefem Apteki pod Lampionami w Pruszczu Gdań-skim, o proteście przeciwko wykorzystywaniu aptekarzy „na potrzeby społeczne”.

Opieka farmaceutyczna

17 Kompletujemy

wakacyjną apteczkę

20 Pierwsza pomocpodczas upałów Co robić, gdy podczas upałów mechanizmy utrzymujące stałą temperaturę ciała przestają działać?

22 ASA – najtańsza prewencjasercowo-naczyniowa

24 Uwaga na kleszcze!Zakażeniom patogenami przenoszonymi przez kleszcze w pierwszej fazie choroby towarzy-szą objawy podobne do grypy.

27 Rozmówki angielskie i nie-mieckie dla farmaceutów

Prowadzenie apteki 30 Leczymy aptekę, czyli

jak się wyróżnić Dobre badania rynkowe zwiększają prawdopodobień-stwo sukcesu.

32 Granice zawodowejodpowiedzialności

Nauka

36 Jak rozmawiaćz pacjentem z nadwagą? Kontakt z pacjentami cierpią-cymi na nadwagę czy otyłość wymaga od farmaceuty obiektywnej wiedzy z zakresu profilaktyki i leczenia tych dolegliwości.

38 Zespół suchego okaJak latem chronić oczy przed działaniem niekorzystnych czynników?

Życie jest piękne

40 Metamorfozy

42 Młody, dziki ryżSake – wino z Japonii.

43 Kuchnia farmaceutycznaSushi dla opornych.

44 Odkryj w sobie dzieckoEuropejskie parki rozrywki.

46 Słoneczne plaże w cieniu górJest alternatywa dla Chorwacji!

48 Recenzje książek, filmów i płyt

50 Krzyżówka

10 24 36

Nr 7-8(34) lipiec/sierpień 2010

Farmacja Praktyczna®Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert Pawlikowski,Bożenna Płatos, Magdalena Ujma.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski

zdjęcia: istockphoto/stocxpert/dreamstime/123RF/pixmac/shutterstock

Edytorial

Farmacja Praktyczna 7-8 / 20104

mgr farm. Barbara Misiewicz-JagielakRedaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej”

Szanowni Państwo!Nie sposób podważać celowości podejmowa-nych przez Narodowy Fundusz Zdrowia czyn-ności kontrolnych w aptekach. Naczelna Rada Aptekarska ma jednak zastrzeżenia do sposobu ich przeprowadzania. Największe kontrowersje wywołuje interpretacja przepisów przez kontro-lerów NFZ. Przedstawiciele Funduszu, o czym nieustannie donoszą farmaceuci, koncentrują się na drobnych uchybieniach formalnych, nieistot-nych z punktu widzenia procesu ordynowania i wydawania leku. To sprawia, że doprowadzeni do ostateczności aptekarze coraz częściej decy-dują się na dochodzenie swoich praw w sądzie. O procesach wytaczanych Funduszowi przez far-maceutów opowiada w tym wydaniu „Farmacji Praktycznej” dr Grzegorz Kucharewicz, prezes Na-czelnej Rady Aptekarskiej. Chcemy podjąć wysi-łek dokumentowania spraw sądowych przeciw zaleceniom pokontrolnym NFZ. Dlatego, Drodzy Państwo, piszcie do nas (można anonimowo) – usystematyzowany materiał opublikujemy na łamach naszego magazynu. Lato w pełni, a wraz z nim jak co roku wzrasta ryzyko udarów i omdleń spowodowanych wy-soką temperaturą i działaniem słońca. O tym, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w tego rodzaju przypadkach, dowiedzą się Państwo z lektury artykułu zamieszczonego w dziale OPIE-KA FARMACEUTYCZNA. Zachęcamy również do przeczytania RAPORTU na temat najczęstszych letnich dolegliwości oraz analizy prawnej doty-czącej granic odpowiedzialności zawodowej far-maceuty.Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony inter-netowej www.farmacjapraktyczna.pl. Czeka tam na Państwa szereg konkursów oraz fascynu-jące artykuły na temat stylu życia, diety, rekreacji, turystyki i kultury.

Serdecznie zapraszamy do lektury!

Warsztaty dla farmaceutówOgólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej PTFarm organizuje w ramach XXI Zjazdu Naukowego warsztaty dla farmaceutów pt. „Opieka nad pacjentem sto-sującym leki wziewne”. Warsztaty, które odbędą się 12 września br., w godz. 10-14, poprowadzą wykładowcy z ośrodków akademickich we Wrocławiu, Lublinie i Krakowie. Aktualność podjętego zagadnienia podkreśla fakt, że leki wziewne są obecnie coraz powszechniej stosowane nie tylko wśród pacjentów cierpią-cych na przewlekłe schorzenia układu oddechowego (np. astma, POChP), ale również doraźnie w ostrych schorzeniach dróg oddechowych. Dlatego orga-nizatorzy Zjazdu postanowili zapoznać farmaceutów z problemami, które po-jawiają się przy stosowaniu tej postaci leku. W ramach warsztatów poruszone zostaną następujące kwestie: 1. Prowadzenie dokumentacji opieki farmaceutycz-nej dla pacjenta stosującego leki wziewne (wywiad, analiza zebranych informacji, rodzaje monitorowanych parametrów klinicznych i nieklinicznych w chorobach płuc); 2. Wykrywanie i rozwiązywanie problemów lekowych związanych ze stoso-waniem leków wziewnych; 3. Edukowanie pacjenta w zakresie stosowania leków

wziewnych; 4. Monitorowanie stanu zdrowia w wybranych chorobach płuc. Warsztaty prowadzone będą w formie zajęć praktycznych. Uczestnicy samodzielnie pracować będą nad rozwiązywaniem przedstawionych przypadków. Zdobę-dą m.in. wiedzę w zakresie obsługi różnych typów inhalatorów oraz nebulizatorów. Szkolenie zakończone zostanie te-stem oraz uzyskaniem punktów. Formularz zgłoszeniowy można znaleźć na stronie www.zjazdptfarm.gumed.edu.pl,w zakładce „Warsztaty/Szkolenia”.

źródło: PTFarm


Informacje

Geografia aptek zgodna z prawemJak donosi „Puls Medycyny”, limity geograficzno-demo-graficzne w odniesieniu do zakładania nowych aptek określone w prawodawstwie hiszpańskiej Asturii są zgodne z prawem Unii Europejskiej – orzekł 1 czerwca br. Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu. W ogłoszo-nym wyroku Trybunał uznał, że ustanowione w dekrecie wymogi mówiące o minimalnej liczbie 2800 lub 2000 mieszkańców na aptekę i minimalnej odległości mię-dzy aptekami wynoszącej 250 m stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości, ale mogą być one uspra-wiedliwione. Trybunał w uzasadnieniu wyroku podkre-ślił, że tego rodzaju środki mogą być usprawiedliwione, jeżeli spełnione zostaną cztery wymogi: są stosowane

w sposób niedyskryminują-cy, są uzasadnione nadrzęd-nymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zagwarantowania reali-zacji zamierzonego celu oraz nie wykraczają poza to, co niezbędne dla osiągnięcia tego celu.

źródło: Puls Medycyny

www.farmacjapraktyczna.pl

konkurs!Co lekarz miał na myśli?Zapraszamy wszystkich farma-ceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie in-ternetowej naszego magazynu umieściliśmy autentyczną, nie-czytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszy-frować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca sierpnia 2010 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem na-szej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie:

Informacje

Leki refundowane będą bardziej dostępneW tym roku budżet NFZ będzie miał o 2,3 mld zł więcej, niż wynika to z planu jego przychodów – informuje „Dziennik Gazeta Prawna”. Miało do niego wpłynąć 54,6 mld zł, a wpłynie 56,9 mld zł. To efekt wyższych, niż zakładał fundusz, wpływów ze składek. Okazało się, że sytuacja na ryn-

ku pracy jest stabilna, nie maleje tak bardzo liczba miejsc pracy, a pensje, choć wolniej, to jednak wciąż rosną. 900 mln zł z tej dodatkowej kwoty NFZ chce przeznaczyć na refundację leków. Dzięki temu leki, do których dopłaca NFZ, będą bardziej dostęp-ne dla pacjentów. Kolejne 339 mln zł trafi do szpitali na zapłatę tzw. nadwykonań. Chodzi o dodatkowe, niezakontraktowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia zabiegi, które są wykonywa-ne najczęściej wtedy, gdy zagrożone jest życie pacjenta.

źródło: Dziennik Gazeta Prawna

Źle odczytały wyraźną receptęDwie farmaceutki usłyszały wyrok za wydanie złego leku dla chorego dziecka – czytamy w „Głosie Szczecińskim”. Pracownice apteki źle odczytały nazwę lekarstwa z recepty, choć była ona napisana wyraźnie, co bez problemu udowodnił prokurator. W efekcie matka, mieszkanka podkamieńskiej wsi, przez ponad tydzień podawała 6-letniej córce specyfik na rozrzedzenie krwi. Żeby przeżyć, dziewczynka musiała przejść transfuzję. Mat-ka przyznaje, że zaufała farmaceutkom i nie przeczytała ulotki. Wyrok zapadł przed Sądem Rejonowym w Kamieniu Pomor-skim. Aneta H. i Marta Z. dostały po dziewięć miesięcy więzienia w zawieszeniu na dwa lata. Muszą też zapłacić matce dziew-czynki 14 tys. zł. odszkodowania. Oskarżone w śledztwie nie przyznały się do winy. W sądzie zmieniły jednak zdanie i poprosi-ły o dobrowolne poddanie się karze.

źródło: Głos Szczeciński


Wydajemy 28 mld zł na prywatne leczenieJuż półtora miliona Polaków korzysta z prywatnej opie-ki zdrowotnej, dzięki czemu ten rynek wzrósł o 8 proc. i jest wart już 28 mld zł – donosi „Dziennik Gazeta Praw-na”. Z szacunków analityków wynika, że najwięcej wy-dajemy na rehabilitację – 3,5 mld zł rocznie. Na wartość prywatnego rynku medycznego składają się opłaty za badania, dodatkowe ubezpieczenia medyczne, opła-ty za leki oraz wykupywane abonamenty. Firmy coraz chętniej fundują swoim pracownikom pakiet medycz-ny, a z naszych badań wynika, że wolą nawet zamrozić pensje, niż rezygnować z prywatnej opieki zdrowotnej. Według wyliczeń Konferencji Pracodawców Polskich (KPP) przychody największych prywatnych firm świad-czących usługi medyczne wzrosły w 2009 r. o 17 proc.


Zima zaszkodziła aptekomTegoroczny pierwszy kwartał przy-niósł niespotykany w poprzednich latach wyraźny spadek dynamiki rozwoju rynku aptecznego w Polsce – podaje „Dziennik Gazeta Prawna”. Do tej pory branża farmaceutyczna od stycznia do marca rozwijała się w tempie 8-9 proc. W tym roku wzrost tylko nieznacznie przekroczył 1 proc. Jak podkreślają analitycy, za ten spa-dek odpowiada długa i mroźna zima, która ograniczyła liczbę zachorowań, a w konsekwencji doprowadziła do zmniejszonego zapotrzebowania na leki. W ubiegłym roku sytuacja była odwrotna – pierw-sze miesiące roku przyniosły bardzo dynamiczny wzrost sprzedaży leków. Na niską dynamikę zadziałał więc do-datkowo efekt wysokiej bazy z poprzedniego roku.


Polskiego Pacjenta Portret WłasnyKoszty związane z nie-przestrzeganiem zale-ceń terapeutycznych (compliance) ostrożnie szacuje się w Polsce na ok. 6 mld zł rocznie. Fundacja na Rzecz Wspierania Rozwoju Polskiej Farmacji i Medycyny jako pierw-sza instytucja w kraju kompleksowo zaintereso-wała się tą kwestią, próbując jej zaradzić. W 2007 r. ogłosiła konkurs na najlepszy projekt badawczy na ten temat. Przyznano wówczas dwa granty. Obec-nie projekty są w trakcie realizacji. Dwa lata później Fundacja zleciła agencji badawczej Pentor Research International przeprowadzenie badań postaw pa-cjentów wobec zaleceń lekarskich w terapii chorób przewlekłych. Celem była identyfikacja barier utrud-niających pacjentom systematyczne stosowanie się do zaleceń lekarza. Wyniki badania w postaci raportu zatytułowanego „Polskiego Pacjenta Portret Własny” dostępne są na stronie www.polpharma.pl, w zakładce „Fundacja”.

źródło: Polpharma

Kara za powiązanie szczepionki z autyzmemLekarz, który twierdził, że istnieje zwią-zek między potrójną szczepionką MMR dla dzieci (świnka, odra, różyczka) a autyzmem, stracił prawo wykonywa-nia zawodu na Wyspach Brytyjskich za złamanie zasad etyki zawodowej – informuje „Rynek Zdrowia”. Gremium dyscyplinarne General Medical Coun-cil (GMC) uznało, że dr Andrew Wake-field, który w 1988 r. opublikował stu-dium, wiążące autyzm z chorobą jelit oraz ze szczepionką MMR, prowadził badania „nieuczciwie” i „nieodpowiedzialnie”. Agencja Reutera odnotowuje, że studium Wakefielda, opublikowane w czasopiśmie medycznym Lancet, choć zostało potem zdys-kredytowane, to jednak doprowadziło w USA, Wielkiej Brytanii i innych krajach do znacznego spadku liczby dzieci szczepionych przeciw śwince, odrze i różyczce. Lancet formalnie wycofał arty-kuł Wakefielda w lutym 2010 r.

źródło: Rynek Zdrowia

Wymogi dla ulotek i opakowańRozporządzenie Ministra Zdrowia z 20.02.2009 r. (Dz.U. Nr 39 poz. 321 z 2009 r.) wprowadza wymagania doty-czące oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki. Wymogiem staje się umieszczanie na opa-kowaniu produktów leczniczych informacji w alfabecie Braille’a. Ponadto na opakowaniu zewnętrznym produk-tu leczniczego, a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego – na opakowaniu bezpośrednim, np. blistrze, umieszcza się informację dotyczącą terminu ważności (miesiąc i rok). Dla leków gotowych, które wymagają specjalnego postępowania bezpośrednio przed ich zastosowaniem, także jeśli jest to niezbędne ze względu na właściwości produktu leczniczego, ozna-czenie okresu przydatności po doprowadzeniu leku do postaci nadającej się do zastosowania.

źródło: www.mz.gov.pl

Informacje

Brak nocnych dyżurów to nie przestępstwo Prokuratura Rejonowa w Miastku odmówiła wszczęcia docho-dzenia w sprawie zaprzestania nocnych dyżurów w miasteckich aptekach – informuje „Głos Pomorza”. Zamierza jednak przekazać sprawę Inspekcji Nadzoru Farmaceutycznego. Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa złożył Zarząd Powiatu Bytowskiego. Zdaniem samorządowców, właściciele miasteckich aptek, wycofując się z nocnych dyżurów, narażają mieszkańców na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zawiadomienie dotyczyło trzech aptek. Placówki zostały skontrolowane przez policję, która stwierdziła brak nocnych dyżurów wbrew uchwale powiato-wych radnych. Prokurator nie podzielił jednak sta-nowiska zarządu powiatu, nie znajdując w sytuacji znamion przestępstwa.

źródło: Głos Pomorza



Antykoncepcyjne ultradźwiękiNaukowcy testują nowy pomysł na męską antykoncepcję: ultra-dźwięki – donosi serwis Onet.pl. Chociaż prace te nie są jeszcze zaawansowane, naukowcy z Uniwersytetu Północnej Karoliny sądzą, że metoda ultradźwiękowa może okazać się skutecznym sposobem na antykoncepcję dla par na całym świecie. Ultradź-więki mają tymczasowo zatrzymać produkcję plemników – gdy zapas tych komórek zgromadzony w jądrach wyczerpie się, mężczyzna stanie się na jakiś czas bezpłodny. – Metoda ta może zapewnić mężczyznom do sześciu miesięcy pewnej i taniej nie-hormonalnej antykoncepcji po zaledwie jednym zastosowaniu – przyznaje cytowany przez portal BBC News dr James Tsuruta, który kieruje badaniami nad nową metodą.

źródło: Onet.pl

Oliwa z oliwek zbawienna dla zębówOliwa z oliwek może chronić zęby przed próchnicą – czytamy w portalu Onet.pl. Naukowcy szwajcarscy badali skuteczność kilku substancji w zapobieganiu próchnicy i stwierdzili, że chociaż czysta oliwa z oliwek nie zapobiega ścieraniu się szkliwa i zębiny, to już w przy-padku emulsji z 2 proc. oliwy oraz płynu do płukania ust z 2 proc. oliwy stwierdzono taki efekt ochronny. Oliwa

z oliwek zawiera również cenne przeciwutleniacze, które usuwają z powierzch-ni zębów chorobotwórcze wolne rodniki. Badacze nie potrafią odpowiedzieć na pytanie, dlaczego czysta oli-wa nie zapewnia zębom tak skutecznej ochrony, jak jej mocno rozcieńczona wersja.

źródło: Onet.pl

Płaskostopie może powodować migrenyPłaskostopie może być przyczyną uciążliwych migren i dolegliwości kręgosłupa – donosi serwis iChoroby.pl. Brytyjscy uczeni utrzymują, że płaskie stopy mają wpływ na całą posturę ciała i związane z tym większe obciąże-nie mięśni – od mięśni łydek po mięśnie brzucha i dol-nej części kręgosłupa. Zdaniem ekspertów ze szpitala Charing Cross, niewłaściwa postawa ciała wynikająca z płaskostopia odpowiada również za 25 proc. przypad-ków ciężkich migren.

źródło: iChoroby.pl

Ciekawostki

Polski wynalazek robi światową karieręStworzony przez naukowców z Uniwersytetu Medyczne-go w Lublinie rewolucyjny biomateriał do uzupełniania ubytków kostnych robi ka-rierę w świecie – informuje dziennik „Polska The Times”. Zaczęło się w marcu br. od artykułu w „Kurierze Lubelskim”. Najpierw wzbudził zainteresowanie ogólnopolskich mediów, a teraz już także światowych. Pojawił się też koncern farma-ceutyczny, chętny do produkcji masowej. Znakomity wyna-lazek został już opatentowany w Polsce i jest w trakcie pro-cedury przyznania mu prawnej ochrony międzynarodowej. Biomateriał do wypełniania ubytków stworzony przez lubel-skich odkrywców ma właściwości zbliżone do naturalnych kości człowieka. Jest wytrzymały, elastyczny i łatwo wypełnia braki. Odkrycie może stać się przełomem w stomatologii im-plantacyjnej i ortopedii.

źródło: Polska The Times

Stres tuczyWysoki poziom stresu sprzyja przybieraniu na wadze. Izraelscy uczeni odkryli gen, który sprawia, że pod wpływem silnego stre-su człowiek nabiera apetytu na słodkie i tłu-ste pokarmy, wskutek czego szybko groma-dzi zbędne kilogramy – czytamy w portalu Onet.pl. Gen ma związek z produkcją białka Ucn3, któ-re zwiększa apetyt oraz reguluje zużycie insuliny przez organizm. Zdaniem badaczy jest on również związa-ny z cukrzycą typu II, więc jego gruntowne poznanie może pomóc w opracowaniu nowych leków przeciw-cukrzycowych oraz nowych metod walki z otyłością. Naukowcy tłumaczą, że stres jest przydatną reakcją organizmu na sytuacje zagrażające życiu. Pod wpły-wem zmiany metabolizmu człowiek przyswaja jednak więcej cukrów i zapewnia swoim mięśniom więcej energii potrzebnej do ucieczki.

źródło: Onet.pl

Tran może pomóc astmatykomUczeni z kanadyjskiego instytutu Firestone odkry-li, że tabletki z rybim tranem zapobiegają kaszlo-wi, zwężaniu się dróg oddechowych i kichaniu – donosi serwis Teraz-zdrowie.pl. Naukowcy prowa-dzą obecnie testy, które pozwolą ustalić, czy bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3 tran może redukować również objawy astmy. Jeżeli ich wyniki okażą się po-zytywne, pacjenci będą mieli alternatywę dla leków sterydowych. Zdaniem ekspertów, przeciwzapalne właściwości tranu to właśnie zasługa korzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych omega-3, w które obfituje mięso takich ryb, jak łososie, tuńczyki, ma-krele, śledzie i sardynki.

