plani kombËtar i veprimit ndaj minave 2009-2010 · dhjetor 2009 zbatimi i kurrikulës së edukimit...

1PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT NDAJ MINAVE

PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT NDAJ MINAVE2009-2010

Në gusht të vitit 2010, të gjitha minat/municionet e paplasura ne zonat e mbetura te rrezikshme brenda

territorit shqiptar do të jenë azgjesuar duke eleminuar pengesat kundrejt zhvillimit ekonomik në nivel lokal

dhe kombëtar. Në vend do të jetë ngritur një kapacitet për të zgjidhur problemet lidhur me këtë rrezik që mund

të shfaqen përtej afatit të përcaktuar nga traktati. Ky kapacitet do të asistojë gjithashtu të aksidentuarit nga

minat/muncionet e paplasura si dhe do të vazhdojë ndërgjegjësimin e popullsisë mbi rrezikun e mbetjeve

eksplozive të luftës.

Kostoja për periudhën 2-vjeçare do të jetë afërsisht $3,771,309 nga e cila rreth $1,417,600 janë premtuar

nga Qeveria Shqiptare dhe donatorët ndërkombëtarë.

Dhjetor 2008

2 PLANI KOMBËTAR I VEPRIMIT NDAJ MINAVE

DONATORËT E PROGRAMIT SHQIPTAR TË VEPRIMIT NDAJ MINAVE

P A R T N E R E T Z B A T U E S T Ë P R O G R A M I T

Adresa: Rr. “Donika Kastrioti”, Pallati No. 14, Ap.3A, Tiranë; tel/fax:00 355 4 2269280;E - mail: [email protected]; Web Page: www.amae.org.al

Përgatitur nga Zyra Ekzekutive e Veprimit ndaj Minave (AMAE)

Design: Elvira Çiraku

“Mine ActionTeam in Albania ”


PËRMBAJTJA

Parathënie .............................................................................................................................. 5Objektivat kryesore .................................................................................................................. 6

1 – ANALIZA E SITUATËS ................................................................................................... 7

1.1 – Të përgjithshme ............................................................................................................. 71.2 – Shtrirja e kontaminimit ................................................................................................... 71.3 – Impakti humanitar dhe mbi zhvillimin .............................................................................. 71.4 – Përgjigjja kombëtare dhe ndërkombëtare ........................................................................ 81.5 - Vlerësimi i Programit të Veprimit ndaj Minave ................................................................. 11

2 – VIZIONI ......................................................................................................................... 12

3 – OBJEKTIVAT ................................................................................................................ 12

4 – MEKANIZMAT E ZBATIMIT .......................................................................................... 12

4.1 – Administrimi dhe koordinimi ......................................................................................... 124.2 – Zbatimi i programit ..................................................................................................... 124.3 – Monitorimi dhe sigurimi i cilësisë ................................................................................. 124.4 – Mobilizimi i resurseve ................................................................................................... 14

5 – PLANI I ZBATIMIT ........................................................................................................ 14

5.1 – Koordinimi dhe monitorimi ............................................................................................. 145.2 – Aktivitetet e çminimit .................................................................................................. 155.3 – Asistenca ndaj të aksidentuarve ................................................................................... 175.4 – Vëzhgimi dhe edukimi i popullsisë mbi rrezikun nga minat .............................................. 18

6 – VLERËSIMI I RISQEVE ................................................................................................. 18

6.1 – Pamjaftueshmëria e fondeve .......................................................................................... 186.2 – Ritmet e çminimit më te ulëta se ato te planifikuara ..................................................... 18

7 – PLANI I VEPRIMIT- Matrica .......................................................................................... 19

7.1 – Plani i veprimit: Fondet e nevojitura ............................................................................. 20

ANEKSI 1 – Zhvillimi dhe ulja e varfërisë .............................................................................. 21ANEKSI 2 – Dimensioni i Traktatit ........................................................................................ 22ANEKSI 3 – Lista e akronimeve ............................................................................................. 23


Parathënie

Të nderuar kolege,

Kam kënaqësinë të ndaj sot me Ju Planin ePerfundimit të Veprimit Shqiptar ndaj Minave2009-2010.

Integrimi i Shqipërisë në BE është një ngaaspiratat kryesore të Qeverisë Shqiptare dheper këtë qëllim duhen arritur disa standartepërfshirë këtu edhe kontrollin e sigurt të kufirit.Një nga pengesat kryesore mbetet kontaminimime mina/municione të paplasura i zonave nëverilindje të Shqipërisë, i trashëguar ngakonflikti i Kosovës në vitin 1999.

Që nga viti 1999, kanë humbur jetën 34 per-sona dhe janë plagosur 238 të tjerë, nëaksidentet me mina dhe municione të paplasura.Zonat e kontaminuara përbëjnë një pengesëserioze për zhvillimin social-ekonomik të rajonit.

Programi Shqiptar i Veprimit ndaj Minave ështëngritur me qëllim për të zgjidhur këtë problemdhe Plani Kombëtar që po paraqesim synon tëeleminojë plotësisht kërcënimin e jetës sëqytetarëve dhe t’ju sigurojë atyre mundesine epërdorimit të tokës si një kusht primar përzhvillimin lokal.

Përveç kësaj Shqipëria, si një Shtet anëtar iKonventës për Ndalimin e Minave kunderPersonit, është e angazhuar për azgjesimin e

minave kundër personit, të pranishme në zonate dyshuara si të rrezikshme brenda vitit 2010.

Me këtë rast, dua të rikujtoj edhe njëherëpërkushtimin e Qeverisë Shqiptare përpërmbushjen e detyrimeve brenda afateve tëpërcaktuara nga Traktati dhe nga PlaniKombëtar, ku ky i fundit shpjegon në detajemekanizmat e zbatimit dhe kapacitetet enevojitura për arritjen e këtyre objektivavestrategjikë.

Një vlerësim i veçantë është për Skuadrën eVeprimit ndaj Minave të PNUD-it për asistencëngjatë përgatitjes së planit dhe për përfshirjen esaj nën Iniciativën per Perfundim të PNUD-it.

Së fundi, por jo më pak e rëndësishme, dua tëshpreh vlerësimet e mia më të sinqerta përKomunitetin Ndërkombëtar për mbështetjen eçmuar që i ka dhënë Programit Shqiptar tëVeprimit ndaj Minave gjatë këtyre viteve.

Falë kësaj mbështetje, ky Program ka arriturrezultate te konsiderueshme qe na bëjnëoptimistë në permbushjen e misionit tonë që“T’i kthejmë njerëzve një tokë pa mina”

Petrit KarabinaZëvendës Ministër i Mbrojtjes/ Kryetar i

AMAC


PLANI KOMBËTAR I VEPRIMITNDAJ MINAVE

Objektiva Kryesore

·Koordinimi dhe Monitorimi:

2009 / 2010 AMAE koordinon dhe monitoron të gjitha aktivitetet e veprimit ndajminave nën drejtimin e AMAC.

Mars 2010 Përfshirja e kapacitetit të AMAE-së në strukturën e Azgjesimit tëMunicioneve pranë Ministrisë së Mbrojtjes si seksion Humanitar iVeprimit ndaj Minave.

·Vëzhgimi dhe Pastrimi:

Dhjetor 2008 0.86 km² toke e kontaminuar mbeten për t’u pastruar.Dhjetor 2009 0.86 km² i dorëzohen komunitetit nga DCA; mbesin 0 km²; Përfundojnë

operacionet e çminimit në veri-lindje të Shqipërisë. Kapacitetet teknikedhe EOD te krijuara për azgjesimin e municioneve të paplasura mundte përdoren në zona të tjera të vendit.

Gusht 2010 Te gjitha minat kundër personit brenda territorit ose kontrollit shqiptarjanë azgjësuar brenda afatit të përcaktuar nga Neni 5 i Traktatit tëMinave kundër Personit.

·Edukimi për Rrezikun nga Minat:

Dhjetor 2009 Zbatimi i kurrikulës së edukimit popullsisë mbi rrezikun nga minat nëtë gjitha shkollat.

·Asistenca ndaj të Aksidentuarve:

Dhjetor 2008 Përmirësimi i cilësisë së shërbimit të urgjencës dhe atij të përherëmpër të aksidentuarit nga minat/municionet e paplasura në veri-lindjetë Shqipërisë; 90 të aksidentuar nga minat e municionet janë në gjëndjetë mbështesin familjet e tyre si rezultat i trajnimeve profesionale.

Qershor 2009 30 fizioterapistë dhe 6 teknikë të orto-protezave kanë përfunduartrajnimin; ka përfunduar hartimi i kurrikules së nivelit të II të protezave;ka përfnduar rinovimi i pavionit të rehabilitimit në spitalin rajonal tëKukësit.

2009/2010 Funksionimi i plotë i Qendrës Kombëtare të Orto-Protezave me pajisjetë reja në një godinë të re.


