poradnik dla rodziców dziecka z niepełnosprawnością

PORADNIK

DLA RODZICÓW DZIECKA

Biblioteczka dla Osób Niepe∏nosprawnych

Z NIEPE¸NOSPRAWNOÂCIÑ

Stan prawny na dzieƒ 1 grudnia 2008 r.

Autor: Ewa Âwiàtkowska, Anna PuszkarskaOpracowanie redakcyjne: Dorota StarzyƒskaKorekta: Ewa Kniazio∏uckaOpracowanie i przygotowanie do druku: Magdalena BorekAutorzy rysunków:Agata Hardy okładka, Jagoda Szczepaniak s. 1, Anna Jagacka s. 8, Łukasz Lipski s. 10, Krzysztof Białoskórski s. 12, Wiktoria Młynarczyk s. 17, Wiktoria Szpiegowska s. 22, Adrian Grzymski s. 29, Michalina Cieliƒska s. 31, 54.

Serdecznie dzi´kujemy dzieciom z Gminnego Przedszkola „Fantazja” nr 28 we Wrocławiu za wykonanie ilustracji.

© Copyright by Stowarzyszenie Przyjació∏ Integracji

Wydanie I

Publikacja jest bezp∏atna

Wszelkie prawa zastrze˝one. Ka˝da reprodukcja lub adaptacja ca∏oÊci lub cz´Êci niniejszej publikacji, i to niezale˝nie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej, nagraƒ fonograficznych itp.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-89681-65-2

Wydawca: Stowarzyszenie Przyjació∏ Integracji, ul. Dzielna 1, 00-162 Warszawa

Projekt finansowany ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych oraz m.st. Warszawy

PORADNIK DLA

RODZICÓW DZIECKA

Z NIEPE¸NOSPRAWNOÂCIÑEwa Âwi´tkowska, Anna Puszkarska

Stan prawny na dzieƒ 1 grudnia 2008

SPIS TREÂCI

Wst´p ................................................................................................................................. 5

I Orzekanie o niepe∏nosprawnoÊci dziecka ..................................................... 6Wymagane dokumenty ............................................................................................... 7Wydanie orzeczenia..................................................................................................... 8Tryb odwo∏awczy......................................................................................................... 9

II Leczenie i rehabilitacja ...................................................................................... 10Leczenie za granicà ................................................................................................... 11Turnusy tehabilitacyjne i senatoria......................................................................... 14Turnusy rehabilitacyjne dla osób z niepe∏nosprawnoÊcià.................................... 14 Leczenie uzdrowiskowe ............................................................................................ 15

III Dofinansowanie na zakup sprz´tu ortopedycznego

i Êrodków pomocniczych ................................................................................... 17Dofinansowanie z NFZ .............................................................................................. 17Dofinansowanie z PCPR ............................................................................................ 17Dofinansowanie z PFRON ......................................................................................... 18

IV Dofinansowanie likwidacji barier funkcjonalnych

dla indywidualnych osób z niepe∏nosprawnoÊcià.................................... 18

V Programy celowe PFRON, z których mogà skorzystaç dzieci........... 19

VI Edukacja dzieci z niepe∏nosprawnoÊcià .................................................... 25Przedszkole i szko∏a................................................................................................... 26Nauczanie indywidualne........................................................................................... 27Bezp∏atny dowóz do szko∏y...................................................................................... 28

VII Uprawnienia pracownicze i emerytalne rodziców

dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià ...................................................................... 28Urlopy wychowawcze .............................................................................................. 28Zniesienie wczeÊniejszej emerytury ...................................................................... 30

VIII Ulgowe przejazdy kolejà i autobusami .................................................... 31

IX Wydawanie kart parkingowych.................................................................... 34

X Âwiadczenia rodzinne na rzecz dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià ...... 35Zasi∏ek rodzinny i dodatki do tego zasi∏ku .......................................................... 35Zasi∏ek piel´gnacyjny i Êwiadczenie piel´gnacyjne..............................................40Przyznawanie Êwiadczeƒ ........................................................................................ 42

XI Ulgi podatkowe ................................................................................................... 45

XII Ubezw∏asnowolnienie pe∏noletniego dziecka i jego skutki .............. 48Orzeczenie ubezw∏asnowolnienia ......................................................................... 49Skutki ubezw∏asnowolnienia ca∏kowitego............................................................ 50Skutki ubezw∏asnowolnienia cz´Êciowego........................................................... 52

XIII Podstawa prawna ........................................................................................... 54

Urodzenie dziecka z niepe∏nospraw-noÊcià, mimo coraz doskonalszychurzàdzeƒ diagnostycznych, w prze-wa˝ajàcej liczbie przypadków dotykarodziców niespodziewanie i jest dlanich wielkim szokiem.Niestety wcià˝ zdarzajà si´ sytuacje,kiedy to – opuszczajàc szpital po uro-dzeniu dziecka – rodzice nie uzyskujàw∏aÊciwych, szczegó∏owych informa-cji o konsekwencjach danego scho-rzenia oraz o miejscach, gdzie mogàotrzymaç pomoc. Cz´sto, chwytajàcsi´ ka˝dej mo˝liwoÊci, rodzice tracàniepotrzebnie czas, energi´ i pienià-dze na dzia∏ania, które nie okazujà si´skuteczne.W systemie pomocy osobom z nie-pe∏nosprawnoÊcià i ich rodzinom,który jest ca∏y czas w trakcie organi-zacji, trudno wskazaç jedynà s∏usznàdrog´. Jednak na pewno warto:1. Poszukaç najbli˝szego oÊrodkawczesnej interwencji (OWI). TakieoÊrodki mogà byç organizowane m.in.w przedszkolach, szko∏ach podstawo-wych i poradniach psychologiczno--pedagogicznych. Cz´sto sà one orga-nizowane przez fundacje i stowarzy-szenia dzia∏ajàce na rzecz osób z nie-pe∏nosprawnoÊcià.W oÊrodku wczesnej interwencji ro-dzice mogà znaleêç oparcie i specja-listycznà pomoc dla swoich dzieciw wieku od 0 do 7 lat. OÊrodki obej-mujà opiekà dzieci urodzone z cià˝yryzyka, powik∏anego porodu, z wa-

dami genetycznymi i wrodzonymi,z opóênieniem umys∏owym, niepe∏-nosprawnoÊcià ruchowà itp.W sk∏ad zespo∏ów w oÊrodkachwchodzà: pedagog specjalny, psy-cholog, logopeda i inni specjaliÊciw zale˝noÊci od potrzeb zg∏aszajà-cych si´ dzieci.Do zadaƒ zespo∏u nale˝y:• pomoc w ustaleniu wielospecjali-

stycznej diagnozy i harmonogra-mu dzia∏aƒ

• nawiàzanie wspó∏pracy z zak∏a-dem opieki zdrowotnej lub oÊrod-kiem pomocy spo∏ecznej w celuzapewnienia dziecku rehabilitacji,terapii lub innych form pomocystosownie do jego potrzeb

• udzielanie pomocy w zakresiekszta∏towania postaw i zachowaƒpo˝àdanych w kontaktach z dziec-kiem

• udzielanie instrukta˝u w zakresiepracy z dzieckiem

• pomoc w przystosowaniu warun-ków w Êrodowisku domowymdo potrzeb dziecka.

OÊrodki te organizujà niekiedy grupywsparcia i prowadzà warsztaty dla ro-dziców. Wykazy istniejàcych w ró˝-nych regionach oÊrodków wczesnejinterwencji mo˝na znaleêç w interne-cie, np. na stronach: www.sluzbazdro-wia.pl lub www.psouu.org.pl (stro-na internetowa Polskiego Stowarzy-szenia na Rzecz Osób z UpoÊledze-niem Umys∏owym).

5Wst´p

Wst´p

W pierwszej kolejnoÊci koniecznejest potwierdzenie faktu niepe∏no-sprawnoÊci dziecka. Dzieci, które nie ukoƒczy∏y 16. roku˝ycia, zaliczane sà do osób z niepe∏-nosprawnoÊcià, je˝eli majà naruszo-nà sprawnoÊç fizycznà lub psychicz-nà o przewidywanym okresie trwaniapowy˝ej 12 miesi´cy, z powodu wadywrodzonej, d∏ugotrwa∏ej choroby lubuszkodzenia organizmu, powodujàcàkoniecznoÊç zapewnienia im ca∏kowi-tej opieki lub pomocy w zaspokajaniupodstawowych potrzeb ˝yciowych

w sposób przewy˝szajàcy wsparciepotrzebne osobie w danym wieku. Do stanów chorobowych, które uza-sadniajà koniecznoÊç sta∏ej opiekilub pomocy dziecku, nale˝à:• wady wrodzone i schorzenia o ró˝-

nej etiologii prowadzàce do niedo-w∏adów, pora˝enia koƒczyn lubzmian w narzàdzie ruchu, upoÊle-dzajàce w znacznym stopniu zdol-noÊç chwytnà ràk lub utrudniajàcesamodzielne poruszanie si´

• wrodzone lub nabyte ci´˝kie choro-by metaboliczne, uk∏adu krà˝enia,

2. Dowiedzieç si´ o najbli˝sze porad-nie rehabilitacyjne lub specjalistycz-ne w zale˝noÊci od konkretnegoschorzenia dziecka3. Poszukaç kontaktu ze stowarzy-szeniami, fundacjami dzia∏ajàcymina rzecz dzieci z niepe∏nosprawno-Êcià oraz oddzia∏em TowarzystwaPrzyjació∏ Dzieci4. Ustaliç czy w najbli˝szej okolicyfunkcjonujà grupy wsparcia dla ro-dziców o podobnym do naszego pro-blemie (og∏oszenia o takich grupachmo˝na znaleêç np. w przychodniachrejonowych, przedszkolach i szko-∏ach, poradniach psychologiczno-pe-dagogicznych)5. Rozejrzeç si´ w naszej miejscowo-Êci, czy nie ma rodziców o podob-nym do naszego problemie (cz´storodzice mówià, ˝e wiele cennych in-

formacji o wyborze lekarzy specjali-stów, sprz´tu ortopedycznego, tur-nusach rehabilitacyjnych, dofinanso-waniach itp. uzyskali od innych ro-dziców)6. Wyszukaç na stronie: www.pfron.org.pl dane adresoweOÊrodków Informacji dla Osób Nie-pe∏nosprawnych w danym woje-wództwie.

Rodzice dziecka z upoÊledzeniemumys∏owym powinni tak˝e nawià-zaç kontakt z ko∏em Polskiego Sto-warzyszenia na Rzecz Osób z UpoÊle-dzeniem Umys∏owym (PSOUU). PSO-UU jest organizacjà pozarzàdowà,niedochodowà i samopomocowà. Re-prezentuje ono interesy, wypowiadasi´ i dzia∏a na rzecz i w imieniu osóbz upoÊledzeniem umys∏owym.

6 Poradnik dla rodziców dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià

I Orzekanie o niepe∏nosprawnoÊci dziecka

!

7Orzekanie o niepe∏nosprawnoÊci dziecka

oddechowego, moczowego, pokar-mowego, uk∏adu krzepni´cia i inneznacznie upoÊledzajàce sprawnoÊçorganizmu, wymagajàce systema-tycznego leczenia w domu i okreso-wo leczenia szpitalnego

• upoÊledzenie umys∏owe, poczàw-szy od upoÊledzenia w stopniuumiarkowanym

• psychozy i zespo∏y psychotyczne • zespó∏ autystyczny• padaczka z cz´stymi napadami lub

wyraênymi nast´pstwami psycho-neurologicznymi

• nowotwory z∏oÊliwe i choroby roz-rostowe uk∏adu krwiotwórczegodo 5 lat od zakoƒczenia leczenia

• wrodzone lub nabyte wady narzà-du wzroku powodujàce znaczneograniczenie jego sprawnoÊci, pro-wadzàce do obni˝enia ostroÊciwzroku w oku lepszym do 5/25 lub0,2 wed∏ug Snellena po wyrówna-niu wady wzroku szk∏ami korek-cyjnymi, lub ograniczenie pola wi-dzenia do przestrzeni zawartejw granicach 30 stopni

• g∏uchoniemota, g∏uchota lub obu-stronne upoÊledzenie s∏uchu niepoprawiajàce si´ w wystarczajà-cym stopniu po zastosowaniu apa-ratu s∏uchowego lub implantu Êli-makowego.

Niepe∏nosprawnoÊç (w odniesieniudo dzieci, które nie ukoƒczy∏y 16. ro-ku ˝ycia – bez okreÊlania jej stopnia)stwierdzajà powiatowe zespo∏ydo spraw orzekania o niepe∏nospraw-noÊci. Taki zespó∏ powo∏uje i odwo∏u-je starosta, po uzyskaniu zgody woje-wody. Powiatowy zespó∏ dzia∏ajàcy

w mieÊcie na prawach powiatu mo˝ebyç nazwany „miejskim zespo∏emdo spraw orzekania o niepe∏nospraw-noÊci”.

Uwaga!W przypadku choroby dziecka, rodzi-ce cz´sto uznajà fakt jego niepe∏no-sprawnoÊci za oczywisty i nie wyma-gajàcy dodatkowego potwierdzenia.Jednak˝e warunkiem korzystaniaprzez dziecko (i jego rodziców)z wielu uprawnieƒ przewidzianychprzepisami prawa jest stwierdzenieniepe∏nosprawnoÊci dziecka przezpowiatowy zespó∏ do spraw orzeka-nia o niepe∏nosprawnoÊci. Z tegowzgl´du celowe jest jak najwcze-Êniejsze za∏atwienie tej sprawy.

Wymagane dokumentyW celu uzyskania orzeczenia o nie-pe∏nosprawnoÊci dziecka (do 16. ro-ku ˝ycia) wymagane jest:• z∏o˝enie pisemnego wniosku o wy-

danie orzeczenia o niepe∏nospraw-noÊci przez przedstawiciela usta-wowego dziecka, czyli rodziców(na odpowiednim druku)

• przed∏o˝enie zaÊwiadczenia lekar-skiego o aktualnym stanie zdrowiadziecka, wystawionego przez leka-rza leczàcego (na odpowiednim dru-ku – takie zaÊwiadczenie jest wa˝neprzez 30 dni od daty wystawienia)

• do∏àczenie informacji przedstawi-ciela ustawowego dziecka o zakre-sie sprawowanej opieki i piel´gna-cji (na odpowiednim druku)

• do∏àczenie dokumentów medycznychpotwierdzajàcych uszkodzenie spraw-

noÊci organizmu dziecka (tj. kart in-formacyjnych z pobytów w szpitalu,badaƒ specjalistycznych itp.)

• do∏àczenie zaÊwiadczenia lekar-skiego o niemo˝noÊci przybyciadziecka na posiedzenie sk∏adu orze-kajàcego – w sytuacji d∏ugotrwa∏ejlub nie rokujàcej poprawy chorobyuniemo˝liwiajàcej osobiste przyby-cie (na odpowiednim druku).

Wezwanie do stawienia si´ w zespo-le powinno zostaç dor´czone niepóêniej ni˝ na 2 tygodnie przed ter-minem posiedzenia.

Pami´taj!• W posiedzeniu sk∏adu orzekajàcego

uczestniczy obowiàzkowo przedsta-wiciel ustawowy wraz z dzieckiem.Niestawienie si´ w wyznaczonym ter-minie na posiedzeniu powoduje pozo-stawienie sprawy bez rozpoznania

• Jednak˝e w sytuacji, gdy dziecko niemo˝e uczestniczyç w posiedzeniusk∏adu orzekajàcego z powodu d∏u-gotrwa∏ej albo nie rokujàcej popra-wy choroby, uniemo˝liwiajàcej oso-biste stawiennictwo, potwierdzonejzaÊwiadczeniem lekarskim, badanielekarskie mo˝e zostaç przeprowa-dzone w miejscu pobytu dziecka

• Je˝eli przewodniczàcy sk∏adu orze-kajàcego uzna posiadanà doku-mentacj´ medycznà za wystarcza-jàcà do wydania oceny stanu zdro-wia, opinia mo˝e byç wydana bezbadania lekarskiego dziecka.

Wydanie orzeczeniaWydanie orzeczenia o niepe∏no-sprawnoÊci powinno nastàpiç nie

póêniej ni˝ w ciàgu miesiàca od dniaz∏o˝enia wniosku, a w przypadkuspraw szczególnie skomplikowanych– nie póêniej ni˝ w ciàgu 2 miesi´cyod tej daty. Terminy te nie majà zasto-sowania w przypadkach, gdy przed-stawiciel ustawowy wraz z dzieckiemnie stawi si´ na posiedzenie sk∏aduorzekajàcego i usprawiedliwi swojànieobecnoÊç na posiedzeniu sk∏aduorzekajàcego w terminie 14 dni.W sytuacji, gdy przedstawiciel usta-wowy usprawiedliwi nieobecnoÊçdziecka na posiedzeniu sk∏adu orze-kajàcego, przewodniczàcy zespo∏uwyznacza nowy termin posiedzenia.

Orzeczenie zespo∏u do spraw orzeka-nia o niepe∏nosprawnoÊci zawieram.in.:• ustalony przez zespó∏ stopieƒ nie-

pe∏nosprawnoÊci – u osób po 16.roku ˝ycia lub ustalonà niepe∏no-


Rys. Ania J.

!

sprawnoÊç – w przypadku osóbprzed 16. rokiem ˝ycia

• ustalonà przyczyn´ niepe∏no-sprawnoÊci (orzeczenie mo˝e za-wieraç wićej ni˝ jeden, ale niewićej ni˝ 3 symbole przyczyn nie-pe∏nosprawnoÊci, które wp∏ywajàna zaburzenie funkcji organizmu)

• wskazania dotyczàce: – odpowiedniego zatrudnienia – szkolenia (w tym specjalistycznego) – zatrudnienia w zak∏adzie aktyw-

noÊci zawodowej – uczestnictwa w terapii zajćiowej – zaopatrzenia w przedmioty orto-

pedyczne i Êrodki pomocnicze – korzystania z systemu Êrodowisko-

wego wsparcia w samodzielnej eg-zystencji

– koniecznoÊci sta∏ej lub d∏ugotrwa-∏ej opieki lub pomocy innej osobyw zwiàzku ze znacznie ograniczo-nà mo˝liwoÊcià samodzielnej eg-zystencji

– koniecznoÊci sta∏ego wspó∏udzia∏una co dzieƒ opiekuna dzieckaw procesie jego leczenia, rehabili-tacji i edukacji

– spe∏niania przez osob´ niepe∏no-sprawnà przes∏anek, z którymiwià˝e si´ mo˝liwoÊç uzyskaniakarty parkingowej przez osobó obni˝onej sprawnoÊci ruchowej

– okreÊlenie okresu na jaki zosta∏owydane (stopieƒ niepe∏nospraw-noÊci danej osoby orzeka sińa czas okreÊlony lub na sta∏e, jed-nak˝e niepe∏nosprawnoÊç dzieckaorzeka si´ zawsze na czas okreÊlo-ny, ale nie d∏u˝szy ni˝ do ukoƒcze-nia przez dziecko 16. roku ˝ycia)

– pouczenie o odwo∏aniu przys∏ugu-jàcym od orzeczenia.

Uwaga!Poszczególne symbole przyczyn nie-pe∏nosprawnoÊci oznaczajà:01-U – upoÊledzenie umys∏owe02-P – choroby psychiczne03-L – zaburzenia g∏osu, mowy i cho-

roby s∏uchu04-O – choroby narzàdu wzroku05-R – upoÊledzenie narzàdu ruchu06-E – epilepsja07-S – choroby uk∏adu oddechowego

i krà˝enia08-T – choroby uk∏adu pokarmowego09-M – choroby uk∏adu moczowo-

-p∏ciowego10-N – choroby neurologiczne11-I – inne, w tym schorzenia: endo-

krynologiczne, metaboliczne,zaburzenia enzymatyczne, cho-roby zakaêne i odzwierzće, zeszpecenia, choroby uk∏adukrwiotwórczego.

Orzeczenie o niepe∏nosprawnoÊciwydaje si´ na piÊmie przedstawicie-lowi ustawowemu dziecka w termi-nie 14 dni od dnia posiedzenia sk∏a-du orzekajàcego lub przesy∏a je prze-sy∏kà pocztowà (za zwrotnym po-twierdzeniem odbioru). Wydanieorzeczenia nie podlega op∏acie.

Tryb odwo∏awczyOd orzeczenia o niepe∏nosprawnoÊciprzys∏uguje prawo do wniesienia od-wo∏ania. Przedstawiciel ustawowydziecka mo˝e wnieÊç – w terminie14 dni od daty odebrania orzeczenia

9Orzekanie o niepe∏nosprawnoÊci dziecka

Kolejnym wa˝nym zagadnieniem sàkwestie zwiàzane z leczeniem i reha-bilitacjà dziecka z niepe∏nosprawno-Êcià. Dzieci i m∏odzie˝, bez wzgl´duna status materialny i bez wzgl´duna uprawnienia z tytu∏u ubezpiecze-nia zdrowotnego ich rodziców/opie-kunów, powinny mieç zapewnionàbezp∏atnà opiek´ zdrowotnà, obej-mujàcà zapobieganie chorobom, wy-krywanie chorób, leczenie oraz zapo-bieganie niepe∏nosprawnoÊci. Prak-tyka wyglàda jednak nieco inaczej.

