3

PONOVIMO I PROŠIRIMO ZNANJE

(Ponavljanje gramatičkoga gradiva 6. razreda)

Vrste riječi: imenske riječi

1. Pronađite sve imenice u sljedećem tekstu i odredite im rod, broj i padež!

Melita jutros nije došla u školu. Po rasporedu bi imala četiri sata. Jedan sat drži profesor koji je otputovao u Zagreb, pa se Meliti nije išlo u školu. Do podne smo bili kod kuće Melita, mama i ja. Mama se žalila da je nešto boli u trbuhu. Melita je mislila da je to zbog mlijeka koje smo doručkova-li, a imalo je tako čudan miris. Kad je mama krenula u vrt obaviti neke poslove, mi smo ostali u kući.

(Prema Miri Gavranu)

4

2. Popunite tablicu sljedećim imenicama!

mrak, drveće, Zoran, toplina, Maja, Andrić, grmlje, voće, samostan, pri-morje, radio, Sljeme, Nikola, fakultet, tečaj, kamenje, uho, Matić

Opće imenice Vlastite imenice Zbirne imenice

3. Pronađite sve zamjenice u tekstu, a zatim ih svrstajte u tablicu!

Prvo smo iskopali gliste, pa smo ih stavili u jednu limenku u kojoj je bilo zemlje. Onda smo uzeli one tri udice i krenuli na naš potok. Tata je upe-cao nekoliko malih riba, a i ja sam upecao nekoliko. Baš je lijepo stajati uz rijeku i ne misleći na sebe, biti zagledan u čep što pliva na površini vode. Jedino je nezgodno što uz rijeku ima mnogo komaraca, pa se moraš boriti s njima.

(Prema Miri Gavranu)

5

Osobne zamjenice

Posvojne zamjenice

Pokazne zamjenice

Povratne zamjenice

Upitno-odnosne

zamjenice

4. Dopunite!

Riječi koje kazuju ........................... ili ......................... nečega nazivaju se

brojevi. Brojevi imaju dvije podvrste: ........................... i ...........................

brojeve. Brojevi ............................., ............................., ............................. i

............................................................................ imaju posebnu promjenu.

Riječi koje kazuju količinu, ali se mijenjaju kao imenice nazivaju se

..........................................................................................................................

Brojevi stotina, tisuća i milijarda mijenjaju se kao ……. ..........................

Brojevi milijun, bilijun, trilijun mijenjaju se kao ......................................

Brojevne imenice na -ica (dvojica, trojica) odnose se na ....................... ,

a brojevne imenice srednjeg roda (dvoje, troje) odnose se na ................

..........................................................................................................................

5. Pronađite sve brojeve u sljedećem ulomku i upišite ih u tablicu!

Jednog dana Nikola i Zoran su organizirali utakmicu protiv svojih profe-sora. Njih dvojica su lako našla jedanaestero igrača koji su trebali igrati na prvoj utakmici. Došla su trojica iz šestog razreda, trojica iz sedmog, četvorica iz osmog razreda, a jedan učenik je došao iz susjedne škole da bi im bio vratar. Prvo poluvrijeme je proteklo bez većih iznenađenja. U dru-

6

gom poluvremenu su profesori zaigrali ozbiljnije, pa su porazili svoje uče-nike sa 4 : 1. Onaj jedan gol učenika zabio je najiskusniji igrač koji treni-ra u jednoj gradskoj momčadi u drugoj ligi.

Glavni brojevi Redni brojevi Brojevne imenice

Pridjevi

1. Dopunite!

Pridjevi su riječi koje se dodaju ........................................................ da bi

označile neko .............................., .............................. ili ..............................

Razlikujemo tri vrste pridjeva: ................................................................... ,

..................................................... i .................................................. pridjevi.

7

Pridjevi se mijenjaju po ........................................, .....................................,

.......................................................................... , a imaju i posebno svojstvo

koje se naziva .................................................................................................

Razlikujemo tri stupnja: ......................................., ..................................... i

..........................................................................................................................

