A 15-a ediţie a Zilelor Culturii Polone

15. edycjaDni Polskich

Ministerul Afacerilor ExterneSecretariatul Ministrului Varşovia, 4 septembrie 2013 SM. 512.122.2013/4 Domnul Gerwazy Longher Preşedintele Uniunii Polonezilor din România

Stimate Domnule Preşedinte,

În numele Ministrului Afacerilor Externe Domnul Radosław Sikorski mulţumesc pentru invitaţia de a patrona onorific cea de a XV-a ediţie a Zilelor Culturii Polone în România. Am plăcerea să Vă informez că Domnul Ministru s-a raportat pozitiv la cererea Dumneavoastră. Totodată Vă informez că participarea personală a Domnului Ministru nu va fi posibilă. Vă rog să primiţi urări de prosperitate şi succese în ceea ce întreprindeţi

Cu respect Director Adjunct

Michał Kołodziejski

Polonus 9 / 2013

1e f

Polonus 9 / 2013

2e f

Mareşalul Senatului Republicii Polone Bogdan Borusewicz Varşovia, 4 septembrie 2013 Domnul Gerwazy Longer

Preşedintele Uniunii Polonezilor din RomâniaStimate Domnule Preşedinte!

Către participanţii la Zilele Culturii Polone din România, Suceava 5-7 septembrie 2013 Salut participanţii la cea de a XV-a ediţie jubiliară a Zilelor Culturii Polone de la Suceava. Întâlnirea de astăzi este dedicată tuturor celor cărora le sunt aproape problemele propagării culturii şi istoriei în Bucovina, pentru care importante sunt promovarea imaginii pozitive a Poloniei precum şi cultivarea relaţiilor reciproce polono-române. Senatul Republicii Polone în cei 20 de ani a sprijinit activitatea Uniunii Polonezilor din România, organizatoarea Zilelor Culturii Polone, de aceea cu mare satisfacţie am primit ştirea despre continuarea, în acest an, a acestei manifestări ciclice – organizarea simpozionului şi a altor manifestări sub denumirea comună „Mai aproape unii de alţii”. Întâlnirea de astăzi este un bun prilej de a concluziona experienţele polonezilor reuniţi în jurul Uniunii Polonezilor din România, dar şi de a contura viitoarele planuri. Mă bucur că diaspora poloneză care trăieşte în România, respectând rădăcinile sale, este un model de unitate şi integrare, dar şi ceea ce este deosebit de important în atmosfera apropierii şi deschiderii se îngrijeşte de relaţiile polono-române şi de cele cu alte minorităţi. Identitatea naţională consolidată a comunităţii poloneze, cultivarea culturii şi limbii polone sunt meritul angajării Voastre sociale de mulţi ani. Pentru polonezii din întreaga lume este important să fie un bun cetăţean al ţării în care locuieşte şi pe această cale să păstreze totodată legătura spirituală cu Patria, să consolideze poziţia Poloniei în lume. Doresc să exprim deosebita apreciere a activităţii Dumneavoastră sociale, fără de care nu ar fi cultura polonă, limba şi viaţa de organizaţie în România. Vă doresc dezbateri reuşite în timpul simpozionului dedicat bogăţiei multiseculare a legăturilor istorice şi culturale polono-române şi multă bucurie în timpul întâlnirilor cu cultura polonă.

Cu respectBogdann Boruszewicz

Polonus 9 / 2013

3e f

În septembrie 1999, la 60 de ani de la izbuc-nirea celui de-al doilea război mondial și de la refugiul polonez în România, Uniunea Polonezilor din România a organizat un ciclu de manifestări cu o sesiune po-pular-științifică intitulată „Al doilea război mondial pe fundalul relațiilor polono-române”, o expoziție de fotografii și spectacolul Ansamblului de Cântece și Dan-suri „Krakus” al Academiei de Minerit și Siderurgie din Cracovia. Grupul unor străluciți oameni de știință polonezi și români a fost convins să participe de con-sulul de atunci al R.P. la București – Kazimierz Jurczak. Mulți ani a slujit manifestării cu sfatul, sprijinul și ajutorul său. Urmând sfatul lui, Uniunea Polonezilor a editat apoi prima culegere cuprinzând materialele sesiunii.

We wrześniu 1999 r., w 60. rocznicę wybuchu II wojny światowej i uchodźctwa polskiego do Rumunii, Związek Polaków w Rumunii zorganizował cykl imprez, na który złożyły się sesja popularnonaukowa pt. „Druga wojna światowa na tle stusunków polsko-rumuńskich”, wystawa fotograficzna oraz koncert Zespołu Pieśni i Tańca AGH „Krakus” z Krakowa. Grono świetnych polskich i rumuńskich naukowców przekonał wówczas do udziału ówczesny konsul RP w Bukareszcie Kazimierz Jurczak. Przez wiele kolej-nych lat służył przedsięwzięciu radą, wsparciem, po-mocą. Za jego to radą Związek Polaków wydał potem piewszy zbiór z materiałami sesji.

W roku następnym te pierwsze próby prze-rodziły się w przedsięwzięcie pod nazwą Dni Polskie. Ich celem odtąd było promowanie polskiej historii, kultury i obrazu Polski współczesnej wśród rumuńskich sąsiadów oraz działania mające wesprzeć wzajemne polsko-rumuńskie poznanie. Przy okazji Związek Polaków w Rumunii prezentował także obraz i dorobek rumuńskiej Polonii. Od czwartej edycji Dniom Polskim towarzyszy hasło „Bliżej siebie”, mające podkreślić ten szczególnie ważny aspekt.

Początkowo sympozjum dotyczyło jedynie zagadnień historycznych, z czasem do grona referentów dołączyli znakomici polscy i rumuńscy językoznawcy, tłumacze oraz etnografowie, geografowie, historycy sztuki. Sympozjum poszerzono więc o sekcję filo-logiczną, etnograficzną, czy nieco później także buko-wińską, a także o spotkanie promujące wydawnictwa związane z tematyką polsko-rumuńską.

Dni Polskie to od 15 lat przedsięwzięcie łą-czące sympozjum na temat szeroko pojętych re-lacji polsko-rumuńskich na przestrzeni wieków oraz imprezy kulturalne (koncerty folklorystyczne, W środku: przemawia dr Kazimierz Jurczak

Otwarcie Dni Polskich

Polonus 9 / 2013

4e f

Anul următor, această primă încercare s-a transformat în manifestarea numită Zilele Culturii Polone. De atunci scopul lor a fost promovarea istoriei polone, a culturii și imaginii Poloniei contemporane în rândul vecinilor români precum și acțiuni care să vină în sprijinul cunoașterii reciproce polono-române. Cu acest prilej, Uniunea Polonezilor din România a prezentat și imaginea și realizările comunității polone din România. De la cea de a patra ediție, Zilele Culturii Polone stau sub deviza „Mai aproape unii de alții” care subliniază acest aspect deosebit de important. Inițial, simpozionul a abordat doar probleme istorice, cu timpul grupului referenților li s-au alăturat remarcabili lingviști polonezi și români, traducători precum și etnografi, geografi, istorici ai artei. Deci simpozionul a fost lărgit cu secția filologică, etnografică, iar ceva mai târziu și cea bucovineană precum și cu lansarea de cărți legate de tematica polono-română. De 15 ani Zilele Culturii Polone sunt o ma-nifestare care unește simpozionul pe tema pe larg înțeleselor relații polono-române de-a lungul veacurilor precum și manifestări culturale (spectacole folclorice, expoziții de fotografii, pictură, documente, proiecții de film, spectacole de teatru), ocazionale (sărbătorirea unor importante aniversări sau evenimente, de ex. 200 de ani de la venirea muntenilor Czadca în Bucovina, centenarul bazilicii minor din Cacica, 15 ani ai Uniunii Polonezilor din România, 70 de ani de la refugierea polonezilor în România). Zilele Culturii Polone au fost însoțite și de alte manifestări ca întâlnirea regională a reprezentanților organizațiilor din diaspora poloneză din statele Europei Centrale și Sud-Estice în 2002, Târgul Minorităților Naționale din jud. Suceava în 2005, discuții sub titlul „Zona de frontieră” în 2006 sau atelierele de traducere pentru tinerii din comunitățile

wystawy fotografii, malarstwa, dokumentów, pokazy filmów, przedstawień teatralnych), okolicznościowe (świętowanie ważnych rocznic czy wydarzeń, np. 200-lecia przybycia górali czadeckich na Bukowinę, 100-lecia bazyliki mniejszej w Kaczyce, 15-lecia Związku Polaków w Rumunii, 70-lecia uchodźstwa polskiego w Rumunii). Dniom Polskim towarzyszyły także inne przedsięwzięcia, jak spotkanie regionalne przedstawicieli organizacji polonijnych z państw Eu-ropy Środkowej i Południowo-Wschodniej w 2002 r., Targi Mniejszości Narodowych z woj. Suczawa w 2005 r., panel dyskusyjny pod nazwą „Pogranicza” w 2006 r. czy warszaty tłumaczeniowe dla młodzieży polonijnej. Corocznie jeden z dni przeznaczony był na poznanie rumuńskiej Polonii, spędzany w jednej z miejscowości zamieszkałej przez Polaków. Od 2006 r. stałym elementem Dni Polskich są polonijne dożynki w Nowym Sołońcu, podczas których pre-zentują się wszystkie polskie środowiska z Rumunii oraz sąsiedzi Rumuni i innych narodowości.

Tegoroczna, 15. edycja Dni Polskich odbyła się w dniach 5-7 września. Honorowym patrona-tem imprezę objął Minister Spraw Zagranicznych RP. Otwarcie miało miejsce 5 września w Muzeum Historii. Stanisława Jakimowska powitała wówczas gości: delegację Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego z Tadeuszem Pióro na czele, przedstawicieli władz lokalnych: przewodniczącego Rady Województwa Suczawa Cătălina Nechifora, burmistrza Iona Lungu i wojewodę Florina Sinescu, delegację Urzędu Mar-szałkowskiego Województwa Małopolskiego oraz naukowców i badaczy z Polski, Republiki Mołdowy i Rumunii, w sposób szczególny zaś dr. Kazimierza Jurczaka – inicjatora pierwszego naukowego spotkania w Suczawie. Następnie głos zabrali: prezes Związku Po-laków w Rumunii Gerwazy Longher, który podkreś-lił znaczenie sympozjum, mającego zbliżać Pola-Z lewej: Tadeusz Gaydamowicz

W środku: przemawia marszałek Tadeusz Pióro

Polonus 9 / 2013

5e f

poloneze. În fiecare an una din zile a fost dedicată cunoașterii diasporei poloneze din România petrecută într-o localitate în care trăiesc polonezi. Din anul 2006 un element permanent al Zilelor Culturii Polone este Sărbătoarea Roadelor (Dożynki) în Solonețu Nou, în timpul căreia se prezintă toate comunitățile poloneze din România precum și vecinii români și alte minorități. A 15-a ediţie a Zilelor Culturii Polone s-a desfăşurat în zilele de 5-7 septembrie 2013. Patronajul onorific al manifestării a fost asigurat de Ministrul Afacerilor Externe al R.P. Deschiderea manifestărilor a avut loc în ziua de 5 septembrie, la Muzeul de Istorie şi a fost făcută de Stanislava Iachimovschi care a urat bun venit oaspeţilor prezenţi: delegaţia voievodatului Podkarpacie cu Tadeusz Pióro în frunte, autorităţile judeţene şi locale reprezentate de prefectul jud. Suceava – Florin Sinescu, preşedintele Consiliului Judeţean – Cătălin Nechifor și Ion Lungu – primarul municipiu-lui Suceava, delegaţia voievodatului Małopolska. De asemenea a urat bun venit cadrelor universitare şi cercetătorilor din Polonia, Moldova şi România, iar

ków i Rumunów i sprzyjać wzajemnemu poznaniu. W swoim słowie marszałek Tadeusz Pióro mówił przede wszystkim o dobrej współpracy województwa Podkarpackiego z okręgiem Suczawa, która odbywa się przy aktywnym udziale Związku Polaków w Rumunii. Przemawiali także przewodniczący Rady Wojewódzkiej Cătălin Nechifor, burmistrz Ion Lungu i wojewoda Florin Sinescu.

Otwarciu Dni Polskich towarzyszył wernisaż wystawy „Cztery miasta: Kiszyniów – Lwów – Bu-kareszt – Kraków. Fotografie z archiwum rodzinnego Tadeusz Gaydamowicza” przy obecności „bohatera” tej fascynującej podróży w czasie – Tadeusza Gay-damowicza. „Życie Tadeusza Gaydamowicza to jak podróż w czasie. Urodzony na początku dwudziestego wieku w Kiszyniowie żył wśród besarabskich Polaków, którzy z pietyzmem pielęgnowali tradycje narodowe i patriotyczne. Edukację szkolną rozpoczął we Lwowie, należącym wówczas do Rzeczypospolitej Polskiej. Wybuch II wojny światowej związał losy Tadeusza Gaydamowicza z Bukaresztem, którego mieszkańców

Obrady sekcji „W kręgu historii”

Obrady sekcji „W kręgu problematyki mniejszości narodowych” i „W kręgu kultury i literatury”

Polonus 9 / 2013

6e f

în mod deosebit d-lui Kazimierz Jurczak, iniţiatorul primei conferinţe. A luat cuvântul: Ghervazen Longher – pre-şedintele Uniunii Polonezilor din România care a evi-denţiat importanţa simpozionului menit să conducă la apropierea a două popoare – polon şi român, la o mai bună cunoaştere reciprocă. În cuvântul său, Tadeusz Pióro a evidenţiat buna colaborare a voievodatului Pod-karpacie cu jud. Suceava. Reprezentanţii autorităţilor judeţene şi locale au apreciat activitatea Uniunii Polonezilor din România şi au subliniat buna conlucra-re cu aceasta. Au rostit alocaţiuni: prefectul Florin Sinescu, Cătălin Nechifor – preşedintele Consiliului Judeţean şi primarul Ion Lungu.

wspomina niezwykle ciepło. I wreszcie ostatni etap podróży to Kraków – miasto, gdzie założył rodzinę, spełnił się zawodowo i skąd często wraca pamięcią do rodzinnych stron” – napisał w folderze do wystawy Marek Cholewka. Fotografie rodziny Gaydamowiczów są świadectwem czasów, silnie umiejscowione w ważnych wydarzeniach historycznych, które zdeterminowały losy całej rzeszy Polaków, a także ilustracją fragmentu historii tej bliskiej nam wszystkim części Europy. Wystawa jest „świadectwem żywej pamięci” – jak mówi dr. Kazimierz Jurczak w fol-derze. Wystawę zorganizował Krakowski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, we współpracy z Instytutem Rumuńskiej Kultury i Towarzystwem

Podczas podsumowania sympozjum

Grupa uczestników sympozjum przed Muzeum Przyrodnicznym

Polonus 9 / 2013

7e f

Cu prilejul deschiderii Zilelor Culturii Polone a avut loc vernisarea expoziţiei „Patru oraşe: Chişinău – Liov – Bucureşti – Cracovia. Expoziţie de fotografie din arhiva de familie a lui Tadeusz Gaydamowicz”, în prezenţa „personajului principal” acestei fascinante călătorii în timp. „Viaţa domnului Tadeusz Gaydamowicz este ca o călătorie în timp. Născut la începutul secolului XX la Chişinău, a trăit printre polonezii din Basarabia, care cultivau cu pietism tradiţiile naţionale şi patriotice. Educaţia şi aventura îndelungată la cercetaşi le-a început la Lvov, aparţi-nând în acea vreme Republicii Polone. Izbucnirea celui de-al II-lea război mondial i-a legat destinul de Bucureşti, despre ai cărui locuitori îşi aminteşte cu multă căldură. În final, ultima etapă a călătoriei este Cracovia – oraşul unde şi-a întemeiat familia, s-a realizat profesional şi de unde se întoarce adesea în memorie în locurile părinteşti” – a scris în pliantul expoziţiei Marek Cholewka. Fotografiile familiei Gaydamowicz sunt o mărturie a timpurilor, puternic ancorate în importante evenimente istorice care au determinat destinele po-lonezilor, dar şi o ilustrare a unui fragment din istoria acestei părţi a Europei apropiate nouă tuturor. Expozitia ne oferă „o măr-turie vie a unei lumi apuse” cum spune dr. Kazimierz Jurczak în pliantul expoziţiei. Expoziţia a fost organizată de Filiala Asociaţiei „Wspólnota Polska” din Cracovia în colaborare cu Institutul Cultural Român şi Asociaţia Polono-Română din Cracovia. Verni-sajul expoziţiei a avut deja loc în Cra-covia. După Suceava, unde grupului de organizatori i s-a alăturat Uniunea Polonezilor din România, expoziţia va putea fi vizionată şi la Bălți. După încheierea acestei părţi au început efectiv lucrările simpozionului intitulat „Bogăţia multiseculară a legăturilor istorice şi culturale polono-române” desfăşurat în sala de conferinţe a Muzeului de Ştiinţele Naturii. Datorită numărului mare de referate prezentate (în total 42), secţiunea „In lumea istoriei” s-a desfăşurat în ziua de 5 septembrie şi în dimineaţa zilei de 6, timp în care, în paralel, la Dom Polski, s-au desfăşurat lucrările secţiunii „În lumea literaturii şi culturii” şi „În lumea problematicii minorităţilor naţionale”. În după amiaza zilei de 6 septembrie au avut loc concluziile simpozionului şi lansarea cărţilor. La acest moment a participat primarul Ion Lungu. Dintre cărţile lansate în mod deosebit s-au evidenţiat: „Iar pământul vostru a devenit casa noastră” editată de Centrul KARTA, din Varşovia în anul 2012, prezentată de către ministrul Jan Stanisław Ciechanowski – Şeful Biroului pentru problemele Combatanţilor şi Persoanelor

Polsko-Rumuńskim w Krakowie. Jej wernisaż odbył się już w Krakowie. Po Suczawie, gdzie do grona organizatorów dołączył Związek Polaków w Rumunii, wystawę obejrzeć będzie można także w Bielcach.

Po zakończeniu wernisażu rozpoczęły się prace sympozjum pod tytułem „Wielowiekowe bo-gactwo polsko-rumuńskich związków historycznych i kulturowych” w sali konferencyjnej Muzeum Przyrodniczego. Z racji mnogości wystąpień (42 refe-raty), sekcja „W kręgu historii” obradowała 5 i 6 wrześ-nia, natomiast sekcje „W kręgu literatury i kultury” oraz „W kręgu problematyki mniejszości narodowych” równolegle dnia 6 września w Domu Polskim. Po zakończeniu obrad, po południu 6 wrześ-nia, odbyło się podsumowanie sympozjum oraz pre-zentacja wydawnictw, w której uczestniczył także burmistrz Ion Lungu. Zaprezentowano między innymi album „Iar pământul vostru a devenit casa noastră” wydany przez Ośrodek KARTA w Warszawie w 2012 r., a zaprezentowany przez ministra Jana Stanisława Ciechanowskiego – kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Re-presjonowanych, czy książkę obecnego podczas prezentacji prof. Grzegorza Jawora „Aşezările de drept valah şi locuitorii lor din Rutenia Roşie în Evul Mediu târziu” (Editura Universităţii Alexandru Ioan Cuza, Iaşi 2013). Odbyła się także promocja książki „1989. Toamna naţiunilor” (Editura Polirom, Bucureşti 2013) z udziałem autorów – dr. Adama Burakowskiego, dr. Aleksandra Gubrynowicza i dr. Pawła Ukielskiego, zorganizowana przez Związek Polaków w Rumunii, Instytut Polski w Bukareszcie i wydawnictwo Polirom. Wyjątkowym momentem na zakończenie podsumowania było wręczenie medali „Pro Patria” 14 działaczom Związku Polaków w Rumunii przez ministra Jana Stanisława Ciechanowskiego – kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób

Minister Jan Stanisław Ciechanowski prezentuje album „Iar pământul vostru a devenit casa noastră”

Polonus 9 / 2013

8e f

Represionate, precum și prezentată de autor cartea „Aşezările de drept valah şi locuitorii lor din Rutenia Roşie în Evul Mediu târziu” (Editura Universităţii Alexandru Ioan Cuza, Iaşi, 2013) a prof. Grzegorz Jawor. A avut loc de asemenea promoția cărții „1989. Toamna naţiunilor” (Editura Polirom, Bucureşti, 2013) în prezența autorilor: dr. Adam Burakowski, dr. Aleksander Gubrynowicz și dr. Paweł Ukielski, coorganizată de Uniunea Polonezilor din România, Institutul Polonez din București și Editura Polirom. Un moment deosebit l-a reprezentat decernarea Medaliei „Pro Patria” de către șeful Biroului pentru problemele Combatanţilor şi Persoanelor Represionate – ministrul Jan Stanisław Ciechanowski. Au fost decorate 14 persoane: Ghervazen Longher, Stanislava Maria Iachimovschi, Cazimir Longher, Bogdan Po-lipciuc, Irma-Maria Bădina, Ana Zielonka, Cristina Cehaniuc, Matilda Cojocaru, Maria Meţec, Genovefa Moroşan, Agnieşca Polacec, Iosef Irişec, Iosif Paraneac, Cazimir Şmid. Ziua de 6 septembrie s-a încheiat cu un spectacol frumos și lung aplaudat al ansamblurilor „Ciprian

Represjonowanych. Medale otrzymali: Gerwazy Lon-gher, Stanisława Jakimowska, Kazimir Lon-gher, Bogdan Polipciuc, Irma-Maria Bădina, Ana Zielonka, Cristina Ceha-niuc, Matilda Cojocaru, Maria Meţec, Genovefa Moroşan, Agnieşca Polacec, Iosef Irişec, Iosif Paraneac i Cazimir Şmid.