G∏ównym adresatem ubiegania si´o finansowanie leczenia i rehabi-litacji jest Narodowy Fundusz Zdro-wia, ze Êrodków odprowadzanychprzez ka˝dego ubezpieczonego. Jed-nak trudna sytuacja ekonomicz-na zak∏adów opieki zdrowotnej po-woduje ograniczenia w dost´pnoÊcido Êwiadczeƒ zdrowotnych, d∏ugieoczekiwanie na ich wykonanie oraznieuwzgl´dnianie na listach refun-dowanych preparatów tych najno-woczeÊniejszych i najbardziej sku-

o niepe∏nosprawnoÊci – odwo∏aniedo wojewódzkiego zespo∏u do spraworzekania o niepe∏nosprawnoÊciza poÊrednictwem powiatowe-go/miejskiego zespo∏u, który wyda∏orzeczenie. Powiatowy zespó∏, którywyda∏ orzeczenie, jest obowiàzanyprzes∏aç odwo∏anie wraz z aktamisprawy do wojewódzkiego zespo∏u,w terminie 7 dni od dnia otrzymaniaodwo∏ania. Jednak˝e w przypadku,gdy powiatowy zespó∏ uzna, ˝e od-wo∏anie zas∏uguje w ca∏oÊcina uwzgl´dnienie, wydaje orzecze-nie, w którym uchyla albo zmieniazaskar˝one orzeczenie.

Od orzeczenia wojewódzkiego ze-spo∏u do spraw orzekania o niepe∏-nosprawnoÊci przys∏uguje odwo∏a-nie do rejonowego sàdu pracy i ubez-pieczeƒ spo∏ecznych – w terminie 30

dni od dnia dor´czenia orzeczenia.Odwo∏anie wnosi si´ za poÊrednic-twem wojewódzkiego zespo∏u, którywyda∏ orzeczenie. Je˝eli jednak wo-jewódzki zespó∏ uzna, ˝e odwo∏aniezas∏uguje na uwzgl´dnienie, to wy-daje nowe orzeczenie, w którymuchyla albo zmienia zaskar˝oneorzeczenie.


II Leczenie i rehabilitacja

Rys. ¸ukasz L.

!

11Leczenie i rehabilitacja

tecznych w leczeniu dzieci. Niedo-stateczna jest tak˝e oferta w zakre-sie diagnostyki i rehabilitacji me-dycznej, przy czym sytuacji tej niezmienia tak˝e ustanowienie rzeczni-ków praw pacjenta (powo∏anychm.in. w centrali i oddzia∏ach woje-wódzkich NFZ). Powoduje to cz´stokoniecznoÊç korzystania przez dzieciz niepe∏nosprawnoÊcià z us∏ug pry-watnej s∏u˝by zdrowia i kupowaniape∏nop∏atnych, drogich leków, czegoskutkiem jest dalsze pogorszenie si´i tak trudnej sytuacji rodziny takiegodziecka.

Uwaga!W pewnym zakresie pomocne mogàbyç liczne organizacje pozarzàdowe –g∏ównie fundacje. Najpe∏niejszymêród∏em o adresach takich organizacjijest strona internetowa: www.ngo.pl. Niektórzy potrzebujàcy kierujà proÊby o pomoc bezpoÊrednio dosponsorów. Na witrynie interneto-wej www.niepelnosprawni.pl mo˝-na przeczytaç o strategii poszukiwa-nia pieni´dzy.

Leczenie za granicàSytuacja jest jeszcze bardziej skom-plikowana, gdy chodzi o drogie za-biegi lecznicze, które powinny byçwykonane za granicà. Istnieje coprawda procedura umo˝liwiajàcaskorzystanie w takim wypadku z po-mocy Narodowego Funduszu Zdro-wia, jest ona jednak doÊç skompliko-wana i w wielu przypadkach nieprzynosi oczekiwanego przez rodzi-ców skutku.

W celu uzyskania zgody na przepro-wadzenie leczenia lub badaƒ diagno-stycznych poza granicami kraju ko-nieczne jest z∏o˝enie wniosku doPrezesa NFZ o przeprowadzenie le-czenia lub badaƒ diagnostycznychalbo kontynuacj´ leczenia lub badaƒdiagnostycznych poza granicamikraju oraz pokrycie kosztów trans-portu. Wzór wniosku okreÊlajà w∏a-Êciwe przepisy.

Cz´Êç I wniosku wype∏nia wniosku-jàcy, a nast´pnie przekazuje wnioseklekarzowi ubezpieczenia zdrowotne-go – specjaliÊcie w∏aÊciwej dziedzinymedycyny, posiadajàcemu tytu∏ na-ukowy profesora lub stopieƒ nauko-wy doktora habilitowanego naukmedycznych. Cz´Êç II wniosku orazw∏aÊciwà dla przedmiotu wniosku – cz´Êç III wype∏nia specjalista, o któ-rym mowa powy˝ej.

Obowiàzkiem lekarza – w zale˝noÊciod przedmiotu wniosku – jest wpi-sanie w cz´Êciach wniosku II orazodpowiednio III a, III b, III c nast´pu-jàcych informacji:• szczegó∏owe rozpoznanie klinicz-

ne i aktualny stan zdrowia • dotychczasowy przebieg choroby

i zastosowane leczenie • prawdopodobny dalszy przebieg

choroby• proponowany zakres leczenia • proponowana placówka opieki

medycznej wraz z uzasadnieniemwyboru

• przewidziany oraz dopuszczalnyczas oczekiwania wnioskodawcy

na uzyskanie leczenia lub badaƒdiagnostycznych

• cel wyjazdu i przewidywany spo-sób leczenia za granicà

• w przypadku uznania za koniecz-ne – Êrodek transportu w celuprzewiezienia wnioskodawcy domiejsca udzielenia Êwiadcze-nia oraz uzasadnienie takiego wyboru

• potwierdzenie, ˝e wnioskowaneleczenie lub badania diagnostycz-ne nie jest przeprowadzanew kraju, a udzielenie tego Êwiad-czenia jest niezb´dne w celu rato-wania ˝ycia lub poprawy stanuzdrowia oraz wskazanie terminu,w jakim leczenie powinno byçprzeprowadzone

• przewidywany okres pobytu wnio-skodawcy za granicà.

Nast´pnie wnioskodawca przekazujedo oddzia∏u wojewódzkiego NFZ: • wniosek zawierajàcy wype∏nionà

cz´Êç I, II i odpowiednio III a, III blub III c, przet∏umaczonà przez t∏u-macza przysi´g∏ego na j´zyk urz´-dowy paƒstwa, w którym ma zo-staç udzielone Êwiadczenie lubna j´zyk angielski cz´Êç II wniosku

• kopi´ dokumentacji medycznejw zakresie obj´tym wnioskiem.

Oddzia∏ wojewódzki NFZ:• dokonuje weryfikacji wniosku, ze

szczególnym uwzgl´dnieniem in-formacji o wpisie wnioskodawcyna list´ oczekujàcych u Êwiadcze-niodawcy w kraju i/lub ocenia czydane Êwiadczenie nie mo˝e byçwykonane w kraju

• niezw∏ocznie przesy∏a do wybra-nej zagranicznej placówki opiekimedycznej t∏umaczenie II cz´Êciwniosku oraz dokonuje z tà pla-cówkà uzgodnieƒ dotyczàcychwst´pnych kosztów leczenia lubbadaƒ diagnostycznych, którychdotyczy wniosek

• oddzia∏ mo˝e lub powinien, gdywnosi o to osoba ubiegajàca si´o leczenie, przes∏aç wniosek wrazz kopià dokumentacji medycznejdo konsultanta wojewódzkiegow dziedzinie medycyny, w∏aÊci-wego dla wnioskowanego leczenialub badaƒ diagnostycznych, w ce-lu zasi´gni´cia opinii.

Konsultant wojewódzki w cz´ÊciIV wniosku:• przedstawia ocen´ mo˝liwoÊci prze-


Rys. KrzyÊ B.

prowadzenia leczenia lub badaƒ diagnostycznych w kraju w termi-nie niezb´dnym do ich uzyskania,przy uwzgl´dnieniu stanu zdrowiawnioskodawcy i prawdopodobnegodalszego rozwoju choroby

• przedstawia ocen´ zasadnoÊci le-czenia poza granicami kraju

• potwierdza wybranà przez lekarzalub wskazuje innà placówk´ opiekimedycznej znajdujàcà si´ poza gra-nicami kraju i uzasadnia jej wybór

• w terminie nie d∏u˝szym ni˝ 10 dniroboczych od dnia otrzymaniawniosku przekazuje do oddzia∏uNFZ zaopiniowany wniosek wrazz kopià dokumentacji; w uzasad-nionych przypadkach (koniecznoÊçzasi´gni´cia specjalistycznych opi-nii medycznych) termin ten mo˝ezostaç przed∏u˝ony o okres 5 dniroboczych.

Oddzia∏ wojewódzki NFZ:• mo˝e wybraç innà ni˝ wskaza-

na we wniosku zagranicznà pla-cówk´ opieki medycznej, jeÊlistwierdzi, e placówka ta w∏aÊciwieprzeprowadzi wnioskowane lecze-nie lub badania diagnostyczne

• po uzgodnieniu kosztów leczenialub badaƒ diagnostycznych od-dzia∏ niezw∏ocznie przekazuje, niepóêniej ni˝ w terminie 3 dni robo-czych, Prezesowi NFZ:

– wniosek z wype∏nionà cz´Êcià I, II,odpowiednio III a, III b lub III c, od-powiednio IV a, IV b lub IV c

– t∏umaczenie cz´Êci II wniosku – kopie dokumentacji medycznej

w zakresie obj´tym wnioskiem.

Prezes NFZ: • w terminie 5 dni roboczych

od dnia otrzymania tych doku-mentów wydaje decyzj´ w spra-wie wydania lub odmowy wydaniawnioskodawcy zgody na przepro-wadzenie albo kontynuacj´ lecze-nia lub badaƒ diagnostycznych po-za granicami kraju oraz pokryciakosztów transportu do miejscaudzielenia Êwiadczeƒ

• przed wydaniem decyzji mo˝e za-si´gnàç opinii konsultanta krajo-wego w dziedzinie medycyny w∏a-Êciwej dla wnioskowanego lecze-nia lub badania diagnostycznego.Konsultant krajowy dokonuje oce-ny wniosku w zakresie wskaza-nym przez Prezesa NFZ w termi-nie 10 dni roboczych od dniaotrzymania wniosku.

Oddzia∏ wojewódzki NFZ, w przy-padku wydania zgody Prezesa NFZna przeprowadzenie leczenia lubbadaƒ diagnostycznych:• w innym paƒstwie cz∏onkowskim

UE/EFTA, w terminie nie d∏u˝-szym ni˝ 2 dni robocze od dniaotrzymania decyzji Prezesa NFZ:

– wype∏nia i poÊwiadcza w 2 egzem-plarzach odpowiednie zaÊwiadcze-nie (formularz E-112)

– przekazuje formularz E-112 osobiesk∏adajàcej wniosek

• w innym paƒstwie ni˝ paƒstwocz∏onkowskie UE/EFTA:

– na podstawie wczeÊniej uzgodnio-nych kosztów leczenia z placówkàzagranicznà pokrywa koszty lecze-nia lub badaƒ diagnostycznych nie


wykonywanych w kraju, a mo˝li-wych do uzyskania w innym paƒ-stwie ni˝ paƒstwo cz∏onkowskieUE/EFTA, na podstawie fakturywystawionej przez zagranicznàplacówk´ opieki medycznej.

Pami´taj!Pacjent udajàc si´ na leczenie do in-nego paƒstwa cz∏onkowskiego UEjest zobowiàzany do zabrania ze so-bà orygina∏u formularza E-112 wrazz t∏umaczeniem II cz´Êci wniosku.

Turnusy rehabilitacyjne i sanatoriaOsoby z niepe∏nosprawnoÊcià mogàkorzystaç:• z leczenia uzdrowiskowego w sana-

torium, w szpitalu uzdrowiskowym • z pobytu na turnusie rehabilitacyj-

nym. Te formy leczenia i rehabilitacji mogàbyç tak˝e bardzo pomocne w przy-padku dzieci. Obydwie te formy, choçpodobne, przys∏ugujà niezale˝nieod siebie i z ró˝nych tytu∏ów.

Turnus rehabilitacyjny jest podsta-wowà formà wspomagania rehabili-tacji spo∏ecznej i zawodowej osóbz niepe∏nosprawnoÊcià i tylko tymosobom przys∏uguje. Natomiast le-czenie uzdrowiskowe przys∏ugujewszystkim ubezpieczonym (a wi´cnie tylko osobom z niepe∏nospraw-noÊcià), po spe∏nieniu okreÊlonychwarunków w ramach ubezpieczeniazdrowotnego, z tytu∏u op∏acaniask∏adek na ubezpieczenie zdrowot-ne. Nie jest to jednak Êwiadczenieokresowe, wyjazd rekreacyjny, który

przys∏uguje co roku. KoniecznoÊç le-czenia uzdrowiskowego wynikaprzede wszystkim ze stanu zdrowia,który ocenia lekarz.

Pami´taj!W przypadku sk∏adania dokumen-tów na leczenie uzdrowiskowe nale-˝y byç przygotowanym na wyjazddo uzdrowiska w wyznaczonym ter-minie. To nie my bowiem decyduje-my o terminie i miejscu leczenia.Natomiast osoba zainteresowanawyjazdem na turnus rehabilitacyjny,stosujàc si´ do obowiàzujàcego w tejsprawie trybu, sama wybiera organi-zatora, oÊrodek i termin.

Turnusy rehabilitacyjne dla osóbz niepe∏nosprawnoÊciàTurnus rehabilitacyjny oznacza form´aktywnej rehabilitacji, po∏àczonà z ele-mentami wypoczynku, majàcà na celuprzede wszystkim ogólnà popraw´sprawnoÊci, wyrobienie zaradnoÊci,pobudzanie i rozwijanie zaintereso-waƒ osób z niepe∏nosprawnoÊcià. Ce-lem turnusu jest rehabilitacja spo∏ecz-na, a nie tylko lecznicza. Czas trwaniaturnusu wynosi co najmniej 14 dni.Aktualne informacje o oÊrodkach i or-ganizatorach turnusów rehabilitacyj-nych, posiadajàcych wpisy do reje-strów prowadzonych przez wojewo-dów, sà dost´pne pod adresemhttp://ebon.mps.gov.pl.Warto zwróciç uwag´, ˝e istnieje mo˝-liwoÊç ubiegania si´ o dofinansowanieuczestnictwa w turnusie rehabilitacyj-nym ze Êrodków Paƒstwowego Fundu-szu Rehabilitacji Osób Niepe∏nospraw-


!

nych (PFRON). W tym celu nale˝y z∏o-˝yç odpowiedni wniosek o dofinanso-wanie, kopi´ orzeczenia o stopniu nie-pe∏nosprawnoÊci oraz wniosek lekarzao skierowanie na turnus rehabilitacyjny(sporzàdzony nie wczeÊniej ni˝ 3 mie-siàce przed datà z∏o˝enia wniosku).Wniosek o dofinansowanie zawieraoÊwiadczenie o wysokoÊci dochoduw rodzinie oraz wskazuje liczb´ osóbwe wspólnym gospodarstwie domo-wym. Wniosek o dofinansowanie nale-˝y z∏o˝yç we w∏aÊciwym dla miejscazamieszkania powiatowym centrumpomocy rodzinie (PCPR). Zadania PCPRw miastach na prawach powiatu reali-zujà miejskie oÊrodki pomocy spo∏ecz-nej, które mogà byç nazywane „miejs-kimi oÊrodkami pomocy rodzinie”.

Wniosek jest rozpatrywany w termi-nie 30 dni od dnia jego z∏o˝enia. Wnio-skodawca powinien byç poinformowa-ny na piÊmie o decyzji, w ciàgu 7 dniod daty jej podj´cia, ale lepiej upewniçsi´ osobiÊcie (np. telefonicznie), czyotrzymaliÊmy dofinansowanie.

Osoba, której przyznano dofinanso-wanie, wybiera konkretny turnusi powiadamia o tym PCPR w ciàgu 30dni od otrzymania decyzji, nie póê-niej jednak ni˝ 21 dni przed rozpo-cz´ciem turnusu.

Uwaga!Nale˝y wybraç turnus prowadzonyprzez organizatora, który uzyska∏wpis do rejestru organizatorów turnu-sów. Rejestr taki prowadzi wojewoda.

Dofinansowanie mo˝na otrzymaçnie cz´Êciej ni˝ raz w roku kalenda-rzowym. Dofinansowanie jest prze-kazywane bezpoÊrednio wybranemuorganizatorowi turnusu, a nie osobiez niepe∏nosprawnoÊcià.

Pami´taj!Mo˝na ubiegaç si´ równie˝ o dofi-nansowanie uczestnictwa w turnu-sie opiekuna osoby z niepe∏nospraw-noÊcià, pod warunkiem, ˝e wnioseklekarza zawiera wyraêne zalecenieuczestnictwa opiekuna, a opiekun:• nie b´dzie pe∏ni∏ funkcji cz∏onka

kadry na tym turnusie• nie jest osobà z niepe∏nosprawno-

Êcià wymagajàcà opieki innej osoby• ukoƒczy∏ 18 lat albo ukoƒczy∏ 16

lat i jest wspólnie zamieszkujàcymcz∏onkiem rodziny osoby z niepe∏-nosprawnoÊcià.

Leczenie uzdrowiskoweLeczenie uzdrowiskowe przys∏ugujeubezpieczonemu na podstawie skie-rowania wystawionego przez leka-rza ubezpieczenia zdrowotnego.Skierowanie wymaga potwierdzeniaprzez w∏aÊciwy ze wzgl´du na miej-sce zamieszkania ubezpieczonegooddzia∏ wojewódzki NFZ.

JeÊli lekarz stwierdzi celowoÊç lecze-nia, to wystawia na odpowiednimformularzu skierowanie i przesy∏a jepocztà do w∏aÊciwego dla ubezpie-czonego oddzia∏u wojewódzkiegoNFZ. Do skierowania muszà byç do-∏àczone aktualne wyniki badaƒ po-mocniczych wykonanych zgodnie


!z zaleceniem lekarza (mogà to byçkopie lub odpisy, potwierdzoneprzez lekarza wystawiajàcego skie-rowanie).

W skierowaniu lekarz ubezpieczeniazdrowotnego mo˝e wskazaç, pouwzgl´dnieniu wskazaƒ i przeciw-wskazaƒ do leczenia w danym uzdro-wisku, miejsce i rodzaj leczeniauzdrowiskowego. Wskazania lekarzaubezpieczenia zdrowotnego nie wià-˝à jednak oddzia∏u wojewódzkiegoNFZ.

Skierowanie (wraz z wynikami ba-daƒ dodatkowych) jest wa˝ne 12miesićy od dnia jego wystawienia.Oddzia∏ NFZ ma 30 dni na rozpatrze-nie skierowania, liczàc od daty jegowp∏ywu do oddzia∏u. Oddzia∏ NFZ po-twierdza skierowanie, je˝eli lekarzspecjalista stwierdzi zasadnoÊç skie-rowania oraz sà miejsca w odpowied-nich zak∏adach lecznictwa uzdrowi-skowego, przewidziane w umowachz tymi zak∏adami. W takim przypad-ku oddzia∏ wojewódzki NFZ okreÊlarodzaj leczenia uzdrowiskowego i je-go tryb, wyznacza odpowiedni za-k∏ad lecznictwa uzdrowiskowegooraz termin i czas trwania leczenia.Oddzia∏ wojewódzki NFZ dorćzaubezpieczonemu potwierdzone skie-rowanie najpóêniej w terminie 14dni przed rozpoczćiem leczenia.W przypadku niepotwierdzenia skie-rowania ubezpieczonemu nie przy-s∏uguje odwo∏anie.

Uwaga! Oddzia∏ NFZ prowadzi list´ ubezpie-czonych, którym nie potwierdzonoskierowania z powodu wyczerpanialimitu miejsc. W ramach kolejnej pu-li miejsc, osobom tym oddzia∏ NFZpotwierdza skierowania w pierwszejkolejnoÊci. Ubezpieczeni, znajdujàcysi´ na liÊcie, majà prawo do informa-cji o swoim miejscu na liÊcie.

Ubezpieczony w ramach leczeniauzdrowiskowego:• nie ponosi kosztów zabiegów,

za które p∏aci NFZ; za pozosta∏e za-biegi, jeÊli chce z nich skorzystaç,p∏aci sam (dodatkowe zabiegi lecz-nicze mo˝na wykupiç za pe∏nà od-p∏atnoÊcià)

• mo˝e korzystaç na ogólnych zasa-dach z tzw. urzàdzeƒ lecznictwauzdrowiskowego

• ma zapewnionà codziennà opiek´lekarskà i piel´gniarskà.

W wi´kszoÊci przypadków osoby kie-rowane do sanatorium wspó∏uczest-niczà w pokryciu kosztów pobytu.Pacjenci pokrywajà koszty przejazdudo i z uzdrowiska oraz cz´Êciowo za-kwaterowania i wy˝ywienia.Dzieci i m∏odzie˝ do ukoƒczenia 18lat (a je˝eli kszta∏cà si´ dalej, todo ukoƒczenia 26 lat), dzieci z nie-pe∏nosprawnoÊcià w znacznym stop-niu, a tak˝e dzieci uprawnionedo renty rodzinnej nie ponoszà od-p∏atnoÊci za koszty wy˝ywienia i za-kwaterowania w prewentoriach i sa-natoriach uzdrowiskowych.


Dofinansowanie z NFZNFZ dysponuje pieni´dzmi wp∏aca-nymi w ramach sk∏adki zdrowotnej.W Polsce ka˝dej ubezpieczonej oso-bie z niepe∏nosprawnoÊcià przys∏u-guje bezp∏atnie (lub za dop∏atà) za-opatrzenie w sprz´t ortopedycznyi Êrodki pomocnicze. Sà to m.in.: aparaty ortopedyczne, gorsety, pro-tezy koƒczyn, obuwie ortopedyczne,kule, laski, wózki, materace przeciw-odle˝ynowe, pasy przepuklinowe,aparaty s∏uchowe, sprz´t stomijny,cewniki, inhalatory, okulary, pielu-chy i inne. Dla rodziców dzieckaz niepe∏nosprawnoÊcià dost´p do te-go rodzaju Êrodków ma ogromneznaczenie.

Aby NFZ zrefundowa∏ zakup sprz´tulub Êrodka pomocniczego nale˝y:• uzyskaç zlecenie zaopatrzenia od

uprawnionego do tego lekarza • udaç si´ do oddzia∏u NFZ w celu

potwierdzenia zlecenia• zrealizowaç zlecenie w sklepie lub

u producenta, który ma podpisanàumow´ z NFZ.