2. Pronađite pridjeve u sljedećem tekstu i svrstajte ih na odgovarajuće mjesto u tablici!

Stara predaja kazuje da je grad Kotor u Boki kotorskoj sagrađen za Stje-pana kralja. Sagrađen je kod tora za ovce, pa otuda naziv. Ali tko je taj Stjepan kralj? Ako znamo nešto povijesti, domislit ćemo se da se pod tim imenom krije hrvatski kralj Stjepan Miroslav iz sredine X. stoljeća. On je u nedalekom Dubrovniku sagradio i kraljevsku crkvu u kojoj je pokopana njegova žena. I to je sigurno da on nije sagradio grad jer već u njegovo vrijeme bio je to stari kameni grad.

Visoko iznad duboka zaljeva taj je grad bio promatračnica i tvrđava. Odatle su vojnici pratili kretanje mletačkih, bizantskih i saracenskih bro-dova.

(Prema Dubravku Horvatiću)

8

Opisni pridjevi Posvojni pridjevi Gradivni pridjevi

3. Napišite pridjeve suprotnoga značenja!

bijel .............................................. suh ....................................................

živ ................................................. sladak ................................................

sirov .............................................. ozbiljan .............................................

nov ................................................ mlad ..................................................

debeo ............................................ zdrav .................................................

čist ................................................ lijep ….. .............................................

dobar ........................................... mek ....................................................

slan ............................................... pametan ............................................

malen ........................................... širok ..................................................

visok.............................................. rani ….. .............................................

4. Od ovih izraza načinite izraze istoga ili sličnoga značenja, ali tako da upotrijebite pridjev!

hlače na pruge ...............................................................................................

cipele s lakom ................................................................................................

dvorište od betona ........................................................................................

odijelo iz Tirola .............................................................................................

pjesme za Božić .............................................................................................

9

bluza na točkice .............................................................................................

nošnja iz Podravine .......................................................................................

jezici životinja ................................................................................................

5. Pronađite sve pridjeve u sljedećem tekstu i uvrstite ih na odgovara-juće mjesto u tablici!

Ljeto je. Ravnica daleka, široka. Na istoku plamti rumena zora. O rujnom zaneblju crta se rijetka hrastova šumica, tanka šiba seoskoga zdenca, ši-ljast, tanak zvonik drvene crkvice – sve crno tvojemu oku, jer je rumenilo neba živo i žarko. Rumeno je nebo, a gledaj više, ružičasto je, gledaj više, žuto je, pa dalje blijedo, a najzad plavetno kao oko djevojačko. Na zapadu se previja kosa tamnog vrhovlja, nad vrhovljem lebdi sred bijele modrine mjesec kao velika srebrna škuda.

… Bora mi, hladno je, ljudski te trese. Samo časak. Življe planuo istok, za šumicom se izvi rujna polutka, crvena kao krv. Al’ u hip – u mig sinule tisuće zlatnih niti, skoči na nebo zlatno jutarnje sunce.

(August Šenoa)

Opisni pridjevi Posvojni pridjevi Gradivni pridjevi

6. Pokraj ovih pridjeva napišite njihov komparativ te dodajte i naziv glasovne promjene, ako je ima u komparativu!

blag .................................................................................................................

sladak ..............................................................................................................

šaren ...............................................................................................................

10

mračan ...........................................................................................................

tužan ...............................................................................................................

vješt .................................................................................................................

lijep ..................................................................................................................

kratak ..............................................................................................................

dug ..................................................................................................................

visok ................................................................................................................

Glagoli

1. Dopunite!

Glagoli su ............................... vrsta riječi koja kazuje ................................

......................, ............................................, ....................................................

Glagoli se mijenjaju po ......................................., ........................................,

..........................................................................................................................

Glagol je u rečenici najčešće ........................................................................

Glagolska vremena jesu ......................................, ........................................,

......................................., ........................................, .......................................,

a glagolski načini su ........................................., ...........................................,

..........................................................................................................................

Svojstvo glagola kojim se izriče trajanje glagolske radnje naziva se

. .........................................................................................................................

Glagoli se po predmetu radnje dijele na: .................................................. ,

.......................................................... i .............................................................

Nesprezivi glagolski oblici su: ................................, ..................................,

......................................., ........................................, ........................................

