praca magisterska na płytę

Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydzia Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu

Katarzyna Anna Niedziaek113204

Koncepcja ksztatowania przestrzeni publicznych w rejonie centrum dzielnicy UrsynwThe concept of development of public spaces in the downtown area of the district UrsynwPraca magisterska Na kierunku Architektura Krajobrazu

Praca wykonana pod kierunkiem: dr Elbiety Myjak-Sokoowskiej w Katedrze Architektury Krajobrazu

Warszawa, 2011

Owiadczenie promotora pracy

Owiadczam, e niniejsza praca zostaa przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, e spenia ona warunki do przedstawienia jej w postpowaniu o nadanie tytuu zawodowego

Data .........................

Podpis promotora pracy.........................................................

Owiadczenie autora pracy

wiadom odpowiedzialnoci prawnej owiadczam, e niniejsza praca dyplomowa zostaa napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treci uzyskanych w sposb niezgodny z obowizujcymi przepisami

Owiadczam rwnie, e przedstawiona praca nie bya wczeniej przedmiotem procedur zwizanych z uzyskaniem tytuu zawodowego wyszej uczelni.

Owiadczam ponadto, e niniejsza wersja pracy jest identyczna z zaczon wersj elektroniczn.

Data ...........................

Podpis autora pracy...........................................................

Streszczenie Koncepcja ksztatowania przestrzeni publicznych w rejonie centrum dzielnicy Ursynw Wielkie osiedla mieszkaniowe takie jak Ursynw - dzielnica m. st. Warszawy, coraz czciej potrzebuj zmian kierunku ksztatowania przestrzeni publicznych. Wraz ze wzrostem wiadomoci oraz podniesieniem standardu zamieszkiwania wymaga ona modernizacji i dostosowania do potrzeb mieszkacw. Stale powikszajcy si zasig zabudowy zmusza mieszkacw miast do poszukiwania terenw wypoczynku i rekreacji na obszarach zurbanizowanych. T rol peni wszelkiego rodzaju przestrzenie publiczne t.j.: parki miejskie, zielece, place, dziedzice, skarpy, aleje, promenady itp. Serce Dzielnicy to wielofunkcyjna przestrze o rozmaitych formach, ktra zaspokaja rnorodne potrzeby: mieszkaniowe, usugowe, kulturalne, rozrywkowe, naukowe przyrodnicze, kontaktw midzyludzkich, przepywu informacji i mobilnoci. Przedstawiona koncepcja ksztatowania przestrzeni publicznych w rejonie centrum dzielnicy Ursynw koncentruje si na optymalnej lokalizacji zrnicowanego programu rekreacyjno-wypoczynkowego. Sowa kluczowe: przestrze publiczna, jako przestrzeni publicznej, serce dzielnicy, centrum dzielnicy, tosamo miejsca Summary The concept of development of public spaces in the downtown area of the district Ursynw Massive residential estates like Ursynw, district of Warsaw, more and more need a change in direction when it comes to the development of public spaces. With increasing housing standard public spaces need to be modernized in order to meet residents needs. Always growing residential areas is forcing people living in cities to look for recreation areas within urban areas. This need is satisfied by public spaces ie. parks, squares, alleys, promenades. A Heart of District is a multifunctional space of multiple forms that meets different needs of residents: housing, services, cultural, entertainment, natural scholar, social, exchange of information and mobility. For the public space of such high social importance the concept of development of public spaces in the downtown area of district Ursynw presented in this thesis focuses first of all on meeting the residents needs.

Tags: public space, quality of public space, heart of district, identity of a place

SPIS TRECI

I. WproWadzenIe

9 9 10 10 11 11 11 14 15 15 16 17 17 18 19 25 25 25 29 29 31 36 37 42 45 45 46 47 49 49 50 51 55 557

I. 1. Wstp I. 2. UzasadnIenIe podjcIa tematU I. 3. przedmIot pracy II. 1. cel pracy II. 2. zakres pracyII. 2. 1. Harmonogram

II. cel I zakres pracy III. stan bada

III. 1. przestrze pUblIczna W naUkach hUmanIstycznych III. 2. przestrze pUblIczna W geografII I archItektUrze III. 3. przestrze pUblIczna W semIologII III. 4. przestrze pUblIczna fIlozofIcznIe III. 5. ksztatoWanIe przestrzenI pUblIcznych III. 6. zagadnIenIa dotyczce ksztatoWanIa przestrzenI IV. 1. pozyskIWanIe danych rdoWych IV. 2. metody analIzy pozyskanych danych rdoWych V. 1. UWarUnkoWanIa zeWntrzne V. 2. UWarUnkoWanIa hIstoryczne V. 3. UWarUnkoWanIa kUltUroWeV. 3. 1. Walory arcHItektonIczno-krajobrazoWe V. 3. 2. zakres praWnej ocHrony zabytkW

IV. metodyka

V. charakterystyka obszarU bada

V. 4. UWarUnkoWanIa praWneV. 4. 1. mIejscoWy plan zagospodaroWanIa przestrzennego (mpzp) V. 4. 2. studIum uWarunkoWa I kIerunkW zagospodaroWanIa przestrzennego (suIkzp) V. 4. 3. ustaWy

V. 5. UWarUnkoWanIa przyrodnIczeV. 5. 1. klImat V. 5. 2. zanIeczyszczenIa, Haas V. 5. 3. cenne przyrodnIczo kompleksy rolInne

V. 6. UWarUnkoWanIa spoeczno-ekonomIczneV. 6. 1. struktura zabudoWy mIeszkanIoWej

PRACA MAGISTERSKA, WYDZIA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU SGGW, WARSZAWA 2011

SPIS TRECI

V. 6. 2. struktura zabudoWy usugoWej V. 6. 3. struktura WasnocI gruntW V. 6. 4. IstnIejcy stan zagospodaroWanIa rejonu centrum

56 57 59 61 63 75 77 78 85 91 103 112 112 113 114 116 116 118 120 122 123 125 128 131 134

VI. przeproWadzone analIzyVI. 2. 1. pIercIenIe rolInnocI VI. 2. 2. parkI I tereny zIelenI osIedloWej

VI. 1. analIza InfrastrUktUry VI. 2. analIza rekreacyjnej przestrzenI pUblIcznej VI. 3. analIza ofIcjalnej przestrzenI pUblIcznej VI. 4. analIza komercyjnej przestrzenI pUblIcznej VI. 5. analIza spoecznej przestrzenI pUblIcznej

VII. WynIkI bada

VII. 1. WnIoskI z przeproWadzonych analIzVII. 1. 1. trzy strategIe dla ksztatoWanIa przestrzenI publIcznycH

VII. 2. zaoenIa projektoWe VII. 3. IdeoWe koncepcje rozWIzaVII. 3. 1. zagospodaroWanIe terenu VII. 3. 2. transport roWeroWy

