PORADNIK STRATEGICZNY

REZULTAT DT.1.4.1

2

SPIS TREŚCI

WSTĘP 3

PRZYCZYNYINWESTOWANIA 7

USTAWODAWSTWOISTRATEGIE

EUROPA 12

WŁOCHY–GENUAIMEDIOLAN 15

WĘGRY–PECZ 21

NIEMCY–NORYMBERGA 25

CHORWACJA-RIJEKA 31

SŁOWENIA–LUBLANA 35

POLSKA-WARSZAWAIBYDGOSZCZ 39

REPUBLIKACZESKA-MIASTOUŚCIENADŁABĄ 48

PODSUMOWANIEUSTAWODAWSTWAISTRATEGII 52

WNIOSKIIZALECENIA 56

33

WSTĘP

4

INFORMACJE O TYM PORADNIKUTen poradnik, pod nazwą Poradnik Strate-giczny, stanowi część pierwszego technicz-nego Pakietu Roboczego (WPT1) działańprojektu„ForgetHeritage”.

Wszyscy partnerzy projektu „Forget Heri-tage” zestawili stosowne przepisy i zasadyochrony zabytków obowiązujące w ich kra-jachorazczęściowodokonalizaleceńodno-śnietego,jaknajlepiejzajmowaćsięnimi.Tenporadnikzawieraprzeglądzebranego,aktu-alnieobowiązującegoprawodawstwanapo-ziomielokalnym,regionalnymikrajowym.

Ponadto, ten poradnik nakreśla odpowied-nie strategie krajowe dotyczące ochrony iwykorzystania zabytków dziedzictwa kul-turowego. Podaje też nazwy podmiotów, atakżemożliwościiargumentyodnośniepo-mocyfinansowejdlatakichprojektów.

Tenporadnikpomagazapoznaćsięzprzed-miotem oraz przedstawia kilka podejść iprocesów. Ta publikacja pokazuje, że innemiasta partnerskie zajmują się podobnymiproblemami oraz podsumowuje pomyślnerozwiązania w waloryzacji dziedzictwa kul-

turowego. Krótko mówiąc, oferuje możli-wośćprzedstawieniatematuorazzapewniawstępne zapoznanie się z tą kwestią lokal-nymdecydentom,którzypragnąpodejśćdoproblemu rewitalizacji historycznych zaso-bówpoprzezuregulowanieprzemysłówkre-atywnych ikulturowychorazzgodniezkry-teriami inteligentnego rozwoju i klasyfikacjiochronypublicznej.

Ponadto, ten poradnik podkreśla kluczoweznaczenie przemysłów kreatywnych i kul-turowych w kreowaniu i wdrażaniu nowychrozwiązań dotyczących przekształcenianieużytkowanych budynków historycznych,przedstawiając niezliczone możliwości roz-wojuurbanistycznego,którepowstająwtymkontekście.

Pomimotego,żetenporadnikniemożeiniepowiniendostarczaćżadnychprawniewiążą-cychzaleceń,służyonjakodobrzezbadanapodstawa dlawaszychwłasnych projektów.Nie można przenieść wszystkich doświad-czeń,leczjakocałośćzwiększająonepoziomświadomości iwrażliwościwzajmowaniusiędziedzictwemkulturowym.

INFORMACJE O PROJEKCIEProjektForgetHeritage(ZapomnianeDzie-dzictwo) analizuje zagadnienie dotyczącetego, w jaki sposóbmożna usprawnić part-nerstwopubliczno-prywatnewceluznalezie-niazrównoważonychrozwiązańdlaadaptacjinieużytkowanychbudynkówhistorycznych.

Wielemiastwtychkrajachcharakteryzujesięwystępowaniem nieużytkowanych budyn-kówhistorycznych,takichjakdawnefabryki,szpitale ikoszary.Tebudynkiukształtowałyhistorięiżycielokalnychspołeczeństwipo-zostająwdalszymciąguważnączęściąkultu-rnejtożsamościtychregionów.

Wiele budynków dziedzictwa kulturowegojest własnością publiczną i są utrzymywa-neześrodkówpublicznych, lecztasytuacjaulegazmianiebiorącpoduwagęrosnąceza-potrzebowaniewśródstowarzyszeńprywat-nychiobywatelskich.Zaangażowaniesekto-

ra prywatnego oferuje również możliwośćtworzenia koncepcji, które wybiegają pozasamezabiegikonserwacyjne.Dlaprzykładu,adaptacja budynków może wnieść wartośćdodanąorazznaczeniedlaobywateli,kreacjiigospodarki.

Osiągnięcie równowagi pomiędzy ochronąaprzekształceniem,interesamiprywatnymi,publicznymi

ikulturalnymiorazekonomicznąopłacalno-ściątoogromnewyzwaniedlanowychpro-jektów.

Celemtejwspółpracyjestudzieleniepomocynatemattego,wjakisposóbosiągnąćtąrów-nowagęorazzbadać,pomnożyćiefektywniewykorzystać ukryty potencjał niewystarcza-jącowykorzystanegodziedzictwakulturowe-go,przyczyniając siędo lepszej jakości życiawszystkichzaangażowanychpodmiotów.

5

CELEPodczas opracowywania tego poradnika,skupiliśmysięnanastępującychcelach:

Pomoc we wdrożeniu projektu waloryzacji dziedzictwa kulturowego

Ten „Poradnik Strategiczny”obejmuje krót-kie przedstawienie aktualnej sytuacji praw-nej dotyczącej dziedzictwa kulturowegooraz ułatwia badanie i planowanie poniż-szychkrokówzwiązanychzrealizacjąprojek-tuwaloryzacjidziedzictwakulturowego.

Charakter międzynarodowy

Każdykrajpartnerskiprojektu„ForgetHeri-tage” posiada swoje obszerne ustawodaw-stwo,strategie

idyrektywyzajmującesiędziedzictwemkul-turowym.Wceluzorientowaniasięwtejdu-żej ilościpraw, zaleceń iustalonychdziałań,niniejszyporadnikstarasięjezaprezentowaćwzwięzłysposób.

Transfer wiedzy

Dokumentowanie najważniejszych wytycz-nych,paragrafów izaleceńwspieratransferwiedzy zarówno pomiędzy partnerami, atakżerealiamipozapartnerami„ForgetHe-ritage”, którzy pragną zająć sięwaloryzacjąnieużytkowanych budynków historycznych.

Posiadanie możliwości porównania własne-gostatusquozsytuacjąprawnąpozostałychpartnerówprojektu,mającprzydatnepora-dyirozwiązania,wjakisposóbzajmowaćsięróżnymi uregulowaniami, nie tylko promujewymianę pomiędzy miastami, lecz równieżumożliwiakomunikacjętransgraniczną.

Świadomość

Kreatywne pomysły ponownego wykorzy-stania oferują wielemożliwości podwzglę-demekonomicznym

i kulturalnym. Ten poradnik ma na celuumocnienie świadomości o wzajemnychzwiązkachoraz

– w optymalnym przypadku – rozpoczęciedziałańprzezdecydentówwdziedziniego-spodarkiipolityki.

Ramy prawne dla decydentów

Wprowadzenie iprzeglądstosownychprze-pisów,modeli strategicznych ifinansowych,powinnorównieżpodnieśćświadomośćod-nośnie aktualnych kwestii wśród lokalnychdecydentów. To może dostarczyć warunkiwyjściowe dla własnego zaangażowania lo-kalnych decydentów oraz przedstawić ichzakresdziałania.

6

METODATenporadnik jestopartyna starannychba-daniach miast partnerskich nad sytuacjąprawnąwich

kraju/regionie.

Jakopierwszykrok,poproszonoichozebra-nie istotnych informacji (ustawodawstwo,strategiedziałania,głównepodmioty,moż-liwościfinansowaniaorazprogramyrozwoju)orazichudostępnieniewszablonie

w jednolitym formacie. Te szablony są do-stępne w odpowiednich językach danegokrajuorazwjęzykuangielskim.

Poproszonoonastępująceinformacje:

1. Opis systemu ochrony dziedzictwakulturowegowkażdymkraju.

2. Przegląd prawodawstwa dotyczącegodziedzictwakulturowego:

· kontekścieplanowaniaprzestrzennego imiejskiego,· kontekściepartnerstwa publiczno-prywatnego,· kontekściebudownictwa,· kontekścieturystyki.

3. Opisnajważniejszychstrategii lokalnych/regionalnych/krajowych, wpływającychbezpośrednio i pośrednio na konkretnąochronę dziedzictwa kulturowego. Dlaprzykładu,programyzajmującesię:

· rozwojemurbanistycznym,· sparciemprzemysłówkulturowychi kreatywnych,· wsparciemprzedsiębiorczości,· sparciemturystyki,· inne(takiejakedukacyjne, nnowacyjne,…).

4. Lista wszystkich głównych podmiotów iichrole.

5. Przegląd możliwości finansowania orazanalizy aktualnie aktywnych programówrozwojowych.

6. Zalecenia dotyczące odpowiedniegoustawodawstwaistrategii.

7

PRZYCZYNY INWESTOWANIA

8

INWESTOWANIE W KONCEPCJE DOTYCZĄCE PONOWNEGO WYKORZYSTANIA BUDYNKÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Tożsamość kulturowa i jakość życia

Dziedzictwo kulturowe to element łączą-cy europejskiego dziedzictwa kulturowego.Niezależnie od obiektywnie pięknych lubinteresujących budynków i zespołów histo-rycznych,możemyzauważyćrosnącąpotrze-bękontynuowaniaiznajomościhistorycznieukształtowanego środowiska wśród miesz-kańcówmiast.Miasta, które są atrakcyjne iwyróżniającesiędziękidużejilościzabytkówtworzą autentyczność, przyciągają poten-cjalnychmieszkańców imajądoczynieniazniższymiwskaźnikamirezygnacji.

Lokalizacja i czynniki ekonomiczne

Aktywnie użytkowane budynki dziedzictwakulturowegoorazhistorycznedzielnicetęt-niące życiem stanowią atrakcyjne alterna-tywydozamieszkaniaipracy.Wokolicachzdużymzagęszczeniemzabytków

i miejskich centrów historycznych, ochronadziedzictwakulturowegomożebyćwzwiąz-kuztymzdecydowanązaletąlokalizacjiorazobiecującąinwestycją.

Poza pozytywnymi efektami dlamieszkań-cówtakichmiast,wzrostturystykimiejskiej,którytowarzyszyaktywnejpolityceochron-nejdziedzictwakulturowegotoczynnikeko-nomiczny, który nie może być zaniedbany.Terenyzbudynkamiizespołamihistoryczny-mi w systemach wielkomiejskich korzystająztegowszczególnysposób.Ponadto,dziel-niceoszczególnymznaczeniuhistorycznymprzyciągają rosnącą liczbę turystów, stającsię w coraz większym stopniu centralnympunktem tradycyjnych wycieczek po mia-stachipodróżykrajoznawczych.

Ochrona zabytków innych niż zabytki o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa nar-odowego

Nabudynkidziedzictwakulturowego,którenie są konstrukcyjnie zintegrowane z pej-zażemmiejskim, zwraca się z regułymniejuwagi.Niestanowiąoneoczywistejwartościjakoaktywakulturowe,zktórychnależybyćdumnymiichrozwójturystycznyniewydajesię uzasadniony na pierwszy rzut oka. Jed-nakżetezespołyprzyczyniająsięrównieżdotożsamościmiasta,będącświadkamihistoriimieszkańców.

Wprzypadku,gdytezabytkipozostanąnie-użytkowane i przepadną, ponieważ niemakoncepcji ichadaptacji lubpoprostuniesąone wdrożone, spowoduje to nieodwracal-nąstratę.Waspekciedługoterminowym,tomożemiećnegatywnywpływnatożsamośćkulturowącałegoregionu.

W związku z tym, że atrakcja turystyczniejestniezawszewyobrażalnanapierwszyrzutoka i czasami może nie być stosowna dlawszystkich, a takżebiorącpoduwagę fakt,żewwiększościprzypadkówniema jużpo-trzebyoryginalnegowykorzystaniatychko-szarów, fabryk, itp., jestważne, aby znaleźćnowe,konkretnekoncepcjeichużytkowania.

W tym aspekcie, zdecydowaną rolę mogąodegrać przemysły kreatywne i kulturowe.Dostarczają onenowychperspektyw, know-howorazzaangażowaniawrewitalizację,za-chowującichroniąctemiejsca,jednocześnieoferującwystarczającodużoprzestrzenidoaktualnegoiprzyszłegorozwoju.Wceluwy-korzystaniapełnegopotencjałudziedzictwakulturowego, potrzebne są nowe, bardziejelastyczne iprzejrzystezasady imodelefi-nansowania.

9

INWESTYCJE W PRZEMYSŁ KREATYWNY I KULTUROWY

Tożsamość europejska

Przemysły kulturowe i kreatywne, zróżnico-wane i tętniące życiem, przyczyniają się wznacznymstopniudotworzeniatożsamościeuropejskiej poprzez wiele przedsięwzięć,projektówtransgranicznych,atakżemodeliwspółpracyibiznesowych.

Nowe perspektywy

Dzięki wielu niezwykłym perspektywom ipodejściom,graczew tym rozwijającym sięprzemyśledostarczająnowychrozwiązańdowyzwań stojących przed Europą. Poprzezstworzenie warunków umożliwiających do-trzymaniekrokuszybkiemurozwojowitech-nologicznemu,ekonomicznemu

ispołecznemuwdobiecyfryzacjiiglobaliza-cji,przemysłykulturoweikreatywnerozwija-jąkrajeUniiEuropejskiejnapoziomiezarów-nospołecznym,jakiekonomicznym.

Jakoważneelementywiążącenaszychspo-łeczności, sztuka i kultura stanowią prężnesiły napędowe dla innowacyjnych technik itechnologii.Wceluwykorzystaniategopo-tencjału,wymaganesąnowemodelewspo-magające podmioty, które – co nie mniejistotne–wymagają realnejprzestrzeni, abyurzeczywistnićswepomysły.

Lokalizacja i czynniki ekonomiczne

Zarówno regionalne jak i międzynarodowebadaniawskazująnabezpośredniąkorelacjępomiędzykreatywnościąaprosperującągo-spodarką.Pozapodwyższonąwartościąnie-ruchomości w tych obszarach, ta korelacjama również pozytywny wpływ na sytuacjęlokalnegozatrudnieniawregionachzsilnymiprzemysłamikreatywnymi.