Niestety, jeÊli Êrodki pomocniczeu˝ywa si´ stale (np. pieluchy), po zle-cenie do lekarza i tak trzeba udaç si´przynajmniej co 3 miesiàce. Je˝eli ce-na sprz´tu przekracza limit, do jakie-go NFZ refunduje zakup, kupujàcymusi pokryç ró˝nic´ z w∏asnychÊrodków.

Dofinansowanie z PCPRW przypadku, gdy nie ma mo˝liwo-Êci uzyskania refundacji wydatków(w ca∏oÊci lub w cz´Êci) ze ÊrodkówNFZ, istnieje mo˝liwoÊç zwróceniasi´ o dofinansowanie zakupu sprz´-tu przez powiatowe centrum pomo-cy rodzinie (PCPR). Najwa˝niejszymkryterium, jakim kieruje si´ PCPR,jest Êredni miesićzny dochódna cz∏onka rodziny za rok podatko-wy poprzedzajàcy rok, w którymsk∏adany jest wniosek (w niektórychprzypadkach wymagany jest Êrednimiesićzny dochód obliczony z okre-su ostatnich 3 miesićy przed dniemz∏o˝enia wniosku).

Aby staraç si´ o dofinansowanie za-kupu sprz´tu, nale˝y z∏o˝yç w PCPRnast´pujàce dokumenty:• odpowiedni wniosek o dofinanso-

wanie dost´pny w lokalnym PCPR • kserokopi´ orzeczenia o niepe∏no-

sprawnoÊci

17Dofinansowania na zakup sprz´tu ortopedycznego i Êrodków pomocniczych

III Dofinansowania na zakup sprz´tu

ortopedycznego i Êrodków pomocniczych

Rys. Wiktoria M.

!!

• oÊwiadczenie o wysokoÊci docho-dów

• kserokopi´ zlecenia lekarskiego • faktur´ pro forma zakupu lub inny

dokument potwierdzajàcy przy-sz∏y zakup.

Uwaga!Nie mo˝na ubiegaç si´ o refundacj´zakupu sprz´tu ortopedycznego lubÊrodków pomocniczych ju˝ po fakciezakupu. Nale˝y zatem wczeÊniej z∏o-˝yç odpowiedni wniosek i staraç sió takie dofinansowanie z odpowied-nim wyprzedzeniem, gdy˝ ca∏a pro-cedura mo˝e potrwaç nawet kilkamiesićy.

Dofinansowanie z PFRONTrzecim sposobem na zdobycie fun-duszy na przedmioty potrzebne oso-bie z niepe∏nosprawnoÊcià jest sko-rzystanie z pomocy Paƒstwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏-nosprawnych (PFRON). W PFRON-iemo˝na staraç si´ o pomoc w zakupiesprz´tu komputerowego, oprzyrzà-dowania do samochodu oraz – conajwa˝niejsze – elektrycznego wóz-ka inwalidzkiego.

Uwaga!Niestety Êrodki z PFRON sà przyzna-wane w formie corocznej akcji, którejtermin zmienia si´ ka˝dego roku,w zwiàzku z czym trzeba pilnie Êledziçinformacje zawarte na stronach inter-netowych PFRON, aby nie przegapiçterminu sk∏adania dokumentów.

Niekiedy z pomocà niepe∏nospraw-nym przychodzà sklepy oferujàcesprz´t ortopedyczny itp., które sà za-interesowane sprzeda˝à swoich pro-duktów, w zwiàzku z czym oferujàpomoc przy za∏atwianiu formalnoÊci.


IV Dofinansowanie likwidacji barier

funkcjonalnych dla indywidualnych

osób z niepe∏nosprawnoÊcià

Niekiedy charakter schorzenia dziec-ka z niepe∏nosprawnoÊcià wymagadodatkowo likwidacji ograniczajà-cych dziecko barier. Ze ÊrodkówPFRON mo˝e byç dofinansowana tak-˝e m.in. likwidacja barier architekto-nicznych (w tym zakup windy lubschodo∏aza), w komunikowaniu sií technicznych w zwiàzku z indywi-

dualnymi potrzebami osób z niepe∏-nosprawnoÊcià.

Barierami architektonicznymi sàwszelkie utrudnienia wyst´pujàcew budynku i w jego najbli˝szej okoli-cy, które ze wzgl´du na rozwiàzaniatechniczne, konstrukcyjne lub warun-ki u˝ytkowania uniemo˝liwiajà lub

utrudniajà swobod´ ruchu osobomz niepe∏nosprawnoÊcià. Barieramitechnicznymi sà bariery utrudniajàcelub uniemo˝liwiajàce osobie z niepe∏-nosprawnoÊcià sprawne funkcjono-wanie (likwidacja takiej bariery po-winna powodowaç sprawniejsze dzia-∏anie tej osoby w spo∏eczeƒstwie). Ba-rierami w komunikowaniu si´ sà ogra-niczenia uniemo˝liwiajàce lub utrud-niajàce osobie z niepe∏nosprawnoÊciàswobodne porozumiewanie si´ i/lubprzekazywanie informacji.Pisemny wniosek o dofinansowanielikwidacji takich barier funkcjonal-nych osoba z niepe∏nosprawnoÊcià(lub jej rodzic/opiekun) sk∏ada w po-

wiatowym centrum pomocy rodzinie(PCPR) w∏aÊciwym dla miejsca za-mieszkania. O dofinansowanie likwi-dacji barier architektonicznych mogàubiegaç si´ osoby z niepe∏nosprawno-Êcià, które majà trudnoÊci w porusza-niu si´. O dofinansowanie likwidacjibarier w komunikowaniu si´ i tech-nicznych mogà ubiegaç si´ osoby zniepe∏nosprawnoÊcià, je˝eli jest touzasadnione potrzebami wynikajàcy-mi z niepe∏nosprawnoÊci. WysokoÊçdofinansowania likwidacji barierfunkcjonalnych wynosi do 80% kosz-tów przedsi´wzi´cia, nie wi´cej jed-nak ni˝ do wysokoÊci pi´tnastokrot-nego przeci´tnego wynagrodzenia.

19Programy celowe PFRON, z których mogà skorzystaç dzieci

V Programy celowe PFRON, z których mogà

skorzystaç dzieci

Obok zadaƒ w zakresie rehabilitacjizawodowej, PFRON realizuje rów-nie˝ szeroki program rehabilitacjispo∏ecznej, obejmujàcy tak˝e dziecii m∏odzie˝ z niepe∏nosprawnoÊcià.Poni˝ej przedstawiamy najistotniej-sze programy realizowane aktualnieprzez PFRON, w których mogà uczest-niczyç dzieci i m∏odzie˝. Nale˝y jed-nak pami´taç, ˝e programy PFRONnie majà charakteru sta∏ego i w ró˝-nych latach mogà wyglàdaç inaczej.

1. UCZE¡ NA WSI – pomoc w zdoby-ciu wykszta∏cenia przez osoby z nie-pe∏nosprawnoÊcià zamieszkujàcegminy wiejskie i miejsko – wiejskie.

Adresatami programu w obszarzeA sà osoby z niepe∏nosprawnoÊcià,posiadajàce wa˝ne orzeczenie o nie-pe∏nosprawnoÊci lub orzeczenieo stopniu niepe∏nosprawnoÊci, po-bierajàce nauk´ w szkole podstawo-wej, gimnazjum lub w szkole ponad-gimnazjalnej, majàce sta∏e zameldo-wanie na terenie gminy wiejskiej,obszaru wiejskiego lub miasta do 5tys. mieszkaƒców w gminie miejsko--wiejskiej.W ramach obszaru A programu dofi-nansowanie mo˝e obejmowaç nast´-pujàce koszty:• zakupu przedmiotów u∏atwiajà-

cych lub umo˝liwiajàcych nauk´

• uczestnictwa w zaj´ciach majàcychna celu podniesienie sprawnoÊci fi-zycznej lub psychicznej (w tym wa-kacyjne obozy rehabilitacyjne)

• zwiàzane z dost´pem do internetu(instalacja i abonament), z wy∏à-czeniem zakupu komputerów

• kursów doszkalajàcych w zakresieprogramu nauczania oraz kursów j´-zykowych (w przypadku kursów or-ganizowanych poza miejscem za-mieszkania ucznia, dofinansowaniumogà podlegaç równie˝ koszty do-jazdu, zakwaterowania, wy˝ywienia)

• wyjazdów organizowanych w ra-mach zaj´ç szkolnych.

W przypadku uczniów szkó∏ ponad-gimnazjalnych, przyznane w ramachobszaru A programu dofinansowa-nie mo˝e obejmowaç dodatkowo na-st´pujàce koszty:• op∏aty za nauk´ (czesne) • zakwaterowania (gdy uczeƒ pobie-

ra nauk´ poza miejscem sta∏egozamieszkania)

• dojazdów do szko∏y.

Dzieci 6-letnie podlegajàce obowiàz-kowi przedszkolnemu nie sà adresata-mi programu, bez wzgl´du namiejsce odbywania tego obowiàzku.Za adresatów programu nale˝y uznaçdzieci i m∏odzie˝, które podlegajà obo-wiàzkowi szkolnemu i obowiàzkowinauki, niezale˝nie od realizowanejformy zaj´ç w ramach tego obowiàz-ku. Udzia∏ w zaj´ciach rewalidacyjno--wychowawczych uznaje si´ za spe∏-nienie obowiàzku szkolnego przezdzieci w wieku tego obowiàzku.

W przypadku nieletnich adresatówobszaru A programu (dzieci i m∏odzie˝do lat 18) uprawnionym do ubieganiasi´ o przyznanie pomocy finansowejw ramach programu jest rodzic lubopiekun prawny. Pomoc finansowa w ramach obszaruA programu jest udzielana ze Êrod-ków PFRON przez gminy, które przy-stàpià do realizacji programu. W ramch obszaru B programu dofi-nansowanie obejmuje wydatki gmi-ny na zakup fabrycznie nowych po-jazdów do przewozu uczniów nie-pe∏nosprawnych.Adresatami programu w obszarze Bsà gminy, na terenie których za-mieszkujà uczniowie b´dàcy adresa-tami obszaru A programu. Programpilota˝owy realizowany jest na tere-nach gmin ca∏ego kraju od 1 wrze-Ênia 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. Re-alizatorami programu sà: oddzia∏yPFRON i gminy.

2. SPRAWNY DOJAZD Adresatami pomocy w zakupie sa-mochodu i/lub oprzyrzàdowania sa-mochodu sà: • zatrudnione lub uczàce si´, pe∏no-

letnie osoby z niepe∏nosprawnoÊciàw wieku aktywnoÊci zawodowej,legitymujàce si´ prawem jazdy ka-tegorii B, posiadajàce wa˝ne orze-czenie o znacznym lub umiarkowa-nym stopniu niepe∏nosprawnoÊcilub orzeczenie równowa˝ne, wyda-ne z powodu znacznej dysfunkcjinarzàdu ruchu (obejmujàcej co naj-mniej jednà koƒczyn´ dolnà lubwrodzony brak albo amputacje obu


!

koƒczyn górnych – co najmniejw obr´bie przedramienia)

• dzieci z niepe∏nosprawnoÊcià do18. roku ˝ycia, posiadajàce wa˝neorzeczenie o niepe∏nosprawnoÊcilub znacznym stopniu niepe∏no-sprawnoÊci, je˝eli wymagajà reha-bilitacji leczniczej, a jeden z rodzi-ców lub opiekun prawny posiadaprawo jazdy kategorii B

• zatrudnione lub uczàce si´, pe∏nolet-nie osoby z niepe∏nosprawnoÊciàw wieku aktywnoÊci zawodowej,posiadajàce znaczny stopieƒ niepe∏-nosprawnoÊci lub orzeczenie rów-nowa˝ne, które ze wzgl´dów zdro-wotnych nie posiadajà prawa jazdyi wymagajà opiekuna kierowcy, po-siadajàcego prawo jazdy kategorii B.

Adresatami pomocy w uzyskaniuprawa jazdy kat. B sà pe∏noletnieosoby z niepe∏nosprawnoÊcià w wie-ku aktywnoÊci zawodowej, posiada-jàce wa˝ne orzeczenie o znacznymlub umiarkowanym stopniu niepe∏-nosprawnoÊci albo orzeczenie rów-nowa˝ne, wydane z powodu dys-funkcji narzàdu ruchu (obejmujàcejco najmniej jednà koƒczyn´ dolnàlub wrodzony brak albo amputacjeobu koƒczyn górnych – co najmniejw obr´bie przedramienia).

Wnioski w ramach tego programuprzyjmowane sà w terenowych od-dzia∏ach PFRON w∏aÊciwych dlamiejsca zameldowania. Informacjao terminach sk∏adania wnioskówjest dost´pna na witrynie PFRON(www. pfron. org. pl), mo˝na jej rów-

nie˝ zasi´gnàç w oddzia∏ach PFRON.W przypadku dzieci do 18. roku ˝ycia,wnioskodawcà jest jeden z rodzicówlub opiekun prawny, a w przypadkupe∏noletnich adresatów programunieposiadajàcych zdolnoÊci do czyn-noÊci prawnych – opiekun prawny.Wnioskodawcy nie mogà posiadaçwymagalnych zobowiàzaƒ wobecPFRON, jak te˝ nie mogà posiadaç sa-mochodu 6-letniego lub nowszego.

Uwaga! Aby uzyskaç pomoc w ramach pro-gramu, muszà byç spe∏nione wszyst-kie warunki uczestnictwa. Warunkiuczestnictwa w programie nale˝yspe∏niaç tak˝e w dniu zawarcia umo-wy dofinansowania.

Samochodu, którego zakup b´dziedofinansowany ze Êrodków PFRON,nie mo˝na odst´powaç osobom trze-cim (w szczególnoÊci sprzedawaç,zastawiaç, wydzier˝awiaç, u˝yczaç,darowaç) przed up∏ywem 5 lat oddnia zawarcia umowy.

3. PITAGORASAdresatami programu sà: uczelniei szko∏y policealne, a tak˝e instytucjekultury.Uczestnikami programu sà:• osoby nies∏yszàce lub niedos∏yszà-

ce, w tym g∏uchoniewidome i g∏u-choniedowidzàce, które posiadajàorzeczenie o stopniu niepe∏no-sprawnoÊci, studiujà, uczà si´w szko∏ach policealnych lub uczàsi´ na kursach przygotowawczychdo egzaminów do szkó∏ wy˝szych,


organizowanych przez uczelnieoraz zg∏aszajà potrzeb´ korzysta-nia z us∏ug t∏umacza migowegolub koniecznoÊç zastosowaniaurzàdzeƒ wspomagajàcych s∏ysze-nie lub innych urzàdzeƒ, w tym do-stosowanych do mo˝liwoÊci i po-trzeb wynikajàcych z dysfunkcjis∏uchu lub s∏uchu i wzroku

• osoby nies∏yszàce lub niedos∏yszà-ce, w tym g∏uchoniewidome i g∏u-choniedowidzàce, korzystajàcez dóbr kultury.

W ramach programu przewiduje si´m.in. finansowanie us∏ug t∏umaczamigowego Êwiadczàcego us∏ugina rzecz uczestnika. Urzàdzeniawspomagajàce s∏yszenie i inne urzà-dzenia, w tym dostosowane do mo˝-liwoÊci i potrzeb wynikajàcych z dys-funkcji s∏uchu lub s∏uchu i wzroku,zakupione w ramach programu, sàw∏asnoÊcià uczelni, szko∏y policeal-nej lub instytucji kultury, które sàodpowiedzialne za ich u˝ytkowaniedo celów okreÊlonych w programie.

4. PEGAZ 2003Program realizowany jest w trzechobszarach:• modu∏ I – pomocy w aktywizowa-

niu osób z niepe∏nosprawnoÊciàpoprzez likwidacj´ barier trans-portowych i w komunikowaniusi´, w tym:

– obszar B – pomoc w zakupie sprz´-tu komputerowego

– obszar C – pomoc w zakupie wóz-ka inwalidzkiego o nap´dzie elek-trycznym

– obszar D – pomoc w utrzymaniu

sprawnoÊci technicznej posiadane-go wózka inwalidzkiego o nap´-dzie elektrycznym, tj. w zakupiecz´Êci zamiennych, akumulatorów,dodatkowego wyposa˝enia i/lubw pokryciu kosztów jego niezb´d-nych napraw, remontów, przeglà-dów technicznych, konserwacjii renowacji

• modu∏ II – pomocy w dofinansowa-niu przedsi´wzi´ç realizowanychw ramach programu Stowarzysze-nia na Rzecz Osób Niepe∏nospraw-nych Joni i Przyjaciele Polska, pt.„Wózki dla Polski”

• modu∏ III – pomocy w dofinanso-waniu likwidacji barier transporto-wych osób z niepe∏nosprawnoÊcià– uczestników warsztatów terapiizaj´ciowej i zatrudnionych w za-k∏adach aktywnoÊci zawodowej.

Modu∏ I programu PEGAZ 2003Adresatami programu w obszarze B sà:• pe∏noletnie osoby w wieku aktyw-

noÊci zawodowej, z niepe∏nospraw-noÊcià powodowanà brakiem lubznacznym niedow∏adem obu koƒ-


Rys. Wiktoria Sz.

czyn górnych, posiadajàce wa˝neorzeczenie o znacznym lub umiar-kowanym stopniu niepe∏nospraw-noÊci albo orzeczenie równowa˝ne

• dzieci i m∏odzie˝ z niepe∏nospraw-noÊcià w wieku do lat 18 z brakiemlub znacznym niedow∏adem obukoƒczyn górnych, posiadajàce ak-tualne orzeczenie o zaliczeniu doznacznego lub umiarkowanegostopnia niepe∏nosprawnoÊci (osobypowy˝ej 16. roku ˝ycia) albo aktu-alne orzeczenie o niepe∏nospraw-noÊci (osoby do 16. roku ˝ycia)

• osoby z niepe∏nosprawnoÊcià, po-siadajàce wa˝ne orzeczenie o zali-czeniu do znacznego lub umiarko-wanego stopnia niepe∏nosprawno-Êci (albo orzeczenie równowa˝ne),które sà: a) uczniami szkó∏ ponad-gimnazjalnych, b) s∏uchaczami ko-legiów, d) studentami (w tymuczelni zagranicznych), e) uczest-nikami studiów podyplomowych,f) uczestnikami studiów dokto-ranckich, g) studentami odbywajà-cymi sta˝ zawodowy za granicàw ramach programów Unii Euro-pejskiej, pobierajàcymi nauk´w systemie stacjonarnym lub na-uk´ w systemie niestacjonarnym

• dzieci i m∏odzie˝ z niepe∏nospraw-noÊcià z wa˝nym orzeczeniemo niepe∏nosprawnoÊci, z ubytkiems∏uchu na poziomie od 90 decybe-li, realizujàce obowiàzek szkolnylub obowiàzek przygotowaniaprzedszkolnego.

Adresatami programu w obszarze Ci D sà:

• pe∏noletnie osoby z niepe∏nospraw-noÊcià, u których dysfunkcja jednejlub obu koƒczyn dolnych z jedno-czesnà dysfunkcjà jednej lub obukoƒczyn górnych, uniemo˝liwia po-ruszanie si´ na wózku inwalidzkimo nap´dzie r´cznym, posiadajàcewa˝ne orzeczenie o znacznymstopniu niepe∏nosprawnoÊci alboorzeczenie równowa˝ne

• dzieci i m∏odzie˝ z niepe∏nospraw-noÊcià w wieku do lat 18, u któ-rych dysfunkcja jednej lub obukoƒczyn dolnych z jednoczesnàdysfunkcjà jednej lub obu koƒczyngórnych, uniemo˝liwia poruszaniesi´ na wózku inwalidzkim o nap´-dzie r´cznym, jeÊli posiadajà aktu-alne orzeczenie o zaliczeniu doznacznego stopnia niepe∏nospraw-noÊci albo aktualne orzeczenieo niepe∏nosprawnoÊci.

Maksymalna kwota udzielonego do-finansowania w ramach obszaru Bi C jest zale˝na od wysokoÊci docho-dów brutto przypadajàcych na jed-nego cz∏onka rodziny w gospodar-stwie domowym wnioskodawcy.

Modu∏ II programu PEGAZ 2003Celem modu∏u II programu jest dofi-nansowanie przedsi´wzi´ç Stowa-rzyszenia na Rzecz Osób Niepe∏no-sprawnych Joni i Przyjaciele Polska,realizujàcego we wspó∏pracy z Okr´-gowym Inspektoratem S∏u˝by Wi´-ziennej w Warszawie program „Wóz-ki dla Polski”. Stowarzyszenie prowa-dzi w Polsce od siedmiu lat dzia∏al-noÊç na rzecz osób z niepe∏nospraw-


noÊcià, kontynuujàc ide´ amerykaƒ-skiej organizacji „Joni & Friends”, któ-ra remontuje we wspó∏pracy z wi´-zieniami u˝ywany sprz´t rehabilita-cyjny i zapewnia jego dystrybucjńa Êwiecie w ramach programu„Wózki dla Êwiata”.Stowarzyszenie wspó∏pracuje z lo-kalnymi w∏adzami samorzàdowymioraz oÊrodkami pomocy spo∏ecznej,które przy pomocy ankiet, w konsul-tacji z lekarzami prowadzàcymi, ty-pujà osoby wymagajàce zaopatrze-nia w sprz´t rehabilitacyjny oraz dobierajà wózek do indywidualnychpotrzeb u˝ytkownika (stàd te˝ bene-ficjentami programu sà ostatecznieosoby z niepe∏nosprawnoÊcià). Reali-zatorem programu jest MazowieckiOddzia∏ PFRON.