Dzień zakończył się barwnym i długo oklaskiwanym widowiskiem folk-lorystycznym w wykonaniu Zespołu Ar-tystycznego „Ciprian Porumbescu” z Su-czawy i Zespołu Pieśni i Tańca „Resovia Saltans” z Rzeszowa. „Resovia Saltans” reprezentuje Uniwersytet Rzeszowski, największą publiczną szkołę wyższą na Podkarpaciu. Powstał w 1975 r. Niezwykle urodziwe tancerki i tance-rzy, prezentujących bardzo wysoki poziom umiejętności, występujących w pięknych, oryginalnych kostiumach, ma okazję podziwiać nie tylko pol-ska publiczność, zespół koncertował w wielu krajach Europy, a także w Ameryce Południowej i Kanadzie.

Zespół „Resovia Saltans”

Zespół „Ciprian Porumbescu”

Porumbescu” din Suceava și „Resovia Saltans” din Rzeszów. Ansamblul de Cântece şi Dansuri „Resovia Saltans” reprezintă Universitatea din Rzeszów, cea mai mare instituţie publică de învăţământ superior din Podkarpacie. Ea a fost înfiinţată în anul 1975. Neobişnuit de frumoasele dansatoare şi frumoşii dan-satori, de un înalt nivel al talentului, evoluând în minunate costume origi-nale pot fi admiraţi nu doar de publicul polonez, ansamblul prezentând specta-cole în multe ţări ale Europei, dar şi în America de Sud şi Canada. De asemenea, este

Minister Jan Stanisław Ciechanowski odznacza prezesa Gerwazego Longhera

medalem „Pro Patria”

Polonus 9 / 2013

9e f

Dożynki – to ludowe święto po zakończeniu żniw i prac polowych oraz zebraniu zbiorów. Wywodzi się z tradycji słowiańskiej. Tradycyjnie niegdyś ob-chodzono je w pierwszy dzień jesieni, obecnie w Pol-sce dożynki odbywają się w którąś z wrześniowych niedziel po zakończeniu żniw. Współczesne dożynki są świętem rolników, dziękujących za zebrane plony i na szczęście straciło ono już ideologiczny charak-ter z okresu komunistycznego. Nierozłącznie związane są z nimi uroczyste msze św., podczas których odbywa się poświęcenie chlebów i wieńców dożynkowych oraz składanie darów w postaci plonów. Dożynki kończy festyn ludowy, często z pokazem i degustacją plonów, przetworów, wyrobów, kulinariów, koncertami, zabawą ludową.

DożynkiSărbătoarea Roadelor(Dożynki)

laureat a numeroase premii prestigioase şi menţiuni. El prezintă îndeosebi frumuseţea dansurilor populare poloneze: polonez, krakowiak, kujawiak, mazur precum şi versiunile lor de societate şi dansuri regionale (din Rzeszów, Lublin, Sądecczyna, Żywiec, Cieszyn), dansuri ale altor popoare (printre altele ruseşti, mol-doveneşti, din Carpaţi), executând, de asemenea, me-lodii şi cântece populare din diferite regiuni ale Poloniei în interpretarea capelei şi a grupului vocal. Evoluţiile Ansamblului de Cântece şi Dansuri „Resovia Saltans” înseamnă întâlnirea cu folclorul polonez de cea mai înaltă execuţie, profesionalism conexat cu pasiunea executorilor şi pitorescul frumoaselor costume populare, despre care a avut ocazia să se convingă publicul prezent la spectacolul de la Casa Polonă, dar şi participanţii la Sărbătoarea Roadelor din ziua ce a încheiat a 15-cea ediţie a Zilelor Culturii Polone.

Stanislava Iachimovschi

Jest też laureatem wielu prestiżowych nagród i wyróżnień. Prezentuje przede wszystkim piękno polskich tańców narodowych: poloneza, krakowiaka, kujawiaka, mazura oraz ich wersje towarzyskie, jak i tańce regionalne (rzeszowskie, lubelskie, sądeckie, żywieckie, cieszyńskie), tańce innych narodów (m.in. rosyjskie, mołdawskie, karpackie), a także melodie i przyśpiewki ludowe z różnych regionów Polski w wykonaniu kapeli i grupy wokalnej. Występy Zespołu Pieśni i Tańca „Resovia Saltans” to spotkanie z polskim folklorem najwyższej próby, profesjonalizm połączony z pasją wykonawców i malowniczością przepięknych stroi ludowych, o czym miała okazję przekonać się publiczność zgromadzona podczas koncertu w Domu Polskim, a także uczestnicy Dożynek 7 września w No-wym Sołońcu – imprezy kończącej 15. edycję Dni Pol-skich.

Tłum. E. Wieruszewska-Calistru

* * * * * * * * *

Polonus 9 / 2013

10e f

Este cea mai mare sărbătoare ce are loc după încheierea lucrărilor la câmp şi culegerea roadelor. Sărbătoarea provine din tradiţia slavă şi datează cel puţin de la jumătatea sec. al XVI-lea. În mod tradiţional, cândva sărbătoarea roadelor avea loc în prima zi de toamnă, în prezent se desfăşoară într-una din duminicile din luna septembrie, după încheierea secerişului. În zilele noastre, este sărbătoarea agricultorilor, de mul-ţumire pentru roadele culese şi, din fe-ricire, a pierdut caracterul ideologic din perioada comunistă. Sărbătoarea începe cu o Sf. Liturghie de mulţumire pentru roadele culese, pentru belşug, la altar sfinţindu-se cununile din ultimele spice culese, cu flori, panglici şi alte podoabe. Sărbătoarea Roadelor se încheie cu un festin popular, adeseori cu etalare şi de-gustare de produse, feluri de mâncare, spectacole și pe-trecere populară.

Uniunea Polonezilor din România organizează din 2006 Sărbătoarea Roadelor la nivel național, în cadrul Zilelor Culturii Polone, în Solonețu Nou – cea mai mare localitate din Bucovina în care trăiesc polonezi. Ea prilejuiește întâlnirea tuturor comunităților poloneze din România. Fiecare din localităţile în care trăiesc polonezi prezintă standuri colorate, sărbătorești

Związek Polaków w Rumunii organizuje ogólnorumuńskie dożynki w ramach Dni Polskich od 2006 r. w Nowym Sołońcu – największej zamieszkałej przez Polaków miejsco-wości na Bukowinie. Są one okazją do spotkania wszystkich polskich śro-dowisk w Rumunii. Każda z miej-scowości, w której zamieszkują Polacy, prezentuje barwne, odświętne stoisko z charakterystycznymi dla niej plonami, wyrobami, przetworami, wypiekami

czy potrawami. Obok Polaków prezentują się inne narodowości zamieszjące „po sąsiedzku”. Tegoroczne Dożynki odby-ły się 7 września, w ciepły i słoneczny dzień, pasujący doskonale do dobrych nastrojów uczestników.

Polonus 9 / 2013

11e f

cu roade caracteristice pentru ea, cu produse, dulciuri, mâncăruri. Pe lângă polonezi se prezintă și alte na-ționalități „vecine”. Anul acesta ea s-a desfăşurat în ziua de 7 septembrie. O zi caldă şi însorită pe măsura bunei dispoziţii a participanţilor. Conform tradiţiei, oaspeţii au fost întâmpinaţi de călăreţi în costume munteneşti care i-au condus până

Zgodnie z tradycją gości przywitała banderia jeźdźców w góralskich strojach i towarzyszyła im w drodze do kościoła. Przed kościołem powitał ich ks. proboszcz Marius Bucevschi wraz z dziećmi w polskich naro-dowych strojach chlebem i solą i powitalną piosenką „Witamy was, Alleluja!”.

Polonus 9 / 2013

12e f

Polonus 9 / 2013

13e f

la biserică. În faţa bisericii oaspeţii au fost întâmpinaţi de pr. Marius Bucevschi – paroh în Soloneţu Nou, de copiii în costume naţionale poloneze care i-au primit pe oaspeţi cu pâine şi sare şi le-au cântat un cântec de bun venit (Witamy was, Alleluja!). Principalul celebrant al Sf. Liturghii a fost PS Aurel Percă – episcopul auxiliar al diecezei de Iaşi asistat de 18 preoţi concelebranţi din decanatul de Bucovina cu părintele decan Iosif Păuleţ. Printre preoţii concelebranţi s-a aflat şi pr. Ionuţ Strejac originar din Bucovina care, în prezent, este secretarul nunţiaturii apostolice din Peninsula Arabică.

Uroczystą mszę odprawił J.E. Aurel Percă – biskup pomocniczy diecezji Jassy w asyście 18 księży z dziekanatu bukowińskiego wraz z ks. dziekanem Iosifem Păuleţ. Pośród celebrantów znajdował się także ks. Ionuţ Strejac, pochodzący z Bukowiny, obecnie sekretarz Nuncjatury Apostolskiej w Kuwejcie dla Półwyspu Arabskiego. W mszy uczestniczyli minister Jan Stanisław Ciechanowski – kierownik Urzędu do Spraw Kom-batantów i Osób Represjonowanych, J.E. Marek Szczygieł – Ambasador RP w Bukareszcie, dele-

PodziękowaniaZwiązek Polaków w Rumunii pragnie złożyć

serdeczne podziękowania wszystkim uczestnikom Dni Polskich za przyjęcie zaproszenia i udział oraz za stworzenie, jak co roku, tak serdecznej i przyjaznej atmosfery. Jesteśmy zaszczyceni i niezwykle wdzięczni Ministrowi Spraw Zagranicznych RP za objęcie imprezy honorowym patronatem. Wyrażamy także wdzięczność i radość z obecności na Dniach Polskich ministra Jana Stanisława Ciechanowskiego – kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz J.E. Marka Szczygła – Am-basadora RP w Bukareszcie. Dziękujemy za udział delegacjom Urzędów Marszałkowskich Województw Podkarpackiego i Małopolskiego oraz delegacji Sto-warzyszenia „Wspólnota Polska” z Warszawy.

Podziękowania kierujemy również do insty-tucji i osób nimi kierujących, które przyczyniły się do organizacji Dni Polskich: Departamentowi Relacji Interetnicznych przy Rządzie Rumunii, Ministerstwu

Mulţumiri Uniunea Polonezilor din România doreşte să aducă sincere mulţumiri tuturor participanţilor la Zilele Culturii Polone pentru acceptarea invitaţiei pentru participarea şi crearea, ca în fiecare an, a unei atmosfere cordiale şi amicale. Suntem onoraţi şi deosebit de recunoscători Ministrului Afacerilor Externe al R.P. pentru patronajul onorific al manifestării. De asemenea, ne exprimăm recunoştinţa şi bucuria de prezenţa la Zilele Culturii Polone a ministrului Jan Stanisław Ciechanowski – şeful Autorităţii pentru Problemele Combatanţilor şi a Persoanelor Represionate precum şi a Excelenţei Sale Marek Szczygieł – ambasadorul R.P. la Bucureşti. Mulţumim pentru participare delegaţiei Voievodatelor Podkarpacie şi Małopolska precum şi de-legaţiei Asociaţiei „Wspólnota Polska” din Varşovia. Adresăm mulţumiri instituţiilor şi persoanelor care le conduc care au contribuit la organizarea Zilelor Culturii Polone: Departamentul Relaţiilor Interetnice de pe lângă Guvernul României, Ministerul Afacerilor

La liturghie au participat: ministrul Jan Stanisław Ciechanowski – șeful Biroului pentru Problemele Combatanților și Persoanelor Represionate, E.S. Marek Szczygieł – Ambasadorul R.P. la Bucureşti, delegaţiile voievodatelor Podkarpacie şi Małopolska, reprezentantul Asociaţiei „Wspólnota Polska” din Varşovia, autorităţile judeţene reprezentate de Florin Sinescu – prefectul jud. Suceava, iar cele locale de Elena Boloca – primarul comunei Cacica. Un moment deosebit a fost cel în care co-munităţile poloneze au venit la altar cu cununi şi coşuri pentru a fi sfinţite şi cel al oferirii darurilor în semn de mulţumire pentru recolta din acest an. După încheierea liturghiei toţi s-au îndreptat către noua Casă Polonă unde era amenajată scena şi mesele pentru picnic, precum şi standuri cu produse tradiţionale a 11 asociaţii din Bucovina, Constanţa, Iaşi şi Bucureşti. Standuri au prezentat şi Firma TYMBARK (unul din sponsori) şi voievodatul Podkarpacie. La acestea s-a adăugat şi standul vecinilor noştri români din Pârteştii de Sus și al ucrainenilor din Maidan. Pe scena amplasată pe platoul Casei Polone au urcat oficialităţile care au rostit scurte alocuţiuni în care au apreciat nivelul manifestării şi respectarea tradiţiilor preluate de la înaintaşi. A urmat spectacolul prezentat de ansamblul gazdelor „Sołonczanka” din Soloneţu Nou, ansamblul vecinilor noştri „Pădureţul” din Pârteştii de Sus şi ansamblul „Resovia Saltans” din Rzeszów care a impresionat publicul prin eleganţa mişcării şi varieta-tea costumelor din diferite zone folclorice ale Poloniei. A domnit buna dispoziție, oaspeții s-au des-părțit, pe înserat, cu greu de primitoarele gazde şi au mărturisit că a fost o zi de neuitat, o încununare a Zile-lor Culturii Polone.

gacje Urzędów Marszałkowskich Województw Pod-karpackiego i Małopolskiego, przedstawiciele Sto-warzyszenia „Wspólnota Polska” z Warszawy oraz władze lokalne reprezentowane przez wojewodę Florina Sinescu i wójta gminy Kaczyka Elenę Boloca. Wyjątkowym momentem nabożeństwa by-ło święcenie wieńców i koszów z plonami oraz zło-żenie darów przez wszystkie polonijne wspólnoty za-mieszkałe w Rumunii w podzięce za tegoroczne plony. Po zakończeniu mszy wszyscy skierowali się na plac przy Domu Polskim, gdzie przygotowano scenę, stoły piknikowe i stoiska 11 Stowarzyszeń Polaków z Bukowiny oraz organizacji z Konstancy, Jass i Bukaresztu, a także sąsiadów Ukraińców z Maj-danu i Rumunów z Pârtești de Sus. Swoje stoiska, z kulinariami, promujące region oraz dla dzieci prezentował także region Podkarpacia, jak i jeden ze sponsorów imprezy – firma TYMBARK. Ze sceny przy Domu Polskim przemówili goś-cie, wysoko oceniając poziom organizacji imprezy oraz wyrażając szacunek dla zachowania tradycji prze-kazanych przez przodków. Na tej samej scenie wystąpili kolejno: gospodarze, czyli zespół „Sołonczanka” z Nowe-go Sołońca, zespół „Pădureţul” z sąsiedniego Pârteştii de Sus i Zespół Pieśni i Tańca Uniwersytetu Rzeszowskiego „Resovia Saltans”, który urzekł publiczność gracją i pięk-nem stroi ludowych z wielu regionów Polski. W czasie całej imprezy królował doskonały nastrój. Z trudem wieczorem goście rozstawali się z gospodarzami, przyznając, że był to niezapomniany dzień, stanowiący ukoronowanie Dni Polskich.

Tłum. E. Wieruszewska-Calistru

* * * * * * * * *Stanislava Iachimovschi

Polonus 9 / 2013

14e f

Spraw Zagranicznych RP za dofinansowanie z fun-duszu polonijnego za pośrednictwem Ambasady RP w Bukareszcie, Instytutowi Polskiemu i Ambasadzie RP w Bukareszcie za wsparcie i bardzo owocną współpracę.

Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Podkarpackiego dziękujemy za możliwość obcowania z polskim folklorem najwyższej próby podczas koncertów Zespołu Pieśni i Tańca Uniwersytetu Rzeszowskiego „Resovia Saltans”, tancerzom zaś, muzykom i kierownictwu zespołu za niezapomniane wrażenia i wzruszenia. Dziękujemy także za możliwość obcowania z polską kuchnią dzięki obecności re-gionalnych wyrobów firmy Jasiołka podczas Doży-nek. W imieniu dzieci dziękujemy za stoisko dla naj-młodszych, a uczniów za podarowane stroje sportowe.

Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Małopolskiego w imieniu dyrekcji Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza dziękujemy za przekazane podczas Dni Polskich przybory szkolne.

Krakowskiemu Oddziaşowi Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” składamy podziękowania za udostępnienie wystawy „Cztery miasta”.

Specjalne podziękowania kierujemy do otwar-tych na nasze inicjatywy władz lokalnych – Radzie Województwa Suczawa, Urzędowi Miejskiemu i Urzędowi Wojewody, Urzędowi Gminy Kaczyka, jak również gościnnemu Muzeum Bukowiny oraz Zespołowi Artys-tycznemu „Ciprian Porumbescu”.

Gerwazy LongherPrezes Związku Polaków w Rumunii

Externe al R.P. pentru cofinanţarea din fondurile diasporei poloneze prin intermediul Ambasadei R.P. la Bucureşti, Institutul Polonez şi Ambasada R.P. la Bucureşti pentru sprijin şi fructuoasa colaborare. Mulţumim conducerii Voievodatului Podkar-pacie pentru posibilitatea de a veni în contact cu folclorul polonez de cea mai înaltă clasă în timpul spectacolelor Ansamblului de Cântece şi Dansuri al Universităţii din Rzeszów „Resovia Saltans”, iar dansatorilor, mu-zicanţilor şi conducerii ansamblului pentru neuitatele impresii şi emoţii. De asemenea mulţumim pentru posibilitatea de a veni în contact cu bucătăria poloneză datorită prezenţei preparatelor regionale ale firmei Jasiołka din timpul Sărbătorii Roadelor. În numele copiilor mulţumim pentru standul pentru cei mai tineri, iar în numele elevilor pentru echipamentul sportiv primit în dar. În numele conducerii Şcolii Generale „Henryk Sienkiewicz” mulţumim conducerii Voievodatului Ma-łopolska pentru rechizitele şcolare oferite în timpul Zi-lelor Culturii Polone. Aducem mulţumiri Filialei” Asociaţiei „Wspól-nota Polska” din Cracovia pentru punerea la dispoziţie a expoziţiei „Patru oraşe”. Adresăm mulţumiri deosebite autorităţilor locale deschise la iniţiativele noastre – Instituţia Prefectului, Consiliul Judeţean Suceava, Primăria municipiului Su-ceava, Primăria comunei Cacica precum şi primitorul Muzeu al Bucovinei şi Ansamblul Artistic „Ciprian Porumbescu”.

Ghervazen Longherpreşedintele Uniunii Polonezilor din România

* * * * * * * * *

SympozjumWielowiekowe bogactwo polsko-rumuńskich związków historycznych i kulturowych

SimpozionBogaţia multiseculară a legăturilor istorice şi culturale polono-române

Suceava, 5-6.09.2013

W kręgu historii / În lumea istorieiModerator: prof. dr. Constantin Rezacheviciprof. dr hab. Grzegorz Jawor Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie / Universitatea „Maria Curie-Skłodowska” din LublinUdział Mołdawian i Siedmiogrodzian w szerzeniu kolonizacji wołoskiej na obszarach Królestwa Polskiegona przełomie średniowiecza i czasów wczesnonowożytnychParticiparea moldovenilor şi a ardelenilor la extinderea colonizării valahe pe teritoriile Regatului Polonez, la finele Evului Mediu şi în zorii modernităţii

col. (r.) Eugen Ichim BucureştiRelaţiile politico-militare româno-polone între anii 1241-1691Rumuńsko-polskie relacje polityczne i wojskowe w latach 1241-1691

Polonus 9 / 2013

15e f

Polonus 9 / 2013

16e f

dr. Lilia Zabolotnaia Institutul de Istorie al AŞM Chişinău / Instytut Historii Mołdawskiej Akademii Nauk w KiszyniowieJadwiga – prima regina a PolonieiJadwiga – pierwsza królowa Polskimgr Lech A. WalkiewiczUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu / Universitatea „Mikołaj Kopernik” din ToruńRodzaje dział zabranych przez Jana Olbrachta na wyprawę mołdawską 1497 r.Tipurile de tunuri luate de Jan Olbracht în campania din Moldova din 1497

prof. dr. Constantin RezacheviciBucureştiDin vechile legături politico-diplomatice uitate polono-române – magnaţii Buczacki-Jazłowiecki şi Moldovaîn secolele XV-XVIO dawnych zapomnianych polsko-rumuńskich związkach politycznych i dyplomatycznych – ród Buczackich-Jazłowieckich i Mołdawia w wiekach XV-XVICristian Antim BobicescuBiblioteca Metropolitană Bucureşti / Biblioteka Metropolitalna w BukareszcieVorbe şi fapte: „binefaceri”, „favoruri” şi „servicii” în raporturile polono-moldoveneşti în timpul MovileştilorSłowa i czyny: „dobrodziejstwa”, „łaski” i „służby” w stosunkach polsko-mołdawskich w okresie panowania Mohyłów

Moderator: dr Jarosław Durkadr Agata SamselUniwersytet w Białymstoku / Universitatea din BiałystokRumunia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1939România în politica externă poloneză în anii 1918-1939

dr Jarosław DurkaRegionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Częstochowie / Centrul Regional de Perfecţionare a Cadrelor Didactice „WOM” din CzęstochowaOpieka duszpasterska nad Polakami wyznania katolickiego w Rumunii w latach 20. XX w. w korespondencji polskich służb dyplomatycznychAsistenţa pastorală a polonezilor de religie catolică în România anilor ’20 ai sec. XX în corespondenţa serviciilor diplomatice poloneze ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej / Arhiva Salezienilor Inspectoriei din PiłaProblemy duszpasterstwa dla Polaków na Bukowinie i w Besarabii w latach 30 XX w. w świetle korespondencji Kancelarii Prymasa Polski kard. Augusta HlondaProbleme pastorale pentru polonezii din Bucovina şi Basarabia în anii ’30 ai sec. XX în lumina corespondenţei Cancelariei Primatului Poloniei cardinalul August Hlond

dr. Monica DejanMuzeul Bucovinei Suceava / Muzeum Bukowiny w SuczawieUn deţinător român al decoraţiei Polonia Restituta – Ion NistorOdznaczony orderem Polonia Restituta – Ion Nistor