źródło: Teraz-zdrowie.pl

Mycie zębów zmniejsza ryzyko zawałuRegularne mycie zębów co najmniej dwa razy dziennie może chronić przed zawałem serca – podaje serwis Nasze-choroby.pl. Brytyjscy uczeni odkryli, że w przypadku osób, które nigdy lub bardzo rzadko dbają o higienę jamy ustnej, prawdopodobień-stwo choroby serca jest aż o 70 proc. wyższe, niż w przypadku osób szczotkujących zęby dwa razy dziennie. Nieodpowiednia

higiena jamy ustnej i krwa-wiące dziąsła pozwalają na przedostawanie się do układu krwionośnego aż 700 różnych rodzajów bakterii, które mogą powodować poważne scho-rzenia. Zależność pomiędzy częstotliwością mycia zębów i ryzykiem wystąpienia zawa-łu serca okazała się istotna na-wet po uwzględnieniu takich czynników, jak otyłość czy pa-lenie papierosów.

źródło: Nasze-choroby.pl

Popcorn to samo zdrowiePopcorn może zapobiegać chorobom nowotworowym i sprzyjać utrzymaniu prawi-dłowej wagi ciała – dowo-dzą wyniki najnowszych ba-dań, publikowanych przez portal Onet.pl. Popularna przekąska towarzysząca wy- prawom do kina jest cen-nym źródłem błonnika oraz witaminy B, a także pomaga

w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi i zmniejszeniu poziomu „złego” cholesterolu LDL. Badania dowodzą również, że dzięki wysokiej zawartości polifenoli prażona kukurydza może pomagać w zapobieganiu chorobom serca oraz nowotworom, ponieważ obecne w niej przeciwutleniacze skutecznie usuwają z organizmu szkodliwe wolne rodniki. Niezwykle zdrowe danie zamienia się w bombę kaloryczną dopiero po dodaniu podczas jego produkcji zbyt dużych ilości cukru, soli lub tłuszczu.

źródło: Onet.pl


Ciekawostki

Raport


SSezon wakacyjny to czas wypoczynku, zwiększonego ruchu turystycznego, podróżowania do innych stref klimatycznych. Tej letniej aktywności towarzyszy jednak intensyfikacja nie-których zagrożeń zdrowotnych. Ryzyko wystąpienia więk-szości z nich można na szczęście zminimalizować, a nawet całkowicie wyeliminować. Wiedzą o tym, jak zabezpieczyć się przed letnimi chorobami, farmaceuta powinien podzielić się ze swymi pacjentami, by czas zarezerwowany przez nich na odpoczynek nie zamienił się w koszmar.

UdaryDługie fale upałów potrafią powodować zwiększoną ilość zgonów, szczególnie w aglomeracjach miejskich. W 2003 r. we Francji z powodu wysokich temperatur zmarło 14 tys. osób. Inne państwa europejskie również odnotowały w tym czasie wzrost śmiertelności – we Włoszech o 4 tys., a w Portugalii o 1,3 tys. przypadków więcej. W trakcie upałów szczególną ostrożność muszą zachować osoby starsze z problemami związanymi z układem krążenia, przyjmujące leki moczopędne oraz leki przeciwdepresyjne. Zagęszcze-

Większości typowo letnich dolegliwości można uniknąć. Pacjentów odwiedzających naszą aptekę tuż przed urlopem trzeba tylko zaopatrzyć w niezbędne leki i pouczyć, jak chronić zdrowie podczas wakacyjnych wojaży.

Wakacjebez chorowania

autor: Agnieszka Magrytamgr farmacji

Warto poinformować naszych pacjentów, jak uniknąć typowo letnich dolegliwości, by czas zarezerwowany przez nich na odpoczynek nie zamienił się w koszmar

nie krwi przy jednoczesnym zwężeniu światła naczyń, np. w miażdżycy, utrudnia jej przepływ. Warto więc pamiętać o profilaktyce przeciwzakrzepowej i podawaniu kwa-su acetylosalicylowego oraz dużej ilości płynów. Osobę, u której podejrzewamy pierwsze objawy udaru cieplnego należy posadzić w przewiewnym miejscu. Można również zalecić chłodne okłady na głowę przez 10 minut 3-4 razy dziennie przez 2, 3 dni. W przypadku omdleń postępujemy zgodnie z zasadami pierwszej pomocy.

Poparzenia i ochrona oczuAby zapobiec ewentualnym poparzeniom skóry, przeby-wanie na słońcu w czasie wzmożonych upałów powinno odbywać się z zachowaniem szczególnej ostrożności. Do-tyczy to przede wszystkim osób ze zmianami barwnikowy-mi skóry. Co roku w Polsce diagnozuje się 6 tys. zachorowań na nowotwory skóry, w tym 2 tys. przypadków czerniaka złośliwego. Pacjentów warto latem uczulić, by regularnie obserwowali swoje znamiona, zwracali uwagę na ich spe-cyficzne cechy bądź zachodzące zmiany (np. zwiększanie rozmiarów, nieregularne obrysy, niejednolite zabarwienie, wyniosłość na środku o porowatej powierzchni).W przypadku pacjenta z poparzeniem słonecznym należy zalecić zwiększoną podaż płynów, zimne okłady na czoło i potylicę oraz chłodzenie poparzonej skóry. Świetnie sprawdzają się preparaty zawierające pantenol (min. 5 proc), aloes, witaminy E i F lub okłady z kefiru czy ma-ślanki.Warto pamiętać, że nawet zacienione miejsca lub za-chmurzone niebo nie blokują promieniowania UV, a zatem stosowanie filtrów ochronnych jest niezbędne. Podobnie jak osłanianie głowy i ochrona oczu. Latem za-palenie spojówek pojawia się dużo częściej niż o innej porze roku. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że co roku 3 na 5 mln przypadków katarakty jest wywoły-

Raport


wanych przez promieniowanie UV. Skuteczną ochroną oczu są odpowiednie okulary z filtrami i antyrefleksem, a w razie podrażnienia ulgę przynoszą krople nawilżające.

Zatrucia i biegunkaWysoka temperatura sprzyjająca namnażaniu drobno-ustrojów oraz skłonność do spożywania potraw z niepew-nego źródła to podstawowe przyczyny letnich zatruć po-karmowych. Powodują je najczęściej Salmonella, Shigella, Escherichia coli czy Campylobacter jejuni, które z łatwością namnażają się wszędzie tam, gdzie higiena przygotowy-wania posiłków pozostawia wiele do życzenia. Źródłem zakażeń może być również skażona woda. W przypadku wystąpienia biegunki podróżnych lub biegunki tropikal-nej należy zastosować lekkostrawną dietę, przyjmować probiotyki oraz nawadniać organizm płynami elektroli-towymi. Jeśli nie nastąpi poprawa, konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii. Warto podkreślić, że proste zabiegi higieniczne, jak mycie rąk przy pomocy my-dła i bieżącej wody, zmniejszają ryzyko zatrucia o ponad 40 proc.! Rocznie problem biegunki dotyczy ok. 12 mln osób, a 88 proc. przypadków wynika z nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny.

GrzybicaPodwyższona wilgotność i wysokie temperatury to idealne środowisko dla rozwoju grzybów. Sprzyjające warunki do namnażania potęguje korzystanie ze wspólnych łazienek lub noszenie nieprzewiewnego obuwia. Grzybica stóp to choroba paradoksalnie często nękająca osoby nadmiernie dbające o higienę. Częste mycie nóg, moczenie ich, zasa-dowe pH powodujące wypłukiwanie lipidowej warstwy skóry, a następnie niedokładne osuszanie skóry między palcami, zwiększają ryzyko grzybicy. Osobom z grzybicą możemy polecić preparaty w postaci kremów, żeli bądź sprayów. Krem najlepiej sprawdzi się na skórze suchej, np. na piętach, brzegach i grzbietach stóp, ramionach. Żel z kolei w miejscach bardziej wilgotnych, jak skóra między palcami, pod biustem, w pachwinach. Preparaty z klotrima-zolem, mikonazolem lub ketokonazolem stosuje się 4-6 tyg. w grzybicy stóp, 2-4 tyg. w pozostałych przypadkach. Należy uczulić pacjentów, że cofnięcie objawów nie oznacza wyle-czenia i trzeba kontynuować terapię jeszcze przez tydzień. Ze względu na czas stosowania wygodniejsze mogą być preparaty z terbinafiną, bowiem leczenie trwa 1-2 tygodnie.

FotodermatozyFotodermatozy egzogenne powstają głównie po ekspozy-cji na promieniowanie UVA, po wcześniejszym zastosowa-niu (ogólnie lub miejscowo) substancji fototoksycznych lub fotoalergicznych. Dochodzi wówczas do rozwoju fototok-sycznego lub fotoalergicznego zapalenia skóry. Najczęściej do tego typu reakcji dochodzi w przypadku azytromycy-ny, ciprofloksacyny, ibuprofenu, diklofenaku, ketoprofenu i amiodaronu. Pacjentów stosujących np. żele przeciw-bólowe należy pouczyć o konieczności chronienia po-

Podyskutuj o tym na forum!www.farmacjapraktyczna.pl

smarowanych miejsc przed działaniem promieni słonecz-nych, a w przypadku wystąpienia uczuleń, definitywnym odstawieniu medykamentu. Osoby z tendencją do reakcji skórnych na słońce powinny stosować filtry, najlepiej mi-neralne, gdyż paradoksalnie niektóre filtry chemiczne rów-nież mogą uczulać. Istniejące odczyny zmniejszy podanie leków przeciwhistaminowych.

Choroby odkleszczoweZmiany klimatyczne oraz niektóre czynniki biologiczne po-wodują nasilone ostatnio występowanie kleszczy, których ukłucie może powodować wiele groźnych chorób. Do pol-skich szpitali w ostatnich latach trafia ok. 8 tys. pacjentów z boreliozą. To 10 razy więcej niż przed 10 laty! Na klesz-czowe zapalenie mózgu w 2007 r. w Polsce zachorowało 200 osób. U 40-50 proc. występują trwałe następstwa, jak niedowłady czy zaburzenia psychiczne. Aby zminimali-zować ryzyko, pacjent powinien zakrywać jak największe powierzchnie skóry ubraniami, stosować repelenty, a po powrocie ze spaceru dokładnie przejrzeć całe ciało. Klesz-czy można się pozbyć przez ich wykręcenie, a potem od-każenie miejsca ukąszenia. Niepokojące objawy to rumień wędrujący, mogący świadczyć o zakażeniu boreliozą, dla-tego jeżeli zaobserwujemy niepokojące zaczerwienienie o regularnym kształcie, należy udać się do lekarza. Zwykłą reakcję alergiczną możemy zniwelować środkami przeciw-histaminowymi, a opuchliznę okładami z sody. ■

Zaopatrzeni w niezbędne leki i pouczeni przez farmaceutę urlopowicze mają szansę uniknąć

większości typowo letnich dolegliwości

Sonda


Czy apteka to dobre miejsce na prowadzenie profilaktyki antynowotworowej? Osoby, którym zadaliśmy to pytanie, nie mają co do tego żadnych wątpliwości. Uwzględnienie w tym procesie farmaceutów może stać się kluczowym elementem walki z rakiem.

Olga Żakowiczprezes fundacji „Kobiety dla Kobiet” rozpo-wszechniającej wśród kobiet informacje o profilaktyce raka szyjki macicyMam doświadczenie w pracy z kobietami i wiem, że panie darzą farmaceutów wielkim zaufaniem. Dlatego profilakty-ka antynowotworowa w aptece to świetny pomysł. Właści-wie trudno wyobrazić sobie lepsze miejsce na tego typu działania. Obecnie profilaktykę w tym zakresie prowadzi się w najróżniejszych miejscach, nawet na festynach, kierma-szach czy jarmarkach promujących zdrowy tryb życia. Nie widzę więc przeszkód, by podobne działania prowadzić w aptekach. Tym bardziej, że do farmaceuty idzie się dziś już nie tylko po to, by kupić lek. Pacjenci oczekują od far-maceutów fachowych porad, sugestii, czasami uspokojenia, że wszystko jest dobrze. Gdy pacjent kupuje lek na dole-gliwości towarzyszące nowotworom, farmaceuta powinien działać natychmiast. Jeśli zasugeruje, że taka osoba powin-na się przebadać, bo istnieje ryzyko raka, to taka sugestia na pewno zostanie poważnie potraktowana. Być może dzięki skoordynowanym działaniom farmaceutów i lekarzy uda się uratować więcej ludzkich istnień.

Wiesława ZielińskaStowarzyszenie AmazonkiNowotwór piersi należy to tych, które są niemal w 100 proc. uleczalne. Warunek jest jeden: musi być wcześnie wykryty. Nie jest to trudne – wystarczy się samemu kontrolować i robić mammografię. Niestety, wiele kobiet, szczególnie z mniejszych miast i wsi, nie pamięta o tym. A nawet jak pamięta, to nie wie jak i gdzie zrobić takie badanie. Dlatego wystarczy czasem wskazanie adresu, telefonu gdzie można uzyskać pomoc w tym zakresie. Od tego powinien być le-

Z naszą wiedząmożemy sporo zdziałać

karz pierwszego kontaktu, jednak kontakt z nim jest często utrudniony. Z farmaceutą nie ma tego problemu. Nie trze-ba wcześniej zapisywać się na wizytę. Wystarczy wejść do apteki i zapytać. Dlatego uważam, że włączenie się farma-ceutów w szeroko pojętą profilaktykę nowotworową, może stać się kluczowym elementem, który mógłby znacząco ob-niżyć odsetek osób umierających na raka. Aptekarze mają przecież ogromną wiedzę, którą zdobywają na studiach. Niewykorzystywanie ich w profilaktyce nowotworowej jest marnotrawstwem ludzkiego potencjału i musi być jak naj-szybciej zmienione.

Piotr Jóźwiakowskiprezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w KrakowieW mojej aptece już od lat prowadzona jest profilaktyka an-tycukrzycowa. Z doświadczenia wiem, że tego typu działa-nia przynoszą bardzo pozytywne rezultaty. Nie widzę prze-ciwwskazań, by podobne działania prowadzić w przypadku raka prostaty, szyjki macicy czy piersi. Za długo farmaceuci

Pacjent wchodząc do apteki powinien mieć pewność, że jest w miejscu, gdzie zostanie mu udzielona pomoc – od tej najprostszej, jaki lek jest najlepszy na przeziębienie, po tę bardziej złożoną – gdzie się udać, by wykluczyć u siebie nowotwór

wysłuchał: Maksymilian Wysomirski

Sonda


byli traktowani jak sklepikarze. Państwo w ich wykształce-nie zainwestowało bardzo duże pieniądze, które do tej pory były marnotrawione, bo potencjał farmaceutów nie był wy-korzystywany. Teraz na szczęście to się zmienia. Mamy zapi-sy o opiece farmaceutycznej, która doskonale się rozwija na Zachodzie. U nas dopiero raczkuje. W przekroczeniu pew-nej bariery na pewno pomogłoby rozpropagowanie pro-filaktyki nowotworowej w aptekach. Pacjenci zaczęliby się przekonywać, że apteka to nie tylko sklep, gdzie nabywają produkt leczniczy, ale również po części placówka zdrowia gdzie mogą otrzymać poradę medyczną. Oczywiście, aby opieka farmaceutyczna była w pełni profesjonalna w ap-tece musi być zatrudniony farmaceuta specjalizujący się w tej dziedzinie oraz udostępnione specjalne pomieszcze-nie zapewniające intymność porady. Ale na razie to pieśń przyszłości. Póki co, w zupełności wystarczą ulotki dotyczą-ce chorób nowotworowych i możliwość uzyskania informa-cji o najbliższej placówce medycznej, w której można prze-prowadzić diagnostykę nowotworową.

Krystyna Malinowskafarmaceutka z WarszawyPomysł prowadzenia profilaktyki antynowotworowej w aptekach jest doskonały. Należy tylko określić zasady, na jakich będzie się to odbywało. Dla większości ludzi słowo rak równa się śmierć. Dlatego rozmowa na ten temat musi przebiegać w bardzo delikatny sposób, tak aby nie prze-razić pacjenta. Jeśli przyjdzie do mnie starszy mężczyzna i poprosi mnie o jakiś lek, bo odczuwa ból przy oddawaniu moczu, mogą to być problemy z prostatą, ale również jakieś niegroźne zapalenie. Konieczne jest opracowanie procedur oraz szkolenia, jak nakłonić pacjenta do przeprowadzenia badań nie strasząc go najgorszym. Chodzi o wyrobienie na-wyku okresowych badań. A z tym jak na razie nie jest łatwo. Pacjenci podchodzą do swojego ciała jak do maszyny. Boli? To biorę kilka tabletek i ma przestać. Zmienić te nawyki bę-dzie trudno i nie wiem czy społeczeństwo jest na to goto-we. Ale trzeba próbować.

Marcin Kowalfarmaceuta z RzeszowaJestem jak najbardziej za, tylko nie wiem jak taka profilak-tyka miałaby wyglądać. W polskich aptekach niemal nie-możliwe jest przeprowadzenie rozmowy na tak intymny temat. Przecież nie będę pytał każdej kobiety po 40. r.ż. czy robiła sobie mammografię. Ludzie przestaną do mnie przychodzić. Do tego potrzebna jest jakaś intymność. Przy okienku na pewno jej nie ma. W obecnej sytuacji pozosta-je nam tylko rozdawanie ulotek. Na pewno to też pomaga, ale chyba nie o takim stopniu zaangażowania farmaceu-tów w profilaktykę nowotworową rozmawiamy. Już teraz w mojej aptece wiszą plakaty, które namawiają do wizyt u lekarzy w celu kontroli okresowej, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Ja optowałbym za większym zaangażowa-niem się naszego środowiska. Musimy pokazać naszym pacjentom, że wybór farmaceuty nie powinien opierać się


tylko na tym, gdzie można kupić taniej dany preparat. Pa-cjent wchodząc do apteki powinien mieć pewność, że jest w miejscu, w którym zostanie mu udzielona pomoc – od tej najprostszej, jaki lek jest najlepszy na przeziębienie, po tę bardziej złożoną – jak i gdzie się udać, by wykluczyć u siebie nowotwór.

Marzena Nowakfarmaceutka z PoznaniaApteka jest bez wątpienia odpowiednim miejscem, aby prowadzić wszelką profilaktykę. To przecież od nas pacjenci dowiadują się często, że np. niegroźnie wyglądająca wysyp-ka może być rakiem skóry i natychmiast trzeba udać się do specjalisty, choćby tylko po to, aby mieć pewność, że to nic poważnego. Uważam, że jeśli chodzi o profilaktykę nowo-tworową to farmaceuci mogą więcej wskórać niż lekarze. Choćby dlatego, że mamy kontakt z większą liczbą osób. Nie rozumiem, dlaczego do tej pory nie były prowadzone w aptekach tego typu akcje zakrojone na szeroką skalę. Co prawda zgłaszały się do nas różnego rodzaju fundacje, pro-sząc o możliwość powieszenia plakatu o tematyce profilak-tyki nowotworowej czy pozostawienia ulotek. Oczywiście zawsze się zgadzałam, ale przecież my farmaceuci możemy w tym zakresie zrobić o wiele więcej. ■

Uwzględnienie farmaceutów w profilaktyce nowotworowej może być kluczowe dla

obniżenia odsetka osób umierających na raka

Prawo


CCzy wiadomo, ile spraw sądowych toczy się między aptekarzami a NFZ? Czy wyroki są korzystne dla farmaceutów?Farmaceuci często nie informują Naczelnej Izby Aptekarskiej o procesach z Narodowym Funduszem Zdrowia, tak więc nie mamy na ten temat szczegółowych danych. Wyroki w tych procesach są nieprzewidywalne. Można odnieść wrażenie, iż sędziowie gubią się w zawiłościach prawa farmaceutyczne-go i wszystkich obowiązujących rozporządzeniach. Często zatem w jednej instancji farmaceuta wygrywa, w drugiej zaś przegrywa. Procesy toczą się latami i są kosztowne.