Jako jedne z najszybciej rozwijających sięgałęzi w gospodarce globalnej, przemysłykreatywnestwarzająmożliwościdlawzrostuzatrudnienia,rozwojuekonomicznegoiinno-wacji.Charakteryzująsięoneprzedewszyst-kim ichogromnymznaczeniemdla rozwoju

regionalnego (nawet w aspektach demo-graficznych).Ponadto,przemysłykulturowei kreatywne przyczyniają się w znacznymstopniudoproduktunarodowegobrutto.

Przestrzeń dla przemysłów kreatywnych i kulturowych

Niema żadnych wątpliwości, że tradycyjneprzemysły czerpią korzyści z ustanowieniagałęzikreatywnych.Stosownie,naszewysiłkiskierowanenaumocnienielokalizacjibiznesuzależąwdużymstopniuodpytania,czymo-żemyutworzyćwystarczającą,odpowiedniąprzestrzeń.

Czynniki,któreopisująidealnemiejscepracydlapodmiotówwprzemysłachkulturowychi kreatywnych to łatwydostęp,anastępnieniskie koszty wynajmu i dobrze rozwiniętainfrastruktura; te kryteria są idealnie speł-nianieprzezwieleniewykorzystanychzabyt-ków,dawnychmagazynówifabrykowartościkulturowej

i historycznej.W przypadku, gdy adaptacjatych budynków tworzy przestrzeń dla pro-dukcji filmowych, pracowni artystycznych,doświadczeniapokazują,żemożetoprowa-dzić do rewitalizacji całych terenów, któremogłyby pozostać niewykorzystane przezwielelat.

Wsparciepolityczne jestwysokodocenianewcelubudowanianapodstawieosiągniętejrewitalizacji oraz tworzenia długotermino-wych,pozytywnychefektów.Częstojesttak,żejedynąrzeczą,którągracze

w przemysłach kreatywnychmogą uzyskaćsąpozwoleniana tymczasoweużytkowanienieruchomości.Tospowalniatrwałezaanga-żowanieiinwestycje.

W przypadku, gdy lokale są dostępne nadłuższy okres czasu i na stabilnych warun-kach, wówczas regionmożew pełni korzy-stać z pozytywnych efektów utworzeniaprzemysłówkreatywnychikulturowych.

10

INTERWENCJA Ustawodawstwoistrategie,którezostałyze-branewtymporadnikuodnosząsięgłówniedozachowaniaistniejącegodziedzictwakul-turowego,uwzględniającwmniejszymstop-niupotencjał,któryleży

w innowacyjnych koncepcjach ponownegowykorzystania.Wzwiązkuztym,nietworząonewystarczającychiodpowiednichwarun-kówwceluwsparciatakichwysiłków.Wystę-puje też niewiele programów oraz dotacjidotyczącychadaptacjinieużytkowanychbu-dynkówhistorycznych.

Jednakżeprzekształceniewiążesięzezde-cydowanymi korzyściami ekonomicznymi ispołecznymi — dla nieruchomości, rozwojuurbanistycznego icałego regionu.Tomoże

być źródłem rewitalizacji urbanistycznej ispołecznej,utworzyćprzestrzeńdlainnowa-cjiirozwojuekonomicznego,atakżetchnąćnowe życie w obszary słabo rozwinięte. Wzwiązkuztym,współpracapomiędzypolity-kąaprzemysłamikreatywnymiikulturowymipowinnabyćpodejmowanawsposóbtrwałyidługoterminowy,abymożnabyłowykorzy-staćnietylkowolnepowierzchnie,leczrów-nieżpełenpotencjałkreatywnejpracy.

Wprawdzie zaangażowanie sektoraprywat-negojestważnymczynnikiemsukcesuicią-głościprojektówzmierzającychdo rewitali-zacji budynków, niezbędna jest interwencjapubliczna,wsparcieizachęta.

11

USTAWODAWSTWO I STRATEGIEOPARTE NA BADANIACH PARTNERÓW

12

EUROPA

13

KONWENCJE I KARTY

Międzynarodowe

Różnerozporządzenia,porozumienia i zale-cenia Rady Europy, Międzynarodowej RadyOchrony Zabytków i Miejsc Historycznych(ICOMOS)orazUNESCOregulują ipromująochronęzabytków.

• KonwencjaHaskaz14.5.1954

• EuropejskaKonwencjaKulturalnaz19.12.1954

• MiędzynarodowaKartaKonserwacjiiRestauracjiZabytkówiMiejscZabyt-kowychz1964

• KonwencjaUNESCOwsprawieochronyświatowegodziedzictwakulturowegoinaturalnegoz16.11.1972

• Konwencjaoochronieświatowegodzi-edzictwa–Europejskakartaochronyzabytkówz26.9.1975

• Konwencjaoochroniedziedzictwaar-chitektonicznegoEuropysporządzonawGrenadziez3.10.1985

• MiędzynarodowaKartaOchronyZabyt-ków–KartaWaszyngtońska-1987

• KonwencjaRamowaRadyEuropywsprawieznaczeniadziedzictwakulturo-wegodlaspołeczeństwsporządzonawFaroz27.10.2005

Występująrównieżinnerozporządzeniado-tycząceogólniekultury,dziedzictwaarcheo-logicznego,krajobrazówkulturowych,ogro-dów,dziedzictwapodwodnegoorazimportudóbrkultury.Wpływająonetylkomarginal-nienaadaptacjędziedzictwakulturowegoiwzwiązkuztymniesąoddzielniewyszcze-gólnione.

Europa

WodniesieniudoponownegowykorzystaniadziedzictwakulturowegowEuropie istotnesąponiższeporozumienia/karty:

• EuropejskaKartaZabytków,

• Europejskakonwencjaoochroniedzi-edzictwaarchitektonicznegoEuropy

Uwaga:KartaWeneckaz1964roku(Między-narodowa Karta Konserwacji i RestauracjiZabytków i Miejsc Zabytkowych) jest uz-nawana za najważniejszy dokument doty-czący ochrony zabytków na całym świecie,leczw dalszym ciągu pozostaje niewiążącaprawnieiwzwiązkuztymniejestpodanawtymporadniku.

14

POZIOM EUROPEJSKI

Rada Europy - Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy (Traktat w Grenadzie) przyjęta 3 października 1985 roku w Grenadzie na II Europejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Zabytków Przyjęcie konwencji z mocą wiążącą dla krajów członkowskich.

Składając podpis, odpowiednie kraje zo-bowiązująsiędozarejestrowaniaizinwenta-ryzowaniaobiektówpodlegającychochronie.Zobowiązująsięonerównieżdozapewnieniaochronyprawnejorazkonserwacji,wsparciafinansowego oraz ochrony dziedzictwa ar-chitektonicznego przed szkodliwym wpły-wemśrodowiska.

• Definicjaokreślenia„dziedzictwoarchi-tektoniczne”

• Rejestracjaobiektówpodlegającychochronie

• Proceduryochronyprawnej

• Środkitowarzyszące

• Sankcje

• Środkiochronne

• Udziałizrzeszenia

• Informacjeiszkolenia

• Koordynacjaśrodkówochronynapozio-mieeuropejskim

• Klauzulekońcowe

Europejska Karta dziedzictwa architektonicznego została przyjęta przez Komitet Ministrów Rady Europy i była uroczyście ogłoszona na Kongresie w sprawie Europejskiego Dziedzictwa Architektonicznego, który odbył się

w Amsterdamie od 21 do 25 październi-ka 1975 roku Komitet Ministrów przyjmujei ogłasza zasady następującej karty, spor-ządzonej przez Komitet Zabytków i MiejscHistorycznychRadyEuropy:

1. Europejskiedziedzictwoarchitektonicz-neobejmujenietylkonaszenajważniej-szezabytki:zawierarównieżgrupymniejważnychbudynków

wnaszychstarychmiastachiwyróżniony-chwsiach,wichnaturalnychlubsztucz-nychśrodowiskach.

2. Historiaodzwierciedlonawdziedzictwiearchitektonicznymprzedstawiapewneśrodowisko,którejestniezbędnedozrównoważonegoipełnegożycia.

3. Dziedzictwoarchitektonicznetokapi-tałoniezastąpionejwartościduchowej,kulturowej,społecznejiekonomicznej.

4. Konstrukcja/budowacentrówimiejschistorycznychsprzyjaharmonicznejrów-nowadzespołecznej.

5 Dziedzictwoarchitektonicznemaważnąrolędoodegraniawedukacji.

6. Todziedzictwojestzagrożone.

7. Zintegrowanaochronazapobiegatymzagrożeniom.

8. Zintegrowanaochronazależyodwspar-ciaprawnego,administracyjnego,finan-sowegoitechnicznego.

9. Zintegrowanaochronaniemożesiępowieśćbezwspółpracywszystkichpod-miotów.

10.EuropejskieDziedzictwoArchitektonicz-netowspólnawłasnośćnaszegokonty-nentu.

15

WŁOCHYGENUA I MEDIOLAN

16

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - WŁOCHY

Poziom krajowy / regionalny

Zgodnie z przepisami ustalonymi przezMi-BACT (Włoskie Ministerstwo Dziedzictwa iDziałalnościKulturalnejorazTurystyki),pozi-omkrajowybierzegłównąodpowiedzialnośćza miejsca własności narodowej; natomiastregionyiwładzemiejskiezamiejscalokalne.

Dlaprzykładu,wGenui,bardzoważnemuzea(takie jak Polo Museale di Strada Nuova)zależąbezpośrednioodfinansowaniawładzmiejskich.Wtymprzypadku, stałaczęśćfi-nansowaniapochodzizsektoraprywatnego(fundacjekultury,itp.).

Poziom lokalny

Poziom lokalny Genui projektu PUC poda-je wyraźnie, w jaki sposób modyfikacje ar-chitektoniczne i urbanistyczne mogą byćrealizowane na obszarze miejskim Genui,nawetwzgodnościzmiejscamihistoryczny-miozainteresowaniukulturalnym(tj.obszar

w pobliżu Villa Giustiniani Cambiaso, w re-jonie Albaro, wybitny przykład architekturypochodzący z 1548, zaprojektowany przezarchitektaRenesansuGaleazzoAlessi zPe-rugii)

Główne podmioty i ich role

Włoskie Ministerstwo Dziedzictwa i Działal-ności Kulturalnej oraz Turystyki

Ministerstwosporządziłokodeksgłównydzi-edzictwakulturowego,któryregulujekażdyaspekttegosektora.Tenkodekszawierapr-zepisydotycząceużytkowaniaiponownegowykorzystania dziedzictwa kulturowego, atakżeorganizujepomocfinansowązzarów-nozsektorapublicznegojakiprywatnego.

Region Liguria

Regulacjaochronydziedzictwakulturowegozkilkuperspektyw.Uznanierolisektorapry-watnegoiprzyznaniefunduszy.

Region Lombardia

Ustawowa reorganizacja sektora kulturo-wego, wprowadzenie nowych programów inarzędzi finansowych, dzięki wkładom pry-

watnym i dobrowolnym, zwiększona roladziałalnościdobrowolnej.

Ministerstwo Gospodarki i Finansów; Minis-terstwo Transportu; Ministerstwo Spraw Re-gionalnych i Autonomii

Uznanie jakiegokolwiek podmiotu, pub-licznego lub prywatnego, który przekazujedarowiznynarzeczdziedzictwakulturowego.Ułatwienieprocedurbiurokratycznych.

Ministerstwo Gospodarki i Finansów; Min-isterstwo Rozwoju Ekonomicznego; Minis-terstwo Edukacji

Utworzenienowegorodzajuprzedsiębiorstwrozpoczynającychdziałalność,nastawionych(również) na dziedzictwo kulturowe, regu-lacja planowania przestrzennego i ochronamiejscdziedzictwakulturowego.

USTAWODAWSTWO - WŁOCHY

POZIOM KRAJOWY

Codice dei beni culturali e del paesaggio ai sensi dell’articolo 10 della legge 6 luglio 2002, n. 137 Decreto Legislativo 22 Gennaio 2004, n. 42

Kodeks określa przepisami podstawowe na-kazydotyczącedziedzictwakulturowegoorazkrajobrazunaturalnego i kulturowego (Art. 1,

4). Głównym zamierzeniem jest osiągnięcieceluochronywraz zpublicznymużytkowani-emiochronądziedzictwakulturowego.

17

>> Planowanie Urbanistyczne

Kodeks przedstawia wskazania na temattego, w jaki sposób dziedzictwo kulturowemożebyćużytkowaneiponowniewykorzys-tane(Art.6,10,20,45),wrazzjegozarządza-niem(Art.53,57,65,95),niezależnieodtego,czyjesttowłasnośćpubliczna,czyprywatna(Art.102-117).

>> Partnerstwo Publiczno-Prywatne

Kodeksustanawiarolęobywateliwochroniedziedzictwakulturowego(Art.5,6,102,117).Zachęcasięspółkiprywatne,lecztylkopodbezpośredniąkontroląMiBACT.

Publiczne dziedzictwo kulturowe nie może

nigdystaćsięprywatne,podlegającpewnymwyjątkomwskazanymwkodeksie(Art.57-65).

>> Budownictwo

Kodeks obejmuje przepisy dotyczące in-teresu publicznego (Art. 136-138). Kiedy-kolwiek dane miejsce jest ogłoszone jakomiejsce interesu publicznego, występująrestrykcje pod względem budynku lubruchomychelementów.

W tym przypadku, nawet prywatni obywa-tele muszą współpracować z MiBACT nadochroną miejsc dziedzictwa kulturowego(lubpejzażu).

D.L. 31 maggio 2014, n. 83 Convertito in legge, con modificazioni, dall’ art. 1, comma 1, L. 29 luglio 2014, n. 106. Disposizioni urgenti per la tutela del patrimonio culturale, lo sviluppo del-la cultura e il rilancio del turismo.

To prawo tworzy nowy rodzaj wsparcia fi-nansowegodladziedzictwakulturowego,woparciuopostanowieniadotycząceuznaniazadarowiznyodnośniedziedzictwakulturo-wego(Art.1).

Prawo organizuje nowy plan strategicznydladziedzictwakulturowegoorazustanawiaśrodki nadzwyczajnewupraszczaniu, przej-rzystości iprawidłowymzarządzaniu(Art.7,8,12,17).

Decreto legge 12 settembre 2014, n. 133, coordinato con la legge di conversione 11 novem-bre 2014, n. 164, recante: “Misure urgenti per l’apertura dei cantieri, la realizzazione delle opere pubbliche, la digitalizzazione del Paese, la semplificazione burocratica, l’emergenza del dissesto idrogeologico e per la ripresa delle attività produttive”.

