plan upravljanja otpadom za opstinu bar za period od 2010...

S K U P Š T I N A O P Š T I N E B A R

PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM ZA OPŠTINU BAR ZA PERIOD OD 2010 - 2013. GODINE

Bar, Januar 2010. godine

Plan upravljanja otpadom za opštinu Bar od 2010 - 2013. godine

1

S A D R Ž A J

I Uvod 3 1.1 Ciljevi Plana upravljanja otpadom za prostor opštine Bar 4 1.2 Zakonodavni okvir 5 1.2.1 Nacionalni propisi 5 1.2.2 Opštinski propisi 6 1.2.3 Zakonodavstvo Evropske Unije 6 1.3 Principi upravljanja otpadom 8 1.4 Značenje izraza 8 II Postojeće stanje upravljanja otpadom u opštini Bar 11 2.1 Opšti podaci o opštini Bar 12 2.2 Klimatske karakteristike 12 2.3 Vrste, količine i mjesto nastanka otpada 14 2.3.1 Komunalni otpad 15 2.3.2 Industrijski otpad 16 2.3.3 Opasni otpad 17 2.3.4 Medicinski otpad 17 2.3.5 Veterinarski otpad 17 2.3.6 Grañevinski otpad 17 2.3.7 Biorazgradivi (organski) otpad 17 2.3.8 Posebne vrste (tokovi) otpada 17 2.4 Procjena budućih količina otpada za opštinu Bar 18 2.5 Lokacije postojećih postrojenja i objekata za obradu

i odlaganje otpada 19 2.6 Vrste otpada i način njihovog selektivnog skupljanja 20 2.6.1 Upravljanje komunalnim otpadom 20 2.6.1.1 Institucionalna organizacija 23 2.6.2 Upravljanje medicinskim otpadom 24 2.6.3 Upravljanje veterinarskim otpadom 25 2.6.4 Upravljanje grañevinskim otpadom 26 2.6.5 Upravljanje biorazgradivim (organskim) otpadom 26 2.6.6 Upravljanje otpadnim uljima 27 2.6.7 Upravljanje otpadnim akumulatorima i baterijama 28 2.6.8 Upravljanje otpadom od elektronskih i električnih proizvoda 29 2.6.9 Upravljanje otpadnim gumama 29 2.6.10 Upravljanje ambalažnim otpadom 30 2.6.11 Upravljanje otpadnim vozilima 31 2.6.12 Upravljanje komunalnim muljem izdvojenom iz otpadnih voda 31 2.6.13 Upravljanje azbestnim otpadom 32 2.6.14 Upravljanje otpadom koji sadrži PCB i PCT 32 2.7 Djelatnosti koje se odvijaju u okviru reciklažnih dvorišta i

transfer stanica u cilju privremenog skladištenja otpada 33 2.7.1 Reciklažna dvorišta i djelatnosti u okviru reciklažnih dvorišta 33


2

2.7.2 Razdvajanje i reciklaža 35 2.7.3 Zelena ostrva 35 2.7.4 Pretovarne (transfer) stanice za lokalno stanovništvo 37 2.7.5 Kompostiranje 38 III Prevencija nastajanja i smanjenje otpada 39 3.1 Program sakupljanja otpada iz domaćinstava i proizvoñača

otpada koji ne podliježu obavezi donošenja plan 39 3.2 Program sakupljanja opasnog otpada iz domaćinstava i

proizvoñača otpada koji ne podliježu obavezi donošenja plana 41 3.3 Savremena sanitarna deponija sa reciklažom u Baru 41 3.3.1 Predlog upravljanja otpadom na deponiji 41 3.3.2 Predlog sistema za izdvajanje i korišćenje biogasa sa deponije 42 3.3.3 Predlog sistema zahvatanja ocjednih voda nastalih na deponiji 43 3.3.4 Kontrola buke i mirisa u cilju osiguranja zaštite od njihovog

širenja sa lokacije 43 3.4 Mjere za spječavanje nastajanja ili smanjenja količine

otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu 44 IV Dinamika finansiranja i izvori finansijskih sredstava 45 4.1 Plan investicionih ulaganja u opremu 46 4.2 Investicioni troškovi deponije 46 4.3 Sanacija i procjena troškova sanacije smetlišta 47 V Razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom 49 VI Akcioni plan sa dinamikom realizacije 50 VII Literatura 51 VIII Stupanje na snagu 51


3

Na osnovu člana 17. stav 1 Zakona o upravljanju otpadom ( „Sl. list RCG“, broj 80/05) i člana 40 Statuta Opštine Bar („Sl.list RCG-opštinski propisi“ br.31/04, 22/05, 28/06 i 13/07) Skupština Opštine Bar, na sjednici održanoj________________2010. godine, donijela je

PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM ZA OPŠTINU BAR ZA PERIOD OD 2010 - 2013. GODINE

I. UVOD

Plan upravljanja otpadom za opštinu Bar za period od 2010 - 2013. godine (u daljem

tekstu: Plan) prestavlja osnovni dokument kojim se odreñuju srednjoročni ciljevi i obezbjeñuju uslovi za racionalno i održivo upravljanje otpadom na teritoriji opštine.

Zbog sve većih količina opasnog i neopasnog otpada kao i neodgovarajućeg odlaganja na teritoriji opštine, kao produkt porasta stanovništva, turizma, povećanog životnog standarda, otpad se smatra jednim od naznačajnijih ekoloških problema opštne. Kvalitet životne sredine zavisi od kvaliteta osnovnih činilaca životne sredine (vazduh, voda, zemljište), kao i faktora koji je zagañuju. Pored adekvatnog tretmana otpadnih voda, potrebno je definisati odgovarajući sistem upravljanja otpadom u cilju zaštite životne sredine.

Poštovanje principa upravljanja otpadom na svim nivoima znači uspostaviti, sprovoditi i nadzirati sveobuhvatni niz aktivnosti, mjera i odluka koje su usmjerene na sprečavanje nastanka otpada, smanjivanje količina otpada, organizirano sakupljanje i odstranjivanje otpada, prevoz otpada, preradu otpada.

Plan u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom, sadrži: � vrste, količine i mjesto nastanka otpada; � lokacije postojećih postrojenja i objekata za obradu i odlaganje otpada; � vrste otpada i način njihovog selektivnog sakupljanja; � djelatnosti koje se odvijaju u okviru reciklažnih dvorišta i transfer stanica u

cilju privremenog skladištenja otpada; � mjere za sprječavanje nastajanja otpada ili smanjenja količina otpada i

negativnih uticaja na životnu sredinu, obezbjeñivanje pravilnog upravljanja otpadom, uključujući i mjere za smanjenje količina biološki razgradivog otpada sadržanog u komunalnom otpadu koji se odlaže na deponijama, kao i ambalažnog otpada;

� program sakupljanja otpada iz domaćinstva i od proizvoñača koji ne podliježu obavezi donošenja plana;

� program sakupljanja opasnog otpada iz domaćinstava i od proizvoñača koji ne podliježu obavezi donošenja plana;

� način upravljanja otpadom sa dinamikom realizacije; � dinamiku finansiranja i izvore finansijskih sredstava; � razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom.


4

1.1. Ciljevi Plana upravljanja otpadom za prostor opštine Bar

Plan treba da obezbijedi sprovoñenje glavnih ciljeva Nacionalne politike upravljanja otpadom, Zakona o upravljanju otpadom, Strateškog master plana upravljanja otpadom na republičkom nivou i Plana upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008 – 2012 godine.

Osnovni ciljevi plana su da:

� minimizira negativan uticaj otpada na životnu sredinu, poboljša efikasnost korišćenja resursa u opštini kao i definsanje mjera i principa da se svedu na najmanju moguću mjeru negativni uticaji po životnu sredinu dosadašnjeg načina upravljanja otpadom.

� se obezbijedi upravljanje otpadom u skladu sa Zakonom i standardima EU

NASTAJANJE OTPADA ↓

SAKUPLJANJE I SELEKCIJA ↓

PRIVREMENO SKLADIŠTENJE ↓

TRANSFER I TRANSPORT ↓

PRERADA I

KORIŠĆENJE ODSTRANjIVANjE

� definiše smjernice za odstranjivanje čvrstog komunalnog otpada na sanitarnu deponiju ili preradu otpada radi stvaranje energije, uz poštovanje principa zaštite životne sredine u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom;

� direktno utiče na povećanje količine otpada koji se sakuplja, smanjenje količine

otpada koji se proizvodi, a samim tim i odlaže, uvoñenju primarne reciklaže (reciklažna dvorišta i zelena ostrva), strogu kontrolu procesa upravljanja otpadom, a sve u cilju zaštite zdravlja ljudi i životne sredine;

� da postavi temelje za maksimalno iskorišćenje otpada kroz povećanu reciklažu i

kompostiranje;

� se uradi kvalitetna sanacija zatvorenog odlagališta „Ćafe“, sanacija „crnih tačaka“ odnosno lokacija visoko opterećenih otpadom i rekultivacija prostora koji su pod uticajem raznih vrsta opasnog i neopasnog otpada;


5

1.2 Zakonodavni okvir

U pripremi plana poštovane su odredbe zakonskih i podzakonskih propisa kao i direktive EU koje se odnose na oblast upravljanja otpadom.

1.2.1 Nacionalni propisi Zakon o upravljanju otpadom - ovaj Zakon definiše načine i klasifikaciju

otpada, propisuje postupke upravljanja otpadom i stvaranje uslova za upravljanje otpadom, sadržaj i postupak donošenja planova upravljanja otpadom, odgovornost i obaveze upravljanja otpadom, principi upravljanja posebnim vrstama otpada (otpadna ulja, akumulatori, otpadne gume, otpadne vozila, medicinski i veterinarski otpad, kanalizacioni mulj), postrojenja za spaljivanje otpada kao i neka druga pitanja.

Opredeljenja ugrañena u Zakon o upravljanju otpadom su preduslov da se oblast upravljanja otpadom reguliše u skladu sa direktivama i standardima koji važe u zemljama članicama EU. Ostvarivanje ovog cilja zahtijeva izmjene u ponašanju svih subjekata i nosilaca odgovornosti za upravljanje otpadom.

Ostali nacionalni propisi koji imaju uticaja na pitanja upravljanja otpadom: - Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br. 80/05), - Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br.80/05), - Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagañivanja životne sredine (“Sl. list RCG”, broj 80/05), - Zakon o kvalitetu vazduha (“Sl. list RCG”, broj 48/07), - Zakon o vodama („Sl. list RCG“, br. 27/07), - Zakon o životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 48/08), - Zakon o zaštiti prirode („Sl. list CG“, br.51/08), - Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Sl. list CG“, br.45/06), - Zakon o komunalnim djelatnostima („Sl. list RCG“, br. 12/95), - Zakon o upravljanju otpadom((„SL. List RCG“, br. 80/05 i „SL. List CG“br 73/08), - Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji voda („Sl.list RCG“, br. 14/96; 19/96 i 15/97), - Uredba o visini naknada, načinu obračuna i plaćanja naknada zbog zagañivanja životne

sredine (“Službeni list RCG”, br. 26/97, 9/00 i 52/00 i “Službeni list CG”, broj 33/08), - Pravilnik o sadržini elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl.list CG“, br.

14/07), - Pravilnik o kriterijumima za izbor lokacije, načinu i postupku odlaganja otpadnih

materija („Sl. list RCG“, br. 56/00), - Pravilnik o sanitarno-tehničkim uslovima koje moraju da ispunjavaju deponije i mjesta

gdje se odlažu fekalije, kao i način uništavanja smeća i fekalija, („Sl. list RCG“, br. 20/83),

- Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrñenom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, br. 45/08),


6

1.2.2 Opštinski propisi

- Odluka o komunalnom ureñenju grada (2007) Ovom odlukom propisano je da se otpad sa javnih površina sakuplja na selektivan

način u posude za separatno odlaganje otpada i definisana su obaveze pravnih i fizičkih lica u pogledu iznošenja, odvoza i deponovanje otpada sa javnih površina i kućnog otpada.

1.2.3 Zakonodavstvo Evropske Unije

Direktive EU su pravne instrukcije za usklañivanje nacionalnih propisa, pa su samim tim i obavezujuće pravne norme EU u pogledu ciljeva koji se trebaju postići.

Direktive za upravljanje otpadom mogu se podijeliti su u četiri kategorije direktiva, u zavisnosti od toga što propisuju (tabela 1):

a. okvir upravljanja otpadom (okvirna direktiva o otpadu), b. posebne tokove otpada c. transfer otpada, (uredba o nadzoru i kontroli otpreme otpada unutar područja, na

području i s područja Evropske unije) i d. objekti za obradu i odstranjivanje otpada.

a. Novu okvirnu direktivu o otpadu 2008/08EC, usvijio je Evropski parlament u

decembru mjesecu 2008. godine. Direktiva definiše hijerarhiju postupanja s otpadom sledećim redosledom: prevencija→ ponovno korišćenje→ reciklaža→ energetsko iskorišćavanje→ odstranjivanje otpada na sanitarnoj deponiji. Ovako uspostavljenoj hijerarhiji odstranjivanje otpada na deponiji je zadnja opcija, pošto su sve prethodne u potpunosti iskorišćene. Direktivom su postavljeni ciljevi vezani za reciklažu otpada – do 2020. godine 50% od ukupno prikupljenog komunalnog otpada se mora reciklirati i 70% od ukupno prikupljenog grañevinskog otpada.

b.Direktive za posebne tokove otpada

− Direktiva 2004/12/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 11.februara 2004.godine kojom se dopunjuje Direktiva 94/62/EC o ambalaži i ambalažnom otpadu

− Direktiva 2000/53/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 18.septembra 2000.godine o istrošenim vozilima (ELV)

− Direktiva 2002/96/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 27.januara o otpadu od električne i elektronske opreme (WEEE)

− Direktiva 2006/66/EC o baterijama i akumulatorima i otpadnim baterijama i akumulatorima (kojim se ukida Direktiva 91/157/EEC)

− Direktiva 96/59/EC o odlaganju PCB i PCT (polihloriranih bifenila i polihloriranih terfenila)

− Direktiva 2004/35/EC Evropskog parlamenta i Savjeta od 21. aprila 2004. god. o odgovornosti za životnu sredinu u vezi s prevencijom i rehabilitacijom štete nastale u životnoj sredini

c. Direktiva 259/93/EEC za nadzor i kontolu otpremanja otpada

d. Direktive za obradu i odstranjivanje otpada − Direktiva 1999/31/EC o deponijama otpada, − Direktiva 2000/76/EC o spaljivanju otpada, − Direktiva 96/61/EC o integrisanom sprečavanju i kontroli zagañivanja životne sredine


7

Tabela 1. Direktive Evrpske Unije

Ostalo: • Strateški Master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou (2005)

U Strateškom Master plan upravljanja otpadom na republičkom nivou prikazana je mreža meñuopštinskih deponija za odlaganje čvrstog komunalnog otpada. U skladu sa tim konceptom predviñena je zajednička meñuopštinska sanitarna deponija za opštine Bar i Ulcinj.

• Plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008-2012. godine Republički plan upravljanja otpadom koji je donjela Vlada Crne Gore, 14.02.2008, predstavlja osnovni dokument kojim se odreñuju srednjoročni ciljevi i obezbjeñuju uslovi za racionalno i održivo upravljanje otpadom u Crnoj Gori, sadrži sledeće:

- ocjenu stanja upravljanja otpadom, ciljeve upravljanja otpadom dugoročne i kratkoročne mjere u upravljanju otpadom u planskom periodu sa dinamikom realizacije, okvirna finansijska srestva za izvršenje plana, način realizacije i subjekte odgovorne za realizaciju, razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom.