1 ANALIZA E SITUATËS

1.1 Të përgjithshme

Problemi i minave tokësore në Shqipëri ështërezultat i konfliktit të Kosovës i vitit 1999, kurForcat e Armatosura të ish RepublikësJugosllave vendosën dhe hodhën mina dhemunicione (KB1) në të dyja anët e kufirit midisShqipërisë dhe Kosovës; nga ana tjetër edhetrupat e NATO-s lanë municione të paplasuranë të njëjtën zonë.Vëzhgimi i përgjithshëm i Forcave të Armatosuratë Shqipërisë pas konfliktit identifikoi fillimisht15.25 km2 zonë të kontaminuar nga minat në39 fshatra duke prekur afërsisht 25,000banorë, përgjatë 120 kilometrave të kufiritShqipëri/Kosovë në rrethet Kukës, Has dheTropojë.

1.2 Shtrirja e Kontaminimit

Kontaminimi me mina tokësore dhe municione tëpaplasura përfshin afërsisht 120 km vijë kufitaremidis Shqipërisë dhe Kosovës. Zonat e minuarandodhen 200-400 metra brenda kufirit. Në disaraste largësia e tyre nga kufiri shqiptar ështëafërsisht njëzet kilometra dhe këto zona janë tëndotura me municione të shumta (KB1) të hedhurame artileri nga Forcat Serbe.

Në fund të sezonit të çminimit për vitin 2008,përmes vëzhgimeve mbi impaktin, vëzhgimeveteknike dhe aktiviteteve të çminimit të zonavetë kontaminuara, i është dorëzuar komunitetitpër përdorim një sipërfaqe prej 14.39 km² tokëe pastruar, duke lënë për t’u pastruar njësipërfaqe prej 0.86 km2. Pesëdhjetë e nëntëpërqind e kësaj sipërfaqeje të mbetur është ekontaminuar me municione te paplasura, ndërsapjesa tjetër me mina tokësore.AMAE ka përgatitur një listë të detajuar tëzonave të kontaminuara me municione tëpaplasura dhe me mina tokësore. GjithashtuAMAE në bashkëpunim me komunitetet lokaledhe duke marrë në konsideratë inisiativat përzhvillim përcakton prioritetet e çminimit sipassektorëve gjeografikë.

Problemit të sipërpërmendur të zonave tëkontaminuara me mina/municione të paplasurai shtohet dhe rreziku i mbetjeve eksplozive të

braktisura (AXO). Gjatë trazirave të vitit 1997në Shqipëri, u shkatërruan dhe u grabiten 15depo të municioneve të ushtrisë, duke lene njesasi te konsiderueshme municionesh tërrezikshme në të gjithë vendin qe përbëjne njëkërcënim serioz për jetën e njerezve. Forcat eArmatosura të Shqipërisë pastruan 15 tëashtuquajturat “Zona të Nxehta”, por akomaedhe sot në vend regjistrohen aksidente tëndryshme si rezultat i pranisë së AXO-ve.

1.3 Impakti humanitar dhe mbi zhvillimin

1.3.1 – Rreziku humanitarQë nga viti 1999, kanë ndodhur 210 aksidentenga minat/municionet e paplasura ku janeaksidentuar 272 persona nga të cilat 238 të


plagosur dhe 34 të vrarë. Afërsisht një e tretae viktimave ishin midis moshës 15 dhe 45 vjeçnë kohën e aksidentit; ndërsa një e dyta e tyreishin duke u marre me pune bujqesore, dukekullotur bagëtinë ose duke u kthyer nga shkolla.Afërsisht 100 prej të aksidentuarve janë tëgjymtuar. Prania e minave/municioneve tëpaplasura ka vështirësuar ndjeshëm dhe ruajtjene kufirit. Trembëdhjetë oficerë policie janëplagosur/vrarë nga minat/municionet epaplasura, ndërsa patrullonin kufirin. Gjithsesi,që nga viti 2005 janë aksidentuar nga minatvetëm dy individë, një nga të cilët ishte çminues.Në fakt sot është prezenca e AXO-ve që përbënnjë rrezik më të madh për jetën e njerëzve. Sirezultat i kontaminimit me AXO në të gjithë vendin,vetëm ne vitin 2007 u rregjistruan 18 aksidentenë të gjithë Shqipërinë. Që nga viti 2000, kanëndodhur 112 aksidente si rezultat i mbetjeveeksplozive të luftës dhe ajo çfarë është erëndësishme është se keto aksidente po vijne nerritje.

1.3.2 - Ulja e varfërisë dhe zhvillimi irajonitKukësi, rajoni i kontaminuar me mina tokësoreështë dhe një nga zonat më të varfra në tëShqipërisë. Rajoni i Kukësit vuan gjithashtu dhepasojat e 50 viteve të izolimit të Shqipërisë ngabota si dhe të eksodit masiv të popullsisë nëfillimet e viteve 1990, kur Shqipëria ishte neperiudhen e tranzicionit drejt demokracisë.

Shumica e popullsisë në veri-lindje të Shqipërisëjeton në varfëri, një gjendje e kushtëzuar ngaterreni i vështirë malor dhe gjendja emjerueshme e rrugëve lidhëse brenda dhe jashtërajonit veri-lindor. Nga 120,000 banorë tërajonit, 75 përqind e tyre jetojnë me bujqësi,blegtori dhe me mbledhjen e shitjen e drurëve.Afërsisht 30 përqind e moshës aktive për punëe popullsisë është e papunë.

Konflikti i Kosovës i vitit 1999, i vështirësoimë tej problemet e shumta të rajonit veri-lindorme kontaminimin e zonave me mina/municionetë paplasura. Kontaminimi ndikoi ndjeshëm nëzhvillimin e infrastrukturës dhe të mjedisit sidhe kushtëzoi furnizimin me ujë të pijshëm të

banorëve në veri-lindje të vendit.

Aktualisht rajoni i Kukësit po shikohet me njëprioritet të veçantë nga Qeveria Shqiptare sinjë zonë kufitare midis Shqipërisë dhe Kosovës.Në këtë kuadër pritet që rajoni i Kukësit tëpërfitojë në një te ardhme te mesme nga projektetë rëndësishme infrastrukture. Më i rëndësishminga këto projekte konsiderohet ndërtimi iautostradës Tiranë - Kukës i financuar ngaBanka Botërore dhe donatorë të tjerë tërëndësishëm. Kjo autostradë do të zvogëlojë nemenyre te konsiderueshme udhëtimin si dhe kapotencialin te transformojë rajonin e Kukësit nganjë zonë e prapambetur e vendit në një zonëqendrore dhe të zhvilluar në rajon.

Një kontribut tjetër në përmirësimin e lidhjevekomunikuese midis Kukësit dhe zonave brendadhe jashtë vendit është dhe përfundimi indërtimit të aeroportit të Kukësit.

Duhet marrë parasysh edhe fakti që Shqipëriaka firmosur kohët e fundit Marrëveshjen eStabilizim Asocimit me Komunitetin Europian,e cila do të kontribuojë në integrimin e venditdhe do të lehtësojë shkëmbimet e mallrave dhenjerëzve në kufi.

Të gjitha këto ndryshime do të promovojnëlevizjen në rajonin e Kukësit, i cili me bukuritë etij natyrore ka edhe një potencial të rëndësishëmpër eko-turizmin, që do të bëjë të mundur ardhjene turistëve të rinj të pa mësuar me këto vendetë panjohura. Së fundi pastrimi i territorit ngaminat/municionet e paplasura është njëkontribut mjaft i rëndësishëm si edhe njëparakusht esencial për realizimin e këtyrezhvillimeve.

1.4 Përgjigjja kombëtare dhe ndërkombëtare

Mbas krizës së Kosovës të vitit 1999, QeveriaShqiptare u përgjigj menjëhere duke kryerçminime siperfaqesore, të cilat ulën në mënyrëdrastike humbjet në njerëz. Duhet theksuar sekëto çminime nuk u kryen sipas StandarteveNdërkombëtare të Veprimit ndaj Minave dhezonat duhet të ripastroheshin. Pikërisht mbaskësaj Forcat e Armatosura Shqiptare kryenvëzhgime të shpejta nga të cilat rezultoi se 120


km vijë kufitare midis Shqipërisë dhe Kosovësishte fushë e minuar.

Kontributi i Qeverisë Shqiptare për Vepriminndaj Minave për periudhën 1999-2008 arrijnënjë vlerë prej $2,400,000. Ne kete menyreQeveria Shqiptare që nga viti 2004 kakontribuar me afërsisht $100,000 çdo vit dukembështetur operacionet me helikopter dhemateriale eksplozive, si edhe me $200,000 çdovit për asistencën ndaj të aksidentuarve (dukembështetur përmirësimin dhe dhënien eemergjencës dhe të shërbimit të vazhdueshëmmjekesor përmes strukturave të Ministrisë sëShëndetësisë).