Tendekretwprowadzakilkapilnychprzepisów,w szczególności dotyczących funduszy UE(Art. 12) i ich zarządzania. Głównym celemjestuproszczenieprocesówadministracyjny-

chipełnezaangażowaniefunduszyUE.

Ponadto, zawarte są przepisy, które pod-noszą status niewykorzystanychmiejsc dzi-edzictwakulturowego(Art.25,26,33).

Decreto-legge 18 ottobre 2012, n. 179, coordinato con la legge di conversione 17 dicembre 2012, n. 221, recante: “Ulteriori misure urgenti per la crescita del Paese”.

Ten dekret wprowadza nowy rodzaj przed-siębiorstwrozpoczynającychdziałalność(Art.25) (również) skierowanych na dziedzictwokulturoweorazustanawianowezasadyfinan-sowania projektu. Ponadto, poza regulacją

innychczęści, tendekret tworzynowystan-dardwmarketingudziedzictwakulturowego(Art.32)orazpartnerstwapubliczno-prywat-nego.Umożliwiarównieżrozwójkilkuobsza-rówdziedzictwakulturowego(Art.34).

Codice del Terzo settore, Decreto Legislativo 3 luglio 2017, n. 117 a norma dell’articolo 1, com-ma 2, lettera b), della legge 6 giugno 2016, n. 106.

Ten kodeks reguluje podmioty trzeciegosektora, które prowadzą działania ogól-nego zainteresowaniadoosiągnięcia celówobywatelskich,solidarnościowychiużytecz-nościspołecznejwcelachnon-profit.Regu-

lujewoluntariat i jegodziałania,zrzeszenia ifundacjetrzeciegosektora,atakżespecjal-ne podmioty, takie jak zrzeszenia promocjispołecznejiorganizacjefilantropijne.

18

POZIOM REGIONALNY - LIGURIA

Legge regionale 31 ottobre 2006, n. 33 Testo unico in materia di cultura

Topraworegionalneustanawiagłównecelezarządzaniadziedzictwemkulturowym(Art.1), podając role podmiotów regionalnych ilokalnych(Art.2,4).Określazwiązkipublicz-

no-prywatne(Art.16,19)orazpodnosistatuslokalnych miejsc dziedzictwa kulturowego(Art.23,26),równieżekonomicznie,poprzezutworzeniespecjalnegofunduszu(Art.30).

POZIOM REGIONALNY - LOMBARDIA

Legge regionale 7 ottobre 2016 - n. 25 Politiche regionali in materia culturale - Riordino normativo

Topraworegionalneupraszcza iaktualizujeustawodawstwodotyczącematerialnego

i niematerialnego dziedzictwa kulturowegooraz ustanawia główne cele zarządzania dzi-edzictwem kulturowym (Art. 1), podając role

podmiotówregionalnychilokalnych(Art.3,4,5).Określazwiązkipubliczno-prywatne(Art.12,29,37) oraz podnosi status lokalnychmiejsc dzi-edzictwakulturowego(Art.12)równieżekono-micznie,poprzezwprowadzenienowychprog-ramówinarzędzifinansowania(Art.42,43).

POZIOM LOKALNY - GENUA

Provvedimento n. 165, Piano Urbanistico Comunale del Comune di Genova

Telokalneprzepisyregulująwjakisposóbbu-dynki, usługi i tereny zielone (publiczne lubprywatne)mogąbyćutworzone,przeniesioneizburzonenalokalnymobszarzeGenui(Art.1).

Zawierają one specjalne zasady dotycząceochronydziedzictwa kulturowego (Art. 10bis).Głównym celem jest zagwarantowanie ren-owacjimiejsckulturowychwplaniebudowlanym.

Regolamento sulla collaborazione tra cittadini e amministrazione per la cura, la gestione e la ri-generazione in forma condivisa dei beni comuni urbani. Abrogazione del “regolamento sugli in-terventi di volontariato”, approvato con deliberazione del consiglio comunale n. 126 del 22.11.1999

Tewytyczneokreślająnowy rodzajwspółp-racypubliczno-prywatnejwużytkowanym iponownie wykorzystywanym dziedzictwiekulturowym(Art.1).

Sporządzają one umowy partnerskie z

obywatelami(Art.4)poprzeznadawanieimkluczowychrólwochronie izabezpieczeniudziedzictwakulturowego(Art.5-9).Tewyty-czne udzielają również ulg podatkowychobywatelom(Art.10).

POZIOM LOKALNY - MEDIOLAN

Delibera Consiglio Comunale N.16 del 22.05.2012 Piano Governo Territorio (PGT) Comune di Milano

Te lokalne przepisy regulują w jaki sposóbbudynki, usługi i tereny zielone mogą byćutworzone,przeniesioneizburzonenalokal-nymobszarzeMediolanu(PdRart.5, 10 i 11orazPdRart.12-17)

Zawierają one specjalne zasady dotycząceochrony dziedzictwa kulturowego (PdR art. 12-17).Głównymcelemjestrewitalizacjaistniejącegomiasta: promowanie bardziej wyrównanego izrównoważonegomodelu rozwoju urbanistycz-nego(PdRart.5,10i11orazPdRart.12-17).

19

STRATEGIE - WŁOCHY

Ochrona i użytkowanie dziedzictwa kulturowego

Dziedzictwokulturoweniemożebyćpostrzeganejakoobciążenie,leczjakoogromnydarzprze-szłościorazpotężnaspuściznanaprzyszłość.Prawomusiznaleźćrównowagępomiędzyinicjatywąekonomicznąaochronądziedzictwakulturowego.Biorąctopoduwagę,atakżeprzepisyikodeksdziedzictwakulturowego,włoscyustawodawcystarająsięinterweniowaćwkażdymaspekcie.

Rozpoczynającodwiedzyiświadomościdotyczącejaktywówkulturowych,doulgpodatko-wychifunduszyad-hoc,ustawodawcyutworzylisamonapędzającysięproces,wktórymsztu-kadajemożliwośćznalezieniapracyiwzrostudynamikiturystyki.

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Sporządzeniekodeksugłównegodziedzict-wakulturowego,któryregulujekażdyaspekttegosektora.

Ten kodeks zawiera przepisy dotyczące użyt-kowania i ponownego wykorzystania dziedzi-ctwa kulturowego, a także organizuje pomocfinansową,publicznąiprywatną.Tenkodeksto

„fundamentalnenormy”,któreregulujądziedzi-ctwo kulturowe, lecz występują również inne,bardziejspecyficzneprzepisywkilkuaspektach.

Tenkodekswprowadzaścisłeprzepisydoty-czące powszechnego użytkowania dziedzi-ctwakulturowego,główniewceluprzeciws-tawieniasiębezprawiu.

Działania

Użytkowanieiponownewykorzystaniedziedzictwakulturowegozpublicznymmonitoringiem.

Finansowanie

Krajoweśrodkibudżetoweiulgipodatkowe,głównie„premiazasztukę”,prywatnedarowizny

POZIOM REGIONALNY

Podsumowanie Liguria

Regulacjeochronydziedzictwakulturowegozkilkuperspektyw.

Jednymzgłównychcelówtegoprawaregi-onalnego jest silne rozpoznanie roli sektoraprywatnego. Innym celem jest przyznaniefunduszywceluzabezpieczeniaminimalny-chpoziomówjakościwtejdziedzinie.

To prawo tworzy plan do podniesienia sta-tusu dziedzictwa kulturowego, określającymiejsca i instytucjekulturowe,którewyma-gająochrony

i funduszy.Występują równieżprzepisydo-tyczącerozwojunieruchomościdziedzictwakulturowego.

Podsumowanie Lombardia

Regulacjeochronydziedzictwakulturowegozkilkuperspektyw.

Region Lombardia promuje zintegrowane iwielosektorowe planowanie lokalne, opartenakoordynacjipomiędzypodmiotamipub-licznymiaprywatnymi.

Zintegrowane plany kulturowe są zapro-jektowane w celu wdrożenia i promowaniazintegrowanych interwencji kulturowych,zarównowskaliterytorialnej,jakikwestiachpriorytetowych.

20

Działania

Strategieregionalnewdziedzictwiekulturowym

Finansowanie

Regionalneśrodkibudżetowe

POZIOM LOKALNY

Podsumowanie Genua

Głównymcelemtychwytycznychjestregu-lacjaplanowaniaprzestrzennego

iurbanistycznegowGenui.Uporządkowanyrozwój przestrzennymoże rzeczywiście za-bezpieczyćpewnepotrzeby,nawettedoty-czącedziedzictwakulturowego.

PUCustanawiakażdyaspektdotyczącynie-

ruchomościoraz regulujeplanmiejskiuwz-ględniający potrzeby publiczne i prywatne.PUC topodstawa jakiegokolwiekplanubu-dowlanego,któryokreśla,czybudynekmożebyć utworzony, a nawet zmodyfikowany.Zawiera również przepisy estetyczne doty-czącekonstrukcjifasad.

Podsumowanie Mediolan

Te lokalne przepisy podają specjalne za-sady dotyczące ochrony dziedzictwa kul-turowego. Te przepisy dotyczą planowaniaprzestrzennego i urbanistycznego w Me-diolanie. Głównym celem jest rewitalizacjaistniejącego miasta: promowanie bardziejwyrównanego i zrównoważonego modelu

rozwojuurbanistycznego.

Władze miejskie Mediolanu podają w PGTprzepisy dotyczące użytkowania i ochronydziedzictwa kulturowegoorazwyraźny sys-temkorzyściwynikającychzodnowieniabu-dynkówowartościhistorycznej.

Działania

Lokalnestrategiewdziedzictwiekulturowym

Finansowanie

Lokalneśrodkibudżetowe

WNIOSKI - WŁOCHY

Z legislacyjnego punktuwidzenia,można zauważyćw ostatnich latach zwiększoną uwagępoświęcanązarównonaprzemysłykreatywno-kulturowe(CCI–creative-culturalindustry)jakiochronędziedzictwakulturowegonapoziomiekrajowym.

Zostałyopublikowanespecjalnenormy,któreuznajądefinicjęirolęCCI,atakżeokreślająspe-cjalnestrategiewtymsektorze(takiejak:określenieCCIjakokluczowegoelementuwyjściazkryzysuekonomicznegoirozwoju,specjalnewytyczneiprzydziałśrodkówbudżetowych).

Szczegółowe strategie dotyczące waloryzacji dziedzictwa kulturowego ustanawiają ułat-wiającewarunki(np.subsydiowanyczynsz),któremogąbyćwdrożone,gdyobiektdziedzict-wakulturowegojestprzypisanydosektoraprzemysłówkreatywno-kulturowych(CCIs).

21

WĘGRYPECZ

22

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - WĘGRY

Poziom krajowy / regionalny

Ochrona i utrzymanie dziedzictwa kul-turowego (zbudowanego, jak i intelektual-nego) stanowi własność dzieloną przez wi-ele różnych instytucji rządowych, takich jakDepartament Sekretariatu Państwowego

ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego podnadzoremUrzęduPremiera,atakżePowia-toweiGminneBiuraRządoweds.BudowyiOchronyDziedzictwa.

Poziom lokalny

Za określenie/identyfikację, ewidenc-jonowanie, ochronę, utrzymanie i rozwójlokalnie zbudowanych zabytków odpowi-edzialne są władze miejskie, z którymi niekolidują działania ochronne dziedzictwa

krajowego.Samorządmiejskibędziepodej-mować decyzje dotyczące przejęcia budy-nków pod ochronę lub zaprzestania takiejochrony,atakżeoograniczeniach,obowiąz-kachidotacjach.

Główne podmioty i ich rola

Minister Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Biuro Rządu w Budapeszcie

Organizuje i nadzoruje działania, zarządzawładzamiwyznaczonymiwspecjalnychDek-retach Rządowych, a jednocześnie te pod-miotywspomagają zadania realizowanepr-zezMinistra.

Decyzje i rozporządzenia podjęte przezwładzesąweryfikowanewichfazieprzygo-towaniaprzezkomitetdoradczy,któryofe-rujepomoc,gdyjestwymagana.

Władze oferują ekspertyzę i konsultacjewspierająceochronędziedzictwa.

• wejściewżycie• zgodność• kontrola• skorzystaniezpomocy• usankcjonowanie

Samorząd lokalny (miejski) - Samorząd lokalny powiatu Pecz

Główny architekt miasta

Podejmujedecyzjedotycząceochronylokal-nej.Dekretsporządzonyprzezradęmiejskąwyszczególniaobiektydziedzictwa,któresąpodlokalnąochronąorazprzeznaczaokreś-loneśrodkinawsparcie.

Samorząd lokalny jest zobowiązany dowysłania wersji roboczej jakichkolwiek pr-zepisówdotyczącychzniesieniaochrony lo-kalnejpozaprocedurąrozwojuurbanistycz-negodlawładzochronydziedzictwa.

• Wystawienie oficjalnego upoważnienia• Zgodnośćzprzepisamikrajowymi

23

USTAWODAWSTWO - WĘGRY

POZIOM KRAJOWY

LXIV. Ustawa dotycząca ochrony dziedzictwa kulturowego

Ochronadziedzictwabudowlanegojestreg-ulowana specjalną ustawą, lecz jest częś-ciowo wdrożona do Ustawy Budowlanej(UstawaLXXVIII. z 1997 roku).Zgodniez tąustawą, dziedzictwo budowlane powinnobyćprzypisanedopoziomu

a) międzynarodowegob) krajowegoc) lokalnego

i powinno być odpowiednio utrzymane,chronione, użytkowane i prezentowane. Taustawa wyznacza instytucje, które są od-powiedzialne za wdrożenie ustawy na sto-sownychpoziomach,atakżeokreślaogólnerolenakażdympoziomie.

LXXVIII. Ustawa z 1997 roku dotycząca ochrony i tworzenia środowiska budowlanego.

Ta ustawa stanowi ogólne ramy dotyczącebudownictwa, którego częścią jest ochro-na dziedzictwa. Określa cele ochrony dzi-edzictwa, a także które instytucje rządowe

są odpowiedziane za poszczególne rodzajebudynkówhistorycznych(np.władzelokalnesąprzypisanedoochronydziedzictwa,którejestważnenapoziomielokalnym)

Ustawa LXIV. z 2001 roku 496/2016. (XII. 28.) Dekret Rządowy dotyczący przepisów o ochronie dziedzictwa Ustawa LXXVIII. z 1997 roku

Zabytkiarchitektonicznepowinnybyćużyt-kowanew sposób, któryodpowiedniouwz-ględnia historyczną wartość i oryginalnąfunkcjęokreślonychbudynków,podczasgdynowafunkcjaniepowinnastanowićzagroże-niadlachronionychwartości.