11

2. Napišite …

a) tri glagola radnje: .....................................................................................

b) tri glagola stanja: ......................................................................................

c) tri glagola zbivanja: ...................................................................................

d) tri vidna parnjaka: ....................................................................................

e) tri prijelazna glagola: ................................................................................

f) tri neprijelazna glagola: ............................................................................

g) tri povratna glagola: ..................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

3. Ispunite tablicu!

Prezent Perfekt Futur Aorist

slušam

gledali smo

pisat ćemo

upoznaste

šetaš

razgovarala si

opazit ćete

rekoh

naučili smo

12

Dragi prijatelju,Nemoj se ništa brinuti kad dobiješ moje pismo jer se ništa nije dogodilo. Marko je samo, izgleda, upao u neku gužvu i ima posla s nekim nepoštenjacima koji ga žele ubiti. Nije ništa opasno, velim ti, prava sitnica. Takav ti je velegrad. Prijete da će ga baciti u rijeku ili će ga živog zakopati, ako ga netko ne izbavi od zla. Dogovorili smo se da ću im ja dati tvoju adresu. Ništa ne brini, već ću ih ja preteći. Znam ja što su lopovi. Oni misle da je ovo originalna umjetnikova slika … Čim bude nekih novosti, zvat ću te. Ne brini, pazit ću da se slika ne ošteti.Pozdravlja te

tvoj prijatelj Goran

4. Glagolima nesvršenoga vida dodajte njihove vidske parnjake!

slušati – ........................................ gledati – ............................................

jesti – ........................................... pisati – ..............................................

liječiti – ........................................ govoriti – ..........................................

pjevati – ....................................... kazivati – ...........................................

spavati – ...................................... čitati – ...............................................

letjeti – ......................................... putovati – .........................................

5. U sljedećem ulomku podcrtajte sve glagole, a zatim ih upišite na odgovarajuće mjesto u tablici!

(Prema Ivanu Kušanu)

13

Prijelazni Neprijelazni Povratni

PREZENTsvršeni

nesvršeni

PERFEKTsvršeni

nesvršeni

FUTURsvršeni

nesvršeni

IMPERATIVsvršeni

nesvršeni

INFINITIVsvršeni

nesvršeni

6. Pronađite sve glagole u sljedećim rečenicama, a onda odredite kojim glagolima pripadaju po predmetu radnje!

Nebo je bilo mutno. Satima je lijevalo kišu na tiha sela. A onda je iznena-da sunce virnulo kroz oblak. Došlo je iznenada kao sreća, a pratila ga je šarena duga. Sjala je tako kao što radost sija u dječjem oku. Vratila je nadu u bolju sutrašnjicu leptiru i cvijeću. Ali njezin sjaj je trajao kratko. Izgubila se na nebu i nije se vratila više.

prijelazni neprijelazni povratni

..................................... ................................... ...................................

..................................... ................................... ...................................

..................................... ................................... ...................................

..................................... ................................... ...................................

14

Nepromjenljive vrste riječi

1. Dopunite započete definicije!

Prilozi su ......................................... riječi koje ............................................

......................................................................................................................... .

Prilozi mogu biti ............................................., .............................................,

.........................................................., ....................................................... i sl.

Prijedlozi su riječi koje ..................................................................................

..........................................................................................................................

O prijedlozima ovisi .....................................................................................

Veznici su riječi koje služe ............................................................................

Čestice su riječi koje .....................................................................................

2. U sljedećem tekstu pronađite sve priloge i odredite njihovu vrstu!

Ljetos smo ponovno uživali u suncu i moru. Neprestano smo plivali ili trčkarali ovamo i onamo po pijesku. Oni hrabriji su se danonoćno izleža-vali po suncu, boreći se odvažno s vrućinom. Katkad bi se i oni odšetali do tuša ili jedanput dnevno zaplivali u bazenu. Uvečer smo uz roštilj veselo zapjevali naše omiljene pjesme, a obnoć bismo dugo šetali obalom. Izda-leka bi se čula truba ponekog broda, a odnekud i krici galebova. Svugdje se osjećao slani miris mora koji se ne može nigdje drugdje osjetiti …

...................... ...................... ......................