Gjithashtu që nga 1999, kontribute tërëndësishme janë dhënë edhe nga komunitetindërkombëtar për zhvillimin e aktiviteteve tëkomponentëve të programit si: çminimi, edukimii popullsisë mbi rrezikun nga minat (MRE) dheasistenca ndaj të aksidentuarve.

“Inisiativa per Përfundim„ e PNUD-it“Inisiativa per Përfundim” është e mbështeturnga PNUD dhe synon përshpjetimin eaktiviteteve të veprimit ndaj minave në vendetku një përpjekje e përqendruar dhe nje investimrelativisht modest prej jo me shume se 10milion$ synojnë zgjidhjen e problemit të minavebrenda një afati të shkurtër kohor (p.sh. 3-5vjet).

Nga ana tjetër “Inisiativa per Përfundim” epërqendruar në zgjidhjen e problemit të minavekundër personit ne perputhje me detyrimet qerrjedhin nga traktati, synon edhe zhvillimin ekapaciteteve kombëtare të çminimit dhe tëvëzhgimit që të merren me eleminimin embetjeve eksplozive të luftës si dhe të zgjidhëndonje problem te mbetur që mund të hasetmbas afateve të përcaktuar nga traktati.

Së pari, ajo do t’i sigurojë vendeve tëpërzgjedhura përfitime në aspektin humanitardhe atë të zhvillimit dhe së dyti komunitetindërkombëtar do t’i fokusojë përpjekjet me pasnë një numër më të vogël vendesh ku veprimindaj minave mund të realizohet në një afat mëtë gjatë kohor.Kjo inisiative mund të sigurojë resurse të tjerapër veprimin ndaj minave dhe do ti sherbejetraktatit te ndalimit te APM duke nxitur më

shumë vende në zhvillimin e nje plani perpërmbushjen e detyrimeve të Nenit 5 tëTraktatit të ndalimit te Minave kundër Personit.Plani Shqiptar është hartuar sipas strukturëssë Inisiativës së Perfundimit me mbështetjen ePNUD-it.

1.4.1 – Baza ligjore dhe institucionaleNë vazhdimësi të fazës emergjente të 1999,Qeveria Shqiptare ngriti strukturatinstitucionale të nevojshme për zbatimin eProgramit te Veprimit Humanitar ndaj Minavenë mënyrë të koordinuar dhe në përputhje meStandartet Ndërkombëtare të Veprimit ndajMinave (IMAS). Komiteti Shqiptar i Veprimitndaj Minave (AMAC) u krijua në Tetor 1999 sistrukturë e hartimit te politikave per vepriminndaj minave dhe mbikqyrese për Veprimin ndajMinave ndersa Qendra Shqiptare për Vepriminndaj Minave (AMAE) u krijua për zbatimin,koordinimin dhe monitorimin e veprimit ndajminave nën drejtimin e AMAC, dhe në varësinëe Ministrisë së Mbrojtjes.

Duke filluar nga 2002, PNUD mbështeti AMACdhe AMAE me anë të Projektit të Ndërtimit tëKapaciteteve me qëllim për të krijuar njëkapacitet te pavarur e të aftë të koordinojë dhemonitorojë të gjitha aktivitetet e veprimit ndajminave në përputhje me standartetndërkombëtare.

Shqipëria ka ratifikuar më 29 shkurt 2000Konventën e Otavës mbi Ndalimin e Përdorimit,Prodhimit, Magazinimit, Transportimit dheTransferimit të minave kundër personit dheshkatërrimit të tyre dhe më 15 janar 2001 filloiprojektin e shkatërrimit të stoqeve te saj teminave kunder personit nga Agjensia e NATO-sNAMSA. Me mbështetje financiare ngakomuniteti ndërkombëtar dhe veçanërisht ngaKanadaja perfundoi më 4 prill 2002,shkaterrimi i nje stoku prej 1,683,860 minashkundër personit (APM), dy vite përpara afatittë përcaktuar për Shqipërinë nga Traktati iOtaves.

Më 18 prill 2006 u aprovua nga ParlamentiLigji nr. 9515 mbi zbatimin e Konventës sëOtavës duke vendosur sanksione administrativedhe penale për kryerjen e çdo aktiviteti tëndaluar per nje Shtet Anetar te Konventës mbiNdalimin e Përdorimit, Prodhimit, Magazinimit,


Transportimit dhe Transferimit të minave kundërpersonit dhe shkatërrimit të tyre dhe ngarkonMinistrin e Mbrojtjes pergjegjes për ndjekjen e tëgjitha aktiviteteve të veprimit ndaj minave në vend.

Ne date 3 Dhjetor 2008 Shqiperia firmosi neOslo, Norvegji traktatin e ri per Ndalimin eMunicioneve Thermuese.

Gjithashtu duhet theksuar që Programi Shqiptari Veprimit ndaj Minave është pjesë përbërëse eStrategjisë Rajonale për Zhvillim në Kukës sidhe është inkorporuar në Strategjinë Kombëtaretë Menaxhimit të Integruar të Kufinjve.

1.4.2 – Operacionet e çminimitGjatë viteve 2000-2007, kompanite çminuesesi RONCO, HELP, Fondacioni Zviceran përÇminimin si dhe DanishChurch Aid (Ndihma eKishes Daneze-DCA) kanë kryer operacioneçminimi në veri-lindje të Shqipërisë të financuarnga Komisioni Europian, Departamenti i ShtetitAmerikan, Gjermania, DifD (Britania e Madhe),Luksemburgu, Zvicra, Republika Çeke dhe fondeprivate daneze. Duke filluar që nga viti 2004 evetmja organizatë çminuese në vend që kryenaktivitetet e pastrimit është DCA.

Qeveria Shqiptare ka mbështetur ndjeshëmProgramin Shqiptar të Veprimit ndaj Minave(AMAP) përmes çminimeve humanitare,vëzhgimeve të përgjithshme, shkatërrimit tëstoqeve të minave, zhvillimit të kapacitetit tëAMAE-së, pastrimit të municioneve tëpaplasura ne zonat me impakt të lartë si dheduke asistuar të aksidentuarit nga minat/municionet e paplasura. Duke filluar që nga viti2004 – me anë të nje MemorandumiMirëkuptimi midis PNUD dhe Ministrisë sëMbrojtjes së Shqipërisë – Forcat e ArmatosuraShqiptare kontribuojne për AMAP në formën embështetjes me helikopter per evakuimmjekesor dhe me eksplozivë për azgjesimin eminave dhe municioneve të paplasura.

Tetë skuadrat çminuese lokale janë trajnuar nëbashkëpunim me DCA dhe janë pjesë përbërëse eKapacitetit Lokal të Çminimit. Këto skuadra do tevazhdojne operacionet e çminimit gjatë 2009.

Qendra Shqiptare e Veprimit ndaj Minaveanalizon të dhënat dhe rishikon prioritetet e

çminimit sipas kërkesave. Procesi i konsultimitpër përcaktimin e prioriteteve të çminimit kryhetrregullisht edhe me ndihmën e aktorëve të tjerëtë zhvillimit duke marrë parasysh shkrirjen einisiativave per krijimin e një infrastrukture tëre fizike dhe sociale.

Deri në fund të vitit 2008 janë pastruar dhedorëzuar komunitetit për përdorim 14.39 km² dhembesin për t’u çminuar rreth 0.86 km² gjatë 2009.

1.4.3 - Edukimi i Popullsisë mbi Rrezikun ngaMinatQë nga viti 1999, grupet më ne rrezik në të 39fshatrat e prekura nga minat janë informuar dheedukuar mbi rrezikun e minave. Me anë tëEdukimit për Rrezikun e Minave (MRE) synohetdekurajimi i sjelljeve dhe veprimeve tërrezikshme tek grupet më në rrezik.

Gjatë periudhës 2009-2010, Shoqata eViktimave të Minave dhe Armëve (VMA) dheKryqi i Kuq Shqiptar do te vazhdojne zbatimin eaktiviteteve te Edukimit për Rrezikun nga Minatnë komunitetet e prekura nga minat duke ufokusuar në shkolla dhe komunitetet lokale.Informacioni do të shpërndahet përmesKomiteteve për Veprimin ndaj Minave në nivelkomuniteti, aktiviteteve interaktive si koncertet,konkurset, lojrat dhe ekspozitat duke informuarqytetarët mbi rrezikun e minave/municioneve tëpaplasura. Monitorimi, koordinimi dhepercaktimi i prioriteteve te aktiviteteve do tëjenë përgjegjësi e Zyres Ekzekutive për Vepriminndaj Minave (AMAE).