• Nacionalna politika upravljanja otpadom (2004) • Sektorska studija upravljanja otpadom (2005), koja je urañena za potrebe izrade

Prostornog plana Crne Gore za period do 2020. godine

ssppaall jj iivvaannjj ee 22000000//7766//EECC

DDeeppoonnii jj aa 11999999//3311//EECC

II PPPPCC 9966//6611//EECC

PPoosstt rr oojj eennjj aa zzaa oobbrr aadduu Nadzor i kontrola otpremanja otpada

259/93/EEC

propisi SSppiissaakk oottppaaddaa 22000000//553322//EECC

TT oo kk oo vv ii oo tt pp aa dd aa

AAmmbbaallaažžaa 9944//6622//EECC

iizzmm..22000044//1122//EECC,, 22000055//2200//EECC

PPCCBB 9966//5599//EECC

OOddggoovvoorr nnoosstt 22000044//3355//EECC II zzmmeennjj eennaa 22000066//2211//EECC

BBaatteerr ii jj ee AAkkuummuullaattoorr ii 22000066//6666//EECC

iizzmmeennjj eennaa 22000088//110033//EECC

WWEEEEEE 22000022//9966//EECC

iizzmmjj eennaa 22000088//3344//EECC

EELL VV 22000000//5533//EECC

iizzmmjj eennaa 22000055//6644//EECC 22000099//11//EECC


8

1.3. Principi upravljanja otpadom

Osnovni principi koji se moraju uzeti u obzir prilikom uspostavljanja i implementacije Plana su sledeći: Održivi razvoj

Efikasnije korišćenje resursa, smanjenje količine proizvedenog otpada, i kada je otpad već proizveden, postupanje sa njim na takav način da doprinese ciljevima održivog razvoja. Princip regionalnog upravljanja

Regionalno upravljanje otpadom obezbjeñuje se povezivanjem Opštine Bar sa susjednim opštinama u cilju ekonomičnijeg upravljanja otpadom. Princip blizine

Otpad treba odložiti ili preraditi što je moguće bliže tački njegovog nastajanja. Primjena ovog principa zavisi od lokalnih uslova i okolnosti, vrsta otpada, njegove zapremine, odstranjivanja, načina prerade, kao i mogućeg uticaja na životnu sredinu. Takoñe treba naglasiti da primjena ovog principa zavisi od ekonomske opravdanosti izbora lokacije. Princip predostrožnosti

Ukoliko postoji mogućnost ozbiljne i nepovratne štete, odsustvo pune naučne pouzdanosti ne može biti razlog za nepreduzimanje mjera za spriječavanje mogućih negativnih uticaja na životnu sredinu. Princip zagañivač plaća

Zagañivač mora da snosi pune troškove posledica svih svojih aktivnosti. Troškovi proizvodnje, prerade i odstranjivanja otpada se moraju biti uračunati u cijenu proizvoda i naplatama vezanim za upravljanje otpadom. Princip hijerarhije otpada

Upućuje na obavezu poštovanja redosleda prioriteta u upravljanju otpadom: • prevencija stvaranja otpada; • ponovna upotreba, odnosno ponovno korišćenje proizvoda za istu ili drugu namjenu; • reciklaža, odnosno ponovni tretman otpada radi dobijanja sirovine u proizvodnji istog

ili drugog proizvoda; • iskorišćenje otpada npr. kompostiranje, stvaranje energije, bio-gas, itd; • odstranjivanje otpada ukoliko ne postoji drugo odgovarajuće rješenje.

Princip odgovornost proizvoñača

Proizvoñači, uvoznici, distributeri i prodavci proizvoda koji utiču na porast količine otpada, treba da snose odgovornost za nastali otpad koji nastaje uslijed njihove aktivnosti. Proizvoñač ima najveću odgovornost jer direkto utiče na sastav i osobine proizvoda i ambalaže.

1.4 Značenje izraza

U Planu su korišćeni izrazi dati Zakonom o upravljanju otpadom, Zakonom o zaštiti životne sredine i Direktivama EU.


9

o Otpad je svaka materija ili predmet koji je vlasnik odbacio ili je dužan da odbaci; o Komunalni otpad je otpad nastao u domaćinstvima, kao i drugi otpad koji je po svojim

svojstvima sličan otpadu nastalom iz domaćinstva; o Opasni otpad je svaki otpad koji sadrži elemente i jedinjenja koji imaju neke od sledećih

svojstva: eksplozivnost, reaktivnost, zapaljivost, nadraživost, štetnost, toksičnost, infektivnost, kancerogenost, mutagenost, svojstvo oksidiranja, svojstvo nagrizanja i otpuštanja otrovnih gasova hemijskom ili biološkom reakcijom;

o Ambalažni otpad je ambalaža preostala nakon raspakivanja proizvoda, a obuhvata sve proizvode, koji služe za zaštitu, rukovanje, plasman i prodaju drugog proizvoda;

o Industrijski otpad je otpad koji je nastao u proizvednim procesima u industriji i zanatstvu, a razlikuje se od komunalnog otpada po sastavu i karakteristikama;

o Medicinski otpad predstavlja otpad nastao u medicinskim ustanovama u pružanju zdravstvenih usluga, vršenjem naučnih eksperimenata i istraživanja u oblasti medicine;

o Proizvoñač medicinskog otpada je svaka ustanova, pravno ili fizičko lice, koja se bavi pružanjam zdravstvenih usluga, vršenjem istraživanja i eksperimenata iz date oblasti;

o Infektivni otpad je opasan medicinski otpad koji u sebi sadrži štetne mikroorganizme koji mogu dovesti u opasnost zdravlje ljudi i životinja;

o Farmaceutski otpad su ljekovi i njihova primarnu ambalaža koji su istekom roka postali neupotrebljivi u medicini;

o Neopasni otpad je otpad koji po sastavu i svojstvima nema neku od karakteristika opasnog otpada;

o Inertni otpad je otpad kod kojeg nije moguće izazvati značajnu fizičku, hemijsku ili biološku promjenu, koji se ne može rastvoriti, koji ne zagañuje životnu sredinu, ne škodi zdravlju ljudi i ne utiče štetno na stvari sa kojima doñe u kontakt, vrijednost opasnih supstanci u ocjednoj vodi inertnog otpada i ekotoksičnost ocjedne vode ne ugrožava kvalitet površinske i podzemne vode;

o Grañevinski otpad je otpad nastao prilikom izgradnje, održavanja i rušenja grañevinskih objekata;

o Elektri čni i elektronski otpad (EE-otpad) je električna ili elektronska oprema koju je korisnik odbacio, a koja je utvrñena katalogom otpada;

o Auto otpad su vozila van upotrebe, djelovi vozila koji nijesu za upotrebu, a koje je vlasnik odbacio;

o Otpadna ulja su maziva ili industrijska ulja koja se ne mogu koristiti za prvobitnu namjenu, naročito ulja iz motora sa unutrašnjim sagorijevanjem, ulja za mjenjač, ulja za turbine, ulja za hidrouliku i druga industrijska ulja i maziva;

o Poljoprivredni otpad je otpad nastao u poljoprivrednim domaćinstvima u povrtnjacima, voćnjacima, vinogradima, baštovanstvu, itd;

o Biorazgradivi otpad je otpad koji se aktivnošću aerobnih i anaerobnih mikroorganizama razlaže;

o Kanalizacioni mulj je mulj nastao u postupku prečišćavanja otpadnih voda; o Ocjedne vode su vode koje nastaju na deponijama komunalnog ili industrijskog otpada; o Biogas deponije je gas koji nastaje zbog razlaganja otpada i čine ga prevashodno metan

(CH4) i ugljen-dioksid (CO2); o Deponija je sanitarno – tehnički ureñen prostor na kojem se, uz primjenu odgovarajućih

tehnoloških postupaka, vrši odstranjivanje otpada; o Smetlište je površina na kojoj se nekontrolisano odlažu različite vrste neopasnog i

opasnog otpada, bez primjene mjera za spriječavanje životne životne sredine; o „Divlje“ (neure ñeno) odlagalište je odlagalište na koje neko naselje, više domaćinstava

ili pojedina domaćinstva unutar nekog naselja, odlažu proizveden otpad na nekontrolisan način;


10

o Sanacija je skup propisanih mjera i aktivnosti kojima se nadomještava stanje životne sredine koje je bilo prije nastanka štete, odnosno zagañenja životne sredine;

o Pretovarne (transfer) stanice predstavljaju mjesto gdje će se otpad isporučuje radi razvrstavanja prije transfera do drugog mjesta za reciklažu. preradu ili odstranjivanje;

o Reciklažno dvorište je prostor namjenjen razvrstavanju i privremenom skladištenju, na kojem grañani mogu odlagati razne vrste otpada;

o Integralna prevencija i kontrola zagañenja (IPPC) je zamišljena da spriječi, ili gdje je to nemoguće smanji zagañenje, iz svih industrijskih ili drugih postrojenja za upravljanje otpadom, putem izdavanja dozvola a zasnovana na primjeni najboljih dostupnih tehnika;

o Kompost je zrnasti materijal koji je nastao u procesu kompostiranja i služi sa poboljšanje fizičkih i hemijskih osobina zemljišta;

o Kompostiranje je aerobni mikrobiološki proces u kojem se organski otpad pretvara u stabilan zrnasti materijal-kompost;

o Aerobno razlaganje – mikrobiološki proces razgradnje organskog materijala uz prisustvu kiseonika;

o Anaerobno razlaganje – mikrobiološki proces razgradnje organskog materijala bez prisustva kiseonika;

o Upravljanje otpadom je sprečavanje, smanjenje, ponovno korišćenje, sakupljanje, prerada i odstranjivanje otpada, uključujući i nadzor tih postupaka i nadzor poslije njihovog odstranjivanja;

o Održivo upravljanje otpadom – efikasno korišćenje materijalnih resursa, smanjenje količine otpada koji se proizvodi, a kad je otpad već proizveden, postupak sa njim u skladu sa ciljevima aktivnog doprinosa održivog razvoja;

o Održivi razvoj je razvoj društva koji kao takav može da zadovoljavanji potrebe sadašnjosti i mogućnost da buduće generacije zadovolje svoje potrebe uz dugoročno očuvanje segmenata životne sredine;

o Tretman uključuje hemijsku ili biološku preradu otpada u cilju njegove neutralizacije, smanjujući njegovu zapreminu prije deponovanja;

o Katalog otpada je popis otpada prema svojstvima i mjestu nastanka, razvrstan na grupe, podgrupe i vrste otpada, sa popisom djelatnosti koje proizvode otpad;

o Reciklaža je prerada otpada koja obuhvata preradu materija i materijala sadržanih u otpadu radi dobijanja supstanci i materijala u svrhu daljeg korišćenja uključujući i organsku reciklažu, osim za proizvodnju energije. Prerada otpada se vrši u isti ili različiti proizvod;

o Sakupljanje otpada je pripremanje otpada za prevoz do mjesta obrade, a naročito ubacivanje otpada u kontejnere, sortiranje i skladištenje;

o Odstranjivanje otpada je postupak pripreme za odstranjivanje i odstranjivanje otpada koji nije moguće preraditi;

o Odlaganje otpada – je jedan od postupaka odstranjivanja pri kojem se vrši punjenje deponije otpadom;

o Obrada otpada je fizički, termički, hemiski ili biološki postupak prerade ili odstranjivanja otpada, uključujući njegovo sortiranje, kojim se vrši promjena karakteristika otpada, uključujući i klasifikaciju;

o Prerada otpada je postupak obrade otpada sa namjenom korisne upotrebe otpada i njegovih komponenti. Pod preradom otpada smatra se priprema otpada za ponovnu upotrebu, reciklaža supstanci iz otpada, spaljivanje otpada radi energetskog iskorišćavanja i prerade u gorivo;

o Spaljivanje otpada je oksidacioni proces prerade otpada, uključujući sagorijevanje, proizvodnju gasa (gasifikaciju) i razlaganje otpada, kao i pirolitičko razlaganje, izvršeno u specijalnim objektima ili uz pomoć specijalne opreme;


11

o Vlasnik otpada je proizvoñač otpada ili pravno i fizičko lice koje raspolaže otpadom; o Proizvoñač otpada je pravno ili fizičko lice čija djelatnosti dovodi do nastajanja otpada

ili koji vrši prethodnu preradu, miješanje ili druge postupake kojima se mijenja sastav ili svojstva otpada;

o Regioni za upravljanje otpadom su prostorne cjeline koje obuhvataju dvije ili više susjednih opština koje zajednički upravljaju otpadom na meñuopštinskom nivou;

o Životna stedina – je prirodno okruženje: vazduh, zemljište, voda, more, biljni i životinjski svijet; pojave i djelovanje: klima, jonizirajuća i nejonizirajuća zračenja,buka, vibracije, kao i okruženje koje je stvorio čovjek: gradovi i druga naselja, kulturno-industrijska baština, infrastrukturni i drugi objekti;

o Zaštita životne sredine – je skup aktivnosti, mjera, uslova i instrumenata kojima se prati, spriječava, ublažava, i ograničava zagañenje životne sredine, čuva i održava prirodna ravnoteža, održivo koriste i unapreñuju prirodne i radom stvorene vrijenosti.

o Zagañivanje životne sredine – je unošenje zagañujućih materija ili energije u životnu sredinu, izazvano ljudskom djelatnošću ili prirodnim procesima koje ima ili može imati štetne posljedice na kvalitet životne sredine i zdravlje ljudi;

o Zagañivač – je svako pravno i fizičko lice koje posrednim ili neposrednim djelovanjem ili propuštanjem djelovanja uzrokuje zagañenje životne sredine i koje je upisano u katastar zagañivača;

o Katastar zagañivača je registar svih vrsta zagañivača životne sredine sa podacima o njihovoj lokaciji, proizvodnim procesima, zagañujućim materijama koje se koriste kao sirovina ili nastaju kao poluproizvod, proizvod ili nusproizvod, dinamika ispuštanja zagañujućih materija, mjestima ispusta i načinu i postupku njihovog uklanjanja;

o Zagañujuće materije – su sve prirodne i vještačke materije, kao i pojave i djelovanja koje remete prirodni sastav, osobine ili integritet životne sredine u cjelini;

o Katastar zagañivača – je registar svih vrsta zagañivača životne sredine sa podacima o njihovoj lokaciji, proizvodnim procesima, zagañujućim materijama koje se koriste kao sirovina ili nastaju kao poluproizvod, proizvod ili nusproizvod, dinamika ispuštanja zagañujućih materija, mjestima ispusta i načinu i postupku njihovog uklanjanja;

o Direktive EU – pravne instrukcije EU koje povezuju sve zemlje članice i moraju biti ugrañene u njihovu zakonsku regulativu.

II. POSTOJEĆE STANJE UPRAVLJANJA OTPADOM U OPŠTINI BAR

Otpad se stvara u domaćinstvima, proizvodnim kapacitetima i poslovnim objektima,

trgovinama, obrazovnim institucijama, turističkim organizacijama i subjektima, medicinskim ustanovama, organima javne uprave i dr.

Nastajanje otpada u opštini zavisi od stepena industrijskog razvoja, životnog standarda, načina života, razvoja turizma, potrošnje i drugih parametara.

Problematika upravljanja otpadom na području opštine Bar, uklapa se u stanje koje je trenutno prisutno gotovo u svim crnogorskim opštinama. Posljedice neadekvatnog upravljanja komunalnim i ostalim vrstama otpada su brojne, od nepovoljnog stanja u prostoru koji je pod uticajem raznih vrsta otpada, do smanjena kvaliteta životne sredine, a samim tim i kvaliteta življenja. Neadekvatno upravljanje otpadom dovelo je do zatvaranja opštinskog odlagališta „Ćafe“ i neplaniranog povećanja troškova deponovanja otpada na sanitarnu deloniju „Livade“ u Podgorici, što je dodatno opteretilo budzet Opštine Bar.


12

2.1 Opšti podaci o opštini Bar

Područje barske opštine se nalazi na jugu Crne Gore, izmedju Jadranskog mora i Skadarskog jezera, oivičeno budvanskom, cetinjskom i ulcinjskom opštinom, dok je sam grad Bar na 42o 6' geografske sirine i 19o 6' geografske dužine, na nadmorskoj visini od četiri metra. Barsko kopneno područje ima površinu od 506 km2, a sa pripadajućom vodenom površinom Skadarskog jezera od 128 km2. Dužina morske obale iznosi 46 km, od čega su 9 km plaže, dok dužinom od 65 km, Bar svojom teritorijom izlazi na Skadarsko jezero. Najviša tačka opštine je vrh planine Rumije, na nadmorskoj visini od 1593 m.