Zabyteklubdziedzictwopowinnybyćprzed-stawione opinii publicznej, uwzględniającobawywłaścicielaiaktualneużytkowanie.

Użytkowaniebudynkuniepowinnostanowićzagrożeniadlahistorycznychwartości.

Wprzypadkuwyborupomiędzyrównoważny-mimodyfikacjamitechnicznymi,ekonomicz-nymi i funkcjonalnymi, preferowane będąnajmniejszkodliwerozwiązania.

Podczasrekonstrukcjiiużytkowania,inwest-orpowinienumożliwić reintegracjęhistory-cznie połączonych nieruchomości i częścinieruchomości, natomiast te części, wypo-sażenie i mocowania, które były usunięte,leczmożnajeznaleźć,powinnypowrócićnaswemiejscepoczątkowe.

Nowsze dobudowy, mocowania lub nowebudynkinaterenie,któryzawieradziedzict-woarchitektoniczne,niepowinnynigdyzag-rażaćichautentyczności,utrzymaniuiwyg-lądowizabytku.

Zabytek nie może być w całości zdemon-towany.

POZIOM LOKALNY

Lokalne przepisy budowlane

Regulacjastrefochronydziedzictwa

Strefyuregulowaniaochronydziedzictwa

Restrykcje dotyczące ogólnej ochrony śro-dowiskaiinneograniczenia

Czynności dotyczące wydawania pozwoleńupoważnieńikontroli

Specjalne wymagania ustawowe dotycząszczególnych rodzajówbudynków idziedzi-ctwaarchitektonicznego

24

STRATEGIE - WĘGRY

POZIOM LOKALNY

Podsumowanie

Samorząd lokalnypodejmujedecyzjedoty-cząceochronylokalnej.

Samorząd lokalnymiastaPecz,ogólnezeb-ranie37/2002.(VI.28.)

1. Postanowieniaogólne

2. Kategorieochronylokalnej

3. Genezaiwygaśnięcieochronylokalnej

4. Profesjonalnewymaganiadotyczącebudowywbudynkachimiejscachchro-nionegodziedzictwa

5. Ochrona,dotacjeiwarunkiwspomaganiabudynkówpodochronąlokalną

Działania

Dekretsporządzonyprzezradęmiejskąwy-szczególnia obiekty dziedzictwa, które są

podlokalnąochronąorazprzeznaczaokreś-loneśrodkinawsparcie.

Finansowanie

Renowacjalubochronajestfinansowanapr-zezwłaścicielaisamorządlokalnyprzekazu-

jepomocfinansową(maksymalnie50%lub3200€/rocznie)

WNIOSKI - WĘGRY

Ochrona dziedzictwa kulturowego jest finansowana przez RządWęgierski, lecz występu-jewieleprzypadków,gdyfunduszezUE lub innychzewnętrznychźródełfinansowania(np.FunduszeNorweskie,ListaŚwiatowegoDziedzictwaUNESCO)byłydodanedoosiągnięciaokreślonych zamierzeń. To zapleczefinansowe jestuzupełnioneokazjonalnymi subsydiamidokonywanymiprzezsamorządylokalne.

Przez8latniebyłożadnejokreślonejstrategiizajmującejsięochronądziedzictwa.

Ażdogrudnia2011roku,pewnemiejscadziedzictwaokreślonewzałącznikudoUstawyLXIV.z2001rokupowinnybyćwłasnościąpaństwa,ponieważprawowymagało,abypaństwobyłowłaścicielemkażdejnieruchomościwyznaczonejprzezprawo.Tooznacza,żesektorprywatnybyłcałkowiciewyłączony

zmiejscdziedzictwa;uczestniczytylkojakowykonawcylubpodwykonawcy.Wgrudniu2011,zostałozmienioneprawoipaństwojużniemusibyćwłaścicielemtychnieruchomości.

25

NIEMCYNORYMBERGA

26

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - NIEMCY

Poziom krajowy / regionalny

Ustawodawstwo dotyczące ochrony za-bytków jest przeprowadzanew ramach ist-niejącychpionowychstrukturadministracyj-nych, które są kierowane przez PaństwowąLegislację Federalną, a następnie KrajeZwiązkoweiWładzeMiejskie.

ZgodniezpodziałemobowiązkówpomiędzyRządemFederalnym a Krajami Związkowy-mi, ochrona i zachowanie budynków dzi-

edzictwa kulturowego stanowi jedno znieodłącznych zadań Krajów Związkowych.Wdrażająoneprawopodwzględemtreści iadministracji zgodnie z krajowym prawemochrony zabytków. Rząd Federalny zasad-niczo pełni tylko rolę współfinansowania,którawynikazoczywistejpotrzebyochronyiodnawianiawartościowych,krajowychzabyt-kówkulturalnych.

Poziom lokalny

Wszystkie zapytania, działania, podania ofinansowanie i planowanie muszą być naj-pierw rozpatrywane na poziomie lokalnym.W związku z tym, muszą być w pierwszejkolejności zaadresowane domiasta lub ur-

zędumiejskiego.ZwykledotyczytoUrzęduOchrony ZabytkówNiższego Szczebla (Un-tereDenkmalschutzbehörde), tj. Urząd Bu-dowlany (Bauordnungsbehörde) w Norym-berdze.

Główne podmioty i ich rola

Krajowy - Federalny Instytut Budownictwa, Spraw Urbanistycznych i Badań Przestrzen-nych

Poprzez tworzenieprogramu „OchronaZa-bytków Miejskich (Städtebaulicher Denk-malschutz”, stanowiącego część promocjirozwoju miejskiego, Rząd Federalny, KrajeZwiązkoweiUrzędyMiejskiesąodpowiedzi-alne za architektoniczne dziedzictwo kul-turowe.

Region - Ministerstwo Edukacji, Kultury, Nauki i Sztuki Kraju Związkowego Bawarii

Urząd Ochrony Zabytków najwyższegoszczeblawBawariitoKrajZwiązkowyBawarii

Pozakwestiamiokreślonymiw innysposób,UrządOchronyZabytkówNiższegoSzczeb-la jest odpowiedzialny za realizację UstawyOchronyZabytków.Tylko

w przypadkach Art. 73, par. 1 BawarskichPrzepisów Budowlanych (BayBO) władzewyższego szczebla zastępują władzeniższegoszczebla.

Regionalny / Lokalny - Urząd Ochrony Za-bytków Niższego Szczebla

W przypadku, gdy mamy do czynienia zdziałaniami budowlanymi na zabytkach ar-

chitektonicznych, sztuki i terenowych, któ-repodlegają zatwierdzeniu,UrządOchronyZabytków Niższego Szczebla bada, czy niesą naruszone interesy ochrony dziedzictwakulturowego.

Lokalny – Urząd Budowlany

Rozpatrywaniem podań o dofinansowaniezajmują się budowlane organy regulacyjne,za wyjątkiem podań kierowanych do Nie-mieckiejFundacjiOchronyZabytków.

27

USTAWODAWSTWO - NIEMCY

POZIOM KRAJOWY

Federalna Ustawa Budowlana (Baugesetzbuch - BauGB)

FederalnaUstawaBudowlanatonajważniej-sze prawo w Niemczech dotyczące sprawbudowlanychoraznajważniejszeźródłopla-nowaniarozwojuurbanistycznego.

Podczasprzygotowywaniagłównychplanówbudowlanych,należyuwzględnićjakocałośćproblemydziedzictwakulturowego,ochronęizachowaniezabytków,atakżewyglądmias-talubodpowiedniegopejzażu.Toobejmujewszczególnościdzielnice,uliceiplaceowar-tościhistorycznejlubartystycznej,atakżete,któremająznaczeniedlarozwojuurbanisty-cznego.

>> Planowanie Miejskie

Taustawaokreślakryteriadoocenypotrze-by rewitalizacji oraz ustala ogólne cele dlatych działań. Reguluje również udział za-

angażowanychstron.Finansowaniepublicz-nedotycząceodnowieniadzielnicmiejskichimiastbyłood1971rokurealizowanepoprzezfederalny ifederalno-krajowyprogrampodnazwą„Städtebauförderung”.Częścią“Städ-tebauförderung” jest program pod nazwą„StädtebaulicherDenkmalschutz”,któryjestzaprojektowanydlamiast zcentramihisto-rycznymi.

>> Partnerstwo Publiczno-Prywatne

Współpracazpodmiotamiprywatnymi,§11Umowy Rozwoju Urbanistycznego: Władzemiejskiemogą zawierać umowy dotyczącerozwoju urbanistycznego ze stronami pry-watnymi.Teumowymusząbyćwformiepi-semnej,natomiastusługiuzgodnioneprzezstrony muszą być uzasadnione, biorąc poduwagęwszystkieokoliczności.

Ustawa o Podatku Dochodowym (Einkommenssteuergesetz - EstG)

§7i, 10f,10gregulująpodwyższoneobniżki iulgipodatkowedlawłaścicielihistorycznych

zabytkóworazchronionychdóbrkulturowy-ch.

POZIOM REGIONALNY

Bawarska Ustawa Ochrony Zabytków (Bayerisches Denkmalschutzgesetz - BayDSchG)

Ta ustawa stanowi podstawę prawną dlaochrony dziedzictwa kulturowego (za-chowaniazabytków)wBawarii.

Określa identyfikację i przeznaczenie za-bytków,regulujeobowiązki,dostarczainfor-macjenatematmożliwychsposobówużyt-kowania tychbudynkóworaz reguluje, jakie

działania wymagają zatwierdzenia. Podajerównieżdziałania,jakiewłaścicielezabytkówmogąbyćzmuszenipodjąć.

Reguluje również kwestie dotyczącewspółfinansowania działań budowlanych iulgpodatkowych.

28

STRATEGIE - NIEMCY

Ochrona i odnowienie niemieckiego dziedzictwa kulturowego

Ochrona i odnowienie zabytków kulturowych w Republice Federalnej Niemiec było i jestwciążjednym

znajważniejszychzadańpolitykikulturalnejFederacji.JednakżegłównyciężarspoczywanaKrajachZwiązkowych,zewzględunaichkompetencje.Występująjednakwciążznacznezaso-by,którepochodząodwładzmiejskich,kościołów,fundacjiiwłasnościprywatnej.

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

„Program Wartościowych, Krajowych Za-bytków Kultury” (National wertvolle Kultur-denkmäler) został utworzony, abywspieraćochronę zabytkówhistorycznych, takich jakbudynki i pomniki, a także parki historycz-ne i ogrody, które są szczególnieważne ze

względu na osiągnięcia architektoniczne,historycznelubnaukowe.Wokresieod1950do2014roku,przeprowadzonorestauracjęirenowacjęokoło640zabytkówkulturowych,naktórewydanookoło353milionóweuro.

Działania

Finansowanie z Programu Ochrony Zabyt-ków,finansowaniezeSpecjalnegoProgramuInwestycji, zalecenia polityczne, konferenc-

je i publikacje, przyznawanie NiemieckiejNagrodyzaOchronęZabytku

Finansowanie

Fundusze federalne są alokowane zgodnieze stosownymi przepisami budżetowymioraz w ramach limitów rocznych środkówbudżetowych. Jako zasada, metoda finan-

sowania Rządu Federalnego to tylko częś-ciowefinansowanie. Petencimusząwpełniwykorzystaćswewłasnezasobyfinansowewramachuzasadnionychlimitów.

29

POZIOM REGIONALNY / LOKALNY

Podsumowanie

Wytycznedotycząceprzyznawaniafunduszynaochronęizachowaniezabytków

Działania

• Poradyipomocwpytaniachdotyczącychochronyzabytków

• Praktycznaochronazabytków• Finansowaniedziałań

Finansowanie

Dotacje z Krajowego Urzędu Ochrony Za-bytków

DotacjeipożyczkizFunduszyKompensacyj-nych(“E-Funds”)

Subwencje i pożyczki zBawarskiej FundacjiKrajowej

Lokalnepodmiotyregionalne(urzędymiejs-kie,dzielniceiregiony)

KfWFörderbank–KreditanstaltfurWiede-raufbau(NiemieckaKorporacjaPożyczeknaOdbudowę)

Ochrona dziedzictwa kulturowego w działaniach rozwoju urbanistycznego (Städtebaulicher Denkmalschutz)

Tenprogramzostałustanowionyprzezrządfederalnyirządykrajówzwiązkowych.Jegoce-lembyłaochronahistorycznychcentrówmiejskichprzednadmiernądestrukcją,atakżeichzachowaniejakozespołyarchitektonicznewychodzącepozacharakterystykęindywidualnychbudynków.Napoczątku,głównymcelemprogramubyłozabezpieczenieistniejącejkonstruk-cjibudynkuhistorycznegowcentrachmiejskich.Wokresiepóźniejszym,funkcjonalneumoc-nienieizrównoważonarewitalizacjaobszarówstarychmiastwysunęłysięnapierwszyplan.W2009roku,tenprogramzostałrównieżprzedstawionyw„StarychKrajachZwiązkowych”.

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Poprzez tworzenie programu, Rząd Fede-ralny, Kraje Związkowe i Urzędy Miejskiestawiają czoło odpowiedzialności za archi-tektoniczne dziedzictwo kulturowe. Za-

chowanie i skierowanynaprzyszłość rozwójtego dziedzictwa są wyraźnie w interesiepublicznym.

Działania

Ochronabudynków i zespołówo znaczeniuhistorycznym,artystycznym

iurbanistycznym,któresąwartezachowania.

Finansowanie

Od rozpoczęcia programu w 1991 roku do2013 roku, Rząd Federalny przeznaczył ok.

2,23 miliarda euro na działania związane zochronązabytków.

30

POZIOM REGIONALNY / LOKALNY

Podsumowanie

Wytycznedotyczącepromocjirozwojuurba-nistycznego

PrzywsparciuUnii Europejskiej i RząduFe-deralnego,KrajZwiązkowyBawariapromujedziałaniarewitalizacjimiast.

Rządwyznaczazakrespomocyiprosiurzę-dymiejskieoprzedłożeniewszystkichniez-będnych dokumentów, do aplikowania. Topowinnosięodbyćwodpowiednimterminie.

Działania

Umocnieniecentrówmiejskichidzielnic.

Kontynuowanyrozwójmiastidzielnic,którecharakteryzująsięodrębnymiwymaganiamirozwojuspołecznego,ekonomicznegoieko-logicznego.