VII. 4. opIs koncepcjI

VIII. podsUmoWanIe IX. WnIoskI kocoWe X. bIblIografIa XI. spIs fotografII XII. spIs rysUnkW XIII. spIs zacznIkW

8

KONCEPCJA KSZTATOWANIA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH W CENTRUM URSYNOWA

WPROWADZENIE

I. WproWadzenIeI. 1. WstpJako przestrzeni publicznej ma ogromne znaczenie i wpyw na ycie uytkownikw. W przypadku anonimowych i monotonnych osiedli mieszkaniowych, takich jak Ursynw jej oddziaywanie wydaje si by jeszcze wiksze. Wraz ze wzrostem wiadomoci oraz podniesieniem standardu zamieszkiwania przestrze publiczna wymaga modernizacji, rewitalizacji i dostosowania do potrzeb mieszkacw. Stale powikszajcy si zasig zabudowy zmusza mieszkacw miast do poszukiwania terenw wypoczynku i rekreacji na obszarach zurbanizowanych. T rol peni wszelkiego rodzaju przestrzenie publiczne t.j.: parki miejskie, place, skwery, dziedzice, skarpy, aleje, promenady, zielone ulice, ki wypoczynkowe itp. Dostpna dla wszystkich warstw spoecznych przestrze publiczna stanowi miejsce spotka mieszkacw, koncentruje ycie wsplnoty, jest baz dla trwaego ssiedztwa i silnej lokalnej spoecznoci. Warto przestrzeni publicznej przejawia si w warstwie historycznej i kulturowej, tworzc tosamo miejsca, w warstwie komercyjnej zapewniajc witalno a take, w warstwie rekreacyjnej zaspokajajc podstawow potrzeb kontaktu z przyrod i wypoczynku. Ostatecznie przestrzenie publiczne wywieraj wpyw na zachowania indywidualne i spoeczne, przyczyniajc si do poprawy kondycji psychicznej i fizycznej mieszkacw. W projektowaniu i ksztatowaniu dobrej jakoci przestrzeni rodowiska mieszkaniowego, czynniki spoeczne, kulturowe i przyrodnicze odgrywaj kluczow rol. Jakoci przestrzeni rdmiejskich serc miasta czy, serc dzielnicy, ma zasadnicze znaczenie. Przyciga turystw, zachca do zamieszkania i inwestowania. Ksztatuje wizerunek dzielnicy, jest jej wizytwk. Przestrze publiczna tworzca Serce Dzielnicy to wielofunkcyjna przestrze o rozmaitych formach, ktra zaspokaja rnorodne potrzeby: mieszkaniowe, usugowe, kulturalne, rozrywkowe, naukowe przyrodnicze, kontaktw midzyludzkich, przepywu informacji i mobilnoci. Aby speni oczekiwania wobec przestrzeni posiadajcej cechy o tak szczeglnym znaczeniu spoecznym , przedstawiona koncepcja ksztatowania przestrzeni publicznych w rejonie Centrum dzielnicy Ursynw koncentruje si przede wszystkim na rozpoznaniu i zaspokojeniu potrzeb uytkownikw.


9

WPROWADZENIE

I. 2. UzasadnIenIe podjcIa tematUCzyli dlaczego chc zmienia UrsynwPo co zmienia sypialniany charakter Ursynowa? Czy nie jest dobrze tak jak jest? ycie mieszkacw Ursynowa toczy si albo za zamknitymi drzwiami ich domw, albo poza Ursynowem - w centrum Warszawy. Praca, szkoa, zakupy, rozrywka, ycie nocne, kulturalne, spoeczne. Dlaczego nie mieliby robi tych wszystkich rzeczy w Centrum ich wasnej dzielnicy? Odpowiedzi na powysze pytania szukam podejmujc si prby ksztatowania przestrzeni publicznych Ursynowa. Chciaabym stworzy ttnice yciem centrum i witaln, samowystarczaln dzielnic mieszkaniow z prawdziwego zdarzenia. Chciaabym aby, mieszkacy Ursynowa mogli si z nim w peni identyfikowa i uwaa za swj dom - swoje miejsce zamieszkania. Jako mieszkanka Ursynowa z dwudziestoletnim staem, obserwuj wzloty i upadki rozwoju dzielnicy. Dostrzegam jej niewykorzystany potencja i ciekawa jestem jak mona go wydoby.

I. 3. przedmIot pracyCzyli co, gdzie i w jaki sposbPrzedmiotem pracy jest przestrze publiczna w centralnej czci dzielnicy Ursynw. Na przestrze publiczn skadaj si wszystkie tereny oglnodostepne, takie jak: place i ulice, tereny zieleni, tereny usugowe i oficjalne. Ksztatowanie przestrzeni publicznej obejmuje procesy modernizacji, rewitalizacji i rearanacji.

C O? GDZIE? JAK?

przestrze publIczna centrum dzIelnIcy ursynW ksztatoWanIe : modernIzacja, reWItalIzacja oraz rearanacja

rys. 1. schemat przedmIotU pracy (opracoWanIe k. nIedzIaek)

10


CEL I ZAKRES

II. cel I zakres pracyII. 1. cel pracyCelem pracy jest poprawa jakoci przestrzeni publicznej w rejonie Centrum Ursynowa poprzez: ksztatowanie serca dzielnicy jako wielofunkcyjnego , ttnicego yciem i atrakcyjnego centrum ksztatowanie i modernizacja przestrzeni publicznych Ursynowa, jako dobrze funkcjonujc, rozpoznawaln, witaln i dobrze poczon struktur

II. 2. zakres pracyzakresmery toryczny obe jmUje:

okrelenie celu i zakresu bada okrelenie aktualnego stanu bada dotyczcych problemu pracy opracowanie metodyki realizacji celu bada rozwizanie zadania projektowego: charakterystyk i uwarunkowania obszaru bada (historyczne, kulturowe, prawne, przyrodnicze, spoeczno-ekonomiczne) przeprowadzenie szeregu analiz (przestrzeni publicznej w warstwie: infrastruktury, zielonej, oficjalnej, komercyjnej, spoecznej oraz determinant jakoci przestrzeni publicznej: pocze, witalnoci, tosamoci) syntez wynikw analiz - opracowanie zaoe do koncepcji projektowej opracowanie koncepcji projektowej podsumowanie wynikw bada wnioski dotyczce wynikw bada wykaz cytowanej literatury i wykorzystanych materiaw

zakres

tery torIalny obe jmUje: W skalI UrbanIstycznej:

Zakres terytorialny obejmuje obszar dzielnicy Ursynw m. st. Warszawy. Pooenie Ursynowa na mapie Warszawy przedstawia Rys. 2. W dalszych rozwaaniach zakres zawa si do obszaru starego Ursynowa, tzw. Ursynw Wysoki, pooonego midzy ulicami: Puawsk, Dolink Suewieck, Rosoa, Wwozow, Stryjeskich i Paskowickiej. Zakres terytorialny przedstawia Rys. 3.W skalI archItektonIcznej

URSYNW

rys. 2. pooenIe UrsynoWa Wzgldem dzIelnIc W arszaWy ( opracoWanIe katarzyna nIedzIaek)

Zakres terytorialny obejmuje rejon Centrum dzielnicy Ursynw, wyznaczony ulicami: Pileckiego, Ciszewskiego, Nowoursynowsk i Paskowickiej. Zakres przedstawia Rys. 4.


11

CEL I ZAKRES

CENTRUM URSYNOWA

WYSOKI URSYNW

rys. 3. obszar WysokIego UrsynoWaW granIcach admInIstracyjnych dzIelnIcy UrsynW (opracoWanIe katarzyna nIedzIaek )

rys. 4. rejon centrUm UrsynoWa W kontekcIe U rsynoWa W ysokIego I caej dzIel nIcy ( opracoWanIe k atarzyna n IedzIaek )

W skalI mIejscaiecka Dolina Suew

iego owsk Chap

M. Ursynw

Bartoka

S G G WN

Romera

M. Stokosy

Nugat

Ga

leri

aK

EN

M. ImielinRa tus z

l

Centrum Onkologii

P a

j kie wi c sko r

z a ku B a a Do Nk Brz ozow y

CH Urs y n w

M. Natolin

sa Pa

ki s li to Na

d zk a lgra BeGaleriaUrsynw

Ka

zrkao w a t a n s z K a go Jeewskie

Przy

Ba

rni a anta e j A l

Weniana

Las KabackiRybatw

Wwozowa

M. Kabaty

Tesco

Wilczy DStacja Postojowa Metra

Teren opracowania obejmuje plac i teren zieleni w obrbie skrzyowania alei KEN z ulic Gandhi. Plac pooony jest po obu stronach alei KEN, wyznaczony jest przez pierzeje budynkw Urzdu gminy Ursynw oraz Multikina. Teren zieleni rozciga si w zasadzie od ulicy Cynamonowej do ulicy Belgradzkiej i przybiera form liniow - spacerow. Natomiast pomidzy Ratuszem i kocioem w. Tomasza przechodzi w zgrabny prostoktny obszar wypoczynkowy. Zakres tych terenw przedstawia Rys. 5 oraz Rys. 6.

ow syn our Now sk a

r z b o w skiego

dy Ano

Jast

a Cyn wa no mo

He rbs ta

Cis zew skie go

Ga

ieli s k ie

Puawska

Jez ior

ko Im

nd hiMu

ino tik

go ckie Pile

oa R os

Dereniowa

Ro en tge na

K.E .N.gw i Wa Brac

/R e al

rys. 5. schemat WschodnIej czcI UrsynoWa z zaznaczonym zakresem opracoWanIa W skalI mIejsca (opracoWanIe katarzyna nIedzIaek)

12


Moczy dows ka

L

ase

kic jes Stry

Grk

h

a

CEL I ZAKRES

fragment pasa zIelenI

mUltIkIno

plac przecIty na dWIe czcI alej kenal

. k e n ( k

o m I s j I

e

d U k a c j I

n

a r o d o W e j

)