Modu∏ III programu PEGAZ 2003Celem tego modu∏u jest umo˝liwie-nie osobom z niepe∏nosprawnoÊcià –uczestnikom warsztatów terapii zajćiowej i zatrudnionym w zak∏a-dach aktywnoÊci zawodowej dost´-pu do rehabilitacji zawodowej i spo-∏ecznej. Realizatorem programu sàoddzia∏y PFRON. Korzystajàcymiz tej formy pomocy mogà byç:• fundacja, stowarzyszenie lub inny

podmiot, który utworzy∏ i prowa-dzi warsztat terapii zajćiowej

• gmina, powiat oraz fundacja, sto-warzyszenie lub inna organizacjaspo∏eczna, która utworzy∏a wyod-r´bnionà organizacyjnie i finanso-wo jednostk´ i uzyska∏a dla tej jed-nostki status zak∏adu aktywnoÊcizawodowej.

Dofinansowaniem obj´ty jest zakupmikrobusów i autobusów dostoso-wanych do przewozu osób z niepe∏-nosprawnoscià.

5. KOMPUTER DLA HOMERAAdresatami programu sà:• pe∏noletnie osoby w wieku aktyw-

noÊci zawodowej, z niepe∏nospraw-noÊcià z powodu dysfunkcji narzà-du wzroku, posiadajàce wa˝neorzeczenie o znacznym lub umiar-kowanym stopniu niepe∏nospraw-noÊci albo orzeczenie równowa˝ne

• dzieci i m∏odzie˝ w wieku do lat 18,z niepe∏nosprawnoÊcià powodowa-nà dysfunkcjà narzàdu wzroku, po-siadajàce aktualne orzeczenie o za-liczeniu do znacznego lub umiarko-wanego stopnia niepe∏nosprawno-Êci lub aktualne orzeczenie o nie-pe∏nosprawnoÊci.

Osoby z niepe∏nosprawnoÊcià z dys-funkcjà wzroku mogà aplikowaç w:• zakupie podstawowego sprz´tu

komputerowego • zakupie specjalistycznego sprz´tu

komputerowego • zakupie specjalistycznych elektro-

nicznych urzàdzeƒ brajlowskichoraz poszczególnych elementóws∏u˝àcych rozbudowie

• zakupie urzàdzeƒ lektorskich • uczestnictwie w pe∏nym bàdê skró-

conym szkoleniu komputerowym.

Maksymalna kwota udzielonego do-finansowania jest zale˝na od wyso-koÊci dochodów brutto przypadajà-cych na jednego cz∏onka rodziny


w gospodarstwie domowym wnio-skodawcy.Wnioski przyjmowane sà w tereno-wych oddzia∏ach PFRON, w∏aÊciwychdla miejsca zameldowania osobywnioskujàcej. Informacja o termi-nach sk∏adania wniosków jest do-st´pna na witrynie PFRON (www.pfron. org. pl), mo˝na jej równie˝ za-si´gnàç w oddzia∏ach PFRON.

6. STUDENT IIProgram dla osób koƒczàcych eduka-cj´ na stopniu ponadgimnazjalnymi chcàcych kontynuowaç nauk´.

7. JUNIORDzia∏ania przewidziane w programie„Junior – program aktywizacji zawo-dowej absolwentów niepe∏nospraw-nych” majà na celu popraw´ trudnejsytuacji absolwentów z niepe∏no-sprawnoÊcià na rynku pracy.

25Edukacja dzieci z niepe∏nosprawnoÊcià

VI Edukacja dzieci z niepe∏nosprawnoÊcià

Czym innym jest stwierdzenie nie-pe∏nosprawnoÊci dziecka, a czym in-nym uznanie jego prawa do stworze-nia mu szczególnych warunkówedukacji. Nale˝y bowiem zaznaczyç,˝e w przypadku dzieci przewleklechorych i z niepe∏nosprawnoÊciàstan ich zdrowia nie wymaga w ka˝-dym przypadku posiadania orzecze-nia o specjalnych potrzebach eduka-cyjnych.

Cz´sto dzieci te mogà bez przeszkódrealizowaç program kszta∏ceniaw szkole masowej, bez koniecznoÊcistosowania specjalnej organizacjinauki. W niektórych przypadkachwystarczy∏oby usuni´cie barier ar-chitektonicznych, aby szko∏a sta∏asi´ dost´pna dla ucznia z niepe∏no-sprawnoÊcià ruchowà. Decyzjao przyj´ciu dziecka z niepe∏nospraw-noÊcià do odpowiedniej szko∏y po-

winna byç uwarunkowana przedewszystkim mo˝liwoÊcià zagwaran-towania mu, stosownie do rodzajuschorzenia lub niepe∏nosprawnoÊci,w∏aÊciwych – czyli bezpiecznych dlatego dziecka – warunków pobytu.

Do rozstrzygania o potrzebie kszta∏-cenia specjalnego lub indywidualne-go nauczania dzieci i m∏odzie˝y po-wo∏ane sà zespo∏y orzekajàce w po-radniach psychologiczno – pedago-gicznych. W poradniach tych przy-gotowuje si´ równie˝ opinie o po-trzebie wczesnego wspomaganiarozwoju dziecka oraz opinie o dosto-sowaniu wymagaƒ edukacyjnychdo indywidualnych potrzeb psycho-fizycznych i edukacyjnych ucznia(zwolnienie ucznia z wadà s∏uchuz nauki drugiego j´zyka obcego,przed∏u˝enie czasu egzaminu oso-bom z dysleksjà i dysgrafià itp.).

Przedszkole i szko∏aDzieci z niepe∏nosprawnoÊcià sà ob-j´te wychowaniem przedszkolnymod 3. do 6. roku ˝ycia. W wieku 6 latmajà one prawo do rocznego przy-gotowania przedszkolnego (tzw. ze-rówki). Pobyt w przedszkolu mo˝naprzed∏u˝yç do 10. roku ˝ycia, jeÊlidziecko posiada orzeczenie z porad-ni psychologiczno – pedagogicznej.Obowiàzek szkolny dziecka rozpo-czyna si´ z poczàtkiem roku szkolne-go w tym roku kalendarzowym,w którym koƒczy ono 7 lat oraz trwado ukoƒczenia gimnazjum, ale nied∏u˝ej ni˝ do ukoƒczenia przez nie18 lat. Uczniowie z niepe∏nosprawnoÊciàmogà kontynuowaç nauk´ w szkolepodstawowej specjalnej (gimnazjumspecjalnym) do ukoƒczenia 21 lat,a w szkole ponagimnazjalnej specjal-nej – do jej ukoƒczenia, ale nie d∏u˝ejni˝ do ukoƒczenia 24 lat. Za spe∏nie-nie obowiàzku szkolnego uznaje si´tak˝e udzia∏ dzieci i m∏odzie˝yupoÊledzonych umys∏owo w stopniug∏´bokim w zaj´ciach rewalidacyjno– wychowawczych.

Uczeƒ z niepe∏nosprawnoÊcià na pod-stawie orzeczenia poradni mo˝e zostaçskierowany do szko∏y z klasami inte-gracyjnymi. Klasa integracyjna to klasa, w którejuczy si´ od 15 do 20 uczniów, a w tym3-5 uczniów z orzeczeniem o potrze-bie kszta∏cenia specjalnego, czylidzieci z niepe∏nosprawnoÊcià. W kla-sach tych pracuje dwóch pedagogów:nauczyciel prowadzàcy albo nauczy-

ciel przedmiotu i nauczyciel wspoma-gajàcy – pedagog specjalny. W szkolez oddzia∏ami integracyjnymi realizo-wane sà zadania dotyczàce oddzia∏y-waƒ terapeutycznych wzgl´demuczniów ze specyficznymi potrzeba-mi edukacyjnymi. Pierwsze dzia∏aniepolega na szczegó∏owej diagnozieucznia dokonanej przez poszczegól-nych specjalistów (to jest logoped´,psychologa, rehabilitanta, pedagogaspecjalnego), uzupe∏nionej o informa-cje od rodziców i opinie lekarskie.Diagnoza ucznia pozwala na opty-malnà organizacj´ procesu wspierajà-cego rozwój i edukacj´ dziecka.

Pami´taj!Schemat Êcie˝ki edukacyjnej dladzieci i m∏odzie˝y ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: upoÊle-dzeniem umys∏owym, autyzmemi z∏o˝onymi niepe∏nosprawnoÊciamiprzedstawia si´ nast´pujàco:• wczesne wspomaganie rozwoju• przedszkole i/lub przedszkole spe-

cjalne i/lub wspomaganie rozwoju• przygotowanie do szko∏y – klasa 0 • szko∏a podstawowa• gimnazjum• szko∏a zawodowa lub szko∏a przy-

sposabiajàca do zawodu • kszta∏cenie ustawiczne.

M∏odzie˝ z upoÊledzeniem umys∏o-wym w stopniu lekkim kszta∏cà za-sadnicze szko∏y zawodowe specjalne(np. stolarz, ogrodnik). Nauka zawo-du odbywa si´ g∏ównie w warszta-tach szkolnych.


Natomiast uczniów z upoÊledzeniemumys∏owym w stopniu umiarkowa-nym lub znacznym kszta∏cà 3-letnieszko∏y przysposabiajàce do pracy.Placówkà oÊwiatowà kszta∏ceniaspecjalnego jest specjalny oÊrodekszkolno-wychowawczy. Zapewnia onopiek´, nauk´ i przygotowanie za-wodowe m∏odzie˝y z obni˝onàsprawnoÊcià intelektualnà. Zazwy-czaj w sk∏ad oÊrodka wchodzà szko-∏a (podstawowa, gimnazjum, zawo-dowa), warsztaty i internat.

Nauczanie indywidualneIndywidualnym nauczaniem obej-muje si´ dzieci i m∏odzie˝, którychstan zdrowia uniemo˝liwia lubznacznie utrudnia ucz´szczanie doszko∏y. Istnieje tak˝e mo˝liwoÊç uzy-skania orzeczenia o potrzebie indy-widualnego obowiàzkowego roczne-go przygotowania przedszkolnego.Orzeczenia o potrzebie obowiàzko-wego rocznego przygotowanieprzedszkolnego lub indywidualnegonauczania wydajà zespo∏y orzekajà-ce dzia∏ajàce w publicznych porad-niach psychologiczno-pedagogicz-nych. Takie nauczanie organizuje dy-rektor przedszkola lub szko∏y.

Zaj´cia indywidualnego przygoto-wania przedszkolnego sà prowadzo-ne z dzieckiem przez jednego na-uczyciela przedszkola lub szko∏ypodstawowej, w której sà zorganizo-wane oddzia∏y przedszkolne. Indy-widualne nauczanie prowadzonejest przez jednego lub kilku nauczy-cieli (prowadzenie zaj´ç indywidual-

nego nauczania uczniów zerowegoetapu edukacyjnego oraz klas I –III powierza si´ jednemu nauczycie-lowi). W uzasadnionych przypad-kach dyrektor mo˝e powierzyç pro-wadzenie zaj´ç indywidualnegoprzygotowania przedszkolnego lubzaj´ç indywidualnego nauczania na-uczycielowi zatrudnionemu w in-nym przedszkolu lub szkole.

W indywidualnym przygotowaniuprzedszkolnym realizuje si´ treÊciwynikajàce z podstawy programo-wej wychowania przedszkolnego do-stosowane do potrzeb i mo˝liwoÊcipsychofizycznych dziecka. Nato-miast w indywidualnym nauczaniurealizuje si´ treÊci wynikajàce z pod-stawy programowej kszta∏ceniaogólnego oraz obowiàzkowe zaj´ciaedukacyjne wynikajàce z ramowegoplanu nauczania danego typu i ro-dzaju szko∏y, dostosowane do po-trzeb i mo˝liwoÊci psychofizycznychucznia. Tygodniowy wymiar godzinzaj´ç indywidualnego przygotowa-nia przedszkolnego realizowanychbezpoÊrednio z dzieckiem wynosiod 4 do 6 godzin. Natomiast tygo-dniowy wymiar godzin zaj´ç indywi-dualnego nauczania realizowanychbezpoÊrednio z uczniem wynosi:• dla uczniów klas I-III szko∏y pod-

stawowej – od 6 do 8 godzin• dla uczniów klas IV-VI szko∏y pod-

stawowej – od 8 do 10 godzin• dla uczniów gimnazjum – od 10

do 12 godzin• dla uczniów szkó∏ ponadgimna-

zjalnych – od 12 do 16 godzin.

27Edukacja dzieci z niepe∏nosprawnoÊcià

Bezp∏atny dowóz do szko∏yObowiàzkiem gminy jest zapewnie-nie dzieciom 6-letnim z niepe∏no-sprawnoÊcià i uczniom z niepe∏no-sprawnoÊcià bezp∏atnego transportui opieki w czasie przewozu do naj-bli˝szego przedszkola, szko∏y podsta-wowej, gimnazjum lub oÊrodkaumo˝liwiajàcego realizacj´ obowiàz-ku szkolnego i obowiàzku nauki dzie-ciom i m∏odzie˝y. W∏aÊciwe przepisy pozwalajà naspe∏nianie tego obowiàzku gminypoprzez dostarczenie Êrodka trans-portu i zapewnienie opieki w czasieprzewozu lub zwrot kosztów prze-jazdu Êrodkami komunikacji pu-blicznej. Realizacja omawianegoobowiàzku mo˝e nast´powaç rów-nie˝ poprzez zawarcie umowy z ro-dzicami dziecka. Gmina nie mo˝ejednak narzucaç rodzicom dzieckatakiego rozwiàzania. Zapewnieniedowozu uczniom z niepe∏nospraw-

noÊcià jest bowiem obowiàzkiemi zadaniem w∏asnym gminy.

Uczniowie z niepe∏nosprawnoÊciàruchowà i uczniowie z upoÊledze-niem umys∏owym w stopniu umiar-kowanym lub znacznym sà ponadtouprawnieni do bezp∏atnego trans-portu do najbli˝szej szko∏y ponad-gimnazjalnej, nie d∏u˝ej jednak ni˝do ukoƒczenia 21. roku ˝ycia.

Pami´taj!W celu uzyskania Êwiadczenia bez-p∏atnego transportu nale˝y z∏o˝yçwniosek w wydziale oÊwiaty odpo-wiedniego urz´du gminy wrazz dokumentem potwierdzajàcymniepe∏nosprawnoÊç ruchowà luborzeczenie potwierdzajàce upoÊle-dzenie umys∏owe w stopniu umiar-kowanym lub znacznym oraz za-Êwiadczenie ze szko∏y, do którejucz´szcza dziecko.


VII Uprawnienia pracownicze i emerytalne

rodziców dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià

Urlopy wychowawcze Rodzicom dziecka z niepe∏nospraw-noÊcià, zatrudnionym na podstawieumowy o prac´, nie przys∏uguje z sa-mego tego tytu∏u szczególna ochro-na przed wypowiedzeniem i rozwià-zaniem stosunku pracy. Nie nabywa-jà oni tak˝e uprawnieƒ do urlopuwypoczynkowego w zwi´kszonymwymiarze (dodatkowy urlop wypo-

czynkowy w wymiarze 10 dni robo-czych w roku kalendarzowym przy-s∏uguje natomiast zasadniczo oso-bie zaliczonej do znacznego lubumiarkowanego stopnia niepe∏no-sprawnoÊci).

Rodzicom dziecka z niepe∏nospraw-noÊcià przys∏ugujà jednak dodatko-we uprawnienia w zakresie urlopu

wychowawczego. Pracownik zatrud-niony co najmniej 6 miesićy maprawo do urlopu wychowawczegow wymiarze do 3 lat w celu sprawo-wania osobistej opieki nad dziec-kiem, ale nie d∏u˝ej ni˝ do ukoƒcze-nia przez dziecko 4. roku ˝ycia.Do tego 6-miesićznego okresu za-trudnienia wlicza si´ poprzednieokresy zatrudnienia, przy czym niema znaczenia np. d∏ugoÊç przerwmi´dzy tymi okresami ani wymiarczasu pracy. Ponadto w przypadkurodzica (matki lub ojca) dzieckaz niepe∏nosprawnoÊcià, który mawymagany 6-miesićzny okres za-trudnienia – je˝eli z powodu stanuzdrowia, potwierdzonego orzecze-niem o niepe∏nosprawnoÊci lub stop-

niu niepe∏nosprawnoÊci, dziecko wy-maga jego osobistej opieki – to takirodzic mo˝e skorzystaç dodatkowoz urlopu wychowawczego w wymia-rze do 3 lat, ale nie d∏u˝ej ni˝do ukoƒczenia przez dziecko 18. ro-ku ˝ycia. Uprawnienie to przys∏ugu-je bez wzgl´du na to, czy dana osobakorzysta∏a z „podstawowego” urlo-pu wychowawczego. W przypadku matki lub ojca dziec-ka, b´dàcych pracownikami, maksy-malny ∏àczny wymiar urlopu wycho-wawczego w celu sprawowaniaopieki nad dzieckiem z niepe∏no-sprawnoÊcià mo˝e zatem wynieÊç 6 lat.

Pami´taj!Pracownik uprawniony do urlopuwychowawczego mo˝e tak˝e z∏o˝yçpracodawcy wniosek o obni˝enie je-go wymiaru czasu pracy do wymiarunie ni˝szego ni˝ po∏owa pe∏nego wy-miaru czasu pracy w okresie, w któ-rym móg∏by korzystaç z takiegourlopu. Pracodawca jest obowiàzanyuwzgl´dniç wniosek pracownika.

Warto pami´taç, ˝e pracownikowiwychowujàcemu przynajmniej jed-no dziecko w wieku do 14 lat przy-s∏uguje w ciàgu roku kalendarzowe-go zwolnienie od pracy na 2 dni,z zachowaniem prawa do wynagro-dzenia. Ponadto pracownikowi, zwolnione-mu od pracy z powodu koniecznoÊciosobistego sprawowania opiekinad dzieckiem, przys∏uguje prawodo zasi∏ku opiekuƒczego. Zasi∏ek

29Uprawnienia pracownicze i emerytalne rodziców dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià

Rys. Adrian G.

opiekuƒczy przys∏uguje w raziesprawowania opieki nad:• zdrowym dzieckiem w wieku

do ukoƒczenia 8 lat m.in. w przy-padku: nieprzewidzianego za-mknićia ˝∏obka, przedszkola lubszko∏y, do których ucz´szcza dziec-ko albo choroby drugiego z rodzi-ców, stale opiekujàcego si´ dziec-kiem (nie d∏u˝ej ni˝ przez 60 dniw roku kalendarzowym)

• chorym dzieckiem w wiekudo ukoƒczenia 14 lat (nie d∏u˝ejni˝ przez 60 dni w roku kalenda-rzowym)

• chorym dzieckiem w wieku po-nad 14 lat – je˝eli pozostaje wewspólnym gospodarstwie domo-wym z rodzicem w okresie sprawo-wania opieki (nie d∏u˝ej ni˝ przezokres 14 dni w roku kalendarzo-wym).

Bez wzgl´du na liczb´ dzieci, zasi∏ekopiekuƒczy przys∏uguje ∏àcznieza okres nie d∏u˝szy ni˝ 60 dni w ro-ku kalendarzowym. Miesićzny zasi∏ek opiekuƒczy wy-nosi 80% podstawy jego wymiaru,czyli przeci´tnego miesićznego wy-nagrodzenia wyp∏aconego pracow-nikowi za okres 12 miesićy kalenda-rzowych poprzedzajàcych miesiàc,w którym powsta∏a niezdolnoÊçdo pracy.

Zniesienie wczeÊniejszej emerytury Ustawa o emeryturach i rentach z Fun-

duszu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych, którawesz∏a w ˝ycie 1 stycznia 1999 r., znio-s∏a niestety – przewidywanà przez

obowiàzujàce poprzednio przepisy –wczeÊniejszà emerytur dla pracowni-ków opiekujàcych si´ dzieçmi wyma-gajàcymi sta∏ej opieki. Jednak˝e prawodo takiej emerytury zachowali rodzi-ce, którzy do dnia wejÊcia w ˝ycie no-wej ustawy nie zg∏osili wniosku o témerytur , mimo ˝e do 31 grudnia1998 r. spe∏nili wszystkie warunki wy-magane do jej uzyskania.

Zgodnie z przepisami obowiazujàcy-mi poprzednio w tym zakresie, mat-ce lub ojcu, którzy nie mogli konty-nuowaç zatrudnienia z powodu sta-nu zdrowia swojego dziecka, wyma-gajàcego – bez wzgl´du na wiek –ich sta∏ej opieki oraz piel´gnacji lub pomocy w czynnoÊciach samoobs∏u-gowych, przys∏ugiwa∏o prawo dowczeÊniejszej emerytury, jeÊli takieosoby: • mia∏y okres zatrudnienia, wyno-

szàcy (∏àcznie z okresami równo-rz´dnymi i zaliczalnymi do okre-sów zatrudnienia) co najmniej 20lat dla kobiet lub 25 lat dla m´˝-czyzn oraz

• sprawowa∏y osobistà opiek´ naddzieckiem, które: zosta∏o zaliczo-ne do I grupy inwalidów – bezwzgl´du na przyczyn´ chorobowàinwalidztwa lub zosta∏o zaliczonedo II grupy inwalidów – z powodujednego ze stanów chorobowychwymienionych w tych regulacjach(np. pora˝enia uniemo˝liwiajà-cego samodzielne poruszanie sií kontrolowanie czynnoÊci fizjolo-gicznych), a inwalidztwo dzieckaistnia∏o od urodzenia albo po-


wsta∏o przed ukoƒczeniem 18. ro-ku ˝ycia.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r.mogà ubiegaç si´ o wskazanà wy˝ejemerytur´, je˝eli nie sà cz∏onkamiotwartego funduszu emerytalnego. Ponadto osoba zdolna do pracy, leczniepozostajàca w zatrudnieniu zewzgl´du na koniecznoÊç sprawowa-nia opieki nad dzieckiem wymagajà-cym sta∏ej piel´gnacji, posiadajàcymorzeczenie o niepe∏nosprawnoÊci(wraz ze wskazaniami: koniecznoÊci

sta∏ej albo d∏ugotrwa∏ej opieki lubpomocy innej osoby w zwiàzku zeznacznie ograniczonà mo˝liwoÊciàsamodzielnej egzystencji oraz ko-niecznoÊci sta∏ego wspó∏udzia∏una co dzieƒ opiekuna dziecka w pro-cesie jego leczenia, rehabilitacjii edukacji), za którà oÊrodek pomocyspo∏ecznej op∏aca∏ sk∏adk´ na ubez-pieczenia spo∏eczne przed 1 stycznia1999 r., nabywa prawo do emeryturybez wzgl´du na wiek, je˝eli w dniu 1stycznia 1999 r. ukoƒczy∏a co naj-mniej 45 lat i ma okres ubezpiecze-nia (sk∏adkowy i niesk∏adkowy) wy-noszàcy co najmniej 20 lat w przy-padku kobiet i 25 lat w przypadkum´˝czyzn.Równie˝ tzw. renta uczniowska by∏aprzyznawana jedynie na podstawieprzepisów obowiàzujàcych przed 1stycznia 1999 r. Obecnie nie jest ju˝ mo˝liwe uzyska-nie takiej renty, choç osoby, którewczeÊniej naby∏y takie prawo (i na-dal spe∏niajà warunki jego uzyska-nia), zachowa∏y je pomimo zmianyprzepisów. Obecnie zbli˝onà funkcj´pe∏ni renta socjalna. Renta socjal-na mo˝e byç jednak przyznana tylkoosobie pe∏noletniej.