Moderator: prof. Aleksander Smolińskimgr Łukasz ReszczyńskiUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu / Universitatea „Mikołaj Kopernik” din ToruńRumunia i Jugosławia jako najważniejsze ogniwa w koncepcjach polskich korytarzy tranzytowych okresu międzywojennegoRomânia şi Iugoslavia ca cele mai importante verigi în concepţiile coridoarelor poloneze de tranzit în perioada interbelică

dr. Nicolae MareşBucureşti90 de ani de la istorica vizită a cuplului regal al României Mari în Polonia90. rocznica historycznej wizyty rumuńskiej pary królewskiej w Polsce

17e f

prof. dr hab. Aleksander SmolińskiUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu / Universitatea „Mikołaj Kopernik” din ToruńPamiątki związane z wizytą króla Rumunii Karola II w Polsce w 1937 r.Amintiri legate de vizita regelui României Carol al II-lea în Polonia în anul 1937

dr Piotr GołdynKoninMiron Cristea – patriarcha i premier Rumunii z wizytą w Polsce w 1938 r. Relacje, komentarze i opinie prasoweMiron Cristea – patriarh şi premier al României în vizită în Polonia în anul 1938. Raporturi, comentarii şi opinii în presă

dr. Radu Florian BrujaUniversitatea „Ştefan cel Mare” Suceava / Uniwersytet im. Stefana Wielkiego w Suczawie„Proti Pol’sku” – campania militară slovacă împotriva Poloniei din septembrie 1939„Proti Pol’sku” – słowacka kampania przeciw Polsce we wrześniu 1939 r.

dr Krzysztof SpruchUniwersytet Jana Długosza w Częstochowie / Universitatea „Jan Długosz” din CzęstochowaTzw. „Ewakuacja B” żołnierzy z Rumunii na Bliski WschódAşa numita „Evacuare B” a soldaţilor din România în Orientul Apropiat

prof. dr hab. Ilona CzamańskaUniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu / Universitatea „Adam Mickiewicz” din PoznańMiron Barnovschi i jego rodzina w relacjach z PolakamiMiron Barnovschi şi familia lui în relaţii cu polonezii

Moderator: dr. Veniamin Ciobanudr. Marius DiaconescuUniversitatea din Bucureşti / Uniwersytet w BukareszcieSoldaţi, negustori şi iezuiţi polonezi în Moldova la mijlocul secolului al XVIII-leaŻołnierze, kupcy i jezuici polscy w Mołdawii w poł. XVIII w.

dr. Veniamin CiobanuInstitutul de Istorie „A. D. Xenopol”, Iaşi / Instytut Historii im. A. D. Xenopol w JassachPolonia şi Principatele Române, în contextul crizelor politice europene de la începutul secolului XVIIIPolska i Księstwa Rumuńskie w kontekście europejskiego kryzysu politycznego na początku XVIII w.

dr. Alina FeleaInstitutul de Istorie al AȘM, Chişinău / Instytut Historii Mołdawskiej Akademii Nauk w KiszyniowieCăsătoriile ortodocşilor cu romano-catolici în Ţara Moldovei în sec.al XVIII-lea şi în Basarabia în I jum. a sec. al XIX-leaZwiązki małżeńskie prawosławnych i katolików obrządku rzymskiego w Księstwie Mołdawskim w XVIII w. i w Basarabii w I poł. XIX w.

dr. Ion ConstantinBucureștiCâteva repere ale istoriei comunității polonezilor din România, în perioada regimului comunist (schiță pentru o sinteză în cadrul „Enciclopediei comunismului”)Odniesienia do historii mniejszości polskiej w Rumunii w okresie komunistycznym (szkic na potrzeby syntezy w „Encyklopedii komunizmu”)

Moderator: dr Agnieszka Kastorydr hab. Agnieszka KastoryUniwersytet Jagielloński w Krakowie / Universitatea Jagiellonă din CracoviaSpecyfika rumuńskiej rewolucji 1989 r. na tle dekomunizującej się EuropySpecificul revoluţiei române din anul 1989 pe fundalul Europei în decomunizare

Miron MiotkPolitechnika Gdańska / Politehnica din GdańskTechniki kontroli społeczeństwa na przykładzie Rumunii za rządów Nicolae Ceaușescu (1965-1989)Tehnica controlului societăţii în cazul României în timpul regimului Nicolae Ceauşescu (1965-1989)

Polonus 9 / 2013

18e f

dr. Florin PintescuUniversitatea „Ştefan cel Mare” Suceava / Uniwersytet im. Stefana Wielkiego w Suczawie„Paşapoartele statistice” – surse ale istoriei polonezilor din sudul Bucovinei în timpul regimului comunist„Paszporty statystyczne” – źródło wiedzy historycznej o Polakach z południowej Bukowiny w okresie komunistycznym

dr Maria RadziszewskaUniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie / Universitatea Warmia-Mazuria din OlsztynKolonie letnie dla dzieci polonii rumuńskiej na Warmii i Mazurach (1949-1950)Tabere de vară pentru copiii diasporei poloneze din România în Warmia şi Mazury (1949-1950)

W kręgu 20. lat historii najnowszej / În lumea celor 20 de ani ai istoriei contemporane

Moderator: dr Adam Burakowskimgr Krzysztof GórskiUniwersytet Gdański / Universitatea din GdańskRumuński Kościół Prawosławny wobec integracji europejskiejBiserica Ortodoxă Română faţă de integrarea europeană

dr Robert RajczykUniwersytet Śląski w Katowicach / Universitatea Sileziană din KatowiceMniejszości narodowe w rumuńskim systemie medialnym. Przypadek telewizjiMinorităţile naţionale în sistemul mediatic românesc. Cazul televiziunii

dr Aleksander GubrynowiczUniwersytet Warszawski / Universitatea din VarşoviaStosunki polsko-rumuńskie w perspektywie prawa międzynarodowegoLegăturile polono-române din perspectiva dreptului internaţional

dr Adam BurakowskiInstytut Studiów Politycznych PAN w Warszawie / Institutul de Studii Politice al Academiei Poloneze de Ştiinţe din VarşoviaRadu Vasile – próba podsumowania życiorysu politycznegoRadu Vasile – încercare de bilanţ a biografiei politice

W kręgu literatury i kultury / În lumea literaturii şi culturii

Moderator: prof. Constantin Geambaşumgr Eryka DrelicharzKrakówIkona Matki Boskiej Hodegetrii z pierwszej połowy XVI w. z cerkwi Archanioła Michała we wsi Florynka. Problematyka przedstawień Matki Boskiej w mandorli w sztuce wschodniochrześcijańskiejIcoana Maicii Domnului Călăuzitoare din prima jumătate a sec. XVI din biserica Arhanghelul Mihail din satul Florynka. Problematica reprezentărilor Maicii Domnului cu aureolă în arta creştină răsăriteană

mgr Alicja Bednarczuk Muzeum Narodowe w Krakowie / Muzeul Naţional din Cracoviaprof. dr hab. Leszek BednarczukAkademia Polonijna w Częstochowie / Academia Diasporei Poloneze din CzęstochowaZ językowej przeszłości Bukowiny Din trecutul lingvistic al Bucovinei

prof. dr hab. Krzysztof WalczakUniwersytet Wrocławski / Universitatea din WrocławEdycje poezji Mihaia Eminescu w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. Próba analizy zasobuEdiţii ale poeziilor lui Mihai Eminescu în colecţiile Bibliotecii Naţionale din Varşovia şi ale Bibliotecii Jagiellone din Cracovia. Încercare de analiză a fondului

Polonus 9 / 2013

19e f

prof. dr hab. Ewa AndrysiakUniwersytet Łódzki / Universitatea din ŁódźBiblioteki polskie w Rumunii w świetle pracy Edwarda Chwalewika „Zbiory polskie”Biblioteci poloneze în România în lumina lucrării lui Edward Chwalewik „Zbiory polskie”

dr. Olimpia MitricUniversitatea „Ştefan cel Mare” Suceava / Uniwersytet im. Stefana Wielkiego w SuczawieO scrisoare necunoscută a Kazimierei Iłłakowiczówna la GalaţiNieznany list Kazimiery Iłłakowiczównej w Gałaczu

prof. dr. Constantin GeambaşuUniversitatea din Bucureşti / Uniwersytet w BukareszcieCzesław Miłosz în RomâniaCzesław Miłosz w Rumunii

dr Elżbieta Steczek-CzerniawskaPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu / Şcoala Înaltă de Stat de Meserii din KaliszUtwory Tadeusza Różewicza w Rumunii. Rekonesans edytorsko-literaturoznawczyCreaţiile lui Tadeusz Różewicz în România. Recunoaşterea editorial-literară

dr. Gabriela Gavril-AntoneseiUniversitatea Jagiellonă din Cracovia, Universitatea „Al. I. Cuza”, Iaşi / Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet im. Al. I. Cuza w JassachJurnalul nomadului Sławomir Mrożek (...înainte de următoarea plecare)Sławomir Mrożek – dziennik „nomady” (...przed kolejną podróżą)

W kręgu problematyki mniejszości narodowych / În lumea problematicii minorităţilor naţionale

Moderator: dr Helena Krasowskadr hab. Krzysztof NowakUniwersytet Śląski w Katowicach / Universitatea Sileziană din KatowiceDo Rumunii „za chlebem”. Z dziejów polskiej emigracji zarobkowej na ziemie rumuńskie w II poł. XIX i I poł. XX w.Din istoria emigraţiei poloneze „după pâine” pe pământ românesc în a II-a jumătate a sec. XIX şi I jumătatea sec. XX

dr Jan BujakKrakówPolskie organizacje studenckie w Czerniowcach przed pierwszą wojną światowąOrganizaţiile studenţeşti poloneze în Cernăuţi înainte de primul război mondial

dr Urszula WróblewskaUniwersytet w Białymstoku / Universitatea din BiałystokTatarskie relacje i związki kulturowe w okresie międzywojennymRelaţii şi legături culturale tătăreşti în perioada interbelică

dr Adam GałkowskiUniwersytet Warszawski / Universitatea din VarşoviaKazimierz Feleszko – polski patriota karpackiej BukowinyKazimierz Feleszko – un patriot polonez al Bucovinei carpatice

dr hab. Helena KrasowskaInstytut Slawistyki PAN w Warszawie / Institutul de Slavistică al Academiei Poloneze de Ştiinţe din Varşoviadr Magdalena PokrzyńskaUniwersytet Zielonogórski / Universitatea din Zielona GóraĆwierć wieku „Bukowińskich Spotkań” – idea integracji narodów Europy Środkowej i jej realizacjaUn sfert de veac al „Întâlnirilor Bucovinene” – ideea integrării popoarelor Europei Centrale şi realizarea ei

Polonus 9 / 2013

Polonus 9 / 2013

20e f

Sunt cuvintele din predica cardinalului An-gelo Amato, prefectul Congregaţiei pentru Cauzele Sfinţilor, trimisul Papei Francisc, rostită la solemnitatea beatificării monseniorului Vladimir Ghika. Sâmbătă, 31 august a.c., în pavilionul ROM-EXPO a avut loc liturghia solemnă şi pontificală de beatificare a lui Vladimir Ghika, prinţ şi martir. La celebrare au participat 22 de episcopi romano-

Wybrany przez Boga

Wybrany przez Boga – to słowa z kazania kar-dynała Angelo Amato, prefekta Kongregacji do Sparw Kanonizacyjnych i wysłannika papieża Franciszka, wygłoszonego podczas uroczystości beatyfikacyjnych wielebnego Vladimira Ghika.

W sobotę, 31 sierpnia br., w pawilonie ROM-EXPO odbyła się uroczysta pontyfikalna msza beatyfikacyjna Vladimira Ghika – rumuńskiego arys-tokraty i męczennika, w której uczestniczyło 22 bisku-pów rzymskokatolickich i grekokatolickich z Rumunii, Polski, Ukrainy, Bułgarii, Węgier, Bośni i Hercegowiny oraz kardynał André Vingt-Trois, arcybiskup Paryża, około 300 księży z kraju i z zagranicy oraz 7 tys. wiernych.

W otwarciu uroczystości arcybiskup Ioan Robu, metropolita Bukaresztu, stwierdził, że beatyfikacja wie-lebnego Vladimira Ghika potwierdza kult jego osoby i jest wydarzeniem historycznym – pierwszą beatyfika-cją w dziejach archidiecezji Bukaresztu człowieka, który był „wzorem świętości, ofiary w imię wiary”.

Ales de Dumnezeu

Polonus 9 / 2013

21e f

catolici şi greco-catolici din România, Polonia, Ucraina, Bulgaria, Ungaria, Bosnia-Herţegovina precum şi car-dinalul André Vingt-Trois, arhiepiscop de Paris, aprox.300 de preoţi din ţară şi străinătate şi cam 7000 de credincioşi. În deschidere, arhiepiscopul Ioan Robu, mitropolit de Bucureşti, a afirmat că beatificarea mon-seniorului Vladimir Ghika confirmă cultul acestuia, este un eveniment istoric, prima beatificare în istoria Arhidiecezei de Bucureşti a celui care a fost „un model de sfinţenie, jertfă pentru credinţă”. Ritualul beatificării a început cu prezentarea unei scurte biografii a acestuia – prinţ, preot şi martir urmată de citirea de către cardinalul Angelo Amato a Scrisorii Apostolice a Sfântului Părinte Francisc care îngăduie ca de acum înainte Vladimir Ghika să fie numit Fericit. A urmat dezvelirea icoanei şi procesiunea cu relicva care va fi depusă într-unul din altarele laterale ale catedralei Sfântul Iosif. În predica sa, cardinalul Angelo Amato a evo-cat figura eroică a lui Vladimir Ghika subliniind spiritul său misionar, deschiderea spre ecumenism, care a căzut pradă prigoanei comuniste. În încheiere, ÎPS Ioan Robu a adresat un cuvânt de mulţumire lui Dumnezeu pentru această zi. A mulţumit Sfântului Părinte Francisc pentru acest dar, cardinalului Angelo Amato, episcopilor, preoţilor şi credincioşilor prezenţi la beatificarea Fericitului Vladimir Ghika, încheind celebrarea beatificării cu invocaţia „Fericite Vladimir Ghika, roagă-te pentru noi” rostită de 3 ori. Sfânta Liturghie de beatificare a lui Vladimir Ghika a fost înălţătoare, iar credincioşii catolici din România au în persoana lui un mijlocitor către Dumnezeu.

Beatyfikację rozpoczęła krótka prezentacja biografii Vladimira Ghika – księcia, księdza i mę-czennika, po której kardynał Angelo Amato odczytał List Apostolski Ojca Świętego Franciszka ogłaszający Vladimira Ghika błogosławionym. Następnie odsło-nięto jego obraz i ruszyła procesja z relikwiami, które umieszczone zostaną w jednym z bocznych ołtarzy katedry św. Józefa.

W swoim kazaniu kardynał Angelo Amato przywołał bohaterską postać Vladimira Ghika, pod-kreślając jego ducha misjonarskiego, otwarcie na ekumenizm, co spowodowało, że stał się ofiarą prześ-ladowań ze strony władz komunistycznych.

Na zakończenie arcybiskup Ion Robu po-dziękował Bogu za ten dzień. Słowa podziękowania skierował także do Ojca Świętego Franciszka za ofiarowany dar, do kardynała Angela Amato, biskupów, księży i wiernych obecnych na beatyfikacyji, zamykając uroczystości trzykrotnym wezwaniem „Błogosławiony Vladimirze Ghika, módl się za nami”.

Msza beatyfikacyjna Vladimira Ghika była wy-darzeniem podniosłym, dzięki któremu wierni w Ru-munii zyskali w jego osobie pośrednika do Boga.

Tłum. E. Wieruszewska-Calistru

Stanislava Iachimovschi Zdjęcia: C. Iliescu

FERICITUL VLADIMIR GHIKA

ÎN LUMINA ALTARELOR

Patria voastră a cunoscut în acest secol,care se apropie de sfârşit,

ororile unor dure sisteme totalitare,împărtăşind prin suferinţă

soarta a numeroase alte ţări din EuropaIoan Paul al II-lea, Bucureşti, mai 1999

La scurt timp după instalarea în jilţul Sfântului Petru de la Roma, Papa Francisc a dat semnalul începerii beatificării a 63 de catolici, din care majoritatea au fost victime ale răz-boiului civil spaniol, ale nazismului şi comunismului, autorizând astfel decizia luată de Congregaţia pentru Cauza Sfinţilor de la Vatican în această direcţie. Spre bucuria creştinilor ca-tolici din ţara noastră, a naţiunii române în ansamblul ei, Sfântul Părinte a recunoscut astfel, la 27 martie 2013, hotărârea Congregaţiei ca: „martiriul slujitorului lui Dumnezeu Vladimir Ghika, preot catolic şi principe român, să fie înscris în rândul sfinţilor Bisericii Catolice”, având de-acum un prim martir declarat fericit. Merită subliniat că, încă din timpul vieţii, contemporanii săi au reţinut cu multă admiraţie figura luminoasă a acestui Ierarh, plin de dăruire şi sfinţenie, gata totdeauna să îi ajute pe cei năpăstuiţi. (cf. prof. Costache Florea, www.vladimirghika.ro). Regina Maria a României povesteşte cum, în urmă cu un secol, în 1913, în timpul războiului balcanic, cu deosebită admiraţie îl observa pe acest preot – „prin chemarea de sus”, pe Vladimir Ghika – cel care se trăgea din os domnesc – cum arătam mai sus, slujindu-i pe muribunzii care se aflau în braţele morţii, în „iadul” de la Zimnicea. Regina în persoană a lăsat posterităţii în scrierile sale un „medalion” insolit, în fapt o mărturie de mare simţire, care ar fi putut atârna greu, de multă vreme, în dosarul supus atenţiei Congregaţiei, slove asupra cărora vom reveni. Vladimir Ghika a rămas cunoscut ca fiu al ministrului plenipotenţiar în capitala Imperiului Otoman, Ioan Ghika, general de divizie, ulterior ministru al afacerilor străine şi al armatei (care semnea-ză certificatul de naştere olograf, al celor doi fii ai săi),

BŁOGOSŁAWIONY VLADIMIR GHIKA

WYNIESIONY NA OŁTARZE

Wasza ojczyzna poznała w tym wieku,który dobiega swego kresu,

okropności ciężkich systemów totalitarnych, dzieląc w cierpieniu los licznych narodów Europy

Jan Paweł II, Bukareszt, maj 1999

W krótkim czasie po objęciu tronu Świętego Piotra w Rzymie Papież Franciszek dał sygnał do rozpoczęcia beatyfikacji 63 katolików, z których większość to ofiary hiszpańskiej wojny domowej, nazizmu i komunizmu, upeł-nomocniając w ten sposób decyzję podjętą przez watykańską Kongregację Spraw Kanonizacyjnych. Radość dla katolików z naszego kraju i całego narodu rumuńskiego, gdyż Ojciec Święty potwierdził w ten sposób 27 marca 2013 r. decyzję Kongregacji, że: „męczeństwo sługi Bożego Vladimira Ghika, księdza katolickiego i księcia rumuńskiego, ma być wpisane na listę świętych Kościoła Katolickiego”. W ten sposób Rumuni otrzymali pierwszego męczennika ogłoszonego błogosławionym.

Należy podkreślić, że jeszcze za życia współ-cześni mu zapamiętali, pełni admiracji, świetlistą postać tego hierarchy, pełnego oddania i świętości, gotowego zawsze do niesienia pomocy pokrzywdzonym (zob. prof. Costache Florea, www.vladimirghika.ro).

Maria, królowa Rumunii opowiada, jak wiek temu, w 1913 r., w czasie wojny bałkańskiej, z wielkim zachwytem obserwowała księdza Vladimira Ghikę, wywodzącego się z książęcej rodziny – jak wskazałem powyżej, służącego umierającym, znajdującym się w objęciach śmierci, w „piekle” w Zimnicea. Królowa w swoich pismach osobiście pozostawiła potomnym niecodzienny „medalion”, właściwie wielkie wyz-nanie, które od dawna mogłoby zaważyć na aktach Kongregacji.

Vladimir Ghika był znany jako syn ministra plenipotencjalnego w stolicy Imperium Otomańskiego, Ioana Ghika, generała dywizji, wcześniej ministra spraw zagranicznych i armii (który własnoręcznie podpisał świadectwo urodzenia swoich obu synów) i Alexandriny Moret de Blaremberg, potomkini Hen-

Polonus 9 / 2013

22e f

Polonus 9 / 2013

23e f

şi al Alexandrinei Moret de Blaremberg, descendentă din Henric la IV-lea, rege al Franţei; a fost Vladimir Ghika şi nepot al ultimului domnitor al Moldovei, Grigore V. Ghika Vodă (1849-1856).

Mai mult, însuşi Ioan Paul al II-lea, Fericit şi el de-acuma, recunoştea cu adâncă consideraţiune, în timpul istoricei vizite făcute la Bucureşti, în mai 1999, „martiriul preoţilor români” printre aceştia şi pe al Monseniorului Ghika; sublinia marele Pontif că „fieca-re Biserică sau comunitate religioasă din ţara voastră a avut martirii săi şi în secolul al XX-lea. Tuturor doresc să le aduc azi omagiu”, amintindu-i în timpul slujbelor religioase pe mulţi din ei, îngenunchind cu pioşenie la Cimitirul Belu catolic la mormintele lor, îmbrăţişându-l cordial pe Arhiepiscopul Alexandru Todea, aceasta din postura de Summus Pontifex. Regina Maria pe care am evocat-o, cea care va deveni peste numai câţiva ani „Mama Răniţilor”, a oşte-nilor aflaţi în mare suferinţă după bătăliile date de ei la Mărăşti, Mărăşeşti şi pe alte câmpuri de luptă, a fost ui-mită de dăruirea lui Vladimir Ghika, care a constituit un model de dăruire umană pentru ea însăşi. (cf. Nicolae Mareş Regina Maria şi Monsieniorul Ghica, cel prin firea lui sfânt, „Actualitatea catolică”, octombrie 2011).