Ul. I. gandhI

ratUsz

fragment pasazIelenI poczony przejcIem podzIemnym z fragmentem po

teren zIelenI nIe Urzdzonej

drUgIej stronIe aleI ken

kocI

rys. 6. zakres terytorIalny W skalI mIejsca (opracoWanIe katarzyna nIedzIaek na podstaWIe mapy zasadnIczej W skalI 1:500)


13

CEL I ZAKRES

II. 2. 1. harmonogramZakres czasowy z rozbiciem na poszczeglne etapy pracy przedstawia Rys. 7.CZAS E T A P Y M E T O D Y

synteza

analiza

analogia

kartogra a

literatura

wywiad

obserwacja

empatia

M I E S I C E I Z D Y

T

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

rys. 7. harmonogram prac z UWzgldnIenIem etapW

PA LIS GRU STY LUT MAR KWI MAJ CZE LIP SIE WRZ14

badania

analizyodpowiedzi re eksje

wer y k acja celu i zakresu prac y mody kacja tematu

analizyszkic koncepcjiwyniki zaoenia projektowe

koncepcja

re eksje wnioski uwagi

bada oraz metod badaWczych ( opracoWanIe k atarzyna n IedzIaek )


STAN BADA

III. stan badaBadania nad przestrzeni publiczn rozwijaj si w kierunku lepszego zrozumienia jej moliwoci jako elementu konstrukcyjnego miast. Fakt ten bdcy punktem przewodnim takich autorw jak : Kevin Lynch, Jane Jacobs, Christopher Alexander, Jan Gehl i wielu innych pozwoli im stwierdzi, e miasto JEST przestrzeni publiczn i odgrywa wan rol w zakresie formalnym, ekonomicznym, spoecznym i rodowiskowym. Przestrzenie publiczne odgrywaj kluczow rol w strukturze tkanki miejskiej i ycia miejskiego, stajc si uprzywilejowanym elementem tworzenia i promowania spjnoci terytorialnej oraz poczucia tosamoci. Przestrze publiczn postrzega si jako element ksztatujcy cigo i ad przestrzenny, o naturalnej zdolnoci do tworzenia i utrzymania silnych lokalnych centrw, wspomagajcy dbaoci o rodowisko przyrodnicze, konkurencyjno gospodarcz i poczucie obywatelstwa. W przypadku zagadnienia tak interdyscyplinarnego jak przestrze publiczna, przedstawienie stanu bada sprawia pewne trudnoci. Temat ten jest przedmiotem zainteresowania wielu dziedzin naukowych. Powstaj te nowe dziedziny specjalnie po to by lepiej zrozumie to zagadnienie, sprosta jego naturze, ktra jest ciga i niepodzielna. Wiele jest te spostrzee, sugerujcych e, podstawowym problemem z ksztatowaniem przestrzeni publicznych jest brak komunikacji, wspdziaania i porozumienia midzy specjalistami ze wszystkich zaangaowanych dziedzin. Za istotny uznaje si rwnie problem braku relacji specjalistw ze spoeczestwem, ktrego jako ycia w duym stopniu, zaley od tych pierwszych.

III. 1. przestrze pUblIczna W naUkach hUmanIstycznychekologIa spoecznaTo dzia socjologii zajmujcy si przestrzennymi aspektami zjawisk socjologicznych. Kierunek ten okrelany jest take jako klasyczny nurt ekologii spoecznej lub szkoa chicagowska Zainicjowali go w latach 20 - 30 -tych XX wieku R. Park oraz E. Burgess1, publikujc pierwsz socjologiczn teorie miasta i dajc tym samym pocztek socjologii miasta. Gwne zagadnienia jakie byy przedmiotem rozwaa tych twrcw to: struktura organizacyjna miasta, porzdek moralny, kontrola spoeczna, przestrze miejska a take idea adaptacji zbiorowej, gdzie konkurencja i rywalizacja miaa bezporedni zwizek z podziaem przestrzeni miejskiej, co znajdowao odniesienie do okrelonego terytorium dzielnic, kwartaw, parkw, arterii komunikacyjnych itp. Orientacja holistyczna, naturalistyczna szkoy chicagowskiej staa si punktem wyjcia dla pniejszych nurtw takich jak szkoy neoekologiczne, czy makrostrukturalne i globalizacyjna2.

szkoy hUmanIstycznePrzeciwstawne stanowisko przyjy szkoy kulturalistyczne i humanistyczne zakadajce sposb badania przestrzeni z uwzgldnieniem czynnika humanistycznego. Analiz objy wartoci ludzkich dowiadcze. Spoeczne traktowanie przestrzeni stanowi podstawowe zaoenie tego nurtu, oraz wszystkich pokrewnych nurtw antynaturalistycznych. Tu pojawia si pojcie aktora na miejskiej scenie ycia spoecznego. Krystalizuje si w naukach spoecznych semiotyka miasta i socjologia ycia codziennego. Przedmiotem docieka badaczy tego nurtu s zagadnienia takie jak: znaczenie miasta, osiedla w odczuciu jego mieszkacw, zwizki1 e. W. burges, r. e. park, r. d. mckenzIe, 1925, tHe cIty, cHIcago boHdan. jaoWIeckI, marek. s. szczepaskI, 2010, mIasto I przestrze W perspektyWIe socjologIcz-

nej, WarszaWa

2


15

STAN BADA

emocjonalne midzy mieszkacami , a miastem, sposb postrzegania przez nich przestrzeni, ocena symboliki i wizerunku miasta. Zagadnienia przestrzeni i socjologii miasta przedstawione s szczegowo w pracach B. Jaowieckiego3

III. 2. przestrze pUblIczna W geografII I archItektUrze

Geografia i architektura zajmuj si tym samym przedmiotem - przestrzeni. Rni je jednak postawa i podejcie do tego zagadnienia. Wspdziaanie tych kierunkw stanowi jedn z zasadniczych podstaw planowania przestrzennego. W obu tych naukach pojawiy si kierunki zmierzajce do zotego rodka prezentujce postaw poredni. Tu wanie pojawia si geografia humanistyczna oraz Architektura Krajobrazu. Na tym polu doczaj do nich take psychologia rodowiskowa i antropologia kulturowa. Architektura krajobrazu wyodrbnia si jako samodzielna dziedzina za spraw Fredericka Law Olmsteda i Charlesa Eliota pod koniec XIX wieku podejmujc tematyk krajobrazu naturalnego jak i miejskiego, dc do podniesienia jego walorw estetycznych. Rozwj architektury krajobrazu tego okresu zawarty jest w pracach A. Bohna.4

psychologIa rodoWIskoWaPorusza problematyk przestrzennych uwarunkowa psychiki czowieka. Jest to psychologia odbioru przez uytkownikw otaczajcej przestrzeni, czyli percepcja przestrzeni.

antropologIa kUltUroWa, antropologIa spoecznaBadania w obrbie tej dziedziny dotycz kultury wszystkich spoecznoci ludzkich. W odniesieniu do architektury i urbanistyki tematyk te przedstawiaj prace Edwarda Hal5 la , ktry wprowadzi okrelenie p r o k s e m i k a dla nauki zajmujcej si wszystkimi aspektami rodowiska przestrzennego czowieka. Nauka ta systematyzuje znaczenie odlegoci przestrzennych w relacjach midzyludzkich, zajmuje si sposobami strukturalizacji przestrzeni przez czowieka, uywaniem przestrzeni niewiadomie i wiadomie, organizacj przestrzeni domowej, biurowej, miejskiej, zdobywaniem wiedzy o wiadomoci przestrzennej innych ludzi. Zachowanie przestrzenne ludzi odbywa si na 3 poziomach: 1. Zwizanym z biologiczn przeszoci czowieka wyraajc si poprzez terytorializm 2. Opartym na paszczynie fizjologicznej, rozpatrujcy np. zjawisko zatoczenia 3. Wynikajcym z przejaww kultury Badania z zakresu percepcji rodowiska nabray tempa i rozpowszechniy si na szeroka skal, a w skutek tego wyodrbniy si kolejne dziedziny takie jak g e o g r a f i a p e r c e p c j i , czyg e o g r a f i a h u m a n i s t yc z n a

geografIa hUmanIstycznaRozwina si dwutorowo - w nurcie humanistycznym odwoujcym si do fenomenologii oraz w nurcie behawioralnym, odwoujcym si do psychologii. Spord osigni w tej dziedzinie na uwag zasuguje metoda badawcza map mentalnych, ktr przysposobi i stosowa Kevin Lynch6. Na szczegln uwag zasuguje rwnie koncepcja sensu miejsca zawarta w pracach Yi-Fu Tuana7. W Polsce metod map mentalnych posuguje si Krystyna Pawowska8. Wykorzystuje j w3 4 5 6 7 8 b. jaoWIeckI, m. s. szczepaskI, 2010, mIasto I przestrze W perspektyWIe socjologIcznej, Wara. boHm, 1994 , arcHItektura krajobrazu jej pocztkI I rozWj, krakW e. t. Hall, 1978, ukryty WymIar, WarszaWa k. lyncH, 1960, tHe Image of tHe cIty, cHIcago yI-fu tuan, 1987, przestrzen I mIejsce,WarszaWa k. paWoWska, 2001, Idea sWojskocI mIasta, krakWszaWa