U tabeli 2. prikazani su podaci o broju stanovnika prema popisima iz 1991. i 2003. godine za opštinu Bar, kao i projekcija broja stanovnika za 2021. godinu (prema podacima iz Prostornog plana Crne Gore). U tabeli su takoñe dati podaci o broju stanovnika koji žive u gradskim i ostalim naseljima. Tabela 2. Broj stanovnika prema popisima iz 1991 i 2003 sa projekcijom za 2021. godinu

Opština 1991. godina 2003. godina 2021. godina

Bar gradska ostala

34.463 11.215 23.248

40.037 17.747 22.290

43.692 34.991 8.701

U tabeli 3. dati su podaci o broju i veličini domaćinstava na osnovu popisa iz

2003. godine (Monstat) za opštinu Bar. Tabela 3. Podaci o broju i veličini domaćinstava (Monstat, 2003)

Opština Broj stanovnika Broj domaćinstava Broj lica u domaćinstvu

Bar 40.037 12.447 3,2

2.2 Klimatske karakteristike

Klimatski uslovi predstavljaju veoma važan faktor razvoja područja opštine Bar, posebno ako se imaju u vidu raspoloživi turistički resursi. Vrijednosti klimatskih elemenata su u osnovi odreñene geografskim položajem opštine, njenim reljefom, različitim ekspozicijama pojedinih djelova terena.

Klimu karakterišu, blagi i vrlo kišoviti zimski period, a izrazito sušan i relativno dug, topao ljetnji period.

Negativan uticaj klimatskih faktora na buduću deponiju, smetlišta i odlagališta komunalnog otpada na području opštine Bar mogu se manifestovati na sledeće načine:

� pri ekstremno visokim temperaturama, može doći do podizanja prašine, pucanja površinskih slojeva čvrstog otpada, nemogućnosti postizanja odreñene gustine sabijanja i stvaranja uslova za pojavu požara;

� pri velikim i učestalim padavinama, može doći do nekontrolisanog priliva voda sa okolnog terena koje mogu da ugroze stabilnost deponije i da povećaju količinu procjednog filtrata;


13

� pod uticajem vjetra, može doći do raznošenja lakog otpada, širenje gasova i neprijatnih mirisa;

� u periodu sa tišinama (bez vjetra), može doći do povećane koncentracije zagañujućih materija u vazduhu u okviru deponije.

Izradom projektne dokumentacije za izgradnju deponije treba predvidjeti sve zaštitne

mjere po pitanju životne sredine koje treba realizovati i prilikom same izgradnje i eksplatacije regionalne deponije, kao i primjenu odgovarajućih procedura prilikom zatvaranja i sanacije opštinskog odlagališta „Ćafe“.

U tabelama 4 - 8 prikazani su klimatski pokazatelji za opštinu Bar, u intervalu od

1950-2003. godine. Tabela 4. Srednja mjesečna temperatura vazduha u °C JAN FEB MART APR MAJ JUN JUL AVG SEP OKT NOV DEC GOD. SR. VR. 8.5 8.9 10.6 13.6 18.1 21.6 23.7 23.5 20.4 16.8 13.1 9.9 15.7 MAX 11.3 11.4 14.0 16.3 21.6 26.2 26.1 27.0 22.6 19.2 15.9 12.1 17.1 MIN 5.8 5.0 6.8 10.5 15.0 19.7 22.1 20.1 15.3 13.6 9.5 5.8 14.8 Tabela 5. Apsolutni maksimum temperature vazduha JAN FEB MART APR MAJ JUN JUL AVG SEP OKT NOV DEC GOD. SR. VR. 17.0 18.2 20.9 23.9 27.9 30.9 33.0 32.6 29.4 26.6 22.5 18.7 33.8 MAX 20.2 24.9 26.0 30.1 32.0 36.6 37.7 37.0 33.6 32.3 27.3 22.6 37.7 MIN 13.8 14.0 16.7 14.2 23.3 26.6 29.1 27.0 25.3 19.8 17.7 14.2 30.9 Tabela 6. Apsolutni minimum temperature vazduha JAN FEB MART APR MAJ JUN JUL AVG SEP OKT NOV DEC GOD. SR.VR. -1.6 -0.8 1.2 4.5 8.4 12.4 15.1 15.0 11.7 7.2 2.8 -0.3 -2.9 MAX 2.6 3.7 6.4 7.6 11.0 16.1 19.4 19.8 16.1 10.4 7.1 3.5 0.6 MIN -7.2 -6.0 -5.5 0.7 4.7 9.1 12.4 9.5 7.4 1.1 -2.4 -6.5 -7.2 Tabela 7. Količine padavina u mm/m2 JAN FEB MART APR MAJ JUN JUL AVG SEP OKT NOV DEC GOD. SR. VR. 146. 135. 118.4 119.8 84.5 53.1 34.1 49.1 119.9 141.2 187.2 170.0 1353.3 MAX 329. 358. 298.3 271.1 310. 204. 129.1 203.4 411. 342.0 433.4 393.5 1903.8 MIN 2.4 5.0 1.0 10.6 1.9 3.3 0.0 0.0 1.8 0.0 20.6 18.2 810.1 Tabela 8. Relativna vlaga u % JAN FEB MART APR MAJ JUN JUL AVG SEP OKT NOV DEC GOD. SR. VR. 65.7 64.9 64.96 71.1 72.5 70.4 67.8 68.5 70.0 69.3 69.4 68.4 68.7 MAX 78.5 79.9 78.9 79.0 79.0 80.3 78.2 75.6 78.27 77.4 79.3 80.0 78.7 MIN 47.0 46.7 50.8 56.2 65.8 59.0 58.9 58.9 60.2 56.9 57.9 53.3 56.0


14

Slika 1. Klimatološka ruža vjetrova

Tabela 9. Podaci o brzini vjetra po pravcima u m/s

Pravac N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SS W SW WSW W WNW NW NNW TIHO

Učestalost u% 5.9 8.1 20.0 18. 9 3.6 3.5 3.3 2.6 3.1 3.1 3.5 7.2 7.8 2.9 0.7 0.6 5.2

Sr.brz 5.0 2.7 3.2 2.4 1.9 2.5 3.7 3.3 3.9 2.5 2.8 2.9 3.6 3.3 2.5 1.6

max brzina

15. 8 13.7 18. 0 15. 8 10.2 12. 7 12. 0 11. 0 12. 5 12.0 13.3 12.5 13. 3 11.0 11. 7 6.7

2.3 Vrste, količine i mjesto nastanka otpada

Otpad je u svaka materija ili predmet koje je vlasnik odbacio ili je dužan da odbaci.

Klasifikacijom otpada vrši se podjela po grupama, podgrupama i vrstama, a sve u skladu sa porijeklom otpada. Klasifikacija otpada vrši se na osnovu kataloga otpada.

Karakterizacija otpada je postupak ispitivanja kojim se utvrñuju fizičke, hemijske i

biološke osobine otpada. Na osnovu izvršene karakterizacije, otpad se označava u skladu sa Zakonom i Direktivama EU.

Vlasnik otpada dužan je da vrši karakterizaciju za sve vrste otpada, osim za otpad iz domaćinstva.

Vlasnik otpada je dužan da izvrši preradu otpada, a ukoliko je prerada otpada

nemoguća, ekonomski ili sa stanovišta zaštite životne sredine neopravdana i štetna, dužan je da otpad odstrani u skladu sa planom i principima zaštite životne sredine.

max brzina —čestina u% —sr.br


15

Ukoliko se ne upravlja na adekvatan način, otpad ugrožava osnovne komponente životne sredine (vodu, vazduh i zemljišta).

Otpad se u zavisnosti od stepena opasnosti, dijeli se na: � Neopasni otpad i � Opasni otpad.

2.3.1 Komunalni otpad je otpad nastao u domaćinstvima, otpad iz proizvodne ili uslužne djelatnosti, ako je po svojstvima sličan otpadu iz domaćinstava. U komunalni otpad spada i otpad dobijen u privrednim organizacijama, koji nije nastao u procesu proizvodnje.

Strateškim master planom upravljanja otpadom količine komunalnog otpada se razlikuju u zavisnosti od regiona. Pri odreñivanju procjene količina komunalnog otpada za primorski region Crne Gore, date su sledeće količine:

• za stalno stanovništvo 0,90 kg/dan, • za turiste 1,5 kg/dan, • za izbjeglice 0,25 kg/dan.

Količina komunalnog otpada koja se stvara na teritoriji opštine zavisi od ekonomske aktivnosti opštine, a samim tim i standarda stanovništva, potrošnje, načina života, kvaliteta komunalne infrastrukture i dr. Treba napomenuti da se u komunalnom otpadu nalazi i opasni komunalni otpad iz domaćistva, koji uglavnom čine tečnosti za čišćenje, ostaci od boja, lakova, farmaceutski proizvodi, pesticidi, i sl. S obzirom da se ne prati proizvodnja ove vrste otpada posebno već u sklopu sa ukupno proizvedenim komunalnim otpadom, ne raspolaže se podacima o njegovoj ukupnoj godišnjoj proizvodnji.

Na bazi demografskih podataka, uključujući broj stanovnika, broj noćenja (turisti),

broj izbeglica i broj samo povremeno prisutnih stanovnika, prikazane su količine otpada u opštini Bar, koje učestvuju u odlaganju otpada (tabela 10).

Tabela 10. Proračun proizvedene količine čvrstog komunalnog otpada u opštini Bar

Procjena proizvodnje otpada Opština

Projzvoñači otpada Procijenjene količine (t/god)

Stanovnici Turizam noćenja

Stanov. zaposleni

spolja

Izbjeglice Stanovn. Turizam Noćenja

Stanovn. zaposleni spolja

Ukupno

Bar 40.037 721.774 5.502 7.191 13.694 1.083 458 15.847

Izvor: Državni plan Prema podacima iz Državnog Plana upravljanja otpadom u Crnoj Gori, sastav

čvrstog komunalnog otpada (u težinskim %), je sledeći: papir i karton 25% staklo 10% metal 5% plastika 15% organski otpad 20% ostalo 25%


16

0

5

10

15

20

25

%

Papir i kartonStakloMetelPlastikaOrganski otpadTekstilOstalo

Slika 2. Sastav komunalnog otpada (težinski u %)

Na osnovu podataka JP „Komunalne djelatnosti“-Bar sakupljene, transportovane i

odložene količine čvrstog komunalnog otpada iznose: u 2005. godini 58.000 m3 u 2006. godini 65.000 m3 u 2007.godini 104.000 m3

Treba napomenuti da se radi o aproksimativnim podacima, jer na teritoriji opštine Bar

ne postoji nijedan pouzdan metod na osnovu kojeg bi se utvrdile tačne količine odloženog otpada na odlagalištu Ćafe. Prikazani podaci su dobijeni na osnovu broja prevezenih kamionskih tura.

Ostale vrste otpada sa prostora opštine Bar predstavljaju značajnu količinu materijala koji se odlaže na gradskom odlagalištu, a čine ga grañevinski otpad, EE-otpad (kućanski aparati), kabasti, zeleni otpad i dr.

Prema procjenama iz JP „Komunalne djelatnosti" – Bar, ove vrste otpada čine 20 % ukupno odloženog materijala.

Struktura komunalnog otpada se ne može precizno iskazati u procentima, zbog:

o nepostojanja kolske vage na odlagalištu, o ne vršenja separacije otpada i reciklaže sekundarnih sirovina, o nepokrivenost teritorije opštine posudama za selektivno sakupljanje otpada.

Sva privredna društva koja na godišnjem nivou prizvedu više od 40 tona komunalnog i

drugog neopasnog otpada, dužna su shodno članu 22. Zakona o upravljanju otpadom, da izrade plan upravljanja otpadom.

2.3.2 Industrijski otpad može biti opasan i neopasan. Pod ovim otpadom

podrazumijevaju se sve vrste otpadnog materijala i nus proizvodi koji nastaju uslijed odreñenog tehnološko – industrijskog procesa. Na prostoru opštine Bar najznačajniji proizvoñač industrijskog otpada je Luka Bar, kao i mala i srednja preduzeća.


17

Luka Bar je dužna shodno članu 22. Zakona o upravljanju otpadom, da izradi Plan upravljanja otpadom u Luci Bar, iz razloga što na godišnjem nivou proizvodi više od 200 kg opasnog otpada. Obaveza ostalih preduzeća koja svoju djelatnost obavljaju na teritoriji barske opštine, definisaće se katastrom zagañivača životne sredine, pošto u ovom trenutku nepostoje precizni podaci o količini i vrsti otpada koje pojedina preduzeće proizvode.

2.3.3 Opasni otpad moze biti: 1. opasni otpad iz domaćinstva: Ovaj otpad uglavnom čine odbačena električna i elektronska

oprema – (frižideri, bojleri, TV, PC, ketridži, toneri, tuš baterije, alkalna i kiselinska sredstva za čišćenje, pesticidi (fungicidi, insekticidi, herbicidi) i dr.

2. opasni otpad iz industrije: glavni proizvoñači opasnog industrijskog otpada su mala i srednja preduzeća, luka, benzinske pumpe, auto-servisi, perionice kola, fotgrafske radnje, kozmetički saloni, hemijske čistione i sl.

2.3.4 Medicinski otpad može biti neopasan (po svojstvima sličan komunalnom

otpadu) i opasan. Nastaje u zdravstvenim ustanovama pri pružanju zdravstvene zaštite, naučnih ili istraživačkih djelatnosti iz oblasti medicine.

2.3.5 Veterinarski otpad može biti neopasan (po svojstvima sličan komunalnom otpadu) i opasan. Nastaje u ustanovama i ordinacijama koje pružaju zdravstvenu zaštitu životinja

2.3.6 Grañevinski otpad nastaje prilikom izrade grañevinskih proizvoda i vršenju grañevinskih radova. Spada u kategoriju neopasnog otpada. Glavni proizvoñaći grañevinskog otpada su grañevinska preduzeća.

Svi proizvoñači grañevinskog otpada koji proizvedu više od 40 tona ovog otpada dužna su shodno članu 22. Zakona o upravljanju otpadom izrade plan upravljanja otpadom.

2.3.7 Biorazgradivi (organski) otpad spada u kategoriju neopasnog otpada. Glavni proizvoñaći su. poljoprivredna domaćinstva, stolarske radionice itd.

2.3.8 Posebne vrste (tokovi) otpada

� Otpadna ulja – spadaju u kategoriju opasnog otpada. Glavni proizvoñači otpadnih ulja su: auto-servisi, hoteli, restorani, privredna društva, domaćinstva.

� Otpadne baterije i akumulatori – spadaju u kategoriju opasnog otpada. Glavni proizvoñači otpadnih baterija i akumulatora su: auto-servisi, privredna društva, domaćinstva.

� Otpadna elektronska i električna oprema (EE – otpad) – većina ovog otpada

pripada kategoriji opasnog otpada. Glavni proizvoñači su: domaćinstva, privredna društva, i dr.

� Otpadne gume – spadaju u kategoriju neopasnog otpada. Glavni proizvoñači

otpadnih guma su: preduzeća, auto-servisi, vulkanizeri i druga javna i privatna preduzeća koja se bave transportom, grañevinske firme koje koriste terensku opremu i pojedinačna domaćinstva.


18

� Ambalažni materijali – spadaju u kategoriju neopasnog otpada. Značajna količina ovog otpada prestavlja sekundarnu sirovinu i može se reciklirati. Glavni proizvoñači su: privredna društva koja se bave trgovinom, pojedinačna domaćinstva, hoteli, restorani.

� Otpadna vozila – značajan dio ovog otpada spada u kategoriju opasnog. Glavni

proizvoñači su: auto-servisi, auto– tpadi, privredna društva i pojedinačna domaćinstva.

� Komunalni mulj izdvojen iz otpadnih voda – spada u kategoriju neopasnog otpada. Pošto u opštini Bar jos uvjek nema nijednog postrojenja u funkciji za prečišćavanje otpadnih voda, nema ni ove vrste otpada.

� Azbestni otpad – spada u kategoriju opasnog otpada. � Otpad koji sadrži PCB i PCT – spada u kategoriju veoma opasnog otpada. Glavni

proizvoñać je Luka Bar (transformatorska ulja).

S obzirom da ne postoji, potrebno je sačiniti kvalitetnu bazu podataka u kojoj treba tačno definisati mjesto nastanka otpada, količinu sakupljenog otpada, transportovanje do mjesta reciklaže, odstranjivanja ili prerade.

Nosioci ovih aktivnosti su Sekretarijat za ureñenje prostora, komunalno-stambene

poslove i zaštitu životne sredine, preduzeća koja se bave sakupljanjem, prevozom i odlaganjem otpada kao i proizvoñači otpada.