„Cu tot sufletul, Vladimir Ghika, scrie Regina României, făcea parte din cei ce simt apriga năzuinţă de a-şi jertfi viaţa în slujba semenilor lui. Ca şi sora Pucci, Vladimir era din fire un sfânt. Împreună cu călugăriţele cu care era întotdeauna în strânse legături, urmase chemării mele şi-şi oferise serviciile ca simplu infirmier. Îşi alesese câmpul lui de muncă în cel mai întunecat dintre toate corturile de bolnavi (din Zimnicea), acel pe care îl poreclisem „iadul”; acolo erau duse cazurile cele mai fără nădejde; acolo culegea moartea cel mai bogat seceriş”. „Aici se oferi Vladimir Ghika să facă serviciul de noapte printre muribunzi, neînfricoşat, fără să admită că s-ar putea obosi, nelăsându-se respins de nicio grozăvie, misionar în sensul cel mai înalt al cuvântului, deşi era un om palid, plăpând, care părea fără sânge în vine şi de o sănătate şubredă. Mult mai târziu în viaţă am fost meniţi să ne înţelegem în chestiuni religioase, dar n-am putut niciodată uita că împărţiserăm împreună zile de primejdie şi de grele încercări; se făcuse între noi o legătură pe care deosebirea de vederi religioase n-a putut să o slăbească” (cf. Maria, Regina României, Povestea vieţii mele, pp. 363-365). Cu o biografie demnă de un film consacrat marilor eroi puşi în slujba umanităţii şi a credinţei, Fericitul Vladimir Ghika s-a născut la 25 decembrie 1873 (certificatul de naştere alăturat l-am găsit recent la Arhivele Naţionale Centrale); a fost botezat şi a prac-ticat religia ortodoxă, convertindu-se din tinereţe la catolicism. Prin scrierile sale se va impune ca un intelectual de mare fineţe şi profunzime, ajungând

ryka IV, króla Francji; Vladimir Ghika był wnukiem ostatniego władcy Mołdawii, Grigore V. Ghika Vodă (1849-1856). Sam Jan Paweł II, teraz i On Błogosławiony, uznał z głębokim szacunkiem w czasie historycznej wizyty w Bukareszcie w maju 1999 r. „męczeństwo rumuńskich księży”, wśród nich i Wielebnego Ghika. Wielki Papież powiedział wówczas: „chciałbym też oddać należną cześć wszystkim należącym do Kościoła prawosławnego rumuńskiego oraz do innych Kościołów i wspólnot religijnych, którzy doświadczyli podobnych prześladowań i poważnych ograniczeń”, wspominając ich w czasie uroczystości religijnych, klękając z pietyzmem na cmentarzu katolickim Belu na ich grobach, obejmując serdecznie arcybiskupa Alexandru Todea, jako Summus Pontifex. Królowa Maria, którą wspominałem, ta, która kilka lat później zostanie nazwana „Matką Rannych”, cierpiących żołnierzy, uczestniczących w walkach pod Mărăşti, Mărăşeşti i na innych polach walki, była zaskoczona ofiarnością Vladimira Ghika, który stał się dla niej samej wzorem (zob. Nicolae Mareş Regina Maria şi Monsieniorul Ghica, cel prin firea lui sfânt, „Actualitatea catolică”, październik 2011). „Vladimir Ghika – pisze królowa Rumunii – z całą duszą był częścią tych, którzy czuli gorące pragnienie ofiarowania życia za swoich bliźnich. Podobnie jak siostra Pucci, Vladimir z natury był święty. Wraz z zakonnicami, z którymi zawsze był w bliskich związkach, na moje wezwanie zaofiarował swoje usługi jako zwykły sanitariusz. Jako swoje pole działania wy-brał najciemniejszy spośród wszystkich namiotów z cho-rymi (w Zimnicea), ten, który nazwałam »piekłem«. Tam kierowane były beznadziejne przypadki, tam śmierć zbierała najbogatsze żniwo”. „Tutaj, między umierającymi, Vladimir Ghika pełnił nieprzerażony nocne dyżury, nie dopuszczając myśli, że mógłby być zmęczony, że mógłby zrezygnować z powodu jakiejś okropności, misjonarz w najwyższym słowa znaczeniu, mimo iż był człowiekiem bladym, wątłym, jakby nie płynęła krew w jego żyłach, o słabym zdrowiu. Wiele lat później było nam dane zrozumieć się w sprawach religijnych, ale nigdy nie mogłam zapomnieć, że ra-zem przeżyliśmy niebezpieczne i pełne wysiłku dni; powstała między nami więź, której różnice w pog-lądach religijnych nie mogły osłabić” (Maria, Regina României, Povestea vieţii mele, s. 363-365). Z biografią godną filmu, poświęconemu wiel-kim bohaterom w służbie ludzkości i wiary, Bło-gosławiony Vladimir Ghika urodził się 25 grudnia 1873 r. (świadectwo urodzenia niedawno znalazłem w Centralnym Archiwum Narodowym); został ochrzczo-ny i praktykował religię prawosławną, w młodości nawracając się na katolicyzm. Poprzez swoje pisma dał się poznać jako intelektualista o wielkiej subtelności

un poliglot de largă cuprindere (cunoştea 26 de limbi străine), fiind printre puţinii ierarhi care a oficiat slujbele în rit catolic şi ortodox. Prea puţini cunosc faptul că Monseniorul Vladimir Ghika a lucrat în serviciul diplomatic al Papei Pius al XI-lea, că a înfiinţat primul spital gratuit din România, că are o operă teologică şi filosofică încă necercetată în întregime, printre altele, se pare, a fi autorul a peste 40.000 de pagini dactilografiate, pe teme de istorie, filosofie, teologie. A studiat în Franţa, la Toulouse şi Paris (Fa-cultatea de ştiinţe politice), urmând şi cursuri de botanică, artă, litere, filosofie, istorie, drept şi medicină. Apoi, par-ticular, continuă studiile la Bucureşti şi, ulterior, la Ro-ma (1898-1905), la Facultatea de Filosofie-Teologie a dominicanilor (Angelicum), obţinând licenţa în filosofie şi doctoratul în teologie. Papa Pius al X-lea este cel care l-a determinat să se dedice apostolatului laic, fiind printre pionerii acestui domeniu, în care va desfăşura o activitate impresionantă, pe toate meridianele, de la Bucureşti la Paris şi Roma, în Congo, la Tokio, Sidney, Buenos Aires etc., fiind – am spune – un predecesor al Papei Ioan Paul al II-lea, inclusiv în plan ecumenic. În octombrie 1923 a fost sfinţit preot la Paris, unde îşi va desfăşura ministerul sacerdotal până în 1939, Sfântul Scaun acordându-i dreptul de a celebra şi în ritul bizantin. A trecut la catolicism, cum spuneam, pentru a fi „şi mai ortodox”. În pragul celui de al doilea război mondial se întoarce în România, alăturându-se bolnavilor şi săracilor, pe care nu îi va părăsi nici atunci când bombardamentele aliate cădeau nemiloase asupra Bucureştilor, după cum, nu se va folosi, în ianuarie 1948, de trenul regal pentru a pleca din ţară. Ajunge să fie întemniţat, la 18 noiembrie 1952, de regimul comunist, care îl condamnă pentru „înaltă trădare”, supus fiind unor torturi bestiale, încât se stinge din viaţă, la Jilava, la 16 mai 1954. La sfârşitul acestei veri, alături de Ieremia Valahul, „fiu al României, această nobilă naţiune care poartă în limbă şi în nume amprenta Romei” beatificat de Ioan Paul al II-lea, la 30 octombrie 1983, cel care a spus cuvintele de mai sus, în lumina altarelor va ajunge al doilea sfânt al Bisericii catolice locale, Vladimir Ghika, marele cărturar care a depăşit graniţele spirituale ale timpului său, manifestându-se ca „preot, confesor, director spiritual, conferențiar, om de știință, diplomat, activitatea lui desfășurându-se în toate mediile, de la capete încoronate, șefi de state, politicieni, filosofi, artiști, scriitori, teologi, până la anarhiști, ocultiști, ho-mosexuali și prostituate”. Şi nu în ultimul rând, chiar printre deţinuţi politici.

Nicolae Mareş

i głębi, stając się poliglotą o szerokim zasięgu (znał 26 języków obcych), będąc wśród nielicznych hierarchów odprawiających nabożeństwa w obrządku katolickim i prawosławnym. Niewielu wie, iż wielebny Vladimir Ghika pracował w służbie dyplomatycznej papieża Piusa XI, że założył pierwszy darmowy szpital w Rumunii, że jest twórcą jeszcze niezbadanych dzieł teologicznych i filozoficznych, między innymi, wydaje się, że napisał ponad 40.000 stron maszynopisu o tematyce historycznej, filozoficznej, teologicznej. Studiował we Francji, w Tuluzie i Paryżu (Wydział Nauk Politycznych), uczęszczając także na kursy botaniki, sztuki, humanistyki, historii, prawa i medycyny. Potem prywatnie kontynuował studia w Bukareszcie, później w Rzymie (1898-1905) na Wydziale Filozoficzno-Teologicznym dominikanów (Angelicum), uzyskując licencjat z filozofii i dokto-rat z teologii. Papież Pius X nakłonił go, aby poświęcił się apostolstwu laickiemu, będąc wśród pionierów tej dziedziny, w której będzie rozwijał imponującą działalność na wszystkich szerokościach geograficznych, od Bukaresztu do Paryża i Rzymu, w Kongo, w Tokio, Sydney, Buenos Aires i in., możemy powiedzieć, że był poprzednikiem Papieża Jana Pawła II, włącznie z planem ekumenicznym. W październiku 1923 r. został wyświęcony w Paryżu na księdza, gdzie będzie sprawował tę funkcję do 1939 r. Stolica Apostolska przyznała mu prawo odprawiania także w obrządku bizantyńskim. Przeszedł na katolicyzm, jak powiedziałem, aby być „bardziej prawosławnym”. Przed rozpoczęciem drugiej wojny światowej powrócił do Rumunii, zbliżając się do chorych i bied-nych, których nie zostawił nawet wtedy, gdy naloty alianckie bezlitośnie bombardowały Bukareszt, ani nie skorzystał w styczniu 1948 r. z królewskiego pociągu w celu opuszczenia kraju. Przez reżim komunistyczny uwięziony został 18 listopada 1852 r. i skazany za „zdradę stanu”. Poddany bestialskim torturom zmarł w Jilavie 16 maja 1954 r. Przy końcu tego lata, obok Ieremia Valahul, „syna Rumunii, tej szlachetnej nacji, która w języku i nazwie nosi piętno Rzymu”, beatyfikowanego przez Jana Pawła II w dniu 30 października 1983 r., wyniesiony na ołtarze został inny święty lokalnego Kościoła Katolickiego, Vladimir Ghika, wielki eru-dyta, który przekroczył duchowe granice swoich cza-sów, występując jako „kapłan, spowiednik, przywódca duchowy, naukowiec, dyplomata; jego działalność rozwijała się we wszystkich środowiskach, od koro-nowanych głów, szefów państw, polityków, filozofów, artystów, pisarzy, teologów do anarchistów, okultystów, homoseksualistów i prostytutek”. I nie w ostatnim rzę-dzie, właśnie wśród więźniów politycznych.

Tłum. B. Breabăn

Polonus 9 / 2013

24e f

„Umarł z miłości do Boga i ludzi”36. rocznica śmierci

księdza Henryka Ostrowskiego

Oto Syn Twój, oto Matka Twoja(J 19, 26-27)

Przytoczone słowa umiłowanego ucznia sta-nowią swego rodzaju analogię do wydarzenia, jakie miało miejsce we wrześniu 1977 r. Minęło już kilka dni od pogrzebu księdza Henryka, tłumy przyjaciół i rodaków przybyłych na uroczystości pogrzebowe rozjechały się do swoich domów i wszyscy mieszkańcy Złotnika wrócili do swoich codziennych zajęć. Nad całą wioską panowała grobowa cisza. To, co się wy-darzyło wśród nich w ostatnich dniach sprawiło, że każdy zadawał sobie jedno tylko pytanie: Dlaczego? Dlaczego musiał umrzeć w kwiecie wieku, mając zaledwie 31 lat? Kilka dni później cisza ta została przerwana wczesnym rankiem, gdyż wszyscy słyszeli, jak z uli-cy dobiega „głęboki, rozpaczliwy krzyk” i zaczęli wy-glądać za okna, wychodzić przed domy, by zobaczyć, co się dzieje na głównej ulicy. „Słychać było ogromny płacz” – opowiada pani Jadwiga Ostrowska – ulicą, ku cmentarzowi zmierzała Anna Ostrowska, matka księdza Henryka. Nikt nie miał odwagi podejść, nikt nie potrafił wykrztusić słowa otuchy i pocieszenia, albowiem każdy ocierał spływające łzy i wsłuchiwał się jedynie w ten „głośny lament matki”, która zmierzała na pożegnanie do grobu swojego syna kapłana. Henryk Ostrowski, syn Albina i Anny z domu Aleksandrowicz urodził się 15 lipca 1946 r. „Jak się urodził – mówiła mi matka – dzwony kościelne biły na Anioł Pański, ale ja czułam, że to jest wyjątkowy dźwięk”, i rzeczywiście bardzo wyjątkowy, albowiem pomimo trudnych powojennych czasów oraz proble-mów zdrowotnych, Henryk dorastał i rozwijał się, będąc wielką radością dla rodziny. Wesoły i uśmiechnięty, cieszył się widokami domu rodzinnego w głębi Majdanu, uwielbiając podziwiać piękno otaczającego zewsząd lasu oraz szum srebrzystego strumyka, jaki płynął tuż przed rodzinnym domem. W takiej atmosferze rozwijał w sobie wielką pasję do słowa pisanego, dlatego się-gał zawsze, jak czas mu na to pozwalał, po książkę, by w ciszy i cieniu bukowych lasów oddawać się lekturze fascynującego pisanego słowa. Po ukończeniu szkoły średniej pragnął rea-lizować swoją pasję i udał się na studia filologiczne i mimo że ukończył je wyróżniając się wśród swoich kolegów i koleżnek, to w jego sercu odczuwał ciągle

„A murit din dragoste față de Dumnezeu și aproapele”

36 de ani de la moartea pr. Henric Ostrowski

Iată Fiul Tău, Iată Mama Ta(I, 19, 26-27)

Cuvintele citate mai sus, ale ucenicului preaiubit, reprezintă un fel de analogie la evenimentele care au avut loc în luna septembrie a anului 1977. Trecuseră abia câteva zile de la înmormântarea părintelui Henric, mulțimile de prieteni și rude prezenți la înmormântare s-au dispersat spre casele lor, și toți locuitorii din Złotnik au revenit la rutina lor zilnică. Peste tot satul s-a așternut o liniște de mormânt. Ceea ce s-a întâmplat în mijlocul lor, în ultimele zile a făcut ca toată lumea să se întrebe: De ce? De ce a trebuit să moară în floarea vieții, la vârsta de 31 de ani? Câteva zile mai târziu, tăcerea a fost întreruptă dis de dimineață, când toată lumea a auzit venind de pe stradă „un strigăt profund, disperat”, și cu toții au început să se uite care de la fereastra casei, care ieșind în fața casei pentru a vedea ce se întâmplă pe strada principală. „Se auzea un plânset profund” – spune Jadwiga Ostrowska – pe stradă, mergea spre cimitir Anna Ostrowski, mama părintelui Henric. Nimeni nu a avut curajul să se apropie de ea, nimeni nu putea să rostească vreun cuvânt de încurajare și consolare pentru ea, fiecare îşi ștergea doar lacrimile care se prelingeau pe obraji, ascultând doar „plânsetul jalnic al mamei” care se îndrepta spre cimitir să-și ia rămas bun de la mormântul fiului său preot. Henric Ostrowski, fiul lui Albin și al Annei n. Aleksandrowicz, s-a născut la 15 iulie 1946. „Când s-a născut – îmi spunea mama părintelui – clopotele bisericii răsunau pentru rugăciunea Îngerul Domnu-lui, dar eu am simțit că acesta era un sunet deosebit și unic”, și într-adevăr era un sunet deosebit, deoarece, în pofida vremurilor tulburi din perioada postbelică și a problemelor de sănătate, Henric a crescut și s-a dezvoltat, fiind o mare bucurie pentru întreaga familie. Vesel și zâmbitor, se bucura de priveliștile casei părintești din Maidan, adora să admire frumusețea pădurilor înconjurătoare și foșnetul izvorului cristalin, care curgea chiar în fața casei părintești. Într-o astfel de atmosferă a dezvoltat marea pasiune pentru cuvântul scris, de aceea când timpul îi permitea deschidea câte o carte, pentru ca în liniștea și la umbra pădurilor de fag să se dedice lecturii fascinante. După liceu, a vrut să-și urmeze pasiunea, s-a înscris la facultatea de filologie, pe care, deși a ab-solvit-o cu brio, ieșind în evidență printre colegii săi,

Bukowina – dzieje, miejsca, ludzie

Bucovina– istorie, locuri, oameni&

Polonus 9 / 2013

25e f

Polonus 9 / 2013

26e f

niedosyt i pustkę, aż odkrył, że jego prawdziwą pasją jest nie artystyczne, literackie słowo, ale „Słowo Wcie-lone”. Odkrył powołanie do kapłaństwa i nie spoczął dopóki nie został przyjęty na studia filozoficzno-teologiczne w diecezjalnym seminarium w Jassach. Jako kleryk odznaczał się wyjątkową gorliwością i sza-cunkiem. Matka jego opowiadała mi niejednokrotnie, jak przybywając na okres wakacyjny do domu chciał wszystkim śpieszyć z pomocą, ale jego kruche zdrowie nie pozwalało mu. W Jassach, kończąc studia teologiczne, otrzy-mał dnia 24 czerwca 1975 r. święcenia kapłańkie z rąk ks. biskupa Petru Pleşca. Jego oblicze promieniowało radością, albowiem wreszcie realizował nie tylko swoją pasję, ale i życiowe powołanie, by być w służbie „Logosu – Wcielonego Słowa”. Jaka wielka była radość całej wspólnoty parafialnej, gdy po 37 latach od prymicyjnej Mszy Świętej ks. Józefa Chachuły, sołonczanom błogosławił prymicjant ks. Henryk Ostrowski dnia 10 sierpnia 1978 r. Niebawem umarł schorowany ojciec Albin, na którego pogrzebie, „cichy i pokorny”, kroczył za trumną. rozważając tajemnice zmartwychwstania, powierzając go miłosiernemu Ojcu. Został skierowany do pracy duszpasterskiej w głąb Mołdawii, do prężnego ośrodka katolicyzmu

în inima lui a simțit o continuă dorință și un gol, până când a descoperit că adevărata lui pasiune nu este arta, cuvântul literar, ci „Cuvântul Ȋntrupat”. Descoperin-du-și vocația pentru preoție, nu s-a odihnit până când nu a fost acceptat pentru urmarea studiilor filosofico-teologice din cadrul seminarului diecezan din Iași. Ca seminarist se caracteriza printr-un zel excepțional și respect. Mama lui mi-a povestit adesea că atunci când venea acasă în vacanță se grăbea să îi ajute pe toți, dar starea lui de sănătate fragilă nu-i permitea. La Iași, şi-a încheiat studiile teologice, și la 24 iunie 1975 a fost hirotonit preot prin impunerea mâinilor de către episcopul Petru Pleșca. Fața lui strălucea de bucurie, deoarece își realiza nu doar pasiunea, dar mai ales vocația vieții sale, aceea de a fi în slujba „Logosului – Cuvântului Ȋntrupat”. Cât de mare a fost bucuria întregii comunități parohiale, deoarece, după 37 de ani de la primiția pr. Iosif Chachuła CM, locuitorii din Solonețu Nou au primit binecuvântarea

Rodzice Albin i Anna Ostrowscy udzielają ks. Henrykowi błogosławieństwa prymicyjnego

Rodzina ks. Henryka: ojciec Albin, mama Anna, najmłodszy brat Antoni, siostra Maria

i ks. Henryk jako student filologii

Ks. Henryk na pogrzebie ojca Albina Ostrowskiego

pr. primițiant Henric Ostrowski în ziua de 10 august 1975. La puțin timp a murit tatăl său Albin, la a cărui înmormântare, pășea „blând și smerit”, în spatele sicriului tatălui său, contemplând misterul Învierii și încredințându-și părintele decedat Tatălui milostiv. A fost trimis să activeze pastoral în Moldova, în centrul dezvoltat al catolicismului și fosta capitală a episcopiei băcăuane, ca vicar parohial la parohia „Sf. Nicolae” din Bacău. Un an mai târziu (1976), a fost transferat la parohia „Sfânta Treime” din Oituz, unde a colaborat cu pr. mons.Petru Mareş timp de un an, până când a plecat în vacanță în Polonia în anul 1977. Pr. Mons. Mareș îmi povestea despre părintele Henric: „A fost foarte vesel şi deschis. Mi-a vorbit mult despre călătoria sa în Polonia și aștepta cu nerăbdare ziua plecării. Și-a dorit din toată inima să meargă în «patria» sa, la concetățenii săi, la bucovinenii repatriați. A voit să viziteze Częstochowa și întreg patrimoniul milenar, religios și cultural din cea de-a «doua sa patrie», cum