16


STAN BADAcelu zobrazowania postrzegania najwaniejszych elementw wizerunku krajobrazu kulturowego wrd lokalnych spoecznoci .

archItektUraNurt nowoczesny w architekturze, zmieni na zawsze wygld miast i mimo swojej sromotnej klski jego skutki s wci ywo obecne w przestrzeni miejskiej. Krytyka modernizmu i lepej pochway techniki zawarta jest w ksice Jane Jacobs ycie i mier Wielkich Miast Ameryki. Wskazanie niedostatkw modernistycznego planowania urbanistycznego byo take celem Jana Gehla, ktrego ksika zostaa niedawno wydana w j. polskim. Przestrze Publiczna jest tutaj gwnym zagadnieniem rozwaa tego autora, obecnie pojawiy si ju pozytywne efekty realizacji koncepcji Gehla, zapocztkowanych w wielu miastach wiata ( Kopenhaga, Melbern, Malmo i inne) Po upadku modernizmu nastpi powrt do nurtu humanistycznego i zaowocowa pracami wspomnianego ju Kevina Lyncha Image of the City (wprowadzi pojcia wze, droga, granica i obszar dla podstaw orientacji czowieka w przestrzeni) oraz Christophera Alexandra Jzyk wzorcw (A Pattern language), zawierajcy idee wsppracy architektury z socjologi. W kontekcie generalnej demokratyzacji w gospodarowaniu przestrzeni, wrd specjalistw uznanie znalaza partycypacja spoeczna, (uczestnictwo obywateli w procesie ksztatowania przestrzeni), ktra dzisiaj jest ju powszechnie stosowan praktyk w dojrzaych pastwach demokratycznych. Niestety Polska jako pastwo post socjalistyczne ma wci mae dowiadczenie w rozwoju tego kierunku.

III. 3. przestrze pUblIczna W semIologII

Semiologia to nauka o systemie znakw obowizujcych spoecznie, w tym take pozajzykowwych. Jej celem jest objecie wsplnym systemem logicznym wiedzy o wszystkich dziedzinach kultury i sztuki, oraz jej interpretowanie w oparciu o teori informacji. Pojcie znaku jest tu kluczem do wszystkich dziedzin, take do architektury. Wpyw semiologii na rozwj wspczesnej myli architektonicznej polega na przywracaniu rangi warstwie znaczeniowej architektury. Wycznie warstwa znaczeniowa jest obiektem zainteresowania semiologii. Zastosowanie semiologii dla architektury zapocztkowa Umberto Eco9, a kontynuowali m. in. Christopher Alexander czy Yi-Fu Tuan.

III. 4. przestrze pUblIczna fIlozofIcznIefenomenologIa

Fenomenologia10 to nauk bez konstrukcji, stwierdzajc to, co oczywiste. Czowiek dziaa w przestrzeni intencjonalnie i tym samym nadaje jej ksztat i znaczenie. Wszystko to, co ujmujemy bezporednio i z oczywistoci, fenomenologowie nazwali fenomenem (czyli wszystkie rzeczy de facto) Fenomenologia architektury szuka sposobnoci pojmowania jej w wymiarach egzystencjonalnych. Ch. Norberg-Schultz11, zajmujcy si postrzeganiem tosamoci miejsca, wprowadzi pojcie genius loci,czyli Duch Miejsca. Da tym samym podwaliny pod rozwj fenomenologii w architekturze krajobrazu. Zdefiniowa krajobraz jako przestrze w ktrej toczy si ycie ludzkie. Krajobraz zamieszkany przyblia si nam przez drogi, miejsca, budynki. Architektura9 u. eco, 1972, pejza semIotyczny, 1972 10 e.c. relpH, 1970, tHe pHenomenologIcal foundatIons of geograpHy, toronto; yI-fu tuan, 1971, geograpHy, pHenomenology and tHe study of Human nature, tHe canadIan geograpHer; yI-fu tuan, 1987, przestrze I mIejsce, WarszaWa 11 cH. norberg-scHulz, 1980, genIus locI - toWards a pHenomenology of arcHItecture, londonPRACA MAGISTERSKA, WYDZIA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU SGGW, WARSZAWA 2011

17

STAN BADA

jest natomiast konkretyzacj przestrzeni egzystencjalnej. Zamieszkiwanie to wicej ni schronienie. Potrzeba Miejsca, aby mc y naprawd. Architektura jest narzdziem do wydobycia genius loci, za pomoc ktrego architekt tworzc miejsca stwarza ludziom moliwo zamieszkiwania.

egzystencjalIzmWedug egzystencjalizmu czowiek jest skazany na wolno. Ta oto zapdzia go w kozi rg i tkwi teraz pomidzy przyszoci i przeszoci, z poczuciem, przemijalnoci, osamotnienia, lku i niespenienia. Troszczc si o wewntrzn wolno, egzystencjalista zapomnia, e wolno to ycie tu i teraz. Taka filozofia stawia nas w niezrcznej sytuacji, bo wyklucza potrzeb zmian jak odczuwamy w stosunku do ksztatowania przestrzeni publicznych i architektury. W odpowiedzi i w opozycji do postawy egzystencjalnej narodzia si filozofia dialogu.

fIlozofIa dIalogUPrzedstawicielem tego kierunku by Emmanuel Levinas. Zwraca uwag na potrzeb powrotu do koncepcji etyki , stworzenia nowej filozoficznej podstawy wiata. Podstawowa sytuacja etyczna wg Levinasa ma miejsce gdy czowiek stoi twarz w twarz z drugim. Wolno egzystencjalizmu staa si w efekcie naszym wizieniem. Czowiek jest sam w procesie odbierania wiata poprzez fenomen, jest odgrodzony od wiata swoim wasnym ciaem. Stoi samotny, nieufny wobec drugiego czowieka. Filozofia dialogu proponuje najpierw usysze, co mwi ten Drugi. W przeoeniu na jzyk przestrzeni filozofia dialogu jest obecna w partycypacji spoecznej. Polskim filozofem, ktry podj koncepcje Levinasa, by Jzef Tischner12. Filozof przedstawi koncepcj ludzkiego ycia jako spotkania i dialogu. Egzystencjalizm, zdaniem tego autora nazywa istotne problemy wspczesnego czowieka, ale nie przedstawia drg wyjcia z kryzysu. Tischner pisze o wartociach, ktre pomagaj odnale ad w przestrzeni ycia.