2.4 Procjena budućih koli čina otpada za Opštinu Bar

U opštini Bar najveća dnevna specifična količina otpada stvara se u gradskom i priobalnom dijelu što je saglasno većim ekonomskim potencijalima ovog područja, posljedica turističkih privrednih djelatnosti, s tim u vezi, većeg broja komercijalnih objekata i prepostavka je da iznosi oko 1,20 kg/st/dan. Na osnovu nekih iskustava u upravljanju otpadom u turističkim područjima, pretpostavlja se veća dnevna stopa proizvodnje komunalnog otpada od 1,50 kg/tur./dan. Ova količina otpada je posljedica promjene ponašanja usljed turističkih aktivnosti, npr. veća potrošnja proizvoda za jednokratnu upotrebu.

Na teritoriji opštine najveća količina otpada se stvara u junu, julu, avgustu i septembru i dostiže preko 100 t/dan. Povećanje količine otpada u ljetnjim mjesecima rezultat je velikog broja turista.

Da bi se odredio potreban kapacitet za odlaganje otpada na sanitarnoj deponiji, neophodno je proračunati količinu otpada koja će se odlagati tokom vremenskog perioda trajanja sanitarne deponije.

Prema procjenama iz Državnog plana upravljanja otpadom u opštini Bar se godišnje

proizvede 15.847 tona otpada. Zbog povećanog stepena urbanizacije, masovnog doseljavanja stanovništva i samog širenja grada, procjena za izradu ovog plana, da se ta količina kreće za 2009. godinu oko 23.000 t/god. Prognoza je da će i u narednom periodu doći do povećanja broja stanovnika i turista, a sa time i povećanja količine otpada u prve tri godine za 3 %, a u narednoj godini povećanje za 2 %.


19

Tabela 11. Procjena količine otpada za period 2009 – 2013 godina Godina Procjena povećanja Koli čina kom. otpada (t)

2009 23.000 2010 3% 23.690 2011 3% 24.400 2012 3% 25.132 2013 2% 25.632

2.5 Lokacije postojećih postrojenja i objekata za obradu i odlaganje otpada

Na području opštine Bar privatno preduzeće „Hemosan“, koje se nalazi na Stroj

raskrsnici ovlašćeno za prihvat, otpremu i smještaj otpadnih voda sa brodova kao i drugih pogona za naftu i naftne derivate. Takoñe, preduzeće se bavi sa reciklažom papira, kartona, PVC folije, PET-ambalaže, rabljenih ulja, kao i čišćenjem nadzemnih i podzemnih rezervoara. Preduzeće se, takoñe, bavi davanjem DDD usluga (Dezinfekcija, Dezinsekcija i Deratizacija), a u projekciji firme je i prerada akumulatora i starih guma.

U Master planu prikazana je mreža meñuopštinskih deponija za odlaganje čvrstog

komunalnog otpada. U skladu sa tim konceptom predviñena je zajednička meñuopštinska sanitarna deponija za opštine Bar i Ulcinj.

Opština Bar je donijela odluku o izboru lokacije za regionalnu sanitarnu deponiju na lokalitetu Možura na kat. parceli 2416/1 KO Kunje. Postojećom planskom dokumentacijom, kojom se predviña izgradnja deponije na ovom lokalitetu, opredijeljen je prostor od 24,4 ha za izgradnju deponije. Zemljište je opštinsko i djelimično obuhvaćeno GUP-om. Trenutno je u izradi Urbanistički projekat i Izvještaj o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu “Meñuopštinska sanitarna deponija Možura“. Takoñe, je dobijena saglasnost nadležnog organa na Elaborat o procjeni uticaja sanitarne deponije na životnu sredinu, urañena Studija izvodljivosti i obavljen predkvalifikacioni tender za izgradnju deponije.

Izgradnjom regionalne sanitarne deponije eliminisaće se ili pak svesti na najmanju moguću mjeru nekontrolisano odlaganje komunalnog, medicinskog, opasnog otpada, što utiče na smanjenje mogućnosti zagañenja zemljišta, voda i vazduha. Izgradnja savremene sanitarne deponije eliminiše dospijevanje u zemljište brojnih polutanata organske prirode, njihovo spiranje u podzemne i površinske vode čime se sprečava zagañivanje životne sredine. Sve ove činjenice dovoljno govore o tome koliko je važno imati ureñenu sanitarnu deponiju, kod koje se eliminišu ili svode na najmanju moguću mjeru direktni uticaji na zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Opštinsko odlagalište „Ćafe“ je zatvoreno za odlaganje komunalnog otpada. Na odlagalištu otpad je preko 30 godina odlagan bez ikakvog posebnog rasporeda, onako kako je prikupljan, bez tačne evidencije: komunalni i industrijski, opasni i dr. Odlagalište je rañeno u vremenu kada propisi iz zaštite životne sredine nijesu postojali u obliku u kojem su danas, tako da se na odlagalištu nisu primjenjivale ni osnovne mjere zaštite životne sredine. Odlagalište se nalazi uz magistralni put Bar – Ulcinj, na padini u blizini morske obale. Glavni projekat sanacije je uradjen u formi Nacrta.

JP „Komunalne djelatnosti“ sakupljeni otpad odlaže na sanitarnu deponiju „Livade“ u

Podgorici, što je značajnoj mjeri povećalo troškove deponovanja otpada.


20

2.6 Vrste otpada i način njihovog selektivnog skupljanja

Zakon o upravljanju otpadom obavezuje da se otpad sakuplja na selektivan način na samom izvoru nastajanja. Savremene tehnologije upravljanja otpadom predviñaju formiranje reciklažnih dvorišta i zelenih ostrva.

Predselekcija otpada na mjestu nastanka predstavlja prvu i veoma važnu kariku u procesu upravljanja otpadom. Brzina uvoñenja predselekcije i reciklaže zavisi od više faktora u prvom redu organizacionih i finansijskih, a potom kadrovskih resursa. Savremene tehnologije upravljanja otpadom prije deponije ubuhvataju:

1. Formiranje reciklažnih dvorišta; 2. Formiranje zelenih ostrva; 3. Nabavku savremenih kontejnera za selektivno sakupljanje:

� papira i kartona, � stakla, � PET ambalaže, � crnih i obojenih metala, � guma i gumeno-tehničke robe, � kabastog materijala, � baterija i akumulatora,

4. Nabavku savremenih kontejnera za nesektirani komunalni otpad; 5. Nabavku savremenih vozila i druge pomoćne opreme za kvalitetno pražnjenje

kontejnera, transport i odstranjivanje komunalnog otpada u sanitarne kade; 6. Definisanje lokacija za postavljanje kontejnera za selektirani i neselektirani otpad; 7. Definisanje vremena pražnjenja kontejnera za neselektirani komunalni otpad, kao i

vremena pražnjenja kontejnera sa selektiranim materijalima; 8. Usklañenost transporta sakupljenog komunalnog otpada sa vremenom rada deponije. 9. Pravilan izbor lokacije za reciklažna dvorišta i zelena ostrva je bitan parametar u

modernoj tehnologiji upravljanja otpadom prije deponije.

Po nekim proračunima početak rada deponije nije izvodljiv prije jeseni 2010. godine. Izgradnjom savremene meñuopštinske sanitarne deponije zaustaviće se neodgovarajuće odlaganje čvrstog komunalnog otpada, što će spriječiti dalju devastaciju prostora. Nekontrolisano odlaganje svih vrsta otpada ne samo komunalnog otpada, (medicinski i opasan otpad) govori o ozbiljnim opasnostima zagañivanja životne sredine i direktnog uticaja na zdravlje ljudi i drugih živih bića, a posebno na turističke aktivnosti ovog dijela Crne Gore, koja je prepoznata kao jedna od najvažnijih ekonomskih aktivnosti ovog područja.

2.6.1 Upravljanje komunalnim otpadom

Poslove sakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada sa teritorije opštine Bar obavlja Javno preduzeće „Komunalne djelatnosti“ - Bar.

U užem gradskom području opštine Bar, uz morski pojas i prigradskim mjesnim

zajednicama pokrivenost područja uslugama sakupljanja i odvoza komunalnog otpada je skoro stoprocentna. Na seoskom području sakupljanje i odvoz komunalnog otpada je riješen postavljanjem kontejnera duž značajnijih saobraćajnica.


21

JP „Komunalne djelatnosti“-Bar raspolaže sledećom opremom: 8 autopodizača, 9 autosmećara (bubnjara), 2 kipera, 2 pauka, bager, rovokopač, utovarna lopata, autočistilica, 700 kontejneta od 1,1 m3, 100 kontejnera od 4-7m3, 30 kontejnera od 0,9 m3 i 100 kontejnera za selektivno sakupljanje papira, stakla i PET ambalaže (Tabele 12,13 i 14). Tabela 12.

BUBNjARE (AUTOSMEĆARA) Red.br Registarski broj Marka i tip Godina

proizvodnje Kapacitet u m3

1 BR 102 – 10 TAM 130 T 11 S 1990 9 2 BR 102 - 07 FAP 1620 1987 13 3 BR 14 – 21 FAP 1620 1987 13 4 BR 103 – 04 MERCEDES 1213 1990 11 5 BR 160 – 18 FAP 1620 1988 15 6 BR 188 – 34 FAP 1921 2002 17 7 BR 263 – 75 MERCEDES 2524 1996 22 8 BR 344 – 70 MERCEDES BENZ 2007 16 9 BR 344 – 71 MERCEDES BENZ

AXOR 1823 2007 16

Tabela 13.

AUTOPODIZA ČI (PODIZAČI KONTEJNERA) Red.br Registarski broj Marka i tip Godina

proizvodnje 1 BR 34 – 64 TAM 80 T 50 1987 2 BR 14 – 20 TAM 80 T 50 1987 3 BR 45 - 12 TAM 130 T 10 1984 4 BR 136 – 57 MERCEDES 814 1989 5 BR 243 – 27 MERCEDES (4.5) 1988 6 BR 344 – 72 MERCEDES BENZ 2007 7 BR 344 – 73 MERCEDES BENZ 2007 8 BR 340 – 15 TAM 130 T 11S 1984

Tabela 14.

OSTALA SPECIJALNA VOZILA Red.br. Registarski broj Marka i tip Godina

proizvodnje 1 BR 99 – 85 TAM 60 KORPA 1979 2 BR 182 – 75 TAM 130 PAUK 1990 3 BR 93 – 65 TAM 110 T10 CISTJERNA 1979 4 KRAMER 516 BAGER 1990 5 BR 20 – 58 TAM 130 RIKO 1990 6 BR 82 – 54 TAM 80 T50 FURGON 1984 7 BR 160 – 80 AUTOČISTILICA 2001 8 UTOVARNA LOPATA 9 BR 241 – 35 FURGON 1988 10 ICB ROVOKOPAČ 2005 11 BR 303 – 50 ZASTAVA KOMBI 1988 12 BR 344 – 74 MERCEDES CISTJERNA 2007


22

13 BR 34 – 63 TAM 80 T50 KIPER 1990 14 BR 33 – 57 IVEKO RIVAL 1997 15 BR102 – 48 ZASTAVA 624 1979 16 BR 33 – 67 FAP 1921 KIPER 1996 17 BR 169 – 41 MERCEDES PUT. 1987 18 BR 264 – 08 MERCEDES BENZ 19 BR 243 – 67 ZASTAVA 624 1989 20 BR 190 – 04 TAM 80 T50 TSPE 1987

Oprema za sakupljanje otpada:

� Kontejneri zapremine 1,1m3 700 komada � Otvoreni kontejneri zapremine 4-7 m3 100 komada � Kontejneri zapremine 0,9 m3 30 komada

Pilot projektom za selektivno sakupljanje otpada JP „Komunalne djelatnosti“ – Bar od Ministarstva turizma i zaštite životne sredine dobile su:

� kontejner za papir 40 komada � kontejner za staklo 20 komada � kontejner za PET ambalažu 40 komada

Kontejneri za selektivno sakupljanje papira, stakla i PET ambalaže rasporeñeni su u gradskom jezgru.

Planirana oprema za sakupljanje otpada: U tabeli 15. prikazan je prijedlog potrebne opreme sa dinamikom realizacije po godinama:

Auto podizač

Specijalno vozilo za

sakupljanje od 2m3

Auto smećar

a

kont 1,1 m3

kont 5 m3

Korpice za otpatke na

javnim površinama

Kontejneri od 140 l

Nabavna godina

1 1 30 10 30 2000 2010 1 1 30 10 20 2000 2011 1 20 10 10 1000 2012 1 1 20 10 1000 2013

Posude za selektivno sakupljanje 1,1 m3

Papir Staklo PET Nabavna godina

30 30 30 2010 30 30 30 2011 20 20 20 2012 10 10 10 2013

Struktura i broj zaposlenih u RJ „Čistoća":

VII stepen stručne spreme 1 VI stepen stručne spreme 1 IV stepen stručne spreme 12 NKV radnika 48 Ukupno 62

Napomena: Vozači specijalizovanih vozila rasporeñeni su u Sektoru Mehanizacija, a zajedničke službe sa nivoa preduzeća opslužuju i Komunalni sektor.


23

2.6.1.1 Institucionalna organizacija

JP “Komunalne djelatnosti“ –Bar Poslove sakupljanja i deponovanja komunalnog otpada trenutno vrši jedino JP „Komunalne djelatnosti“ – Bar. Opština može obavljanje pojedinih poslova u procesu upravljanja otpadom povjeriti zainteresovanom privrednom društvu ili preduzetniku na tržišnim principima. JP “Komunalne djelatnosti“ – Bar podjeljen je na nekoliko sektora a oni dalje dijele na radne jedinice:

♦ Komunalni sektor o RJ „Čistoća“ o RJ „Ekološka sanitacija“ o RJ „ Putevi“ o RJ „Vozni park“

♦ Sektor gradsko zelenilo o RJ “Zelenilo“ o RJ „Rasadnik“

♦ Sektor javne usluge o RJ „Tržnice“ o RJ „Pogrebne usuge“

♦ Stambeni sektor o RJ „Javna Rasvjeta“ o RJ „Stambeni servis“

♦ Sektor mehanizacija Meñuopštinsko preduzeće za upravlja radom deponije

Opštine Bar i Ulcinj su formirale meñuopštinsko preduzeće koje će da upravlja radom

zajedničke deponije. Pošto u Crnoj Gori do sada nema iskustvenih podataka u vezi sa radom ovakvih

preduzeća za upravljanje otpadom, posebno je potrebno obratiti pažnju na stručnu sposobnost organa koji će rukovoditi preduzećem kao i stručnu sposobnost tehničkog osobljaja koje mora biti kvalifikovano za obavljanje poslova, a sve u cilju obezbeñenja urednog poslovanja deponije.

Aktivnosti preduzeća će se finsnsirati iz prihoda ostvarenih po osnovu pružanja usluga koji podrazumijevaju formiranje cijena na bazi pokrića ukupnih troškova (operativnih, investicionih, vraćanje kredita, amortizacije i dr.).

Zadaci koje meñuopštinsko preduzeće, treba da obavlja i ispuni su sledeći: • Ureñenje i rad regionalne deponije, • Preuzimanje otpada koji nastaje, • Kontrola transporta otpadnih materijala na odobreno korišćenje ili uništavanje, • Sprovoñenje specijalnih akcija koje služe zaštiti životne sredine, • Savjetovanje i pomoć članicama (opštinama) u tehničkim, pravnim i ekonomskim

pitanjima,


24

• Zajedničko održavanje i briga o postrojenjima za preradu otpada, • Rad na informisanju i savjetovanju grañana, institucija, privrede i dr., po pitanjima

izbjegavanja stvaranja otpada i iskorišćavanja istog, • Voñenje evidencije podataka o otpadu (količine, diferenciranje po vrsti, sastav kao i

aktuelno sakupljanje i prerada otpada). Uklju čivanje privatnog sektora

Sakupljanje, odnosno transport otpada može obavljati privredno društvo ili

preduzetnik ako posjeduje odgovarajuću opremu – postrojenja za preradu otpada i potreban broj zaposlenih, na osnovu dozvole za sakupljanje, odnosno transport otpada.

Sredstva i oprema, kojima se sakuplja, odnosno transportuje neopasni otpad moraju

obezbjeñivati sprječavanje rasipanja ili prelivanja otpada i širenje prašine buke i mirisa. Ispunjenost uslova za obavljanje djelatnosti sakupljanja, odnosno transporta

neopasnog otpada i dozvolu za sakupljanje odnosno transport utvrñuje i izdaje nadležni organa lokalne uprave.