Objektiv afatgjatë është integrimi i kurrikulëssë re të edukimit për rrezikun nga minat dhemunicionet e paplasura në sistemin arsimorshqiptar. Instituti i Kurrikulave dhe Standarteveka paraqitur në shkollat e Prefekturës sëKukësit kurrikulën e “Edukimit mbi Informimine Minave dhe Armëve” si një projekt pilot memundësinë e adoptimit edhe në zona të tjera tëvendit. UNICEF dhe Qendra Shqiptare e Veprimitndaj Minave (AMAE) janë duke punuar meMinistrinë e Arsimit dhe të Shkencës për tëmundësuar arritjen e këtyre objektivave.

1.4.4 - Asistenca ndaj të aksidentuarveQë nga viti 2000, kur numri i aksidenteve ishtemjaft i lartë, numri i tyre eshte zvogëluar në më


pak se dhjetë viktima në vit, për të arritur në 2viktima që nga viti 2005.Ministria e Shëndetësisë është e angazhuar aktivishtnë asistimin e të aksidentuarve nga minat/municionet e paplasura në Shqipëri. Një rrjetrehabilitimi me bazë tek komuniteti i përbërë nga30 infermiere ofrojnë asistencë mjekësore në rasteurgjente dhe shërbim mjekesor të përhershëm ndajtë aksidentuarve nga minat/municionet e paplasura.Qendra Kombëtare e Traumës në Tiranë dhe SpitaliRajonal i Kukësit ka një staf kirurgësh për traumatdhe ndërhyrjet ortopedike. Qendra Kombëtare eOrto-Protezimit (NOPC) në Tiranë pajis me protezate aksidentuarit ndërsa qendra e rehabilitimit nespitalin e Kukësit realizon riparimin e protezave tëdëmtuara si dhe që nga 2008 mund të prodhojëproteza te reja. Të gjymtuarit në pjesët e sipërmedërgohen në Institutin e Rehabilitimit në Sllovenipër vendosjen e protezave teknikisht më të vështira.Duke filluar nga mesi i vitit 2006 HandicapInternational ka mundësuar trajnime dhe mbështetjepër teknikët, fizioterapistët dhe doktorët.

Shoqata e Viktimave të Minave dhe Armëveoperon me një fond qarkullues duke mundësuarreintegrimin social-ekonomik të tëaksidentuarve nga minat/municionet epaplasura nepermjet krijimit te ekonomive mebazë shtëpiake. Projekti ka asistuar 84 tëaksidentuar nga minat/municionet e paplasuragjatë periudhës 2003/2008 duke i trajnuar dheduke i ndihmuar në krijimin e bizneseve të voglalokale në Rajonin e Kukësit me mbështetjen eKomisionit Europian (KE) dhe PNUD.

Që nga viti 1999, kanë marrë asistencëmjekesore 10 të aksidentuar nga minat/municionet e paplasura me dëmtime në syndersa 8 fëmijë i janë rikthyer shkollës. 130 tëgjymtuar nga minat janë rehabilituar fizikishtdhe janë pajisur me proteza jashtë shtetit,ndërsa 238 të aksidentuar janë perfshire nërrjetin e rehabilitimit me bazë te komuniteti nëveri-lindje të Shqipërisë.

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dheShanseve të Barabarta ka hartuar Strategjinëe Parë Kombëtare për Personat me Aftësi tëKufizuar në Shqipëri në qershor të vitit 2005.Qendra Shqiptare e Veprimit ndaj Minave sëbashku me aktorët e tjerë kombëtarë kanëkontribuar në formulimin e Strategjisë së re sidhe kanë mundësuar edhe përfshirjen e të

aksidentuarve nga minat/municionet epaplasura, në varësi dhe të shkallës së aftësisësë kufizuar. Kjo strategji u jep individëve tësipërmendur të drejtën e përfitimeve tëndryshme (si p.sh. pension invaliditeti dheasistencë mjekesore afat-gjatë, si dherehabilitimin fizik dhe mbështetjen me proteza).

PNUD krahas mbështetjes për zhvillimin lokalështë duke zbatuar gjithashtu edhe Projektin e“Zhvillimit të Inisiativës Rajonale në Kukës”(KRDI) të financuar nga Komisioni Europian.KRDI është duke kryer projekte të zhvillimit tëinfrastrukturës në shkallë të vogël tëidentifikuara dhe prioritizuara nga vetëkomuniteti në rajonin e Kukësit duke upërqendruar kryesisht në fshatrat e prekura ngaminat. Aktualisht projekte infrastrukturore nëshkallë të vogël (si kanalet per vaditje, sistemii furnizimit me ujë të pijshëm si edhe sistemi iujrave të zeza) janë zbatuar në 20 fshatra tëprekur nga minat.

1.5 Vlerësimi i Programit të Veprimit ndajMinave

Nga 14-26 maj 2007 u krye një vlerësim iProgramit Shqiptar të Veprimit ndaj Minave(AMAP) dhe në mënyrë të veçantë i Programit tëNdërtimit të Kapaciteteve të zbatuar nga PNUD.Objektivi i përgjithshëm i këtij procesi lidhej mevlerësimin e përshtashmërisë, efikasitetit dheimpaktit të Programit të Veprimit ndaj Minave nëShqipëri që nga fillimet e para të ekzistencës së tijsi dhe analizimin e problemit te mbetur merekomandimet përkatëse. Grupi Vleresues formuloidhe rekomandimet përkatëse për ndërhyrjen eQeverisë Shqiptare në planifikim dhe në niveloperacional, duke iu referuar në mënyrë të veçantëstrategjive te financimit.

Vlerësimi u krye nga Qendra Ndërkombëtare eÇminimeve Humanitare në Gjenevë, një instituti specializuar dhe i pavarur që punon për tëmbështetur komunitetin ndërkombëtar tëveprimit ndaj minave.

Grupi i vlerësimit shprehu konsideratën e tij mbiarritjet e deritanishme të AMAP, dhe konsideroite mundshëm përfundimin e operacioneve tëçmiminit brenda vitit 2010, nëse sigurohenfondet e nevojshme per kete qellim.


2 VIZIONI

Shqipëria e lirë nga minat në gusht të vitit 2010,në përputhje me detyrimet e traktatit të ndalimittë minave kundër personit si dhe e lirë ngarreziku i municioneve te paplasura ku:

(a) njerëzit mund të jetojnë e punojnë në njëambient të sigurtë të parrezikuar nga keto armëvdekjeprurëse; (b) të demtuarit nga minat dhenga municionet e paplasura reintegrohen nëkomunitet dhe (c) kufiri kontrollohet pa praninëe rrezikut të minave tokësore dhe municioneve.

Shqipëria shpreson se arritja e këtyrerezultateve do të kontribuojë në përmbushjen esynimit të saj për t’u bërë anëtare e BashkimitEuropian.

3. OBJEKTIVAT 2009 - 2010

Qëllimi strategjik i programit do të arrihetpërmes realizimit/përmbushjes së këtyreobjektivave strategjikë:

Qëllimi:

Mbajtja ne zero e numrit të aksidentevenga minat tokësore dhe asistimi i teaksidentuarve prej tyre.

Ky qëllim strategjik do të arrihet, kur në zonat errezikshme në rajonin e Kukësit nuk do të kete mëviktima nga minat tokësore dhe mbetjet eksplozivetë luftës. Nga ana tjetër është e pamundur tëeleminohen totalisht aksidentet nga municionet embetura që ndodhin ne zona te tjera te vendit.Edukimi i popullsisë mbi rrezikun nga minat do tëvazhdojë të kryhet duke synuar minimizimin eaksidenteve.

Objektivi i parë:

Pastrimi i të gjitha zonave të minuarabrenda vitit 2009.Ky objektiv strategjik do të realizohet kur tëjenë pastruar të gjitha zonat e mbetura të

konsideruara si të rrezikshme në Prefekturën eKukësit në veri-lindje të Shqipërisë.

Objektivi i dytë:

Të gjithë të dëmtuarit nga minat tokësoredhe nga mbetjet eksplozive të luftëspërfitojnë kujdes mjekesor dhe asistencë,duke u integruar në jetën e komunitetit.

Ky objektiv strategjik do të realizohet, kur tëgjithë të aksidentuarit mund të përfitojne kujdesshëndetsor dhe rehabilitim fizik si dhe asistencëne nevojshme sipas Strategjisë Kombëtare tëQeverisë Shqiptare për Personat me Aftësi tëKufizuara. Një komponent kryesor i kësajasistence në përputhje dhe me StrategjinëKombëtare përfshin trajnime profesionale,arsimimin dhe krijimin e mundësive social-ekonomike.

4. MEKANIZMAT E ZBATIMIT

4.1 Administrimi dhe koordinimi

Komiteti Shqiptar i Veprimit ndaj Minave (AMAC)është struktura kombëtare e Qeverisë Shqiptaree Veprimit ndaj Minave. Komiteti përcaktondrejtimin e veprimit ndaj minave, caktonprioritetet dhe aprovon strategjitë e drejtimit tëprogramit. Zëvendës Ministri i Mbrojtjes drejtonAMAC, i cili përbëhet nga anëtarë prej ministrivepërgjegjëse për veprimin ndaj minave, ndërsadonatorët marrin pjesë në AMAC në cilësinë evëzhguesve.