III. 5. ksztatoWanIe przestrzenI pUblIcznych

Zagadnienie ksztatowania przestrzeni publicznych w miastach jest tematem rozwaa wielu autorw. Jednak z reguy skupiaj si one na krytyce stanu istniejcego, bez propozycji na przyszo, albo pozostaj w sferze rozwaa teoretycznych. Godnymi wyrnienia z uwagi na praktyczn uyteczno i kompleksowe podejcie s prace m. in. Christophera Alexandra, Jana Gehla, Jane Jacobs czy Kevina Lyncha. Jzyk wzorcw Alexandra dostarcza narzdzi w postaci systemu wzorcw przydatnych do ksztatowania przestrzeni publicznych. Znajdujemy w nim zbir praktycznych przepisw, ktre mona traktowa jako archetypy rnych przypadkw ksztatowania przestrzeni. Alexander przeprowadzi wnikliw analiz problemw miasta i przestrzeni wspczesnego wiata, ukazujc nowe spojrzenie na problematyk ksztatowania przestrzeni.13 Ksztatowanie przestrzeni publicznych jest gwnym przedmiotem rozwaa Jana Gehla. W swojej ksice ycie midzy budynkami14 opisuje relacje jakie zachodz midzy czowiekiem a miastem, przedstawia zarzuty wobec istniejcego sposobu mylenia, jednoczenie proponujc rozwizania. Zwraca uwag na wielk rol przestrzeni publicznych i znaczenia jakie wnosi do ycia mieszkacw. Kolejne publikacje Jana Gehla take dotyczce uytkowania przestrzeni publicznych rozwijaj i aktualizuj wiedz z zakresu tej problematyki15.12 j. s. tIscHner, 1998, fIlozofIa dramatu, krakW j. s. tIscHner, 1998, spr o IstnIenIe czoWIeka, krakW 13 cH. alexander, 1977, a pattern language, oxford 14 j. geHl, 1987,lIfe betWeen buIldIngs: usIng publIc space, neW york 15 j. geHl and l. gemze, 2000, neW cIty spaces, copenHagen

18


STAN BADAPraca Jane Jacobs mier i ycie Wielkich Amerykaskich Miast jest prb wprowadzenia nowych zasad planowania i przebudowy miast w odpowiedzi na problemy wywoane urbanistyk modernistyczn i fal samochodw zalewajc ulice miast. () w efekcie zbdzilimy zastpujc na zatoczonych ulicach kadego konia p tuzinem pojazdw mechanicznych, zamiast uy jednego samochodu w miejsce p tuzina koni. Zbyt liczne pojazdy mechaniczne pracuj opornie i duo prnuj. Jedn z konsekwencji tej niskiej wydajnoci jest to, e te silne i szybkie maszyny, tkwice w korku, nie poruszaj si szybciej ni konie ()16

III. 6. zagadnIenIa dotyczce ksztatoWanIa przestrzenIprzestrzeOdczuwanie przez nas przestrzeni jest faktem, ale przysparza wiele trudnoci by j uchwyci i opisa. Tym nie mniej poczyniono prby zdefiniowania tego zjawiska. Za punk wyjcia mona przywoa hipotezy Henriego Lefebvre17 Pierwsza traktuje przestrze jako form czyst, przejrzysto, jasno, pozbawion ideologii i interpretacji, uwolnion od wszelkiej treci. Druga ukazuje przestrze jako wytwr spoeczny, jest rezultatem rnych ludzkich dziaa, jest miejscem ludzi i ich wytworw. W trzeciej przestrze nie jest ani mylowym, filozoficznym - punktem wyjcia, ani wytworem spoecznym - punktem dojcia, ale porednikiem rodkiem, narzdziem, rodowiskiem. A zatem moemy ja modelowa w zalenoci od intencji i potrzeb, moemy ni manipulowa tak pojmowana przestrze podlega naszym dobrym lub zym wyborom, mamy wpyw na jej ksztat. Przestrze moemy wytwarza, uytkowa, percepowa, waloryzowa, przyswaja i zawaszcza . Jest wic szerokim polem do dziaania.

podzIa

przestrzenI

f I z y c z n a : (wg. Jules Henri Poincare) geometryczna -ciga, nieskoczona, trjwymiarowa wyobraeniowa - w zalenoci od indywidualnych zdolnoci i dowiadcze obserwatora wzrokowa [zmysowa] - zalena od fizycznych cech patrzcego (kt patrzenia i zasig) Aby mc w peni wiadomie ksztatowa przestrze publiczn, istotny jest rwnie czwarty wymiar przestrzeni: czas - uwzgldnia zmienno krajobrazu w cigu dnia, sezonu czy lat p r z e s t r z e s p o e c z n a : (wg. Ch.Alexandra) Przestrzenie miejskie publiczne - ulica, plac miejski, skwer, park Przestrzenie miejskie ppubliczne ratusz, sad, szkoy powszechne, urzdy pocztowe, szpitale, dworce, parkingi, garae, stacje benzynowe i stacje obsugi, stadiony, kina, teatry. Przestrzenie ppubliczne firmy i warsztaty Przestrzenie prywatne nalece do okrelonych grup, kontrolowane przez administracje, np. przestrzenie recepcyjne, komunikacyjne, usugowe, tereny zabaw Przestrzenie prywatne, rodzinne, przeznaczone do wsplnego, rodzinnego ycia, do posikw, rozrywki, spotka, wsplnego przebywania Przestrze prywatna indywidualna wasny kat, wasny pokj

przestrze

j. geHl and l. gemze, 2004, publIc spaces, publIc lIfe, copenHagen j. geHl, 2006, neW cIty lIfe, copenHagen j. geHl, 2010, cItIes for people, copenHagen 16 j. jacobs, 1961, deatH and lIfe of great amerIcan cItIes, neW york 17 l. stanek, 2011 ,HenrI lefebVre on space: arcHItecture, urban researcH, and tHe productIon of tHeory, mInneapolIsPRACA MAGISTERSKA, WYDZIA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU SGGW, WARSZAWA 2011

19

STAN BADA

U s y t U o Wa n I e

przestrzenI:

Parametry okrelajce usytuowanie obiektw w przestrzeni: pooenie kierunek dostpno Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia tej pracy jest poczucie dystansu, zwizane z moliwoci jego pokonania. Percepcja dystansu jest uwarunkowana moliwociami fizycznymi, biologicznymi czowieka ale jednoczenie percepcja odlegoci zalena jest od cech przestrzeni i od atrakcyjnoci krajobrazu. Wszystko co oryginalne, nietypowe, rzadko spotykane, szybko zapada w pamici obserwatora, daje si atwo odrni, buduje tosamo w wikszym stopniu ni to co zwyczajne i powtarzalne Przestrze bez pocztku i bez koca, jest nieuchwytna, uniwersalna, obojtna, dopki dopty nie nadamy jej znacze i wartoci, nie oswoimy jej dla siebie, nie umiejscowimy.

mIejsce

To cz przestrzeni o okrelonej tosamoci , wartociach i strukturze. Poczucie zwizku z miejscem ma dla czowieka rozmaite znaczenia i wymiary. Ludzie bezdomni, przesiedlecy, wyzuci z ziemi uwaaj si za pokrzywdzonych.18 Przywizanie do miejsca rodzi poczucie odpowiedzialnoci za nie i w zwizku z tym dbao o nie.

organIzacja

przestrzenI:

Wg Ch. N. Schultza zasadniczo mona wyrni trzy schematy organizacji przestrzeni i ich waciwoci: Centra lub miejsca (blisko) Kierunki lub drogi (cigo) Obszary lub strefy (zamknicie)

WytWorymIasto

przestrzenI:

Stanowi fundament organizacji przestrzeni. Miasto jest jednoczenie form p r z e s t r z e n n i konstrukcj s p o e c z n p r z e s t r z e + s p o e c z n a = p r z e s t r z e s p o e c z n a ( p u b l i c z n a ) = m i a s to Charakterystyczne cechy miejskie: dua: liczba mieszkacw, powierzchnia, koncentracja (zagszczenie) wszechstronna wymiana daje mieszkacom bogactwo szans pozyskania informacji, kontaktw, wartoci, dbr i przey. Moliwo wyboru Cechy konstrukcji miasta: hierarchiczno, czytelno, trwao Podstawowe jednostki strukturalne w miecie: ulica, plac wyraajce cigo zabudowy i cel ruchu. Ulice cz si w kwartay, kwartay w dzielnice, place s orodkiem ycia i determinuj sens przestrzeni miejskiej jako architektonicznie uksztatowanej przestrzeni midzyludzkiej.

dzIelnIca

Dzielnica miasta stanowi jego podstawowy skadnik, jest wyrazem wsplnych i jednostkowych interesw. Odznacza si samowystarczalnoci, skupia wszystkie miejskie funkcje zarwno publiczne i prywatne, m.in. handlowe, rekreacyjne, edukacyjne, mieszkaniowe, kulturalne. 19 Dzielnica mieszkaniowa to wsplne miejsce zamieszkania podstawowej wsplnoty ludzkiej. Podzia na dzielnice ksztatuje si pod wpywem rnego rodzaju uwarunkowa. Dzielnica owszem jest zdominowana mieszkalnictwem, ale bynajmniej nie jest jednofunkcyjna.18 19 k .paWoWska l. krIer, 2004, arcHItektura Wybr czy przeznaczenIe?, WarszaWa