Fundusz powołuje się na rozporządzenia Ministra Zdrowia i wyniki prowadzonych przez siebie kontroli...Zasady dostępu i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finan-sowanych ze środków publicznych określa, zgodnie z Konsty-tucją RP, akt rangi ustawowej, a nie rozporządzenie Ministra Zdrowia, czy tym bardziej, jakiekolwiek zarządzenie prezesa NFZ. Nikt nie podważa celowości podejmowania decyzji o kontrolach, zastrzeżenia budzi jednak sposób ich przepro-wadzania oraz dokonywana interpretacja przepisów, de-cydująca o wynikach kontroli. Niestety, kontrolerzy Fundu-szu, często nieposiadający odpowiedniego doświadczenia w pracy w aptece, koncentrują się na drobnych, nieistotnych

O procesach wytaczanych przez farmaceutów Narodowemu Funduszowi Zdrowia, z dr. Grzegorzem Kucharewiczem, prezesem Naczelnej Rady Aptekarskiej, rozmawia Lilianna Bartowska-Lewicka.

Formalna poprawnośćgraniczy z absurdem

Nikt nie podważa celowości podejmowania decyzji o kontrolach, zastrzeżenia budzi jednak sposób ich przeprowadzania oraz dokonywana interpretacja przepisów, decydująca o wynikach kontroli

z punktu widzenia procesu ordynowania i wydawania leku, uchybieniach formalnych. Wyjaśnienia wymaga, że recepta lekarska stanowi wyraz określonej decyzji terapeutycznej i sama w sobie stanowi jedynie środek do uzyskania przez pa-cjenta potrzebnego mu leku. W wypadku leków refundowa-nych celem takiej recepty jest także umożliwienie choremu dostępu na określonych warunkach do przysługującego mu zgodnie z prawem leku, w wyniku decyzji uprawnionego le-karza. Posunięte do absurdu żądanie poprawności formalnej recepty nie może być celem samym w sobie i niekiedy musi ustępować nakazowi ochrony życia lub zdrowia pacjenta. Jeżeli na recepcie lekarskiej znajdują się wszystkie elementy, pozwalające ustalić, czy pacjent jest uprawniony do danego leku refundowanego oraz czy dany lek może być wypisany przez lekarza wystawiającego receptę, to spełnione zostają ustawowe warunki dostępu do refundowanego leku. Nie można stwierdzić, że wydanie leku nastąpiło bez recepty. NFZ próbuje forsować tezę, iż każdy, nawet najmniej istotny element recepty, decyduje o jej ważności, a w konsekwencji o prawie pacjenta do przysługującego mu świadczenia. Ro-zumowanie takie prowadzi do wniosku, że wszelkie wątpli-wości co do poprawności wystawienia recepty powinny być interpretowane na niekorzyść pacjentów. Fundusz uznaje za słuszne odbieranie aptekom refundacji także wtedy, gdy na podstawie recepty wystawionej przez lekarza osoba upraw-niona nabyła przysługujący jej lek. Żądania zwrotu refundacji są wysuwane nawet po wielu latach od wydania leku. Ozna-cza to, iż mechanizm przewidziany ustawą zagwarantował pacjentowi lek, ale za drobne uchybienia formalne na recep-cie odpowiedzialność ma ponieść farmaceuta, a nie osoba wystawiająca wadliwą receptę. Samorząd nigdy nie zgodzi się na takie podejście. Konsekwencje uchybień formalnych mu-szą obciążać w tym wypadku osobę wystawiającą receptę, a nie aptekę.

Tymczasem kary dla farmaceutów są dotkliwe, niekiedy wręcz drastyczne.Uważamy, że Fundusz uzurpuje sobie uprawnienia, które mu na podstawie obowiązujących przepisów nie przy-

Prawo


sługują. Wykorzystując swoją przewagę organizacyjną i finansową nad indywidualnymi aptekami narzuca nie-korzystne interpretacje obowiązujących przepisów pra-wa, żądając często kwot całkowicie nieadekwatnych do uchybień stwierdzonych na receptach. W całym kraju od-notowaliśmy wiele tego rodzaju bulwersujących zdarzeń. Recepty były kwestionowane w całości, np. z powodu wpisania skróconej nazwy miejscowości lub ze względu na pominięcie przez lekarza kodu pocztowego. Jedna z aptek w Świętokrzyskiem realizowała recepty, na któ-rych lekarze wpisywali skróconą nazwę miejscowości. Była tam tylko jedna apteka. NFZ wezwał ją do zwrotu refundacji w wysokości 220 tys. zł. Farmaceuta wydający lek nie miał wpływu na sposób wystawiania recepty, a za-rzucone uchybienie było – z punku widzenia celu wysta-wiania recepty – całkowicie nieistotne. W konsekwencji dalsze funkcjonowanie apteki oraz dorobek całego życia aptekarza zostały poważnie zagrożone.

W jaki sposób samorząd aptekarski wspiera farmaceutów w sporach z Funduszem?W pismach do Ministerstwa Zdrowia NIA wielokrotnie in-formowała o kontrolach Funduszu i o formułowanych po ich zakończeniu żądaniach. Na wiosnę 2008 r. Mazowiecki OW NFZ rozpoczął na szeroką skalę kontrole aptek, do-tyczące wydawania większej ilości niż jedno opakowanie produktów leczniczych: Diphereline SR inj. Im. 11,25 mg i Zoladex LA inj. Sc. 10,8 m. Kontrolerzy NFZ uznali, co do zasady, że wydawanie wymienionych leków w większej liczbie niż jedno opakowanie jest działaniem niewłaści-wym i apteki zobowiązane są do zwrotu otrzymanej re-fundacji. Po zakończeniu kontroli sformułowano bardzo wysokie żądania finansowe wobec kontrolowanych aptek, dochodzące do kilkuset tys. zł. Bezpośrednio po rozpoczę-ciu tych kontroli, w czerwcu 2008 r., na prośbę członków OIA w Warszawie wystosowałem pismo do prezesa NFZ, w którym jednoznacznie stwierdziłem, że prowadzone kontrole nie ustalają żadnych nowych okoliczności fak-tycznych, ich wyniki stanowią powtórzenie danych, jakie NFZ od dawna posiada, a które zostały przekazane przez apteki. Podkreśliłem, że istota prowadzonych działań kon-trolnych sprowadza się do podważenia przez Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ legalności jego działań w ciągu ostatnich pięciu lat. Wyraźnie stwierdziłem w tym wystą-pieniu, że obecnie nie ma podstaw prawnych do żąda-nia zwrotu przez apteki otrzymanych kwot refundacji. W sprawie tej samorząd aptekarski występował wielo-krotnie do prezesa NFZ oraz Ministra Zdrowia. Jako pre-zes NRA na prośbę członków OIA uczestniczyłem w kil-ku oficjalnych spotkaniach, zarówno w siedzibie resortu, jak i Funduszu. W trakcie spotkania z sekretarzem stanu Jakubem Szulcem stanowisko kontrolowanych apteka-rzy oraz samorządu aptekarskiego zostało szczegółowo omówione i uzasadnione, także przez przedstawiciela Biura Prawnego NIA. Niestety, sprawa nie została wyja-śniona na poziomie Ministerstwa Zdrowia i prezesa NFZ,


a Mazowiecki OW NFZ podtrzymał swoje stanowisko i większość spraw trafiła do sądów powszechnych. Z in-formacji, jakie uzyskujemy od aptekarzy pozostających w sporze z NFZ, wynika, że praktycznie wszystkie sprawy są wygrywane przez apteki, jednakże – co należy podkreślić – w sprawie tej nie wypowiadał się jeszcze Sąd Najwyż-szy. Konsekwentnie wspieramy aptekarzy, wielokrotnie podnosiliśmy, że samorząd aptekarski nie zgadza się na opisany sposób traktowania pracowników aptek oraz ich właścicieli. Pozostajemy w stałym kontakcie z farmaceuta-mi procesującymi się z NFZ. W ostatnim czasie wystąpiłem w imieniu NIA do konsultanta krajowego w dziedzinie urologii, prof. dr. hab. med. Andrzeja Borówki, z prośbą o wyjaśnienie kluczowych kwestii medycznych związa-nych z toczącymi się procesami sądowymi. Uważam, że cała sprawa mogła być prawidłowo załatwiona na etapie przedsądowym, bez angażowania środków finansowych, w tym publicznych, gdyby druga strona, czyli NFZ oraz nadzorujący go Minister Zdrowia, z należytą uwagą roz-ważyła argumenty aptekarzy oraz reprezentującego ich samorządu. Mam nadzieję, że wyroki sądów powszech-nych przypomną urzędnikom Funduszu, iż nie mają oni monopolu na wiedzę, a apteki muszą być traktowane jak równoprawny partner. ■

Drodzy Czytelnicy! Chcemy podjąć wysiłek dokumentowania spraw sądowych prze-ciw zaleceniom pokontrolnym Narodowego Funduszu Zdrowia.Piszcie do nas (można anonimowo) – usystematyzowany mate-riał opublikujemy na łamach naszego magazynu.

dr Grzegorz Kucharewicz,prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Z

Podstawa prawna:

Art. 94. Ustawy Prawo farmaceutyczne:l Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych

powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy.

l Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie ustala zarząd powiatu po zasięgnię-ciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego.


Prawo

Na temat protestu przeciwko wykorzystywaniu aptekarzy „na potrzeby społeczne”, ze Stanisławem Kalickim, właścicielem Apteki pod Lampionami w Pruszczu Gdańskim, rozmawia Barbara Misiewicz-Jagielak.

Zbuntował się Pan przeciwko decyzji Rady Powia-tu, nakazującej Pańskiej aptece dyżury nocne?Na początku rozmawiałem, tłumaczyłem, a teraz się procesu-ję. Żyjemy w Unii Europejskiej, w realiach gospodarki rynko-wej, gdzie nie powinno się zmuszać nikogo do pracy za dar-mo. Więcej – do dokładania własnych pieniędzy do tej pracy.

Nie udało się przekonać członków Rady Powiatu?Kiedy rozmawiałem z jej członkami wydawało mi się, że ro-zumieją moją argumentację. Dokładnie wyliczyłem, ile kosz-tuje mnie nocny dyżur. Wykazałem przy tym, że nie istnieje potrzeba nocnego dyżurowania w tym konkretnym mieście, ponieważ pacjenci po prostu nie przychodzą do naszej apteki w nocy. Być może wynika to z faktu, że do całodobowej apteki na Dworcu Głównym w Gdańsku mają zaledwie 10 km. Poda-łem przykłady z krajów Unii Europejskiej, gdzie za taką „służbę” aptekarze dostają wynagrodzenie od instytucji odpowiedzial-nych za ochronę zdrowia. Tymczasem nasze prawo każe za to płacić właścicielom aptek.

Czasami nocny dyżur pełni właściciel, wówczas nie musi płacić dyżurantowi…To fakt, a rano staje przy pierwszym stole i cały dzień wydaje leki. To się kłóci ze zdrowym rozsądkiem.

Rada Powiatu ma obowiązek zasięgnąć opinii samorządu aptekarskiego. Czy Izba Aptekarska poparła Pana?Tak popiera mnie... ale do tej pory wydawała decyzje pozy-tywne.

???Dostałem obietnicę, że każda następna będzie negatywna.

Uff, trochę mnie to przeraziło. Wydawało mi się, że Izba Aptekarska reprezentuje interesy aptekarzy...Oczywiście, dlatego bez poparcia Okręgowej Izby reprezentu-jącej farmaceutów nasz głos się nie liczy.

A media? Przecież ta argumentacja jest logiczna, a prawo wydaje się być z punktu widzenia właści-

Prawo dla bezprawia

ciela apteki bezprawiem. Czy zwracaliście się do prasy, telewizji?Media stanęły po stronie Rady Powiatu, nie poparły naszego protestu. Dlatego wiem, że nie oglądając się na nikogo muszę działać sam. Złożyłem skargę na decyzję Rady Powiatu, nieste-ty uznano ją za bezzasadną. Następnym krokiem było złożenie skargi do Sądu Administracyjnego (czekam na termin pierw-szej rozprawy), potem do Trybunału Konstytucyjnego, by na końcu skargę skierować do Strasburga.

Długa droga...Długa, ale nie mam wyjścia, muszę ją przejść. Zwróciłem się o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich, obiecał pomóc.

Czy wielu jest takich zbuntowanych aptekarzy?Wielu. Często się o nich pisze w prasie, niestety, tak jak mówi-łem, media zwykle nie stają po naszej stronie. Wielu jest też takich, którzy się do podobnych niesprawiedliwych nakazów przyzwyczaili i nie protestują. ■

Drodzy Czytelnicy!Zapraszamy do dyskusji na forum naszej strony internetowej. Jeśli borykają się Państwo z podobnym problemem, nasz rozmówca obiecał pomoc merytoryczną i podał swój adres internetowy: [email protected].




Sezon urlopowy w pełni. W aptekach coraz więcej pacjentów prosi farmaceutów o pomoc w skompletowaniu preparatów, które mogą okazać się niezbędne podczas letnich wojaży. Poniżej nasze sugestie, czego w wakacyjnej apteczce zabraknąć nie powinno.

Kompletujemy wakacyjną apteczkę

RANIGAST MAXObjawowe leczenie dolegli-wości żołądkowych, nie związanych z cho-robą organiczną prze-wodu pokarmowego: zgaga, niestrawność, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. W krótkim czasie usu-wa zgagę i niestraw-ność. Hamuje wydzielanie kwasu w żołądku.

POLOCARDZawiera ASA w dawce 75 i 150 mg, dostępny jest w opakowaniach 30 i 60 tabl. Stosowany w schorzeniach sercowo-naczyniowych. Wskazany w leczeniu choroby niedokrwiennej serca, w przypadku grożącego lub przebytego zawału mięśnia sercowego. Ponadto przy unieruchomieniu kończyn oraz skłonności do tworzenia się zakrzepów i zatorów na tle dziedzicznym lub nabytym. Czasem jedna tabletka dziennie wystarczy, by uchronić się przed zawałem serca czy uda-rem niedokrwiennym mózgu.

ACIDOLACSuplement diety. Probiotyki wchodzące w skład preparatu Acidolac przywracają i poma-gają w utrzymaniu prawidłowego składu flory bak-teryjnej przewodu pokarmowego, któ-ra stanowi naturalną barierę dla rozwoju niekorzystnej mikroflory.

STARAZOLIN HYDROBALANCEWyrób medyczny. Długotrwale nawilżające krople do oczu, zalecane dla osób mających zespół suchego oka, przebywających w klimatyzowanych pomieszczeniach, dużo podróżujących samochodem i oglądających telewizję. Zawiera kwas hialuronowy, który skutecznie nawilża oko, a dodatkowo występuje naturalnie w łzach, przez co jest bezpieczny i nie uczula. Nie zawiera konserwantów Może być stosowany przez osoby noszące szkła kontaktowe.

PYRALGINANiesteroidowy lek o działaniu przeciwbó-lowym i przeciw-gorączkowym. Lek wskazany w leczeniu bólu różnego po-chodzenia o dużym nasileniu oraz gorącz-ki, gdy zastosowanie innych środków jest przeciwwskazane lub nieskuteczne.

POLPRAZOL ACIDCONTROLObjawy cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełyko-wy). Objawowe leczenie dole-gliwości pieczenia w przełyku (zgaga). Stosowany w terapii kilkudniowej zabezpiecza przed nawracającą zgagą. Zawiera nowoczesną substancję hamującą wydzielanie kwasu w żołądku (do 24 h).



Polocard (Acidum acetylsalicylicum)Skład i postać: 1 tabletka dojelitowa zawiera 75 mg lub 150 mg kwasu acetylosalicylowego. Wskazania: Hamowanie agregacji płytek krwi w profilaktyce chorób układu krążenia, które grożą powstaniem zakrzepów i zatorów w naczyniach krwionośnych (zawał serca, choroba niedokrwienna serca), w profilaktyce innych chorób przebiegających z zakrzepami w naczyniach. Dawkowanie: Najczęściej 1-2 tabletki 75 mg lub 1 tabletka 150 mg na dobę w czasie lub po posiłku, popijając niewielką ilością wody. W świeżym zawale serca lub u pacjentów z podejrzeniem świeżego zawału serca: początkowa dawka nasycająca 225 - 300 mg kwasu acetylosalicylowego raz na dobę. Tabletki należy rozgryźć, aby uzyskać szybkie wchłanianie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą oraz na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne; astma oskrzelowa, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, gorączka sienna lub obrzęk błony śluzowej nosa; czynna choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy oraz stany zapalne lub krwawienia z przewodu pokarmowego; zaburzenia krzepnięcia krwi oraz jednoczesne leczenie lekami przeciwzakrzepowymi; ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek; ostatnie 3 miesiące ciąży; niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej; u dzieci w wieku poniżej 12 lat ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a; jednocześnie z metotreksatem w dawkach 15 mg/tydzień lub większych. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Zachować ostrożność stosując produkt u pacjentów z: zaburzeniami czynności nerek oraz z przewlekłą niewydolnością nerek, młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów i (lub) toczniem rumieniowatym układowym oraz zaburzoną czynnością wątroby (kontrolować czynność wątroby); stosujących ibuprofen; w przypadku: krwotoków z narządów rodnych, nadmiernego krwawienia miesiączkowego, stosowania sys-temu terapeutycznego domacicznego, nadciśnienia tętniczego oraz niewydolności serca; nie stosować u pacjentów przyjmujących: doustne leki przeciwcukrzycowe z grupy sulfonylomocznika, leki przeciw dnie; podczas stosowania leku nie należy spożywać alkoholu; u pacjentów w podeszłym wieku produkt należy stosować w mniejszych dawkach i w większych odstępach czasowych; bardzo ostrożnie stosować u pacjentek w I i II trymestrze ciąży i u kobiet karmiących piersią. Lek należy odstawić na 5 do 7 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Zachować ostrożność podczas stosowania z metotreksatem w dawkach mniejszych niż 15 mg/tydzień. Zaleca się odstawienie salicylanów 24 do 48 godzin przed podaniem dużych dawek metotreksatu we wlewach dożylnych. Działania niepożądane: Niestrawność (zgaga, nudności, wymioty), bóle brzucha, brak łaknienia, rzadko stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit; choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy bardzo rzadko prowadzące do krwotoków i perforacji; rzadko przemijające zaburzenia czynności wątroby ze zwiększeniem aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny; może wystąpić także ogniskowa martwica komórek wątrobowych, tkliwość i powiększenie wątroby, szczególnie u pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów, układowym toczniem rumieniowatym, gorączką reumatyczną lub chorobą wątroby w wywiadzie, zawroty głowy i szumy uszne, będące zazwyczaj objawami przedawkowania, zaburzenia słuchu, zwiększone ryzyko krwawień, wydłużenie czasu krwawienia, czasu protrombinowego, trombocytopenia, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze; reakcje nadwrażliwości: astma, odczyny skórne, wysypka, pokrzywka, obrzęk, świąd, zaburzenia sercowo-oddechowe. U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej może wystąpić niedokrwistość hemolityczna oraz leukopenia, agranulocytoza lub eozynopenia, rzadko martwica brodawek nerkowych i śródmiąższowe zapalenie nerek, białkomocz oraz obecność leukocytów i erytrocytów w moczu. Bardzo rzadko ciężkie reakcje włączając wstrząs anafilaktyczny. Długotrwałe przyjmowanie leków zawierających kwas acetylosalicylowy może być przyczyną bólu głowy, który nasila się podczas przyjmowania kolejnych dawek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Polocard tabletki dojelitowe 75 mg i 150 mg – odpowiednio R/7280 oraz R/7281 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty.