Srestva i oprema kojima se sakuplja odnosno transportuje opasni otpad moraju ispunjavati uslove utvrñene propisom državnog organa nadležnog za poslove zaštite životne srdine.

Uključivanje privatnog sektora u upravljanje otpadom ne garantuje samo po sebi efikasnost. Preduslovi za uključenje privrednog društva ili preduzetnika u sistem upravljanja otpadom uključuje:

• raspisivanje javnog konkursa, • da privredno društvo ili preduzetnik posjeduje odgovarajuću tehničku i

organizacionu osposobljenost, • ugovorni odnos sa privatnim sektorom, • obezbjeñenje monitoringa i kontrole.

Uklju čivanje nevladinog sektora

NVO su često spona izmeñu privatnog sektora i organa lokalne uprave. NVO mogu pomoći u povećanju angažovanja grañana, da imaju aktivniju ulogu u upravljanju otpadom, doprinoseći:

♦ razvijanju javne svijesti o problemima upravljanja otpadom, ♦ organizacionim kapacitetima i stvaranju udruženja grañana, ♦ boljoj komunikaciji lokalnih udruženja i nadležnih organa, ♦ značajnijem učešću grañana u procesu implementacije Plana.

2.6.2 Upravljanje medicinskim otpadom

Medicinski otpad nastaje pri pružanju zdravstvene zaštite u opštim i specijalnim bolnicama, klinikama, zdravstvenim zavodima, domovima zdravlja, zdravstvenim ordinacijama koje obavljaju privatnu praksu i skladištima medicinskog materijala.

Medicinski otpad se može klasifikovati u dvije glavne kategorije:

o Neopasni medicinski otpad (otpad po sastavu sličan komunalnom otpadu), o Opasni medicinski otpad.


25

Na području opštine Bar postoje sljedeći proizvoñači medicinskog otpada: JZU Dom Zdravlja – Bar, JZU Opšta bolnica – Bar, privatne ambulante i ordinacije, privatne stomatološke ordinacije, laboratorije.

Ne postoje precizni podaci o količini opasnog i neopasnog medicinskog otpada koji se proizvede u opštini.

Opasni medicinski otpad je visoko-rizični materijal za zdravlje ljudi i okolinu, zato što

su u njemu prisutne pojedine komponente veoma štetnih osobina. Što se tiče opasnog medicinskog otpada on se može podijeliti na sledeći način:

♦ Infektivni; ♦ Oštri predmeti; ♦ Farmaceutski; ♦ Patološki; ♦ Genotoksični; ♦ Radioaktivni; ♦ Posude pod pritiskom; ♦ Hemijski i ♦ Otpad sa visokim sadržajem teških metala.

Medicinski otpad nakon adekvatnog tretmana (obrade) se može prihvatati i deponovati

u sanitarne kade na deponiji u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom i Direktivom o otpadu, ukoliko je ta vrsta medicinskog otpada dovedena do nivoa komunalnog otpada.

Upravljanje medicinskim otpadom vršiće se na osnovu Nacionalne strategije upravljanja

medicinskim otpadom i Planova upravljanja medicinskim otpadom koje su dužne da donesu Javne zdravstvene ustanove i ostali proizvoñači medicinskog otpada ako na godišnjem nivou proizvodu više od 200 kg opasnog otpada, shodno članu 22 Zakona o upravljanju otpadom.

2.6.3 Upravljanje veterinarskim otpadom

Veterinarski otpad nastaje pri ispitivanju i liječenju životinja ili pružanjem veterinarskih usluga, kao i prilikom naučnih ispitivanja i eksperimenata vršenim na životinjama.

Slično kao medicinski otpad, veterinarski otpad se može klasifikovati u dvije glavne kategorije:

o Neopasni veterinarski otpad (otpad po sastavu sličan komunalnom otpadu), o Opasni veterinarski otpad.

Ne postoje precizni podaci o količini opasnog i neopasnog veterinarskog otpada koji

se proizvede u opštini. Veterinarski otpad nakon adekvatnog tretmana (obrade) se može prihvatati i

deponovati u sanitarne kade na deponiji u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom i Direktivom o otpadu, ukoliko je ta vrsta veterinarskog otpada dovedena do nivoa komunalnog otpada.


26

Uslove za upravljanje, način i postupak obrade veterinarskog otpada, shodno članu 51. Zakona o upravljanju otpadom propisaće ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede u saradnji sa ministarstvom nadležnom za poslove zaštite životne sredine.

2.6.4. Upravljanje grañevinskim otpadom

Grañevinski otpad nastaje prilikom izrade grañevinskih proizvoda i poluproizvoda, gradnje, rušenja i rekonstrukcije objekata. Poslije svakog izvoñenja grañevinskih radova ostaje odreñena, manja ili veća količina grañevinskog otpada. Intezivna gradnja u poslednje vrijeme, doprinosi naglom porastu ove vrste otpada, što uslijed neadekvatnog postupanja postaje sve veći problem. Jedan dio ovog otpada se odlaže na nekontrolisanim odlagalištima, pored magistralnih, lokalnih i nekategorisanih puteva i uz riječne tokove. Ovakva odlagališta prestavljaju crne tačke, jer se pored grañevinskog otpada, gotovo uvjek uz njega se vrši nekontrolisano odlaganje i drugih vrsta otpada.

Sastav grañevinskog otpada zavisi da li se ruši postojeći ili gradi novi objekat, kao i od

samog područja gdje se gradi. Materijal koji se javlja u grañevinskom otpadu zavisi od vrste radova koji se izvode i mogu biti:

• zemljani radovi (zemlja, pijesak, glina, kamen, šljunak), • niskogradnja (bitumen, pijesak, šljunak, drobljeni kamen), • visokogradnja (beton, opeka, gips), • miješani grañevinski radovi (drvo, plastika, papir, karton, šut, kablovi, boje, lakovi).

Svaki proizvoñač (grañevinske firme) koji proizvedi više od 40 t/god grañevinskog otpada, dužan je da uradi Plan upravljanja otpadom u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom i dostavi ga Sekretarijatu za ureñenje prostora, komunalno-stambene poslove i zaštitu životne sredine na saglasnost.

Glavni cilj upravljanja grañevinskim otpadom je uspostavljanje održivog sistema

upravljanja grañevinskim otpadom, praćenje količina, vrsta i sastava grañevinskog otpada, izbjegavanje i prevencija nastajanja otpada, smanjivanje količina koje se odlažu, odvajanje i zbrinjavanje svih vrsta grañevinskog otpada koje sadrže opasne materije.

U narednom periodu potrebno je da Opština lokalnim planskim dokumentima odredi

lokaciju za odstranjivanje ove vrste otpada. Dio grañevinskog otpada se može iskoristiti kao inertni materijal za prekrivku, izradu

obodnih nasipa ili nasipanje internih saobraćajnica na deponiji. Takoñe, treba imati u vidu da se značajna količina ovog otpada može koristiti za sanaciju postojećih odlagališta (smetlišta) na teritoriji opštine, a posebno odlagališta „Ćafe“.

2.6.5. Upravljanje biorazgradivim (organskim) otpadom

Organski otpad čini nešto oko jedne trećine ukupnog otpada u kanti iz domaćinstva, a sastoji se od ostataka od hrane (ostaci voća i povrća, ljuske jaja, ostaci kafe i čaja, uvelo cvijeće, itd) i otpada iz bašte (lišće, ostaci voća i povrća, granje, korovi, trava, itd)


27

Značajnom količinom ovog otpada koji se proizvodi u poljoprivrednim domaćinstvima, uglavnom se ne postupa na adekvatan način, spaljuje se, što je suprotno standardima o smanjenju količina CO2 u vazduhu.

Nema preciznih podataka o količini ukupnog organskog otpada koji se proizvede u

opštini. Zbog velikih količina organskog otpada, a i zbog njegove relativno jednostavne

prerade u humus, u posljednjih desetak godina u mnogim zemljama Evrope, velika pažnja se poklanja procesu kompostiranja.

Treba razmotri mogućnost, da se u okviru sanitarne deponije izgradi kompostirnica.

Ponovnim upotrebom organskog materijala značajno smanjila njegova količina a materijal bi se koristio za proizvodnju kvalitetnog komposta, koji se može koristiti kao organsko ñubrivo u biljnoj proizvodnji, tj. za poboljšanje fizičkih i hemiskih osobina zemljišta.

Time je omogućeno efikasno kruženje organske materije, smanjenje količina otpada

koje se deponuje, a postigli bi se značajni ekonomski efekti, kao i zapošljavanje nove radne snage.

2.6.6. Upravljanje otpadnim uljima

Otpadno ulje je svako mineralno mazivo ili industrijsko ulje, koje nije više

primjereno za upotrebu za koju je bilo namjenjeno, pogotovu korištena motorna ulja, ulja za zupčaste prenosnike, kao i mineralna, mašinska, turbinska i hidraulična ulja. Ubrajaju se i ostaci ulja iz rezervoara, jestiva ulja i emulzije vode i ulja.

Otpadna ulja pripadaju grupaciji veoma opasnog otpada, jer uslijed neadekvtnog

postupanja mogu zagatiti zemljište, površinske i podzemne vode. Ne raspolaže se podacima o količini ulja koja se stavljaju u promet, pa nije moguće

procijeniti ni količine otpadnih ulja. Da bi se popravilo sadašnje stanje, potrebno je definisati pravilan postupak upravljanja

otpadnim uljima: o sakupljanje i privremeno skladištenje otpadnih ulja u okviru auto servisa, hotela,

restorana i radionica u specijalno za to napravljene posude; o definisati način preuzimanja otpadnih ulja iz auto servisa, hotela, restorana i

radionica od strane preduzeća kome opština povjeri ove poslove; o prilikom sakupljanja, skladištenja ili prerade preduzeti mjere kojim bi se

onemogućilo ili svelo na najmanju moguću mjeru, mogućnost zagañenja zemljišta, površinskih i podzemnih voda;

o preduzeti mjere kontrole nekontrolisanog odstranjivanja ove vrste vrlo opasnog otpada po životnu sredinu.

Adekvatno sakupljena otpadna ulja, mogu se: o preraditi na način da se dobiju novi proizvodi ili prečisti kako bi se omogućila

njihova ponovna upotreba, o termički obraditi da se koristi kao gorivo.


28

Auto-servisi, hoteli, restorani i drugi proizvoñači dužni su, u skladu sa članom 22 Zakona o upravljanju otpadom, da izrade plan upravljanja otpadom, ako na godišnjem nivou proizvode više od 200 kg otpadnih ulja ili drugog opasnog otpada. Svi servisi treba da imaju knjigu ulja, potpisanu od dobavljača.

Slika 5. Rezervoar za otpadna motorna ulja

2.6.7. Upravljanje otpadnim akumulatorima i baterijama

Otpadni akumulatori i baterije su vrsta opasnog otpada, koji uglavnom nastaje u domaćinstvima, privrednim društvima, auto-servisima i dr.

Baterije i akumulatori se smatraju opasnim otpadom jer u sebi sadrže elemente kao što

su živa, kadmijum, olovo, bakar, selen, litijum, berilijum, bor i dr i zbog toga se ne mogu odlagati u sanitarne kade.

Odstranjivanje ovog opasnog otpada je moguće na posebno odreñenim mjestima, uz mogućnost prethodnog tretmana. Prethodni tretman bi podrazumjevao uklanjanje kiseline iz akumulatora i njenu neutralizaciju.

Opština Bar je dužana da u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom riješi na

odgovarajući način sakupljanje i tretman baterija i akumulatora. Ovo je neophodno iz razloga što u opštini postoji značajna količina ovog otpada, kao posljedica povećanog broja vozila.

Pošto se radi o vrlo opasnom otpadu zbog prisustva kiseline (sumporna) moraju se

preduzeti odgovarajući mjere, da bi se spriječilo zagañivanje životne sredine i zaštiti zdravlje ljudi. Reciklaža otpadnih akumulatora zasniva se na neutralizaciji kiseline i izdvajanju olova koji se može ponovo koristiti. Reciklažom starih akumulatora troši se 30 % manje energije nego kada se on proizvodi od novih sirovina.


29

Da bi se ovi ciljevi ostvarili, opština je dužna da definiše prostor za odstranjivanje,

način sakupljanja kao i dalji tretman sakupljenih baterija i akumulatora (neutralizacija sumporne kiseline) iz ovog vrlo opasnog otpada.

Svi registrovani auto-servisi na teritoriji opštine, dužni su da imaju kontejnere za

sakupljanje akumulatora a takoñe u gradu potrebno je urediti 5 lokacija na kojima bi grañani mogli odlagati akumulatore van upotrebe.

Svi auto-servisi dužni su, u skladu sa članom 22 Zakona o upravljanju otpadom, da

izrade plan upravljanja otpadom, ako na godišnjem nivou proizvode više od 200 kg opasnog otpada.

Slika 3. Kontejneri za sakupljanje otpadnih akumulatora

2.6.8. Upravljanje otpadom od elektronskih i električnih proizvoda

Otpadna elektronska i električna oprema (EE-otpad) spada u grupu količinski najbrže rastućih otpada. Tu uglavnom spadaju PC računari, TV prijemnici, video i Hi-Fi ureñaji, klima ureñaji, šporeti, mašine za pranje veša i posuña, telefoni (mobilni i fiksni) i dr.

Odstranjivanje EE-otpada treba vršiti u skladu sa podzakonskim aktom, koji proističe iz Zakona o upravljanju otpadom, a skladu je i sa Direktivom EU o EE otpadu, sve u cilju zaštite životne sredine. Dalja prerada EE-otpada zavisi od vrste otpada. Potrebno je uspostaviti održivi sistem sakupljanja i daljeg tretmana ovog otpada u odgovarajućem postrojenju.

Svi proizvoñači električnog i elektronskog otpada dužni su, u skladu sa Zakona o

upravljanju otpadom, da se uključe u organiovani sistem upravljanja električnim i elektronskim otpadom. Rad sistema ureñen je posebnim podzakonskim aktom.

2.6.9. Upravljanje otpadnim gumama

Otpadne gume su gume putničkih automobila, autobusa, teretnih automobila, radnih mašina, radnih vozila i traktora, kao i drugi slični proizvodi koje vlasnik zbog oštećenja,


30

istrošenosti, isteka roka trajanja ili drugih razloga ne upotrebljava, pa se zbog toga moraju odbaciti. Otpadne gume su neopasan otpad.

Povećan broj automobila u barskoj opštini poslednjih godina je uticao na povećanje

broja otpadnih automobilskih guma, meñutim ne raspolaže se podacima o godišnjim količinama otpada koji se stvara na ovaj način.

Polazeći od toga da se automobilske gume, ne smiju deponovati u sanitarnim kadama,

već na posebno, za te namjene, ureñenim platoima. Način preuzimanja starih guma od proizvoñača i odstranjivanja na predviñenu lokaciju

organizovaće ovlašćeno preduzeće kojem se povjeri obavljanje ovih poslova. Poznati postupci obrade otpadnih guma su sledeći:

• spaljivanje u cementarama, • reciklaža kod proizvoñača, • drobljenje i ponovna upotreba, • kao alternativno gorivo.

Slika 5. Mlin za rezanje starih guma

2.6.10. Upravljanje ambalažnim otpadom

Ambalažni otpad se definiše kao ambalaža ili ambalažni materijal koji ostaje nakon što se proizvod raspakuje i odvoji od ambalaže.

Ambalažni materijal je svaki materijal od kojeg se proizvodi ambalaža kao što su staklo, plastika, papir, karton, drvo, metal, višeslojni miješani materijali i drugi materijali.

Ambalažni otpad predstavlja važan dio otpada koji se može reciklirati zbog čega je neophodno utvrditi količine ove vrste otpada koje se stvaraju na godišnjem nivou.

Značajne količine ambalažnog otpada (oko 40%) mogu se reciklirati u reciklažnom centru na sanitarnoj deponiji.


31

2.6.11 Upravljanje otpadnim vozilima Otpadna vozila su vozila koja zbog oštećenja, dotrajalosti ili drugih razloga vlasnik

odbacuje, namjerava ili ih mora odbactiti. Na osnovu povećanja broja putničkih i teretnih vozila, u narednom periodu treba

očekivati povećan broj otpadnih vozila. Otpadna vozila imaju mogućnost opasnog zagañenja životne sredine zbog prisustva

mineralnih i sintetičkih ulja, kiselina i elektroda iz akumulatora, rashladnih tečnosti i sl. Takoñe treba imati na umu i značajno investiranje u opremu za presovanje ili

usitnjavanje otpadnih vozila kao i prostor za privremeno skladištenje opasnih materijala iz otpadnih vozila.