Wdrożenielubodnowieniezrównoważonychkonstrukcjimiejskichwobszarachzeznacz-nąutratąfunkcjonalności,wszczególności

wprzypadkunieużytkówidużejilościpowi-erzchnidostępnychdowynajęcia.

Finansowanie

Finansowaniejestrealizowanewformiedo-tacji.

Maksymalna kwota finansowania to 60%kosztów kwalifikowalnych indywidualnegoprzedsięwzięcia lubmaksymalnie50%kosz-tówcałkowitegoprzedsięwzięcia.

WNIOSKI - NIEMCY

Nawet w przypadku, gdy ochrona, renowacja i remont wyszczególnionych budynków jestgłównieobowiązkiemwłaścicieli(prywatnych),ochronazabytkówwNiemczechjestniezwyk-leistotna;nietylkozewzględunakompleksoweprawodawstwo.RządFederalny,KrajeZwiąz-koweiUrzędyMiejskie,wspomaganeprzezekspertów,spełniająswąodpowiedzialność;udzi-elająporad,zaopatrzeniaifinansowania.

Głównymcelemjestzachowywanieindywidualnychcechbudynków,zespołówicałegomi-asta.

Prywatneśrodkifinansowe,nawetwpowiązaniuzułatwieniamipodatkowymi, rzadkowys-tarczająnarenowację,anawetmodernizacjęwyszczególnionychbudynkówzgodnieześcisły-miprzepisami.

Pozaoficjalnympotwierdzeniemiwyszczególnieniem,należyudowodnić,żeobiektjestwar-tyzachowaniaorazżezaplanowanedziałaniasązgodnezprzepisamidotyczącymiochronyzabytków.

Właściciel(prywatny)jestzależnywdużymstopniuodwładzlokalnych,gdyżichzatwierdze-niejestwarunkiemwstępnymdladalszychdziałań.

31

CHORWACJARIJEKA

32

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - CHORWACJA

Poziom krajowy

Ustawodawstwo i instytucje na poziomiekrajowym ponoszą główną odpowiedzial-ność za ochronę dziedzictwa kulturowego.Finansowanie na poziomie krajowym jestściślezwiązanezrejestremdziedzictwakul-turowego Republiki Chorwacji, ponieważdziedzictwokulturowenatej liściemapier-

wszeństwowfinansowaniu,atakżedziedzi-ctwokulturowewinstytucjachpaństwowych– muzeach, archiwach, bibliotekach … Bez-pośredniefinansowaniekrajoweprzechodziprzezurzędyochrony,którepodlegająMinis-terstwuKultury,leczsąpołożonewmiastachChorwacji.

Regionalny

Powiaty i miasta chorwackie nie mają au-tonomii do ustanawiania prawa, leczmogąwprowadzać swe własne przepisy, zasady i

strategiczne dokumenty, które muszą byćzgodnezprawemkrajowym.

Poziom lokalny

Samorząd lokalny jest odpowiedzialny zaudzielanie pozwoleń na lokalizację, pozwo-leń na budowę, potwierdzeń opracowańdotyczących działek, przeprowadzanie ins-

pekcjitechnicznychbudynkóworazwystawi-anie pozwoleń oraz innych aktówodnośniewdrożenia planowania fizycznego i doku-mentówbudowlanychwmieście.

Główne podmioty i ich rola

MinisterstwoKultury

MinisterstwoBudownictwaiPlanowaniaFizycznego

WydziałRegionalny

MiastoRijeka

33

USTAWODAWSTWO - CHORWACJA

POZIOM KRAJOWY

Prawo dotyczące ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego

Prawodotycząceochrony izachowaniadzi-edzictwakulturowego reguluje rodzajedzi-edzictwakulturowego,ochronędziedzictwakulturowego, obowiązki i prawa właścicielidziedzictwa kulturowego, sposoby ochronyi zachowania dziedzictwa kulturowego,wykonywanie prac dotyczących ochrony izachowania dziedzictwa kulturowego, wy-

konywaniepracadministracyjnych i inspek-cyjnych,praca i zakresChorwackiegoUrzę-du ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego,finansowanieochrony izachowaniadziedzi-ctwakulturowego,atakżeinnekwestiedo-tyczące ochrony i zachowania dziedzictwakulturowego.

Ustawa Planowania Fizycznego

DziedzictwokulturowejestreprezentowaneprzezUstawęPlanowaniaFizycznegonakil-ku poziomach. Artykuł 2 tej ustawy poda-je pierwszy poziom, jako aktywa kulturowezawarte

w planowaniu przestrzennym. Drugi pozi-omtowłączeniedóbrkulturowychdocelów

planowania przestrzennego (Art. 6), zasadzrównoważonego rozwoju przestrzennego(Art. 10) i doskonałości budowlanej. TrzecipoziomzawieraodniesieniedoRejestruNi-eruchomości Kulturowych Republiki Chor-wacji jako kategoria specjalna dóbr, gdychodziowłączeniedoplanówprzestrzeny-nych(Art.36).

Prawo Budowlane

Prawo Budowlane zawiera dobra kulturo-wew kilku segmentach. Pierwszy segmentodnosi się do odchyleń od podstawowych

wymagań budowlanych, co dotyczy dóbrkulturowych wpisanych do Rejestru DóbrKulturywRepubliceChorwacji(Art.16).

34

STRATEGIE - CHORWACJA

Strategia rozwoju Powiatu Primorje-Gorski Kotar

Podsumowanie

Część działań skierowanych na poprawękonkurencyjności małych i średnich pr-zedsiębiorstw, tworzenie możliwości doinwestowania i rozwoju struktury przedsię-

biorczości.Możliwejakomodelfinansowania(szczególniewkontekściedziałańIII.6iIV.6,w połączeniu z rozwojemwysp, wybrzeża iPowiatuGorskiKotar)

Strategia rozwoju Miasta Rijeka

Podsumowanie

Rewitalizacja dziedzictwa przemysłowegoi technicznego Miasta Rijeka zgodnie z

możliwościamifinansowymi

Oczekiwane działania

1) ochrona(poprzezocenęzagrożenia,listępriorytetówipracęwykonywanąwposzczególnychlokalizacjach)

2) opracowanieplanuzarządzanialokalizacjamibędącymiwłasnościąMiastaRijeka

3) współpracazwłaścicielamilokalizacji,niebędącymiwłasnościąMiasta

Rijeka,którejcelemjestrewitalizacjaizarządzanie

4) postaraniesięodostępdlamieszkańcówiturystów

5) współpracazpodmiotamiztakichdziedzinjaknauka,przemysłykreatywneiprzedsiębiorczość

WNIOSKI - CHORWACJA

Ustawadotyczącaochronyizachowaniadziedzictwakulturowegoniepodajeżadnychodnie-sieńdokwestiizarządzaniadziedzictwemkulturowym.Taustawaregulujeprzypadkikoncesji,wktórychsamorządykrajowe,lokalneiregionalnesąwłaścicielemobiektówdziedzictwakul-turowegoorazobowiązkizarządzaniainstytucjipublicznej,którajestwłaścicielemobiektówdziedzictwakulturowego.Nawetwtychprzypadkach,taustawaniewyjaśniamodeliimetodzarządzania.

MiastoRijekawybrałoponownewykorzystaniadziedzictwakulturowegojakojedenzeswychcelówstrategicznych,cozostałouznaneprzezwydziałturystycznyMiastaRijekawStrategicz-nymPlanieRozwojuTurystykiKulturalnejorazprzezPowiatwjegoplaniestrategicznym.

Przepisydotyczącedziedzictwakulturowegoniedotycząposzczególnychrodzajówdziedzi-ctwakulturowego,iwzwiązkuztymrównieżdziedzictwaprzemysłowego.Treśćtejustawy,którawwąskimzakresiedotyczydziedzictwaprzemysłowego,obejmujeokreśleniedziedzi-ctwaprzemysłowegojakonieruchomedziedzictwoprzemysłowe.

Brakujesystematycznegoiwszechstronnegopodejściadorewitalizacjidziedzictwaprzemy-słowego,wrazz jednolitymplanemrealizacji, funkcjonowania,planemfazrewitalizacjioraz–cojestnajbardziejistotne–planemzarządzania,atakżerealistycznymplanemfinansowym,któryprzewidywałbymetodyfinansowaniaizrównoważonyrozwójposzczególnychprzestr-zeniiprojektów.

35

SŁOWENIALUBLANA

36

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - SŁOWENIA

Poziom krajowy

Ochrona dziedzictwa kulturowego jestwspomniana w Konstytucji Słoweńskiej i wzwiązkuztymmawysokąidealnąwartość.

Państwo Słowenia, reprezentowane głów-nie przez Ministerstwo Kultury, zarządzadotacjami przeznaczonymi na ochronę dzi-edzictwakulturowego.Ogólnierzeczbiorąc,poziomkrajowybierzegłównąodpowiedzi-alność za finansowanie ochrony dziedzict-

wakulturowego.Państwofinansujekrajoweinstytucje publiczne, programy publiczneinstytucji pozarządowych oraz projekty oznaczeniudlacałejSłowenii.

Ogólnie, ustawodawstwo jest ustanowionena poziomie krajowym oraz zarówno kra-jowy,jakilokalnypoziomsąodpowiedzialnezajegowdrożenie,zgodniezichjurysdykcją.

Poziom lokalny

Wzwiązkuztym,żepaństwoniejestpodzi-elone na regiony, urzędy miejskie działająjako podstawowe jednostki samorządu lo-kalnego.Napoziomie lokalnym, finansowa-

nie ochrony dziedzictwa kulturowego jestopartenalokalnychprogramachkultury,leczfunduszesąbardzoograniczone.

Główne podmioty i ich rola

Ministerstwo Kultury (Zarząd DziedzictwaKulturowego) jest odpowiedzialne za reali-zację polityki kulturalnej oraz zapewnienieochrony dziedzictwa, we współpracy z iny-nymi ministerstwami i władzami miejskimi.Nadzoruje również krajowe bazy danych isystemyinformacyjnedotyczącezabytkówidziedzictwakulturowego.

Ministerstwo Środowiska i Planowania Pr-zestrzennego

To Ministerstwo przygotowuje prawa, stra-tegie i inne instrumenty w dziedzinie pla-nowaniaprzestrzennegoibudownictwa.

InstytutOchronyDziedzictwaKulturowego

jest odpowiedzialny za zadania admi-nistracyjne, zajmuje się identyfikacją,ewaluacjąidokumentowaniemdziedzictwa,przygotowaniem propozycji dotyczącychrejestracjidziedzictwa iwyznaczaniazabyt-ków,przygotowaniem

imonitoringiemplanówzachowaniaiprojek-tówrenowacji,badaniamiarcheologicznymi,działaniami edukacyjnymi oraz czynności-ami promocyjnymi. Instytut zalecawarunkii udzielapozwoleńdotyczących interwencjinadziedzictwienieruchomym.

WładzeMiejskie

wyszczególniają ważne lokalne zabytki, po-dejmujądecyzjenatematochronydziedzi-ctwawprocesieplanowaniaprzestrzennego,przydzielają środki finansowe, wyznaczajązabytki o znaczeniu lokalnym i korzystają zprawpierwokupupodczassprzedażyzabyt-kówoznaczeniu lokalnym.Władzemiejskiemogąrównieżrealizowaćprzekazanepańst-wowe zadania administracyjne, które od-nosząsiędorozwojumiasta.

37

USTAWODAWSTWO - SŁOWENIA

POZIOM KRAJOWY

Ustawa o Ochronie Dziedzictwa Kulturowego (2008)

Ta Ustawa określa nieruchome, ruchome iżywe dziedzictwo kulturowe. Określa usta-nowienie ochrony, interwencje, użytkowa-nie, zarządzanie i inne działania dotyczącedziedzictwa, takie jak prawo pierwokupu iwywłaszczenie, finansowanie przedsięwzięćdotyczącychspecjalnejochrony,rejestrowa-nieidokumentowanie,ochronadziedzictwa

wplanach rozwojowych, zadaniapubliczny-ch urzędów ochrony, wdrożenie czynnościochrony na podstawie tytułów własności iumów,atakżedziałaniaspecjalnejochrony,rola instytucji pozarządowych w zakresieochronyorazinspekcjeisankcjewprzypad-kunaruszeń.

Ustawa o Egzekwowaniu Interesu Publicznego w Dziedzinie Kultury, przyjęta w 2002 roku

Wtychprzepisach regulowany jest związekpomiędzy państwemawładzamimiejskimiwdziedzinie kultury.Planowana jestochro-na przeznaczonego użytkowania lokali kul-turalnych będących własnością publiczną,

utrzymanie publicznej infrastruktury kul-turowejorazpodniesieniestatusuwarunkówprzestrzennychdla czynności kulturalnych iartystycznych.

Ustawa o Partnerstwie Publiczno-Prywatnym

Ogólnie, ta Ustawa reguluje cele i zasadyinwestycjiprywatnychwprojektypublicznei/lub publiczne współfinansowanie projek-

tów prywatnych, które są w interesie pub-licznym.

Ustawa o Budownictwie

Ta ustawa reguluje warunki dotyczące bu-dowy wszystkich konstrukcji. W przypad-ku, gdy budynek jest chroniony zgodnie zprzepisami regulującymi ochronę dziedzi-

ctwa kulturowego, prace muszą być pr-zeprowadzane we współpracy z organemodpowiedzialnym za ochronę dziedzictwakulturowego.

STRATEGIE - SŁOWENIA

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Krajowy Program dla Kultury na lata 2014-2017 to główny instrument strategiczny doplanowania rozwojupolitykikulturalnej.Po-mimo tego, że program skupia się główniena zapewnieniu formalnych warunków do

jegowdrożenia,torównieżstarasięwyzna-czyćdziałania,któreskutecznieodpowiedząnagłównewyzwaniasektorakulturyorazpr-zemysłówkultury,wliczającochronędziedzi-ctwakulturowego.