Polprazol Acidcontrol (Omeprazolum)Skład i postać: 1 kapsułka dojelitowa, twarda zawiera 10 mg omeprazolu. Wskazania: objawy cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy), objawowe leczenie dolegliwości pieczenia w przełyku (zgaga). Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli (powyżej 18 lat): zgaga występująca dwa i więcej razy w tygodniu – 10 lub 20 mg raz na dobę. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby należy zmniejszyć dobową dawkę leku. Osoby z niewydolnością wątroby powinny zwrócić się do lekarza. Pełne działanie leku następuje zwykle po ok. 4 dniach. Jeśli po 2 tyg. nie nastąpi zmniejszenie dolegliwości lub po zakończeniu leczenia nastąpi szybki nawrót objawów należy przeprowadzić dalsze badania diagnostyczne. Lek należy przyjmować przed posiłkiem lub na czczo. Kapsułek nie należy żuć ani rozgryzać. W przypadku trudności w połykaniu, kapsułkę można otworzyć, jej zawartość wymieszać z niewielką ilością soku owocowego lub jogurtu. Zawiesinę należy przyjąć bezpośrednio po przygotowaniu. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na omeprazol lub którykolwiek składnik preparatu; jednoczesne przyjmowanie atanazawiru. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosowanie leków antysekrecyjnych powoduje niewielkie zwiększenie ryzyka zakażeń przewodu pokarmowego bakteriami takimi jak: Campylobacter czy Salmonella. Należy zachować ostrożność u pacjentów wymagających jednoczesnego stosowania innych leków (choroba wrzodowa wywołana przez NLPZ lub eradykacja Helicobacter pylori), ze względu na możliwość wystąpienia interakcji. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, należy okresowo kontrolować aktywność enzymów wątrobowych. Podczas dożylnego stoso-wania omeprazolu obserwowano przypadki utraty wzroku lub słuchu. Dlatego u pacjentów ciężko chorych zaleca się kontrolę wzroku i słuchu. Omeprazolu nie powinno się stosować u pacjentów z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy. Należy rozważyć stosowanie leku u pacjentów będących na diecie ubogo sodowej (1 kaps. zawiera 0,3265 mg sodu). Ze względu na zawartość barwnika żółcieni pomarańczowej lek może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Często: zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, ospałość; biegunka, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty. Niezbyt często: zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia smaku, zmiany aktywności enzymów wątrobowych; świąd, wykwity skórne, wy-padanie włosów, rumień wielopostaciowy lub nadwrażliwość na światło, zwiększona potliwość; obrzęki obwodowe. Rzadko: anemia niedobarwliwa, anemia mikrocytowa u dzieci; parestezje, uczucie pustki w głowie, dezorientacja i omamy szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; brązowo-czarne zabarwienie języka podczas jednoczesnego stosowania klarytromycyny, łagodne torbiele gruczołowe; osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i stawów. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi, odwracalna trombocytopenia, leukopenia lub pancytopenia i agranulocytoza; pokrzywka, podwyższona temperatura, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli lub wstrząs anafilaktyczny, alergiczne zapalenie naczyń, gorączka; pobudzenie i depresja szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; suchość w jamie ustnej, zapalenie śluzówki jamy ustnej, kandydoza, zapalenie trzustki; zapalenie wątroby, niewydolność wątroby, encefalopatia u pacjentów z ciężką chorobą wątroby w wywiadzie; zespół Stevensa-Johnsona lub martwica toksyczno-rozpływna naskórka; śródmiąższowe zapalenie nerek; hiponatremia, ginekomastia. Podmiot odpowied-zialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 8958 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl Lek dostępny bez recepty.

Pyralgina (Metamizolum natricum)Skład i postać: 1 tabletka zawiera 500 mg metamizolu sodu. Wskazania: Ból różnego pochodzenia o dużym nasileniu oraz gorączka, gdy zastosowanie innych środków jest przeciwwskazane lub nieskuteczne. Dawkowanie i sposób podawania: Zależnie od nasilenia bólu. Dorośli: w bólach występujących sporadycznie oraz w gorączce jednorazowo od 1 do 2 tabletek. Maksymalna jednora-zowa dawka wynosi 1 g, maksymalna dawka dobowa 3 g. Nie stosować dłużej niż 7 dni. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na: metamizol, pochodne pyrazolonu oraz inne niesteroidowe leki przeci-wzapalne (objawiająca się obrzękiem naczynioruchowym, pokrzywką, nieżytem nosa); zmiany w obrazie morfologicznym krwi (agranulocytoza, leukopenia, niedokrwistość); ostra niewydolność nerek lub wątroby, ostra porfiria wątrobowa; astma (wywołana lub zaostrzona przez niesteroidowe leki przeciwzapalne); wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Nie stosować z innymi lekami z grupy pochodnych pirazolonu (aminofenazon, fenylobutazon, oksyfenbutazon). Nie stosować w ciąży i w okresie karmienia piersią. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosować ostrożnie u pacjentów: ze skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi mniejszym niż 100 mm Hg; z niewydolnością serca, nerek, wątroby; z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy; z astmą oskrzelową (w szczególności jeśli towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok). Stosowanie leku w dużych dawkach lub długotrwale zwiększa ryzyko agranulocytozy, dlatego lek nie powinien być stosowany dłużej niż 7 dni. W razie wystąpienia objawów agranulocytozy (podwyższonej temperatury ciała połączonej z bólem gardła i owrzodzeniami w jamie ustnej) natychmiast odstawić preparat i skontaktować się z lekarzem. W przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej, np. duszności, obrzęku języka, obrzęku naczynioruchowego, wysypki czy pokrzywki należy natychmiast odstawić preparat i wezwać pomoc lekarską, gdyż istnieje zagrożenie życia. Działania niepożądane: Niezbyt często: osutka polekowa. Rzadko: leukopenia, zmiany skórne grudkowo-plamkowe, zmiany w obrębie skóry i błon śluzowych (świąd, pieczenie, zaczerwienienie, pokrzywka, obrzęk), duszność, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uogólniona pokrzywka, ciężki obrzęk naczynioruchowy (także w obrębie krtani), ciężki skurcz oskrzeli, zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego (niekiedy poprzedzonym jego wzrostem), napady astmy. Bardzo rzadko: agranulocytoza, małopłytkowość, w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów agranulocytozy należy natychmiast przerwać podawanie preparatu i skontrolować obraz krwi. Pogorsze-nie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra niewydolność nerek, przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek z martwicą brodawek nerkowych, retencja wody i jonów sodowych z tworzeniem się obrzęków, zespół Stevens-Johnsona lub Lyella, wstrząs. Częstość nieznana: niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna, uszkodzenie szpiku (niekiedy kończące się zgonem), uszkodzenie wątroby. Zastosowaniu bardzo dużych dawek metamizolu może powodować czerwone zabarwienie moczu. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu Nr R/3290 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, www. polpharma.pl; tel.: +48 22 364 61 00; fax: +48 22 364 61 02. Lek dostępny bez recepty.

Ranigast MAX (Ranitidinum)Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg ranitydyny. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych nie związanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego: niestrawność (dyspepsja), zgaga, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. Dawkowanie i sposób podawania: Pacjenci w wieku powyżej 16 lat. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności należy zastosować 1 tabletkę. Tabletkę należy połknąć w całości, popijając niewielką ilością wody. Dobowa dawka leku nie powinna być większa niż 150 mg ranitydyny. Nie stosować dłużej niż 2 tygodnie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 2 tygodniach leczenia, należy bezzwłocznie zweryfikować diagnozę. U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) wydalanie ranitydyny może być zmniejszone, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. Hemodializa zmniejsza stężenie ranitydyny w surowicy. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ranitydynę lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, może maskować objawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. U pacjentów z niewydolnością nerek należy odpowiednio zmniejszyć dawkę dobową leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby należy zachować ostrożność. Pacjenci, którzy stosują równocześnie NLPZ i ranitydynę powinni być systematycznie kontrolowani, szczególnie osoby w podeszłym wieku oraz z chorobą wrzodową w wywiadzie. Ranitydyna może wywołać ostre napady porfirii, należy unikać stosowania leku u pacjentów z ostrą porfirią w wywiadzie. W pewnych grupach pacjentów, jak osoby w podeszłym wieku, chorzy z cukrzycą lub z zaburzeniami odporności może istnieć zwiększone ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, w okresie wzmożonego nasilenia przypadków tej choroby. Ranigast MAX zawiera żółcień pomarańczową, która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Rzadko: reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, niedociśnienie i ból w klatce piersiowej), przemijające zmi-any aktywności enzymów wątrobowych, wysypka skórna. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi (leukopenia, trombocytopenia), zwykle przemijające, agranulocytoza lub pancytopenia, czasami z hipoplazją lub aplazją szpiku, wstrząs anafilaktyczny, przemijające stany splątania, depresja i omamy, szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub pacjentów w podeszłym wieku, bóle głowy (czasami silne), zawroty głowy i przemijające zaburzenia dotyczące ruchów mimowolnych, przemijające niewyraźne widzenie, prawdopodobnie w wyniku zaburzenia akomodacji oka, bradykardia i blok przedsionkowo-komorowy, zapalenie naczyń, ostre zapalenie trzustki, biegunka, zapalenie wątroby (komórkowe, kanalikowe lub mieszane) przebiegające z żółtaczką lub bez (zwykle przemijające), rumień wielopostaciowy, wypadanie włosów, bóle mięśni i stawów, śródmiąższowe zapalenie nerek, przemijająca impotencja, ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwole-nie na dopuszczenie do obrotu nr 10191 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl Lek wydawany bez recepty.



U

Organizm ludzki, spalając substraty przemiany materii, zachowuje się jak „piec”. Gdyby nie mechanizmy służące utrzymaniu stałej temperatury ciała, z każdą godziną rosłaby ona o 1,1 st. C. Co robić, gdy podczas upałów mechanizmy te przestają poprawnie działać?

Pierwsza pomoc w czasie upałów

Utrzymaniu stałej temperatury ciała służy szereg mechani-zmów, jak choćby:l wydzielanie potu (ciężko pracując można tą drogą wydzie-

lić ponad 1 litr wody w ciągu godziny!),l rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i oddawanie ciepła

do atmosfery tą drogą.

Pierwszy z tych mechanizmów jest mniej wydajny w środowisku bardzo wilgotnym, drugi w sytuacji temperatury zewnętrznej wyższej niż temperatura ciała. Mechanizmy termoregulacji są mniej sprawne, a tym samym łatwiej dochodzi do przegrzania:l u dzieci i osób starszych,l u osób wykonujących pracę fizyczną lub uprawiających

sport w warunkach wysokiej temperatury,l u osób niezaaklimatyzowanych,l u osób niedostosowujących zachowania do panujących

temperatur (nie przyjmujących dostatecznej ilości płynów, unikających cienia),

l u osób przyjmujących niektóre grupy leków lub środków odurzających, wpływających negatywnie na pocenie się lub termoregulację (antycholinergiczne, antyhistaminowe, fenotiazyny, trójpierścieniowe antydepresanty, diuretyki, beta- blokery, leki przeczyszczające, alkohol) oraz nasilają-cych aktywność metaboliczną mięśni (fencyklidyna, LSD, pochodne amfetaminy, kokaina),

l u cierpiących na niektóre schorzenia (np. cukrzyca, schorze-nia tarczycy, rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona).

Działanie wysokiej temperatury na organizm ludzki może, w sytuacji wyczerpania możliwości skutecznego obniżenia temperatury, skutkować szeregiem następstw.

Możemy mieć do czynienia z całym spektrum stanów choro-bowych, od najczęściej niegroźnego łagodnego przegrzania, wyczerpania cieplnego, do udaru cieplnego, mogącego zagra-żać życiu. Wysoka temperatura zagraża komórkom organizmu ludzkiego. W pierwszej kolejności cierpią zwykle komórki mó-zgu i wątroby.

PrzegrzanieDo większości przypadków dochodzi w ciągu pierwszych kilku dni przebywania lub pracy w upale, kiedy nie doszło jeszcze do aklimatyzacji. Może dochodzić wówczas do:l omdlenia „z gorąca” – wskutek rozszerzenia naczyń

krwionośnych dochodzi do względnego niedoboru płynów w organizmie i niedostatecznej pracy układu krążenia, często ze spadkiem ciśnienia tętniczego, niedo-statecznym ukrwieniem mózgu, mogącym powodować zaburzenia świadomości. Stan poszkodowanego zwykle szybko się poprawia po ułożeniu w pozycji leżącej, świadomość „rozjaśnia się”. Konieczne u przytomnej osoby jest doustne uzupełnienie płynów. Osobę z dłużej utrzymującymi się zaburzeniami świadomości należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, a z uwagi na konieczność dożylnej podaży płynów, konieczne jest wezwanie ambulansu.

l omdlenia ortostatycznego – często u osób starszych próbujących w czasie upału gwałtownie zmienić pozy-cję z leżącej lub siedzącej na stojącą może dochodzić do sytuacji, kiedy to rozszerzone naczynia nie zdążą się dostatecznie szybko obkurczyć i zbyt mało krwi dociera do mózgu, powodując omdlenie. Stan ten zwykle szyb-ko ustępuje po położeniu chorego. Osobom skłonnym do tego typu reakcji należy doradzić powolne zmiany pozycji, dbanie o dostateczną podaż płynów, częste napinanie mięśni nóg i unikanie upałów.

autor: dr n. med. Lilianna StykaKatedra Medycyny Ratunkowej, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

l obrzęków „z gorąca” – obrzęki stóp i kostek, częstou osób starszych, niezaaklimatyzowanych, przyjmujących pozycje siedzącą lub stojącą. Obrzęki zwykle ustępują po uniesieniu kończyn, niemniej poprawa wymaga czasu. Można zastosować chłodne okłady.

l skurcze „z gorąca” – często u robotników lub sportow-ców, obficie się pocących, u których dochodzi do zaburzeń elektrolitowych. Najczęściej dochodzi do skurczów mięśni goleni, uda oraz brzucha. Pomóc może nawodnienie chore-go płynem z dodatkiem soli kuchennej. U osób z zaburzeniami świadomości płyny mogą zostać podane wyłącznie dożylnie przez zespół ratownictwa medycznego i w oddziale ratunkowym.

Wezwanie ambulansu konieczne jest w każdym przypadku przegrzania organizmu z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości. Zespół ratownictwa me-

dycznego należy również wezwać do poszkodowanych, których stan nie poprawia się po ochłodzeniu i podaniu

płynów, osób z towarzyszącymi poważnymi schorze-niami oraz do osób, które nie są w stanie dostatecznie o siebie zadbać (dzieci, osoby niedołężne, ze schorze-

niami psychicznymi).

Wyczerpanie upałemDo tego stanu dochodzi w wyniku odwodnienia, z towarzyszą-cymi zaburzeniami elektrolitowymi. Spotykane często u osób pracujących, uprawiających intensywny tryb życia lub upra-wiających sport w warunkach wysokiej temperatury, które nie przyjmują dostatecznej ilości płynów i elektrolitów. Nieleczone może prowadzić do udaru cieplnego.U pacjenta występują: zmęczenie, osłabienie i złe samopoczu-cie, zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty.W późniejszym etapie: skurcze mięśniowe, omdlenia ortosta-tyczne, przyspieszenie tętna i oddechu.Temperatura może być prawidłowa lub nieznacznie podnie-siona. Zaznaczone jest zazwyczaj obfite pocenie, nie wystę-pują zaburzenia świadomości. Po ochłodzeniu i nawodnieniu doustnym wodą z dodatkiem soli kuchennej stan pacjenta zwykle szybko się poprawia.

Hospitalizacji wymagają osoby z utrzymującym się złym samopoczuciem, dodatkowymi poważnymi scho-rzeniami, w skrajnych grupach wiekowych oraz osoby

nie mogące same się o siebie zatroszczyć.

Udar cieplny – STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA!Często nazywany udarem słonecznym, niemniej nieko-niecznie ma związek z bezpośrednim narażeniem na opero-wanie promieni słonecznych. Dochodzi tu do wyczerpania mechanizmów służących termoregulacji (chory najczęściej nie poci się) i nadmiernego wzrostu temperatury głębokiej ciała, często > 40 st. C. Zwykle występują różnego stopnia zaburzenia świadomości, co odróżnia udar od mniej po-ważnych stanów chorobowych, związanych z działaniem wysokiej temperatury.

U pacjenta początkowo występują: złe samopoczucie, zmę-czenie, osłabienie, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty.Objawy rozwiniętego udaru cieplnego to:l wysoka temperatura ciała,l ból, zawroty głowy,l nudności, wymioty,l różnego stopnia zaburzenia świadomości, często stan

nieprzytomności,l skóra początkowo czerwona, gorąca, sucha, w zaawanso-

wanym stadium może być sina,l przyspieszony, później nieregularny oddech,l drgawki (w 75 proc. przypadków),l oczopląs, źrenice rozszerzone, zwężone.

Diagnozowanie poszczególnych stanów chorobowych związanych z przebywaniem w wysokiej temperaturze

NIE jest zadaniem osoby udzielającej pierwszej pomocy!




Ekspozycja na wysoką temperaturęWarto w czasie udzielania pomocy zebrać wywiad od chorego lub osób towarzyszących: czas trwania narażenia na wysoką temperaturę, przebieg narażenia (słońce, cień, wysiłek fizyczny), stopień aklimaty-zacji, przyjmowane leki, środki odurzające, schorzenia towarzyszące.

l Ocena ABC – w razie konieczności udrożnienie dróg oddechowych.Sztuczna wentylacja i/lub uciski klatki piersiowej. Gdy oddech i krążenie zachowane – ułożenie w pozycji bezpiecznej.

l Wezwanie ambulansul Chłodzenie – zdjęcie odzieży, użycie spryskiwacza oraz wentylatora,

ewentualnie okłady z mokrych, chłodnych ręczników. W bardzo wilgotnym otoczeniu pomocne mogą być okłady z lodu w przebiegu dużych naczyń (szyja, pachwiny, doły pachowe). Chłodzenie należy przerwać po poprawie stanu chorego. Ochrona przed obrażeniami w przypadku drgawek – niczego nie należy wkładać do ust chorego, nie należy próbować otwierać ust poszkodowanego na siłę.

l Stała kontrola funkcji życiowych (ABCD) do czasu przyjazdu ambulansu i ewentualna interwencja w przypadku zaburzeń.

l Ocena ABCPrzeniesienie w chłodne miejsce.

l Chłodzenie – rozpylanie chłodnej wody, użycie wentylatora.Przytomnemu choremu podanie chłodnych płynów doustnie – w przypadku obfitego pocenia lub skurczów mięśni, z dodatkiem soli kuchennej. Decyzję o wezwaniu ambulansu może podjąć chory.

Schemat postępowania z chorym:

Zaburzenia świadomości

Przegrzanie Udar cieplny




A

Chociaż wprowadzony został na rynki farmaceutyczne już w 1899 r., mechanizm jego działania opisano dopiero 72 lata później. Kwas acetylosalicylowy (ASA) ma już ponad 100-letnią tradycję stosowania.

ASA – najtańsza prewencjasercowo-naczyniowa

autor: prof. Krzysztof J. FilipiakI Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie, Centralny Szpital Kliniczny AM

Aktualnie wiemy, że ASA wywiera działanie: przeciwzapalne, przeciwpłytkowe, przeciwgorączkowe (w dużych dawkach), przeciwnowotworowe i przeciwkrzepliwe. Poprawia również funkcję śródbłonka naczyń. Przewlekłe, wieloletnie podawa-nie małych dawek ASA (optymalnie 75-150 mg/dobę) wiąże się z ok. 34-proc. zmniejszeniem ryzyka zawału serca, 25-proc. zmniejszeniem ryzyka udaru mózgu i 15-proc. zmniejsze-niem ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, jeżeli lek podawany jest osobom z grupy podwyższonego ryzyka. Jak w praktyce szukać takich osób i komu przepisywać na stałe ASA?

Szacowanie ryzykaDecyzję o zaleceniu pacjentowi przewlekłego przyjmowania ASA podejmuje lekarz w oparciu o indywidualnie oszacowa-ne dla tego pacjenta ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego, zawału serca i udaru mózgu w perspektywie najbliższych 10 lat. Celem ułatwienia procedury „szacowania ryzyka” dla indy-widualnego pacjenta zgłaszającego się do lekarza rodzinnego, europejskie towarzystwa sercowo-naczyniowe rekomendują obecnie tzw. system EURO-SCORE, gdzie na podstawie: płci, wieku, faktu palenia papierosów, stężenia cholesterolu całkowi-tego oraz skurczowego ciśnienia tętniczego, można oszacować ryzyko zgonu związanego z chorobami o podłożu miażdży-cowym u konkretnego pacjenta w perspektywie najbliższych 10 lat. Ryzyko ≥ 5 proc. uznaje się za ryzyko duże. Jakkolwiek granica 5 proc. ryzyka nie stanowi bezwzględnego wskazania do podania ASA u każdej osoby, ale stanowi próg ryzyka, od którego postępowanie takiego należy zawsze rozważyć.