Zyra Ekzekutive e Veprimit ndaj Minave (AMAE)është struktura kryesore e zbatimit të veprimitndaj minave në vend. Kjo Zyre koordinon të gjithaaktivitetet e veprimit ndaj minave, mobilizonresurset, përcakton planet operacionale tëpastrimit, si dhe kryen menaxhimin e cilësise sëoperacioneve të çminimit nën drejtimin e AMAC.

Sipas Projektit të Ndërtimit të Kapaciteteve tëPNUD në mbështetje të strukturave kombëtaretë veprimit ndaj minave, AMAE është asistuar


nga tre ekspertë ndërkombëtarë dhe funksionimii saj i plotë është arritur falë trajnimeve,pajisjeve dhe mbulimit financiar. Baza ligjore dhefinanciare për AMAE bazohet në modalitetinDEX të PNUD sipas vendimit të Qeverisë neMars 2003.

Më 18 maj 2007 u rinovua Memorandumi iMirëkuptimit midis Ministrisë së Mbrojtjes sëShqipërisë dhe Programit për Zhvillim tëKombeve të Bashkuara per mbështetje tëProgramit Shqiptar të Veprimit ndaj Minave nëpërputhje me Planin Kombëtar deri në vitin2010.

Qendra Shqiptare për Veprimin ndaj Minaveështë anëtare e Këshillit të Koordinimit tëVeprimit ndaj Minave të Europës jug-lindore(SEEMACC) dhe merr pjesë rregullisht si nëtakimet rajonale të koordinimit ashtu edhe nëtakimet ndërkombëtare të veprimit ndaj minave.

4.2 Zbatimi i Programit

Krahas monitorimit dhe koordinimit, AMAEështë përgjegjëse edhe për zbatimin e programit.Aktivitetet e këtij programi janë:

Hartimi i procedurave të veprimit ndajminave në bazë të StandarteveNdërkombëtare të Veprimit ndaj Minave(IMAS).Identifikimi, vëzhgimi, dhe markimi i zonavetë kontaminuara me mina/municione tëpaplasura nëpërmjet kompanisë sëcminimit.Përcaktimi i aktiviteteve të veprimit ndajminave në përputhje me planet dheprioritetet e aprovuara nga AutoritetQeveritare Lokale dhe Qendrore.Mbledhja, mbajtja dhe shpërndarja e tëdhënave mbi minat/mbetjet eksplozive tëpaplasura.Investigimi i të gjithë aksidenteve të lidhurme minat dhe ndjekja e aktiviteteveperkatese qe vijojne.Shërben si ndërlidhje midis strukturavekombëtare dhe ndërkombëtare duke

ndërmarrë veprimin ndaj minave nëShqipëri.Monitorimi i vazhdueshëm i aktiviteteve tëVeprimit ndaj Minave per te siguruar njënivel të lartë cilësie.

Partnerët e zbatimit të Programit Shqiptar tëVeprimit ndaj Minave janë:

Çminimi: ITF, DanChurchAid (DCA) mekapacitetin kombëtar të cminimit.Edukimi për Rrezikun nga Minat: Ministriae Arsimit dhe Shkencës, Shoqata eViktimave të Minave dhe të Armëve (OJQlokale), Kryqi i Kuq Shqiptar, UNICEF, ICRCdhe ITF.Asistenca ndaj të aksidentuarve: Ministria eShëndetesise, Ministria e Punës, ÇështjeveSociale dhe Shanseve të Barabarta, Shoqatae Viktimave të Minave dhe Armëve, Spitali iKukësit, Qendra Kombëtare e Orto-Protezimitnë Tiranë, Handicap International, KomitetiNdërkombëtar i Kryqit të Kuq, Fondi Specialpër Personat me Aftësi të Kufizuara,Fondacioni Shqiptar për të Drejtat ePersonave me Aftësi të Kufizuara, ITF,Instituti i Rehabilitimit në Slloveni dhe PNUD.

4.3 Monitorimi dhe kontrolli i cilësisë

Zyra Ekzekutive e Veprimit ndaj Minave ështëpërgjegjëse për monitorimin e operacioneve tëveprimit ndaj minave dhe realizimin e tyre nëpërputhje me Standartet ndërkombëtare tëVeprimit ndaj Minave. Realizimi i këtyreobjektivave arrihet nëpërmjet aktiviteteve tëposhtë përmendura:

Siguron që puna e aktorëve të veprimit ndajminave të jetë në përputhje me politikatdhe rregullat e vendosura nga ZyraEkzekutive e Veprimit ndaj Minave dhe tëaprovuara nga Komiteti Shqiptar i Veprimitndaj Minave.Kryen akreditimin dhe vlerësimin eorganizatave të veprimit ndaj minave përtë siguruar banorët dhe sipërmarrësit që


aktivitetet janë realizuar plotësisht.Përgatit raporte trimestrale dhe vjetore mbiprogresin e arritjeve të veprimit ndajminave për donatorët, Komitetin Shqiptartë Veprimit ndaj Minave dhe sipërmarrëstë tjerë të rëndësishëm.Kryen rishikime periodike të PlanitKombëtar të Veprimit ndaj Minave dherekomandon ndryshime kur janë tënevojshme, për aprovimin final nga AMAC.

Komiteti Shqiptar i Veprimit ndaj Minave(AMAC) rishikon rregullisht të gjithë progresine Programit Kombëtar të Veprimit ndaj Minavedhe bën ndryshime strategjike sipas nevojes.

4.4 Mobilizimi i Resurseve

Gjashtë janë mekanizmat kryesorë të përdorurnga Shqipëria për mobilizimin e resurseve peraktivitetet e Veprimit ndaj Minave. Ne parim,AMAC është përgjegjës për mobilizimin eresurseve edhe pse AMAE ndërmerr pjesën mëtë madhe të aktiviteteve rutine për këtë qëllim:

Në bashkëpunim me partneret më tërëndësishëm si UNDP, ITF, UNICEF, ICRC,duke përfshirë dhe donatorët kryesore,Shqipëria merr pjesë në Portofolin eProjekteve të Veprimit ndaj Minave ihartuar dhe i publikuar nga UNMAS, PNUDdhe UNICEF. Ky botim vjetor shërben sinjë instrument i fuqishëm mobilizimi.Rregullisht, autoritetet shqiptare tëVeprimit ndaj Minave dhe partnerët e tyre,organizojnë udhëtime në zonat e minuarapër donatorët dhe të tjerë të interesuar.Këto udhëtime sigurojnë nje kontroll teaktiviteteve dhe i krijojne mundësinëdonatorëve të shikojne konkretisht sesindihma e tyre ka ndikuar në përmirësimine kushteve të jetesës së banorëve tëkomuniteteve të prekura.Vizita të rregullta për mobilizimin eresurseve në Ambasadat lokale për tëinformuar mbi progresin e arritjeve tëProgramit Shqiptar të Veprimit ndaj Minave

5. PLANI I ZBATIMIT:2009 - 2010

5.1 Koordinimi dhe Monitorimi

Projekti i PNUD i Ndërtimit të Kapaciteteve kapërmirësuar strukturën dhe kapacitetin e AMAE-së, duke mundësuar në të njëjtën kohëmonitorimin dhe koordinimin e të gjithëaktiviteteve të Veprimit ndaj Minave në vend nëpërputhje me standartet ndërkombëtare si dheduke përmbushur detyrimet që rrjedhin ngaTraktati i Minave kundër Personit.Struktura aktuale e AMAE-së është e përbërëtërësisht nga punonjes vendas dhe reduktuar derinë 12 për periudhën 2009-2010.Rregulloret per Veprimin ndaj Minave janë nëprocess rishikimi duke përfshirë dhe StandartetKombëtare të Veprimit ndaj Minave dheProcedurat Standarte të Veprimit.PNUD ka zvogëluar në mënyrë progresivembështetjen teknike dhe me konsulence kundrejtAMAE-së në përputhje me nevojat e

si dhe për të kërkuar mbështetje nevazhdim.Darka e Njëmijë Gostive (N1KD) është njëaktivitetet humanitar mbarë-botëror përndërgjegjësimin e Veprimit ndaj Minave.Shqipëria ka organizuar 4 aktivitete të tilladeri sot. Nga këto aktivitete janëgrumbulluar më tepër se $20,000 çdo vitnga sektori privat shqiptar, të cilat janepërdorur për të asistuar të aksidentuaritnga minat/municionet e paplasura.Broshura e Veprimit Shqiptar ndaj Minave,e cila jep një panoramë të programit tëveprimit ndaj minave, duke nënvizuararritjet dhe qëllimet, freskohet rregullishtdhe i shpërndahet donatorëve si dhe mbarëkomunitetit të veprimit ndaj minave.Delegacione të Qeverisë Shqiptaregjithashtu marrin pjesë rregullisht nëtakimet dhe eventet ndërkombëtare tëveprimit ndaj minave duke ndihmuar negjetjen e fondeve përmes donatorëvendërkombëtarë.