20


STAN BADADzielnica stanowi przestrze codziennego ycia czowieka. Urbanistyka funkcjonalistyczna zwizaa z dzielnic inn definicj, ni stosowana w odniesieniu do miasta tradycyjnego. Zakadano, e miasto funkcjonuje jak maszyna zoona z mono funkcyjnych, odpowiednio zestawionych elementw. W takim ujciu pojcie dzielnicy mieszkaniowej stosowano dla odrnienia od dzielnicy przemysowej, rekreacyjnej, handlowej itp. Dowiadczenia blokowisk s oczywistym dowodem na to, e taka mono funkcyjna dzielnica mieszkaniowa dobrze spenia jedynie role sypialni. Dzielnice (a szczeglnie to co urzdowo jest nazywane dzielnicami) istniejce we wspczesnych miastach zdecydowanie odbiegaj od przedstawionego tu obrazu. Ursynw podobnie jak inne dzielnice Warszawy powsta jako przedmiot dowolnej, niczym nie skrpowanej twrczoci administratorw. A przecie podzia miasta na dzielnice, powinien by potwierdzeniem spontanicznych tendencji podziaowych. Istota dzielnicy nie koczy si na przestrzennym wyodrbnieniu. Granica dzielnicy nabiera sensu i czytelnoci, kiedy nie stanowi jedynie prawa administracyjnego, lecz gdy wsptworzy tkank miejsk poprzez odpowiednie elementy topografii, naturalne, jak rzeki, lasy, zbocza, bd sztuczne, jak autostrady, czy linie kolejowe, harmonijnie czce si z bulwarami, alejami, promenad czy parkiem. Dzielnica powinna pozwala mieszkacom na identyfikacj zarwno przestrzenna jak i spoeczn. W tym celu pomocne jest: zachowanie charakterystycznych elementw i cech krajobrazu naturalnego; wyrane wyodrbnienie z otoczenia jako wzgldnie jednolita cao o czytelnym ukadzie, wyrazistych granicach oraz eksponowanych miejscach i przekraczania czyli bramach; dalej nadanie cech indywidualnych kompozycji krajobrazowej dzielnicy, obecno licznych punktw charakterystycznych, a w tym szczeglnie wyrniajce si centrum.

centrUm

Punkt odniesienia dla pooenia jednostek i grup spoecznych w przestrzeni. Stanowi jedn z najwaniejszych kategorii przestrzennych. Zarwno w sensie spoecznym jako reprezentatywny samorzd, oraz w ujciu przestrzennym miejsce centralne. Zesp budynkw bez centrum jest jak czowiek bez gowy.20 Centrum miasta, dzielnicy to miejsce wszechstronnej wymiany, o indywidualnej formie, wyposaone w symbole akceptowane przez wsplnot. Centrum jest miejscem uprzywilejowanym, tu dziej si rzeczy najwaniejsze, tu umieszcza si wszystko, co istotne, wyjtkowe, niepowtarzalne. W centrum ustawia si symbole tosamoci, albo si je nadaje. Centrum to punkt wok ktrego wszystko si krci. Centrum jest miejscem wielofunkcyjnym, na co skada si pula elementw takich jak: plac miejsce zebra, witowania, protestowania; siedziby organw przedstawicielskich ratusz, wadza lokalna; wybrane obiekty kultu i kultury; obiekty dla wybranych form rekreacji i witowania. Ksztatowanie centralnych przestrzeni publicznych to odpowiedzialne zajcie z uwagi na niezwyk wag tych miejsc. Kada spoeczno musi mie swoje centrum ycia spoecznego, miejsca gdzie mona pj, by popatrze na ludzi i samemu si pokaza. Takim miejscem moe by gwna ulica (promenada). Niektre gwne ulice miast s zjawiskiem, ktre mona okreli mianem fenomenu, miejscem magicznym. 21

forma

przestrzenI

Forma miasta i jego publicznych przestrzeni, nie moe by przedmiotem dowolnych eksperymentw. Miasto to nie laboratorium.22 Forma przestrzeni publicznych moe by linearna, czyli ulice, bd wzowa, czyli place.20 21 cH. alexander krpWkI W zakopanem, ul. pIotrkoWska W odzI, moncIak W sopocIe oraz gWneulIce prak-

tycznIe WszystkIcH WIkszycH mIast europejskIcH 22 l. krIer, arcHItektura Wybr czy przeznaczenIa


21

STAN BADA

Generalnie przestrzenie publiczne skadaj si z ukadw alei, bulwarw, ulic, placw, przej, zaukw, ogrodw i parkw. Przestrze zewntrzna, ktra jest jedynie tym co pozostao midzy budynkami, w zasadzie nie bdzie uytkowana.23

UlIcaOddalenie budynkw od krawdzi ulicy, pierwotnie majce suy ochronie publicznego dobra przez zapewnienie kademu budynkowi wiata sonecznego i przestrzeni, w rzeczywistoci przyczynio si do zniszczenia ulicy jako przestrzeni spoecznej.24 Ulica, na ktra nie wychodz adne okna, jest lepa i budzi przeraenie. Nie jest tez przyjemnie przebywa w domu, ktry stoi przy ruchliwej ulicy, a adne z okien na nie ni nie wychodzi.25 [ 3 1 ] p r o m e n a d a 26 Przestrze przechadzek, suy temu, aby si przej, spotka znajomych, popatrze na ludzi, pokaza si innym. Warunkiem jej istnienia jest zagszczenie ludzi, przebiegaj przez najbardziej oywione obszary zamieszkania, s wyposaone w rnorodne obiekty, i urzdzenia oraz udogodnienia do zatrzymania miejsca gdzie mona usi . Promenada to podstawa w sercu kadej spoecznoci. [32] UlIca handloWa (pasa handloWy) Bardzo dobrym przykadem jest ulica Stroget w Kopenhadze

plac

Wiele wspczesnych placw publicznych, ktre miay by pene ycia, jest tak naprawd opustoszaych i martwych.27 [ 3 0 ] W z y a k t y W n o c I Placyki w ktrych zbiegaj si wszystkie cieki, punkty koncentracji ludzi, oferujce usugi uytecznoci publicznej Przestrze publiczna pozbawiona rodka najprawdopodobniej zawsze bdzie pusta.28

targWany element w yciu spoecznym dzielnicy. Targ jest elementem obecnym w przestrzeni Ursynowa. Z roku na rok jednak jego rozmiary si kurcz, a na zajmowanych terenach jak grzyby po deszczu wyrastaj nowe wielokondygnacyjne budynki mieszkaniowe. Niezalenie od tego targi dziaaj bardzo prnie, a w dni targowe ttni yciem, przycigaj ludzi z caej okolicy. Fakt wyprawy na bazar w sobotni ranek jest ju rytuaem. Tymczasem apetyt deweloperw ronie, a stanowisko wadz jest niejasne. Korzyci pynce z targw lokalnych s ogromne dla podtrzymywania kontaktw midzyludzkich, dowiadczania rnorodnoci i edukacji oraz oczywicie dla zdrowia owoce i warzywa sprzedawane na targu maja jakie milion razy wicej witamin i mineraw. Na zmiany za to czeka dotychczasowy wizerunek targu, ktry prezentuje si w opakanym stanie i jest estetycznym straszydem.

mIejsce

do sIedzenIa

Siedziska umieszczone bez uwzgldnienia widoku i klimatu, prawie na pewno bd bezuyteczne. Wybr dobrego miejsca na siedzisko jest o wiele waniejsze ni wymylanie fantazyjnych awek. Przy dobrej lokalizacji, najbanalniejsza nawet awka bdzie doskonaa. Aby tak byo przy wyborze miejsca na siedzisko trzeba zadba o to eby awka:23 cH. alexander 24 cH. alexander 25 cH. alexander 26 lIczba W naWIasacH kWadratoWycH oznacza numer Wzorca z Jzyka WzorcW cH. alexandra 27 cH. alexander 28 cH. alexander