31Ulgowe przejazdy kolejà i autobusami

Rys. Michalina C.

VIII Ulgowe przejazdy kolejà i autobusami

Szczególne uprawnienia dzieciz niepe∏nosprawnoÊcià (i ich rodzi-ców) do ulgowych przejazdów auto-busami i kolejà okreÊlajà przepisyUstawy o uprawnieniach do ulgowych

przejazdów Êrodkami publicznego

transportu zbiorowego. Przepisówustawy nie stosuje si´ do komunika-cji miejskiej (ulgi w tym zakresieustalajà samorzàdy).


Ulg przewidzianych ustawà nie sto-suje si´ ponadto do: pasa˝erów od-bywajàcych podró˝ pociàgami Euro-City i InterCity w komunikacji mi´-dzynarodowej i do pasa˝erów w ko-munikacji autobusowej ekspresowej.Uprawnienia do ulgowych przejaz-dów kolejà przys∏ugujà w klasie 2.

Dzieci i m∏odzie˝ dotkni´te inwalidz-twem lub niepe∏nosprawnoÊcià (do-tyczy to dzieci i m∏odzie˝y do ukoƒ-czenia 24. roku ˝ycia oraz studen-tów do ukoƒczenia 26. roku ˝ycia)przy przejazdach Êrodkami transpor-tu kolejowego i autobusowego sàuprawnione do ulgi 78% – na pod-stawie biletów jednorazowych albomiesi´cznych imiennych. Do ulgiw tej samej wysokoÊci jest tak˝euprawnione jedno z rodziców alboopiekun takiego dziecka – na podsta-wie biletu jednorazowego.

Ulga w tej wysokoÊci obejmuje jed-nak tylko przejazd z miejsca za-mieszkania lub miejsca pobytudo przedszkola, szko∏y, szko∏y wy˝-szej, placówki opiekuƒczo-wycho-wawczej, placówki oÊwiatowo-wy-chowawczej, specjalnego oÊrodkaszkolno-wychowawczego, specjalne-go oÊrodka wychowawczego, oÊrod-ka umo˝liwiajàcego dzieciom i m∏o-dzie˝y spe∏nianie obowiàzku szkol-nego i obowiàzku nauki, oÊrodka rehabilitacyjno-wychowawczego,domu pomocy spo∏ecznej, oÊrodkawsparcia, zak∏adu opieki zdrowot-nej, poradni psychologiczno-pedago-gicznej, w tym poradni specjalistycz-

nej, a tak˝e na turnus rehabilitacyjny– i z powrotem.

Dokumentami poÊwiadczajàcymiuprawnienie dzieci i m∏odzie˝y dotkni´tych inwalidztwem lub nie-pe∏nosprawnoÊcià do korzystaniaz omawianej ulgi sà w szczególnoÊciodpowiednio:• dla dzieci i m∏odzie˝y ucz´szczajà-

cych do przedszkola, szko∏y, szko∏ywy˝szej albo oÊrodka lub placówkio charakterze oÊwiatowym:

– legitymacja przedszkolna dla dziec-ka z niepe∏nosprawnoÊcià

– legitymacja szkolna dla uczniówdotkni´tych inwalidztwem lubz niepe∏nosprawnoÊcià, bàdê

– legitymacja szkolna albo studenc-ka – wraz z jednym z dokumen-tów, o których mowa poni˝ej

• dla dzieci i m∏odzie˝y nieucz´szcza-jàcych do przedszkola, szko∏y, szko-∏y wy˝szej albo oÊrodka lub pla-cówki o charakterze oÊwiatowym:

– legitymacja osoby z niepe∏no-sprawnoÊcià, która nie ukoƒczy∏a16. roku ˝ycia, wystawiona przezuprawniony organ

– legitymacja osoby z niepe∏no-sprawnoÊcià, wystawiona przezuprawniony organ

– orzeczenie lekarza orzecznika ZUSalbo wypis z treÊci orzeczenia leka-rza orzecznika ZUS stwierdzajàcecz´Êciowà niezdolnoÊç do pracy,ca∏kowità niezdolnoÊç do pracy al-bo ca∏kowità niezdolnoÊç do pracyi niezdolnoÊç do samodzielnej eg-zystencji, albo niezdolnoÊç do sa-modzielnej egzystencji

33Ulgowe przejazdy kolejà i autobusami

– orzeczenie komisji lekarskiej ZUSstwierdzajàce cz´Êciowà niezdol-noÊç do pracy, ca∏kowità niezdol-noÊç do pracy albo ca∏kowità nie-zdolnoÊç do pracy i niezdolnoÊçdo samodzielnej egzystencji, alboniezdolnoÊç do samodzielnej egzy-stencji.

Przy przejazdach do i z jednostekudzielajàcych Êwiadczeƒ zdrowot-nych albo pomocy spo∏ecznej lub or-ganizujàcych turnusy rehabilitacyj-ne, wraz z jednym z powy˝szych dokumentów, wymagane jest tak˝ezaÊwiadczenie (zawiadomienie, skie-rowanie) okreÊlajàce odpowiednio:termin i miejsce badania, leczenia,konsultacji, zaj´ç rehabilitacyjnych,zaj´ç terapeutycznych albo pobytuw oÊrodku wsparcia, domu pomocyspo∏ecznej lub na turnusie rehabili-tacyjnym, bàdê potwierdzenie sta-wienia si´ na badania, konsultacje,zaj´cia rehabilitacyjne, zaj´cia tera-peutyczne.

Dokumentami poÊwiadczajàcymiuprawnienie jednego z rodziców lubopiekuna dziecka do korzystaniaz omawianej ulgi sà:• dokumenty dziecka – je˝eli prze-

jazd odbywany jest razem z dziec-kiem

• zaÊwiadczenie wydane przezprzedszkole, szko∏´, szko∏´ wy˝-szà, oÊrodek lub placówk´ o cha-rakterze oÊwiatowym albo pla-cówk´ opiekuƒczo-wychowawczàbàdê zaÊwiadczenie (zawiadomie-nie, skierowanie) wydane przez

jednostk´ udzielajàcà Êwiadczeƒzdrowotnych albo organizujàcàturnus rehabilitacyjny – je˝eliprzejazd odbywany jest po dzieckolub po jego odwiezieniu.

Inne ulgi dla osób z niepe∏nospraw-noÊciàJeÊli danej osobie nie przys∏ugujeprawo do wskazanej wy˝ej ulgi,warto pami´taç, ˝e przepisy przewi-dujà tak˝e inne szczególne ulgi dlaosób z niepe∏nosprawnoÊcià: • osobom niezdolnym do samodziel-

nej egzystencji (czyli osobom ca∏-kowicie niezdolnym do pracy orazniezdolnym do samodzielnej egzy-stencji, w rozumieniu przepisówo emeryturach i rentach z Fundu-szu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych, al-bo posiadajàcym znaczny stopieƒniepe∏nosprawnoÊci, w rozumie-niu przepisów o rehabilitacji za-wodowej i spo∏ecznej oraz zatrud-nianiu osób niepe∏nosprawnych,bàdê inwalidom I grupy, je˝eliorzeczenie o zaliczeniu do I grupyinwalidzkiej nie utraci∏o mocy) –przy przejazdach kolejà w pocià-gach osobowych oraz autobusamiw komunikacji zwyk∏ej – przys∏u-guje ulga 49%

• osobom niezdolnym do samodziel-nej egzystencji – przy przejazdachkolejà w pociàgach innych ni˝ oso-bowe oraz autobusami w komuni-kacji innej ni˝ zwyk∏a – przys∏ugu-je ulga 37%

• osobom niewidomym, jeÊli nie sàuznane za osoby niezdolne do sa-modzielnej egzystencji – przy


przejazdach kolejà i autobusami –przys∏ugje ulga 37%

• przewodnikowi albo opiekunowitowarzyszàcemu w podró˝y oso-bie niewidomej lub osobie niezdol-nej do samodzielnej egzystencji(przez opiekuna lub przewodnika

nale˝y rozumieç jednà osob´ pe∏-noletnià, a w przypadku przewod-nika osoby niewidomej – osob´,która ukoƒczy∏a 13 lat, lub psa –przewodnika) – przy przejazdachkolejà i autobusami – przys∏ugujeulga 95%.

IX Wydawanie kart parkingowych

Zgodnie z Ustawà – Prawo o ruchu

drogowym, osoba z niepe∏nospraw-noÊcià o obni˝onej sprawnoÊci ru-chowej, kierujàca pojazdem samo-chodowym oznaczonym kartà par-kingowà, mo˝e nie stosowaç si´do niektórych znaków drogowychdotyczàcych zakazu ruchu lub posto-ju. Uprawnienie to przys∏uguje tak˝eosobie, która kieruje pojazdem prze-wo˝àcym osob´ o obni˝onej spraw-noÊci ruchowej. Kart´ parkingowàosobie z niepe∏nosprawnoÊcià wyda-je starosta.

Zgodnie z ustawà – Prawo o ruchu

drogowym, kart´ parkingowà wydajesi´ na podstawie, wydanego przezzespó∏ do spraw orzekania o niepe∏-nosprawnoÊci, orzeczenia o zalicze-niu do znacznego, umiarkowanegolub lekkiego stopnia niepe∏nospraw-noÊci o przyczynie niepe∏nosprawno-Êci z kodu R lub N lub na podstawieorzeczenia wydanego przez organyrentowe równowa˝nego na mocyprzepisów szczególnych z orzecze-niami o niepe∏nosprawnoÊci. W przy-padku osób z niepe∏nosprawnoÊcià

posiadajàcych orzeczenia zaliczajàcedo stopnia lekkiego, kart´ parkingo-wà wydaje si´ na podstawie orzecze-nia ze wskazaniem o spe∏nianiuprzez takà osob´ przes∏anki obni˝e-nia sprawnoÊci ruchowej. W przypadku orzeczeƒ wydanychprzez organy rentowe równowa˝-nych z orzeczeniami o stopniu lek-kim, w których nie okreÊlono przy-czyny niepe∏nosprawnoÊci, kart´ par-kingowà wydaje si´ na podstawieorzeczenia, wraz z zaÊwiadczeniemlekarskim potwierdzajàcym obni˝e-nie sprawnoÊci ruchowej. W regulacjach tych nie ma natomiastmowy o sytuacji, kiedy to niepe∏no-sprawnoÊç zostaje orzeczona w sto-sunku do dziecka do 16. roku ˝ycia(bez okreÊlenia stopnia niepe∏no-sprawnoÊci). Natomiast, zgodnie z Ustawà o rehabi-

litacji zawodowej i spo∏ecznej oraz za-

trudnianiu osób niepe∏nosprawnych,w orzeczeniu powiatowego zespo∏uo ustaleniu niepe∏nosprawnoÊci po-winny byç zawarte m.in. wskazaniadotyczàce spe∏niania przez takà oso-b´ przes∏anki obni˝enia sprawnoÊci

35Âwiadczenia rodzinne na rzecz dziecka z niepe∏nosprawnoÊcià

ruchowej (okreÊlonej w Prawie o ru-

chu drogowym). Taka niespójnoÊç mi´-dzy tymi dwiema ustawami mo˝e byçprzyczynà wàtpliwoÊci co do tego,czy w przypadku dziecka z niepe∏no-

sprawnoÊcià (o obni˝onej sprawnoÊciruchowej) mo˝e byç wydana kartaparkingowa, a rozstrzygnićie mo˝eokazaç si´ sprawà odpowiedniej in-terpretacji tych przepisów.

X Âwiadczenia rodzinne na rzecz dziecka

z niepe∏nosprawnoÊcià

Na system Êwiadczeƒ rodzinnychsk∏adajà si´ w szeczególnoÊci: zasi-∏ek rodzinny wraz z dodatkamido tego zasi∏ku, Êwiadczenia opie-kuƒcze (czyli: zasi∏ek piel´gnacyjnyi Êwiadczenie piel´gnacyjne) orazjednorazowa zapomoga z tytu∏uurodzenia si´ dziecka. W niektórychprzypadkach Êwiadczenia rodzinneprzys∏ugujà (albo nale˝à si´ w wy˝-szej wysokoÊci) w sytuacji, kiedycz∏onkiem rodziny jest dzieckoz niepe∏nosprawnoÊcià.

Zasi∏ek rodzinny i dodatki do tegozasi∏kuPrawo do zasi∏ku rodzinnego i dodat-ków do tego zasi∏ku zostaje przyzna-ne rodzicom (albo jednemu z rodzi-ców) w celu cz´Êciowego pokryciawydatków na utrzymanie dziecka.Warunkiem uzyskania dodatkówdo zasi∏ku rodzinnego jest spe∏nianiewymagaƒ koniecznych do przyzna-nia tego zasi∏ku. Zasadniczo, je˝elicz∏onkiem rodziny jest dziecko legi-tymujàce si´ orzeczeniem o niepe∏-nosprawnoÊci (dotyczy to osoby do 16. roku ˝ycia) albo orzeczeniemo umiarkowanym lub o znacznym

stopniu niepe∏nosprawnoÊci, to zasi-∏ek rodzinny przys∏uguje, je˝eli do-chód rodziny w przeliczeniu na oso-b´ nie przekracza 583 z∏. Natomiastw przypadku innych rodzin jest tokwota 504 z∏. Przez dochód rodziny nale˝y rozu-mieç przeci´tny miesićzny dochódcz∏onków rodziny uzyskany w rokukalendarzowym poprzedzajàcymokres zasi∏kowy (czyli okres od1 wrzeÊnia do 31 sierpnia nast´pnegoroku kalendarzowego, na jaki ustalasi´ prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych).Do rodziny zalicza si´ pozostajàcena utrzymaniu rodziców dzieciw wieku do ukoƒczenia 25. roku ˝y-cia, a tak˝e dziecko, które ukoƒczy∏o25. rok ˝ycia legitymujàce si´ orze-czeniem o znacznym stopniu niepe∏-nosprawnoÊci, je˝eli w zwiàzku z tàniepe∏nosprawnoÊcià rodzinie przy-s∏uguje Êwiadczenie piel´gnacyjne. Do cz∏onków rodziny nie zalicza sińatomiast dziecka pozostajàcegow zwiàzku ma∏˝eƒskim oraz pe∏no-letniego dziecka posiadajàcego w∏a-sne dziecko. Dochodem – po odlicze-niu kwot alimentów Êwiadczonychna rzecz innych osób – sà:


• przychody podlegajàce opodatko-waniu na zasadach ogólnych(na podstawie przepisów o podat-ku dochodowym od osób fizycz-nych), pomniejszone o: koszty uzy-skania przychodu, nale˝ny poda-tek dochodowy od osób fizycz-nych, sk∏adki na ubezpieczeniaspo∏eczne niezaliczone do kosztówuzyskania przychodu i sk∏adkina ubezpieczenie zdrowotne

• deklarowany w oÊwiadczeniu do-chód z dzia∏alnoÊci podlegajàcejopodatkowaniu na podstawie prze-pisów o zrycza∏towanym podatkudochodowym od niektórych przy-chodów osiàganych przez osoby fi-zyczne, pomniejszony o: nale˝nyzrycza∏towany podatek dochodo-wy oraz sk∏adki na ubezpieczeniaspo∏eczne i zdrowotne, a tak˝e

• inne – wymienione w Ustawie

o Êwiadczeniach rodzinnych – do-chody niepodlegajàce opodatko-waniu na podstawie przepisówo podatku dochodowym od osóbfizycznych (w tym alimenty otrzy-mane na rzecz dzieci).

Je˝eli po up∏ywie roku stanowiàcegopodstaw´ ustalenia dochodu rodzinynastàpi∏a utrata albo uzyskanie do-chodu, to prawo do zasi∏ku rodzin-nego ustala si´ z uwgl´dnieniemtych okolicznoÊci.

Uwaga!Wed∏ug stanu na dzieƒ oddawanianiniejszego poradnika do druku,na og∏oszenie w Dzienniku Ustawczeka Ustawa z 17 paêdziernika 2008

r. o zmianie ustawy o Êwiadczeniach

rodzinnych (wi´kszoÊç nowych prze-pisów ma wejÊç w ˝ycie po up∏ywie14 dni od dnia jej og∏oszenia). Regu-lacje te majà wprowadziç m.in. na-st´pujàce zmiany:• Okres zasi∏kowy rozpoczynajàcysi´ 1 wrzeÊnia 2008 r. ulegnie prze-d∏u˝eniu do 31 paêdziernika 2009 r.Poczynajàc od 1 listopada 2009 r.okresem zasi∏kowym b´dzie okresod 1 listopada do 31 paêdziernikanast´pnego roku kalendarzowego.• Od 1 stycznia 2009 r. wnioseko wyp∏at´ dodatku z tytu∏u rozpo-cz´cia roku szkolnego b´dzie mo˝nask∏adaç do dnia zakoƒczenia okresuzasi∏kowego, w którym rozpocz´torok szkolny albo roczne przygotowa-nie przedszkolne.• Od 1 stycznia 2009 r. zasi∏ek piel´-gnacyjny nie b´dzie przys∏ugiwaçm.in. osobie umieszczonej w instytu-cji zapewniajàcej ca∏odobowe utrzy-manie (niezale˝nie od sposobu finan-sowania pobytu i Êwiadczeƒ udziela-nych w tej instytucji).• Âwiadczenie piel´gnacyjne z tytu∏urezygnacji z zatrudnienia lub innej pra-cy zarobkowej b´dzie przys∏ugiwaç nietylko matce lub ojcu, ale tak˝e innymosobom, na których cià˝y obowiàzekalimentacyjny. Âwiadczenia piel´gna-cyjne nie b´dà przys∏ugiwaç m.in.w przypadku gdy osoba wymagajàcaopieki – w zwiàzku z koniecznoÊciàkszta∏cenia, rewalidacji lub rehabilita-cji – zostanie umieszczona w placówcezapewniajàcej ca∏odobowà opiek´ i b´-dzie korzystaç z tej opieki przez wi´cejni˝ 5 dni w tygodniu, z wyjàtkiem za-k∏adów opieki zdrowotnej.


Je˝eli dana osoba w okresie 3 miesi´-cy od wydania orzeczenia o niepe∏no-sprawnoÊci lub stopniu niepe∏no-sprawnoÊci z∏o˝y wniosek o ustalenieprawa do zasi∏ku piel´gnacyjnego,prawo do zasi∏ku piel´gnacyjnego zo-stanie ustalone poczàwszy od miesià-ca, w którym wp∏ynà∏ wnioseko ustalenie niepe∏nosprawnoÊci lubstopnia niepe∏nosprawnoÊci. • W przypadku utraty wa˝noÊciorzeczenia o niepe∏nosprawnoÊci lubstopniu niepe∏nosprawnoÊci i po-nownego ustalenia niepe∏nospraw-noÊci lub stopnia niepe∏nosprawno-Êci stanowiàcego kontynuacj´ po-przedniego orzeczenia, prawodo Êwiadczeƒ rodzinnych uzale˝nio-nych od niepe∏nosprawnoÊci zosta-nie ustalone od pierwszego dniamiesiàca nast´pujàcego po miesiàcu,w którym up∏ynà∏ termin wa˝noÊcipoprzedniego orzeczenia, je˝eli danaosoba b´dzie spe∏niaç warunkiuprawniajàce do nabycia tych Êwiad-czeƒ oraz z∏o˝y wniosek o ustalenie:1) niepe∏nosprawnoÊci lub stopnianiepe∏nosprawnoÊci w terminie mie-siàca od dnia utraty wa˝noÊci po-przedniego orzeczenia i 2) prawado Êwiadczeƒ rodzinnych uzale˝nio-nych od niepe∏nosprawnoÊci w ter-minie 3 miesićy od dnia wydaniaorzeczenia.

Z tego wzgl´du np. rezygnacja przezsamotnà matk´ z dochodzeniaprzed sàdem Êwiadczeƒ alimentacyj-nych od ojca dziecka, spowoduje nie-uzyskanie przez nià prawa do zasi∏-ku rodzinnego.

Pami´taj!Zasi∏ek rodzinny nie przys∏ugujem.in. w przypadkach, gdy:• dziecko zosta∏o umieszczone w in-

stytucji zapewniajàcej ca∏odoboweutrzymanie

• matce lub ojcu samotnie wychowu-jàcemu dziecko nie zosta∏o zasàdzo-ne Êwiadczenie alimentacyjnena rzecz dziecka od drugiego z ro-dziców dziecka (chyba ˝e: drugiez rodziców dziecka nie ˝yje, ojciecdziecka jest nieznany, powództwoo ustalenie Êwiadczenia alimenta-cyjnego od drugiego z rodziców zo-sta∏o oddalone, albo sàd zobowiàza∏jednego z rodziców do ponoszeniaca∏kowitych kosztów utrzymaniadziecka i nie zobowiàza∏ drugiegoz rodziców do Êwiadczenia alimen-tacyjnego na rzecz tego dziecka).