Polonus 9 / 2013

27e f

i dawnej stolicy diecezji bakowskiej, obejmując sta-nowisko wikariusza w parafii pw. Św. Mikołaja w Ba-kowie. Rok później (1976) został przeniesiony jeszcze dalej, do parafii pw. Trójcy Świętej w Oituz, gdzie współpracował z ks. Petru Mareşem przez rok, aż do wyjazdu na urlop do Polski w 1977 r. Ks. prałat Mareş tak wspominał księdza Henryka: „Był bardzo pogodny i wesoły. Opowiadał o swoim wyjeździe do Polski i oczekiwał z utęsknieniem dzień wyjazdu. Pragnął całym sercem udać się do »ojczyzny«, do swoich, do rodaków, do bukowińczyków. Pragnął odwiedzić Częstochowę i całe milenijne dziedzictwo religijne i kulturowe »swojej drugiej ojczyzny«, jak często powtarzał. Był rozmodlony i oddany swojej posłudze kapłańskiej. Nieustannie towarzyszył mu życzliwy, szczery i serdeczny uśmiech. Czasem rozpierała go radość i potrafił się śmiać wniebogłosy. Cieszył się swoim powołaniem i przeżywał swoje kapłaństwo z entuzjazmem i pasją. Uwielbiał przebywać wśród młodzieży. Był oddany Bogu, dlatego też tak szybko wezwał go do Siebie”. „Wyjazd do Polski – mówił dalej ks. prałat – przygotował starannie. Udaliśmy się wspólnie do pobliskiego miasta Oneşti, gdzie zakupił prezenty dla rodziny i przyjaciół. Bardzo się cieszył, że z nimi się spotka. Nie wiedział jednak, że jedzie, by pozostać z nimi na zawsze”. W Polsce ks. Henryk odwiedził najpierw cudowny wizerunek Matki Bożej z Jasnej Góry, potem odwiedził Kraków, następnie udał się do rodaków na Ziemie Zachodnie, zatrzymując się dłużej w Złotniku u swego kuzyna i rówieśnika Albina Kuczaka. Pełen radości i nadziei udał się potem do Warszawy, gdzie spotkał się z ojcem Włodzimierzem Kucharkiem OP. Wyznał mu, że jego pragnieniem jest, by pozostać w Polsce, albowiem jego „serce płonie z miłości do ojczyzny”. Ojciec Kucharek namawiał go, by wracał do Rumunii, albowiem brak kapłanów i duszpasterstwo w trudnych czasach systemu totalitarnego wymaga jego posługi. Wyjechał na kilka dni do Prudnika w wo-jewództwie opolskim, gdzie zatrzymał się w klasztorze ojców dominikanów przy kościele pw. Św. Michała

obișnuia să spună adesea. Era absorbit de rugăciune și dedicat slujirii preoțești. Era mereu zâmbitor, prietenos, sincer și cald. Uneori iradia de bucurie fiind capabil să râdă tare. Era fericit de vocația sa și și-a trăit preoția cu entuziasm și pasiune. Ȋi plăcea să fie în mijlocul tinerilor. A fost dedicat lui Dumnezeu, de aceea a fost chemat atât de repede la Sine”. „Călătoria în Polonia – spunea pr. Monsenior – a fost pregătită cu multă grijă. Ne-am dus împreu-nă la Onești și am cumpărat cadouri pentru familiile și prietenii de acolo. Era încântat de faptul că se va în-tâlni cu ei. Nu știa însă, că merge pentru a rămâne cu ei pentru totdeauna”. În Polonia, pr. Henric a vizitat pentru prima dată imaginea miraculoasă a Maicii Domnului de la Jasna Góra, a vizitat Cracovia, apoi a mers la compatrioții săi în regiunea occidentală, locuind în Złotnik la vărul său Albin Kuczak. Plin de bucurie și speranță, a mers apoi la Varșovia, unde s-a întâlnit cu pr. Włodzimierz Kucharek OP. I-a spus de dorința sa de a rămâne în Polonia, deoarece „inima lui ardea din dragoste pentru patrie”. Părintele Kucharek l-a îndemnat să se întoarcă în România, pentru că era lipsă de preoți și mulți credincioși necesitau o îngrijire pastorală a slujirii sale în acele vremuri dificile ale sistemului totalitar. A plecat pentru câteva zile la Prudnik în județul Opole, și s-a oprit la mănăstirea dominicană lângă biserica „Sf. Mihail Arhanghelul”. Urma să celebreze Sf. Liturghie de duminică pentru tineri,

Rodzina ze Złotnika czuwająca przed pogrzebem ks. Henryka

Pomnik nad grobem ks. Henryka w Złotniku

Archanioła. Miał odprawić rano o godz. 9.00 Mszę Świętą niedzielną dla młodzieży, dla której miał wygłosić także kazanie. Przygotowując się do Eucharystii został wezwany przez Chrystusa, Najwyższego Kapłana, żeby tej niedzieli, 17 września 1977 r. odprawić Eucharystię w niebie. Prawdopodobnie przyczyną śmierci był zawał serca. Ojcowie dominikanie, biorąc pod uwagę fakt, że w ówczesnych czasach komunistycznych niemożliwym było przetransportowanie jego ciała do Rumunii, planowali urządzić pogrzeb i pochować go na cmentarzu w Prudniku, ale wśród znalezionych w jego bagażu dokumentów znajdywała się także tecz-ka Albina Kuczaka ze Złotnika.

Natychmiast wystosowano telegram na zna-leziony adres z powiadomieniem o nagłej śmierci księ-dza Henryka. W trybie natychmiastowym ze Złotnika wyjechała delegacja: Michał Kuczak wraz z synem Albinem, Wiktor Wawrycz i jego syn Franciszk oraz Wincenty i Jakub Kuczakowie podróżowali nocą, ażeby uniknąć milicji, i sprowadzili ciało księdza Henryka do Złotnika, zabierając się za przygotowanie uroczystości pogrzebowych. Wszyscy mieszkańcy Złotnika mie-li swój udział i każdy spieszył z pomocą. Zwlekano z pogrzebem, albowiem oczekiwano na przyjazd rodzi-ny z Nowego Sołońca. Przyjechała wówczas Anna, matka księdza Henryka, siostra Maria i nastoletni brat Antoni. W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział mieszkańcy Złotnika i okolicznych wiosek, zjechała się rodzina i przyjaciele ze wszystkich polskich miejscowości, gdzie przebywali bukowińczycy, zaś liturgii pogrzebowej przewodniczył bp Paweł Socha, w asyście księży dziekanatu żarskiego. Rodzina Kuczaków ze Złotnika postawiła księdzu Henrykowi piękny pomnik, troszcząc się o jego nagrobek. Mając na uwadze zbliżający się jubileusz 180-lecia założenia Nowego Sołońca i 90-lecia pow-stania samodzielnej parafii, postanowiłem zabrać do urny skrawek ziemi z grobu ks. Henryka, by ziemię tę postawić przy księżach spoczywających na cmentarzu z Nowego Sołońca, aby powstał pomnik, przy którym będziemy mogli się niejednokrotnie zatrzymać, zapalić świecę i wspomnieć tego naszego wielkiego rodaka. Jako nastoletni chłopak widywałem, jak co-dziennie zmierza do kościoła Hanna, albowiem tak wszyscy mówili na mamę ks. Henryka. Nie wiedziałem wtedy, że jej smutna, pogrążona w modlitwie twarz i przygarbione serce ukrywa tak dramatyczne doś-wiadczenie. Nie wiedziałem, że to smutne spojrzenie, że jej oczy i serce niosą przez życie „lament” tamtego dnia, kiedy śmierć zabrała jej 31-letniego syna kapłana. Na koniec wróćmy do Ewangelii św. Jana i unieśmy swą myśl do bram wieczności i posłuchajmy, czy nie brzmią tam słowa – „oto Matka Twoja, oto syn Twój”... ks. Henryk. Amen.

Wieczne odpoczywanie racz mu dać Panie!ks. Alfons-Eugen Zelionca

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

dimineața la ora 9.00, la care urma să rostească și predica. Se pregătea pentru Euharistie, când a fost chemat de către Cristos, Marele Preot pentru ca în acea duminică de 17 septembrie 1977 să celebreze Euharistia în ceruri. Foarte probabil, cauza decesului a fost un atac de cord. Părinții dominicani, ținând cont de faptul că pentru autoritățile comuniste de atunci a fost imposibil de a transporta trupul său în România, au planificat înmormântarea și îngroparea trupului său într-un cimitir din Prudnik, dar printre bagajele sale au găsit într-o servietă documentele și adresa verișorului său Albin Kuczak din Złotnik. A fost trimisă de urgență o telegramă la adresa găsită cu înștiințarea decesului subit al părintelui Henric. Imediat din Złotnik s-a pornit o delegație condusă de Mihai Kuczak și fiul său Albin, Victor Wawrycz și fiul său Francisc precum și Vincenţiu și Gheorghe Kuczak care au călătorit pe timp de noapte, în scopul de a evita miliția, aducând trupul neînsuflețit al părintelui Henric la Złotnik, rezolvând toate demersurile și pregătin-du-se de înmormântare. Toți locuitorii din Złotnik și-au adus aportul și au contribuit la aceste pregătiri. Înmormântarea a fost întârziată deoarece au așteptat sosirea rudelor din Solonețu Nou. Au sosit mama părintelui Anna, însoțită de Maria sora părintelui și Anton fratele mai mic. La înmormântare au participat toți locuitorii din Złotnik și din localitățile învecinate, au sosit bucovineni și prieteni din toate localitățile unde au imigrat, iar Sf. Liturghie a fost celebrată de episcopul Paul Socha, asistat fiind de preoții din decanatul Żary. Familia Kuczak din Złotnik, a amplasat un monument frumos pe mormântul părintelui Henric, având grijă de mormântul său. Având în vedere aniversarea a 180 de ani de la înființarea localității Solonețu Nou și jubileul de 90 de ani de la înființarea parohiei de sine stătătoare, am decis să iau o urnă cu pământ de pe mormântul părintelui Henric pentru ca această țărână să fie așezată alături de mormintele preoților care se odihnesc în cimitirul din Solonețu Nou, în vederea amplasării unui monument la care să ne putem opri, aprinde o lumânare și să ne aducem aminte de marele nostru concetățean pr. Henric Ostrowski. În adolescență, o vedeam zilnic mergând la biserică pe Hanna, pentru că așa i se zicea de către toți mamei pr. Henric. Nu știam atunci că fața ei tristă, plină de rugăciune, cu inima gârbovită ascunde o experiență atât de dramatică. Nu știam, că privirea ei tristă, că ochii și inima ei purtau prin viață «plânsetul», acelei zile când moartea i l-a luat pe fiul preot în vârsta de 31 de ani. În final aș vrea să ne întoarcem la Evanghelia Sf. Ioan și să înălțăm gândul nostru spre porțile veșniciei și să ascultăm glasul dacă nu răsuna acolo cuvintele „Aceasta este Mama Ta, iată fiul Tău”... părintele Henric. Amin.Odihna cea veşnică dă-i-o lui, Doamne!

pr. Alfons-Eugen ZelioncaUniversitatea Catolică Ioan Paul al II-lea din Lublin

Polonus 9 / 2013

28e f

Kronika bukowińskich Polaków 1913 Cronica polonezilor bucovineni

Wrzesień

09.01. – Czerniowce, Gimnazjum Polskie: Dyrektor szkoły przyjmował zgłoszenia na egzamin wstępny do I klasy oraz zapisy uczniów do klas II i III. Egzaminy odbyły się 3 września.09.01. – Kocmań: Mszą św. z kazaniem ks. Władysława Żaka w rzymskokatolickim kościele parafialnym roz-poczęła swą działalność szwalnia miejscowych Po-lek po czteromiesięcznym kursie prowadzonym przez lwowską szwalnię św. Józefa. Korespondencja z uro-czystości, podpisana X. została opublikowana w 75. nu-merze „Gazety Polskiej” z czwartku 18 września.09.<04. – Gurahumora: Administrator parafii w Dor-nawatrze, ks. Józef Kluczewski, został mianowany ka-techetą w gurahumorskim gimnazjum realnym. 09.<04. – Kołomyja: Katecheta szkół ludowych w Ra-dowcach ks. Jan Wiecki został przeniesiony na sta-nowisko katechety w kołomyjskiej żeńskiej szkole wydziałowej. 09.<04. – Radowce: Suczawski kooperator ks. Waw-rzyniec Skonieczny został przeniesiony na stanowisko katechety radowieckich szkół ludowych. 09.04. – Czerniowce, Gimnazjum Polskie: Zebrali się wszyscy uczniowie, by następnie udać się na nabo-żeństwo rozpoczynające rok szkolny 1913/1914. 09.05. – Czerniowce, Gimnazjum Polskie: W powięk-szonym lokalu rozpoczęła się regularna nauka 53 uczniów kl. I (w tym trzech repetentów i jedna pry-watystka), 36 uczniów kl. II (w tym trzech repeten-tów i jedna prywatystka) oraz 34 uczniów publicznych i jedna prywatystka kl. III.09.<07. – Czerniowce: Nauczyciel szkół miejskich Tytus Chrząstowski i majster ślusarski Jan Dubi wynaleźli zamek do drzwi funkcjonujący przy użyciu klucza z obu stron i bez użycia klucza od strony wewnętrznej. 09.12. – Czerniowce: Dr Stanisław Kwiatkowski i Fe-liks bar. Fürth wezwali miejscowych katolików do oddania czczi ks. inf. Józefowi Schmidowi (40-letni jubileusz kapłaństwa i 20-lecie proboszczowania w Czer-niowcach) przez masowy udział w jubileuszowym na-bożeństwie w niedzielę 14 września. 09.12. – Czerniowce, Dom Polski: Pod przewodnictwem prezesa dr. Stanisława Kwiatkowskiego obradował wydział TBPiCP. Uchwalono odprawić nabożeństwo żałobne za dobrodzieja dr. Jakuba Siomowicza, przyjęto pięciu nowych członków, załatwiono kilka spraw ad-ministracyjnych i postanowiono odbywać regularne posiedzenia wydziału co piątek o godz. 20.00. 09.14. – Czerniowce: W rzymskokatolickim kościele parafialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego uro-czyście obchodzono odpust i jubileusz 40-lecia kap-łaństwa proboszcza ks. inf. Józefa Schmida. Jubilat

Septembrie

09.01 – Cernăuţi, Gimnaziul Polonez: Directorul şcolii a primit cereri pentru admiterea în cl. I precum şi înscrierile elevilor pentru cl. II şi III. Examenele au avut loc în ziua de 3 septembrie. 09.01. – Cozmeni: Cu Sf. Liturghie cu predica pr. Władysław Żak în biserica parohială romanocatolică şi-a început activitatea atelierul de croitorie al polonezelor din localitate, după un curs de patru luni condus de atelierul de croitorie Sf. Iosif din Lvov. Corespondenţa despre festivitate semnată X. a fost publicată în nr. 75 al „Gazetei Polone” de joi, 18 septembrie. 09.<04. – Gura Humorului: Administratorul parohiei din Vatra Dornei pr. Józef Kluczewski a fost numit catehet la gimnaziul real din Gura Humorului. 09.<04. – Colomeea: Catehetul şcolilor populare din Rădăuţi – pr. Jan Wiecki a fost transferat ca şi catehet la şcoala de fete din Colomeea. 09.<04. – Rădăuţi: Pr. cooperator Wawrzyniec Skonieczny din Suceava a fost transferat la Rădăuţi ca şi catehet al şcolilor populare. 09.04. – Cernăuţi, Gimnaziul Polonez: S-au adunat toţi elevii pentru ca apoi să meargă la slujba religioasă de începere a an şc. 1913/14. 09.05. – Cernăuţi, Gimnaziul Polonez: În localul lărgit a început învăţământul regulat a 53 de elevi de cl. I (in-cluzând 3 repetenţi şi 1 particular), 36 de elevi de cl. a II-a (inclusiv 3 repetenţi şi 1 particular) precum şi a 34 de elevi publici şi 1 particular în cl. a III-a. 09.<07. – Cernăuţi: Învățătorul școlilor orășenești Tytus Chrząstowski şi maistrul lăcătuş Jan Dubi au inventat o încuietoare pentru uşi care funcţiona prin folosirea cheii din ambele părţi şi fără folosirea cheii din interior. 09.12. – Cernăuţi: Dr. Stanisław Kwiatkowski şi Fe-liks baron Fürth au chemat catolicii din localitate să îl cinstească pe pr. infulat Józef Schmid prin participarea la slujba jubiliară de duminică, 14 septembrie (40 de ani de preoţie şi 20 de ani ca paroh în Cernăuţi). 09.12. – Cernăuţi, Casa Polonă: Sub conducerea preşedintelui dr. Stanisław Kwiatkowski a dezbătut conducerea APAF şi L. S-a stabilit să aibă loc un serviciu funerar pentru binefăcătorul dr. Jakub Siomowicz, au fost primiţi cinci noi membri, s-au rezolvat câteva probleme administrative şi că şedinţele conducerii se vor desfăşura cu regularitate în fiecare zi de vineri, la orele 20.00. 09.14. – Cernăuţi: În biserica parohială romanocato-lică cu hramul Înălţarea Sf. Cruci s-a desfăşurat hramul şi jubileul de 40 de ani de preoţie a parohului pr. infulat Józef Schmid. Sărbătoritul a oficiat un serviciu solemn

Polonus 9 / 2013

29e f

odprawił solenne nabożeństwo, podczas którego su-perior kaczyckich misjonarzy, ks. Wojciech Grabow-ski, wygłosił podniosłe kazanie. 09.14. – Czerniowce, Dom Polski: Zbiórka sokołów bezpośrednio przed ćwiczeniami polowymi. 09.18. – Czerniowce: Ukazał się 75. numer 31. rocznika „Gazety Polskiej”, w której ukazał się redakcyjny artykuł „Statystyka bukowińska jest fałszywa”, gdzie wykazano, na przykładzie danych statystycznych parafialnych i Rady Szkolnej Krajowej za lata 1908-1913 oraz innych danych statystycznych w odniesieniu do Starej Huty, ordynarne szachrajstwo. 09.27. – Czerniowce: Pod wpływem „Gazety Polskiej” odbyło się posiedzenie komisji sanitarnej, która uchwa-liła przedsięwziąć kroki przeciw szerzącej się cholerze. 09.28. – Tereszeny: Ks. inf. Józef Schmid poświęcił kościółek pw. św. Ferdynanda i św. Michała Archanioła, wzniesiony staraniem ks. Józefa Janiszewskiego oraz parafian (Polaków i Niemców). Ks. Janiszewski odpra-wił pierwszą mszę św., a ks. inf. Schmid wygłosił ka-zania w języku polskim i niemieckim. 09.28. – Zabłotów, sokolnia: Odbyło się poświęcednie nowego gmachu przez bpa dr. Władysława Bandur-skiego z udziałem czerniowieckich sokołów. W związ-ku z tym ćwiczono w małej sali Domu Polskiego co poniedziałek i czwartek o godz. 20.00. 09.28.-29. – Tarnów: Odbył się doroczny 21. Walny Zjazd Towarzystwa Szkoły Ludowej.

dr Jan Bujak – Kraków

în timpul căruia superiorul misionarilor din Cacica – pr. Wojciech Grabowski a rostit o predică înălţătoare. 09. 14. – Cernăuţi, Casa Polonă: Adunarea membrilor Asociaţiei „Sokół” chiar înainte de exerciţiile pe teren. 09.18. – Cernăuţi: A apărut nr. 75 al anuarului „Gazetei Polone” în care a apărut articolul redacţional „Statistica bucovineană este falsă” ce evidenţiază, pe baza datelor statistice parohiale şi ale Consiliului Şcolar al Ţării pe anii 1908-1913 precum şi a altor date statistice re-feritoare la Huta Veche, că este o înşelătorie ordinară. 09.27. Cernăuţi: Sub influenţa „Gazetei Polone” a avut loc şedinţa comisiei sanitare care a decis să ia măsuri împotriva holerei. 09.28. – Tărăşeni: Pr. infulat Józef Schmid a consacrat bisericuţa cu hramul Sf. Ferdinand şi Sf. Arhanghel Mihail, ridicată datorită strădaniei pr. Józef Janiszewski şi credincioşilor (polonezi şi germani). Pr. Janiszewski a oficiat prima Sf. Liturghie, iar pr. infulat Schmid a ros-tit predica în limbile polonă şi germană. 09.28. – Zabłotów, sediul Asociaţiei „Sokół”: A avut loc sfinţirea noii clădiri de către ep. dr. Władysław Ban-durski cu participarea membrilor din Cernăuţi. În vede-rea acestui eveniment s-au desfăşurat exerciţii în sala mică a Casei Polone, în zilele de luni şi joi, la orele 20.00. 09.28. – 29. – Tarnów: A avut loc a 21-a Adunare Generală Anuală a Societăţii Şcolii Populare.