22


STAN BADA Bya zwrcona bezporednio w stron przechodniw Bya zwrcona na poudnie (z uwagi na nasonecznienie) Bya osonita od wiatru

transport, komUnIkacjaZagadnienia transportu miejskiego i komunikacji szeroko opisuje Jacek Wesoowski29

rUch

ko o W y

Szczeglnym problemem jest zagadnienie ruchu, dostpnoci komunikacyjnej. Intensywno ruchu jest istot i znakiem naszych czasw, ale rwnoczenie przyczyn narastajcych wraz z rozwojem ruchu koowego trudnoci. Masy aut zapychajce ulice zaczynaj niszczy centraln przestrze publiczn, paraliujc jej najistotniejsze funkcje. Przestrze zdominowana ruchem samochodowym przestaje mie walory integracyjne. Spotkanie ludzi jadcych samochodami jest parodi prawdziwych kontaktw midzyludzkich. Idea ograniczenia ruchu koowego w celu stworzenia warunkw dominacji ruchu pieszego i rowerowego spotyka si mimo licznych przykadw na powodzenie takich przedsiwzi, z protestami spoecznymi i burzliw dyskusj w krgach wadz. Wycofanie ruchu koowego z intensywnie uytkowanych czci miasta nie jest bowiem spraw prost. Cen za wygod podrowania, jest destrukcja serca ukadu, naruszenie fundamentw integracji. [11] strefy transportU lokalnego Powszechnie znane s problemy wynikajce z uywania samochodw. Transport samochodowy przyczynia si do zanieczyszczania powietrza i wzrostu natenia haasu. Powoduje rnorakiego typu problemy ze zdrowiem, zarwno fizycznym otyo, choroby serca i ukadu krenia, zwyrodnienia krgosupa i inne zwizane z brakiem ruchu, ale te psychicznym oddalenie ludzi od siebie i brak wzajemnych interakcji le wpywa na jako ycia. Samochd stwarza te niebezpieczestwo na drogach i utrudnia przemieszczanie si pieszym i rowerzystom. Wikszo z tych problemw znika, kiedy auta su do dalszych podry, gwnie poza miasto. Transport lokalny, codzienny w obrbie dzielnicy realizowany na wasnych nogach, lub rowerem, czy komunikacj publiczn jest o wiele efektywniejszy, zdrowszy i taszy. Aby mg by moliwy, potrzebne s zmiany w strukturze drg. Punkt cikoci trzeba przenie z samochodu na czowieka i zakoczy proces podporzdkowywania wszystkich dziaa transportowych samochodom. Nadanie ulicom i placom odpowiedniego miejskiego charakteru, pozwoli bez pomocy urzdze technicznych regulowa prdko ruchu. Idc tropem wielu badaczy, choby Alexandra, gwny ruch koowy przebiega powinien po obwodnicy okalajcej dzielnic, natomiast powinien by mao efektywny i niewygodny w jej wntrzu, gdzie rozwinby si ruch rowerowy i pieszy. Drogi szybkiego ruchu nie powinny przebiega przez rodek dzielnicy, ale stycznie do jej granic, ma to korzyci nie tylko dla mieszkacw, ale rwnie dla wygody i szybkoci przejazdu samochodw. Dobrym rozwizaniem jest lokowanie duych parkingw w pobliu tych drg. Dodatkowo wiele komunikacyjnych i estetycznych problemw pozwoli unikn budowa podziemnych parkingw. Przyczyn zwalniania tempa przejazdu s gwnie skrty w lewo oraz skrzyowania drg dwukierunkowych. Alexander proponuje rozwizanie eliminujce wymienione wyej problemowe sytuacje. Dokadny opis zaprezentowany jest w jego ksice A Pattern language, a w skrcie jest to system rwnolegych drg jednokierunkowych, prowadzcych na przemian w przeciwne strony, ktre kieruj samochody na obwodnice. Przykadem na powodzenie tego rozwizania jest Brno w Szwajcarii. (Szwajcaria jest rwnie przykadem wietnie dziaajcego29 j. WesooWskI, 2003, transport mIejskI - eWolucja I problemy Wspczesne, d j. WesooWskI, 2008, mIasto W rucHu. przeWodnIk po dobrycH praktykacH W organIzoWanIu transportu mIejskIego, d


23

STAN BADA

systemu transportu publicznego i innych rozwiza w zakresie komunikacji) Zasada ta jest te obecna w Nowym Jorku oraz w San Francisco.[49] [50] [51]zaptlone drogI lokalne poczenIa W ksztacIe lItery zIelone UlIce

t

rUch

roWeroWy

Problem ruchu rowerowego poruszany jest na wielu konferencjach, m. in. Konferencja Naukowo-Techniczna Miasto i Transport oraz Miasta Rowerowe Miastami Przyszoci. Na uwag zasuguje publikacja Postaw na Rower (Sign Up For The Bike), Podrcznik projektowania przyjaznej dla rowerw infrastruktury30. Ksika oryginalnie zostaa wydana w Holandii, dlatego wiele z prezentowanych tam rozwiza jest nieaktualnych w realiach polskiego prawa. Tym niemniej znajduje si tam szereg inspiracji i rozwiza pomocnych w projektowaniu drg rowerowych.

parkIngIRozlege parkingi niszcz ziemi przeznaczon dla ludzi.31 Wielkie parkingi pene aut s nieludzkie i martwe nikt nie chce ich oglda ani przechodzi obok nich. Jednoczenie dla kierowcw wjazd na parking to waciwie gwne wejcie do budynku i w zwizku z tym powinno by dobrze widoczne. Naziemne parkingi o duej powierzchni zawaszczaj sobie krajobraz, przejmuj nad nim panowanie stajc si nieprzyjemnymi miejscami dla ludzi. Wywieraj przygnbiajcy wpyw na otoczenie idealnie wida to na przykadzie parkingw przed hipermarketami. Dobrym rozwizaniem jest tworzenie maych kameralnych parkingw, wyznaczenie stref parkowania wzdu ulic oraz budowa wielopoziomowych parkingw podziemnych

rUch

pIeszy

Zdaniem Alexandra liczba pokonywanych codziennie przez mieszkacw kilometrw, pomidzy domem, prac, szkol, sklepami i parkami wymaga znacznego zredukowania. Idealnym rozwizaniem byoby zapewni mieszkacom dostp do wymienionych powyej obiektw w cigu 10 minut marszu. Przekadajc to na powierzchni, bdzie to obszar okoo 30-40 ha wyznaczony za pomoc okrgu o rednicy 500-600 m. cieki piesze bd poprawnie rozplanowane i wygodne tylko wtedy, gdy zostan dostosowane do procesu chodzenia. Proces ten jest o wiele bardziej zrnicowany, ni si nam wydaje.32 Ulice powinny suy do tego, aby na nich przebywa, a nie tylko po to, by si nimi przemieszcza, jak jest obecnie.33

30 t. kopta I polskI klub ekologIczny, dla roWerW Infrastruktury, krakW 31 cH. alexander 32 cH. alexander 33 cH. alexander

1999, postaW na roWer. podrcznIk projektoWanIa przyjaznej

24


METODYKA

IV. metodykaIV. 1. pozyskIWanIe danych rdoWychbadanIa kameralne Kwerenda rde internetowych Kwerenda kartograficzna map, planw, zdj lotniczych Kwerenda planistyczna Kwerenda literatury, artykuw w czasopismach, materiaw konferencyjnych Kwerenda aktw prawnych

badanIa terenoWeInwentaryzacja stanu istniejcego obserwacja wraz z dokumentacj rysunkow i fotograficzn oraz aktywne uczestnictwo w yciu Ursynowa Badania spoeczne obserwacja, wywiady, mapy mentalne