identifikuara, duke e mbajtur në një nivel tëreduktuar deri në 2010 (nëpërmjet Zyrës sePNUD ne Shqiperi dhe skuadrës së Veprimit ndajMinave dhe Armeve te Lehta te UNDP NewYork).Nje proces tranzicioni po hartohet për të kaluarstrukturën aktuale nga UNDP brenda strukturesse qeverise.Mobilizimi i resurseve është akoma një pikë ehapur për të rritur në mënyrë progresivekontributin e Qeverisë dhe per te siguruarburime shtese resurset komplementare tësigurisë nga donatorët ndërkombëtarë.Kontributi i Qeverisë do të jetë në formën eshërbimeve mbështetëse, zonave të kampingut,dhënies së godinave për përdorim etj.Finalizimi i Planit Shqiptar të Përfundimit nëvitin 2010 do të shoqërohet me përfundimin eProgramit të Veprimit ndaj Minave dhe të gjithaorganizmat mbështetëse të operacioneve tëçminimit në parim do të mbyllen. Megjithatëketo kapacitete janë të pajisura mirë dhe mundtë integrohen në strukturat ekzistuese tëmbrojtjes civile ose te EODs ne Forcat eAmratosura Shqiptare, duke u përdorur më tejnë mbështetje të programit për shkatërrimin embetjeve eksplozive të luftës si dhe dukembuluar edhe nevojat e edukimit për rrezikunnga minat (MRE) si edhe ato të asistencës ndajtë aksidentuarve.

5.2 Operacionet e Çminimit

Plani i Perfundimit për Shqipërinë synon tëreduktojë rrezikun për jetën e qytetarëve nënivel komuniteti në verilindje të Shqipërisë dhetë sigurojë një veprim efektiv ndaj minave nëmbështetje të zhvillimit kombëtar. Ky objektivdo të arrihet deri në fund të vitit 2009.

5.1.1 – Aktivitetet aktuale të çminimitNga 2004-2008, DCA ka kryer vëzhgimet mbiimpaktin, vëzhgime teknike si edhe zhvillonoperacionet e çminimit bazuar mbi këtovëzhgime. Reduktimi i zonës që do të cminohetarrihet pikërisht me anë të këtyre vëzhgimeve.

Sistemi Kombetar i Menaxhimit te te dhenavepër Veprimin ndaj Minave (IMSMA), eshtekrijuar në zyrën rajonale të AMAE-së në Kukësdhe rifreskohet rregullisht. Raportet emonitorimit kryen rregullisht çdo muaj dhe sipasnevojave. DCA informon rregullisht mbirezultatet në çminim dhe i gjithë informacionihidhet në database.Plani i punës për pastrimin e zonave të mbeturatë dyshuara si të rrezikshme, është rishikuarduke planifikuar per pastrim njëherë zonat errezikshme të një zonë te caktuar gjeografike,para se të kryhet zhvendosja në zonën tjetër.Veprimi në këtë mënyrë është më efektiv per terealizuar pastrimin e të gjitha zonave tedyshuara si të rrezikshme në të tre rrethet eprekura nga minat.Tetë skuadra çminimi janë trajnuar me fondenga Komuniteti Europian dhe SHBA të zbatuarnga PNUD dhe ITF me synim ngritjen e njëKapaciteti Lokal të Çminimit (NCC) i cili do temerret me eleminimin e plotë të rrezikut gjatëvitit të fundit të operacioneve. Është trajnuargjithashtu dhe personeli Administrativ dheLogjistik.

5.2.2 – Çminimet për periudhën 2009-2009Gjatë vitit 2009, DCA do të vazhdojë punën nëvend me një numër të reduktuar të ekspertëvendërkombëtare për kontrollin dhe monitorimine shtatë skuadrave lokale të çminimit dhe njëskuadër vëzhgimi teknik të ngritura më parë.

Deri ne Dhjetor 2008, rreth 0,86 km² janeakoma te kontaminuara ne Shqipëri qe zeneafersisht 25 zona te rrezikshme.(Shiko ne Tabelen 1 me poshte).

Kapaciteti Lokal i Çminimit do të jetë në këtëmënyrë i aftë të punojë me minimumin embështetjes ndërkombëtare dhe me një kostomë të ulët ne krahasim me atë të vitit të kaluar(për më tepër hollësi shiko tabelen me fondet enevojitura në Seksionin 7.1).Monitoruesit e sigurimit të cilësisë të AMAE-së do të kontrollojnë të gjitha aktivitetet e


Komuna

Kukës

Has

Tropoje

Tropoje

Kukës

Kukës

Kukës

Kukës

Kukës

Kukës

Terthore

Tropoje

Tropoje

Tropoje

Tropoje

Tropoje

Tropoje

Kukës

Tropoje

Tropoje

Has

Tropoje

Has

Bytyç

Bytyç

Planifikuar

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

2009

No.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Tipi

Mina

Mina

UXO

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

Mina

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

UXO

Mina

Mina

Total

IMSMA ID

MA-61-2

MA 64-1

MA-30-4/1

MA-42-4

MA-59-1

MA-59-2

MA-59-3

MA-59-4

MA-59-5

MA-59-6

MA-61-1

MA-62-2

MA-39-1

MA-31-7/1

MA-32-2

MA-32-3

SR-1655

MA-60-2

MA-63-1

MA 63-2

MA 65-1

MA 66-1

MA 67-1

MA 68-1

MA 68-2

Lloji i detyres

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

TS/CL

IS

TS/CL

CL

CL

CL

CL

CL

CL

TS/CL

CL

TS/CL

CL

TS/CL

TS/CL

Table 1. - Lista e zonave të rrezikshme të mbetura për tu pastruar brenda vitit 2009

vëzhgimit dhe të çminimit. Informacioni do tëmblidhet sistematikisht dhe do të regjistrohetduke përdorur Sistemin Gjeografik të Informimit(GIS) dhe Sistemin e Menaxhimit tëInformacionit për Veprimin ndaj Minave(IMSMA) te mbështetur nga GICHD.Fondet per operacionet e cminimit ne 2008 dhefillimin e 2009 jane siguruar nga kontributet eQeverive te Gjermanise, Kanadase dhe

Departamentit Amerikan te Shtetit nepermjetITF Slloveni.

Duke marrë parasysh rëndësinë e pastrimit të tëgjitha zonave të minuara në vend, Qeveria Shqiptareështë e sigurt që mbështetja ndërkombëtare do tëjetë e pranishme edhe në fazën e fundit të programitme qëllim që gjithçka të kryhet në përputhje medetyrimet e Traktatit të Minave kundër Personit.

Permasat e zones (m2)

37,500

15,000

16,000

15,000

1,000

25,000

28,000

4,000

60,000

50,000

40,000

13,600

30,000

30,000

120,000

150,000

60,000

10,000

37,500

30,000

30,000

30,000

20,000

3,000

3,000

858,600


5.3 Asistenca ndaj të aksidentuarve

Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Punës,Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta,Fondacioni Shqiptar i të Drejtave të Personaveme Aftësi të Kufizuara dhe organizata të tjerate sherbimeve sociale si dhe OJQ luajnë rolprimar në asistencën ndaj të të aksidentuarvedhe në çështjet e personave me aftësi tëkufizuara. Departamenti i Shtetit Amerikannëpërmjet ITF, Kryqi i Kuq Ndërkombëtar, EU,DfID, France, Austria kanë qenë donatorëtndërkombëtare dhe përkrahësit më tërëndësishëm të asistencës së të aksidentuarvenë Shqipëri. Krahas këtyre donatorëve, tërëndësishme kanë qenë dhe kontributetet esektorit privat shqiptar në asistimin e tëaksidentuarve nga minat/municionet epaplasura. Njihen 238 të aksidentuar nga minatdhe nga mbetjet e paplasura në Shqipëri, porqë nga Janari 2005 janë regjistruar vetëm dyaksidente.Aktivitetet më të rëndësishme ne mbeshtetjetë të aksidentuarve janë si më poshtë:

5.3.1 – Shërbimet e protezave, trajnimetdhe ndërtimi i kapaciteteve teInstitucioneve Shëndetësore

Kryqi i kuq Ndërkombëtar ofron pajisje dhetrajnime për Qendrën Kombëtare të Orto-Protezimit (NOPC) në Tiranë. Të aksidentuaritasistohen me proteza falas pranë QendrësKombëtare të Orto-Protezimit. Për këtë arsye,Qeveria Shqiptare është duke mbështetur NOPCme stafin e nevojshëm dhe shpenzimetoperacionale. Rastet e vështira në krahë e nëgjymtyrët e sipërme dërgohen në Slloveni mefonde nga ITF. Qeveria Shqiptare ka përcaktuartashmë planin për ndërtimin e Qendrës së reKombëtare të Orto-Protezimit dhe do tëkontribuojë me një vlerë prej $ 250 000 përndërtimin e saj si dhe do të vendosë nëdispozicion të qendrës personel të ri perorganikën e re.