Trad. St. Iachimovschi

KALENDARIUM ROCZNIC 2013 CALENDARUL ANIVERSĂRILOR

PAŹDZIERNIK

1 X – 10. rocznica śmierci Zbigniewa Lengrena (1919-2003), grafika, rysownika, karykaturzysty, scenografa;2 X – 70. rocznica urodzin Andrzeja Kuryło (1943), poety i autora tekstów piosenek; 3 X – 150. rocznica urodzin Stanisława Zaremby (1863-1942), matematyka, profesora UJ, współzałożyciela Polskiego Towarzystwa Matematycznego;4 X – 50. rocznica śmierci Zygmunta Nowakowskie-go (1891-1963), pisarza, felietonisty, publicysty, aktora i reżysera teatralnego; 5 X – 20. rocznica śmierci Jerzego Broszkiewicza (1922-1993), pisarza;6 X – 140. rocznica śmierci Pawła Edmunda Strzeleckiego (1797-1873), geologa, geografa, badacza Australii; 7 X – 100. rocznica śmierci Antoniego Małeckiego (1821-1913), dramaturga, poety i tłumacza, badacza literatury, historii i języka polskiego; 9 X – 520. rocznica śmierci Jana Stanko (1430-1493), przyrodnika, dyplomaty, nadwornego lekarza króla Kazimierza Jagiellończyka;

OCTOMBRIE

1 X – 10 ani de la moartea lui Zbigniew Lengren (1919-2003), grafician, desenator, caricaturist, scenograf;2 X – 70 de ani de la naşterea lui Andrzej Kuryło (1943), poet şi autor de texte pentru cântece; 3 X – 150 de ani de la naşterea lui Stanisław Zaremba (1863-1942), matematician, profesor la Universitatea Ja-giellonă, cofondator al Asociaţiei Polone de Matematică;4 X – 50 de ani de la moartea lui Zygmunt Nowakowski (1891-1963), scriitor, foiletonist, publicist, actor şi re-gizor de teatru; 5 X – 20 de ani de la moartea lui Jerzy Broszkiewicz (1922-1993), scriitor;6 X – 140 de ani de la moartea lui Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873), geolog, geograf, cercetător al Australiei; 7 X – 100 de ani de la moartea lui Antoni Małecki (1821-1913), dramaturg, poet şi traducător, cercetător al literaturii, istoriei şi limbii polone; 9 X – 520 de ani de la moartea lui Jan Stanko (1430-1493), naturalist, diplomat, medic la curtea lui Kazimierz Jagiellończyk;

Polonus 9 / 2013

30e f

11 X – 95. rocznica odzyskania niepodległości przez Polskę (1918);13 X – 210. rocznica urodzin Rafała Hadziewicza (1803-1886), malarza, profesora warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych; 14 X – 240. rocznica powołania Komisji Edukacji Narodowej (1773);15 X – 180. rocznica śmierci Michała Kleofasa Ogińskiego (1765-1833), kompozytora, autora mazur-ków i polonezów;16 X – 35. rocznica wyboru Karola Wojtyły na papieża (Jan Paweł II) (1978);17 X – 165. rocznica urodzin Wiktora Gomulickiego (1848-1919), pisarza, eseisty;18 X – 480. rocznica urodzin Anny Jagiellonki (1523-1596), królowej Polski, ostatniej z Jagiellonów na pol-skim tronie;19 X – 200. rocznica śmierci Józefa Poniatowskiego (1763-1813), księcia, generała i naczelnego wodza ar-mii polskiej;20 X – 280. rocznica urodzin Adama Naruszewicza (1733-1796), poety, publicysty, historyka;22 X – 90. rocznica urodzin Henryka Jaskóły (1923), żeglarza, pierwszego Polaka, który samotnie opłynął Ziemię bez zawijania do portów;23 X – 170. rocznica urodzin Henryka Siemiradzkiego (1843-1902), malarza;24 X – 455. rocznica urodzin Szymona Szymonowica (1558-1629), poety;25 X – 160. rocznica urodzin Adama Prażmowskiego (1853-1920), bakteriologa, agronoma, jednego z twór-ców polskiej mikrobiologii;26 X – 60. rocznica urodzin Krzesimira Dębskiego (1953), skrzypka jazzowego, kompozytora, dyrygenta;27 X – 100. rocznica urodzin Kornela Filipowicza (1913-1990), powieściopisarza, nowelisty, scenarzysty i poety, jednego z najwybitniejszych polskich prozaików XX w.; 100. rocznica urodzin Andrzeja Bobkowskiego (1913-1961), prozaika, eseisty;28 X – 20. rocznica śmierci Wacława Stępnia (1911-1993), pisarza, satyryka, autora rewii i komedii mu-zycznych;29 X – 110. rocznica urodzin Mieczysława Jastruna (1903-1983), poety, prozaika i tłumacza;31 X – 190. rocznica urodzin Eugeniusza Janoty (1823-1878), przyrodnika, krajoznawcy, jednego z pionierów ochrony przyrody, autora pierwszego przewodnika po Tatrach, Pieninach i Babiej Górze.

11 X – 95 de ani de la redobândirea independenţei Poloniei (1918);13 X – 210 ani de la naşterea lui Rafał Hadziewicz (1803-1886), pictor, profesor la Şcoala de Arte Fru-moase din Varşovia; 14 X – 240 de ani de la înfiinţarea Comisiei Educaţiei Naţionale (1773);15 X – 180 de ani de la moartea lui Michał Kleofas Ogiński (1765-1833), compozitor, autor de mazurci şi poloneze;16 X – 35 de ani de la alegerea lui Karol Wojtyła ca papă (Ioan Paul al II-lea) (1978);17 X – 165 de ani de la naşterea lui Wiktor Gomulicki (1848-1919), scriitor, eseist;18 X – 480 de ani de la naşterea Annei Jagiellonka (1523-1596), regina Poloniei, ultima din Jagielloni pe tronul polonez;19 X – 200 de ani de la moartea lui Józef Poniatowski (1763-1813), prinţ, general şi comandant al armatei polone;20 X – 280 de ani de la naşterea lui Adam Naruszewicz (1733-1796), poet, publicist, istoric;22 X – 90 de ani de la naşterea lui Henryk Jaskóły (1923), navigator, primul polonez care singur a încon-jurat lumea fără a ancora în porturi;23 X – 170 de ani de la naşterea lui Henryk Siemiradzki (1843-1902), pictor;24 X – 455 de ani de la naşterea lui Szymon Szy-monowic (1558-1629), poet;25 X – 160 de ani de la naşterea lui Adam Prażmowski (1853-1920), bacteriolog, agronom, unul din creatorii microbiologiei poloneze;26 X – 60 de ani de la naşterea lui Krzesimir Dębski (1953), violonist de jazz, compozitor, dirijor;27 X – 100 de ani de la naşterea lui Kornel Filipowicz (1913-1990), romancier, nuvelist, scenarist şi poet, unul din remarcabilii prozatori ai sec. XX; 100 de ani de la naşterea lui Andrzej Bobkowski (1913-1961), prozator, eseist;28 X – 20 de ani de la moartea lui Wacław Stępień (1911-1993), scriitor, satiric, autor de reviste şi comedii muzicale;29 X – 110 de ani de la naşterea lui Mieczysław Jastrun (1903-1983), poet, prozator şi traducător;31 X – 190 de ani de la naşterea lui Eugeniusz Janota (1823-1878), naturalist, peisagist, unul din pionierii protecţiei naturii, autorul primului ghid prin Munţii Tatra, Pienini şi Muntele Babei.

Cu bicicleta în Bucovina Este prea târziu. Am decis că cea de a V-a Tabără pe Biciclete a Clubului de Schi a Cercetaşilor din Cracovia va avea loc în România, unde ţelul nostru va fi Bucovina. Ideea aceasta mi-a plăcut imediat. Am fost în România de două ori, ca cercetaş adolescent în 1978 şi din nou în 2006. Timpuri diferite, realitate

Rowerami na BukowinęKlamka zapadła. Postanowiliśmy, że V Rowe-

rowy Obóz Wędrowny Harcerskiego Klubu Nar-ciarskiego z Krakowa odbędzie się w Rumunii, gdzie naszym celem będzie Bukowina. Pomysł ten szybko mi się spodobał. W Rumunii byłem już dwa razy, jako harcerz nastolatek w 1978 r. i ponownie

Polonus 9 / 2013

31e f

w 2006. Różne czasy, różna rzeczywistość, ale z obu wyjazdów zachowałem miłe wspomnienia. Pozostali, a szczególnie rodzice uczestników, byli przynajmniej na początku nieco sceptyczni. Co, Rumunia? A nie boicie się tam jechać? Generalnie jednak szybko dali się przekonać i przygotowania do obozu ruszyły pełną parą. Trasa – z Apa pod Satu Mare przez Maramuresz do Păltinoasa, stamtąd promieniście wycieczki po miejscach związanych z Polonią. Noclegi – jak zwykle pod namiotami, dopiero na Bukowinie pozwolimy sobie na luksus mieszkania pod dachem. Transport – na wynajęcie autobusu nas nie stać, więc decydujemy się na harcerskiego dziewięcioosobowego busa z przyczepą. Jako uzupełnienie – dwa samochody osobowe.

Po pokonaniu wszelkich problemów rankiem 6 sierpnia 2013 r. żegnamy się z bliskimi i wyruszamy w nieznane. Przez Słowację i Węgry dojechaliśmy do przejścia granicznego w Petea i przed północą dotarliśmy na kemping w Apa Nord. Po długich negocjacjach na migi ze stróżem nocnym udało się nam dobić targu i zmęczeni podróżą po raz pierwszy zasnęliśmy na rumuńskiej ziemi.

Rankiem 7 sierpnia rozpakowaliśmy rowery i po złożeniu obozu wyruszyliśmy w drogę. W Apa u zaprzyjaźnionych Rumunów pozostały samochody osobowe. Bus z przyczepą i obozowym ekwipunkiem będzie nam towarzyszył przez cały obóz.

Początek sierpnia był wyjątkowo upalny, na-wet jak na miejscowe warunki, więc na rowerach, na ciemnym asfalcie czuliśmy się jak skwarki na patelni. Jednak w końcu udało się nam zdobyć przełęcz Huta, gdzie na sympatycznym kempingu spędziliśmy drugi nocleg. Pomimo początkowych obaw, bariery językowej i zmęczenia, szczególnie upałem, wszyscy byli w dobrym nastroju.

Następnego poranka wspaniały zjazd do Săpân-ţa, gdzie odwiedziliśmy słynny Wesoły Cmentarz. Zrobił na nas duże wrażenie. Szkoda, że nie było wśród nas nikogo ze znajomością języka rumuńskiego. Wyrzeźbione sceny na nagrobkach rozpalały ciekawość i chęć poznania zapisanych tekstów. Późnym popo-łudniem dotarliśmy do Sighetu Marmaţiei. Było już zbyt późno, by zwiedzać rozliczne muzea, więc jedynie podziwialiśmy piękne uliczki i fontanny przed muzeum ofiar komunizmu, które niestety było już zamknięte.

W tym czasie nasz kwatermistrz z determinacją szukał miejsca na nocleg, co przy barierze językowej nie było łatwe. Przy pomocy (jako tłumacz przez telefon) Elżbiety Wieruszewskiej-Calistru znalazł miejsce w prywatnym ogrodzie u miłych gospodarzy w Vadu Izei.

Następnego dnia szlak nasz wiódł uroczą doliną Izy. Pogoda nadal bardziej kojarzyła się z Afryką niż Europą, więc po drodze zrobiliśmy długą przerwę na kąpiel w rzece. Nocleg znaleźliśmy w Săliştea de Sus,

diferită, dar din ambele călătorii am păstrat amintiri plăcute. Ceilalţi, mai ales părinţii participanţilor au fost, cel puţin la început, oarecum sceptici. Ce, România? Nu vă este teamă să mergeţi acolo? Totuşi, în general s-au lăsat convinşi repede şi pregătirile pentru tabără au intrat în ritm. Traseul – din Apa de lângă Satu Mare prin Maramureş la Păltinoasa – de acolo excursii în locurile legate de diaspora poloneză. Înnoptările – ca de obicei în corturi, abia în Bucovina ne-am permis luxul de a locui sub acoperiş. Transportul – nu avem bani ca să închiriem un autobuz, deci ne hotărâm pentru un microbuz de 9 locuri cu remorcă. În completare – două automobile. După rezolvarea tuturor problemelor, în dimi-neaţa zilei de 6 august 2013 ne luăm rămas bun de la cei apropiaţi şi pornim în necunoscut. Prin Slovacia şi Ungaria am ajuns la punctul de frontieră Petea şi îna-inte de miezul nopţii am ajuns la campingul din Apa Nord. După îndelungi negocieri prin semne cu paznicul de noapte, am reuşit să încheiem târgul şi, obosiţi de drum, pentru prima dată am adormit pe pământ românesc. În dimineaţa de 7 august am despachetat bici-cletele şi, după strângerea taberei, am pornit la drum. În Apa, la românii cu care ne-am împrietenit, au rămas maşinile. Microbuzul cu remorca şi echipamentul taberei ne va însoţi pe toată perioada. Începutul lunii august a fost deosebit de cald, chiar în condiţiile locale, deci pe biciclete, pe asfaltul întunecat ne simţeam ca jumerele în tigaie. Totuşi, în cele din urmă am reuşit să cucerim pasul Huta unde, într-un camping plăcut, am petrecut a doua noapte. În ciuda îndoielilor iniţiale, a barierei lingvistice şi oboselii, şi mai ales a caniculei toţi erau într-o bună dispoziţie. A doua zi, în zori am ajuns la Săpânţa, unde am vizitat vestitul Cimitir Vesel. Ne-a făcut o deosebită impresie. Păcat că printre noi nu s-a aflat nimeni care să cunoască limba română. Scenele sculptate de pe morminte ne trezeau curiozitatea şi dorinţa de a cu-noaşte textele scrise. După amiaza târziu am ajuns la Sighetu Marmaţiei. Era prea târziu pentru a vizita diferitele muzee, deci am admirat frumoasele ulicioare şi arteziana din faţa muzeului victimelor comunismului care, din păcate, era deja închis. În acest timp cel ce se ocupa de cazare căuta loc pentru noapte, ceea ce nu era uşor din cauza barierei lingvistice. Cu ajutorul (ca traducător prin telefon) Elżbietei Wieruszewska-Calistru găseşte loc în grădina unor plăcute gazde din Vadu Izei. În ziua următoare, drumul ne duce prin frumoasa vale a Izei. Vremea poate fi, în continuare, asociată cu Africa şi nu cu Europa, deci pe drum am făcut baie în râu. Pentru noapte ne-am oprit în Săliştea de Sus, tot în

Polonus 9 / 2013

32e f

33e f

ponownie w prywatnym ogrodzie. Tak jak poprzednio pomogła nieoceniona Elżbieta. Gospodarz, na oko robiący wrażenie milczka i samotnika, okazał się bardzo gościnny, wręcz serdeczny. Za udostępnienie całego ogrodu nie chciał przyjąć żadnej rekompensaty. Przyjął tylko upominek – naszą obozową koszulkę.

Kolejnego dnia wielkie wyzwanie przed nami: przełęcz Przysłop na 1413 m n.p.m. Czeka nas 900 metrów przewyższenia. Część z nas przewidywało, że skorzysta z pomocy towarzyszącego nam busa, lecz większość pragnęła wyjechać siłą własnych mięśni. Pomimo, a może dzięki zmianie pogody i deszczu w pełni im się to udało.

Na przełęczy Przysłop nie ma kempingu, jest schronisko, ale na noc zamknięte. Dzięki życzliwości personelu schroniska mogliśmy przenocować na za-daszonym tarasie przy schronisku. Jak się okazało Opatrzność nad nami czuwała, bo wieczór i początek nocy były mocno deszczowe – nie musieliśmy rozsta-wiać namiotów, a ściekającej z zadaszenia nad naszym tarasem wody do mycia mieliśmy bez ograniczeń.

Po deszczowej nocy niedzielny poranek był cudowny i tajemniczy. Obudził mnie widok konia spokojnie przechodzącego na swoje pastwisko koło samochodu i śpiących harcerzy. Góry oraz nieodległa cerkiew na przełęczy w porannej mgle wyglądały wręcz bajkowo. Do tego dochodziły do nas dźwięki dzwonów i wystukiwane na drewnie melodie zapraszające na nabożeństwa.

Po śniadaniu długi i cudowny zjazd w sce-nerii dzikiej, górskiej przyrody. Po 30 kilometrach zatrzymaliśmy się w Kirlibabie. Tam przy katolickim kościele stanęliśmy w zadumie nad grobem polskich legionistów poległych prawie 100 lat temu w bitwie 19 stycznia 1915 r. Skromny nagrobek z krzyżem. Pa-mięć o poległych jeszcze nie zaginęła, gdyż jest nowa tablica z listą pochowanych żołnierzy. W sumie 12 naz-wisk. Ile jest takich grobów rozsianych po Europie i świecie, znaczących szlak naszych dziadków ku nie-podległości naszej Ojczyzny? Tego nie wie chyba nikt.

Chcąc uniknąć jazdy po międzynarodowej drodze, zdecydowaliśmy się pojechać boczną drogą. Wyznaczając trasę korzystaliśmy z mapy wydanej w Polsce. Fakt, że wyszukana droga nie istniała na oryginalnej rumuńskiej mapie uszedł naszej uwadze. Po karkołomnej (szczególnie dla busa z przyczepą) jeździe przez leśne bezdroża, w padającym deszczu, przemoczeni, wykończeni, ale szczęśliwi dojechaliśmy do Fundu Moldovei. Tam urządziliśmy się na kempingu prowadzonym przez holenderskie małżeństwo. Bardzo przyzwoity standard, ale za ten komfort trzeba było Holendrom słono zapłacić.

Następnego dnia zboczyliśmy do wsi Moldo-viţa. Piękna, malowana cerkiew zrobiła wrażenie na harcerzach. Taka architektura sakralna w Polsce jest zupełnie nieznana. Po zwiedzeniu monastyru obraliśmy kierunek na Păltinoasa. Tam, w przytulnym Domu

grădina unor gospodari. Tot ca data trecută ne-a ajutat inestimabila Elżbieta. Gazda iniţial făcea impresia unui om tăcut şi solitar, dovedindu-se apoi foarte ospitalier şi binevoitor. Pentru că ne-a pus la dispoziţie întreaga grădină nu a vrut să primească nimic. A primit doar o amintire – tricoul taberei noastre. În ziua următoare ne aşteaptă o mare provocare: pasul Prislop la 1413 m. d.n.m. Ne aşteaptă un urcuş de 900 de metri. Unii dintre noi plănuiau să folosească microbuzul, dar majoritatea doreau să urce cu forţa propriilor muşchi. Totuşi, sau poate datorită schimbării vremii şi ploii au reuşit. În pasul Prislop nu există camping, este un adăpost, dar închis peste noapte. Datorită bunăvoinţei personalului am putut să ne petrecem noaptea pe terasa acoperită. Aşa cum s-a dovedit, Providenţa ne-a vegheat, pentru că seara şi începutul nopţii au fost foarte ploioase – nu a trebuit să instalăm corturile, iar apa ce se scurgea de pe acoperişul terasei noastre era suficientă pentru a ne spăla. După noaptea ploioasă, dimineaţa de duminică a fost splendidă şi misterioasă. M-a trezit imaginea unui cal care trecea liniştit către păşunea sa pe lângă maşină şi cercetaşii dormind. Munţii şi biserica, care nu se afla departe, în ceaţa dimineţii arătau ca în poveşti. Ajungeau la noi sunetele clopotelor şi toaca ce chemau la slujbă. După micul dejun, o coborâre lungă şi minu-nată în scenariul unei naturi sălbatice, de munte. După 30 de km. ne-am oprit în Cârlibaba. Acolo, lângă biserica catolică, îngânduraţi ne-am oprit la mormântul legioniştilor polonezi căzuţi cu aproape 100 de ani în urmă, în bătălia din 19 ianuarie 1915. O placă modestă cu cruce. Amintirea celor căzuţi nu a pierit încă, căci este o placă nouă cu numele soldaţilor îngropaţi acolo. În total 12 nume. Câte asemenea morminte sunt răspândite în Europa şi în lume, care marchează drumul strămoşilor noştri către independenţa Patriei noastre? Probabil nu o ştie nimeni. Vrând să evităm drumul internaţional, ne-am decis să mergem pe un drum lateral. Am urmat traseul indicat de o hartă editată în Polonia. Ne-a scăpat din vedere că drumul căutat nu exista pe harta românească originală. După un drum periculos (mai ales pentru microbuzul cu remorcă) prin păduri, uzi de ploaie, epuizaţi, dar fericiţi am ajuns la Fundu Moldovei. Acolo ne-am oprit la un camping condus de o familie olandeză. Un standard înalt, dar pentru acest confort a trebuit să le plătim olandezilor pipărat. În ziua următoare ne-am abătut spre satul Moldoviţa. Minunata biserică pictată i-a impresionat pe cercetaşi. O asemenea arhitectură sacrală este total necunoscută în Polonia. După vizitarea mănăstirii ne-am îndreptat către Păltinoasa. Acolo, în primitoarea Casă Polonă în afară de cameră, ne aştepta deja masa:

Polonus 9 / 2013

Polonus 9 / 2013

34e f

Polskim oprócz pokoi czekał już na nas wspaniały posiłek: gołąbki, których smak pamiętałem jeszcze z poprzedniej wizyty na Bukowinie. Ku radości na-szych gospodyń wielkie talerze gołąbków znikły w błys-kawicznym tempie.

Całość domu zrobiła na nas przytulne wrażenie, tym bardziej, że to dzieło powstało głównie dzięki wielkiemu zaangażowaniu i własnej pracy lokalnej społeczności. Na piętrze zwraca uwagę wmurowana tablica, upamiętniająca poświęcenie kamienia węgiel-nego w 1992 r. przez kardynała Józefa Glempa, ów-czesnego Prymasa Polski. Przez kolejne sześć dni i no-cy był dla nas prawdziwym domem.

Następnego poranka po śniadaniu na rowerach pojechaliśmy do Kaczyki. Był to już 13 sierpnia, więc przygotowania do odpustu szły pełną parą. Oprócz kościoła szczególne wrażenie zrobił na nas stojący przed kościołem pomnik Jana Pawła II oraz wielki jego wizerunek na ołtarzu polowym. Zwiedziliśmy tu kopalnię soli wybudowaną przy znaczącym udziale polskich górników sprowadzonych z Bochni i Wie-liczki. Trasa turystyczna skromniejsza i krótsza niż w Wieliczce, ale może przez to bardziej autentyczna.