IV. 2. metody analIzy pozyskanych danych rdoWychAnaliz pozyskanych danych przeprowadziam wzorujc si na metodzie analizy urbanistycznej dotyczcej jakoci przestrzeni publicznych oraz ich oddziaywania na zachowania spoeczne opracowan przez Midzynarodowy Intensywny Program Exploring the Public City (2005-2010)1. Poniej znajduje si objanienie podstawowej terminologii wykorzystanej w pracy: PRZESTRZE PUBLICZNA to oglnie dostpna przestrze miasta, przeznaczona do wsplnego uytkowania. Skadaj si na ni ulice, place i inne tereny otwarte. DOMENA PUBLICZNA miejsce gdzie moliwa jest wymiana pomidzy jednostkami i/lub grupami spoecznymi. Jest to miejsce w ktrym Jeden staje twarz w twarz z Drugim, gdzie moe doj do zmiany perspektywy. Nie kada przestrze publiczna ma cechy domeny publicznej. Mono funkcyjne przestrzenie nie zapewniajce odpowiedniego poziomu interakcji ograniczaj wzajemny wpyw jednostek i grup spoecznych. PRZESTRZE WITALNA (Lively Space) zapewnia odpowiednie JAKO FIZYCZNEGO OTOCZENIA warunki ycia spoecznego, wynikaMARNA DOBRA jcego z indywidualnych potrzeb i zainteresowa. CZYNNOCI KONIECZNE AKTYWNO SPOECZNA to wszystkie czynnoci skadajce si na dziaania konieczne (chodzenie do pracy, szkoy, na zakupy, CZYNNOCI OPCJONALNE czekanie na autobus itp.)i dziaania opcjonalne (spacery, bieganie, rekreacyjna jazda na rowerze, rolkach, deskorolce, siedzenie i odpoZACHOWANIA SPOECZNE czywanie na awce, picie kawy w rys. 8. schemat zalenocI mIdzy jakocI przestrzenI pUblIcznej, a Wystpopapierowym kubku, spotkania w WanIem aktyWnocI pozadomoWych ( opracoWanIe k. n IedzIaek , rdo : j an g ehl , ogrdkach kawiarnianych, uliczne ycIe mIdzy bUdynkamI) pogawdki itp.). Zestawione razem powoduj interakcje spoeczne. Bliej ilustruje to zagadnienie schemat (Rys. 8)1 explorIng tHe publIc cIty. reanImatIng tHe post-War cIty, polItecHnIka krakoWska, epc edItIon, krakW 2006PRACA MAGISTERSKA, WYDZIA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU SGGW, WARSZAWA 2011Schemat zalenoci miedzy jakoci przestrzeni publicznej i czstotliwoci wystepowania aktywnoci pozadomowej

25

METODYKA

FUNKCJE STYMULUJCE YCIE PUBLICZNE obszary handlowe, miejsca rekreacji i wypoczynku, instytucje kulturalne i miejsca kultu, instytucje uytecznoci publicznej i szlaki transportu publicznego Warto przestrzeni publicznej jako miejsca moliwych aktywnoci i zachowa spoecznych dokonujcych si w przestrzeni urbanistycznej okrelana jest za pomoc trzech determinant: Powizania (connectivity) Struktura przemieszczania si ludzi, widziana jako siec powiza infrastrukturalnych pomidzy uytkownikiem, przestrzeniami, budynkami. Rozpatrywane s czynniki takie jak: hierarchia, dostpno, zasig sieci i orientacja. Przedmiotem analizy jest okrelenie potencjau danej lokalizacji jako przestrzeni intensywnie uytkowanej. Analizowane s rwnie przekroje poprzeczne ulic. Witalno (liveliness) To wszystkie moliwe aktywnoci i zachowania spoeczne odbywajce si w przestrzeni publicznej. Odnosi si do rnorodnoci i interaktywnoci uytkowania i uytkownikw. Stanowi wskanik jakoci przestrzeni publicznej. Analiza odwouje si do koncepcji Jana Gehla oraz Martina Hajera (w kwestii domen publicznych). Czynniki poddane analizie to: rnorodno oraz elastyczno form uytkowania i grup uytkownikw, zrnicowanie celw, uytkowanie ulic, interakcje pomidzy ulic i zabudow, oraz pomidzy ludmi indywidualnie i w grupach. Tosamo (identity) Duch miejsca, analiza percepcji krajobrazu i atmosfery badanego obszaru. Analizie podlegaj takie czynniki jak: autentyczno, wyjtkowo, powtarzalno przestrzeni odnoszce si do typw obiektw i oglnego wizerunku Na schemacie poniej (Rys. 9), przedstawiono gwne determinanty (powizania, witalno i tosamo) w kontekcie uwarunkowa zrwnowaonego rozwoju przestrzeni publicznych.

struktura

SZKIELET = POCZENIA

przaktywno

ek s wa ztac run en k i ia

ZRWNOWAONY ROZWJ PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

dowiadczanie warunki przyciganie

TKANKA = WITALNO

KRENIE = TOSAMO

rys. 9. dIagram UWarUnkoWa zrWnoWaonego rozWojU przestrzenI pUblIcznych - gWne determInanty: poWIzanIa , tosamo , WItalno ( opracoWanIe k atarzyna n IedzIaek na podstaWIe e XplorIng the p UblIc c Ity )

26


METODYKAKada z determinant jakoci przestrzeni jest przedstawiana w piciu kategoriach przestrzeni publicznych:

Infrastrukturalnej przestrze ulic: ruch koowy/rowerowy/pieszy/transport publiczny Rekreacyjnej przestrze terenw lasw, terenw zieleni urzdzonej i nie urzdzonej Oficjalnej przestrze biur, urzdw, edukacji , kultury Komercyjnej przestrze handlu i usug Spoecznej przestrze osiedlowa, nieformalna Struktura metodologii analizy urbanistycznej przestrzeni publicznych wg programu Exploring the Public City zaprezentowana jest poniej (Rys. 10):

S T R U K T U R A P O Z N AW C Z A

D E T E R M I N A N T Y Z R W N O WA O N E G O R O Z W O J U

PA R A M E T R Y Z R W N O WA O N E G O R O Z W O J U

INSTRUMENT YPROJEKTOWE

h ie rarch ia

obszaru caego miasta wewnatrz dzielnicy okrelonych miejsc

SZKIELE T

POCZENIA(struktura)warunki zmiany

dost pn o zasi g or ie ntacj a

przestrzeni publicznych

B U D O WA

rnorodno

TKANKA

WITALNO(aktywno)pr z yci agani e warunki

(form uytkowania i uytkownikw)

wzajemne oddziay wanie(form uytkowania i uytkownikw)


PROGRAM

elastyczno

(form uytkowania i uytkownikw)

autentyczno w yjtkowo

KRENIE

TOSAMO(dowiadczenie)

przestrzeni/obiektu/wizerunku przestrzeni/obiektu/wizerunku

powtarzalno


P O S TA

przestrzeni/obiektu/wizerunku

ZRWNOWAONY ROZWJ

rys. 10. strUktUra metodologII analIzy UrbanIstycznej przestrzenI pUblIcznych Wg programU eXplorIng the pUblIc cIty (opracoWanIe katarzyna nIedzIaek na podstaWIe eXplorIng the pUblIc cIty)

Analizy przeprowadzono w piciu kategoriach przestrzeni publicznych (infrastrukturalnej, rolinnej, kulturowej, komercyjnej i mieszkaniowej) dla kadej z trzech determinant jakoci przestrzeni publicznych. Nastpnie przeprowadzono ocen i syntez danych. W kolejnym etapie sformuowano zaoenia projektowe, ktre byy podstaw do opracowania koncepcji ksztatowania przestrzeni publicznych w rejonie Centrum Ursynowa. Struktur tych dziaa przedstawia schemat poniej (Rys. 11).


27

METODYKAPO CZENIA P R Z E S T R Z E P U B L I C Z N A W WA R S T W I E : WIT ALNO T OSA MO

INFRASTRUKTURALNEJ

INFRASTRUKTURALNEJ

INFRASTRUKTURALNEJ

REKREACYJNEJ

REKREACYJNEJ

REKREACYJNEJ

OFICJALNEJ

OFICJALNEJ

OFICJALNEJ

KOMERCYJNEJ

KOMERCYJNEJ

KOMERCYJNEJ

SPOECZNEJ

SPOECZNEJ

SPOECZNEJ

A N A L I Z AZ AOE NIA PROJEKTOWE

K O N C E P C J A

rys. 11. strUktUra zalenocI pomIdzy determInantamI jakocI przestrzenI pUblIcznych I pIcIoma kategorIamI przestrzenI pUblIcznych oraz etapamI prac projektoWych ( opracoWanIe k atarzyna n IedzIaek na podstaWIe e XplorIng the p UblIc c Ity )

28


CHARAKTERYSTYKA

V.

charakterystyka obszarU bada

V. 1. UWarUnkoWanIa zeWntrzneUdzia terenw zabudowanych Dzielnica Ursynw pooona jest w i zurbanizowanych w powierzchni dzielnic (w %) poudniowej czci Warszawy, w odle0-30 goci mniej wicej 12 km od cisego Biaoka

praca magisterska na płytę

Documents