38

Działania

Przygotowanie programów poprawy świa-domości na temat znaczenia dziedzictwakulturowego, a także zapewnienie dostęp-nościdziedzictwakulturowegodlawszystki-chgrupodwiedzających

Programy pedagogiczne i kształcenia us-tawicznegowmuzeach

Zaktualizowane ramy branżowe, prawne ifinansowe dla zintegrowanego zachowaniadziedzictwakulturowego

Umocnienie badań i innowacji naukowychi technologicznych dotyczących wykorzys-taniapotencjałutradycyjnychtechnikipro-duktów, w celu wytworzenia nowych pro-duktówiusług

Finansowanie

Krajowyfunduszbudżetowy Dotacje Programu Operacyjnego doWdrożeniaPolitykiSpójnościUE2014-2020

POZIOM LOKALNY

Podsumowanie

Zrównoważona Strategia Miejska dla Mias-taLublanawlatach2014-2020,atakżePlanWdrożenia Zrównoważonej Strategii Miejs-kiej toprzykład lokalnychwysiłków ipolity-ki.StrategicznecelerozwojuMiastaLublanazmierzają do zachowania już rozpoznanejjakościżyciawmieścieorazumocnieniako-niecznych działań rozwojowych stosownych

do czasów, w których żyjemy. To obejmujezachowanie dziedzictwa kulturowego. Stra-tegiaRozwojuKulturalnegowMieścieLubla-na2016-2019zawierarównieżrozdziałdoty-czącyochronydziedzictwakulturowego.Do2019 roku, przewidywane jest zarządzaniearcheologicznymdziedzictwemkulturowymnaszerszymobszarzemiasta.

Działania

Ta strategia zawiera 46 projektów priory-tetowych i 85 (innych) projektów. Wdroże-nielubrenowacjazrównoważonychstruktururbanistycznych na obszarach ze znaczną

utratą funkcjonalności, w szczególności wprzypadkunieużytkówzdużąilościąwolny-chlokali.

Finansowanie

Funduszelokalne,krajoweieuropejskie

WNIOSKI - SŁOWENIA

Dziedzictwokulturowetoistotnyczynnikwrozwojuspołecznym,ekonomicznym,środowis-kowym,terytorialnymikulturalnympoprzezdziałania,któretworzyistrategie,któreleżąujegopodstaw.Wzwiązkuztym,wymagane jestzintegrowanepodejściekoncentrującesięnazachowaniu,ochronieipromocjidziedzictwanapoziomielokalnym,krajowymimiędzy-narodowym. Biorąc pod uwagę fakt, że finansowanie kultury przez Europejskie FunduszeStrukturalneiInwestycyjnewlatach2014-2020jestbardzoograniczone,kwotadotacjipańst-wowychzmniejszysiędramatyczniewnastępnych latach.Wzwiązkuztym,zalecasię,abysłoweńskastrategianarodowegodziedzictwakulturowegopoprawiławspółpracępomiędzyMinisterstwamiaWładzamiMiejskimi.

39

POLSKAWARSZAWA I BYDGOSZCZ

40

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - POLSKA

Poziom krajowy \ Poziom regionalny

Rola państwa jako podmiotu odpowiedzial-negozaochronędziedzictwakulturowegowy-nikaznajwyższegoprawaPolski.Wramachar-tykułu5Konstytucji,RzeczpospolitaPolskamachronić dziedzictwo narodowe. Państwo jestwspółodpowiedzialne ze swoimi obywatelamizafinansowaniedziedzictwakulturowego.

Współpraca pomiędzy państwem a jegoobywatelami (działającymi jako osoby pry-watne lubpodmiotyz trzeciegosektora, tj.organizacjepozarządowe)jestcelemifund-amentempaństwaorazstanowiramyorga-nizacyjneochronydziedzictwakulturowego.

Poziom lokalny

Na poziomie lokalnym, dziedzictwo kul-turowe jest chronione iponowniewykorzy-stywane zgodnie z polityką radymiejskiej iprezydentamiasta.

WmieścieWarszawa,należyuwzględnićstanprawnybudynkudziedzictwakulturowegopr-

zedjegowykorzystaniemnacelekulturalne.

Nacjonalizacja nieruchomości w Warszawiepo IIwojnie światowejmawdalszymciąguwpływ na zadanie przekazywania nowychfunkcji irewitalizacjęstarychbudynkówhis-torycznych.

Główne podmioty i ich rola

Można ustalić dwa poziomy wśród podmi-otów ochrony dziedzictwa kulturowego:krajowy i regionalny.Kompetencjewojewó-

dztwa, takie jak inspekcjazabytków,możnaprzekazaćwpewnymzakresiezpoziomure-gionalnegonapoziomlokalny.

Postępowanie administracyjne Postępowanie przed sądami administracyjnymi

I instancja Odwołanie II instancja I instancja II instancja

centralny Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

niezadowolona strona może poprosić organ o ponowne rozpatrzenie sprawy i w takim przypadku będą miały zastosowanie przepisy dotyczące odwołania się od decyzji

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

The administrative court Najwyższy Sąd Administracyjny

regio-nalny

Wojewoda odwołanie od decyzji wydanej w pierwszej instancji

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

The administrative court Najwyższy Sąd Administracyjny

lokalny Prezydent Miasta

odwołanie od decyzji wydanej w pierwszej instancji

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

The administrative court Najwyższy Sąd Administracyjny

41

USTAWODAWSTWO - POLSKA

POZIOM KRAJOWY

Ustawa z 23 lipca 2003 roku o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami

TaUstawa zawiera zamknięty katalog formochronydziedzictwa.Państwo jestodpowi-edzialnezaochronę iopiekęnaddziedzict-wem kulturowym w ramach Polskiej Kons-tytucji. Państwo jest współodpowiedzialnezeswoimiobywatelamizafinansowanieza-sobów kulturowych. Dotacje finansowe sądostępnenatrzechpoziomach:centralnym,regionalnym i lokalnym. Tapolityka zapew-niawspółpracępomiędzypaństwemapod-

miotamizsektoraprywatnego(obywateleiorganizacjepozarządowe).

Dotacjemożnaprzyznaćwwartościod50%do 100% całkowitych kosztówprocesu ren-owacjiirestauracji(rozdział8Ustawy).Oso-ba (właściciel lub posiadacz) musi zgłosićspecjalnepodaniezodpowiedniądokumen-tacją.Występująlokalneprogramydotyczą-ceudzielaniawsparciafinansowegowopar-ciuouchwałęradymiasta.

Ustawa z 27 marca 2003 roku

o planowaniu i zagospodarowaniu przestr-zennymPolitykaprzestrzennanapoziomiekrajowym, regionalnym i lokalnym powinna

uwzględnićkwestiedotycząceochronydzi-edzictwakulturowego i nowoczesnegodzi-edzictwakulturowego.

Ustawa z 19 grudnia 2008 roku o partnerstwie publiczno-prywatnym

Ta Ustawa sugeruje wykonywanie zadańpublicznych we współpracy z podmiota-miprywatnymi.Ta inicjatywapubliczna jestrealizowana na podstawie współpracy po-międzypodmiotamizzarównosektorapub-

licznegojakisektoraprywatnego(Art.4,5).W niektórych przypadkach (budownictwoi autostrady) wymagane są ułatwienia dlapartnerówprywatnych.Tonieodnosisiędozadańkulturalnych.

Ustawa z 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane

Minister zezwala na odejście od przepisówtechnicznych i budowlanych po uzyskaniupozytywnej opinii od wojewódzkiego kon-

serwatorazabytkówwodniesieniudobudy-nkówwpisanychdorejestruzabytków.

Ustawa z 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

Podmioty prowadzące działalność kultural-ną, jak określono w art. 3, mogą otrzymaćdotacjenawdrożeniezadańpaństwa.

42

STRATEGIE - POLSKA

Ochrona i opieka nad zabytkami

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

Ten program obowiązuje dla lat 2014-2017.Jest on przyjęty przez Radę Ministrów, cojest wymagane zgodnie z postanowieniem

podanym w Ustawie o Ochronie Zabytkówi Opiece nad Zabytkami. Głównym celemprogramu jest „Wzmocnienie roli dziedzict-wakulturowegoorazzachowaniezabytkówhistorycznych2rozwojupotencjałukultural-negoikreatywnegoPolaków”.

Działania

Wdrożenie Programu Krajowego będzieprzeprowadzane w ramach środków finan-sowych pochodzących z budżetu państwa.Dofinansowaniezadańprowadzącychdoza-

bezpieczenia, zachowania i utrwalenia sub-stancjizabytku.Dofinansowanianieprzewi-dujesięnaadaptację,przebudowęobiektówzabytkowychlubichznaczącąrekonstrukcję.

Finansowanie

Finansowanie krajowe w okresie realizac-ji programu: 26.037.205,00 PLN. Minimalnakwotadofinansowania 25.000PLN. Średniook. 300.00 PLN. Dotacja do 50% wartościnakładów potrzebnych do wykonania prac.W przypadku zabytków o nadzwyczajnejwartości historycznej, artystycznej i nauko-

wej, lub wymagających kompleksowej ek-spertyzyiinterwencjitechnologicznej,sumawspółfinansowania może pokryć do 100%wydatków. Jeżeli stan zachowania zabytkuwymaga niezwłocznego podjęcia prac do-tacjamożebyćudzielonadowysokości100%nakładównawykonaniepraclubrobót.

POZIOM REGIONALNY – Województwo Mazowieckie

Podsumowanie

Brak aktualnego programu. Ten program działał poprzednio jako „Wojewódzki Program Ochrony Zabytków Historycznych w latach 2012-2015”.

Dotacjenapracekonserwatorskie,restaura-torskielubrobotybudowlaneprzyobiekta-chwpisanychdorejestruzabytków.

Działania

Strategieregionalnewdziedzictwiekulturowym

Finansowanie

Funduszebudżetuwojewództwa

43

POZIOM LOKALNY – Miasto Stołeczne Warszawa

Podsumowanie

Brak aktualnego programu. Poprzednio obowiązywał: Program Ochrony Zabyt-ków Historycznych dla Miasta Stołecznego Warszawy na lata 2010-2014.

Dotacjenapracekonserwatorskie,restaura-torskielubrobotybudowlaneprzyobiekta-chwpisanychdorejestruzabytków.

Działania

Współfinansowaniepracnadzabytkaminieruchomymi,programdotacji

Finansowanie

Funduszebudżetumiasta

POZIOM REGIONALNY – Województwo Kujawsko-Pomorskie

Podsumowanie

Program Opieki nad Zabytkami Województ-wa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2017-2020

Cel strategiczny określony w StrategiiRozwojuWojewództwaKujawsko-Pomorski-egodoroku2020 PlanModernizacji2020+Tożsamość

i dziedzictwo będzie realizowany poprzeznastępująceceleoperacyjne:

- zachowaniedziedzictwamaterialnego;

- zachowaniedziedzictwaniematerial-nego;

- wzrostświadomościspołecznejdlaochronydziedzictwakulturowego;

- wzrostkonkurencyjnościregionu.

Działania

Dotacje na prace konserwatorskie, resta-uratorskie lub roboty budowlane przy za-bytkach wpisanych do rejestru zabytków,

położonych na obszarzeWojewództwa Ku-jawsko-Pomorskiego. Dotacje przyznawanecorocznienawniosek.

Finansowanie

Dotacja

Dotacjado50%wartościnakładówpotrzeb-nychdowykonaniaprac.Wprzypadkuzabyt-ków o nadzwyczajnej wartości historycznej,artystycznej i naukowej, lub wymagającychkompleksowejekspertyzyiinterwencjitech-

nologicznej, sumawspółfinansowaniamożepokryć do 100% wydatków. Jeżeli stan za-chowania zabytku wymaga niezwłocznegopodjęcia prac dotacja może być udzielonadowysokości100%nakładównawykonaniepraclubrobót.

44

POZIOM LOKALNY – Miasto Bydgoszcz

Podsumowanie

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Bydgoszczy na lata 2017-2020

Programokreślacele,kierunkidziałańizada-nia stojące przez jednostka samorządu te-rytorialnegona rzeczzachowaniaochrony iopiekinadzabytkami,którepowinnybyćre-alizowanewramachaktywnejpolitykiGminywzakresieutrwalania i zarządzaniadziedzi-ctwemkulturowym

wokreślonymczasie.Wyodrębniono3prio-rytetyprogramu,wtymm.in.:

- rewaloryzacjadziedzictwa

kulturowegojakoelementuspołeczno-gospodarczegoBydgoszczy,

- ochronaiświadomekształtowaniekrajobrazukulturowegoBydgoszczy,

Dotacjamożezostaćudzielonaosobiefizy-cznej lubjednostceorganizacyjnejposiada-jącejtytułprawnydozabytkuwpisanegodorejestrunatereniemiastaBydgoszczy.Dofi-nansowaniemożezostaćudzielone

wwysokoścido50%nakładówkoniecznychnawykonanieprackonserwatorskich,resta-uratorskichlubrobótbudowlanych.

Działania

Współfinansowaniepracnadzabytkaminieruchomymi,programdotacji

Finansowanie

Budżetmiasta

Polityka rozwoju regionalnego

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego w latach 2010-2020

Ten dokument podaje cele regionalnej po-litykirozwoju,wliczająctedotycząceobsza-rówwiejskichimiejskich.Wspomaganiegos-

podarkiniskoemisyjnej,ochronaśrodowiska,łagodzenie i adaptacja do zmian klimatu,transport i bezpieczeństwo energetyczne,inwestycjewzdrowieiochronędziedzictwakulturowego.

Działania

Te projektymogą dotyczyć projektów kul-turalnych i kreatywnych do przeprowadza-nia przez małe i średnie przedsiębiorstwa,a także promocja innowacyjnych rozwiązańdotyczących ochrony dziedzictwa kulturo-

wego.Wsparciebędzierównieżdostarczanew celu „rewitalizacji” terenów miejskich wramach różnych form ich rozwoju,wliczającrenowację oraz często adaptację zabytkówwcelupełnieniaprzeznienowychfunkcji.

Finansowanie

Fundusze budżetu państwa / Źródłapochodzące z alokacji dla Polski z budżetu

UEnalata2014-2020

45

POZIOM REGIONALNY – Województwo Mazowieckie

Podsumowanie

Strategia Rozwoju Województwa Ma-zowieckiego do 2030 roku

Ten dokument określił ramowy programdlakulturyidziedzictwa:wykorzystaniepo-

tencjału dziedzictwa kulturowego, a takżecech środowiska naturalnego dla rozwojuekonomicznego regionu i poprawy jakościżycia.

Działania

Poprawaatrakcyjnościregionudlaturystówpoprzez zwrócenie uwagi na środowiskonaturalne i dziedzictwo kulturowe regionu;rozpowszechnianie kultury i kreatywnych

działań; promowanie miast jako ośrodkówdziałań kulturalnych; wspomaganie rozwojuprzemysłów kreatywnych; wykorzystaniedziedzictwakulturowegowbiznesie.

Finansowanie

Maksymalna wartość współfinansowania: 5milionóweurocałkowitychkosztów.Projekty

będąwybranepoichoceniezgodniezpro-cedurąkonkursunaprojekt.