Wdrażanie przewlekłego leczeniaPrzyglądając się tabelom EURO-SCORE można w uproszcze-niu przyjąć, że rozważania nad wdrożeniem przewlekłego leczenia ASA powinny dotyczyć większości mężczyzn po 55.

r.ż., prawie wszystkich po 60. r.ż. oraz prawie wszystkich ko-biet po 65. r.ż. Dotyczy to zwłaszcza osób z jednoczesnym nadciśnieniem tętniczym (ciśnienie tętnicze skurczowe > 140 mmHg), palących papierosy i mających podwyższony cholesterol całkowity. U osób takich powinniśmy rozważyć przewlekłe, trwające do końca życia przyjmowanie ASA, najle-piej preparatów w najmniejszych skutecznych dawkach (min. 75 mg/dobę) i o zredukowanym ryzyku działań niepożąda- nych (preparaty jelitowe, nie drażniące żołądka).

Doskonałe wyniki badańCzy mamy dowody na korzyści z przyjmowania ASA, np. u osób z nadciśnieniem tętniczym – chorobą dotyczą-cą ok. 9 mln dorosłych Polaków i zagrażającą ok. 8 mln następnych? W badaniu HOT przeprowadzonym w kil-kudziesięciu krajach na świecie, 18 790 osób z nadciśnie-niem tętniczym przyjmowało przez kilka lat placebo lub ASA. Osoby przyjmujące ASA miały znacząco zmniejszo-ne ryzyko zawału serca i wszystkich innych incydentów sercowo-naczyniowych liczonych łącznie. W nowszym badaniu CHARISMA, testującym czy osoby z wieloma czynnikami ryzyka (w tym z nadciśnieniem tętniczym) od-niosą jeszcze większe korzyści z przyjmowania łącznego ASA i klopidogrelu zamiast ASA, nie wykazano przewa-gi podawania dwóch leków przeciwpłytkowych zamiast jednego. Co więcej, w podgrupie chorych bez wywiadu zawału serca, udaru mózgu czy chorób miażdżycowych innych naczyń, a mających jedynie nadciśnienie tętnicze i/lub inne czynniki ryzyka, połączenie ASA z klopidogrelem było nieco gorsze od podawania samego ASA. Tak więc na początku XXI w. nic nie zagraża ważnej pozycji terapeutycz-nej i prewencyjnej ASA – leku z ponad 100-letnią tradycją, ciągle zbyt mało docenianego i nagłośnionego. ■

Źródło:Artykuł został zaprezentowany 22 czerwca 2006 r. w Warszawie, na konferencji prasowej pt. „Mamy ASA w rękawie”.


Skuteczne w profilaktyce antykleszczowej i dostępne na rynku repelenty zawierają N,N-dietylo-m-toluamid (DEET), ikarydynę (KBR 3032) lub propionian etylobutyloacetyloaminy (IR3535)


G

Zmiany klimatyczne, zadrzewianie terenów miejskich, tworzenie sztucznych źródeł ciepła, budowa zbiorników wodnych i objęcie ochroną stad niektórych dziko żyjących zwierząt spowodowały ostatnio wzrost liczby kleszczy i zwiększenie zasięgu ich występowania.

Uwaga na kleszcze!

Gatunki bytujące do niedawna w lasach i na łąkach, jak kleszcz pospolity i kleszcz łąkowy, obecnie są często spotykane na te-renach miejskich i podmiejskich. Coraz częściej słyszy się tak-że o atakach obrzeżków gołębich, które znajdują schronienie na strychach i poddaszach, skąd przez szpary i uchylone okna lub drzwi mogą przechodzić do mieszkań i kłuć człowieka podczas snu. Zagrożenia związane z kleszczami potęguje fakt, że w niektórych siedliskach są one aktywne niemal przez cały rok. Najczęściej jednak okres szczytu aktywności kleszcza po-spolitego przypada na miesiące wiosenne oraz w okresie let-nio-jesiennym. Kleszcz łąkowy wykazuje największą aktywność w okresie letnio-jesiennym, ze szczytem w połowie paździer-nika i mniejszą w okresie wiosennym, ze szczytem w maju. Ak-tywność tego gatunku całkowicie zanika od połowy czerwca, do końca lipca. Obrzeżki gołębie atakują od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni. Najbardziej agresywne są po okresie dłuż-szego głodowania, tj. po zimie i od września do października.

Ukłucie i zakażenie patogenamiBioaktywne składniki śliny kleszczy sprawiają, że podczas dłu-giego ich żerowania (ok. 1 tygodnia) zazwyczaj nie występują odczyny zapalne. Zmiany skórne w postaci zaczerwienienia,

autor: prof. dr hab. Alicja BuczekKatedra i Zakład Biologii i Parazytologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

obrzęku z bólem, zapaleniem naczyń chłonnych i powiększe-niem węzłów chłonnych pojawiają się czasem w końcowej fazie żerowania kleszczy, a najczęściej dopiero po jego zakoń-czeniu. Na ciele człowieka pasożyty przyczepiają się do koń-czyn górnych i dolnych, brzucha, pleców i głowy (zazwyczaj u dzieci), gdzie pozostają do pełnego nassania krwią.Zasięg i obraz zmian skórnych zależy od stadium rozwojowe-go kleszcza, długości żerowania, miejsca przyczepienia oraz od wrażliwości osobniczej żywiciela. Zmiany skórne pojawiają się także w zakażeniach krętkami Borrelia burgdorferi i riketsjami gorączek plamistych. Występują one jednak dopiero po kilku dniach od żerowania kleszcza, tj. po okresie inkubacji choroby.Zakażeniom patogenami przenoszonymi przez kleszcze to-warzyszą w pierwszej fazie choroby objawy przypominające grypę. Choroby odkleszczowe diagnozuje się w oparciu o wy-wiad, obraz kliniczny i testy serologiczne wykonane po kilku tygodniach od ukłucia kleszcza. W boreliozie przeciwciała IgM wykrywa się po 3-4 tygodniach (maksymalne stężenie osiągają po 6-8 tygodniach), zaś IgG po ok. 4-6 tyg. (największe stężenie po ok. 4-6 miesiącach).Niektóre czynniki chorobotwórcze (np. wirusy) bytują w gru-czołach głodnych kleszczy, w związku z czym mogą zakazić człowieka już po rozpoczęciu żerowania kleszcza. Inne (np. krętki) dostają się do gruczołów ślinowych kleszcza z jelita środ-kowego dopiero po rozpoczęciu żerowania. Do zakażenia kręt-kami dochodzi więc zwykle po 36-48 godzinach od przycze-pienia kleszcza, choć niektóre genogatunki wnikają znacznie szybciej. Znane są przypadki pojawienia się rumienia zaledwie po kilku godzinach po ukłuciu tego stawonoga. Ponadto w fu-terale cementowym mogą znajdować się krętki i wirusy, skąd następnie wnikają do tkanek człowieka.

Choroby odkleszczoweBorelioza jest wielopostaciową chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie Gram ujemne z kompleksu Borrelia burgdorferi sensu lato, w którym wyodrębniono trzy genogatunki odpo-wiedzialne za różne postacie choroby: Borrelia burgdorferi sensu stricto (postać stawowa), Borrelia afzelii (zapalenie skóry i chłoniak limfatyczny skóry) i Borrelia garinii (objawy neurolo-giczne). Objawy boreliozy są następstwem działania samych


krętków oraz różnych reakcji immunologicznych, które są ini-cjowane w odpowiedzi na białka tych patogenów. Przebiega ona w trzech stadiach: 1. Stadium wczesnej infekcji – rumień erythema migrans (u 50-

90 proc. pacjentów po około 10-30 dniach od ukłucia; u osób dorosłych zmiana skórna występuje zazwyczaj w okolicach goleni, ud, pachwin, pośladków, pach i ramion, zaś u dzieci na szyi i głowie) i bóle głowy, zmęczenie, złe samopoczucie, bóle stawowe i mięśniowe, podwyższona temperatura ciała.

2. Postać wczesna zlokalizowana – dalsze zmiany skórne, ostre zmiany zapalne narządów w obrębie stawów, serca, ośrodko-wego i obwodowego układu nerwowego.

3. Późna postać – przewlekłe zanikowe zapalenie skóry, prze-wlekłe zapalenie stawów oraz przewlekłe zespoły neurolo-giczne i psychiatryczne.

Anaplazmoza wywołana przez bakterię Gram ujemną Ana-plasma phagocytophilum przebiega ze wzrostem temperatury (38,5 st. C), dreszczami, bólami mięśniowymi i stawowymi, nie-raz z nudnościami, bólami brzucha, wymiotami i kaszlem, za-paleniem płuc, poceniem się i zapaleniem spojówek. Brak spe-cyficznych objawów sprawia, że jest ona wstępnie poprawnie

diagnozowana tylko w około 22 proc. przypadków. W Polsce nie odnotowano zgonów wywołanych przez A. phagocytophi-lum. W USA śmiertelność spowodowana powikłaniami, takimi jak: śródmiąższowe zapalenie płuc, ostra niewydolność nerek, zapalenie gardła, bóle stawów, limfadenopatia, bóle brzucha, powiększenie wątroby i śledziony, żółtaczka, kardiomegalia i za-palenie opon mózgowo-rdzeniowych, sięga 7-10 proc.

Wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Po okresie inkubacji (4-28 dni) rozpoczyna się faza ostra z objawami gry-popodobnymi, nieraz z nudnościami i wymiotami. Trwa ona od 1-8 dni, po której następuje okres bezobjawowy (1-33 dni). Dru-gą fazę choroby cechuje różnorodność przebiegu klinicznego. Najczęstszą postacią KZM jest zapalenie opon mózgowych i mózgu. Objawy kliniczne zależą od stopnia zajęcia centralnego układu nerwowego. Mogą występować: gorączka, bóle głowy, dodatnie objawy oponowe, ataksja, zaburzenia świadomości, porażenie nerwów czaszkowych, upośledzenie koncentracji, pamięci i słuchu, a także niedowład, porażenie połowicze i czte-rokończynowe. Objawy KZM ustępują w ciągu kilku miesięcy, ale często choroba pozostawia trwałe następstwa (porażenia, zaburzenia równowagi i zaburzenia neuropsychiatryczne).

Babeszjoza wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Jej przebieg jest bezobjawowy lub objawowy (ostry lub łagod-ny). Okres inkubacji wynosi od 1-6 tygodni po ukłuciu kleszcza. Objawy babeszjozy przypominają malarię, co wiąże się z we-wnątrznaczyniową hemolizą i hemoglobinurią. Występują nie-regularne skoki temperatur (do 40 st. C), pocenie się i dreszcze oraz bóle głowy, mięśni i stawów, nudności, wymioty i zmiany osobowości. U osób z obniżoną odpornością mogą pojawić się powikłania w postaci zaburzeń oddechowych, niedokrwistości, niewydolności nerek i wątroby.

Ochrona przed ukłuciemW przypadku kleszczy zaleca się unikanie miejsc ich występo-wania w okresie największej aktywności sezonowej i dziennej, właściwy ubiór utrudniający dostanie się kleszczy na skórę człowieka, staranne przeglądanie ubrań i ciała po powrocie ze spaceru oraz stosowanie środków odstraszających kleszcze. Ataki obrzeżków można ograniczyć przez zamknięcie szpar przy oknach i drzwiach, zakaz hodowli gołębi na strychach oraz przez stosowanie repelentów.Skuteczne repelenty dostępne na rynku zawierają N,N-diety-lo-m-toluamid (DEET), ikarydynę (KBR 3032) lub propionian etylobutyloacetyloaminy (IR3535). Występują w produktach w różnych postaciach: aerozoli, mleczek, żeli, szamponów, bransoletek, itp. Na rynek wprowadzane są także odstraszająco działające substancje pochodzenia roślinnego. Działanie repe-lentów polega na blokowaniu receptorów kleszczy umożliwia-jących lokalizację żywiciela, tworzeniu parowej otoczki wokół ciała żywiciela, która działa odstraszająco oraz na maskowaniu oraz neutralizowaniu zapachu potu i krwi żywiciela kleszczy. ■

Zakażeniom patogenami przenoszonymi przez kleszcze w pierwszej fazie choroby zwykle towarzyszą objawy przypominające zwykłą grypę





Język niemiecki dla farmaceutów cz.6

Materiały do nauki w formacie MP3 znajdziesz na:www.farmacjapraktyczna.pl

SSyropy, maści, tabletki – oto najczęstsze postaci leków, o które pytają w aptekach pacjenci. Preparaty na niegroźne dolegliwości – przeziębienie, biegunkę, drobne poparzenia, kaszel – które mogą przytrafić się zawsze i każdemu. A jeśli tym kimś okaże się być osoba niemieckojęzyczna, po lekturze na-szych rozmówek otoczenie jej fachową opieką farmaceutyczną z pewnością nie nastręczy Państwu większych trudności.

MAŚĆ I ZRANIENIA:

SYROP I TABLETKI:

l O ile lekarz nie zalecił inaczej, proszę stosować syrop w następujący sposób: – dzieci poniżej jednego roku: pół łyżeczki dwa razy dziennie – dorośli: dwie łyżeczki trzy razy dziennie Wenn der Arzt nicht anders geordnet hat, den Sirup folgend verwenden:– Kinder unter einem Jahr: halben Teelöffel zweimal täglich – Erwachsene: zwei Teelöffel dreimal täglich.

l Tę tabletkę trzeba połknąć w całości.Die Tablette soll als Ganzes geschluckt werden.

l Proszę ssać jedną tabletkę co cztery godziny.Je vier Stunden eine Tablette lutschen.

l Proszę umieścić tę tabletkę pod językiem.Die Tablette unter die Zunge nehmen.

l Proszę wcierać cienką warstwę maści trzy razy dziennie. Die Salbe dreimal täglich dünn einreiben.

l Proszę wcierać tę maść w skórę.Die Salbe in die Haut einreiben.

l Proszę nie wcierać tej maści.Die Salbe nicht einreiben.

l Proszę nanieść maść na ranę.Die Salbe auf die Wunde auftragen.

l Proszę owinąć ranę bandażem.Auf die Wunde den Verband auftragen.

l Proszę nie zasłaniać rany.Die Wunde soll nicht verdeckt werden.

l Proszę wymyć ręce po nałożeniu maści.Die Hände nach dem Auftragen gründlich waschen.

l Unikać kontaktu z oczami.Die Hände sollen nicht mit den Augen in Kontakt kommen.

SŁOWNICTWO:ssać – lutschen [lutszyn]rana – die Wunde [diwunde]czopki – das Zäpfchen [das cepfien]maść – die Salbe [disalbe]wysypka – der Hautausschlag [derhautauszlag]zaczerwienienie – die Rötung [dirujtun]wcierać – einreiben [ajnrajbn]skóra – die Haut [dihot]język – die Zunge [dicune]usta – der Mund [dermund]naciągnąć / naderwać – zerren [cern]

otarcie naskórka – der Kratzer [der kratze]oparzenie – die Verbrennung [diwerbrenun]skurcz – der Krampf [derkramp]syrop – der Sirup [der zirup]hemoroidy – Pl.Hämorrhoiden [hamorojden]stłuczenie – die Quetschung [dikeczung]siniak – blauer Fleck [blaua flek]nawilżać – anfeuchten [anfojśtyn]

Przed Państwem kolejny odcinek niemieckojęzycznych rozmówek, poświęconych ordynowaniu pacjentom konkretnych grup preparatów. Tym razem zajmiemy się najpopularniejszymi postaciami produktów leczniczych.

S



Język angielski dla farmaceutów cz.6

Materiały do nauki w formacie MP3 znajdziesz na:www.farmacjapraktyczna.pl

Przed Państwem kolejny odcinek anglojęzycznych rozmówek, poświęconych ordynowaniu pacjentom konkretnych grup preparatów. Tym razem zajmiemy się najpopularniejszymi postaciami produktów leczniczych.

Syropy, maści, tabletki – oto najczęstsze postaci leków, o które pytają w aptekach pacjenci. Preparaty na niegroźne dolegliwości – przeziębienie, biegunkę, drobne poparzenia, kaszel – które mogą przytrafić się zawsze i każdemu. A jeśli tym kimś okaże się być osoba anglojęzyczna, po lekturze naszych rozmówek otoczenie jej fachową opieką farmaceutyczną z pewnością nie nastręczy Państwu większych trudności.

MAŚĆ I ZRANIENIA:

SYROP I TABLETKI:

l O ile lekarz nie zalecił inaczej, proszę stosować syrop w następujący sposób: – dzieci poniżej jednego roku: pół łyżeczki dwa razy dziennie – dorośli: dwie łyżeczki trzy razy dziennie In the absence of specific instructions from you doctor this syrup should be taken (applied) as follows: – children under one year: a half teaspoon two times a day – adults: two teaspoons three times a day

l Tę tabletkę trzeba połknąć w całości.This tablet should be swallowed whole.

l Proszę ssać jedną tabletkę co cztery godziny.Suck one tablet every four hours, please.

l Proszę umieścić tę tabletkę pod językiem.Put ther tablet under your tongue, please.

l Proszę wcierać cienką warstwę maści trzy razy dziennie. Apply the ointment thinly three times a day.

l Proszę wcierać tę maść w skórę.Rub into your skin, please.

l Proszę nie wcierać tej maści.Do not rub this ointment in, please.

l Proszę nanieść maść na ranę.Cover the wound with ointment, please.

l Proszę owinąć ranę bandażem.Please, apply a bandage / dress the bandage.

l Proszę nie zasłaniać rany.Leave the wound open, please.

l Proszę wymyć ręce po nałożeniu maści.Please, wash your hands after applying the ointment.

l Unikać kontaktu z oczami.Keep away from your eyes.

SŁOWNICTWO:ssać – suck [sak]rana – wound [łołnd]czopki – suppository [sapołsitory]maść – ointment [ojtment]wysypka – rash / eruption [rasz / erapszyn]zaczerwienienie – reddening [redening]wcierać – rub in [rabin]skóra – skin [skin]język – tongue [tong]usta – mouth [małf]naciągnąć / naderwać

– strain [strejn]otarcie naskórka – skin abrasion [skin abrejżen]oparzenie – burn [bern]skurcz – spasm / twitch [spasm / tłicz]syrop – syrup [sirap]hemoroidy – haemorrhoids [hemorojds]stłuczenie – injury [indziury]siniak – bruise [brołz]nawilżać – moisturize [mościurajz]

Język angielski dla farmaceutów cz.6

W

Większość dużych produktów funkcjonujących na rynku ma swoją genezę w określonych badaniach rynkowych. Kampanie reklamowe startują dopiero po wnikliwych analizach. Wszystko po to, by dotrzeć do konsumenta z jak najlepszym produktem. Dobre badania rynkowe zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu – również w aptece.

Leczymy aptekę,czyli jak się wyróżnić

W ostatnim artykule pisaliśmy o tym, jak przeprowadzić badanie opinii pacjentów, które pomogłoby nam wska-zać potencjalne możliwości poprawy sytuacji finansowej apteki. Oczywiście ankieta może nam podsunąć wiele pomysłów i inspiracji pomocnych przy wprowadzaniu zmian czy dodatkowych usług. Na co jednak powinniśmy się zdecydować, jeżeli tych pomysłów jest sporo? Przy do-konywaniu wyboru najlepiej wziąć wówczas pod uwagę następujące aspekty:

1. Ilość opinii sugerujących dane rozwiązanie.2. Potencjalne korzyści, które mogą się pojawić po wdro-

żeniu rozwiązania.3. Łatwość wdrożenia nowego pomysłu.4. Unikalność rozwiązania w otoczeniu.5. Możliwość naśladownictwa.