Prije presovanja ili usitnjavanja otpadnih vozila moraju se ukloniti mineralna ili

sintetička ulja, rashladne tečnosti, stakla, gume, tečnosti za hidraulične kočnice, branici, instrument table, gorivo, djelovi koji sadrže azbest.

Na lokaciji „Možura“ predviñen je reciklažni centar a može se obezbijediti dodatni

prostor i oprema za tretman otpadnih vozila u okviru sanitarne deponije.

2.6.12 Upravljanje komunalnim muljem izdvojenom iz otpadnih voda

U neophodnom tehnološkom procesu prečišćavanja otpadnih voda u opštini Bar predviñena su tri postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) (na brdu Voluica, Sutomoru i Velikom Pijesku). Izgradnjom i puštanjem u pogon ovih postrojenja izdvojiće se značajna količina kanalizacionog (komunalnog) mulja. Prema proračunima PPOV na brdu Voluica u početku funkcionisanja stvaraće dnevno 2,5 t/suve materije (SM), odnosno 10m3

SM, što bi na godišnjem nivou bilo oko 3.500 m3 kanalizacionog mulja samo iz ovog postrojenja.

Izdvojeni kanalizacioni mulj iz otpadnih voda koji bude nastao iz budućih PPOV može se

upotrebiti: o u poljoprivredi, o na zelenim površinama, o na sanitarnoj deponiji, o spravljanjanju komposta, o tretman u cilju dobijanja biogasa ili električne energije.

U periodu izrade ovog plana, nadležno ministarstvo priprmalo je poseban podzakonski akt za upravljanje kanalizacionog mulja iz postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Opština Bar će pitanje kanalizacionog mulja rješavati u skladu sa ovim podzakonskim aktom. Za druga dva planirana postojenja (Veliki Pijesak i Sutomore) ne mogu se procjeniti količine kanalizacionog mulja, jer to prevashodno zavisi, za koju će se tehnologiju (postrojenje sa aktivnim muljem - aeracionim bazenom, postrojenje sa sekvencijalnim šaržnim reaktorom - SBR postrojenje, postrojenje sa biofiltracijom, postrojenje sa sekvencijalnim šaržnim reaktorom - SBR postrojenje sa stalnim ulivom otpadne vode),


32

opština Bar opedjeliti kad su ova dva postrojenja u pitanju, broja ekvivaletnih stanovnika za koje će se postojenje raditi pošto su to turistička mjesta i velika je razlika izmeñu broja stalnih i povremenih stanovnika. Iz napred navedenih razloga podaci o količini kanalizacionog mulja za ta dva buduća postojenja ne mogu se precizno prognozirati.

2.6.13 Upravljanje azbestnim otpadom

Azbest je silikatni materijal koji ima vlaknastu strukturu i koji se zbog svojih dobrih termičkih i ostalih svojstava upotrebljavao ili se upotrebljava kao dodatak u proizvodnji mnogih grañevinskih elemenata, posebno krovova. Azbestna vlakna i prašina, kada nañu slobodni u vazduhu, mogu nepovoljno uticati na zdravlje ljudi i životnu sredinu jer se talože na zemljište, u vode i disajne organe. Otpad koji sadrži azbest je otpadni sirovi azbest i svaka stvar ili predmet koji sadrži azbest i azbestna vlakna, azbestna prašina nastala emisijom azbesta u vazduh kod same obrade azbesta ili stvari, marerijala i proizvoda koji vlasnk odbacuje ili mora odbaciti. Sirovi azbest je proizvod koji se dobija primarnim drobljenjem azbestne rude. Azbestni otpad se može podijeliti prema stepenu vezanosti azbesta na:

• čvrsto vezani azbestni otpad, • slabo vezani azbestni otpad.

U čvrsto vezanom azbestnom otpadu, azbest je fiksiran (cementiran) i teško dolazi do mogućnosti zagañenja životne sredine, osim u slučaju mehaničkog oštećenja proizvoda u kojem je azbest čvrsto vezan (azbestni krovovi, kočione obloge i pločice itd). U slabo vezanom azbestnom otpadu, azbest može u obliku azbestne prašine i azbestnih vlakana zagaditi vazduh, vodu i zemljište. Pri prevozu, utovaru i istovaru ovog otpada mora se uratidi postupak otvrdnjavanja azbesta ili uništavanja azbestnih vlakana da ne bi došlo do ispuštanja azbestne prašine i vlakana u životnu sredinu. Postupak otvrdnjavanja azbesta je postupak u kome se azbestna vlakna i azbestna prašina, slabo vezani azbestni otpad homogeno miješaju sa cementom ili drugim vezivnim materijalom, da bi se onemogućilo oslobañanje azbestnih vlakana i prašine u životnu sredinu. Postupak uništavanja azbestnih vlakana je postupak toplotne, hemijske ili fizičke obrade azbestnog otpada, uslijed koje iz azbesta nastaju drugi spojevi ili azbest izgubi svoju vlaknastu strukturu.

U toku izrade Plana nije se došlo do podataka o količini ovog veoma opasnog otpada. 2.6.14 Upravljanje otpadom koji sadrži PCB i PCT

PCB (polihlorovani bifenil) koristio se i još se uvjek koristi kao dielektrični fluid ili izolator u kondezatorima i transformatorima. Na bazi podataka iz Plana upravljanja otpadom u Crnoj Gori, konstatovano je da u Luci Bar ima manje od 6 t PCB koji sadrže transformatorska ulja.


33

U cilju minimizacije uticaja po životnu sredinu, transformatori punjeni sa PCB uljima, moraju se redovno održavati i nadzirati a posebno obezbijediti zaštitu od požara i eventualnih cerenja ulja sa PCB. Nakon prestanka korišćenja opreme, ona će postati opasni otpad, sa kojim treba postupati u skladu sa Zakonom. S obzirom da se radi o opasnom otpadu, odstranjivanje otpada koji sadrži PCB i PCT nije dozvoljeno na deponiji za neopasni otpad. Za pravilno postupanje sa ovim vrlo opasnim otpadom predviñeno je donošenje posebnog opdzakonskog akta od strane Vlade Crne Gore.

2.7. Djelatnosti koje se odvijaju u okviru reciklažnih dvorišta i transfer stanica u

cilju privremenog skladištenja otpada

Zakon o upravljanju otpadom obavezuje da se otpad sakuplja na selektivan način u posebne posude - kontejnere. Kontejneri za različite vrste otpada i to: komunalni otpad, papir, plastiku, staklo, akumulatore, kabaste materijale, i dr.

Pod primarnom reciklažom se podrazumijeva izdvajanje korisnih komponenti iz

komunalnog otpada, papira, metala, stakla, plastičnih materijala i organskog dijela otpada. Cilj razdvajanja po vrstama je njihova ponovna upotreba za istu ili drugu namjenu.

U narednom periodu Opština treba preko svog komunalnog poduzeća uložiti znatne

napore kako bi se putem zelenih ostrva i reciklažnih dvorišta u što većem procentu izdvojile iskoristive frakcije komunalnog otpada, koje čine njegov znatan dio. Za veći procenat odvojenog prikupljanja sekundarnih sirovina biće potrebna intenzivna kampanja i edukacija kao i promjena dosadašnjih navika i odnosa prema otpadu.

Sistem odvojenog prikuplajnja otpada može se organizovati na različite načine:

� reciklažna dvorišta - gdje grañani dopremaju otpad, posebno kabasti otpad, otpad preostao od grañenja, baštenski otpad, namještaj i slično;

� zelena ostrva ili sabirne tačke - gdje se primarno izdvajanje komponenti iz otpada vrši postavljanjem zasebnih kontejnera za papir, staklo, limenke, plastiku i sl. na lokacijama kojima se služi više stambenih jedinica;

� posuda - za selektivno prikupljanje, postavljenih uz kontejner za sakupljanje komunalnog otpada.

2.7.1 Reciklažna dvorišta i djelatnosti u okviru reciklažnih dvorišta

Reciklažno dvorište je mjesto namjenjeno razvrstavanju i privremenom skladištenju raznih vrsta otpada i ima značajnu ulogu u ukupnom sistemu upravljanja otpadom, jer služi kao spona kojom opština ostvaruje vezu izmeñu grañana, ovlašćenih skupljača i ovlašćenih obrañivača otpada.

Reciklažna dvorišta treba da budu mjesta na kojima grañani mogu na jednostavan i

prihvatljiv način dobiti informacije o načinu upravljanja otpadom, posebno u pogledu mogućnosti smanjivanja količina i štetnog dejstva otpada, kao i u pogledu načina boljeg iskorišćavanja i ponovne upotrebe raznih vrsta otpada. Grañani treba da budu obavješteni o


34

radu reciklažna dvorišta (lokacija, radno vrijeme, vrste otpada i dr.) u sredstvima javnog informisanja.

Lokacije za postavljanje reciklažnih dvorišta, kojima se osigurava sprovoñenje mjera

za odvojeno prikupljanje otpada, treba da, lokalnim planskim dokumentima, odredi Opština Bar. Prilikom izbora mikrolokacije, naročito je važno da reciklažno dvorište bude smješteno tako da grañani mogu što jednostavnije doći do njega. Okvirno se može računati da gravitaciono područje reciklažnog dvorišta obuhvata od 5 000 do 50 000 stanovnika. Niža je vrijednost ekvivalentna za manje naseljena područja.

Reciklažna dvorišta su u vlasništvu Opštine ili u vlasništvu preduzeća koje je lokalna

samouprava ovlastila da, u njeno ime, upravlja reciklažnim dvorištima i preuzimaju selektivno skupljeni otpad. Ovako prikupljen otpad može se direktno predavati ovlašćenim skupljačima ili obrañivačima ili prevoziti na lokaciju gdje postoji mogućnost njegove dalje prerade ili skladištenja do predaje ovlaštenim preduzećima.

Reciklažna dvorišta moraju imati dozvolu nadležnog organa lokalne uprave za

obavljanje djelatnosti upravljanja neopasnim otpadom i nadležnog organa državne uprave za poslove zaštite životne sredine za upravljanje opasnim otpadom.

U okviru reciklažnih dvorišta je moguće organizovati sakupljanje kabastog otpada, jer

se na taj način postiže značajno poboljšanje kvaliteta komunalnih usluga i smanjivanju troškova transporta:

� grañani mogu tokom cijele godine, u sve radne dane, besplatno i na za životnu sredinu bezbjedan način odložiti kabasti otpad;

� povećavaju se prikupljene količine otpada po reciklažnim dvorištima i time smanjuje prosječna cijena;

� izbjegava se razbacivanje kabastog otpada po javnim površinama i oko kontejnera; � provodi se kvalitetnije odvojeno prikupljanje kabastog otpada i time efikasnije

recikliranje i prerada (autogume, metali, rashladni ureñaji, elektro otpad, itd.); � omogućava se ravnomjernije i efikasnije sortiranje i priprema za dalju preradu.

Na području opštine Bar do 2013. godine, shodno Državnom planu o upravljanju

otpadom, treba urediti jedno reckilažno dvorište. Za to je potrebno u toku naredne godine lokaciju za reciklažno dvorište definisati lokalnim planskim dokumentima i pripremiti projekat o postavljanju reciklažnog dvorišta, kojim će se definisati lokacija, broj kontejnera za selektivno sakupljanje i dr.

Za kvalitetno uspostavljanje sistema primarnog odvajanja otpada, neophodno je sprovesti edukaciju, preko projekata u kome bi trebalo da učestvuju pojedinci, nevladine organizacije, škole, dječiji vrti ći, komunalna preduzeća, državne institucije i Opština Bar.

U reciklažno dvorište u posebne posude mogu se odlagati: papir, staklo, PET

ambalaža, kabasti otpad, gume, biorazgradivi otpad, plastika, stiropor, EE-otpad, ljekovi i drugi opasni otpad (ulja, lakovi, boje i sl.) u zavisnosti od same veličine reciklažnog dvorošta i broja posuda (kontejnera) za razvrstavanje otpada.


35

2.7.2. Razdvajanje i reciklaža

Reciklaža (Re+cycle = ponovno kruženje) je ponovna obrada otpadnih materijala u proizvodnom procesu za ponovnu upotrebu. Reciklaža otpada može biti na izvoru (primarna reciklaža) i u okviru reciklažnog centra. Primarna reciklaža se temelji na razdvajanju odnosno selektivnom sakupljanju iskoristljivih frakcija otpada. Reciklaža, kako podrazumijeva ponovnu upotrebu ili preradu izdvojenih komponenti iz komunalnog otpada, svakako prestavlja oblast koju treba razvijati u budućnosti.

Reciklažom se značajno smanjuje količina komunalnog otpada koja se deponuje na

sanitarnoj deponiji, čime se vijek sanitarne deponije produžava a izdvojeni otpad se koristi kao sekundarna sirovina.

Bez uvoñenja reciklaže u nemoguće je zamisliti bilo kakav celovit sistem upravljanja

otpadom.

Dva najvažnija elementa za uspješnu strategiju recikliranja su: 1) Sakupljanje otpada od “vrata do vrata” pri čemu se otpad odvaja već u domaćinstvima, 2) Pridavanje velike važnosti edukaciji i učešću javnosti. Osnovni razlozi za uvoñenje reciklaže komunalnog otpada u opštini Bar su sledeći:

• smanjenje količinje komunalnog otpada koja se deponuje;

• izdvajanje sekundarnih sirovina; • ponovna upotreba i izvoz sekundarnih sirovina; • smanjenje troškova za dobijanje gotovih proizvoda; • ušteda energije za prizvodnju; • otvaranje novih radnih mijesta; • zaštita životne sredine.

Na sanitarnoj deponiji „Možura“ je predviñen reciklažni centar koji će značajno

smanjiti količinu otpada koji će se deponovati u sanitarnim kadama a samim tim produžiti eksplatacioni vijek deponije.

2.7.3. Zelena ostrva

Zeleno ostrvo je tačno definisani prostor sa tipskim kontejnerima za papir, staklo, PET ambalažu. To su mjesta na kojima će se postepeno uvoditi primarna reciklaža, odnosno odvajanje otpada na samom mjestu njegovog nastanka. Zeleno ostrvo je prava prilika za razvijanje javne svijesti, da grañani na konkretan način iskažu svoj stav u odnosu na reciklažu i zaštitu životne sredine.

Zelena ostrva moraju biti pod direktnim nadzorom preduzeća za sakupljanje otpada.

Posude za selektivno sakupljenje moraju se redovno prazniti i biti uredna, broj pražnjenja u zavisnosti od odziva grañana, odrediće se od strane preduzeća kojoj Opština povjeri održavanje zelenih ostrva.

Zeleno ostrvo će se sastojati najmanje od: 1. jednog plavog kontejnera sa natpisom PAPIR,


36

2. jednog žutog kontejnera sa natpisom PET – AMBALAŽA , 3. jednog zelenog kontejnera sa natpisom STAKLO – STAKLENA AMBALAŽA , 4. jednog sivog kontejnera sa natpisom MET AMBALAŽA – LIMENKE .

U plave kontejnere sa natpisom papir, kao i u plave kante od 140 l prema programu sakupljanja otpada iz domaćinstva, mogu se odložiti:

o novine, časopisi, prospekti i katalozi, o kompjuterski papir, pisaći papir, pisma, o knjige i slikovnice , o telefonski imenici , o papirne kese, kartonske fascikle, o ambalažne kutije od tankog kartona

U plave kontejnere ne smiju se odlagati:

o složena višeslojna ambalaža (tetrapak), o zauljeni i prljavi papir, o indigo papir, o faks papir, o fotografije i foto papir, o pelene, o velike kartonske kutije, o papirne kese iz usisivača, o tapete, o papirnate maramice.

U žute kontejnere sa natpisom PET-ambalaža, kao i u žute kante od 140 l prema programu sakupljanja otpada iz domaćinstva, mogu se odložiti:

o plastične boce bezalkoholnih gaziranih i negaziranih pića,

o plastične boce za pivo, o plastične boce za mlijeko, o i druga ambalaža sa oznakom

U žute kontejnere ne smiju se odlagati:

o čepovi sa PET ambalaže, o plastične flaše od jogurta, o plastične igračke, o plastične vrećice, o plastificirani papir, o plastične cijevi, o plastično posuñe.