Zasi∏ek rodzinny przys∏uguje do ukoƒ-czenia przez dziecko:• 18. roku ˝ycia lub• nauki w szkole, jednak nie d∏u˝ej

ni˝ do ukoƒczenia 21. roku ˝yciaalbo

• 24. roku ˝ycia – je˝eli dziecko kon-tynuuje nauk´ w szkole lubw szkole wy˝szej i legitymuje siórzeczeniem o umiarkowanym al-bo znacznym stopniu niepe∏no-sprawnoÊci.

WysokoÊç zasi∏ku rodzinnego wyno-si miesićznie:• 48 z∏ – na dziecko w wieku

do ukoƒczenia 5. roku ˝ycia• 64 z∏ – na dziecko w wieku powy-

˝ej 5. roku ˝ycia do ukoƒczenia 18.roku ˝ycia


• 68 z∏ – na dziecko w wieku powy-˝ej 18. roku ˝ycia do ukoƒczenia24. roku ˝ycia.

Dodatkami do zasi∏ku rodzinnego –w przypadku których albo ju˝ samoprzyznanie, albo jego warunki sàuzale˝nione od niepe∏nosprawnoÊcidziecka – sà dodatki z tytu∏u: • opieki nad dzieckiem w okresie ko-

rzystania z urlopu wychowawczego • samotnego wychowywania dziecka • kszta∏cenia i rehabilitacji dziecka

z niepe∏nosprawnoÊcià oraz• podjćia przez dziecko nauki w szko-

le poza miejscem zamieszkania.

Dodatek z tytu∏u opieki nad dziec-kiem w okresie korzystania z urlopuwychowawczego mo˝e zostaç przy-znany matce albo ojcu, uprawnio-nym od urlopu wychowawczego, nied∏u˝ej ni˝ przez okres:• 24 miesićy kalendarzowych• 36 miesićy kalendarzowych, je˝eli

dana osoba sprawuje opiek´ nad wi´-cej ni˝ jednym dzieckiem urodzonympodczas jednego porodu

• 72 miesićy kalendarzowych, je˝e-li dana osoba sprawuje opiekńad dzieckiem legitymujàcym siórzeczeniem o niepe∏nosprawno-Êci lub o znacznym stopniu niepe∏-nosprawnoÊci.

Dodatek przys∏uguje w kwocie 400 z∏miesićznie. Dodatek nie przys∏ugujejednak m.in. w przypadkach, gdyosoba, o której mowa powy˝ej: • bezpoÊrednio przed uzyskaniem

prawa do urlopu wychowawczegopozostawa∏a w stosunku pracyprzez okres krótszy ni˝ 6 miesićy

• w okresie korzystania z urlopu wy-chowawczego podj´∏a lub kontynu-uje zatrudnienie albo innà prac´ za-robkowà (w tym na podstawie umo-wy zlecenia lub umowy o dzie∏o)

• w okresie urlopu wychowawczegokorzysta z zasi∏ku macierzyƒskiego

• osoba ta zaprzesta∏a sprawowaniaosobistej opieki nad dzieckiem –w tym np. dziecko zosta∏o umiesz-czone w ˝∏obku albo w przedszkolu(z wyjàtkiem dziecka legitymujàce-go si´ orzeczeniem o niepe∏no-sprawnoÊci przebywajàcego w ˝∏ob-ku albo w przedszkolu z powodówterapeutycznych).

Dodatek z tytu∏u samotnego wycho-wywania dziecka przys∏uguje samot-nie wychowujàcym dziecko matce lubojcu, je˝eli nie zosta∏o zasàdzoneÊwiadczenie alimentacyjne na rzeczdziecka od drugiego z rodziców dziec-ka, poniewa˝: drugi z rodziców dziec-ka nie ˝yje, ojciec dziecka jest niezna-ny albo powództwo o ustalenieÊwiadczenia alimentacyjnego od dru-giego z rodziców zosta∏o oddalone.Dodatek ten przys∏uguje w wysokoÊci170 z∏ miesićznie na dziecko, ale niewićej ni˝ 340 z∏ na wszystkie dzieci.W przypadku dziecka legitymujàcegosi´ orzeczeniem o niepe∏nosprawno-Êci albo orzeczeniem o znacznymstopniu niepe∏nosprawnoÊci kwot´dodatku zwi´ksza si´ o 80 z∏ na dziec-ko (czyli kwota dodatku wyniesiewówczas miesićznie 250 z∏), ale niewićej ni˝ o 160 z∏ na wszystkie dzie-ci (czyli kwota dodatku b´dzie wyno-siç maksymalnie 500 z∏).


Dodatek z tytu∏u kszta∏cenia i rehabi-litacji dziecka przys∏uguje matce lubojcu na pokrycie zwi´kszonych wy-datków zwiàzanych z rehabilitacjàlub kszta∏ceniem dziecka w wieku:• do ukoƒczenia 16. roku ˝ycia – je-

˝eli dziecko legitymuje si´ orzecze-niem o niepe∏nosprawnoÊci

• powy˝ej 16. roku ˝ycia do ukoƒ-czenia 24. roku ˝ycia – je˝eli dziec-ko legitymuje si´ orzeczeniemo umiarkowanym lub o znacznymstopniu niepe∏nosprawnoÊci.

Dodatek z tytu∏u kszta∏cenia i rehabi-litacji dziecka z niepe∏nosprawnoÊciàprzys∏uguje miesićznie w wysokoÊci:• 60 z∏ – na dziecko w wieku do

ukoƒczenia 5. roku ˝ycia• 80 z∏ – na dziecko w wieku powy-

˝ej 5. roku ˝ycia do ukoƒczenia 24.roku ˝ycia.

Dodatek z tytu∏u podjćia przezdziecko nauki w szkole poza miej-scem zamieszkania przys∏uguje mat-ce lub ojcu:• w zwiàzku z zamieszkiwaniem

w miejscowoÊci, w której znajdujesi´ siedziba szko∏y ponadgimna-zjalnej lub szko∏y artystycznej,w której jest realizowany obowià-zek szkolny i obowiàzek nauki(w przypadku dziecka legitymujà-cego si´ orzeczeniem o niepe∏no-sprawnoÊci dotyczy to tak˝e szko-∏y podstawowej lub gimnazjum) –w wysokoÊci 90 z∏ miesićzniena dziecko albo

• w zwiàzku z dojazdem z miejscazamieszkania do miejscowoÊci,w której znajduje si´ siedzibaszko∏y (dotyczy to szkó∏ ponad-

gimnazjalnych) – w wysokoÊci50 z∏ miesićznie na dziecko.

Dodatek przys∏uguje przez 10 mie-sićy w roku – w okresie pobieranianauki od wrzeÊnia do czerwca na-st´pnego roku kalendarzowego.Do dodatków do zasi∏ku rodzinnegonale˝à tak˝e dodatki z tytu∏u: • urodzenia dziecka • wychowywania dziecka w rodzinie

wielodzietnej (czyli rodzinie wycho-wujàcej troje i wićej dzieci majà-cych prawo do zasi∏ku rodzinnego)

• rozpoczćia roku szkolnego.

Dodatek z tytu∏u urodzenia dzieckaprzys∏uguje matce lub ojcu. Dodatekprzys∏uguje jednorazowo w wysoko-Êci 1 000 z∏. Wniosek o taki dodateknale˝y z∏o˝yç do ukoƒczenia przezdziecko pierwszego roku ˝ycia. Z tytu∏u urodzenia si´ ˝ywego dziec-ka przys∏uguje tak˝e jednorazowazapomoga w wysokoÊci 1 000 z∏na jedno dziecko – niezale˝nieod wysokoÊci dochodów. Dodatek z tytu∏u wychowywaniadziecka w rodzinie wielodzietnejwynosi 80 z∏ miesićznie na trzeciei na nast´pne dzieci uprawnionedo zasi∏ku rodzinnego. Natomiastdodatek z tytu∏u rozpoczćia rokuszkolnego przys∏uguje w wysokoÊci100 z∏ na dziecko (wniosek o wyp∏a-t´ tego dodatku nale˝y z∏o˝yç w ter-minie 4 miesićy od dnia rozpoczćiaroku szkolnego lub rocznego przygo-towania przedszkolnego). Rada gminy mo˝e – w drodzeuchwa∏y – podnieÊç kwoty dodat-ków do zasi∏ku rodzinnego.


Przyk∏ad:Aldona B. – po rozwodzie – pracujei sama wychowuje 9-letnià córk´ Ka-si´ dotkni´tà niepe∏nosprawnoÊcià.Z uwagi na wysokoÊç osiàganychprzez nià dochodów (do których zali-cza si´ tak˝e alimenty p∏acone przezby∏ego m´˝a na rzecz Kasi), a tak˝esytuacj´ ˝yciowà tej niepe∏nej rodzi-ny, Aldonie K. zosta∏o przyznane pra-wo do zasi∏ku rodzinnego w kwocie64 z∏ miesićznie, wraz z dodatkami:z tytu∏u kszta∏cenia i rehabilitacjidziecka z niepe∏nosprawnoÊcià –w kwocie 80 z∏ miesićznie oraz z ty-tu∏u rozpoczćia roku szkolnego –w kwocie 100 z∏. Poniewa˝ od ojca Kasi zosta∏o zasà-dzone Êwiadczenie alimentacyjnena rzecz dziecka, to Aldonie B. nieprzys∏uguje dodatek z tytu∏u samot-nego wychowywania dziecka. Takidodatek przys∏ugiwa∏by natomiastnp. w sytuacji, gdyby ojciec Kasi by∏nieznany albo zmar∏ (dodatek wyno-si∏by wówczas 250 z∏ miesićznie). Aldonie B. przys∏uguje tak˝e prawodo otrzymywania zasi∏ku piel´gna-cyjnego (o którym mowa poni˝ej).

Zasi∏ek piel´gnacyjny i Êwiadcze-nie piel´gnacyjneZasi∏ek piel´gnacyjny jest przyzna-wany w celu cz´Êciowego pokryciawydatków wynikajàcych z koniecz-noÊci zapewnienia osobie z niepe∏-nosprawnoÊcià opieki i pomocy in-nej osoby w zwiàzku z niezdolnoÊciàdo samodzielnej egzystencji. Zasi∏ek piel´gnacyjny przys∏uguje:• dziecku z niepe∏nosprawonoÊcià

w wieku do ukoƒczenia 16. roku˝ycia, je˝eli legitymuje si´ orzecze-niem o niepe∏nosprawnoÊci

• osobie z niepe∏nosprawnocià w wie-ku powy˝ej 16. roku ˝ycia, je˝eli le-gitymuje si´ orzeczeniem o znacz-nym stopniu niepe∏nosprawnoÊci

• osobie z niepe∏nosprawnocià w wie-ku powy˝ej 16. roku ˝ycia legitymu-jàcej si´ orzeczeniem o umiarkowa-nym stopniu niepe∏nosprawnoÊci,je˝eli niepe∏nosprawnoÊç powsta∏aw wieku do ukoƒczenia 21. roku ˝y-cia, a tak˝e

• temu, kto ukoƒczy∏ 75 lat.Zasi∏ek piel´gnacyjny przys∏ugujew wysokoÊci 153 z∏ miesićznie. Takizasi∏ek b´dzie przyznawany nieza-le˝nie od wysokoÊci dochodów uzy-skiwanych przez rodziców dzieckaz niepe∏nosprawnoÊcià, je˝eli tylkosà spe∏nione kryteria, o których mo-wa powy˝ej. Nale˝y jednak pami´-taç, ˝e – podobnie, jak w przypadkupozosta∏ych Êwiadczeƒ rodzinnych –zasi∏ek piel´gnacyjny nie zostanieprzyznany z urz´du, ale konieczneb´dzie wystàpienie z odpowiednimwnioskiem.

W przypadku ustalania prawa do za-si∏ku piel´gnacyjnego prawo ustalasi´ na czas nieokreÊlony, chyba ˝eorzeczenie o niepe∏nosprawnoÊci luborzeczenie o stopniu niepe∏nospraw-noÊci zosta∏o wydane na czas okre-Êlony. W takim przypadku prawodo zasi∏ku piel´gnacyjnego ustala si´do ostatniego dnia miesiàca, w któ-rym up∏ywa termin wa˝noÊci orze-czenia.


Uwaga!Zasi∏ek piel´gnacyjny nie przys∏ugujeosobie przebywajàcej w instytucji za-pewniajàcej ca∏odobowe utrzymanie(np. placówce opiekuƒczo-wycho-wawczej lub szkole), je˝eli pobyt tejosoby i udzielane przez t´ instytucj´Êwiadczenia sà cz´Êciowo lub w ca∏o-Êci finansowane z bud˝etu paƒstwa al-bo z Narodowego Funduszu Zdrowia. Zasi∏ek piel´gnacyjny nie przys∏ugu-je tak˝e osobie uprawnionej do do-datku piel´gnacyjnego (na podsta-wie Ustawy o emeryturach i rentach

z Funduszu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych).

Natomiast Êwiadczenie piel´gnacyj-ne przys∏uguje matce lub ojcudziecka, która (y) nie podejmuje lubrezygnuje z zatrudnienia albo innejpracy zarobkowej w celu sprawo-wania opieki nad dzieckiem legity-mujàcym si´: • orzeczeniem o niepe∏nosprawno-

Êci, ∏àcznie ze wskazaniami: – koniecznoÊci sta∏ej lub d∏ugotrwa-

∏ej opieki lub pomocy innej osobyw zwiàzku ze znacznie ograniczo-nà mo˝liwoÊcià samodzielnej egzy-stencji oraz

– koniecznoÊci sta∏ego wspó∏udzia∏una co dzieƒ opiekuna dzieckaw procesie jego leczenia, rehabili-tacji i edukacji albo

• orzeczeniem o znacznym stopniuniepe∏nosprawnoÊci.

Âwiadczenie to przys∏uguje zatem bezwzgl´du na wiek dziecka. Zatrudnie-nie lub inna praca zarobkowa, o któ-rych mowa powy˝ej, oznaczajà: wyko-nywanie pracy na podstawie stosunku

pracy, stosunku s∏u˝bowego, umowyo prac´ nak∏adczà oraz wykonywaniepracy lub Êwiadczenie us∏ug na pod-stawie umowy agencyjnej, umowyzlecenia, umowy o dzie∏o albo w okre-sie cz∏onkostwa w rolniczej spó∏dziel-ni produkcyjnej, spó∏dzielni kó∏ek rol-niczych lub spó∏dzielni us∏ug rolni-czych, a tak˝e prowadzenie pozarolni-czej dzia∏alnoÊci gospodarczej. Je˝eliwi´c matka dziecka z niepe∏nospraw-noÊcià, sprawujàca opiek´ nad tymdzieckiem, zechce (i mo˝e) np. Êwiad-czyç us∏ugi na podstawie umowyo dzie∏o, to nie b´dzie mia∏a prawado Êwiadczenia piel´gnacyjnego. Prawo do Êwiadczenia piel´gnacyjne-go jest uzale˝nione od spe∏nienia kry-terium dochodowego. ZasadniczoÊwiadczenie piel´gnacyjne przys∏ugu-je, je˝eli dochód rodziny w przelicze-niu na osob´ nie przekracza 583 z∏ (re-gulacje dotyczàce ustalania kryteriumdochodowego dla potrzeb prawado zasi∏ku rodzinnego stosuje si´ od-powiednio). Âwiadczenie piel´gnacyj-ne przys∏uguje w wysokoÊci 420 z∏miesi´cznie (Êwiadczenie przys∏ugujà-ce za niepe∏ne miesiàce kalendarzowewyp∏aca si´ w wysokoÊci 1/30 Êwiad-czenia za ka˝dy dzieƒ, przy czym na-le˝nà kwot´ Êwiadczenia zaokràglasi´ do 10 groszy w gór´).Âwiadczenia piel´gnacyjne nie przy-s∏ugujà jednak w przypadku, gdy:• osoba sprawujàca opiek´ ma ustalo-

ne prawo do emerytury, renty, rentysocjalnej, zasi∏ku sta∏ego (na pod-stawie Ustawy o pomocy spo∏ecznej),zasi∏ku przedemerytalnego lubÊwiadczenia przedemerytalnego


• osoba wymagajàca opieki: pozo-staje w zwiàzku ma∏˝eƒskim, bàdêzosta∏a umieszczona w rodziniezast´pczej, w specjalnym oÊrodkuszkolno-wychowawczym i korzy-sta w nim z ca∏odobowej opieki al-bo w zwiàzku z koniecznoÊciàkszta∏cenia, rewalidacji lub rehabi-litacji w placówce zapewniajàcejca∏odobowà opiek´ przez co naj-mniej 5 dni w tygodniu, z wyjàt-kiem zak∏adów opieki zdrowotnej

• osoba w rodzinie (np. drugie z ro-dziców) ma ustalone prawo dododatku do zasi∏ku rodzinnegoz tytu∏u opieki nad dzieckiemw okresie korzystania z urlopu wy-chowawczego albo do Êwiadczeniapiel´gnacyjnego na to lub na innedziecko w rodzinie

• osoba w rodzinie ma ustalone pra-wo do wczeÊniejszej emeryturyna to dziecko.

Za osob´ pobierajàcà Êwiadczeniepiel´gnacyjne wójt, burmistrz lubprezydent miasta op∏aca sk∏adk´na ubezpieczenia emerytalne i rento-we, przez okres niezb´dny do uzy-skania okresu ubezpieczenia (sk∏ad-kowego i niesk∏adkowego) odpo-wiednio 20-letniego przez kobiet´i 25-letniego przez m´˝czyzn´, jed-nak nie d∏u˝ej ni˝ przez 20 lat (wójt,burmistrz lub prezydent miasta nieop∏aca sk∏adki na ubezpieczeniaemerytalne i rentowe za osob´ po-bierajàcà Êwiadczenie piel´gnacyjne,je˝eli podlega ona obowiàzkowiubezpieczenia spo∏ecznego z innegotytu∏u). Osoby pobierajàce Êwiadcze-

nie piel´gnacyjne podlegajà tak˝eubezpieczeniu zdrowotnemu (sk∏ad-k´ op∏aca wójt, burmistrz lub prezy-dent miasta).

Przyk∏ady:1. Maria B., matka Bartka dotkni´te-go niepe∏nosprawnoÊcià, nie pracujez powodu koniecznoÊci sprawowa-nia opieki nad dzieckiem. Poniewa˝dochód tej rodziny jest niski, przy-znano jej prawo do Êwiadczenia pie-l´gnacyjnego. Gdyby jednak – z uwa-gi na pogorszenie stanu zdrowiadziecka – zasz∏a koniecznoÊç spra-wowania nad nim opieki przez obojerodziców, w zwiàzku z czym mà˝Marii B. równie˝ zrezygnowa∏byz pracy, to nie móg∏by on ju˝ ubiegaçsi´ o Êwiadczenie piel´gnacyjne,gdy˝ takie Êwiadczenie w tej rodzi-nie zosta∏o przyznane Marii B. 2. Teresa A. wczeÊniej pracowa∏a, aleobecnie korzysta z urlopu wychowa-czego – w celu sprawowania opiekinad 3-letnià córkà Kasià dotkni´tàniepe∏nosprawnoÊcià. Poniewa˝ Te-resa A. pobiera zasi∏ek rodzinny z do-datkiem z tytu∏u opieki nad dziec-kiem w okresie korzystania z urlopuwychowawczego, to rodzinie tej niemo˝e ju˝ zostaç przyznane Êwiad-czenie piel´gnacyjne.

Przyznawanie ÊwiadczeƒPost´powanie w sprawie Êwiadczeƒrodzinnych prowadzi: wójt, bur-mistrz albo prezydent miasta w∏aÊci-wy ze wzgl´du na miejsce zamiesz-kania osoby ubiegajàcej si´ o Êwiad-czenie rodzinne. Organ ten mo˝e


!

upowa˝niç swojego zast´pc´, pra-cownika urz´du albo kierownikaoÊrodka pomocy do prowadzenia po-st´powania w sprawach Êwiadczeƒrodzinnych i do wydawania decyzjiw tych sprawach (w przypadku upo-wa˝nienia kierownika oÊrodka po-mocy spo∏ecznej, w oÊrodku tymtworzy si´ komórk´ organizacyjnàdo realizacji Êwiadczeƒ rodzinnych). Ustalenie prawa do Êwiadczeƒ ro-dzinnych oraz ich wyp∏ata nast´pujàna wniosek rodziców (lub jednegoz rodziców) dziecka. W przypadkuzbiegu prawa rodziców dzieckado Êwiadczeƒ rodzinnych, Êwiadcze-nia wyp∏aca si´ temu z rodziców,który pierwszy z∏o˝y∏ wniosek. Je˝e-li jednak dziecko nie pozostaje wewspólnym gospodarstwie domo-wym z obojgiem rodziców, to Êwiad-czenia rodzinne wyp∏aca si´ temuz rodziców, pod którego opiekà znaj-duje si´ dziecko.

Uwaga!Âwiadczenia rodzinne mogà zostaçprzyznane opiekunowi faktycznemudziecka, jeÊli wystàpi∏ on z wnio-skiem do sàdu rodzinnego o przy-sposobienie dziecka.

Wniosek nale˝y z∏o˝yç w urz´dziegminy lub miasta w∏aÊciwym zewzgl´du na miejsce zamieszkaniawnioskodawcy. Do wniosku nale˝ydo∏àczyç odpowiednio:• zaÊwiadczenia o dochodzie podle-

gajàcym opodatkowaniu podat-kiem dochodowym od osób fizycz-nych na zasadach ogólnych ka˝de-

go cz∏onka rodziny, wydane przezw∏aÊciwy urzàd skarbowy, oÊwiad-czenie o deklarowanych docho-dach osiàganych przez osoby pod-legajàce przepisom o zrycza∏towa-nym podatku dochodowym od nie-których przychodów osiàganychprzez osoby fizyczne, zaÊwiadcze-nia lub oÊwiadczenia dokumentu-jàce wysokoÊç innych dochodów,a tak˝e

• inne zaÊwiadczenia lub oÊwiadcze-nia i dowody niezb´dne do ustaleniaprawa do Êwiadczeƒ rodzinnych.