Gjithashtu ICRC ka sponsorizuar trajnimin e dyteknikëve të Nivelit të II në Bangalore, Indi tëcilët u kthyen në Qendrën Kombëtare të Orto-Protezimit në vitin 2007, duke kontribuar nerritjen e kapaciteteve te qendres.

Për periudhën 2006/2010 përmes fondit kater-

vjeçar të Departamentit të Shtetit AmerikanHandicap International në bashkëpunin meMinistrinë e Shëndetësisë po mbështetenautoritetet e shëndetit publik shqiptar nëzhvillimin e sistemit të rehabilitimit mjeksor dhefizik në nivel kombëtar duke cuar në plotësimine nevojave të të aksidentuarve nga minattokësore në rajonin e Kukësit.

Një Rrjet Rehabilitimi, me Bazë Komuniteti(CBR) i përbërë nga 30 infermiere, me fondenga PNUD, DifD, Qeveria Franceze dhe ITF/DoS,është krijuar për të përmirësur cilësinë eshërbimeve mjeksore dhe sociale në zonat eprekura nga minat/municionet e paplasura.Mbështetja e vazhdueshme në formë trajnimidhe pajisjesh është e nevojshme për ta bërërrjetin sa më të sukseshëm.

5.3.2 – Reintegrimi social-ekonomik

Shoqata e Viktimave të Minave dhe Armëve(VMA) ka operuar me një fond qarkullues dukemundësuar reintegrimin social-ekonomik të tëaksidentuarve nga minat/municionet e paplasurame krijimin e ekonomive me bazë shtëpie,blegtori dhe bletari. 84 të aksidentuar ngaminat/municionet e paplasura jane mbështeturnë krijimin e ekonomive me bazë shtëpie, si edheështë krijuar një fond qarkullues në mbështetjetë këtyre individëve në të ardhmen nëpërmjetdhënies së kredive me interes zero. Projektitrevjeçar është zbatuar me sukses.

Gjithashtu, Komisioni Europian përmes PNUDka mbështetur 30 të aksidentuar nga minat/municionet e paplasura në kryerjen e trajnimeveprofesionale gjatë periudhës 2006-7. 90 teaksidentuar te tjerë apo familjare të tyre janëplanifikuar të mbështeten me trajnimeprofesionale në 2008-9 me fonde të dhëna ngaSIDA nëpërmjet UNDP/BCPR dhe ngaDepartamenti i Shtetit Amerikan nëpërmjet ITF.

Në terma afatgjatë të aksidentuarit - të njohursi persona me aftësi të kufizuara - do tëvazhdojnë të mbështeten përmes programevetë ofruara nga Ministria e Shëndetësisë,Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dheShanseve të Barabarta si edhe organizatat endryshme në përputhje me StrategjinëKombëtare për Personat me Aftësi të Kufizuara.


5.4 Monitorimi dhe Edukimi i Popullsisëmbi rrezikun nga Minat

Shoqata Lokale e Viktimave të Minave dheArmëve (VMA) dhe Kryqi i Kuq Shqiptar (KKSH)do të vazhdojnë edukimin e popullsisë mbirrezikun nga minat në 19 fshatrat e prekur ngaminat/municionet e paplasura për të dekujaruaraktivitetet kërcënuese të jetës, veçanërishtmidis grave dhe fëmijëve. Komunitetet, shkollatdhe organizatat do të përfshihen si perfitues tëprogramit te ndergjegjesimit mbi minat. Njoftimetë rëndësishme do të shpërndahen nepermjet19 komiteteve anti-mine me bazë komuniteti.Aktivitete interaktive si koncertet, konkurset,lojrat dhe ekspozitat do të informojnë qytetarëtmbi rrezikun e minave/municioneve të paplasura.Lidhje e ngushtë do të mbahet ndërmjetpartnerve zbatues dhe AMAE për tëmaksimizuar efektin e aktiviteteve te edukimitpër rrezikun nga minat. AMAE gjithashtu do tëmonitorojë, koordinojë dhe do të percaktojëprioritetet per zhvillimin e ketyre aktiviteteve.

Në tetor 2007 Instituti i Kurrikulave dheStandarteve filloi zbatimin e projektit pilot tëkurrikulës së “Ndërgjegjësimit Edukativ mbiMinat dhe Armët” në shkollat e Prefekturës sëKukësit me planin per tu adoptuar dhe ne zonate tjera ku egziston rreziku nga municionet epaplasura. UNICEF dhe AMAE do të punojne sebashku me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencëspër te siguruar përmbushjen e këtij objektivi.

Kryqi i Kuq Shqiptar do të vazhdoje aktivitetetper mbledhjen e te dhenave mbi të aksidentuaritnga municionet e paplasura gjatë viteve 2009-2010.

6 VLERËSIMI I RISQEVE

AMAC dhe AMAE nëpërmjet zbatimit tëProgramit Shqiptar të Veprimit ndaj Minaveduhet të arrijë permbushjen e detyrimit tepërcaktuar nga Neni 5 i Traktatit të Otavës në2010, nëse do të ketë fonde të mjaftueshme

për të mbajtur kapacitetet aktuale të çminimitnë dispozicion. Megjithatë duhet te merren nekonsiderate risqet që mund të pengojnëpërfundimin e suksesshëm të aktiviteteve siçjanë përshkruar në këtë plan. Risqe të mundshmenë këtë drejtim janë si vijon:

6.1 Pamjaftueshmëria e fondeve

Për përmbushjen e objektivave strategjike ështëvlerësuar si afat kohor i mjaftueshëm njëperiudhë 1 vjeçare. Kjo varet nga sasia e fondevetë nevojshme në dispozicion vitin e ardhshëmsipas planit. Një reduktim i fondeve në 2009 dotë shtynte afatin e caktuar përtej gushtit të vitit2010. (Shiko nevojat per fonde vjetore tëprojektit në fund të këtij dokumenti).

6.2 Ritmet e çminimit më të ulëta se ato tëplanifikuara

Zonat e mbetura për t’u çminuar gjate vitit 2009,ndodhen në terrene të vështira malore, prandajkanë nevojë për masa te veçanta logjistike;gjithashtu kushtet e motit në këto zona nuk janëtë favorshme në një pjesë të konsiderueshme tëvitit për të kryer këto operacione. Këtyreproblemeve u shtohet dhe vështirësia e rrugëvekomunikuese me këto zona.

Duhet marrë në konsideratë dhe fakti që zonatë reja mund të raportohen si të kontaminuara,duke marrë parasysh aktivitetet e çminimit nete shkuarën nga vetë fshataret.

Nga ana tjetër, dy faktorë të tjerë mund talehtësojnë këtë situatë:

- Deklarimi i tokave si të pastra nëpërmjetmetodës së reduktimit të rrezikut e përdorur deritani në vend ka qenë shumë frytdhënëse dukepërshpejtuar ritmet e pastrimit të zonave tëminuara; kjo metode pritet të përmirësohet gjatëoperacioneve në vitin në vijim duke kontribuarnë pastrimin e zonave të minuara në nivelin eplanifikuar;


Komponentët

Koordinimi dheMonitorimi

Çminimi/ Vëzhgimidhe Markimi

Edukimi përRrezikun ngaMinat

Asistenca ndajtë Aksidentuarve

StrukturaZbatuese

AMACAMAEPNUDITF

AMACITFAMAE

AMACUNICEFITF

AMACPNUDITFICRC

Fondet

Donatorendërkombëtare dheQeveria Shqiptare



DonatorendërkombëtareQeveria Shqiptaredhe donatorët privatëShqiptarë

Struktura Kontraktuese

PNUD Modalitet i ekzekutimittë drejtpërdrejtë (DEX), ITF

Kompania e Çminimit (DCA)

VMA, ARC, Instituti iKurrikulave dhe Standarteve

VMA, Spitali rajonalKukës,HandicapInternational,NOPC, Instituti irehabilitimit nëSlloveni,ICRC,Ministria ePunës Çështjeve Sociale dheShanseve të Barabarta, ADRF,Instituti i Shërbimit ParësorKukës, Ministria eShëndetësisë

Faza përfundimtareObjektivat(2009-2010)

Struktura kombëtare nëvend koordinon dhemonitoron të gjithaaktiviteteve të veprimitndaj minave.