U zelene kontejnere sa natpisom staklo-staklena ambalaža, kao i u zelene kante od 140 l prema programu sakupljanja otpada iz domaćinstva, mogu se odložiti:

o staklene boce, o staklene tegle, o staklena ambalaža kozmetičkih proizvoda.


37

U zelene kontejnere ne smiju se odlagati: o sijalice, o prozorsko staklo, o bolničko staklo, o automobilsko staklo, o lampe,

U sive kontejnere sa natpisom MET-ambalaža-limenke, mogu se odložiti: o prazne limenke od pića, napitaka i hrane, o čepove od staklenih boca, o aluminijske folije (npr. od čokolade), o aluminijske poklopce čaša za jogurt i sl.

U sive kontejnere ne smiju se odlagati: o limenke s ostacima boja, lakova i ulja, o lakovi i boje za kosu, o limenke s ostacima od hemikalija, o boce i limenke od plinova, o aluminijsko posuñe, o aluminijski kablovi.

Broj i lokacije zelenih ostrva koje je potrebno postaviti na teritoriji opštine treba definisati Detaljnim urbanističkim planovima, a preporuka je, da jedno zeleno ostrvo bude na 1.000 do 2.000 stanovnika.

2.7.4. Pretovarne (transfer) stanice za lokalno stanovništvo

Pretovarna stanica je postrojenje u kojem se komunalni otpad, sakupljen u sakupljačkoj mreži, istovara iz vozila za sakupljanje otpada, pregleda uz eventualno izdvajanje kabastog otpada, kratko zadržava, utovara u veća vozila i transportuje na dalji tretman. Osnivni cilj transfer stanica je da smanji transportne troškove. U pojedinim slučajevima, na lokaciji pretovarne stanice mogu biti smješteni i posebni objekti s opremom za prethodnu obradu otpada, kao i privremena skladišta za prihvat posebnih vrsta otpada sakupljenih u reciklažnim dvorištima.

U područjima gdje su deponije udaljene više od 20 km od područja sakupljanja,

transport otpada vozilom koje sakuplja otpad postaje neekonomično, zbog ograničenja frekvencije sakupljanja, plaćanja tima koji putuje do deponije i u to vrijeme ne sakuplja otpad.

Pretovarne stanice imaju značajnu ulogu u ukupnom sistemu upravljanja otpadom jer

služe kao veza izmeñu sakupljačke mreže jedinica lokalne samouprave i meñuopštinskog preduzeća za upravljanje regionalnom deponijom. Pored komunalnog otpada proizvedenog u domaćinstvima, pretovarne stanice mogu prihvatiti i otpad nastao u industriji koji je sličan komunalnom, zeleni otpad, opasni kućni otpad (sredstva za čišćenje, pesticidi, ulja, antifriz, boje, lakovi itd.), kao i odvojeno sakupljeni otpad koji se može reciklirati .

Projekti pretovarnih stanica se meñusobno mogu dosta razlikovati. Od jednostavnih

površina sa nepropusnom podlogom gdje se otpad istovara i puni u velike kontejnere ili vozila, do složenih pogona gdje se otpad sabija u jedinicama za sabijanje otpada i preskontejnerima. Kao sastavni dio opreme su i prese za sabijanje otpada u bale i rezači.


38

Pretovarne stanice u ukupnom sistemu upravljanja otpadom služe za: o pretovar otpada iz manjih vozila u veća; o pripremu za transport na udaljene lokacije, čime se znatno smanjuju

transportni troškovi; o smanjenje broja “divljih” (neureñenih) odlagališta zbog udaljenosti od

sanitarne deponije; o sabijanje otpada kompaktorskim ureñajima (slika 6.); o racionalno rješavanje problema otpada za naselja udaljena od deponije; o nije velika finansijska investicija.

Slika 6. Preskontejneri za sabijanje otpada Transfer stanice se u praksi predviñaju za mjesta sa obilnim sniježnim padavinama i

velikim saobraćajnim gužvama, kada je onemogućen ili otežan svakodnevni transport sakupljenog komunalnog otpada do sanitarne deponije.

Državni planom upravljanja otpadom utvrñena je obaveza gradnje transfer stanica u

svim opštinama u kojim nema sanitarnih deponija. Takoñe je navedeno da se transfer stanice mogu graditi i u onim opštinama na kojim se nalazi sanitarna deponija ako se zbog udaljenosti lokacije pokaže opravdanost takvog opredjeljenja.

Imajući u vidu da je lokacija za sanitarnu deponiju “Možura” odreñena na samoj

granici opština Bar i Ulcinj, da opština Bar zauzima površinu od 506 km2, da samim tim ima veliku razuñenost naselja sa kojih se sakuplja otpad (prije svega Virpazar i Ostros) i povećanu frekvenciju saobraćaja posebno u ljetnjem periodu, smatramo da je gradnja transfer stanice u opštini Bar bila korisna. Izgradnjom transfer stanice uštedjelo bi se na gorivu i radnoj snazi, a cijene komunalnih usluga bi bile niže.

2.7.5. Kompostiranje

Pored reciklaže, potrebno je promovisati i sistem za preradu izdvojenog organskog otpada, metodom kompostiranja.

Kompostiranje predstavlja ubrzano ali djelimično, razlaganje vlažne, čvrste organske

materije, prvenstveno otpadaka od hrane, pomoću aerobnih mikroorganizama i pod kontrolisanim uslovima. Kao proizvod dobija se koristan materijal - kompost, sličan humusu,


39

koji nema neprijatan miris i koji se može koristiti kao organsko ñubrivo u poljoprivredi za poboljšanje fizičkih i hemiskih osobina zemljišta.

Kompostiranje je oblast koja najviše obećava kada se radi o ponovnom korišćenju

organskih materija. Pored smanjenja zapremine otpada koji treba da bude transportovan i odložen, kompostiranje generiše proizvod pogodan za primjenu biljnoj proizvodnji.

Teorijski gledano kompostiranje kao postupak stvaranja komposta, ima kako svoje

prednosti tako i svoje nedostatke. Prednosti su sledeće: ponovna upotreba izdvojenog organskog otpada, krajnji

proizvod (kompost) ima izvjesnu tržišnu vrijednost, smanjuje se količina deponovanog otpada u sanitarne kade, prostor potreban za lokaciju postrojenja je relativno mali, cijene transporta nijesu tako velike;

Nedostaci su sledeći: potrebna velika kapitalna ulaganja u postrojenje, tržište za dobijeni proizvod nije uvijek osigurano, skladištenje komposta može biti problem. Izgradnju kompostilišta trebalo bi predvidjeti posle 2012. godine i usaglasiti je sa Državnim planom za naredno petogodište. III PREVENCIJA NASTAJANJA I SMANJENJE OTPADA

Plan upravljanja otpadom za prostor opštine Bar definiše upravljanje otpadom u

narednom periodu bazirajući se na:

• prevenciji nastajanja otpada; • smanjenju količina otpada koji se proizvodi; • ponovnom korišćenju otpada; • postepenom širenju teritorije sa koje se sakuplja otpad; • formiranje meñuopštinske deponije za Bar i Ulcinj; • sanacija i rekultivacija postojećih odlagališta (smetlišta); • uspostavljanju sistema za recikliranje otpada;

Stvoreni otpad potrebno je tretirati na mjestu njegovog nastanka. Svaka aktivnost

mora biti planirana i sprovedena na način da obezbijedi zaštitu životne sredine i zdravlje ljudi.

3.1 Program sakupljanja otpada iz domaćinstava i proizvoñača otpada koji ne podliježu obavezi donošenja plana

Komunalni otpad je otpad koji se stvara u domaćinstvu ili otpad koji je po svojim

svojstvima sličan otpadu iz domaćinstva. U cilju pravilnog i sveobuhvatnog sakupljanja otpada iz domaćinstava treba preduzeti

sledeće mjere i aktivnosti: organizovanje selektivnog sakupljanja otpada, organizovanje reciklažnih dvorišta i zelenih ostrva, upoznavanje grañana o formiranju reciklažnih dvorišta i zelenih ostrva.


40

Sakupljane otpada iz prigradskih naselja trebalo bi organizovati “od vrata do vrata”

tako da svako domaćinstvo dobije ili kupi kante (slika 7.) za komunalni otpad. Preduzeće za sakupljanje otpada bi odreñenim danima u odreñenom vremenu preuzimalo proizvedeni otpad.

Poželjno bi bilo da se ovakvo sakupljanje za početak eksperimentalno orgaizuje u

pojedinim naseljima visoko opterećenim otpadom, da bi grañani uvidjeli prednosti navedenog načina. To bi dovelo do toga da se izbace posude od 1,1 m3 i 5 m3 iz prigradskih naselja koje su uglavnom bile visoko opterećena otpadom, neredovno pražnjene i neuredne.

Uvoñenjem procesa reciklaže tj. izgradnjom reciklažnog centra, domaćinstva će dobiti

kante za selektivno sakupljanje papira, stakla, PET ambalaže. Na ovaj način bi se povećao procenat selektiranog otpada koji se prikuplja iz domaćinstva.

U cilju poboljšanja sakupljanja otpada iz stambenih jedinica potrebno je definisati

vrijeme iznošenja komunalnog otpada, koji se znosi iz stanova : • u periodu od 01.juna do 30. septembra u vremenu od 20.00 do 7.00 časova • u ostalom periodu u vremenu od 18.00 do 8.00 časova.

Proizvoñači otpada koji ne podliježu donošenju plana odnosno koji proizvode manje od 40 t neopasnog otpada na godišnjem nivou (trgovine, supermarketi, minimarketi i dr) a proizvode značajnu količinu kartonske i papirne ambalaže, moraju u okviru svojih dvorišta imati posude za selektivno sakupljanje otpada, odnosno isti ne mogu odlagati u posude za odlaganje otpada iz domaćinstava.


41

3.2 Program sakupljanja opasnog otpada iz domaćinstava i proizvoñača otpada koji ne podliježu obavezi donošenja plana

U opasni otpad iz domaćinstva prije svega spadaju: otpadne baterije, otpadna ulja,

boje, lakovi, stari lijekovi, pesticidi, razne hemikalije i dr. Odvojeno sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstava moguće je organizovati na iste

načine kao i primarnu reciklažu, s time da opasni otpad zahtijeva posebni nadzor od mjesta nastanka do mjesta konačnog odlaganja ili prerade.

Za sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstava i proizvoñača koji ne podliježu

obavezi donošenja plana treba preduzeti sledeće mjere i aktivnosti: � organizovanje selektivnog sakupljanja otpada u posebne posude i njihovo pražnjenje, � eliminacija stvaranja spontanih smetlišta u opštini Bar, � organizovanje reciklažnih dvorišta za prihvatanje opasnog otpada.

Opasni otpad nakon adekvatnog tretmana (prerade) se može prihvatati i deponovati u

sanitarne kade na deponiji, ukoliko je ta vrsta opasnog otpada dovedena do nivoa komunalnog otpada.

Preduzeće za sakupljanje otpada bi odreñenim danima u odreñenom vremenu (najmanje jednom nedeljno) preuzimalo proizvedeni opasni otpad. U ovim danima proizvoñači opasnog otpada su dužni da na odgovarajući način i na odgovarajućem mjestu iznesu otpad kako bi preduzeće za sakupljanje opasnog otpada preuzelo i odvezlo na dalju preradu i odstranjivanje.

3.3 Savremena sanitarna deponija sa reciklažom u Baru Master plan je na državnom nivou predvidio mrežu meñuopštinskih deponija za

odlaganje čvrstog komunalnog otpada. U skladu sa tim konceptom predviñena je zajednička meñuopštinska sanitarna deponija za opštine Bar i Ulcinj.

Opština Bar je donijela odluku o izboru lokacije za regionalnu sanitarnu deponiju na

lokalitetu Možura u Katastarskoj opština Kunje br. 2416/1. Postojećom planskom dokumentacijom, kojom se predviña izgradnja deponije na ovom lokalitetu, opredijeljen je prostor od 24,4 ha za izgradnju deponije.

3.3.1 Predlog upravljanja otpadom na deponiji

Sanitarna deponija je inženjerski postupak odlaganja čvrstog komunalnog otpada na

zemljištu na način kojim se štiti ljudsko zdravlje i okruženje. Uzimajući u obzir da je deponijski prostor strogo kontrolisan i da su u njemu, shodno

Zakonu o upravljanju otpadom tačno definisana pravila i objekti koje mora imati. Takoñe je definisano minimalno vrijeme zbrinjavanja otpada u sanitarnu kadu.. Na prijemnom punktu se nalazi elektronska vaga na kojoj se utvrñuje bruto težina vozila bez vozača. Nakon vaganja vozilo sa otpadom se upućuje na sanitarnu kadu. Sanitarna kada je prostor gdje se vrši odlaganje neselektiranog, djelimično selektiranog i selektiranog otpada.


42

Na sanitarnoj kadi se obavlja kontrola pražnjenja komunalnog otpada iz specijalnih vozila. Vozilo nakon istovara napušta prostor sanitarne kade i vraća se natrag istom saobraćajnicom do kade za pranje točkova. Sa kade za pranje vozilo odlazi na elektronsku vagu gdje se sada ponovo vrši mjerenje vozila bez vozača i tereta. Na taj način se dobija težina odloženog komunalnog otpada na sanitarnoj kadi.

Savremena tehnologija deponovanja komunalnog otpada u sanitarne kade zahtijeva da

se nesekelektirani otpad se razastire na sanitarnoj kadi budlozerom (dozerom), a potom se vrši prskanje vodom komunalnog otpada zbog kvalitetnog kompaktiranja mašinom kompaktorom.

Kapacitet sanitarne kade mora biti definisan Glavnim i Izvoñačkim projektom u m3 do njenog zatvaranja.

3.3.2. Predlog sistema za izdvajanje i korišćenje biogasa sa deponije

Razgradnja komunalnog otpada u sanitarnoj kadi nastaje zbog fizičkih, hemijskih i bioloških degradacija. One djeluju istovremeno na raspadanje komunalnog otpada i to ide tako sve dok se otpad potpuno ne razgradi.

Razgradnjom komunalnog otpada, možemo reći da se u sanitarnoj kadi odigrava

veoma složen proces koji zavisi od vlažnosti otpada, zbijenosti, temperature, vremena prekrivanja. Značajnije količine biogasa, koji treba spaljivati, treba očekivati nakon 12 – 18 mjeseci od početka deponovanja komunalnog otpada u sanitarnoj kadi.

Slika 8. Tehnološka šema sakupljanja i spaljivanja biogasa Takoñe u sakupljanju, transportu i spaljivanju biogasa se mora voditi računa o

kvalitetu formiranja biotrnova, broju biotrnova i visini deponovanog komunalnog otpada.

U zavisnosti od dimenzija sanitarne kade treba pravilno odrediti broj linija biotrnova za sakupljanje biogasa.


43

3.3.3. Predlog sistema zahvatanja ocjednih voda nastalih na deponiji

Dno sanitarne kade mora biti urañeno tako da se sva količina stvorene ocjedne vode sakupi u specijalno urañenim djelimično perforiranim cijevima, koje su povezane sa šahtama za sakupljanje ocjednih voda.

Ocjedne vode koje se formiraju u sanitarnoj kadi sakupljaju se u šahtama, a zatim zajedničkim kolektorom transportuju do sabirnog bazena (u literaturi prepoznatljiv kao posljednji bunar). Iz sabirnog bunara ocjedna voda može da se vraća natrag na deponiju.

Drugi način upravljanja ocjednim vodama sa deponije jeste da se voda iz sabirnog

bazena transportuje do sistema za tretman ocjednih voda. Konačno rješenje sistema za tretman zavisi od recipijenta u koji se ispuštaju prečišćene ocjedne vode. Ako je recipijent fekalna kanalizacija onda se ocjedna voda mora dovesti do kvaliteta prema Pravilniku o kvalitetu otpadnih voda i načinu njihovog ispuštanja u javnu kanalizaciju ili prirodni recipijent.

Prilikom projektovanja sanitarne deponije mora se voditi računa o regulisanju

hidrauličkog režima u zoni oko deponije, da bi se spriječila infiltracija voda sa okolnog prostora. Drenažni sistem za ocjedne vode treba projektovati i uraditi tako da se omogući njihovo nesmetano sakupljanje, transport i tretman.