Prowadzenie apteki

autor: Andrzej Pawłowskiwieloletni praktyk rynku farmaceutycznego

Ad. 1, czyli szacowanie ryzykaSpośród pięćdziesięciu wywiadów, które przeprowadzi-my, właścicielowi apteki może szczególnie spodobać się pojedyncza opinia zgłoszona przez jednego respondenta. Pojawia się wówczas pytanie, czy mamy w takim przypad-ku podstawy, żeby się do takiej pojedynczej opinii pozy-tywnie ustosunkować? Jeżeli jedna osoba wskazała na określoną zmianę, to niestety, może to być działanie, które nie przekona większości pacjentów do naszej apteki. Je-żeli dodatkowo działanie jest kosztowne, zaleca się wtedy mocniej zgłębić podjęty przez respondenta temat i do-konać wywiadów już w bardzo wąskim zakresie konkret-nego działania. Jeżeli większość opinii będzie pozytywna, jest duże prawdopodobieństwo, że zmiana, którą chcemy wprowadzić, będzie dobrze przyjęta przez większość pa-cjentów.

Ad. 2, czyli źródła dodatkowego biznesuSą zmiany, które mogą nam dać duże korzyści, ale są rów-nież zmiany, które po zastosowaniu na sytuację finansową naszej placówki przełożą się w stopniu minimalnym. Za-wsze powinniśmy więc zadać sobie pytanie o źródła do-datkowego biznesu wynikającego ze zmiany. Jeśli zmia-na ma szansę wygenerować duże korzyści, powinniśmy wprowadzać ją szybko. Jeśli korzyści wydają się minimal-ne, pomysł zmiany lepiej porzucić.

Ad. 3, czyli zmiany łatwe i trudneZmiany dzielimy na te łatwe i te trudne do wdrożenia. Poniżej przykłady łatwych wdrożeń:l wydłużenie godzin pracy apteki,l poszerzenie asortymentu,

Jeśli wszyscy farmaceuci na danym terenie mają przekonanie, że ich apteki oferują bardzo dobrą obsługę, to nie jest to już w tym momencie rzecz, która nas wyróżnia – to już jest standard

Prowadzenie apteki


W pierwszej kolejności powinniśmy wdrażać działania, w przypadku których możliwość naśladownictwa przez konkurencję jest ograniczona


l zmiana ustawienia na półkach,l zmiana w obsłudze pacjenta.

A teraz przykłady wdrożeń trudnych:l przebudowa apteki,l wybudowanie parkingu przed apteką,l kampania reklamowa w lokalnych mediach.

Niektóre zmiany da się wprowadzić bardzo szybko, inne mogą trwać miesiącami. Niektóre wymagają dużych na-kładów, inne są beznakładowe. Są takie, które możemy zrealizować sami, a w przypadku pozostałych musimy ko-rzystać z czyjejś pomocy. W pierwszej kolejności starajmy się wybierać działania łatwe do wdrożenia.

Ad. 4, czyli między wyróżnikiem a standardemW pierwszej kolejności zawsze powinniśmy wybierać roz-wiązania innowacyjne, których jeszcze nie ma na rynku, bo dzięki nim rzeczywiście możemy się wyróżnić. „Wyróż-nij się lub zgiń” – mówi jedna z ważnych zasad marketin-gowych. Dzięki wyróżnieniu się w określonej dziedzinie mamy co zakomunikować naszym pacjentom i dzięki temu możemy przyciągnąć do siebie nowych. Kiedyś mia-łem okazję rozmawiać z farmaceutami z 10 różnych aptek

w jednym mieście. Statystycznie rzecz biorąc była to po-łowa placówek w mieście. Zadałem farmaceutom pytanie czy ich apteka wyróżnia się czymś szczególnym na tle pozostałych placówek? Wszyscy odpowiadali podobnie: „Tak, wyróżniamy się, u nas pacjenci mają bardzo dobrą obsługę. Zawsze mogą z nami porozmawiać o swoich chorobach, zawsze wszystko dostaną. A jak czegoś nie ma, to szukamy po wszystkich hurtowniach i zawsze do-stają to, czego potrzebują”.Po pierwsze, nie jest ważne to, co nam się wydaje, że nas wyróżnia, tylko to, co rzeczywiście nas wyróżnia w oczach pacjentów. Po drugie, jeśli wszyscy farmaceuci tak myślą i rzeczywiście oferują bardzo dobrą obsługę, to nie jest to już w tym momencie rzecz, która nas wyróżnia. Jest to standard.

Ad. 5, czyli podpatrywanie konkurencjiW pierwszej kolejności powinniśmy wybierać działania, w przypadku których możliwość naśladownictwa jest ograniczona. W dzisiejszym świecie naśladownictwo to stały element walki konkurencyjnej. Znam wielu farma-ceutów, którzy raz na jakiś czas przechadzają się po są-siednich aptekach, aby podpatrzeć, co robi konkurencja i wdrożyć to samo rozwiązanie w swoich placówkach (w identycznej bądź udoskonalonej formule). Wystarczy spojrzeć na różnego rodzaju programy lojalnościowe funkcjonujące w aptekach. Dziesięć lat temu było to no-watorskie rozwiązanie, dzisiaj większość aptek prowadzi działania lojalizujące pacjentów, wręcza pacjentom róż-nego rodzaju karty dające możliwość zbierania punktów. Wdrażając określone działanie bądźmy pewni, że konku-rencja wcześniej czy później zrobi u siebie to samo. Dlate-go starajmy się wybierać takie działania, gdzie prawdopo-dobieństwo, że zrobi to „później” inna apteka, jest większe.

PodsumowanieNa koniec zadanie praktyczne. W ostatnim czasie coraz częściej obserwuję w aptekach maszyny do podawania leków. Spróbujmy wg powyższych kryteriów ocenić tę ini-cjatywę. Pomocna będzie tu poniższa ramka. ■

Kryterium Ocena

Czy pacjenci tego chcą?Jeśli tak, to ilu?

Potencjalne korzyści mogące płynąć z wdrożenia tego rozwiązania

Łatwość wdrożenia (koszty i inne)

Unikalność

Możliwość naśladownictwa

L

Odpowiedzi na pytania Czytelnika, dotyczące odpowiedzialności zawodowej i szczególnej roli farmaceuty w służbie ochrony zdrowia, udziela Bartłomiej Kochlewski, adwokat specjalizujący się w prawie pracy i własności intelektualnej.

Granice zawodowej odpowiedzialności

List od Czytelnika:Niedawno media opublikowały wstrząsającą historię farma-ceutki, która przez omyłkowe wydanie leku o mały włos nie spowodowała śmierci dziecka. Jestem młodym pracownikiem apteki w niewielkiej miejscowości, często mam problemy z od-czytaniem recepty lekarskiej. W razie wątpliwości, za radą mo-ich starszych koleżanek, pytam pacjenta, dzwonię do lekarza lub próbuję domyśleć się nazwy leku po innych zaordynowa-nych produktach. Do niedawna widziałem w mojej pracy same plusy, teraz zacząłem się panicznie bać. Nie zawsze mam czas i możliwości, aby skonsultować receptę z lekarzem. Tymczasem odesłanie pacjenta z receptą przez moje koleżanki postrzegane jest jako nadmierne asekuranctwo, a przez pacjenta jako nie-uczynność. Nie jestem nigdzie ubezpieczony.Proszę o informację w poniższych kwestiach: 1. Czy tylko indywidualne ubezpieczenie zabezpiecza mnie od

odpowiedzialności karnej za ewentualne popełnienie błędu?2. Czy ubezpieczenie jest moim obowiązkiem, czy mojego pra-

codawcy?3. Czy jestem również odpowiedzialny za prawidłową, w sen-

sie formalnym, realizację recepty wystawionej przez lekarza, np. na recepcie są dwa leki, które podane razem spowo-dują utratę zdrowia pacjenta (jako farmaceuta powinie-nem znać interakcje leków) lub leku nie stosuje się u dzieci (na recepcie podaje się wiek pacjenta).

Pozdrawiam.Łukasz G.

W powyższych pytaniach Czytelnika można zauważyć kilka nakładających się na siebie problemów. Kwestia odpowie-dzialności za wydanie złego leku to nie tylko sprawa ubez-pieczenia. Od odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej za narażenie kogoś na utratę zdrowia nie chroni bowiem żadna polisa. Jeżeli farmaceuta popełni pomyłkę i wyda lek, który spowoduje zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta,


Prowadzenie apteki

może on odpowiadać za narażenie na ciężki uszczerbek na zdrowiu. W takim wypadku, na podstawie obowiązujących przepisów, farmaceuta może zostać pociągnięty do trzech rodzajów odpowiedzialności: zawodowej (dyscyplinarnej), cywilnej i karnej.

Odpowiedzialność dyscyplinarnaJeśli chodzi o odpowiedzialność dyscyplinarną, na gruncie ustawy o izbach aptekarskich, sąd dyscyplinarny może uka-rać farmaceutę upomnieniem, naganą, a nawet zawiesze-niem prawa do wykonywania zawodu farmaceuty na okres od trzech miesięcy do trzech lat oraz pozbawieniem moż-liwości wykonywania zawodu farmaceuty, jeżeli stwierdzi popełnienie przez niego błędu. W przypadku pozbawienia farmaceuty prawa do wykonywaniu zawodu przez sąd dys-cyplinarny, rozwiązaniu ulega też stosunek pracy pomiędzy farmaceutą a apteką, w której był zatrudniony.

Odpowiedzialność karnaKwestię odpowiedzialności karnej reguluje kodeks karny. W takim wypadku, jeżeli farmaceuta swoim działaniem do-prowadzi do rozstroju zdrowia pacjenta, wydając np. niewła-ściwy lek, podlega odpowiedzialności karnej za nieumyślne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia. Czyn ten, przewidziany w kodeksie karnym, zagrożony jest karą pozbawienia wolności do roku albo ograniczenia wol-ności i grzywny. Nie istnieje żadne ubezpieczenie, które od tej odpowiedzialności chroni czy zwalania farmaceutę.Zawierane przez aptekę ubezpieczenie chroni natomiast od następstw materialnych takiego błędu, czyli odpowie-dzialności cywilnej. W przypadku, gdy apteka nie ma ubez-pieczenia, właściciel apteki pokrywa koszty szkody z wła-snych środków. Jeżeli zaś apteka ma ubezpieczenie, które zostało tak skonstruowane, że zawiera ryzyko wydania nie-właściwego leku przez farmaceutę, za szkodę zapłaci zakład ubezpieczeń. Oznacza to, że nie wystarczy zawarcie zwy-

Nie istnieje ubezpieczenie, które chroni farmaceutę od odpowiedzialności karnej za nieumyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu, w wyniku nieprawidłowo wydanego leku – polisy chronią tylko od następstw materialnych takiego błędu

kłego ubezpieczenia apteki, by ubezpieczyciel wziął na sie-bie tę szkodę. Potrzebne jest specjalistyczne ubezpieczenie od tego konkretnego ryzyka: omyłki przy wydawaniu leku.

Odpowiedzialność cywilnaOpisaną powyżej polisę wykupuje zazwyczaj właściciel apte-ki, czyli pracodawca, a nie każdy farmaceuta indywidualnie. Nie jest ono obowiązkowe, ale wydaje się, że jej zawarcie z punktu widzenia przedsiębiorcy, właściciela apteki może okazać się opłacalne. Jak pokazują statystyki gromadzone przez izby aptekarskie, przypadków wydawania niewłaści-wych leków przez farmaceutów jest coraz więcej, m.in. dlate-go, że lekarze często bardzo niewyraźnie wypełniają recepty. Taka konstrukcja ubezpieczenia pozwala więc mieć pewność, że poszkodowany będzie mógł uzyskać odszkodowanie od apteki, jako podmiotu gospodarczego, bez konieczności wskazywania, który pracownik popełnił pomyłkę w wydaniu leku. Z kolei właściciel apteki, który wypłaci odszkodowanie poszkodowanemu, może ukarać farmaceutę zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, który popełnił zawiniony błąd, zajęciem trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego mu w momencie wyrządzenia szkody. Wynika to z przepisów kodeksu pracy, które przewidują, że pracownik, który popełni zawiniony błąd, odpowiada maksymalnie do wysokości trzy-miesięcznego wynagrodzenia. W taki sposób kształtuje się kwestia odpowiedzialności cywilnej.Pozostaje kwestia obowiązków farmaceuty, do których nale-ży wydanie leku właściwego. Jeżeli odczytanie recepty budzi wątpliwości, farmaceuta powinien przeprowadzić wywiad: dopytać o chorobę i wiek pacjenta, sprawdzić na pieczątce, jakiej specjalności był to lekarz, itp. To podstawy etycznego i bezpiecznego zachowania się farmaceuty w pracy. Jeżeli po-mimo wyczerpania dodatkowych możliwości weryfikacji na-zwy leku farmaceuta nadal ma wątpliwość, a nie można się skontaktować z lekarzem, farmaceuta nie powinien wyda-wać leku. Jeżeli farmaceuta widzi na recepcie leki, o których wie, że na siebie źle wpływają (może dojść do groźnych inte-rakcji), powinien poinformować o tym pacjenta. Może także skontaktować się z lekarzem, by go o tym poinformować.

Specjalna rola farmaceutyWarto pamiętać, że farmaceuta jest zobowiązany do rzetelne-go realizowania obowiązków nałożonych na niego przez prze-pisy, a są nimi m.in. obowiązek dbania o dobro pacjenta, przez sprawdzenie recepty pod względem formalnym i merytorycz-nym, a także wydanie leków zgodnie z zaleceniem. Zasady te są jeszcze bardziej rygorystyczne, jeśli chodzi o przygotowy-wanie i wydawanie leków recepturowych, gdzie farmaceuta ma obowiązek sprawdzić prawidłowość przepisanych dawek, w przypadku leków silnie i bardzo silnie działających. Specjalna rola farmaceuty w służbie ochrony zdrowia wiąże się z tym, że spełnia on znacznie większą rolę niż tylko wydawanie pacjen-tom leków. Dlatego nie warto realizować recepty nie będąc w 100 proc. pewnym jej prawidłowego odczytania. Prawo farmaceutyczne przewiduje, że farmaceuta może odmówić wydania produktu leczniczego, jeżeli jego zasto-

sowanie mogłoby zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta (np. w wyniku szkodliwej interakcji zachodzącej między lekami zaordynowanymi pacjentowi przez lekarza). Należy tu jednak podkreślić, że ustawodawca nie nakłada na farmaceutę obo-wiązku odmowy, ale daje mu jedynie taką możliwość. Za nega-tywne skutki źle skomponowanej farmakoterapii odpowiada przede wszystkim lekarz, ale farmaceuta, jako osoba realizująca receptę i wydająca leki, może również zostać pociągnięta do odpowiedzialności prawnej. Pacjent musiałby jednak dowieść, że farmaceuta z pełną świadomością swego czynu wydał mu leki na nieprawidłowo sporządzoną receptę. ■

Prowadzenie apteki



W

Opieka farmaceutyczna w przypadku pacjentów borykających się z problemem nadwagi i otyłości wymaga od farmaceuty obiektywnej informacji z zakresu profilaktyki i leczenia tych dolegliwości.

Według obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Kla-syfikacji Chorób ICD-10, otyłość jest stanem patologicz-nego nagromadzenia tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczającym jego fizjologiczne potrzeby i możliwo-ści adaptacyjne, mogącym prowadzić do niekorzyst-nych skutków dla zdrowia. Za otyłość uważa się stan, w którym tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 25 proc. całkowitej masy ciała u kobiet oraz 20 proc. u mężczyzn. Wykazano, że w Polsce na nadwagę cierpi ok. 38 proc. kobiet oraz 50 proc. mężczyzn (BMI 25-30 kg/m2), z kolei na otyłość 30 proc. kobiet oraz 20 proc. mężczyzn (BMI > 30 kg/m2).

Uwarunkowania psychologiczneWśród psychologicznych uwarunkowań otyłości wy-mienia się zaburzenia mechanizmu samoregulacji (przejadanie się w wyniku utraty kontroli nad jedze-niem), przekonania i oczekiwania jednostki (niska sa-moocena, pesymizm, poczucie bezradności, wysoka

potrzeba osiągnięć, perfekcjonizm), cechy osobowo-ści (neurotyzm i introwersja sprzyjają traktowaniu

jedzenia jako środka łagodzącego przykre emocje i poczucie samotności), nieumiejętne radzenie

sobie ze stresem i przeżywanymi emocjami (głównie negatywnymi) oraz jedzenie nawy-kowe. W wyniku przeżywania negatywnych emocji, złego samopoczucia czy obniżonego nastroju, pojawia się zwiększona potrzeba je-

dzenia. Dla większości osób otyłych nadmierna masa ciała wiąże się z dyskomfortem fizycznym

Jak rozmawiaćz pacjentem z nadwagą?

autor: dr Anna Rogalskaadiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Przestańmy wierzyć w magiczną moc pigułek, które schudną za nas – takich po prostu nie ma, bo odchudzanie to nie cud, ale trud!


NaukaRE

KLAM

A


Nauka


i psychicznym. Mają one obniżoną samoocenę, nega-tywny obraz własnego ciała, doświadczają poczucia winy oraz krzywdy i rozżalenia. Często mają obniżony nastrój, przeżywają także poczucie bezsilności i braku wpływu na sytuację. Zmniejszenie masy ciała wyma-ga od pacjenta, który doświadcza tego wszystkiego, zmiany zachowań żywieniowych, zwiększenia aktyw-ności fizycznej oraz zmiany dotychczasowego sposo-bu myślenia. Warto zatem, aby od początku znajdował się on pod opieką zespołu profesjonalistów, zgod-nie ze słowami prof. Barbary Zahorskiej-Markiewicz, Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłości: „Dla najskuteczniejszego i bezpiecznego odchudza-nia warto jest korzystać ze wsparcia specjalistów: lekarza, farmaceuty, dietetyka, rehabilitanta oraz psychoterapeuty. Leki mogą pomóc w chudnięciu i przestawieniu się na dietę niskotłuszczową, szczegól-nie w początkowej fazie zmiany stylu życia. Przestań-my wierzyć w magiczną moc pigułek, które schudną za nas – takich po prostu nie ma – bo odchudzanie to nie cud, ale trud!”

Czego oczekuje od nas pacjent z nadwagą?Przede wszystkim fachowej porady. I tu pojawia się kwestia tzw. twardych kompetencji, czyli pro-

fesjonalnych umiejętności farmaceuty – czy będzie on potrafił zrozumieć znaczenie pro-

blemu dla pacjenta (np. czy nie będzie go bagatelizował), porozmawiać z nim o zdro-wotnych konsekwencjach nadwagi i otyłości oraz korzyściach związanych z uzyskaniem odpowiedniej wagi? Ponadto, czy będzie

on w stanie udzielić pacjentowi jasnych in-formacji na temat farmakoterapii stosowanej

w profilaktyce i leczeniu nadwagi i otyłości, wyjaśnia-jąc mu, które środki można zakupić jedynie na recep-tę, które wydawane są bez recepty, a które są suple-mentami diety? W końcu, czy będzie potrafił doradzić pacjentowi w zakresie wyboru suplementów diety i leków OTC?Z mojego punktu widzenia bardzo istotny jest sposób, w jaki farmaceuta przeprowadza tę rozmowę.