Po odpoczynku i posiłku nad potokiem poje-chaliśmy w kierunku Nowego Sołońca. Droga z be-tonowych płyt wiedzie nas ku centrum wsi, gdzie pamiątkowa tablica w nieco górnolotnym, starym stylu wychwala zasługi prezydentów Polski i Rumunii w powstanie tej drogi. Czuliśmy się coraz bardziej swojsko – tym bardziej, że mijający nas mieszkańcy pozdrawiali nas dobrze nam znanym „dzień dobry”. Przed niedawno gruntownie przebudowanym Domem Polskim rozmawialiśmy z panem Wiktorem miesz-kającym naprzeciwko. Jego polszczyzna przywodziła na myśl dawne czasy – ale była płynna i w pełni zrozumiała. W krótkiej, miłej rozmowie opowiedział nam o kościele, szkole i życiu we wsi.

sarmale al căror gust îl ţineam minte din anterioara vizită în Bucovina. Spre bucuria gospodinelor, sarmalele din farfuriile mari au dispărut rapid. Întreaga casă ne-a făcut o impresie plăcută, cu atât mai mult cu cât ea s-a ridicat datorită marii angajări a muncii proprii a comunităţii locale. La etaj atenţia este atrasă de o placă zidită care aminteşte de sfinţirea

pietrei de temelie din anul 1992 de către cardinalul Józef Glemp, Primatul de atunci al Poloniei. Următoarele şase zile şi nopţi a fost pentru noi o casă adevărată. Următoarea dimineaţă, după micul dejun am plecat pe biciclete la Cacica. Era deja 13 august, deci pregătirile pentru hram erau în toi. În afară de biserică, o impresie deosebită ne-a făcut monumentul lui Ioan Paul al II-lea din faţa bisericii precum şi chipul lui Mare pe altarul de afară. Aici am vizitat mina de sare construită prin însemnata contribuţie a minerilor polonezi aduşi din Bochnia şi Wieliczka. Traseul turistic mai modest şi mai scurt decât cel din Wieliczka, dar poate de aceea mai autentic. După odihna şi gustarea de pe malul pârâului, am plecat înspre Soloneţu Nou. Drumul din plăci de beton ne duce spre centrul satului, unde o placă comemorativă într-un stil vechi, emfatic elogiază me-ritele preşedinţilor Poloniei şi României în construirea acestui drum. Ne-am simţit tot mai bine – cu atât mai

Polonus 9 / 2013

35e f

W środę 14 sierpnia odwiedziliśmy stolicę rumuńskiej Bukowiny, Suczawę. Po śniadaniu zapakowaliśmy się do busa. Ci bardziej ambitni wsiedli na rowery. W Suczawie zatrzymaliśmy się pod Domem Polskim – siedzibą Związku Polaków w Rumunii oraz

redakcji miesięcznika „Polonus”. Szacowny, stary gmach samą wielkością świadczy o roli Polonii na Bukowinie. Przyjęła nas i rolę gospodarza pełniła Stanisława Jakimowska. Nareszcie mieliśmy okazję zobaczyć się i poznać. Dom z ciekawą historią, ładnie urządzony, z piękną biblioteką wzbudził nasz szacunek. Chętnie przyjęliśmy do poczytania egzemplarze polskich wydawnictw z Rumunii. Po południu zwiedzaliśmy Suczawę, gdzie historia niektórych zabytków łączyła się z historią Polski.

Nadszedł czwartek 15 sierpnia, dzień wielkiego odpustu w Kaczyce Po wczesnym śniadaniu udało się nam zdążyć na mszę świętą w języku polskim. Było to dla nas wielkie przeżycie uczestniczyć w mundurach harcerskich w mszy świętej po polsku, setki kilometrów od Polski.

Kiedy następnie patrzyliśmy na tłumy wier-nych, które mimo deszczu zbierały się na uroczystą sumę pontyfikalną, czuliśmy podobną atmosferę wiary i modlitwy, jaką spotykamy na odpustach w Polsce. Nawet stragany odpustowe wyglądały podobnie. Po południu mniej zmęczeni i ciekawi pojechali zwiedzać zabytkowe monastyry: Woroniec oraz Humor.

W piątek ponownie zdradziliśmy nasze rowery. Zamówionym busem z mówiącym po polsku kierowcą pojechaliśmy do Wąwozu Bicaz. Kamienny, głęboki kanion swoim pięknem urzekł mnie już poprzednim razem. Teraz ten sam zachwyt znalazłem na twarzach moich harcerzy. Po przejściu malowniczych serpentyn podjechaliśmy do Czerwonego Jeziora. Niezwykłe po-chodzenie tego jeziora i setki pni wystających z wody potrafią pobudzić wyobraźnię każdego z nas.

mult cu cât locuitorii care treceau ne salutau cu bine cunoscutul „dzień dobry” (bună ziua). În faţa Casei Polone reconstruită din temelii am vorbit cu dl. Victor care locuieşte vis à vis. Limba polonă vorbită de el ne amintea de timpurile vechi, dar era cursivă şi pe deplin înţeleasă. Pe scurt şi într-un mod plăcut ne-a povestit despre biserică, şcoală şi viaţa din sat. Miercuri, 14 august am vizitat capitala Buco-vinei româneşti, Suceava. După micul dejun, ne-am urcat în microbuz. Cei mai ambiţioşi pe biciclete. La Suceava ne-am oprit la Casa Polonă – sediul Uniunii Polonezilor din România şi al redacţiei publicaţiei lunare „Polonus”. Impresionanta, vechea clădire prin mărimea ei este o dovadă a rolului polonezilor din Bucovina. Ne-a primit şi ne-a fost gazdă Stanislava Iachimovschi. În sfârşit, am avut ocazia să ne vedem şi să ne cunoaştem. Casa cu o istorie interesantă, frumos amenajată, cu o frumoasă bibliotecă au trezit respectul nostru. Am primit cu plăcere exemplare poloneze editate în România. După amiază am vizitat Suceava unde istoria unor monumente s-a legat de istoria Poloniei. A venit ziua de joi – 15 august, ziua marelui hram de la Cacica. După micul dejun luat devreme, am reuşit să ajungem la Sf. Liturghie în limba polonă. Pentru noi a fost o trăire deosebită de a participa în uniforme de cercetaşi la liturghia în limba polonă, la sute de kilometri de Polonia. Când ne-am uitat apoi la mulţimea de cre-dincioşi care, în ciuda ploii, se adunau la liturghia solemnă pontificală am simţit o atmosferă asemănătoare

de credinţă şi rugăciune pe care o întâlnim la hramurile din Polonia. Chiar şi standurile de hram arătau la fel. După amiază, mai puţin obosiţi şi curioşi am plecat să vizităm mănăstirile Voroneţ şi Humor. Vineri, am trădat din nou bicicletele noastre. Cu un microbuz închiriat condus de un şofer care vorbea polona am plecat la Cheile Bicazului. Canionul adânc de piatră m-a fermecat cu frumuseţea sa încă data trecută. Acum aceeaşi încântare am găsit-o pe feţele cercetaşilor mei. După trecerea pitoreştilor serpentine am ajuns la Lacul Roşu. Neobişnuita origine a acestui lac şi sutele de trunchiuri ieşite din apă pot trezi imaginaţia fiecăruia dintre noi.

Polonus 9 / 2013

36e f

W sobotę 17 sierpnia, w nastroju zbliżającego się końca obozu, przy pięknej pogodzie, na rowerach wybraliśmy się na prawie spacerową, krótką jak na nas wycieczkę do Ciprian Porumbescu. Wycieczka była bardzo udana i pożyteczna, tym bardziej, że postać tego wielkiego rumuńskiego kompozytora jest w Polsce praktycznie nieznana, mimo iż ma on polskie korzenie.

Po powrocie do Păltinoasa zaczęło się wielkie pakowanie rowerów. Po kilku godzinach wysiłków osiągnęliśmy rzecz prawie niemożliwą – 15 rowerów zmieściło się w niewielkiej przyczepce.

W niedzielny poranek rozpoczął się powrót z obozu. Po serdecznym pożegnaniu z naszymi gos-podarzami w Păltinoasie wyruszyliśmy w podróż do Apa. Większość przejechała naszym busem, a pozostali odbyli bardzo ciekawą podróż pociągiem, którego trasa wiodła przez piękne rumuńskie Karpaty.

Po gościnnym noclegu w Apa wczesnym ran-kiem zapakowaliśmy się do samochodów i wyruszyliśmy w ostatni dzień naszej obozowej przygody. Melancholia powrotnej podróży sprzyja rozważaniom i zrewidowaniu własnego wizerunku Rumunii. Dwa tygodnie to zbyt mało, aby poznać spory kraj, ale wystarczająco dużo, aby zrozumieć, że własne dotychczasowe wyobrażenie o Rumunii większości uczestników było błędne. My podczas obozu spotykaliśmy się z życzliwością oraz chęcią bezinteresownej pomocy i taki obraz Rumunii zachowamy w sercach na lata.

Szum silnika działa usypiająco. Za nami pozostała kolejna granica, coraz bliżej do Krakowa. Piękna i gościnna Rumunio, a szczególnie ty tak swojska Bukowino. Czy i kiedy będzie nam dane jeszcze cię zobaczyć?

Czuwaj!

Obóz ten nie odbyłby się, a przynajmniej nie byłby tak uroczy, gdyby nie życzliwość wielu osób. Bardzo serdecznie dziękujemy Tadeuszowi Gaydamowiczowi za pomysł obozu i wspieranie nas w przygotowaniu go. Dziękujemy również Ignatowi Timarowi, prze-wodniczącemu Towarzystwa Polsko-Rumuńskiego za pomoc w organizacji obozu. Serdeczne wyrazy wdzięczności przekazujemy Stanisławie Jakimowskiej oraz Elżbiecie Wieruszewskiej-Calistru za patronat i wspieranie nas w Rumunii i bardzo serdeczne przyję-cie w Suczawie. Wielkie podziękowania kierujemy do personelu Domu Polskiego w Păltinoasa, który dla nas był prawdziwym domem. Dużą wdzięczność żywię do kadry obozu: hm Romana Sysło, jego żony Grażyny oraz Andrzeja Wandasa za wspieranie mnie w przygotowaniu i prowadzeniu obozu. Nie mogę również zapomnieć o harcerzach, uczestnikach obozu, którym dziękuję za harcerską postawę i radość na ich twarzach, którą każdego dnia widziałem.

phm Maciej Hasslinger – Komendant Obozu

Sâmbătă, 17 august, într-o dispoziţie trezită de apropierea sfârşitului taberei, pe o vreme superbă, am plecat cu bicicletele într-o scurtă pentru noi excursie, aproape o plimbare la Ciprian Porumbescu. Excursia a fost foarte reuşită şi utilă cu atât mai mult cu cât figura acestui mare compozitor român practic este necunoscută în Polonia, în ciuda faptului că el are rădăcini poloneze. După întoarcerea la Păltinoasa, a început marea împachetare a bicicletelor. După eforturi de câteva ore am reuşit un lucru aproape imposibil – 15 biciclete au încăput în remorca nu prea mare. Duminică dimineaţa a început întoarcerea din tabără. După ce ne-am luat rămas bun de la gazdele noastre din Păltinoasa am pornit la drum spre Apa. Majoritatea a călătorit cu microbuzul nostru, restul au făcut o călătorie foarte interesantă cu trenul al cărui traseu trecea prin splendizii Carpaţi româneşti. După ospitaliera cazare în Apa, dimineaţa devreme ne-am împachetat în maşini şi am pornit în ultima zi a aventurii noastre. Melancolia drumului de întoarcere favoriza reflecţiile şi revizuirea propriei imagini a României. Două săptămâni sunt prea puţine pentru a cunoaşte o ţară mare, dar suficiente pentru a în-ţelege că propriile reprezentări de până acum despre România ale majorităţii participanţilor au fost greşite. Noi, pe perioada taberei, ne-am întâlnit cu bunăvoinţa şi dorinţa de a ne ajuta dezinteresat şi o asemenea imagine a României vom păstra în inimi peste ani. Zgomotul motorului ne adoarme. În urma noastră a rămas încă o frontieră, suntem tot mai aproape de Cracovia. Frumoasă şi primitoare Românie, dar mai ales specifică Bucovino. Oare când ne va fi dat să te vedem? Veghează!

Această tabără nu ar fi avut loc, sau cel puţin nu ar fi fost atât de frumoasă, dacă nu ar fi fost bunăvoinţa multor persoane. Mulţumim din inimă lui Tadeusz Gaydamowicz pentru ideea taberei şi sprijinul acordat în pregătirea ei. De asemenea, mulţumim lui Ignat Timar, preşedintele Asociaţiei Polono-Române, pentru ajutorul acordat în organizarea taberei. Transmitem sincera noastră recunoştinţă Stanislavei Iachimovschi şi Elżbietei Wieruszewska-Calistru pentru grija şi sprijinirea noastră în România şi pentru calda primire în Suceava. Adresăm mulţumiri personalului Casei Polone din Păltinoasa care a fost pentru noi o adevărată casă. Nutresc o deosebită recunoştinţă pentru cadrele taberei: Roman Sysło, soţia acestuia Grażyna şi Andrzej Wandas pentru sprijinul acordat în pregătirea şi conducerea taberei. De asemenea, nu îi pot uita pe cercetaşii participanţi la tabără cărora le mulţumesc pentru atitudinea lor de cercetaşi şi pentru bucuria de pe feţele lor pe care am văzut-o în fiecare zi.

Trad. St. Iachimovschi

Polonus 9 / 2013

37e f

Jak co roku, po miesiącach wakacji, po wielu dniach wypełnionych zabawą, beztroską i odpoczyn-kiem, nadszedł dzień, w którym uczniowie i nauczyciele powitali szkołę i nowy rok szkolny. Dla pierwszokla-sistów to dzień szczególny – nowa klasa, nowi znajomi, nowi nauczyciele, dla starszych roczników – to spot-kanie z dobrze znanymi przyjaciółmi.

W tym wyjątkowym dniu 16 września br. prezes Związku Polaków w Rumunii Gerwazy Longher odwiedził Szkoły Podstawowe w Pîrtești de Sus, Kaczyce i Nowym Sołońcu. Podczas oficjalnego

Rozpoczęcie nowego roku szkolnegoCa în fiecare an, după lunile de vacanță, după

zile pline de joacă, lipsă de griji și odihnă, a sosit ziua în care elevii și cadrele didactice au salutat școala și noul an școlar. Pentru cei din clasa întâi este o zi deosebită, clasă nouă, noi cunoștiințe, noi învățători, pentru cei din clasele mai mari – întâlnirea cu bine cunoscuții prieteni.

În această zi deosebită de 16 septembrie a.c., președintele Uniunii Polonezilor din România Ghervazen Longher a vizitat Școlile Gimnaziale din Pârteștii de Sus, Cacica și Solonețu Nou. În timpul

deschiderii oficiale a anului școlar, la care a participat și primarul comunei Cacica, Elena Boloca, directorul Marcel Cojocar Sahlean, elevii și cadrele didactice au auzit urări de succese și perseverență în obligațiile de fiecare zi.

Ca și în anii anteriori, în anul școlar 2013/2014 elevii din școlile și grădinițele din Bucovina vor avea posibilitatea să învețe limba polonă. În funcție de

rozpoczęcia roku szkolnego, w którym uczestniczyła także wójt Gminy Kaczyka Elena Boloca, dyrektor Mar-cel Cojocar Sahlean, uczniowie i nauczyciele usłyszeli życzenia wielu sukcesów i wytrwałości w codziennych obowiązkach.

Tak jak w latach poprzednich, w roku szkolnym 2013/2014 uczniowie w szkołach i przedszkolach na Bukowinie będą mieli możliwość nauki języka

Polonus 9 / 2013

38e f

polskiego. W zależności od szkoły zajęcia będą obejmowały całe klasy lub grupy uczniów pochodzenia polskiego i prowadzone przez nauczycieli lokalnych, jak i nauczycieli, którzy przyjechali z Polski.

Iwona Olszewska-Marculeac

școală, la care vor participa clase întregi sau grupe de elevi de origine polonă, ore ținute de cadrele didactice locale sau venite din Polonia.

Trad. St. Iachimovschi

Pleşa are parohul său

Drum întortocheat, căsuţe pitoreşti, privelişti splendide, iar pe culme biserica cu hramul Sf. Ana – este Pleşa. Satul a fost întemeiat în anul 1836 şi a fost a doua localitate poloneză populată de Muntenii din Czadca în Bucovina românească. În acelaşi an, preoţii parohiei din Gura Humorului aveau grijă de noii colonişti, iar locuitorii Pleşei participau, în fiecare duminică, la liturghie în biserica parohială, la distanţă de 9 km, din Gura Humorului. La începutul sec. XX locuitorii au construit o biserică, consacrarea acesteia a avut loc în 1904. Următorul moment important în viaţa parohiei a fost trecerea ei, în anul 1921, la parohia din Soloneţu Nou. După anul 1989 s-a decis renovarea bisericii terminată în anul 1993, iar în ziua de 26 iulie, de sărbătoarea Sfintei Ana, biserica a fost sfinţită din nou. În ianuarie 2003 a venit o nouă schimbare, Pleşa fiind trecută la parohia din Poiana Micului.

Plesza ma swojego proboszcza

Kręta droga, malownicze domki, piękne wido-ki, a na szczycie kościół pw. św. Anny – to Plesza. Wieś została założona w 1836 r. i była drugą polską miejscowością, zamieszkałą przez górali czadeckich na rumuńskiej Bukowinie. W tym samym roku księża z parafii w Gura Humorului zaoopiekowali się no-wymi osadnikami i mieszkańcy Pleszy co niedzielę uczestniczyli we mszy w kościele parafialnym w tej od-dalonej o 9 km miejscowości. Na początku XX w. miesz-kańcy wybudowali kościół, którego konsekracja nastą-piła w roku 1904. Kolejnym ważnym momentem w życiu parafii było przyłączenie jej w 1921 r. do parafii w Nowym Sołońcu. Po roku 1989 zapadła decyzja dotycząca renowacji kościoła, która to została ukoń-

Zajęcia: F. Marculeac

Polonus 9 / 2013

39e f

czona w 1993 r., a 26 lipca w dzień św. Anny kościół został ponownie poświęcony. W styczniu 2003 r. nastą-piła zmiana i Pleszę dołączono do parafii w Pojanie Mikuli.

15 września br. katolicy z Pleszy zapamiętają na zawsze, to właśnie w tym dniu po raz pierwszy przyjęli nowego proboszcza, który zamieszka razem z nimi. Radość jest tym większa, iż ks. Andrzej Staszkovian pochodzi z Nowego Sołońca, dzięki czemu msze będzie odprawiał także w języku polskim. Już od samego rana

Locuitorii din Pleşa nu vor uita ziua de 15 septembrie a.c., este ziua în care, pentru prima dată, au primit un nou paroh care va locui împreună cu ei. Bucuria este cu atât mai mare cu cât pr. Andrei Staszkovian provine din Soloneţu Nou, iar liturghiile

Polonus 9 / 2013

40e f

24. Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Bukowińskie Spotkania”Cel de al 24-lea Festival Folcloric Internaţional „Întâlniri Bucovinene”

Bonyhád

Wspomnienia z Bonyhád Amintiri din Bonyhád

Pentru a treisprezecea oară a răsunat la Bony-hád, în Ungaria, festivalul „Întâlniri Bucovinene” – ediţia a XXIV-a. Ansamblul „Rosa” din Polonia a evoluat pentru prima oară în această ţară. Ungaria ne-a întâmpinat cu o vreme toridă, iar aerul fierbinte care curgea din cer, încingea mai mult buna noastră dispoziţie. Vineri, 2 august 2013, la Casa de Cultură din localitate a avut loc o conferinţă de presă cu participarea reprezentanţilor tuturor ansamblurilor. Acolo am evo-luat pentru prima dată. După partea oficială a fost timp pentru o mică primire şi primele cunoştinţe. Sâmbătă, în prima zi a festivalului, buna dispoziţie nu ne-a părăsit. După amiază a început formarea cortegiului. Ansamblurile treceau pe străzile principale ale oraşului spre amfiteatru. Căldura nemaipomenită ne chinuia, iar organizatorii au avut grijă să asigure sucuri participanţilor. Când am văzut arteziana a trebuit să ne răcorim. Mulţumite ne-am

Po raz trzynasty rozbrzmiał w Bonyhád na Węgrzech festiwal „Bukowińskie Spotkania”, edycja XXIV. Zespół „Rosa” z Polski zaprezentował się w tym kraju po raz pierwszy. Węgry przywitały nas upalną pogodą, a żar, który lał się z nieba, tylko rozpalał bar-dziej nasz dobry humor.

W piątek, tj. 2 sierpnia 2013 r. w miejscowym Domu Kultury odbyła się konferencja prasowa z udzia-łem przedstawicieli wszystkich zespołów. Tam odbył się nasz pierwszy występ. Po oficjalnej części był czas na mały poczęstunek i nawiązywanie pierwszych znajomości.

W sobotę, w pierwszym dniu festiwalu, dobry nastrój nas nie opuszczał. W godzinach popo-łudniowych rozpoczęto formowanie korowodu. Zes-poły przechodziły głównymi ulicami Bonyhád do amfiteatru. Niesamowity upał dawał się we znaki, organizatorzy zadbali o napoje dla uczestników. Gdy

widać było, że dzień ten będzie szczególny, kościół i domy zostały specjalnie udekorowane. O godz. 17,00 rozpoczęła się uroczysta msza, odprawiona przez nowego proboszcza ks. Andrzeja Staszkoviana, dotatkowym akcentem było przyjęcie przez parafian obrazu Matki Boskiej Kaczyckiej, co nadało wyjątkowy charakter całej uroczystości. We mszy, oprócz parafian z Pleszy, uczestniczył także prezes Związku Polaków w Rumunii Gerwazy Longher oraz wielu wiernych z Nowego Sołońca, Pojany Mikuli i Suczawy, którzy chcieli być świadkami tego ważnego wydarzenia w życiu pleszańskiej parafii. Po mszy parafianie przed kościołem przygotowali dla wszystkich zgromadzonych poczęstunek.