Pami´taj!Wzory: wniosku o ustalenie prawado zasi∏ku rodzinnego oraz dodat-ków do zasi∏ku rodzinnego, wnioskuo przyznanie zasi∏ku piel´gnacyjne-go, wniosku o przyznanie Êwiadcze-nia piel´gnacyjnego, a tak˝e wyma-ganych zaÊwiadczeƒ i oÊwiadczeƒo dochodach zosta∏y okreÊlone przezw∏aÊciwe przepisy. Formularze wnio-sków udost´pnia urzàd gminy.

Do wniosku o przyznanie zasi∏ku pie-l´gnacyjnego nale˝y do∏àczyç: orze-czenie o niepe∏nosprawnoÊci alboorzeczenie o umiarkowanym stopniuniepe∏nosprawnoÊci (ze wskazaniemdaty powstania niepe∏nosprawnoÊci),albo orzeczenie o znacznym stopniuniepe∏nosprawnoÊci oraz uwierzytel-nionà kopi´ dokumentu stwierdzajà-cego to˝samoÊç osoby ubiegajàcej si´o zasi∏ek piel´gnacyjny. Kopi´ doku-mentu mo˝e uwierzytelniç urzàdgminy, notariusz albo instytucja, któ-ra wyda∏a ten dokument.


Do wniosku o przyznanie Êwiadcze-nia piel´gnacyjnego nale˝y do∏àczyç:orzeczenie o niepe∏nosprawnoÊci al-bo o znacznym stopniu niepe∏no-sprawnoÊci dziecka, zaÊwiadczenialub oÊwiadczenia o wysokoÊci docho-dów, uwierzytelnionà kopi´ doku-mentu stwierdzajàcego to˝samoÊçosoby ubiegajàcej si´ o Êwiadczeniepiel´gnacyjne, a tak˝e zaÊwiadczeniespecjalnego oÊrodka szkolno-wycho-wawczego, w przypadku umieszcze-nia w nim dziecka, o niekorzystaniuw nim z ca∏odobowej opieki.

W przypadku z∏o˝enia wadliwie wy-pe∏nionego wniosku urzàd gminywzywa pisemnie osob´ ubiegajàcàsi´ o Êwiadczenia rodzinne do popra-wienia lub uzupe∏nienia wnioskuw terminie 14 dni od dnia otrzyma-nia wezwania. Natomiast w przy-padku, gdy dana osoba z∏o˝y wnio-sek bez wymaganych dokumentów,urzàd przyjmuje wniosek i wyznaczatermin nie krótszy ni˝ 14 dni i nied∏u˝szy ni˝ 30 dni na uzupe∏nieniebrakujàcych dokumentów.

Prawo do Êwiadczeƒ rodzinnychustala si´ na okres zasi∏kowy (czylina okres od 1 wrzeÊnia do 31 sierpnianast´pnego roku kalendarzowego),z wyjàtkiem prawa do: dodatku z ty-tu∏u urodzenia dziecka, dodatku z ty-tu∏u rozpocz´cia roku szkolnego, do-datku z tytu∏u podj´cia przez dzieckonauki w szkole poza miejscem za-mieszkania, jednorazowej zapomogiz tytu∏u urodzenia si´ dziecka orazzasi∏ku piel´gnacyjnego.

Prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych usta-la si´, poczàwszy od miesiàca, w któ-rym wp∏ynà∏ wniosek z prawid∏owowype∏nionymi dokumentami, do koƒ-ca okresu zasi∏kowego. W przypadku ustalania prawado Êwiadczeƒ rodzinnych uzale˝nio-nych od niepe∏nosprawnoÊci danejosoby, prawo do Êwiadczeƒ rodzin-nych ustala si´ na okres zasi∏kowy,chyba ˝e orzeczenie o niepe∏no-sprawnoÊci lub orzeczenie o stopniuniepe∏nosprawnoÊci zosta∏o wydanena czas okreÊlony (w takim przypad-ku prawo do Êwiadczeƒ rodzinnychustala si´ do ostatniego dnia miesià-ca, w którym up∏ywa termin wa˝no-Êci orzeczenia, ale nie d∏u˝ej ni˝do koƒca okresu zasi∏kowego).

Pami´taj!W przypadku wystàpienia zmianw liczbie cz∏onków rodziny, uzyska-nia dochodu albo innych zmian majà-cych wp∏yw na prawo do Êwiadczeƒrodzinnych nale˝y niezw∏ocznie po-wiadomiç o tym organ wyp∏acajàcyte Êwiadczenia.Âwiadczenia rodzinne, wyp∏aconena podstawie Ustawy o Êwiadczeniach

rodzinnych, sà wolne od podatku do-chodowego.

W przypadku utraty wa˝noÊci orze-czenia o niepe∏nosprawnoÊci lubstopniu niepe∏nosprawnoÊci, je˝eliosoba niepe∏nosprawna uzyska po-nownie orzeczenie o niepe∏nospraw-noÊci lub odpowiednim stopniu nie-pe∏nosprawnoÊci – stanowiàce konty-nuacj´ poprzedniego orzeczenia, to

45Ulgi podatkowe

Zgodnie z Ustawà o podatku dochodo-

wym od osób fizycznych, od osób samot-nie wychowujàcych w roku podatko-wym dziecko, które otrzymywa∏o zasi-∏ek piel´gnacyjny (bez wzgl´du na wiekdziecka), podatek mo˝e byç okreÊlony,na wniosek wyra˝ony w rocznym ze-znaniu podatkowym, w podwójnej wy-sokoÊci podatku obliczonego od po∏o-wy dochodów takiej osoby samotniewychowujàcej dziecko. Za osob´ sa-motnie wychowujàcà dziecko uwa˝asi´ jednego z rodziców, je˝eli ta osobajest pannà, kawalerem, wdowà, wdow-cem, rozwódkà, rozwodnikiem alboosobà, w stosunku do której orzeczonoseparacj´. Za osob´ samotnie wycho-wujàcà dziecko uwa˝a si´ równie˝ oso-b´ pozostajàcà w zwiàzku ma∏˝eƒskim,je˝eli jej ma∏˝onek zosta∏ pozbawionypraw rodzicielskich albo odbywa karpozbawienia wolnoÊci.

W zwiàzku ze zmianà Ustawy o po-

datku dochodowym od osób fizycz-

nych, która wejdzie w ˝ycie 1 stycz-nia 2009 r., ale b´dzie mia∏a zastoso-wanie do dochodów uzyskanych od 1

stycznia 2008 r., uprawnienie do pre-ferencyjnego opodatkowania b´dzieprzys∏ugiwa∏o ponadto osobom sa-motnie wychowujàcych w roku po-datkowym dzieci (bez wzgl´du na ichwiek), które zgodnie z odr´bnymiprzepisami otrzymywa∏y dodatekpiel´gnacyjny lub rent´ socjalnà.Przy ustalaniu podstawy obliczeniapodatku dochodowego, od dochodumo˝na odliczyç m.in. kwoty wydat-ków na cele rehabilitacyjne oraz wy-datków zwiàzanych z u∏atwieniemwykonywania czynnoÊci ˝yciowych,poniesionych w roku podatkowymprzez podatnika b´dàcego osobàz niepe∏nosprawnoÊcià albo przezpodatnika, na którego utrzymaniu sàosoby z niepe∏nosprawnoÊcià – np.dziecko (je˝eli w roku podatkowymdochody osób z niepe∏nosprawno-Êcià b´dàcych na jego utrzymaniunie przekraczajà kwoty 9 120 z∏).Za wydatki na cele rehabilitacyjnei wydatki zwiàzane z u∏atwieniemwykonywania czynnoÊci ˝yciowych,o których mowa powy˝ej, uwa˝a si´m.in. wydatki poniesione na:

XI Ulgi podatkowe

prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych uza-le˝nionych od niepe∏nosprawnoÊciustala si´ od pierwszego dnia miesià-ca nast´pujàcego po miesiàcu, w któ-rym up∏ynà∏ termin wa˝noÊci po-przedniego orzeczenia, nie wczeÊniejjednak ni˝ od miesiàca, w którym z∏o-˝ono wniosek o kontynuacj´ Êwiad-

czenia rodzinnego (w takim przypad-ku do wniosku o Êwiadczenie rodzin-ne uzale˝nione od niepe∏nosprawno-Êci nale˝y do∏àczyç zaÊwiadczeniew∏aÊciwej instytucji potwierdzajàcez∏o˝enie wniosku o ponowne ustale-nie niepe∏nosprawnoÊci lub stopnianiepe∏nosprawnoÊci).


• adaptacj´ i wyposa˝enie mieszkaƒoraz budynków mieszkalnych sto-sownie do potrzeb wynikajàcychz niepe∏nosprawnoÊci

• przystosowanie pojazdów mecha-nicznych do potrzeb wynikajàcychz niepe∏nosprawnoÊci

• zakup i napraw´ indywidualnegosprz´tu, urzàdzeƒ i narz´dzi tech-nicznych niezb´dnych w rehabili-tacji oraz u∏atwiajàcych wykony-wanie czynnoÊci ˝yciowych, sto-sownie do potrzeb wynikajàcychz niepe∏nosprawnoÊci, z wyjàtkiemsprz´tu gospodarstwa domowego

• zakup wydawnictw i materia∏ów(pomocy) szkoleniowych, stosow-nie do potrzeb wynikajàcych z nie-pe∏nosprawnoÊci

• odp∏atnoÊç za pobyt na turnusierehabilitacyjnym

• odp∏atnoÊç za pobyt na leczeniuw zak∏adzie lecznictwa uzdrowi-skowego, za pobyt w zak∏adzie re-habilitacji leczniczej, zak∏adachopiekuƒczo-leczniczych i piel´gna-cyjno-opiekuƒczych oraz odp∏at-noÊç za zabiegi rehabilitacyjne

• op∏acenie przewodników osób nie-widomych I lub II grupy inwalidz-twa oraz osób z niepe∏nosprawno-Êcià narzàdu ruchu zaliczonychdo I grupy inwalidztwa, w kwocienieprzekraczajàcej w roku podat-kowym 2 280 z∏

• utrzymanie przez osoby niewido-me, o których mowa powy˝ej, psaprzewodnika – w wysokoÊci nie-przekraczajàcej w roku podatko-wym 2 280 z∏

• opiek´ piel´gniarskà w domu

nad osobà z niepe∏nosprawnoÊciàw okresie przewlek∏ej chorobyuniemo˝liwiajàcej poruszanie si´oraz us∏ugi opiekuƒcze Êwiadczonedla osób z niepe∏nosprawnoÊcià za-liczonych do I grupy inwalidztwa

• op∏acenie t∏umacza j´zyka migo-wego

• kolonie i obozy dla dzieci i m∏o-dzie˝y z niepe∏nosprawnoÊcià

• leki – w wysokoÊci stanowiàcej ró˝-nic´ pomi´dzy faktycznie poniesio-nymi wydatkami w danym miesià-cu a kwotà 100 z∏, jeÊli lekarz spe-cjalista stwierdzi, e osoba z niepe∏-nosprawnoÊcià powinna stosowaçokreÊlone leki (stale lub czasowo)

• odp∏atny, konieczny przewóz naniezb´dne zabiegi leczniczo-reha-bilitacyjne: a) osoby z niepe∏no-sprawnoÊcià – karetkà transportu sanitarnego, b) osoby z niepe∏no-sprawnoÊcià, zaliczonej do I lubII grupy inwalidztwa, oraz dzieciz niepe∏nosprawnoÊcià do lat 16 –równie˝ innymi Êrodkami transportu

• u˝ywanie samochodu osobowego,stanowiàcego w∏asnoÊç (wspó∏w∏a-snoÊç) osoby z niepe∏nosprawno-Êcià zaliczonej do I lub II grupy in-walidztwa albo podatnika majàce-go na utrzymaniu osob´ z niepe∏-nosprawnoÊcià zaliczonà do I lubII grupy inwalidztwa albo dzieci zniepe∏nosprawnoÊcià, które nieukoƒczy∏y 16. roku ˝ycia, dla po-trzeb zwiàzanych z koniecznymprzewozem na niezb´dne zabiegileczniczo-rehabilitacyjne – w wy-sokoÊci nieprzekraczajàcej w rokupodatkowym kwoty 2 280 z∏


• odp∏atne przejazdy Êrodkami trans-portu publicznego zwiàzane z poby-tem: a) na turnusie rehabilitacyj-nym, b) w zak∏adach lecznictwauzdrowiskowego, zak∏adach rehabi-litacji leczniczej, zak∏adach opiekuƒ-czo-leczniczych i zak∏adach piel´-gnacyjno-opiekuƒczych, c) na ko-loniach i obozach dla dzieci i m∏o-dzie˝y z niepe∏nosprawnoÊcià.

Wydatki te podlegajà odliczeniu od do-chodu, je˝eli nie zosta∏y sfinansowane(dofinansowane) ze Êrodków zak∏ado-wego funduszu rehabilitacji osób nie-pe∏nosprawnych, Paƒstwowego Fun-duszu Rehabilitacji Osób Niepe∏no-sprawnych lub ze Êrodków Narodowe-go Funduszu Zdrowia, zak∏adowegofunduszu Êwiadczeƒ socjalnych albonie zosta∏y zwrócone podatnikowiw jakiejkolwiek formie. W przypadku,gdy wydatki by∏y cz´Êciowo sfinanso-wane (dofinansowane) z tych fundu-szy (Êrodków), odliczeniu podlega ró˝-nica pomi´dzy poniesionymi wydatka-mi a kwotà sfinansowanà (dofinanso-wanà) z tych funduszy (Êrodków) lubzwróconà w jakiejkolwiek formie.W celu ustalenia wysokoÊci omawia-nych wydatków niezb´dne jest posia-danie dokumentów stwierdzajàcychich poniesienie (z wyjàtkiem wydat-ków na op∏acanie przewodnika i utrzy-manie psa przewodnika osoby niewi-domej oraz u˝ywanie samochodu). Warunkiem odliczenia wydatkówjest posiadanie przez osob´, którejdotyczy wydatek:• orzeczenia o zakwalifikowaniu

przez organy orzekajàce do jednegoz trzech stopni niepe∏nosprawnoÊci

• decyzji przyznajàcej rent´ z tytu∏uca∏kowitej lub cz´Êciowej niezdol-noÊci do pracy, rent´ szkoleniowàlub rent´ socjalnà albo

• orzeczenia o niepe∏nosprawnoÊciosoby, która nie ukoƒczy∏a 16. ro-ku ˝ycia.

Ilekroç powy˝ej jest mowa o oso-bach zaliczonych do: • I grupy inwalidztwa – nale˝y

przez to rozumieç odpowiednioosoby, w stosunku do których orze-czono: a) ca∏kowità niezdolnoÊçdo pracy oraz niezdolnoÊç do samo-dzielnej egzystencji albo b) znacz-ny stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci

• II grupy inwalidztwa – nale˝yprzez to rozumieç odpowiednioosoby, w stosunku do którychorzeczono: a) ca∏kowità niezdol-noÊç do pracy albo b) umiarkowa-ny stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci.

Omawianie odliczenie mo˝e byç do-konane równie˝ w przypadku, gdyosoba, której dotyczy wydatek, posia-da orzeczenie o niepe∏nosprawnoÊciwydane przez w∏aÊciwy organna podstawie odr´bnych przepisówobowiàzujàcych do 31 sierpnia 1997 r.

Ponadto, je˝eli podatnik w roku po-datkowym wychowywa∏ swojedziecko lub dzieci, to mo˝e dokonaçz tego tytu∏u odliczenia od podatkudochodowego (tzw. ulga prorodzin-na). Je˝eli dziecko otrzymywa∏o zasi-∏ek piel´gnacyjny, to takie uprawnie-nie przys∏uguje podatnikowi bezwzgl´du na wiek dziecka. Odliczenieto dotyczy ∏àcznie obojga rodziców.

!


Pe∏noletnim jest ten, kto ukoƒczy∏ 18lat. Taka osoba nabywa pe∏nà zdol-noÊç do czynnoÊci prawnych, cooznacza, ˝e mo˝e ona – zgodniez podj´tà przez siebie decyzjà – na-bywaç prawa lub zaciàgaç zobowià-zania (np. sprzedaç mieszkanie albodarowaç je innej osobie).

Uwaga! Ograniczonà zdolnoÊç do czynnoÊciprawnych majà ju˝ osoby, któreukoƒczy∏y 13 lat. Zasadà jest jednak,˝e do wa˝noÊci czynnoÊci prawnej,przez którà taka osoba zaciàga zobo-wiàzanie albo rozporzàdza swoimprawem, potrzebna jest zgoda jejprzedstawiciela ustawowego (czylirodziców). Natomiast po ukoƒczeniuprzez dziecko 18 lat, zgoda taka nieb´dzie ju˝ potrzebna, choçby dziec-ko nadal nie potrafi∏o rozsàdnie po-kierowaç swoim post´powaniem.

W przypadku choroby psychicznej,niedorozwoju umys∏owego albo in-

nego rodzaju zaburzeƒ psychicznychdziecka mo˝na zatem rozwa˝yç do-prowadzenie do jego ubezw∏asno-wolnienia. Ubezw∏asnowolniona ca∏kowicie mo-˝e zostaç osoba, która ukoƒczy∏a 13 lat. Natomiast ubezw∏asnowolnie-nie osoby pe∏noletniej mo˝e byç alboca∏kowite, albo cz´Êciowe – w zale˝-noÊci od stanu tej osoby. Osoba ubezw∏asnowolniona ca∏ko-wicie (a wi´c taka, która – z uwagina swój stan psychiczny – nie mo˝ekierowaç swoim post´powaniem)nie b´dzie mia∏a w ogóle zdolnoÊcido czynnoÊci prawnych. Natomiastosoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo (a wi´c taka, której stan nie uza-sadnia ubezw∏asnowolnienia ca∏ko-witego, ale potrzebna jest pomocdo prowadzenia jej spraw) b´dziemia∏a ograniczonà zdolnoÊç do czyn-noÊci prawnych.

Niepe∏nosprawnoÊç – nie po∏àczo-na z zaburzeniami psychicznymi –

XII Ubezw∏asnowolnienie pe∏noletniego dziecka

i jego skutki

W przypadku rodziców, w stosunkudo których orzeczono rozwód lub se-paracj´, odliczenie przys∏uguje tylkojednemu z nich – temu, u któregofaktycznie mieszka dziecko.

Od 1 stycznia 2009 r. przepisy doty-czàce ulgi prorodzinnnej ulegnàzmianie. Po zmianach ulga proro-

dzinna b´dzie jednak nadal przys∏u-giwa∏a m.in. podatnikom utrzymujà-cym pe∏noletnie dzieci, które zgod-nie z odr´bnymi przepisami otrzy-mywa∏y zasi∏ek (dodatek) piel´gna-cyjny lub rent´ socjalnà, w zwiàzkuz wykonywaniem przez tych podat-ników cià˝àcego na nich obowiàzkualimentacyjnego.

49Ubezw∏asnowolnienie pe∏noletniego dziecka i jego skutki

nie mo˝e nigdy stanowiç podstawyubezw∏asnowolnienia, choçby da-na osoba mia∏a w praktyce trudnoÊciz samodzielnym za∏atwianiem swo-ich spraw. W takim przypadku roz-wiàzaniem mo˝e byç np. ustanowie-nie przez nià pe∏nomocnika.

Pe∏nomocnik b´dzie uprawnionydo dzia∏ania w imieniu osoby niepe∏-nosprawnej. Zasadà jest, ˝e pe∏no-mocnitwo mo˝e byç odwo∏anew ka˝dym czasie. Ponadto, je˝eli da-na osoba z niepe∏nosprawnoÊcià po-trzebuje pomocy do prowadzeniawszelkich spraw albo spraw okreÊlo-nego rodzaju lub do za∏atwienia po-szczególnej sprawy, to sàd opiekuƒ-czy (sàd rejonowy w∏aÊciwy zewzgl´du na miejsce zamieszkania tejosoby) – na jej wniosek – ustanowidla niej kuratora, okreÊlajàc zarazemzakres jego praw i obowiàzków. Takikurator jest powo∏ywany tylkodo niesienia pomocy osobie z niepe∏-nosprawnoÊcià, a nie do dzia∏aniaza nià. Osoba z niepe∏nospraw-noÊcià zachowa wić pe∏nà zdolnoÊçdo czynnoÊci prawnych. W takimprzypadku kuratel´ uchyla si´ na ˝à-danie osoby z niepe∏nosprawnoÊcià,dla której zosta∏a ustanowiona.

Orzeczenie ubezw∏asnowolnieniaSprawy o ubezw∏asnowolnienie –z uwagi na ich donios∏oÊç – nale˝àdo w∏aÊciwoÊci sàdów okr´gowych,które rozpoznajà je w sk∏adzie 3 za-wodowych s´dziów. W tych spra-wach w∏aÊciwy jest sàd miejsca za-mieszkania osoby, której dotyczy

wniosek o ubezw∏asnowolnienie. Wniosek o ubezw∏asnowolnienie pe∏-noletniego dziecka b´dà mogli zg∏osiçjego rodzice oraz rodzeƒstwo (je˝eliosoba, która ma byç ubezw∏asnowol-niona ma ju˝ ma∏˝onka lub dzieci – totak˝e te osoby). Zgodnie z orzecznic-twem Sàdu Najwy˝szego, wnioseko wszczćie post´powania o ubez-w∏asnowolnienie mo˝e zg∏osiç tak˝eosoba, której dotyczy ten wniosek.