Osobiste doświadczenia farmaceutyKolejną istotną kwestią, być może jeszcze ciekaw-szą, jest wpływ własnych doświadczeń farmaceuty ze środkami wspomagającymi odchudzanie na wyrażane przez niego opinie. Czy posiadana przez niego wiedza płynąca z doświadczeń osobistych będzie wpływała na obiektywną informację na temat polecanych leków? Prowadzone na gruncie psychologii badania jedno-znacznie wskazują, że posiadane przez nas nastawie-nie modyfikuje sposób, w jaki odbieramy i interpre-tujemy uzyskiwane informacje. Dokonując pewnej generalizacji można zatem sądzić, że opieka farma-ceutyczna nad pacjentami z nadwagą oraz otyłymi

może zależeć od własnych doświadczeń farmaceuty z polecanymi (lub nie!) specyfikami, a także od infor-macji na temat ich skuteczności, które uzyskał ze swego najbliższego otoczenia. Jak wcześniej na-pisałam, jest to uogólnienie, w związku z tym nie każdy farmaceuta w takim samym stopniu włą-cza swe doświadczenia w sposób pracy, jed-nak każdy jest na to narażony, ponieważ jest to cecha naszego, ludzkiego myślenia. Jako ewentualna klientka mogę próbować uwrażli-wić Państwa na tę jego specyfikę i... mieć własne oczekiwania. ■

Dla bezpiecznego i najskuteczniejszego odchudzania warto jest korzystać ze wsparcia specjalistów: lekarza, farmaceuty, dietetyka, rehabilitanta oraz psychoterapeuty

REKL

AMA

REKLAMA


Nauka


L

Światło słoneczne, wiatr, pyłki, słona woda, klimatyzacja – latem bardziej niż kiedykolwiek narażamy nasze oczy na działanie niekorzystnych czynników. Mogą one prowadzić do powstania zespołu oka suchego i wielu groźnych powikłań.

Latem troska o oczy powinna przybierać specjalny charakter. Noszenie okularów przeciwsłonecznych, choć niewątpliwie wskazane, nie zapobiegnie wszystkim problemom. Istotne jest także, by odpowiednio nawilżać oczy. Przesuszone pieką, są za-czerwienione i bardziej podatne na wszelkiego typu zakażenia.

Objawy zespołu suchego okaZespół suchego oka bardzo często objawia się uczuciem pia-sku w oku. Następuje zbyt małe wydzielanie łez lub zaburzo-ny zostaje skład tzw. filmu łzowego. Prawidłowo łzy zawierają w składzie substancje przeciwbakteryjne chroniące przed zakażeniami, substancje śluzowe, które utrzymują łzy na po-wierzchni oka i substancje tłuszczowe, które zapobiegają tar-ciu powieki. Zaburzenie składu łez powoduje więc naruszenie nabłonka gałki ocznej.Na rynku jest wiele preparatów działających na zasadzie sztucznych łez. Są to krople o działaniu nawilżającym. Osła-niają nabłonek rogówki, zmniejszają podrażnienia, przyno-szą ulgę i, co najważniejsze – przeciwdziałają nadkażeniom. Skład takich kropli jest różny, ale podstawą są substancje zwiększające lepkość – roztwór kwasu hialuronowego, guar propylenowy, alkohol poliwinylowy (PVA), poliwinylopiroli-don (PVP) lub hydroksypropylometyloceluloza. Przy dobo-rze kropli ważne jest, by uzyskać od pacjenta informację, co może być przyczyną podrażnień, jak długo trwa stan zapalny

Zespół suchego oka

autor: Małgorzata Derwińskamgr farmacji

i z jaką częstotliwością się powtarza. Ważne jest, by krople wykazywały przedłużone działanie, dzięki czemu nie musimy ich wkraplać zbyt często.

Sól kwasu hialuronowegoNajdłuższy czas działania wykazują krople zawierające jako główny składnik sól kwasu hialuronowego. Ma największą lepkość, dzięki czemu najdłużej utrzymuje się na powierzchni oka. Nie powoduje przy tym zaburzeń ostrości widzenia. Kwas hialuronowy to polisacharyd, który fizjologicznie występuje zarówno w skórze (wiąże wodę w przestrzeniach międzyko-mórkowych odpowiadając za jędrność skóry), jak i w filmie łzo-wym, jako środek zapewniający lepkość łez (w formie hialuro-nianu sodu). Jest to związek bezpieczny, o małej toksyczności. Bierze udział w rekonstrukcji powierzchniowych tkanek gałki ocznej, dobrze wpływa na gojenie się jej uszkodzeń.

Inne substancjeInnym związkiem stosowanym w tego typu kroplach jest hy-droksypropylometyloceluloza. Jednak działa ona krócej niż kwas hialuronowy, co oznacza, że szybciej uwalnia związaną wcześniej wodę. Najkrócej działają preparaty zawierające PVA lub PVP. Należy podawać je 4-6 razy dziennie, a po wkropleniu następują przemijające, kilkuminutowe zaburzenia widzenia.Krople nawilżające służą do leczenia objawów związanych z zespołem suchego oka. Łagodzą podrażnienia, przynoszą ulgę. Przeciwdziałają powstawaniu powikłań związanych z nadważeniami. Można je stosować długotrwale, w przeci-wieństwie do preparatów zawierających chlorowodorek tetra-zoliny. Substancja ta działa sympatykomimetycznie, obkurcza naczynia krwionośne, przez co zmniejsza przekrwienie i obrzęk spojówek. Łagodzi stany zapalne na tle alergicznym i podraż-nienia wywołane przez kurz, słońce, środki chemiczne czy dłu-gotrwałe przebywanie przed monitorem. Jednak częste stoso-wanie kropli z chlorowodorkiem tetrazoliny może prowadzić do zaburzeń widzenia, rozszerzenia źrenicy i wtórnego podraż-nienia spojówki. Mogą też (choć rzadko) pojawić się zaburzenia ogólnoustrojowe – bóle głowy, podwyższone ciśnienie. ■

Kwas hialuronowy to związek o małej toksyczności – bierze udział w rekonstrukcji tkanek powierzchniowych gałki ocznej i wpływa na gojenie się jej uszkodzeń

Wakacyjnie, czyli barwnie, świeżo i wesołoDo naszej wakacyjnej metamorfozy zaprosiliśmy Panią Martynę Wróblewską z Apteki pod Różą w Warszawie.

STARTUJEMY! Marzy mi się zmiana stylu. A wakacje to świetna okazja, by odmienić swój wizerunek. Liczę na pomoc Waszych stylistów – przyznała Pani Martyna przed rozpoczęciem sesji. A zatem, do dzieła!

MetamorfozyPartnerem Metamorfozy jest

Za p

omoc

w z

orga

nizo

wan

iu s

esji,

dzi

ękuj

emy

pr

acow

niko

m S

alon

u U

rody

PRI

MA

, Al.

Nie

podl

egło

ści 1

21/1

23

(Mok

otów

, Met

ro R

acła

wic

ka),

tel.

0/22

/409

-49-

49.

Zostajemy przy skręconych kosmykach czy prostujemy włosy? W podjęciu decyzji jak zawsze pomagają styliści.

Nowy kolor włosów już wybrany,

stylistka może rozpocząć farbowanie.

40 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2010

Po utrwalniu farbę można wreszcie spłukać i powoli przystąpić do modelowania.

Metamorfozy

Ostatnie posunięcia pędzelka i nasza wakacyjna metamorfoza dobiega końca.

GOTOWE!Makijaż wykonano przy użyciu Delikatnego Fluidu Intensyw-nie Kryjącego Pharmaceris F 01 Ivory.

Już trzydzieści jedenCzytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych metamor-fozach. Promienny uśmiech, który pojawia się na ich twarzach tuż po zakończeniu sesji, świadczy o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy, drogie Panie, możecie powiedzieć sobie „czas na zmiany”! Nasi styliści są do Waszej dyspo-zycji. Aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas mejla, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem.

porada stylistki

Fryzura gotowa, pora rozpocząć makijaż.

Na początek

dobry podkład,

cienie, rzęsy

i linia brwi.

Delikatna pomadka

podkreśli ciepły typ

urody Pani Martyny.

MAGDA STĘPIEŃMakeupownia Pracownia Wizerunku www.makeupownia.pltel. (22) 825 09 42, ul. Marszałkowska 3/5 p.III

Nasza modelka reprezentuje typ urody „lato”. Tak jak większość Polek – lekko popielate włosy, szarości oczu i zaróżowione bądź nawet dość ziemiste kolory karnacji – to chłodne odcienie. Dla-tego zmieniony kolor włosów ożywił i ocieplił typ urody. Cera wygląda zdrowo i świeżo, gdy jest w naturalnym, lecz jednak w ciepłym kolorze! Zapewni to fluid Pharmaceris F. Nie tylko doskonale maskuje niedoskonałości, nadaje jednolity koloryt bez efektu maski, ale też chroni filtrami UV i łagodzi podrażnienia. Wyjątkowo delikatna formuła fluidu dla najbardziej nawet wrażliwej cery pozwala zastosować go pod oczy i na powieki. Oczy obwiedziono kredką, w efekcie czego spojrzenie nabrało głębszego wyrazu. Cera wygląda na zdrowszą i świeżą, co zawsze jest modne.

3541


RRzeczywiście, trunek ów produkuje się w kraju Kwitnącej Wi-śni i to wyłącznie z ryżu. Z pewnością jednak wytwarzanej od wieków sake nie sposób zwać wódką, bo choć to napitek mocny (14-20 proc.), jest specjalnym gatunkiem wina (mimo że jego produkcja bardziej przypomina ważenie piwa). Dziś produkuje się ją na terenie całej Japonii, choć znawcy sake podkreślają, że najzacniejsze odmiany trunku pochodzą z prefektury Kochi, słynącej z tropikalnego klimatu, krystalicz-nie czystej wody i doskonałej jakości ryżu.

Przeżuty trunekDzieje sake sięgają III w. n.e. Zrazu ów egzotyczny trunek nazy-wano kuczikami-no-sake, czyli, w wolnym tłumaczeniu... „prze-żuwana sake”. I choć tajemniczy przydomek może wzbudzać niesmak, trzeba rozumieć go w pełni dosłownie. W owych cza-sach ryż, podobnie zresztą jak orzechy czy proso, były... prze-żuwane w ustach. Przeżuwały całe rodziny, a bywało, że i całe wsie zbierały się na wspólnym przeżuwaniu ziarna, by potem rozdrobnioną w ustach papkę wypluć do zbiornika. Zabieg ów miał swoje uzasadnienie – w trakcie przeżuwania enzymy śliny rozkładały zawartą w ryżu skrobię na cukry proste, które fer-mentując zamieniały się w alkohol. Metody wytwarzania sake zrewolucjonizował dopiero wynalazek zacierania, słodowania oraz wykorzystania drożdży. Przełomowa w produkcji trunku okazała się jednak II wojna światowa, kiedy to ze względu na deficyt ryżu japoński rząd ustanowił dekret, na mocy którego dopuszczono dodawanie do zacieru cukru, a po okresie fer-mentacji również spirytusu. Obecnie w ten sposób produkuje się prawie całą sake w Japonii. Tylko 6 proc. trunku wyrabia się tradycyjną metodą, bez wzmacniania go alkoholem.

Gorąca kamionkaTajemnica sake tkwi w jakości ziarna. To pożądane winno mieć sporą zawartość skrobi. Najpierw ryż poleruje się, przez co usunięte zostaje ok. 55 proc. zewnętrznej warstwy ziarna. Następnie płucze się, moczy, paruje, a gdy zostanie odpo-wiednio schłodzony, miesza się ze słodem. Fermentacja roz-gotowanego ziarna wymieszanego z mąką drożdżową trwa 25 dni. Wreszcie płyn poddaje się filtracji i pasteryzacji. Sake powinna leżakować nie dłużej niż rok. Doskonale, jeśli na sto-ły trafia po 6-8 miesiącach.Mimo że sake to wino, nie podaje się jej w klasycznych kie-liszkach. Tradycja nakazuje serwować trunek w niewielkich porcelanowych bądź kamionkowych czarkach (ochoko). Nie schładza się jej, jak białe gatunki win gronowych. Wręcz przeciwnie, smakuje wybornie, gdy ma 40-50 st. C. Tu uwa-ga – przed podaniem nie podgrzewajmy alkoholu a flakon (tokkuri), w którym sake trafi na stół. Najlepiej w towarzystwie zacnej tempury lub dobrego wyboru sushi. ■

Kuchnia farmaceutyczna

Młody, dziki ryżNa pytanie, czym jest sake, większość Europejczyków z pewnością odpowie, że to dość nietypowy rodzaj wódki, którą Japończycy zwykli wytwarzać z ryżu. W stwierdzeniu tym jednak prawdziwe są tylko dwie informacje.

Kuchnia farmaceutyczna

Nie chciałam spróbować sushi. Wydawało mi się, że surowa ryba z ryżem i octem, a do tego jaskrawozielona pasta, muszą być wyjątko-wo niesmaczne. Omijałam restauracje sushi szerokim łukiem i... nie wiedziałam, co tracę. Aż wreszcie, za namową przyjaciółki spróbowałam wymyślonych przez polskich mistrzów sushi przepisów i zachwy-ciłam się nieoczekiwanym bukietem smaków. Teraz jestem stałą bywalczynią restauracji sushi. Te przepisy otrzymałam w jednej z nich, w wielkiej tajemnicy.Przepisy: Barbara Misiewicz-Jagielak

Sushi dla opornych

Tempura z krewetek królewskichSkładniki: Krewetki królewskie lub inne duże krewetki, sos sojowy, sok z cytryny, roztrzepane w miseczce białko, mąka ziemniaczana, olej do smażenia. Przygotowanie: Krewetki rozmrażamy, dokładnie płuczemy, pozostawiamy na sicie do wyschnięcia. Skrapiamy krewetki sosem sojowym i cytryną, zanurzamy w roztrzepanym białku, a następnie obtaczamy w mące ziemniaczanej i smażymy natychmiast w głębokim oleju przez ok. 3 minuty. Tak przyrządzone krewetki wykładamy na ręcznik papierowy, aby się odsączyły z nadmiaru oleju. Podajemy natychmiast. Krewetki jemy palcami, maczając w sosie słodko-kwaśnym lub w słodkim sosie do sushi.

Maki z łososiemSkładniki: płat lub dzwonko łososia (namoczyć na ok. 2 godz. w sosie Teryaki, skropić cytryną, a następnie upiec w piekarniku), ryż do sushi, ocet ryżowy, nori (prasowane algi), sos Teryaki, mata bambusowa do rolowania, twarożek Philadelphia, pomarańcze, ziarna sezamu; słodki sos do sushi: sos teriaki, sos sojowy, cukier brązowy, ocet balsamiczny (połączyć składniki, gotując redukować do uzyskania gęstego, lekko winnego sosu). Przygotowanie: Ryż gotujemy wg przepisu na opakowaniu, dodajemy kilka łyżek octu ryżowego, szczyptę soli i odrobinę cukru. Na matę bambusową kładziemy arkusz wodorostów, na 2/3 powierzchni cienko układamy ryż. Na środku układamy pas ugniecionego w palcach łososia, cienki pasek serka i pasek pozbawionych włókien pomarańczy. Linie wzdłuż krawędzi wodorostów smarujemy ciepłą wodą, zawijamy matę w kierunku środka i rolujemy, delikatnie uciskając. Zawartość, która wysunęła się z boku, wciskamy palcem do środka (jak zawijać maki, mogą Państwo obejrzeć na naszej stronie www.farmacjapraktyczna.pl). Ostrym nożem kroimy rolkę na niewielkie części. Podajemy polane sosem i posypane ziarnem sezamu.


Życie jest piękne

Odkryj w sobie dzieckoMaluchy będą w siódmym niebie, choć bywa, że rodzice bawią się tam jeszcze lepiej od swoich pociech. Szalone rollercoastery, barwne karuzele, zamki strachu i postaci ze znanych kreskówek – wizyta w największych europejskich parkach rozrywki to pyszna zabawa dla całej rodziny.

K„Kochani, proszę, jeszcze tylko ta zjeżdżalnia i już idziemy do hotelu!...” – woła podekscytowana mama do dwójki kilkulet-nich pociech. Zbliża się wieczór i choć w ciągu całego dnia dzieci zwiedziły ledwie jedną piątą atrakcji Parku Asterix, są już wyraźnie zmęczone. Takie widoki to norma w większości europejskich parków rozrywki. Z początku nieco sceptycznie nastawieni do dziecięcych rozrywek dorośli, z czasem nabiera-ją ochoty do zabawy, widząc, że i dla nich obiekty te przygoto-wały masę atrakcji. Poniżej o tym, które parki w Europie warto odwiedzić i gdzie czeka nas najlepsza zabawa.

De EftelingTo jeden z najstarszych europejskich parków rozrywki. Jego początki sięgają lat 30. ub.w. Dziś śmiało konkuruje z najlep-szymi lunaparkami w Niemczech, Belgii, a nawet z paryskim Disneylandem. W 1992 r. De Efteling zdobył nagrodę najlep-szego parku w świecie. Po latach wciąż pozostaje ulubioną sentymentalną atrakcją milionów Holendrów. Odnajdziemy w nim ślady słynnych bajek: „Jasia i Małgosi”, „Czerwonego Kapturka” czy „Kopciuszka”. Rozległy park został podzielony na tematyczne części. Maluchy długo nie będą chciały opu-ścić bajkowych światów pełnych miniaturowych miasteczek, zamków, parowych karuzel, kwiatowych łodzi i kolejek gór-skich. Na nieco starsze dzieci, młodzież i oczywiście rodziców czekają zapierające dech w piersiach rollercoastery o różnym stopniu prędkości, z których najbardziej oblegane są Phyton z dwoma „korkociągami” na trasie zjazdu oraz oddany nie-dawno do użytku – drewniany „Joris en de Draak” (Św. Jerzy i Smok). Do kompleksu parku należą również pola golfowe i magiczny hotel z bajkowymi apartamentami.Więcej informacji na: www.efteling.nl

AsterixNiespełna 30 km na północ od Paryża znajduje się magiczna kraina, w której pyszna zabawa czeka zarówno najmłodszych, jak i dorosłych. Bajkowe miasteczko Galów stworzono w 1989 r. na podstawie kultowego komiksu o perypetiach sprytnego i mądrego Asterixa i nadzwyczaj silnego Obelixa. Asterix Park to świetne połączenie nauki z zabawą. Możemy tu zwiedzić

autor: Sambor Walicki

Informacje praktyczne:

l Disneyland Paris: dojazd metrem lub kolejką pod-miejską (RER A i TGV, stacja: Marne-la-Vallee-Chessy); lotniska Charles de Gaulle (CDG) i Orly oferują połą-czenia autobusowe do parku; parking 8 euro/dzień

l Park Asterix: dojazd metrem, RER linia B3, pociągami TGV, do stacji Roissy-Charles-de-Gaulle; samochodem: autostrada A1 Pars-Lille, wyjazd „Parc Astérix”; parking 7 euro/dzień

l Legoland: w Arhus należy wsiąść w pociąg do Vejle (45 min., kurs co godzinę), potem w autobus nr 912 lub 44 oznaczony „Legoland”

l De Efteling: autostradą A2 do Eindhoven, a potem A58 do Kaatsheuvel

l Europa-Park: znajduje się w miejscowości Rust, mię-dzy Strasburgiem a Freiburgiem, blisko granicy nie-miecko-szwajcarsko-francuskiej; najbliższe lotniska: Strasburg (40 km), Basel (90 km), Karlsruhe (120 km)

45www.farmacjapraktyczna.pl

Życie jest piękne

wiernie odtworzoną galijską wioskę, poznać dzieje antycznej Grecji czy Rzymskich miast. Kraina walecznych Galów po-dzielona jest na sześć bajecznych sektorów, pełnych atrakcji i niespodzianek – karuzel, rollercoasterów i zjeżdżalni wodnych. Bawiąc w Asterixie nie wolno pominąć Oxygenarium, czyli spły-wu na gumowej tratwie, Tonnerre de Zeus – jazdy drewnianą kolejką górską uważaną za najlepszą w Europie oraz Goudo-urix, czyli szaleńczej wyprawy rollercoasterem, z największą na świecie ilością pętli i serpentyn. Koniecznie trzeba też obejrzeć pokaz tresowanych delfinów w Teatrze Posejdona, odbyć spa-cer po Lesie Druidów i odwiedzić zamek strachu.Więcej informacji na: www.parcasterix.fr