Pastrimi i 0.86 milionm² i zonave të mbeturaSHA në 2009.

Adaptimi në shkolla ikurrikulave të informimitmbi minat dhe mbetjeteksplozive të luftës.

Asistencë për Qeverinëdhe strukturat sociale.

7 PLANI I VEPRIMIT: MATRICA

- gjithashtu sipas nivelit te rrezikshmërisë qëmund të verifikohet gjatë operacioneve tëvëzhgimit, disa nga detyrat e pastrimit të zonavete betejës mund të eleminohen nga plani dhe tëkalojnë si detyra EOD.

Ne rast te vërtetimit të një prej supozimeve tëmësipërme ose të ndonjë ngjarje të paparashikuar,kjo do të ketë ndikoje në mundësinë e Shqipërisëpër të plotësuar detyrimin e saj sipas nenit 5 tëtraktatit.


7.1 - Plani i Veprimit: Fondet e Nevojitura

KomponentetPlanifikimi & Koordinimi

Fonde te mobilizuaraTe nevojitura

Edukimi per Rrezikun e MinaveFonde te mobilizuara

Te nevojituraÇminimi

Fonde te mobilizuaraTe nevojitura

Asistenca per te aksidentuaritFonde te mobilizuara

Te nevojituraTOTAL

Totali i fondeve te nevojitura

2009$518,400$518,400

$0$200,000

$25,000$175,000

$1,834,713$400,000

$1,434,713$389,272$100,000$289,272

$2,942,385$1,898,985

Total$918,,400$777,600$140,800$285,000

$40,000$245,000

$1,968,637$400,000

$1,568,637$599,272$200,000$399,272

$3,771,309$2,353,709

2010$400,000$259,200$140,800

$85,000$15,000$70,000

$133,924$0

$133,924$210,000$100,000$110,000$828,924$454,724


1 E njëjta gjë do të ndodhë edhe për investitorët privatë.

ANEKSI 1 –Zhvillimi dhe ulja e varfërisë

Pjesa dërrmuese e strategjive kombëtare tëzhvillimit, përfshirë edhe atë shqiptare, tanifokusohen në uljen e varfërisë përmes (i)përpjekjeve per te promovuar rritjen ekonomikenë përgjithësi dhe (ii) duke adresuar nevojat epersonave të varfër të cilët nuk kanë mundësitë përfitojnë nga rritja ekonomike.

Efekti i ndotjes nga minat nërritjen ekonomikeNdotjet nga eksplozivet mund të ndrydhinzhvillimin edhe atëherë, kur kjo ndotje nukpërbën rrezik për jetën. Prezenca e dyshuar ekontaminimit ndikon tek vendimmarresit nëhartimin e projekteve te zhvillimit, te ciletzakonisht duan te shmangin1 :

kostot ekstra të projektit për te zgjidhurproblemin e ndotjes;

marrja përsipër e rrezikut te mundshem përsigurinë e personelit; dhendonjë detyrim ligjor i mundshëm i lidhur memjete eksplozive te mbetura pas pastrimit.

Në termat e kosto-fitim, dy pikat e para i rrisinkostot, ndërsa e treta ul përfitimin e pritur neto.Në secilin rast, këto ulin vlerat kosto-fitim, prapërfitimet ekonomike të pritura nga projekti.Veç kësaj, nëse planifikuesit e projekteve tezhvillimit nuk janë të informuar që egzistojnemundesite teknike per zgjidhjen e problemit tendotjeve me mbetje eksplozive të nivelit të larte,ata mund ta paraqesin projektin si teknikisht tëparealizueshëm si rrjedhojë e pranisë së ketijrreziku. Ne pergjithesi, keto çeshtje mund teshkaktojne devijimin e investimeve te zhvillimitnga komunitetet e zonave të dyshuara si tëprekura nga ndotja me mina dhe municione.


ANEKSI 2:Dimensioni i Traktatit

Konventa e ndalimit të Minave kundër Personit unegociua per te arritur disa objektiva. Natyrisht,çështjet humanitare – kryesisht për civilët epafajshëm – janë primare. Veç kësaj gjithsesiKonventa promovon programin e përgjithshëm tëçarmatimit dhe për më tepër edhe përpjekjet e bëranga disa vende në ndërtimin e një sistemindërkombëtar në të cilin normat e ligjeve kufizojnëndjekjen e pakontrolluar të interesave kombëtare.Për këtë qëllim hartuesit e Konventës kërkojnë njëndjekje strikte të këtyre detyrimeve edhe atëherëkur këto veprime nuk i shërbejnë ndonjë synimihumanitar imediat apo për zhvillim.Neni 5 i Konventës i detyron shtetet e prekura ngaminat të:2

Bëjnë çdo përpjekje për identifikimin e të gjithazonave nën juridiksionin ose nën kontrollin etyrej ku prezenca e minave kundër personitdihet ose dyshohet.

Sigurojnë sa më shpejt të jetë e mundur që tëgjitha minat kundër personit ne fushat eminuara të pranishme në juridiksionin ose nënkontollin e tyre janë të markuara, të

monitoruara dhe të rrethuara për të mbrojturjeten e individeve. (paragrafi 2)

Shkatërrojë ose të sigurojë shkatërrimin eminave kundër personit në zonat e minuaranën kontrollin e tyre, sa më shpejt të jetë emundur por jo më vonë se dhjetë vjet pashyrjes në fuqi të Konventës për atë shtetanëtar3. (paragrafi 1)

Konventa nuk i kërkon Shtetit Anëtar të çertifikojëqë është i lirë nga minat, por vetëm që ka bërë“çdo përpjekje” për të identifikuar, shënuar dhepastruar të gjitha zonat e minuara.

Konventa gjithashtu kerkon nga shtetet anëtareqë kanë mundësi, të ofrojnë ndihmën e tyre teknikedhe financiare për Shtetet anëtare të prekura ngaminat, duke i asistuar në përmbushjen e detyrimevetë tyre. Duke qenë se këto detyrime shtrihen metej se çminimi për promovimin e synimevehumanitare, të ndërtimit dhe të zhvillimit, Shqipëriaka të drejtën të kërkojë asistencë të mëtejshmedhe Shtetet Anëtare të fuqishme kane detyre qëtë konsiderojnë këtë kërkesë.

2 Këto janë rirenditur për të reflektuar sekuencën logjike operacionale.3 Për Shqipërinë afati është 1 Gusht 2010.


ANEKSI 3 – LISTA E AKRONIMËVE

AAF Forcat e Armatosura ShqiptareAMAE Qendra Shqiptare e Veprimit ndaj MinaveAMAC Komiteti Shqiptar i Veprimit ndaj MinaveAPM Mina kundër - personitARC Kryqi i Kuq ShqiptarAT Mina anti tankBAC Pastrimi i Zonave të BetejësBCPR Zyra për Parandalimin dhe Restaurimin e KrizaveCBR Rrjeti me bazë KomunitetiCCWC Konventa mbi disa Armë KonvencionaleCl ÇminimiDCA Ndihma e Kishave DanezeDFID Departmenti i Zhvillimit NdërkombëtarDO Organizata ÇminueseFYR Republika e ish JugosllavisëGICHD Qendra Ndërkombëtare e Gjenevës për Çminime HumanitareICRC Komiteti i Kryqit të Kuq NdërkombëtarIMAS Standartet Ndërkombëtare të Veprimit ndaj MinaveIMSMA Sistemi i Menaxhimit të Informacionit për Veprimin ndaj MinaveIS Vëzhgimet e ImpaktitITF Fondi Ndërkombëtar i BesimitKRDI Inisiativa Rajonale për Zhvillim KukësMA Veprimi ndaj MinaveMAC Qendra e Veprimit ndaj MinaveMDDT Skuadra e Qenve Mina KërkuesMRE Edukimi i Popullsisë mbi Rrezikut mbi MinatNATO Organizata e Traktatit të Atlantikut të VeriutNDC Qendra Kombëtare e DemilitarizimitN1KD Darka e 1000 GostiveNMAP Plani Kombëtar i Veprimit ndaj MinaveNPOC Qendra Kombëtare e Orto- ProtezimitQA Sigurimi i CilësisëQC Kontrolli i CilësisëQM Menaxhimi i CilësisëSEEMACC Komiteti i Qendrave të Veprimit ndaj Minave të Europës jug- lindoreSOP Procedurat Standarte të VeprimitTS Vëzhgimet TeknikeTSS Standartet Teknike të SigurisëPNUD Programi i Kombeve të Bashkuara për ZhvillimUNMAS Shërbimi i Kombeve të Bashkuara për Veprimin ndaj MinaveUXO Municione të paplasuraVMA Shoqata e Viktimave të Minave dhe Armëve-Kukës

plani kombËtar i veprimit ndaj minave 2009-2010 · dhjetor 2009 zbatimi i kurrikulës së edukimit...

Documents