POZIOM LOKALNY – Miasto Stołeczne Warszawa

Podsumowanie

Strategia rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020 roku

Wdziedziniekulturyidziedzictwa,głównymcelemjestpoprawastatusu

irozwójkapitałukulturowegomiasta.

Umocnienie poczucia tożsamości wśródmieszkańców poprzez zachowanie tradyc-ji, rozwój kultury i promowanie działalnościspołecznej.

Umocnienie tradycji Miasta StołecznegoWarszawy

Działania

Współfinansowaniepracnadzabytkaminieruchomymi,programdotacji

Finansowanie

Zgodniezfunduszamirocznychbudżetówmiasta

46

POZIOM REGIONALNY – Województwo Kujawsko-Pomorskie

Podsumowanie

Strategia Rozwoju Województwa Ku-jawsko-Pomorskiego do roku 2020 Plan Modernizacji 2020+

Założenia dotyczące ochrony i zachowaniadziedzictwakulturowego,zawartezostaływ

celustrategicznymtożsamośćidziedzictwo.Będąonerealizowanezapomocąpięciukie-runkówdziałań,wtymm.in.zachowanieorazpromocja dziedzictwa kulturowego i przy-rodniczegoregionu;

POZIOM LOKALNY – Miasto Bydgoszcz

Podsumowanie

Strategia rozwoju Bydgoszczy do 2030 roku

W dziedzinie kultury i dziedzictwa kulturygłównym celem jest wzmocnienie i rozwójkapitałukulturowegomiasta.

Cel operacyjny: Stworzenie warunków dlarozwoju kultury oraz ochrona dziedzictwakulturowego.

Działania

Dofinansowaniepracnadzabytkaminieruchomymi,programdotacji.

Finansowanie

Budżetjednostkisamorząduterytorialnego

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Uzupełnienie Krajowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 ze strategicznym celem wyrównania rozwoju kultury w regionach.

Rozwójpolskichsektorówkulturowychikre-atywnych zarządzanych przez Ministerstwo

orazpoprawa ich konkurencyjności, stymu-lującejróżneinicjatywy.

a) działaniaedukacyjneb)budowanieplatformisieciwspółpracyc) badaniad) tworzenieproduktu

Działania

Rewitalizacja wybranych zdegradowanychczęścidzielnic,wliczającte

oznaczeniuhistorycznym,do2020roku

Finansowanie

Środkibudżetowepaństwa,udziałwłasnybeneficjentówwprojekcie.

47

POZIOM REGIONALNY – Województwo Mazowieckie

Podsumowanie

Strategia Rozwoju Kultury w Województwie Mazowieckim w latach 2015-2020

W ramach tej strategii, będą rozwijane

mechanizmy do wspierania działańkulturalnych i udziału społecznego wkulturze.

POZIOM LOKALNY – Miasto Stołeczne Warszawa

Podsumowanie

Program Rozwoju Kultury w Warszawie do 2020 roku

Głównymcelemtegoprogramujestrozwójkulturywróżnychformach.

Rozwój nieograniczonej kreatywności i roz-szerzenieofertykulturalnej,której towarzy-szyrozwójinfrastrukturykulturowej.

Zwiększenieudziałuwkulturzewśródmiesz-kańcówWarszawy.

TworzeniewizerunkuWarszawyjakoeuropej-skiegomiasta kultury, które kształtuje swąwspółczesnątożsamośćidoceniaswewłas-nekorzeniekulturowe.

POZIOM LOKALNY – Miasto Bydgoszcz

Podsumowanie

Strategia Rozwoju KulturyMiasta Bydgosz-czy na lata 2017-2026 powstała dziękiwspółpracy samorządu miasta, twórców,animatorów,przedstawicielibydgoskichins-tytucji kultury, szkół wyższych i organizacjipozarządowych.Strategiawyznaczanajważ-niejszeceleikierunkirozwojubydgoskiejkul-

turyorazwskazujesposobyichrealizacji.

Obywatelskastrategiarozwojukultury.Mas-terplandlarozwojukulturywBydgoszczynalata 2013-2020. Dokument ten to założeniado uaktualnienia polityki kulturalnej mias-ta do 2020 r. Priorytety:m.in. kreatywność,rewitalizacja,tożsamość.

WNIOSKI - POLSKA

ModelwłasnościzabytkówruchomychwpisanychdorejestruzabytkówopisanychwUstawieoOchronieZabytkówiOpiecenadZabytkamitoidealnymodel.Wpraktyce,realizacjaprawawłasnościjesttrudnadonadzorowaniaimożnanawettwierdzić,żeochronawłasnościzapew-nionawUstawiejestraczejiluzoryczna.Gdyspołeczeństwostajesiębardziejświadomepo-trzebytakiejochronyitaświadomośćrozprzestrzeniasięnawszystkiepoziomy(regionalny,krajowyimiędzynarodowy),rzeczywistaochronazabytkówmożebyćzdecydowaniełatwiej-szadoosiągnięcia.

Niestety,model partnerstwapubliczno-prywatnego nie jest dość powszechnywPolscewdziedziniekultury.Jednakżejestonwciążpostrzeganyjakonarzędziedoprzyszłychinicjatywwsektorzekultury.

Zperspektywyprojektuwaloryzacjidziedzictwakulturowego,najważniejszedziedzinystrate-giczneProgramuRozwojuKulturyto„Dziedzictwo-tożsamość–społeczeństwo”i„Kreatyw-nośćjakomotorrozwoju”.

48

REPUBLIKA CZESKA MIASTO UŚCIE NAD ŁABĄ

49

ZAKRES INSTYTUCJONALNY - REPUBLIKA CZESKA

Poziom krajowy

Ochrona zabytków narodowych będzie re-alizowana przez organy ochrony zabytkównarodowych,tj.MinisterstwoKultury,władzeregionalneiurzędymiejskiezrozszerzonymikompetencjami.

MinisterstwoKulturybędziecentralnymor-

ganemadministracjipaństwowejdlazabyt-kówkulturowychwRepubliceCzeskiej.

Ministerstwo Kultury przygotuje prognozyi strategie oraz sporządzi długoterminoweperspektywy rozwoju Ochrony ZabytkówNarodowych.

Poziom lokalny

Władze regionalne realizują zadania państ-wawochroniedziedzictwa,chybażenależąone do jurysdykcjiMinisterstwa Kultury lubRząduRepublikiCzeskiej.Władzeregionalneprzyjmująkoncepcjęwspomaganiaochronynarodowego dziedzictwa kulturowego wregionie w oparciu o centralną koncepcjęOchronyDziedzictwaNarodowegoprzyjętąprzezMinisterstwoKultury.

Władzemiejskieprowadząochronędziedzi-ctwanaswymtereniewoparciu

ocentralnąkoncepcjęOchronyDziedzictwaprzyjętyprzezMinisterstwoKultury.Władzemiejskie sprawująopiekęnad lokalnymi za-bytkami kulturowymi oraz kontrolę nadwłaścicielamizabytkówkultury.

Główne podmioty i ich rola

Władze ochrony dziedzictwa narodowegoto Ministerstwa Kultury, władze regionalnei władze miejskie. Instytucją profesjonalnąjestInstytutDziedzictwaNarodowego.

Ministerstwo Kultury to centralny urządochronyDziedzictwaNarodowego.

InspekcjaZabytków jestustanowionaprzezMinisterstwojakocentralnainstytucjakont-roli.

Instytut Dziedzictwa Narodowego tonajwiększa organizacja finansowana przezMinisterstwoKulturyRepublikiCzeskiej.Zos-tałaustanowionaprzezMinisterstwoKultury1 stycznia 2003 roku.W ramachaktualnychpraw, powierzono jej wiele specjalistyczny-chzadańdotyczącychochronydziedzictwapaństwowego. Instytut pomaga osobomzajmowaćsiębudynkamihistorycznymiorazopiekujesięzamkami,dworkami ipałacamibędącymiwposiadaniupaństwa.

50

USTAWODAWSTWO - REPUBLIKA CZESKA

POZIOM KRAJOWY

Statut Nr 20/1987 Coll., o Ochronie Zabytków Narodowych (wraz z poprawkami)

TenStatutregulujezabytkikulturowe,naro-dowezabytkikulturowe,obszaryzabytkówistrefyzabytków.

CelemtejUstawyjeststworzeniewszechst-ronnych warunków w celu dalszego umoc-nienia funkcji politycznych, organizacyjny-ch, kulturalnych i edukacyjnych państwa

w ochronie zabytków kulturowych, ich za-chowania,zapewnieniadonichdostępuorazich prawidłowego użytkowania, aby mogłyone odegrać rolęw rozwoju kultury, sztuki,nauki i edukacji, w kształtowaniu tradycji ipatriotyzmu,atakżewestetycznejedukac-ji ludzi pracujących, przyczyniając sięw tensposóbdodalszegorozwojuspołeczeństwa.

Statut Nr 183/2006 Coll., o Planowaniu Miejskim i Krajowym oraz Kodeksie Budowlanym (Ustawa Budowlana)

Zadaniem planowania miejskiego i krajo-wego jest w szczególności ustalenie i oce-na warunków obszaru, jego wartości przy-

rodniczych, kulturalnych i cywilizacyjnych, atakże stworzenie warunków do ochrony wramachspecjalnychprzepisów.

Statut Nr 134/2016 Coll. o Umowach Publicznych i Umowach Koncesyjnych

UstawodawstwodotycząceUmówKoncesyjnych,któreumożliwiarealizacjęprojektówPPP

Rozporządzenie Wykonawcze Ministerstwa Kultury Nr 66/1988 Coll. wdrażające statut Nr 20/1987 Coll. o Ochronie Zabytków Narodowych

Teprzepisyokreślajądalszeszczegółydoty-czącezobowiązańiobowiązkówpodanychw

statucieNr20/1987Coll.

STRATEGIE - REPUBLIKA CZESKA

POZIOM KRAJOWY

Podsumowanie

Programy dotacji są prowadzone przezMi-nisterstwoKultury,którepodajewarunkidlaaplikantów.

Program Awaryjny, Wsparcie Odnowienia

Programu Zabytków Kulturowych, Wspar-cieProgramuZabytkówUNESCO,ProgramOdtworzeniaMiejskichObszarówZabytkówiStrefZabytków,ProgramOdtworzeniaWiej-skichObszarówZabytkówiStrefZabytków

Finansowanie

Budżetpaństwa Ulga podatkowa dla właścicieli i nabywcówzabytków kultury zgodnie ze statutem586/1992Coll.opodatkudochodowym

51

POZIOM REGIONALNY

Podsumowanie

Koncepcja Rozwoju Kultury i Ochrony Za-bytków w regionie miasta Uście nad Łabą 2014-2020

TenprogramjestopartynaStatucie20/1987

oOchronieZabytkówNarodowych,Zasada-ch Finansowania funduszu rozwoju regionumiastaUścienadŁabą,cozatwierdziłaRadaRegionalna Regionu Uście nad Łabą dnia01.28.2009.

Działania

Wizjeiceleochronyzabytkówkulturyijejfinansowanie

Finansowanie

Minimalnakwotadotacji to 30.000CZKdlajednegoprojektuwjednymroku.

Maksymalna kwotadotacjiwynosi 70% cał-kowitychkosztówkwalifikowalnych.

Wprzypadkurenowacjizabytkukultury,do-tacja może wynosić do 100% całkowitychkosztówkwalifikowalnych.

WNIOSKI - REPUBLIKA CZESKA

Ochrona dziedzictwa kulturowego jest regulowana głównie Statutem Nr 20/1987 Coll. oOchronieZabytkówNarodowych(wrazzpoprawkami).Tenstatuttoaktualnieobowiązująceprzepisy,któreokreślająochronęzabytkówkulturyiinnychobiektów.WwielumiejscachtenStatutujestprzestarzały,lecznowyprojektustawyprzygotowanyprzezMinisterstwoKultury,przeznaczonydocałkowitejzamianystatutunr20/1987Coll.,niebyłzatwierdzonyprzezPar-lamentlatem2017roku.Wpaździerniku2017rokuodbyłysięwyborypowszechneilostegonowegoprojektuprzestałbyćjasny,zewzględunanowychczłonkówParlamentuinowegoMinistraKultury.

Właścicielopiekujesięzabytkiemnaswójwłasnykoszt.Prywatniwłaścicielemogąpoprosićopomocfinansową,którajestzapewnianaprzezwładzeregionalneimiejskiezichbudżetupouzyskaniupodaniaodwłaściciela.Władzeregionalneimiejskiemogąrównieżuruchomićlokalneprogramydotacji.

Ministerstwo Kultury prowadzi kilka programów dotacji dla właścicieli zabytków, takie jakProgramAwaryjny,WsparcieOdnowieniaProgramuZabytkówKulturowych,WsparcieProg-ramuZabytkówUNESCO,ProgramOdtworzeniaMiejskichObszarówZabytków i StrefZa-bytków,ProgramOdtworzeniaWiejskichObszarówZabytkówiStrefZabytków.Sąonefinan-sowanezbudżetupaństwa.

52

PODSUMOWANIEUSTAWODAWSTWA I STRATEGII

53

PRZEGLĄD ZAKRESÓW INSTYTUCJONALNYCH

Włochy – Genua / Mediolan

PoziomKrajowyprzezMiBACTbierzegłównąodpowiedzialność zamiejsca będące włas-nościąpaństwa; natomiast regiony imiastazamiejscalokalne.

WłoskieMinisterstwoDziedzictwa iDziałal-ności Kulturalnej oraz Turystyki sporządzakodeks główny dziedzictwa kulturowego,któryregulujekażdyaspekttegosektora.

Węgry - Pecz

Ochrona i utrzymanie dziedzictwa kulturo-wego to odpowiedzialność dzielona przezwieleróżnychkrajowychinstytucjirządowy-ch.

Zaidentyfikację,ewidencjonowanie,ochronęirozwójlokalnie zbudowanych zabytkówod-powiedzialnesąwładzemiejskie.

Niemcy – Norymberga

NarodowyRządNiemiecogrywazasadniczotylkorolęwspółfinansowania.

Ochronadziedzictwakulturowegoto jednoznajważniejszychzadańkrajówzwiązkowych

(poziomregionalny).

Wszystkiezapytania,prośbyofinansowanieiplanowaniemusząbyćnajpierwzałatwianenapoziomielokalnym.

Chorwacja - Rijeka

Poziomkrajowyjestgłównieodpowiedzialnyzaochronęiustawodawstwodotyczącedzi-edzictwakulturowego.