LegolandNasycony klimatem duńskiej prowincji Legoland działa w Billund od 1968 r. Park jest podzielony na kilka tematycznych działów. W najstarszym, Minilandzie, z ok. 20 mln klocków zbudowano najbardziej charakterystyczne budowle świata, do tego lotnisko i kanały z pływającymi statkami. Wszystko bajecznie kolorowe, w wersji mini – można poczuć się ni-czym Guliwer w krainie Liliputów. Legoland oferuje atrakcje zarówno dla maluchów, jak i nieco starszych dzieci. Młodsze w bezpieczny sposób mogą tu korzystać z całej gamy zbudo-wanych z klocków samolotów, samochodów i kolejek. Starsze spędzą niezapomniane chwile w Legoredo Town, czyli krainie z czasów Dzikiego Zachodu oraz w Piratland, gdzie czeka na nie korsarski statek i wirujące w szalonym tempie pojazdy w kształcie balii. Dla wielu ulubioną atrakcją Legolandu jest Knights Kingdom, czyli wizyta w tajemniczym zamku rycer-skim oraz przejażdżka kolejką w kształcie smoka. Po całodzien-nej wędrówce warto udać się do kina 4D w Lego Imagination Zone. Półgodzinne projekcje pełne są efektów specjalnych, np. padającego śniegu czy wiejącego wiatru.Więcej informacji na: www.legoland.dk

Europa-ParkAtrakcje oferowane przez niemiecki Europa-Park – najwięk-szy na starym kontynencie park rozrywki (85 ha), każdego bez wyjątku wytrącą z codziennej szarzyzny i marazmu. Ponad 100 atrakcji oraz trwające tu non stop show zapew-nią najlepszą rodzinną zabawę na najwyższym poziomie. W Europa-Park każdy przeżyje przygodę: zarówno osoby, które wybiorą „Blue Fire Megacoster” – kolejkę, która osiąga prędkość 100 km.h w ciągu zaledwie 2,5 sek., jak i ci, którzy preferują spokojny rejs po rzece w świecie piratów. Dla spra-gnionych mocniejszych wrażeń polecamy kolejkę wodną „Atlantica Super Splash”. Przez cały rok w Europa-Park odby-wa się mnóstwo imprez, koncertów i festiwali – m.in. Okto-berfest, Beachparties, Halloweenfestival. Jesienią park ude-korowany jest w stylu Halloween. Wiedźmy i inne mroczne postaci czekają tu na każdym kroku, a ogromna kula pośrod-ku parku zmienia się w największą dynię w Europie. Na gości czeka doskonała baza noclegowa i gastronomiczna (kilka-dziesiąt restauracji – od wykwintnych, poprzez tematyczne, na samoobsługowych kończąc).Więcej informacji na: www.europapark.de

Disneyland ParisNie ma chyba dziecka, które nie znałoby Śpiącej Królewny, Piotrusia Pana, Aladyna, Nemo, Sticha i innych bohaterów cu-downych bajek Walta Disneya. Tak jak filmy i książki, tak i park rozrywki Disneyland stworzony został z myślą o dzieciach i ich rodzinach. Kompleks położony na przedmieściach Paryża (30 km na wschód) od początku swego istnienia, czyli od kwietnia 1992 r., pozostaje najchętniej wybieranym kierunkiem tury-stycznym w Europie. Co roku przyjmuje ponad 12,5 mln gości. Obiekt składa się z dwu parków: Park Disneyland, podzielony na 5 krain i Walt Disney Studios, złożony z kolejnych 4 stref (Front Lot, Animation Couryard, Production Coutyard, Backlot). Z głównej ulicy pełnej kramów i sklepików można dotrzeć do baśniowej krainy z zamkiem Śpiącej Królewny, „Pogranicza” znanego z westernów, „Przygody” – krainy poszukiwaczy skar-bów oraz „Wynalazków” – świata technologii i przyszłości. Ma-luchy z pewnością spotkają tu Myszkę Miki, Kaczora Donalda i Psa Pluto. A wybór górskich kolejek, karuzel i rollercosterów w paryskim Disneylandzie wprost zapiera dech w piersiach.Więcej informacji na: www.disneylandparis.com ■



Życie jest piękne

Słoneczne plaże w cieniu górJest jednym z najmłodszych i najmniejszych państw europejskich. Leżąca nad Adriatykiem Czarnogóra może być ciekawą alternatywą dla drogiej i coraz bardziej zatłoczonej Chorwacji. Choć niewielka, ma sporo do zaoferowania, zwłaszcza miłośnikom słońca, morza i gór.

SSzczyt sezonu przypada tu, jak w całej Europie, na lipiec i sierpień. Ale warto rozważyć przyjazd do Czarnogóry w maju, czerwcu, wrześniu, a nawet w październiku. Poza niższymi cenami łatwiej wtedy o zakwaterowanie w wybra-nym standardzie, a i na plaży znacznie luźniej. Przy wyborze miejsca na wypoczynek warto pamiętać, że plaże mogą być piaszczyste lub kamieniste. Najsłynniejsza i najpiękniejsza piaszczysta plaża tego kraju – Velika plaža – położona jest koło miejscowości Ulcinij i ciągnie się przez kilkanaście ki-lometrów. Z kolei największy kurort Czarnogóry to Budva – ze wspaniałą starówką, nadmorską promenadą, kafejka-mi, restauracjami i dyskotekami. Sveti Stefan – wyspa po-łączona specjalną groblą ze stałym lądem – to najbardziej ekskluzywne miejsce. Niegdyś mała rybacka wioska, dziś miejsce odpoczynku turystów nie tylko z Europy. Można ją zwiedzać, choć nie całą – część pozostaje do wyłącznej dys-pozycji gości, którzy wykupili tu pobyt. Oczywiście, oprócz tych największych, są także miejscowości niewielkie, któ-re być może nie oferują typowo „kurortowych” atrakcji, ale w zamian dają spokój, ciszę i atmosferę prawdziwego od-poczynku.

Burzliwe dzieje Przed wiekami obecne terytorium Czarnogóry przynależało do imperium rzymskiego. Po podziale cesarstwa w 395 r. znalazo się w jego wschodniej części, by ostatecznie przejść pod wła-danie Bizancjum. Czarnogóra zamieszkana była głównie przez ludy ilyrijskie, dopiero później na jej ziemiach zaczęli osiedlać się Słowianie, którzy nazwali ten kraj Dulkja, a następnie Zeta. Od 1170 r. Czarnogóra wchodziła w skład państwa serbskie-go, zaś w XV w. podbita została prawie w całości przez Turków.

autor: Monika Adamus

Informacje praktyczne:

l na pobyt turystyczny do 30 dni nie potrzeba wizy, ko-nieczny jest natomiast paszport (nie dowód osobisty!)

l waluta: euro, oficjalnie wprowadzona osiem lat temu, warto mieć ze sobą gotówkę, płatność kartami możli-wa tylko w niektórych miejscach

l dojazd: samolotem przez Belgrad lub Dubrowniki dalej autobusem; samochodem: ze względów for-malnych i praktycznych wygodniej (choć nieco dalej i drożej) jest jechać przez Chorwację

l noclegi: 12-15 euro za dobę w kwaterze prywatnej, kilkadziesiąt euro za dobę w pensjonacie lub średniej klasy hotelu

l w restauracjach główne dania kosztują 5-8 euro, zupa 1-2 euro , pizza 3-7 euro , spaghetti 3-6 euro, kawa lub herbata 0,50-3 euro

l w sklepie: chleb 0,50-1 euro, woda mineralna 1 euro, cukier 0,70 euro, żółty ser 4-9 euro, arbuz 0,60 euro, brzoskwinie 1,30 euro, mandarynki 1,50 euro

47www.farmacjapraktyczna.pl

Życie jest piękne

W 1851 r. Daniło II Petrović-Njegos, za zgodą Rosji i Austrii, zo-stał świeckim księciem Czarnogóry i rozpoczął walkę o wolność i niepodległość państwa. Jego stolicą było wówczas miastecz-ko Cetynia. W 1949 r. Czarnogóra wcielona została do Jugo-sławii, zaś pełną niezależność i niepodległość parlament Czar-nogóry proklamował dopiero 3 czerwca 2006 r. Dziś, mimo niedawnych wojen i niepokojów społecznych, Czarnogóra pozostaje krajem bezpiecznym dla turystów.

Plażowanie i zwiedzanieBędąc w Czarnogórze warto poświęcić nieco czasu na zwie-dzanie. Zatoka Kotorska to jedyny naturalny fiord w połu-dniowej Europie. Miłośników przyrody, zwłaszcza ptaków, ale także wędkarzy, zaprasza Jezioro Szkoderskie, największe na Bałkanach, dla porównania – kilkakrotnie większe niż pol-skie Śniardwy, będące m.in. siedzibą kolonii pelikanów. Park Narodowy Durmitor kusi górskim krajobrazem poprzeci-nanym jeziorami, usłanym bujną roślinnością, której kolory, zwłaszcza wiosną, zapierają dech w piersiach. Na turystów czekają: położone w górach Cetinje dawna stolica oraz pra-wosławne monastyry, kryjące prawdziwe skarby sztuki sa-kralnej, na wybrzeżu – liczące sobie kilkaset lat miasteczka. Bar to czarnogórska „stolica oliwy”, podstawy tutejszej kuch-ni. Niedaleko od miasta rośnie drzewo oliwne, uważane za najstarsze na świecie – jego wiek szacowany jest na 2000 lat! Na tych, których nudzi samo leżenie na plaży, czeka bogata oferty aktywnego wypoczynku. Można nauczyć się nurko-wania, windsurfingu, pojeździć na nartach wodnych czy też polatać za motorówką. Osobną atrakcją, bardzo poleca-ną przez tych, którzy jej zakosztowali, jest spływ rzeką Tarą – najgłębszym kanionem Europy.

Lokalne przysmakiKto miał okazję zasmakować wypoczynku w Czarnogó-rze – zresztą, jak chyba w każdym kraju na Bałkanach, ten z pewnością przekonał się, co tak na prawdę oznacza powie-dzenie „niebo w gębie”. Tutejszymi kulinariami zachwyceni będą zarówno mięsożercy, jak i oddani wielbiciele owoców morza. Jednym z sekretów powodzenia tutejszej kuchni jest fakt, że ryby i owoce morza przyrządza się rzeczywiście zaraz po złowieniu. I to na różne sposoby. Z mięsnych potraw nie można po prostu nie skosztować prsutu – wędzonej szynki, przygotowywanej w tradycyjny sposób (przez kilka miesię-cy) i podawanej w postaci cieniutko pokrojonych plastrów. Pljeskavica to bardzo smaczne kotlety, posypane owczym serem, zaś cevapi – mięsne paluszki podawane z frytkami lub pieczywem, są nieodłącznym symbolem lokalnego „fast food'u”. Dyżurnym dodatkiem do większości dań jest sałatka bałkańska, czyli ogórek, pomidor, cebula, niekiedy również papryka, a wszystko to sowicie posypane tartym serem.

Pensjonat czy kwatera prywatna?Wybór standardu zakwaterowania w Czarnogórze jest bar-dzo szeroki – można mieszkać w kwaterach prywatnych, pensjonatach albo hotelach. Wszystko zależy od oczekiwań, ale też zasobności portfela. Mieszkanie w kwaterze ozna-

cza bliski kontakt z gospodarzami i ich życiem codziennym – to lokalny koloryt, który daje się odczuć na własnej skó-rze, np. poprzez wieczorne pogawędki przy kieliszku do-mowego wina lub rakiji. Pensjonat czy hotel zaoferują na pewno bogatszą ofertę rozrywkową lub turystyczną, ale nie dadzą odczuć bezcennej czarnogórskiej, domowej atmos-fery. Niezależnie od dokonanego wyboru, warto pamiętać o wcześniejszej rezerwacji. Przyjazd „w ciemno”, zwłaszcza w szczycie sezonu, może się skończyć przykrą niespodzian-ką – mało atrakcyjnymi ofertami za wygórowaną cenę. ■


Mimo niedawnych wojen i niepokojów społecznych, Czarnogóra pozostaje krajem

bezpiecznym dla turystów

Kultura


P

Twórcy słynnych „Niebezpiecznych związków“ i znakomitej „Królowej”

tym razem przenoszą nas do starego Paryża, pachnącego absyntem, perfumami i zakazaną miłością.

kino

„Chéri”, reż. Stephen Frears, wyst.: Michelle Pfeiffer, Kathy Bates, Rupert Friend. Dystrybucja: Vision. Premiera: sierpień 2010.

Paryż, rok 1906. Stolica Francji cieszy się mianem najmodniejszego miasta w Europie. Tutaj mieszka-ją najsłynniejsi artyści, pisarze, tutaj także zjeżdża-ją najbogatsi i najbardziej wpływowi ludzie świata. Paryż słynie także ze swych kurtyzan – kobiet tak pięknych, dowcipnych i biegłych w sztuce miłości, że następcy tronów, książęta, przedsiębiorcy z całej Europy zabiegają o ich względy. Względy te jednak miały swoją cenę. Piękna Lea przez lata była królo-wą paryskich kurtyzan. Czarowała swą urodą, zmy-słowością i elegancją. Dzięki niezwykłemu zmysłowi do interesów jest także bogata. Mieszka w pięknym domu urządzonym w stylu art nouveau i ciszy się fi-nansową niezależnością. Nigdy nie związała się na dłużej z żadnym mężczyzną, aż do dnia, gdy na jej drodze pojawił się Chéri – syn jednej z jej najwięk-szych konkurentek. Związek z Chéri miał być dla Lei tylko przelotnym romansem, ale stał się miłością jej życia. Gdy okazuje się, że matka młodzieńca zapla-nowała małżeństwo syna z inną, świat Lei zaczyna chwiać się w posadach. Wszystko wskazuje na to, że dla Lei dni szczęścia się skończyły...

Zgrzyt na salonach

Paleta skandalistówCaravaggio, Rembrandt, Manet... – ich prace na stałe weszły do kanonu bezcennych arcydzieł, które nieodmiennie budzą podziw, zachwyt i zainteresowanie ich twórcami. Za wieloma tymi wspa-niałymi obrazami kryją się równie fascynujące historie. H. Rachlin z ekscytującymi szczegółami opisuje, jak doszło do stworzenia dwudziestu sześciu arcydzieł ma-larstwa i jak przetrwały one rozma-

ite burzliwe wydarzenia – kradzieże, intrygi i wojny. Kreśli barwne postacie malarzy i przybliża czasy, w których przyszło im żyć.

„Skandale, wandale i... niezwykłe opowieści o wielkich dziełach sztuki”, Harvey Rachlin, RebisOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: BOHEMA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

KsiążkiCzas nagliHelena Frith Powell nie bierze pod uwagę poddania się zmarszczkom, siwym włosom i poszerzającej się talii. Uzbrojona w mikstury, balsamy i pigułki, postanawia przetestować wszystkie istniejące sztuczki w walce ze starzeniem się – od zielonej herbaty, botoksu i liposuk-cji, po najnowsze zabiegi laserowe, jogę i maseczki z kawioru. „Do piekła na wysokich obcasach” to przeza-bawna opowieść o tym, jak pewna

kobieta przemierza świat, rywalizując z zegarem biologicznym i sprawdzając na sobie wszelkie metody walki z przejawami upływającego czasu.

„Do piekła na wysokich obcasach”, Helena Frith Powell, Świat KsiążkiOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: OBCASY, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na:

www.gogaga.pl

Zabierz dziecko w miasto!

REKL

AMA

Kultura


P

Verne wiecznie żywy

Co sprawia, że 80-dniowa podróż dookoła świata śladami Phileasa Fogga wciąż tak silnie

przemawia do ludzkiej świadomości? Odpowiedź w fascynującej

książce Michaela Palina.

Podążając trasą ob-raną przed 115 laty przez Phileasa Fog-ga, Michael Palin (członek legendarnej kabaretowej trupy Monty Pythona, dziś prezesa Royal Geo-graphical Society w Londynie) wyruszył z klubu Reforma, aby okrążyć świat. Zasa-dy były jasne, lecz poza nimi nic w tej podróży nie okazało się proste. Foggowi towarzyszył wierny, francuski służący – Obieżyświat. Palinowi zaś pię-cioosobowa ekipa filmowa BBC, która dokumen-towała każdy jego krok. Fogg przywiózł ze swojej podróży Audę, piękną Hinduskę. Palin – sporo rzeczy do prania i mnóstwo niezwykle ciekawego materiału, którym wypełnił tę książkę i serial tele-wizyjny. Wycieczka po Wenecji na barce ze śmie-ciami, obserwowanie statków na Kanale Sueskim, rowerowa godzina szczytu i wężowe przekąski w Chinach... Jego książka to wspaniały hołd, złożony niezwy-kłej zdolności człowieka do utrudniania sobie ży-cia. Wszak, jak przewrotnie zwykł mawiać Juliusz Verne: „Człowiek ze wszystkimi klepkami w głowie nie powinien spędzać swego żywota na skakaniu z parowca na pociąg i z pociągu na parowiec pod głupim pretekstem, że chodzi o podróż dookoła świata w osiemdziesiąt dni”.

„W 80 dni dookoła świata”, Michael Palin, Wydawnictwo InsignisOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PALIN, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

książka

Rozwiązanie konkursów z nr 5 (32): Książka „Noc w Lizbonie” (hasło LIZBONA): Julia Zakrzewska, Maria Palec,

Anna Kuśnierz, Renata Chorosińska, Małgorzata Witczak.Książka „Krwawi tyrani” (hasło TYRANI): Barbara Marczuk, Zofia Brudzińska,

Mateusz Bartkowski, Patrycja Wiśniewska, Ewelina Duszeńko.Książka „Oddychanie doskonałe” (hasło ODDECH): Dagmara Sztencel,

Monika Lubiewska, Elżbieta Kuźniar, Beata Maternowska, Lidia Bućko.Płyta Ani Dąbrowskiej (hasło ANIA): Wojciech Górka, Wiesława Kulik,

Ewa Czarnik-Porębska, Ryszarda Glińczyk, Danuta Błażejewska.Płyta Richarda Galliano (hasło BACH): Monika Strzałkowska, Daria Nowak,

Wiktoria Lisicka, Małgorzata Leśków, Natalia Michalewicz

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę:

www.farmacjapraktyczna.pl

Dźwięki z wybiegówAlbum „Fashion Music” to pierw-sza taka unikatowa płyta na rynku muzycznym, ściśle zwią-zana z ekskluzywnym światem mody. Na dwóch CD znajdzie się muzyka delikatna i zmysłowa, ale zarazem energetyczna i pociągająca. To elitarny zestaw utworów o brzmieniu wyra-finowanym i wysublimowa-nym. Pierwszy krążek zawiera starannie wyselekcjonowany spokojny zestaw chilloutowych dźwięków, na drugim krążku będzie można usłyszeć dynamiczną i pełną energii muzykę, towarzyszącą pokazom mody. Wśród wykonawców m.in. Kylie Minoguem, Groove Armada czy Faithless.

„Fashion Music”, Sony MusicOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: WYBIEG, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

PłytyZakrapiany GoranZ typową dla siebie energią i talentem, Goran Bregovic zaprasza nas do skosztowania nowego muzycznego koktajlu. Pierwsza część krążka została nagrana w Grucy, niewielkim miasteczku, gdzie co roku odbywają się konkursy orkiestr dętych gromadzące 150 tys. ludzi. Piosenki te – jak zaznacza Bregovic – przeznaczone są do słuchania w akompaniamencie mocnych drinków, stąd nazwa tej części płyty „Sljivovica”. Druga z kolei - „Champagne”, jest bardziej różnorodna. W jej nagraniu wzięła udział orkiestra dęta, skrzy-paczki, chór męski i orkiestra kameralna.

„Alkohol”, Goran Bregovic, Universal MusicOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: GORAN, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

Krzyżówka


10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 5 (32) “Farmacji Praktycznej” jest hasło: EN

ZYMY M

IKROSO

MALN

E WĄTRO

BY. Zestawy kosm

etyków firm

y Pharmaceris

otrzymują: Zofia M

urawska, Anna O

karmus, Agata W

iszniewiecka, Joanna Ranoszek, Elżbieta Karpiej, Joanna Bisze, D

orota Majcher, Ew

a Twar-

dochleb, Sabina Stępień i Emilia Św

idzińska.

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1614 1715 18

19 20 21 22 23 2624 2725 3028 31 3229

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 kompletów serwetek firmy AlmiDecor, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 31 sierpnia 2010 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

Imię i nazwisko:................................................................................................................Dokładny adres:................................................................................................................

................................................................................................................

Data i podpis:................................................................................................................

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

praktyczny magazyn dla farmaceutÓw … · praktyczny magazyn dla farmaceutÓw zdrowy urlop...

Documents