Iwona Olszewska-Marculeac

vor fi oficiate în limba polonă. Încă de dimineaţă se vedea că această zi va fi deosebită, biserica şi casele erau special împodobite. La ora 17.00 a început liturghia festivă oficiată de noul paroh – pr. Andrei Staszkovian, un accent în plus a fost primirea de către credincioşii din Pleşa a icoanei Maicii Domnului de la Cacica, ceea ce a conferit un caracter deosebit întregii festivităţi. La liturghie, în afară de locuitorii Pleşei, a participat şi preşedintele Uniunii Polonezilor din România Ghervazen Longher precum şi mulţi credincioşi din Soloneţu Nou, Poiana Micului şi Suceava care au vrut să fie martorii unui eveniment atât de important în viaţa parohiei din Pleşa. După liturghie, credincioşii din Pleşa au pregătit pentru toţi cei prezenţi o primire.

Trad. St. IachimovschiZajęcia: F. Marculeac

Polonus 9 / 2013

41e f

zobaczyłyśmy fontannę, musiałyśmy się ochłodzić. Zadowolone moczyłyśmy nogi w wodzie, a po krótkiej chwili dołączało do nas coraz więcej osób. Wywołało to uśmiech na twarzach wielu ludzi. W drodze do amfiteatru i na miejscu spotkałyśmy wielu Polaków, którzy mieszkają w tym kraju od lat bądź przyjechali do znajomych. Było to bardzo sympatyczne przeżycie.

muiat picioarele în apă, imediat ni s-au alăturat tot mai multe persoane. Aceasta a adus zâmbete pe feţele multor oameni. În drum spre amfiteatru şi pe loc am întâlnit mulţi polonezi care trăiesc în această ţară de mai mulţi ani sau au venit la cunoştinţele lor. A fost o tră-ire foarte plăcută. Evoluţiile din timpul festivalului au fost la un nivel foarte înalt. Varietatea cântecelor, a dansuri-

Polonus 9 / 2013

42e f

Prezentacje festiwalowe odbywały się na bardzo wysokim poziomie. Różnorodność wykonywanych utworów, tańców, a także strojów wzbudzała w nas niesamowity podziw i aplauz wśród publiczności. Wy-stępy zespołów trwały do późnych godzin nocnych.

Niedziela okazała się bardzo pracowitym, pełnym niespodzianek dniem. Zostałyśmy zaproszone do pobliskiej miejscowości na mszę świętą. W kościele śpiewałyśmy polskie pieśni, a po zakończonej ofierze, wraz z miejscowym Kołem Seniora, przeszłyśmy do pobliskiej świetlicy na krótkie spotkanie. Mieszkańcy byli bardzo gościnni, a atmosfera ciepła i przyjazna. Po południu udałyśmy się z zaprzyjaźnionym zespołem „Mak” z Bośni do Tevel na dalszą część prezentacji festiwalowych. I tu czekała na nas niespodzianka w postaci zwiedzania winnicy. Nie obyło się też bez degustacji wspaniałego, regionalnego wina. Nieziemski humor dopisywał wszystkim. Po raz kolejny pieśni, tańce przeciągły się do bardzo późnych godzin wieczornych. Okazało się, że noc na Węgrzech trwa bardzo krótko.

Niestety wszystko co dobre szybko się kończy. W poniedziałek nastał dzień wyjazdu. Rozśpiewane i roz-

lor şi a costumelor trezea în noi o admiraţie deosebită şi aplauzele publicului. Ansamblurile au evoluat până noaptea târziu. Duminica a fost zi de lucru, zi plină de surprize. Am fost invitaţi într-o localitate apropiată, la Sfânta Liturghie. În biserică am cântat cântece poloneze, iar după încheierea slujbei, împreună cu Cercul Seniorului am mers la sala de lectură pentru o scurtă întâlnire. Locuitorii au fost foarte ospitalieri, iar atmosfera caldă şi prietenoasă. După amiază, împreună cu ansamblul „Mak” din Bosnia am mers la Tevel, la următoarea parte a festivalului. Şi aici ne-a aşteptat o surpriză – vizitarea cramei. Nu putea lipsi degustarea unui excelent vin regional. Toţi erau într-o dispoziţie deosebită. Din nou cântecele, dansurile s-au prelungit până seara târziu. S-a dovedit că noaptea în Ungaria este foarte scurtă. Din păcate, tot ce e bun se termină repede. Luni a sosit ziua plecării. Oraşul cu cânt şi dans va trebui să intre în propriul ritm. Desigur aşa a fost, dar nu în internatul unde au locuit ansamblurile. A venit vremea plecării şi despărţirii fără sfârşit. Râsetele, cântecele

Polonus 9 / 2013

43e f

şi dansul au reînceput. Deosebitul grup „Karpatska Tajstra” din Ucraina şi „Rosa” noastră nu acceptau gândul că e sfârşitul fantasticei petreceri şi că avem în faţă un drum lung până acasă. A sosit clipa de neocolit de către toţi şi a tre-buit să ne luăm rămas bun. Sperăm că majoritatea ansamblurilor ne vom întâlni peste un an la Jastrowie, ansambluri cu care am reuşit să ne cunoaştem şi să stabilim relaţii prieteneşti deosebite. Şederea în Ungaria o vom ţine minte mult timp, iar aceste amintiri vor genera cu siguranţă emoţii pozitive, calde şi mişcătoare. Festivalul s-a încheiat cu adevărat, dar noi aşteptăm deja cu nerăbdare următorul şi numărăm zilele până la întâlnirea cu prietenii noştri.

Trad. St. Iachimovschi

tańczone miasto powinno już tętnić własnym rytmem. Pewnie tak było, ale nie na terenie internatu, gdzie miesz-kały zespoły. Nastał czas wyjazdu i nie mające końca pożegnania. Śmiech, śpiew i taniec rozpoczęły się na nowo. Niesamowita grupa „Karpatska Tajstra” z Ukrainy i nasza „Rosa” nie dopuszczały myśli, ze to już koniec fantastycznej zabawy i przed nami długa droga do domu.

Nadeszła ta odwlekana przez wszystkich chwi-la i musieliśmy się pożegnać. Mamy nadzieję, że tylko na rok i znowu w Jastrowiu spotkamy większość zespołów, z którymi udało nam się poznać i stworzyć niesamowite, przyjacielskie relacje. Pobyt na Węgrzech zapamiętamy na długo, a wspomnienia te będą obfitowały na pewno w same pozytywne, ciepłe i wzruszające emocje. Festiwal zakończył się na dobre, a my już czekamy z utęsknieniem na następny i odliczamy czas do spotka-nia się z naszymi przyjaciółmi.

Turčianske Teplice

Wszyscy byli równi, wszyscy się rozumieli

Zespół Górali Czadeckich „Tajdany” ze Strze-gomian, po raz pierwszy w swej karierze, zaprezentował się poza granicami Polski. Wzięliśmy udział w ostatniej, tegorocznej odsłonie 24. Międzynarodowego Festiwalu Folklorystycznego „Bukowińskie Spotkania” na Sło-wacji, w Turczańskich Teplicach.

Ze Strzegomian, wraz z dyrektorem i orgni-zatorem „Bukowińskich Spotkań – panem Zbigniewem Kowalskim, wyjechaliśmy 23 sierpnia. Na Słowacji

Toţi erau egali, toţi se înţelegeau

Ansamblul Muntenilor Czadca „Tajdany” din Strzegomiany, pentru prima dată în cariera sa, s-a prezentat dincolo de graniţele Poloniei. Am luat parte la ultimul act de anul acesta, al celui de al 24-lea Festival Folcloric Internaţional „Întâlniri Bucovinene” în Slovacia, la Turčianske Teplice. Din Strzegomiany, împreună cu directorul şi organizatorul „Întâlnirilor Bucovinene” – dl. Zbig-niew Kowalski am plecat în ziua de 23 august. În

Zespół „Rosa”

Polonus 9 / 2013

44e f

Slovacia am fost primiţi cu multă căldură. Încă din prima zi, gazdele au organizat întâlnirea tuturor ansamblurilor participante la această sărbătoare. În sunetele muzicii, indiferent de vârstă, funcţie sau poziţie – toţi erau egali. Ambasador, consul, primar, director sau membru al ansamblului... Toţi cântau împreună, se cinsteau, dansau până târziu. Deşi se vorbea în diferite limbi – toţi se înţelegeau. Cred că tocmai despre aceasta este vorba, cu un astfel de dialog cu care ne înţelegem la festivalurile bucovinene se edifică întreaga Europă (şi nu numai!) şi vom trăi cu toţii mai bine. Deschiderea festivalului a fost precedată de cortegiul ce a trecut pe străzile oraşului, timp în care „Tajdany” ducea – adus din Polonia – un colac buco-vinean oferit domnului Michał Sygut – primarul oraşului Turčianske Teplice. Organizatorilor festivalului şi săr-bătorii roadelor tinerii le-au oferit bucheţele de spice. Ziua următoare am luat parte la ceva ne-maiîntâlnit – am gustat din omleta pregătită de însuşi domnul primar. În aceeaşi zi ansamblul a fost oaspetele consiliului oraşului unde domnului Zbigniew Kowalski de neînlocuit i s-a dat titlul de Cetăţean de Onoare al oraşului Turčianske Teplice. „Tajdany” a avut onoarea să îi cânte La mulţi ani şi toţi am fost, din acest motiv, foarte mândri.

przywitano nas bardzo serdecznie. Już pierwszego dnia gospodarze zorganizowali spotkanie wszystkich zespołów biorących udział w tym święcie. Przy dźwiękach muzyki, bez względu na wiek, funkcję czy pozycję – wszyscy byliśmy równi. Ambasador, konsul, burmistrz, kierownik czy członek zespołu… Wszyscy razem śpiewali, częstowali się, tańczyli do późnych godzin. Pomimo tego, że mówiono w różnych językach – wszyscy się rozumieli. Myślę, że właśnie o to chodzi, by takim słowem dialogu, jakim porozumiewamy się na bukowińskich festiwalach, budować całą Europę (i nie tylko!), a będzie się nam wszystkim żyło lepiej.

Otwarcie festiwalu poprzedził korowód uli-cami miasta, podczas którego „Tajdany” niosły – przy-wieziony z Polski – bukowiński kołacz, który wręczono panu Michałowi Sygutowi – burmistrzowi Turczańskich Teplic. Organizatorom festiwalu i miejscowych doży-nek młodzież wręczyła bukieciki kłosów.

Następnego dnia wzięliśmy udział w nies-potykanym poczęstunku – skosztowaliśmy jajecznicy przyrządzonej własnoręcznie przez pana burmistrza.

Tego też dnia zespół gościł w urzędzie miasta, gdzie naszemu niezastąpionemu panu Zbigniewowi Kowalskiemu uroczyście nadano tytuł Honorowego Obywatela Turczańskich Teplic. „Tajdany” miały zasz-czyt odśpiewać panu Kowalskiemu życzenia i wszyscy byliśmy z tego powodu bardzo dumni.

W sobotę i w niedzielę (24 i 25 sierpnia) odbyły się prezentacje zespołów, przy licznie zgromadzonej publiczności. Po koncertach, w miejscu zakwaterowania, kontynuowaliśmy zabawę. Wspólnie, razem z nami, śpiewały i tańczyły zespoły z Czech, Rumunii, Węgier, Słowacji. Panowała niepowtarzalna atmosfera – było wspaniale! Zespół Górali Czadeckich „Tajdany” zapre-zentował „śpiwanki” i tańce, jakie przekazywano nam z pokolenia na pokolenie.

Członkowie zespołu są potomkami pradziadów, którzy – przed laty – wyemigrowali za chlebem z okolic Żywca i ze Śląska Cieszyńskiego. Najpierw, podczas swej wędrówki, osiedlili się na dzisiejszej Słowacji, w rejonie miejscowości Czadca nad rzeką Kisucą. Na skutek przeludnienia zmuszeni byli ruszyć dalej. W Karpatach, na Bukowinie, od władz dostali po kawałku lasu – karczowali go, budowali domy, zagrody, koś-

Sâmbătă şi duminică (24 şi 25 august) au evoluat ansamblurile în prezenţa unui numeros public. După spectacol, am continuat petrecerea la locul cazării. Îm-preună cu noi au cântat şi dansat ansamblurile din Cehia, România, Ungaria, Slovacia. Ansamblul

Polonus 9 / 2013

45e f

cioły, szkoły. Utrzymywali się z wypasu bydła, owiec, palenia „wunglarek” – węgla drzewnego oraz pracy w lesie. I tak powstało tam wiele polskich wsi, a wśród nich: Pojana Mikuli, Plesza, Nowy Sołoniec. Chociaż żyli na obczyźnie, nigdy nie zapomnieli o tym kim są i skąd pochodzą. Zawsze pamiętali o tym, że w ich żyłach płynie polska krew. Pielęgnowali, szanowali swoje tradycje i mowę ojczystą, pomimo że żyli wśród różnych nacji, innych narodów. Tak samo za Ojczyznę przelewali krew.

„Tajdany” mają w swoim repertuarze tańce i „śpi-wanki” naszych pradziadów, dziadków i rodziców uro-dzonych w Nowym Sołońcu na Bukowinie, w Rumunii. Staram się przekazać członkom zespołu „to”, czego nauczyłam się od moich rodziców i mojej cioci Roza-lii Ungurian. Ponieważ urodziłam się i wychowałam w rodzinie bukowińskiej, od dzieciństwa obserwowa-łam i uczyłam się wielu rzeczy. Rosłam w duchu po-szanowania i pielęgnowania pięknych tradycji. Jednak do pewnego czasu nie bardzo zdawałam sobie sprawę z tego, jak piękna jest nasza kultura bukowińska. Uświadomiłam to sobie dopiero wtedy, gdy moja ś.p. ciocia – Rozalia Ungurian – zachęciła mnie, w połowie lat 80., abym wstąpiła do zespołu „Strzegomianki”, który ciocia Rozalia wraz ze swoją siostrą, a moją drugą ciocią – Martą Stroką – założyły przy Kole Gospodyń Wiejskich w Strzegomianach w 1980 r. Wspólnie prowadziły zespół. Ciocia Rozalka również szyła i wy-szywała stroje dla członków zespołu. Z biegiem lat, czując potrzebę przekazania tradycji młodszemu

Muntenilor Czadca „Tajdany” a prezentat cântecele şi dansuri, aşa cum ne-au fost transmise din generaţie în generaţie. Membrii ansamblului sunt urmaşii strămoşilor care – cu mulţi ani în urmă – au emigrat după pâine din împrejurimile Żywiec şi din Silezia Cieszynului. Mai întâi, în timpul peregrinării lor s-au oprit în teritoriul Slovaciei de astăzi, în zona localităţii Czadca de pe râul Kisuca. Din cauza suprapopulării au fost nevoiţi să plece mai departe. În Carpaţi, în Bucovina au primit de la autorităţi o bucată de pădure – au defrişat-o, au construit case, gospodării, biserici, şcoli. Se întreţineau din creşterea vitelor, oilor, din producerea mangalului şi din munca la pădure. Şi aşa au apărat acolo multe sate poloneze, printre ele: Poiana Micului, Pleşa, Soloneţu Nou. Deşi au trăit în străinătate, nu au uitat niciodată cine sunt şi de unde provin. Întotdeauna au ţinut minte că în venele lor curge sânge polonez. Au respectat tradiţiile lor şi limba maternă, deşi au trăit între diferite naţii, alte popoare. Tot aşa şi-au vărsat sângele pentru Patrie.

„Tajdany” are în repertoriul său dansuri şi cân-tece ale strămoşilor noştri, ale bunicilor şi părinţilor născuţi în Soloneţu Nou în Bucovina – România. Încerc să transmit membrilor ansamblului ceea ce am învăţat de la părinţii mei şi de la mătuşa Rozalia Ungurian. Deoarece m-am născut şi format într-o familie bucovineană, din copilărie am observat şi am învăţat multe lucruri. Am crescut în spiritul respectului şi cultivării frumoaselor tradiţii. Totuşi până la un

Polonus 9 / 2013

46e f

pokoleniu, założyła i prowadziła dziecięcy zespół „Bukowina”. Po kilku latach, ze względu na wiek i stan zdrowia, ciocia zrezygnowała z prowadzenia tego zespołu, ale przystała do młodzieżowej grupy „Tajdany”, by nadal służyć pomocą, radą, dobrym słowem, sercem i duszą, przekazywaniem tradycji następnemu pokoleniu. Niestety, w tym roku mija pięć lat, jak od nas odeszła… Zapamiętałam ten dzień, kiedy ciocia – leżąc w szpitalu – mówiła: - Pamiętaj Marysiu, musisz dalej prowadzić zespół. Nie zostawiaj go. Musicie dalej przekazywać tradycje, by nie zaginęły.

Po śmierci cioci Rozalki, jej córka – Bożena – przekazała dziecięce stroje zespołowi „Tajdany”, by dalej służyły innym. I wierzę w to, że tak właśnie będzie, bo marzeniem cioci było, aby kiedyś jej wnuczka czy prawnuczka dalej prowadziły zespół. Myślę, że marzenia się spełnią, bo w „Tajdanch” występuje już wiele wnuczek, wielu wnuków i prawnuków… Nasze tradycje nie powinny zaginąć.

Mam też nadzieję, że przyjdą czasy, kiedy „Tajdany” odwiedzą Nowy Sołoniec i Bukowinę i będzie to okazja do głębszego poznania swoich korze-ni – historii naszych rodziców, dziadków i pradziadków.

Bardzo cieszymy się, że mogliśmy wystąpić na Słowacji. Dziękujemy za zaproszenie, miłą atmosferę i życzliwość wszystkich spotkanych podczas tej podróży ludzi. Wyprawa ta mogła dojść do skutku dzięki wielkiej życzliwości dyrektora Ślężańskiego Ośrodka Kultury i Sportu w Sobótce – pana Wiesława Drozdowskiego oraz wsparciu wielu ludzi dobrej woli.

Dziękujemy „Mikulance” – zespołowi ze Sło-wcji za okazane serce, a szczególnie pewnej pani, która okazała nam serce ogromne. Bóg zapłać.

Do „zdybania” w Jastrowiu! Szczęść Boże!Maria Chyłek z domu Baranowska

Polonustel/fax: 0040 (230) 520355

www.dompolski.ro

redactia_polonus@yahoo.com

ISSN 1223-4192

Redaktor naczelny: Stanisława Jakimowska

Redagowany przez/Redactat de:Kazimierz Longier (KL) – redaktor tehniczny

Tipografia:

Zdjęcia do artykułu „15. edycja Dni Polskich”: F. Marculeac

Barbara BreabãnElżbieta Wieruszewska-Calistru Iwona Olszewska-Marculeac

Zdjęcia na okładkach - przód: dreamstime; tył: Archiwum Dom Polski

Zdjęcia do artykułu „Bukowińskie spotkania”: KL

moment dat nu prea mi-am dat seama cât de frumoasă este cultura noastră bucovineană. Am conştientizat aceasta abia când regretata mea mătuşă – Rozalia Ungurian – m-a îndemnat, la mijlocul anilor 80, să intru în ansamblul „Strzegomianki” pe care mătuşa Rozalia şi sora sa, cea de a doua mătuşă a mea – Marta Stroka – l-au întemeiat pe lângă Cercul Gospodinelor de la Ţară, în Strzegomiany, în anul 1980. Ambele conduceau împreună ansamblul. Mătuşa Rozalka cosea şi broda costume pentru membrii ansamblului. Cu trecerea anilor, simţind nevoia transmiterii tradiţiilor generaţiei mai tinere, a înfiinţat şi condus ansamblul de copii „Bukowina”. După câţiva ani, din cauza vârstei şi a stării de sănătate, mătuşa a renunţat la conducerea ansamblului, dar s-a ocupat de grupa tineretului „Tajdany” pentru a le oferi ajutor, sfat, un cuvânt bun, inima şi sufletul şi pentru a transmite tradiţiile generaţiei următoare. Din păcate, anul acesta se împlinesc cinci ani de când a plecat de la noi… Îmi amintesc acea zi când mătuşa fiind în spital mi-a spus: - Ţine minte, Marysia, trebuie să conduci mai departe ansamblul. Nu-l lăsa. Trebuie să transmiţi mai departe tradiţiile, pentru ca să nu piară. După moartea mătuşii Rozalka, fiica ei – Bożena – a dat costumele de copii ansamblului „Tajdany”, pentru a sluji mai departe altora. Şi cred că aşa va fi, pentru că visul mătuşii a fost ca nepoata sau strănepoata sa să conducă mai departe ansamblul. Cred că visele se împlinesc, pentru că în „Tajdany” evoluează deja multe nepoate, mulţi nepoţi şi strănepoţi. Tradiţiile noastre nu trebuie să dispară. De asemenea, sper că va veni timpul când „Tajdany” va vizita Soloneţu Nou şi Bucovina şi va fi ocazia unei mai profunde cunoaşteri a rădăcinilor sale – a istoriei părinţilor, bunicilor şi străbunicilor noştri. Ne bucurăm că am putut evolua în Slovacia. Mulţumim pentru invitaţie, atmosfera plăcută şi bună-voinţa tuturor oamenilor întâlniţi în timpul acestei călătorii. Aceasta s-a putut realiza datorită bunăvoinţei directorului Centrului Culturii şi Sportului din Sobótka – domnul Wiesław Drozdowski şi sprijinului multor oameni de bunăvoinţă. Mulţumim ansamblului „Mikulanka” din Slo-vacia pentru bunăvoinţă, mai ales unei doamne cu o ini-mă mare. Dumnezeu să vă răsplătească. La revedere în Jastrowie! Doamne ajută!

Trad. St. Iachimovschi