Warto zwróciç uwag´, ˝e wnioseko ubezw∏asnowolnienie cz´Êciowemo˝na zg∏osiç ju˝ na rok przed doj-Êciem do pe∏noletnioÊci osoby, którejdotyczy ten wniosek (ubezw∏asno-wolnienie ca∏kowite mo˝e byç orze-czone ju˝ w stosunku do dziecka,które ukoƒczy∏o 13 lat). W przypad-ku dziecka pozostajàcego jeszczepod w∏adzà rodzicielskà, wnioskuo wszczćie post´powania nie b´-dzie mog∏o zg∏osiç jego rodzeƒstwo.Uczestnikami post´powania o ubez-w∏asnowolnienie pe∏noletniegodziecka b´dà – z mocy samego pra-wa – oprócz wnioskodawcy: osoba,której dotyczy ten wniosek i jej ma∏-˝onek. Post´powanie toczy si´z udzia∏em prokuratora.Je˝eli – wed∏ug wniosku – ubezw∏a-snowolnienie ma byç orzeczonez powodu choroby psychicznej alboniedorozwoju umys∏owego, to sàdza˝àda, w wyznaczonym terminie,przedstawienia Êwiadectwa lekar-skiego wydanego przez lekarza psy-chiatr´ o stanie psychicznym osoby,której dotyczy wniosek albo opiniipsychologa o stopniu niepe∏no-


sprawnoÊci umys∏owej tej osoby. Sàdodrzuci wniosek o ubezw∏asnowol-nienie, je˝eli treÊç wniosku albo do-∏àczone do wniosku dokumenty nieb´dà uprawdopodabnia∏y istnieniachoroby psychicznej, niedorozwojuumys∏owego, albo wyst´powania in-nego rodzaju zaburzeƒ psychicznychu osoby, której dotyczy wniosek.

Niezw∏ocznie po wszczćiu post´po-wania sàd wys∏ucha osoby, którejubezw∏asnowolnienie jest przedmio-tem post´powania. Wys∏uchanie po-winno odbyç si´ w obecnoÊci bieg∏e-go psychologa oraz – w zale˝noÊciod stanu zdrowia osoby, która mabyç wys∏uchana – bieg∏ego lekarzapsychiatry lub neurologa.

Pami´taj!Je˝eli wniosek o ubezw∏asnowolnie-nie dotyczy osoby pe∏noletniej, tosàd mo˝e (na wniosek uczestnika po-st´powania lub z urz´du, przy wsz-czćiu albo w toku post´powania)ustanowiç dla niej doradc´ tymcza-sowego – je˝eli uzna to za koniecznedla ochrony tej osoby lub jej mienia.Doradcà tymczasowym nale˝y usta-nowiç przede wszystkim ma∏˝onka,krewnego albo innà bliskà osob´.Osoba, dla której ustanowiono do-radc´ tymczasowego, ma ograniczo-nà zdolnoÊç do czynnoÊci prawnychna równi z osobà ubezw∏asnowol-nionà cz´Êciowo.

Osoba, której dotyczy wnioseko ubezw∏asnowolnienie, musi zostaçzbadana przez bieg∏ego lekarza psy-

chiatr´ lub neurologa, a tak˝e psy-chologa. Sàd mo˝e (je˝eli na podsta-wie opinii 2 bieg∏ych lekarzy uzna toza niezb´dne) zarzàdziç oddanie oso-by, której dotyczy wniosek o ubez-w∏asnowolnienie, pod obserwacj´w zak∏adzie leczniczym na czas nied∏u˝szy ni˝ 6 tygodni (w wyjàtko-wych wypadkach sàd mo˝e przed∏u-˝yç ten termin do 3 miesićy).

Post´powanie dowodowe powinnoustaliç przede wszystkim stan zdro-wia, sytuacj´ osobistà, zawodowài majàtkowà osoby, której dotyczywniosek o ubezw∏asnowolnienie, ro-dzaj spraw wymagajàcych prowa-dzenia przez t´ osob´ oraz sposóbzaspokajania jej ˝yciowych potrzeb.Orzeczenie w przedmiocie ubezw∏a-snowolnienia mo˝e zapaÊç tylkopo przeprowadzeniu rozprawy. W po-stanowieniu o ubezw∏asnowolnieniusàd orzeka, czy ubezw∏asnowolnieniejest ca∏kowite, czy cz´Êciowe i z jakie-go powodu zostaje orzeczone.

Skutki ubezw∏asnowolnienia ca∏-kowitegoOsoba ubezw∏asnowolniona ca∏kowi-cie (czyli taka, która – z uwagina swój stan – nie mo˝e kierowaçswoim post´powaniem) nie b´dziemia∏a w ogóle zdolnoÊci do czynnoÊciprawnych.CzynnoÊç prawna dokonana przezosob´ ubezw∏asnowolnionà ca∏kowi-cie (np. zawarcie umowy o prac´) b´-dzie niewa˝na. Jednak je˝eli takaosoba zawrze umow´ nale˝àcàdo umów powszechnie zawieranych


w drobnych bie˝àcych sprawach ˝y-cia codziennego (np. dokona zaku-pów w sklepie), to tego rodzaju umo-wa stanie si´ wa˝na z chwilà jej wy-konania, chyba ˝e pociàga za sobàra˝àce pokrzywdzenie osoby ubez-w∏asnowolnionej. Warto pami´taç, ˝e po ubezw∏asno-wolnieniu, osoba ubezw∏asnowol-niona ca∏kowicie nie b´dzie mog∏azawrzeç ma∏˝eƒstwa.

Dla ubezw∏asnowolnionego ca∏kowi-cie ustanawia si´ opiek´ (chyba, ˝epozostaje on jeszcze pod w∏adzà ro-dzicielskà). Sàd okr´gowy, któryorzek∏ o ubezw∏asnowolnieniu, za-rzàdza z urz´du przes∏anie sàdowiopiekuƒczemu (sàdowi rejonowemu,w∏aÊciwemu ze wzgl´du na miejscezamieszkania ubezw∏asnowolnione-go) odpisu prawomocnego postano-wienia o ubezw∏asnowolnieniu. Po-st´powanie zmierzajàce do ustano-wienia opiekuna sàd opiekuƒczywszczyna zatem z urz´du.Je˝eli wzglàd na dobro pozostajàce-go pod opiekà nie stoi temu na prze-szkodzie, to opiekunem ubezw∏asno-wolnionego ca∏kowicie powinien byçustanowiony przede wszystkim jegoma∏˝onek, a je˝eli ubezw∏asnowol-niony ca∏kowicie nie ma ma∏˝onka –to jego ojciec albo matka.

Przyk∏ad: Z powodu choroby psychicznejAdam K. jest ca∏kowicie ubezw∏asno-wolniony. Opiekunkà zosta∏a ustano-wiona matka Adama K., która spra-wuje piecz´ nad jego osobà, zarzà-

dza jego majàtkiem i jest uprawnio-na do reprezentowania Adama K. Przy wykonywaniu tych obowiàz-ków podlega ona jednak nadzorowisàdu opiekuƒczego i powinna uzy-skiwaç zezwolenie tego sàdu wewszelkich wa˝niejszych sprawach,które dotyczà osoby albo majàtkuAdama K. (ka˝da czynnoÊç przekra-czajàca zwyk∏y zarzàd jest „wa˝niej-szà” czynnoÊcià, o której mowa po-wy˝ej). Sàd udziela takiego zezwole-nia na wniosek opiekunki.Niezw∏ocznie po obj´ciu opieki,matka Adama K. powinna sporzà-dziç inwentarz jego majàtku i przed-stawiç go sàdowi opiekuƒczemu(wymóg ten stosuje si´ odpowiedniotak˝e w razie póêniejszego nabyciamajàtku przez Adama K.). Sàd mo˝ezwolniç jà z tego obowiàzku tylkowtedy, gdy majàtek Adam K. jestnieznaczny. Gotówka Adama K, je˝eli nie jest po-trzebna do zaspokajania jego uza-sadnionych potrzeb, powinna zostaçz∏o˝ona przez matk´ w instytucjibankowej – na oprocentowanym ra-chunku oszcz´dnoÊciowym. B´dzieona mog∏a podejmowaç tak uloko-wanà gotówk´ tylko za zezwoleniemsàdu opiekuƒczego.Opiekunka b´dzie tak˝e obowiàzana,w terminach oznaczonych przez sàdopiekuƒczy, ale nie rzadziej ni˝ co ro-ku, sk∏adaç temu sàdowi sprawozda-nia dotyczàce osoby Adama K. i ra-chunki z zarzàdu jego majàtkiem.

Opieka nad ubezw∏asnowolnionymca∏kowicie ustaje z mocy prawa

!


w razie uchylenia ubezw∏asnowol-nienia albo zmiany ubezw∏asnowol-nienia ca∏kowitego na cz´Êciowe.

Skutki ubezw∏asnowolnienia cz´-ÊciowegoOsoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo (czyli taka, której stan nie uza-sadnia ubezw∏asnowolnienia ca∏ko-witego, ale potrzebna jest pomocdo prowadzenia jej spraw) ma ogra-niczonà zdolnoÊç do czynnoÊciprawnych.

Uwaga!Osoba dotkni´ta chorobà psychicznàalbo niedorozwojem umys∏owym niemo˝e zawrzeç ma∏˝eƒstwa. Je˝elijednak stan zdrowia lub umys∏u ta-kiej osoby nie zagra˝a ma∏˝eƒstwuani zdrowiu przysz∏ego potomstwa(i je˝eli osoba ta nie zosta∏a ca∏kowi-cie ubezw∏asnowolniona), to sàd (re-jonowy, w∏aÊciwy ze wzgl´duna miejsce jej zamieszkania) mo˝ezezwoliç takiej osobie – na jej wnio-sek – na zawarcie ma∏˝eƒstwa. Osoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo b´dzie mog∏a zatem zawrzeçma∏˝eƒstwo dopiero po uzyskaniuzezwolenia sàdu.

Dla osoby ubezw∏asnowolnionej cz´-Êciowo ustanawia si´ kuratel´. Kura-tora ustanowi sàd opiekuƒczy z urz´-du, po uzyskaniu informacji od sàduokr´gowego, który orzek∏ ubezw∏a-snowolnienie. Równie˝ przy ubez-w∏asnowolnieniu cz´Êciowym, kura-torem powinien zostaç ustanowionyprzede wszystkim ojciec lub matka

ubezw∏asnowolnionego, nie majàce-go ma∏˝onka. Kurator podlega nadzo-rowi sàdu opiekuƒczego.

Kurator osoby ubezw∏asnowolnionejcz´Êciowo jest uprawniony do jej re-prezentowania i do zarzàdu jej ma-jàtkiem tylko wtedy, je˝eli sàd opie-kuƒczy tak postanowi. W przypad-ku, gdy sàd opiekuƒczy upowa˝nikuratora do zarzàdu majàtkiemubezw∏asnowolnionego cz´Êciowo,to dokonywanie czynnoÊci faktycz-nych i prawnych dotyczàcych tegomajàtku nale˝y do kuratora (jego po-zycja jest wtedy zbli˝ona do pozycjiopiekuna).

Natomiast, je˝eli sàd opiekuƒczy nieupowa˝ni kuratora do zarzàdu ma-jàtkiem ubezw∏asnowolnionego cz´-Êciowo, to ten zarzàd nadal b´dzienale˝eç do ubezw∏asnowolnionego.W takiej sytuacji ubezw∏asnowolnio-ny sam mo˝e dokonywaç czynnoÊcifaktycznych dotyczàcych swego ma-jàtku, ale do dokonywania przez nie-go niektórych czynnoÊci prawnychb´dzie wymagana zgoda kuratora(a w wa˝niejszych sprawach zezwo-lenie sàdu opiekuƒczego).

Zasadà jest, ˝e do wa˝noÊci czynno-Êci prawnej, przez którà osoba ubez-w∏asnowolniona cz´Êciowo zaciàgazobowiàzanie albo rozporzàdza swo-im prawem (np. kupuje, sprzedaje al-bo darowuje jakiÊ sk∏adnik majàtku),potrzebna jest zgoda jej kuratora.W wa˝niejszych sprawach (przekra-czajàcych zakres zwyk∏ego zarzàdu)


potrzebne jest zezwolenie sàdu opie-kuƒczego.

Przyk∏ad:Cz´Êciowo ubezw∏asnowolniony Ste-fan B. wynajà∏ stanowiàce jego w∏a-snoÊç mieszkanie Aldonie C., bezzgody swego kuratora. Uzyskawszyinformacj´ o tym fakcie, Aldona C.zwróci∏a si´ kuratora o potwierdze-nie umowy. Jednak nawet gdyby ku-rator zaakceptowa∏ umow´ najmuzawartà przez Stefana B., to i tak ta-ka umowa b´dzie niewa˝na.Do wa˝noÊci czynnoÊci prawnej,przez którà osoba ubezw∏asnowol-niona cz´Êciowo zaciàga zobowiàza-nie lub rozporzàdza swoim prawem,potrzebna jest zasadniczo co prawdazgoda jej kuratora. Jednak˝e umowanajmu, jakà zawar∏ Stefan B., w oczy-wisty sposób przekracza∏a zakreszwyk∏ego zarzàdu, w zwiàzkuz czym do wa˝noÊci takiej czynnoÊcikonieczne by∏o zezwolenie sàduopiekuƒczego. Je˝eli zaÊ do wa˝noÊcidanej czynnoÊci prawnej koniecznejest zezwolenie sàdu opiekuƒczego,to taka czynnoÊç nie mo˝e – zamiasttego – zostaç tylko potwierdzo-na przez kuratora. Umowa najmuby∏a wi´c od poczàtku niewa˝-na i nie uzyska wa˝noÊci przez po-twierdzenie jej przez kuratora.JeÊli osoba ubezw∏asnowolniona cz´-Êciowo dokona sama jednostronnejczynnoÊci prawnej (np. uzna dziecko),to taka czynnoÊç b´dzie niewa˝na.

Wa˝noÊç umowy, która zosta∏a za-warta przez osob´ ubezw∏asnowol-

nionà cz´Êciowo bez wymaganejzgody kuratora, zale˝y od potwier-dzenia tej umowy przez kuratora(osoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo sama mo˝e potwierdziç umow´po uchyleniu ubezw∏asnowolnieniai uzyskaniu pe∏nej zdolnoÊci do czyn-noÊci prawnych). Strona, która za-war∏a umow´ z osobà ubezw∏asno-wolnionà cz´Êciowo, nie mo˝e powo-∏ywaç si´ na brak zgody jej kuratora.Mo˝e ona natomiast wyznaczyç ku-ratorowi odpowiedni termin do po-twierdzenia umowy i staje si´ wol-na po bezskutecznym up∏ywie wy-znaczonego terminu – co oznacza, ˝ew takim przypadku umowa ju˝ defi-nitywnie nie dochodzi do skutku.

Osoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo mo˝e natomiast – bez zgody ku-ratora – nawiàzaç stosunek pracy(oraz dokonywaç czynnoÊci praw-nych, które dotyczà tego stosunku).Jednak w przypadku, gdy stosunekpracy sprzeciwia si´ dobru tej osoby,to kurator – za zezwoleniem sàduopiekuƒczego – mo˝e rozwiàzaç sto-sunek pracy.Osoba ubezw∏asnowolniona cz´Êcio-wo mo˝e tak˝e bez zgody kuratorazawieraç umowy nale˝àce do umówpowszechnie zawieranych w drob-nych bie˝àcych sprawach ˝ycia co-dziennego, a tak˝e rozporzàdzaçswoim zarobkiem (chyba ˝e sàdopiekuƒczy z wa˝nych powodów po-stanowi inaczej). Ponadto, je˝eli kurator osoby cz´-Êciowo ubezw∏asnowolnionej odda∏jej okreÊlone przedmioty majàtkowe

Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilita-

cji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrud-

nianiu osób niepe∏nosprawnych

(j. t. Dz. U. z 2008 r., Nr 14, poz. 92)z aktami wykonawczymi: Rozporzà-

dzeniem Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Spo∏ecznej z 15 lipca 2003 r.

w sprawie orzekania o niepe∏nosprawno-

Êci i stopniu niepe∏nosprawnoÊci (Dz. U.Nr 139, poz. 1328), Rozporzàdzeniem

Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecznej z 15

listopada 2007 r. w sprawie turnusów re-

habilitacyjnych (Dz. U. Nr 230, poz.1694), Rozporzàdzeniem Ministra Pracy

i Polityki Spo∏ecznej z 25 czerwca 2002 r.

w sprawie okreÊlenia rodzajów zadaƒ

powiatu, które mogà byç finansowane

ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Re-

habilitacji Osób Niepe∏nosprawnych (Dz.U. Nr 96, poz. 861 z póên. zm.)

Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o Êwiadcze-

niach opieki zdrowotnej finansowa-

nych ze Êrodków publicznych (j. t. Dz.U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 z póên.zm.) z aktami wykonawczymi: Rozpo-

rzàdzeniem Ministra Zdrowia z 27

grudnia 2007 r. w sprawie wniosku o le-

czenie lub badania diagnostyczne po-

za granicami kraju oraz pokrycie kosz-

tów transportu (Dz. U. Nr 249 poz.1867 z póên. zm.), Rozporzàdzeniem

Ministra Zdrowia z 15 grudnia 2004 r.

w sprawie leczenia uzdrowiskowego

(Dz. U. Nr 274, poz. 2724 z póên.zm.), Rozporzàdzeniem Ministra Zdro-

wia z 17 grudnia 2004 r. w sprawie

szczegó∏owego wykazu wyrobów me-

dycznych b´dàcych przedmiotami orto-

pedycznymi i Êrodków pomocniczych,

wysokoÊci udzia∏u w∏asnego Êwiadcze-


XII Podstawa prawna

do swobodnego u˝ytku (np. ksià˝ki,drobny sprz´t sportowy), to ta osobauzyskuje pe∏nà zdolnoÊç w zakresie

czynnoÊci prawnych, które dotyczàtych przedmiotów (a wi´c mo˝e jejnp. sprzedaç).

Rys. Michalina C.

niobiorcy w cenie ich nabycia, kryte-

riów ich przyznawania, okresów u˝yt-

kowania, a tak˝e wyrobów medycz-

nych b´dàcych przedmiotami ortope-

dycznymi podlegajàcymi naprawie

w zale˝noÊci od wskazaƒ medycznych

oraz wzoru zlecenia na zaopatrzenie

w te wyroby i Êrodki (Dz. U. Nr 276,poz. 2739 z póên. zm.)

Ustawa z 7 wrzeÊnia 1991 r. o systemie

oÊwiaty (j. t. Dz. U. z 2004 r., Nr 256,poz. 2572 z póên. zm.) z aktami wyko-naczymi: Rozporzàdzeniem Ministra

Edukacji Narodowej z 18 wrzeÊnia

2008 r. w sprawie orzeczeƒ i opinii wyda-

wanych przez zespo∏y orzekajàce dzia∏a-

jàce w publicznych poradniach psycholo-

giczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173,poz. 1072), Rozporzàdzeniem Ministra

Edukacji Narodowej z 18 wrzeÊnia 2008

r. w sprawie sposobu i trybu organizo-

wania indywidualnego obowiàzkowego

rocznego przygotowania przedszkolne-

go i indywidualnego nauczania dzieci

i m∏odzie˝y (Dz. U. Nr 175, poz. 1086)

Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie

zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111,poz. 535 z póên. zm.) wraz z aktemwykonawczym: Rozporzàdzeniem Mi-

nistra Edukacji Narodowej z 30 stycz-

nia 1997 r. w sprawie zasad organizo-

wania zaj´ç rewalidacyjno-wychowaw-

czych dla dzieci i m∏odzie˝y upoÊledzo-

nych umys∏owo w stopniu g∏´bokim

(Dz. U. Nr 14, poz. 76)

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks

pracy (j. t. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz.94 z póên. zm.)

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o Êwiadcze-

niach pieni´˝nych z ubezpieczenia spo-

∏ecznego w razie choroby i macierzyƒ-

stwa (j. t. Dz. U. z 2005 r., Nr 31, poz.267 z póên. zm.)

Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeƒ

Spo∏ecznych (j. t. Dz. U. z 2004 r., Nr39, poz. 353 z póên. zm.)

Rozporzàdzenie Rady Ministrów z 15

maja 1989 r. w sprawie uprawnieƒ

do wczeÊniejszej emerytury pracowni-

ków opiekujcych si´ dzieçmi wymaga-

jàcymi sta∏ej opieki (Dz. U. Nr 28 poz.149)

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o Êwiad-

czeniach rodzinnych (j. t. Dz. U.z 2006 r., Nr 139, poz. 992 z póên.zm.) wraz z aktem wykonawczym:Rozporzàdzeniem Ministra Polityki

Spo∏ecznej z 2 czerwca 2005 r. w spra-

wie sposobu i trybu post´powania

w sprawach o Êwiadczenia rodzinne

(Dz. U. Nr 105, poz. 881 z póên. zm.)

Ustawa z 27 czerwca 2003 r. o rencie so-

cjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268z póên. zm.)

Ustawa z 20 czerwca 1992 r. o upraw-

nieniach do ulgowych przejazdów Êrod-

kami publicznego transportu zbiorowe-

go (j. t. Dz. U. z 2002 r., Nr 175, poz.1440 z póên. zm.) wraz z aktem wy-konawczym: Rozporzàdzeniem Mini-

stra Infrastruktury z 25 paêdziernika

2002 r. w sprawie rodzajów dokumen-

tów poÊwiadczajàcych uprawnienia

55Podstawa prawna

do korzystania z ulgowych przejazdów

Êrodkami publicznego transportu zbio-

rowego (Dz. U. Nr 179, poz. 1495z póên. zm.)

Ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo

o ruchu drogowym (j. t. Dz. U. z 2005r. Nr 108, poz. 908 z póên. zm)

Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku do-

chodowym od osób fizycznych (j. t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z póên. zm.)

Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cy-

wilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z póên. zm.)

Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks ro-

dzinny i opiekuƒczy (Dz. U. Nr 9, poz.59 z póên. zm.)

Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks

post´powania cywilnego (Dz. U. Nr 43,poz. 296 z póên. zm.).


poradnik dla rodziców dziecka z niepełnosprawnością

Documents