15

3. Sljedeće rečenice dopunite odgovarajućim prijedlozima!

…… ponedjeljak, dok sam žurio …... škole kući, sreo sam …… tramvaju

svoga prijatelja. Pričao mi je kako se njegov otac razveo …... njegove maj-

ke i oženio se …… nekom drugom ženom. Onda sam mu ispričao što ima

novo …… mene. Ja sam se smrtno zaljubio …… Maju. Žurio sam kući i

dok sam se penjao …… stube koje vode …... moj stan, unaprijed sam se

radovao da ću …… nekoliko minuta čuti njezin glas, pa makar …… tele-

fona. …… žalost, prerano sam se obradovao. Mama je bila …… kuće jer

se …… njenom uredu popravljalo grijanje, i nije mogla duže izdržati ……

onoj hladnoći. A baš sam htio govoriti …… Majom …… svemu i svače-

mu …(Prema Miri Gavranu)

16

4. Ove rečenice preoblikujte tako da istaknute riječi u njima promijene svoju vrstu (tj. da od priloga postanu prijedlozi)! Na primjer: To smo učinili prije sata.

Učinimo to što prije! ....................................................................................

Danas smo uradili više nego jučer. .............................................................

Poslije već ne moraš doći! ...........................................................................

Moji prijatelji stanuju blizu. ........................................................................

Sjedni malo niže! ..........................................................................................

5. Prema pravilu o pisanju prijedloga s/sa i k/ka dopunite sljedeće reče-nice!

Pobijedili smo ih ......... 1 : 0. Razgovaram ......... sestrom i ......... bratom.

......... vremena na vrijeme je zakasnio. Nema većih briga ........ pčelama.

Imenica sijeno piše se .......... ije. Prepirao se sam .......... sobom.

Išao je u lov na jelene ....... stricem. Takav rezultat je vodio ..... uspjehu.

Prilazimo .......... zgradi kazališta. .......... Šimom nije bilo šale.

Putujemo .......... teti na selo. Okrenula se .......... klupi i učeniku.

6. U ovom ulomku potražite veznike, usklike i čestice, pa ih upišite u tablicu!

– Fuj, kako zaudaraš! Idi, pa se operi. Ne, čekaj! – Rekao sam da je gotovo. – Nije sve gotovo. Eno ti sjekire, pa nasijeci drva. Kad ih nasiječeš, odnesi

ih u kuhinju. Što si zinuo? Hajde, hajde! Drva su bila suha i teško su se cijepala, a kod nekih komada sam morao

upotrijebiti i pilu. – Baš si divan – uzviknula je Marta. – A sada … – Što sada? Ne želim se više igrati muža i žene. – U redu. Ni meni se ne dopada biti tvoja žena. Imam ideju: ti budi žena,

a ja ću biti tvoj muž. Važi?

17

– Važi – rekoh. – A što bih ja trebao raditi, čitati malo knjigu? – Žena čita knjigu kad završi svoje poslove, kao što i muž čita novine kad

završi sve svoje poslove. Zar nije tako? – Jeste – Eto, vidiš, ženo moja, kako se mi slažemo. Uzmi lijepo metlu i pometi

dvorište. – Ah, to neće ići. Kad ću završiti? Pogledaj koliko je to dvorište i kako je

nečisto.(Prema Ivanu Boždaru)

VEZNICI USKLICI ČESTICE

18

Riječi u rečenici – rečenični dijelovi

1. Dopunite!

Jezgra svake rečenice je .................................. On može biti .......................

.................................................... ili .................................................................

Riječ koja imenuje vršitelja radnje u rečenici je .........................................

Riječ na koju prelazi glagolska radnja izražena predikatom u rečenici je

.............................. . On može biti .............................. (ako je izražen aku-

zativom) ili .............................. (ako je izražen nekim drugim padežom).

U rečenici razne okolnosti vršenja glagolske radnje izražavaju

............................................... koje mogu biti ................................................,

............................................................., ..........................................................,

..............................................................., ..........................................................

Temeljno ustrojstvo rečenice čine ..............................................................,

................................................................., .......................................................

i .........................................................................................................................

Obvezna dopuna predikata jeste ..........................................., a neobvezne

dopune su ................................................... i .................................................

2. U ovim rečenicama podcrtajte dvjema crtama predikate, a jednom crtom subjekte!

Djevojčice se igraju lutkama. Dječaci biraju svoje zvanje. Žele postati voj-nici. Mogli bi postati i zubari. Lijepo je biti i poštar. On donosi pisma od prijatelja i raznosi dobre vijesti. Ulazi u sve kuće kao u svoju. Nije loše biti ni slastičar. Kao ni pekar.

a) Je li bilo rečenica bez subjekta? Ispišite ih! ............................................

..........................................................................................................................

Kako se nazivaju takve rečenice? ................................................................