Poziom regionalny sporządza przepisy, po-

lityki i strategiczne dokumenty zgodnie zprawemkrajowym.

Samorząd lokalny jest odpowiedzialny zawystawianiepozwoleń,nadzóriwdrożenia.

Słowenia – Lublana

PaństwoSłoweniazarządzadotacjamiprzez-naczonyminaochronędziedzictwakulturo-wego.Państwofinansujekrajoweinstytucjepubliczne, programy publiczne organizacjipozarządowychiprojekty.

Państwo nie jest podzielone na regiony.Władze miejskie działają jako podstawowelokalne jednostki samorządu. Fundusze sąznacznieograniczonenapoziomielokalnym.

Polska – Warszawa / Bydgoszcz

Poziomkrajowybierzegłównąodpowiedzi-alność za ochronę i ustawodawstwo doty-czącedziedzictwakulturowego.

Poziom regionalny sporządza przepisy, po-

lityki i strategiczne dokumenty zgodnie zprawemkrajowym.

Samorząd lokalny jest odpowiedzialny zawystawianiepozwoleń,nadzóriwdrożenia.

Republika Czeska - Miasto Uście nad Łabą

Ministerstwo Kultury to centralny urządochronydziedzictwanarodowego.Inspekto-ratZabytkówzostałzałożonyprzezMinister-stwojakocentralnainstytucjakontrolna.

Władzemiejskieprowadząochronędziedzi-ctwanaswymtereniewoparciuocentralnąkoncepcję Ochrony Dziedzictwa Narodo-wegoprzyjętąprzezMinisterstwoKultury.

54

PRZEGLĄD USTAWODAWSTWA

Włochy – Genua / Mediolan

Kodeks krajowy zawiera przepisy dotyczą-ceużytkowaniaiponownegowykorzystaniadziedzictwa kulturowego oraz organizujepomocfinansową,publicznąiprywatną.Tenkodeks to „fundamentalne normy”, które

regulujądziedzictwokulturowe, leczwystę-pują również inne, bardziej specyficzne pr-zepisywkilkuaspektach.

Przepisyregionalnewyznaczajągłównecelewzarządzaniudziedzictwemkulturowym.

Węgry - Pecz

UstawaLXIVoochroniedziedzictwakulturo-wego.

Zgodnie z tą ustawą, dziedzictwo budow-lane powinno być przypisane do poziomu

międzynarodowego, krajowego i lokalnego,a także powinno być odpowiednio utrzy-mywane, chronione, użytkowane i prezen-towane.

Niemcy – Norymberga

Regionalna “Bawarska UstawaOchrony Za-bytków” to podstawa prawna dla ochronydziedzictwakulturowegowkrajuBawaria.

Reguluje obowiązki i przeznaczenie orazjakie działania wymagają zatwierdzenia iwspółfinansowania.

Chorwacja - Rijeka

„Ustawaoochronie i zachowaniudziedzict-wakulturowego”regulujerodzaje,działania,

prace i finansowanie ochrony dziedzictwakulturowegowChorwacji.

Słowenia – Lublana

Ustawa o Ochronie Dziedzictwa Kulturo-wegoz2008roku,któraokreślanajważniej-szeprocedurydotycząceochronydziedzict-wakulturowegojestnajważniejsząustawąwtymkontekście.

Inne szczegóły legislacyjne dotyczące tejkwestiimożnaznaleźć,np.wUstawieoPart-nerstwiePubliczno-PrywatnymiPrawieBu-dowlanym.

Polska – Warszawa / Bydgoszcz

UstawaoOchronieZabytków iOpiecenadZabytkami to przepisy krajowe, które zawi-erają zamknięty katalog form ochrony dzi-edzictwa.

Taustawa jestwspomagana „Ustawąopla-nowaniu i zagospodarowaniu przestrzeny-nym”, “ Ustawą o Partnerstwie Publicz-no-Prywatnym” i „Ustawąoorganizowaniu iprowadzeniudziałalnościkulturalnej”

Republika Czeska - Miasto Uście nad Łabą

Ochronadziedzictwakulturowegojestregu-lowanagłównieStatutemNr20/1987Coll.oOchronieZabytkówNarodowych.Tenstatutto aktualnie obowiązujące przepisy, które

określająochronęzabytkówkultury.Wwielumiejscach ten Statut jest przestarzały, leczjestnowyprojektustawyprzygotowanypr-zezMinisterstwoKultury.

55

PRZEGLĄD STRATEGII

Włochy – Genua / Mediolan

Ochrona i użytkowanie dziedzictwa kul-turowego

Prawo musi znaleźć równowagę pomiędzyinicjatywąekonomiczną,aochronądziedzi-ctwa kulturowego. Biorąc to pod uwagę, a

takżeprzepisyikodeksdziedzictwakulturo-wego, włoscy ustawodawcy starają się in-terweniowaćwkażdymaspekcie. Jednymzgłównychcelówprzepisówregionalnychjestnacisknauznanierolisektoraprywatnego.

Węgry - Pecz

Ochrona dziedzictwa kulturowego, ogólne spotkanie 37 / 2002

Dekretsporządzonyprzezradęmiejskąwy-

szczególnia obiekty dziedzictwa, które sąpodlokalnąochronąorazprzeznaczaokreś-loneśrodkinawsparcie.

Niemcy – Norymberga

Program Wartościowych, Krajowych Zabyt-ków Kultury (od 1950 roku)

Wytycznedotycząceudzielaniafunduszynaochronęzabytków

Ochronadziedzictwakulturowegowrozwojumiast(StädtebaulicherDenkmalschutz)

Wytycznedotyczącepromocjirozwojuurba-nistycznego

Chorwacja - Rijeka

Strategia rozwoju Powiatu Primorje-Gor-ski Kotarw celupoprawykonkurencyjnościmałychiśrednichprzedsiębiorstw

Strategia rozwoju Miasta Rijekawcelurewi-talizacjidziedzictwaprzemysłowego i tech-nicznego

Słowenia – Lublana

Krajowy Program dla Kultury na lata 2014-2017 togłówny instrument strategicznydoplanowaniarozwojupolitykikulturalnej.

Zrównoważona Strategia Urbanistyczna dlaMiastaLublanaw latach2014-2020toprzy-kładlokalnychwysiłkówipolityki.

Polska – Warszawa / Bydgoszcz

Krajowyprogramochronyzabytkówiopiekinadzabytkami(2014–2017)

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego(2010–2020)iRozwojuKultury(2004–2020)

StrategiaRozwojuWojewództwaMazowiec-kiego

Strategia rozwojuMiasta StołecznegoWar-

szawyiRozwojuKulturywWarszawie2020

Strategia Rozwoju Województwa Kujaws-ko-Pomorskiegodo roku2020PlanModer-nizacji2020+

StrategiarozwojuBydgoszczydo2030roku

Strategia Rozwoju KulturyMiasta Bydgosz-czynalata2017-2026

Republika Czeska - Miasto Uście nad Łabą

Programy dotacji są prowadzone przezMinisterstwo Kultury, które podaje warunkidlaaplikantów.

KoncepcjaRozwojuKulturyiOchronyZabyt-kówwregionieUścienadŁabą2014-2020

56

WNIOSKI I ZALECENIA

57

OGÓLNE WNIOSKI

Każdemiastopartnerskieprzekonałosię,żedziedzictwokulturowetoistotnyczynnikwroz-wojuspołecznym,ekonomicznym,środowiskowym,terytorialnymikulturalnympoprzezdzia-łania,któretworzyistrategie,któreleżąujegopodstaw.Wzwiązkuztym,wymaganejestzintegrowanepodejściekoncentrującesięnazachowaniu,ochronie, rewitalizacji ipromocjidziedzictwanapoziomielokalnym,krajowymimiędzynarodowym.

Wwielukrajach,większośćprogramów,atakżeprzydziałśrodkówfinansowychskupiająsięnazachowaniuważnychzabytkówkultury.Naszebadaniawskazują,żenależyzwrócićwiększąuwagęnamożliwąadaptacjęnieużytkowanychbudynkówwkontekścieochronydziedzictwakulturowego.

Wielebudynków,któresąobecniezabytkamiarchitektonicznymi,wzbogacanasześrodowis-kożyciowetylkodlatego,żezostałyoneodnowionena inneformyużytkowaniapoutracieichpierwotnejfunkcji.Budynkihistorycznetowartościowepozycjedziedzictwa,nietylkopodwzględemunikalności,wartościartystycznejiichfunkcji,jakoświadkówhistorii,leczrównieżpodwzględemmożliwej użyteczności. Adaptacja jest uzasadniona i koniecznaw aspekcieekologicznymiekonomicznym.Wszczególności,rozbiórkabudynkówocharakterzezabyt-kowympowodujenietylkonieodwracalneszkodykulturalne,leczstanowirównieżkonkretnestratymaterialne.

Todlategoważnejestżądanieipromowanienowegowykorzystanianieużytkowanychbudy-nkówdziedzictwa,którejużniesąpotrzebnewichoryginalnejfunkcji.Budynkihistorycznebyły ibędą rewitalizowanewcałejEuropiezprzeznaczeniemnahandel,przemysł iusługi,takiejakmuzea,miejscakulturyispotkań,przedszkolaiklubymłodzieżowe.Wtymmiejscu,przemysłykreatywneikulturowetojedneznajważniejszychgraczypodwzględemponow-negowykorzystania,gdyżtworząonewzrostekonomicznyiinnowacji.Ponadto,generująonedużezapotrzebowanienaprzestrzeńroboczą.

Byłobyniezwyklepożądaneposiadaniekrajowejstrategiiodnośnieadaptacjinieużytkowany-chbudynkówdziedzictwakulturowego,któratworzywarunkidozrównoważonejwspółpracypomiędzy różnymi sektorami, takimi jakprzemysły kulturowe, turystyka, edukacja, nauka isektorprywatny.Tastrategiaułatwiadostępdo interesującychobiektówizapewniaśrodkifinansowedorewitalizacji.

W tym samym czasie, zadaniem politycznym powinno być zwiększenie świadomości wspołeczeństwie dotyczącej wartości dodanej nowego wykorzystania zabytków, tworząc wzwiązkuztymakceptacjęspołecznądlakoncepcjiprzekształceń.

Towymagausystematyzowanego,zdecentralizowanegopodejściadowdrożeniategorodza-juprojektu.Lokalnebiurokoordynacyjnemogłobyinicjować,planować,sterowaćizapewniaćzrównoważonyrozwójfinansowanychprojektówpomiędzystosownymilokalnymiwydziałamiiinnymisektorami.Ponadto,powinnoonołączyćwłaścicieliiplanistówprojektówzinwesto-rami,atakżewskazywaćmożliweformyfinansowejpomocyrządowejwprzejrzystysposób.

Ustawodawstwo dotyczące ochrony dziedzictwa powinno być przystosowane do potrzebrewitalizacji.Toobejmuje,dlaprzykładu,specjalneuwzględnieniebudynkówdziedzictwapr-zemysłowego,wktórychprodukcjajużniebędzierealizowana.Ichrozmiarirodzajnarzucająspecjalnewymagania.

58

Podczasplanowaniaadaptacji,wystąpiąpozornienierozwiązywalnekonfliktypomiędzyprze-pisamiplanowania,takimijakochronaprzeciwpożarowa,drogiewakuacji,izolacjaakustycznaioszczędnośćenergii,aprzepisamidotyczącymiochrony,którychcelemjestzachowanieory-ginalnejkonstrukcji.

Starannaodbudowaiszacunekdladziedzictwahistorycznegomusistanowićnadrzędnąza-sadę,leczmusibyćrównieżmiejscenaaspektkreatywnypodczaswdrażaniadziałańremon-towych.Zachowanierównowagipomiędzyochronąarewitalizacjąwydajesięjednymzgłów-nychzadańdlawszystkichzaangażowanychstron.

59

SPECJALNE ZALECENIA DOTYCZĄCE PROJEKTÓW WALORYZACJI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Jesttrudnoprzekazaćnadrzędne,wiążącezaleceniadotyczącedziałania,gdyżzarządzaniedziedzictwemkulturowymtobardzowrażliwytemat,któryróżnisięwznacznymstopniuwposzczególnychkrajach.

Wzwiązkuztym,abyzrealizowaćkoncepcjeprzekształceńwyszczególnionychbudynkówwzrównoważonysposób,kierownicyprojektówmusząbyćbardzodobrzeobeznanizwytycz-nymiobowiązującymiwichkraju,regionieimieście,pogłębiaćswąwiedzę,rozmawiaćzeks-pertamii–przedewszystkim–zaangażowaćsięwintensywnąsiećwspółpracyizwiększyćświadomośćspołeczeństwa.

W odniesieniu do kompleksowego planowania procesu ponownegowykorzystania, należyuwzględnićnastępującepunkty:

1. Sprawdzićstatusprawnyitytułwłasnościdobudynku

Czybudynekstanowiwłasnośćpaństwa,czyjestwłasnościąprywatną?Jakirodzajochro-nyzabytkubędzieobowiązywać?Czyjestonwpisanycałościowo,czytylkoczęściowodorejestruzabytków?Czyktokolwiekmajakiekolwiekroszczeniadobudynku?

2. Sprawdzićstaniwartośćbudynku

Podczastegoprocesu,należyrównieżuwzględnićwartośćartystyczną,historycznąinau-kowądlaprzyszłychpokoleń.

3. Wysunąćpropozycjedoodpowiedzialnychwładzochronyzabytków

Przedprzeprowadzeniemrozmowyzwładzami,należystworzyćwyraźnąwizjęisprawdzićmożliwesposobywykorzystania,restrykcjeiwymaganepozwolenia.

4. Sporządzićplanbiznesowyprzypomocyprofesjonalistów

Udział w szkoleniach, analiza i optymalizacja kosztów, integracja i przyłączenie dodat-kowychmodeli biznesowychw celu finansowania krzyżowego,wymiana doświadczeń zinnyminajlepszymimodelamipraktycznymi

5. Wykorzystaniedomaksimumsieciwspółpracyregionalnejikrajowejwcelupromocjipro-jektu

Platformy kultury, zrzeszenia turystyczne, fundacje i zrzeszenia do ochrony zabytków,stowarzyszenialokalne,stowarzyszeniadzielnicowe,prasa,instytucjeedukacyjne,muzea,uczelnie wyższe, kluby biznesu, zrzeszenia przemysłów kulturowych, zrzeszenia osóbwykonującychpracęnawłasnyrachunek,zrzeszeniabiznesowe

PORADNIK STRATEGICZNY