Slika 9. Šematski prikaz skupljanja, recirkulacije i tretmana ocjednih voda

3.3.4. Kontrola buke i mirisa u cilju osiguranja zaštite od njihovog širenja sa lokacije

Na sanitarnoj kadi se vrši odlaganje, rastiranje, kvašenje - praskanje, kompaktiranje -

sabijanje i na kraju prekrivanje komunalnog otpada inertnim materijalom u sloju od 25-30 cm debljine. Da bi se sve ovo odradilo potrebne su mašine, koje obavljaju pojedine faze.

Mašine koje stvaraju buku na sanitarnoj deponiji su: • vozila koja dovoze komunalni otpad, • dozer za razastiranje komunalnog otpada u slojevima, • kompaktor koji obavlja zbijanje otpada, • vozila za dovoz inertnog materijala, • dozer za razastiranje inertnog materijala.

Kontrolu buke na sanitarnoj kadi vršiti jednom godišnje.


44

Komunalni otpad sadrži brzo razgradive organske materije i sporo razgradive materije. Prilikom njegovog raspadanja pod dejstvom mikroorganizama nastaju mirisi u prvom redu amonijačni i sulfidni.

Širenje mirisa se smanjuje na dva načina:

• svakodnevnim prekrivanjem otpada prostirkom od aktivnog uglja, • svakodnevnim prekrivanjem komunalnog otpada nertnim materijalom u

debljini od 25-30 cm.

Monitoring mirisa na deponiji vršiti jednom godišnje.

3.4. Mjere za spječavanje nastajanja ili smanjenja količine otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu

Sprječavanju nastajanja ili smanjenja količine otpada i negativnih uticaja na životnu

sredinu u praksi se vrlo teško postiže, ali tome treba težiti u opštini Bar. Prioritet svakog cjelovitog sistema upravljanja otpadom je da spriječi ili smanji

nastanak otpada. Jednostavno rečeno, najbolji je onaj otpad koji se uopšte ne proizvede. Otpad koji se izbjegne ne utiče negativno na zdravlje ljudi i životnu sredinu i ne troše se sredstva za njegovo odstranjivanje ili preradu. Korišćenjem pogodnih načina proizvodnje i obrade i ekološkim savjesnim ponašanjem potrošača mogu se smanjiti količine i štetnost otpada koji bi se trebao odstraniti ili preraditi.

Opština će riješiti pitanje deponovanog neopasnog komunalnog otpada izgradnjom

medjuopštinske sanitarne deponije „Možura“, kao i pitanje reciklaže, izgradnjom reciklažnog centra.

Prvi korak u realizaciji koncepta sprječavanju nastajanja ili smanjenja količine otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu je izrada strategije sa programom mjera za sprečavanje nastanka otpada kao i način njihovog sprovoñenja. Osnovne mjere za sprečavanje nastajanja otpada mogu se svesti na:

� Izbjegavanje otpada u proizvodnji;

- razvojem tehnologija koje ne stvaraju otpad, - otpad vraćati u sopstvenu proizvodnju, - proizvoditi robu koja se može nakon upotrebe reciklirati, - proizvode ne pakovati u ambalažu za jednokratnu upotrebu,

� Ponašanje potrošača; - ne kupovati pozvode koji se ne mogu reciklirati, - izbjegavati robu u jednokratnoj ambalaži, - izbjegavati korištenje plastičnih kesa

� Edukacija - koristiti medije i obrazovne institucije za edukaciju proizvoñača i

potrošača, - stimulacija i kažnjavanje.


45

U okviru tehničkih mogućnosti Opština Bar treba posticati sprovoñenje svih mjera u njenoj nadležnosti za sprječavanju nastajanja ili smanjenja količine otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu, kao i sprovoditi jačanje javne svijesti o pravilnom upravljanju otpadom kroz edukaciju.

Postoji više mogućih postupaka zbrinjavanja otpada s vrlo različitim uticajem na okolinu. Prevencija nastajanja otpada, kao i druge mjere za smanjivanje nastajanja otpada, svakako je najpovoljnija metoda za rješavanje problema otpada. Te se mjere preduzimaju u toku tehnološkog procesa na mjestu nastajanja otpada, a uključuju prevenciju nastajanju promjenom načina proizvodnje ili načina upotrebe, redukciju na samom izvoru, kao i ponovnu upotrebu proizvoda. Postupci reciklaže i kompostiranja, odnosno prerade materijala takoñe daju dobre rezultate u pogledu uticaja na okolnu, a odnose se, uglavnom, na odvojeno prikupljeni otpad koji se može iskoristiti kao sekundarna sirovina.

IV DINAMIKA FINANSIRANJA I IZVORI FINANSIJSKIH SRESTAVA

Da bi došlo do realizacije Plana u praksi, potrebno je da se obezbijede prilična

finansijska sredstva za izgradnju deponije, reciklažnog centra, nabavku opreme, formiranje pretovarnih stanica, ureñenje zelenih ostrva i angažovanje odgovarajućih kadrova.

Sredstva za realizaciju Plana obezbijediće se iz: � kredita meñunarodnih finansijskih institucija; � budžeta Opštine Bar i sredstava komunalnih preduzeća (koje je osnovalavla opština ); � budžeta Crne Gore; � iz srestava EU – pretpristupni fondovi IPA; � i drugih izvora u skladu sa zakonom.

Finansijski aspekti sistema upravljanja otpadom odnose se na planiranje i obračun

troškova, kapitalne investicije i povraćaj troškova. Osnovne karakteristike sadašnjeg stanja upravljanja otpadom i finansiranja u opštini Bar su sledeće:

�� upravljanje otpadom je samo jedna od aktivnosti JP „Komunalne djelatnosti“, �� upravljanje otpadom je najznačajnija stavka u troškovima, dok u prihodima

komunalnog preduzeće udio je znatno niži, �� nedostaje adekvatan obračun troškova upravljanja otpadom uslijed još nerazvijene

baze podataka, �� politika cijena ne obezbjeñuje stabilne i dovoljne prihode za pouzdano planiranje

kapitalnih investicija, �� sredstva za kapitalne investicije po pravilu se obezbjeñuje iz budžeta Opštine Bar, �� efektivni troškovi deponovanja otpada u Podgorici su prilično visoki, �� cijene upravljanja otpadom uglavnom su fiksirane za prostor, tj plaća se po m2, �� pošto je račun koji plaćaju korisnici nezavisan od količine otpada koji stvaraju, ne

postoje ekonomski podsticaji za redukciju otpada. Veoma je bitno utvrditi odnos u troškovima izmeñu onih koje plaća Opština Bar i

troškova koje će plaćati ostali učesnici u opštini (domaćinstva, a posebno ustanove i preduzeća).


46

4.1 Plan investicionih ulaganja u opremu

Poslove sakupljanja, transporta i odstranjivanja komunalnog otpada sa teritorije opštine Bar, obavlja Javno preduzeće „Komunalne djelatnosti"-Bar. Izgradnja savremene meñuopštinske deponije podrazumijeva povećane aktivnosti svih subjekata upravljanja otpadom i preduzeća za sakupljanje otpada uz neophodnu nabavku savremene opreme uključujući i nabavku specijalnih vozila, što je prikazano u tabeli 16.

Tabela 16. Pregled investicionih troškova u opremu za period 2010- 2013.

Jedinica Koli čina Jedinična cijena

Ukupna cijena Opis

u € u €

1. Vozila Autosmećara (120 l - 1.100 l) kom 5 140,000 700,000

Podizač (kontejner 4-10m3) kom 2 110,000 220,000

Ukupno 920,000

2. Kontejneri Kontejneri (140 l) kom 6,000 31.0 186,000 Kontejneri (1.100 l) kom 370 310.0 114,700

Kontejneri (4m3 - 10m3) kom 30 1,100.0 33,000

Kontejneri (640 l) za akumulatore kom 10 420.0 4,200

Ukupno 337,900

3. Infrastruktura (Oprema) Transfer stanica kom 1 110,000.0 110,000

Reciklažno dvorište kom 1 200,000.0 200,000

Zeleno ostrvo kom 10 5,000 50,000

Ukupno 360,000

Ukupno 1-3 (2010-2013) 1,617,900 €

4.2 Investicioni troškovi deponije Deponovanje i reciklažu čvrstog otpada obavljaće medjuopštinsko preduzeće.

Lokacija za deponovanje i reciklažu čvrstog komunalnog otpada nalazi se na prostoru „Možura“. Ukupni troškovi koji podrazumijevaju izgradnju i opremanje rada deponije po najsavremenijim tehnološkim standardima koji treba da budu dovoljni za potrebe opština Bar i Ulcinj u narednih 30 godina. Svjetska Banka je obezbijedila kreditna srestva u iznosu od 3,5 miliona €, uz mogućnost obezbjeñenja dodatnih sredstava iz ovog izvora, za izgradnju I faze deponije. Ako se podjela investicijinih ulaganja u deponiju izmeñu Opština Bar i Ulcinj definisala po količini proizvedenog otpada, onda će odnos izmeñu opština Bar i Ulcinj biti 2/3:1/3 ukupnog investicionog ulaganja u prvu fazu izgradnje deponije do 2015. godine. Takva podjela značila da Opština Bar u prvu fazu izgradnje deponije bi trebala da investira 4.692.620. €. Radi bolje preglednosti u tabeli 17. dati su finansijski pokazatelji cjelokupnog investiranja u I fazu deponije.


47

Tabela 17. Procjena investicionih troškova u deponiju i prve faze izgradnje 2010-2015 Br. opis Ukupna

investicija Investicija

Faza 1

Investicija

i reinvesticija Izgradnja deponije

1 Nivelacija prostora

696.000 417.600

2 Izrada podloge, Ocjedne vode

4.034.400 2.824.080

3 Zatvaranje sanitarne kade i površinske vode

2.152.000

107.600

4 Sakupljanje i spaljivanje

biogasa

595.000

148.750

5 Infrastruktura 596.400 596.400

6 Oprema za rad

555.000 555.000

Ukupno 1-6

8.628.800

4.649.430

7 Infrastruktura 2.389.500 2.389.500

Ukupno 1-7

11.018.300

7.038.930

4.2 Sanacija i procjena troškova sanacije smetlišta

Odlagališta otpada za koje je potrebno izvršiti sanaciju i rekultivaciju prostora u opštini Bar se mogu podijeliti u dvije grupe:

1. opštinsko odlagalište Ćafe, 2. “divlja” (neureñena) odlagališta

Komunalni otpad do početka jula. 2008. godine odlagao na opštinskom odlagalištu

„Ćafe“. Otpad se na pomenutoj lokaciji odlagao preko 30 godina na nesanitaran način, tako da je neophodna sanacija uz preduzimanje mera zaštite životne sredine propisanih postojećom zakonskom regulativom. Lokacija predmetnog odlagališta nalazi se na katastarskoj parceli br.742/1 KO Dobra Voda i 1913 KO Zaljevo.

Opština Bar je uradila „Opšti projektni zadatak za izradu projektne dokumentacije za sanaciju i rekultivaciju postojećeg smetlišta komunalnog otpada Ćafe u Baru“ na osnovu kojeg je raspisan tender, izabran najbolji ponuñač i izradañen je Nacrt glavnog projekta sanacije.

Na teritoriji opštine Bar takoñe postoji odreñeni broj „divljih“(neureñenih) odlagališta

na kojima su se odlagale i još uvjek se odlažu različite vrste otpada (komunalni, opasni otpad, grañevinski otpad i dr.). Uočljivo je da se većina ovih odlagališta uglavnom nalazi uz korita rijeke Rikavac i Željeznice, seoskih potoka, kao i pored lokalnih i nekategorisanih puteva. Ne


48

postoji precizna evidencija o broju ovakvih odlagališta, tačnoj lokaciji i količini deponovanog otpada, zbog čega je neophodno uraditi katastar istih na prostoru opštine. Na osnovu člana 81. Zakona o upravljanju otpadom uradiće se plan sprovoñenja akcije sanacije tzv. “divljih”(neureñenih) odlagališta koji će se utvrditi na osnovu katastra, kao i prema stvarnom stanju i potrebama na terenu u kontaktu s predstavnicima mjesnih zajednica.

Važno je utvrditi pravilan metod sanacije za odreñenu lokaciju da bi se osiguralo

minimiziranje daljeg uticaja na životnu sredinu, pošto je svako smetlište različito u odnosu na lokaciju, količinu otpada i njegovu opasnost.

Potpuna sanacija zahtijeva značajna finansijska srestva i može obuhvatiti:

raskopavanje lokacije da bi se poboljšala stabilnost, sakupljanje gasova, izrada nepropusnog sloja, prečišćavanje filtrata, prekrivanje otpada zemljom, šutem i ostalim grañevinskim otpadom.

Za sanaciju odlagališta potrebni sledeći materijali:

• pokrivni materijal – zemlja, šut, grañevinski otpad, • ograñivanje-metalni stubovi, metalna mreža, • materijal za punjenje (ispuštanje vode i gasova) – šljunak, • materijal za aeraciju filtrata – veliki komadi grañevinskog otpada.

Oprema za sanaciju odlagališta uključuje:

• bager (rovokopač) za kopanje rovova, • buldožer za uklanjanje otpada ili čišćenje okolne vegetacije, razastiranje i sabijanje,

otpada, tamo gdje otpad ostaje na lokaciji, • utovarna lopata za punjenje kamiona otpadom, • kiperi za dovoženje materijala za prekrivanje.

Nakon izvršene sanacije, neophodno je sistemom javnog informisanja grañane obavijestiti i upozoriti na sledeće:

• da se sanirana lokacija više ne može koristiti, • o postavljenoj tabli o zabrani odlaganja, • kakve su alternativne mogućnosti obezbijeñene, • zakoni i odluke u vezi odlaganja otpada na nepredviñena mjesta, • kaznene odredbe za nepoštovanje zabrane odlaganja.

Planom upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008 – 2012. godine za

sanaciju opštinskog odlagališta „Ćafe“ predviñena je suma od 517.840 €. Na osnovu Nacrta Glavnog projekta sanacije i rekultivacije odlagališta „Ćafe“, predračunska vrijednost radova je 3.349.508 €.

Ukupna finansijska srestva koja su potrebna za sanaciju svih odlagališta na teritoriji opštine Bar biće poznata po završetku katastra neureñenih odlagališta.

Za realizaciju Plana upravljanja otpadom za opštinu Bar periodu od 2010 do 2013

godine, potrebno je iz budžeta Opštine Bar i kredita meñunaradnih finansijskih institucija, obezbijediti 9.244.520 €.


49

V RAZVIJANJE JAVNE SVIJESTI O UPRAVLJANJU OTPADOM

Jedinstven i cjelovit sistem upravljanja otpadom nije moguće realizovati ako se

posmatra samo sa ekonomskog aspekta i ako zanemarimo dimenziju i ulogu ekološke edukacije. Vaspitanje i obrazovanje o životnoj sredini je nezaobilazan segment svakog integralnog sistema upravljanja otpadom. Ekološkom edukacijom omogućava se sticanje ekoloških znanja i vještina s ciljem povećanja nivoa svijesti svakog pojedinca za efikasno učešće u sprovoñenju sistema upravljanja otpadom. Ekološka edukacija kod ljudi razvija nova saznanja i stvara nove vrijednosti koje će ih uputiti na promjene u ponašanju.

Za ostvarivanje postavljenih ciljeva i zadataka, potrebne su bitne promjene u

socijalnom, privrednom, obrazovnom i kulturnom smislu. Uviñajući potrebu ekološke edukacije ljudi od najranije dobi, nadležno Ministarstvo je uključilo u obrazovne programe u Crnoj Gori komponente zaštite životne sredine.

Za postizanje navedenih ciljeva predlažu se sljedeće mjere: a) Potpuno, tačno i pravovremeno informisati javnost o stanju životne sredine i o svim

aktivnostima i rezultatima Opštine Bar i drugih učesnika u oblasti upravljanja otpadom, zaštite životne sredine i održivog razvoja;

b) osnivati javne baze podataka o otpadu i životnoj sredini u gradskim preduzećima i povezati (umrežiti) ih s budućom centralnom bazom podataka;

c) raditi na promociji zaštite životne sredine i održivog razvoja koji će biti glavni nosioci aktivnosti na tom području djelovanja;

d) osigurati kontinuiranu promociju zaštite životne sredine preko javnog preduzeća u kontekstu njihovih djelatnosti;

e) uspostaviti partnerske odnose s drugim zainteresiranim subjektima (državnom upravom, naučnim, stručnim i obrazovnim ustanovama, privredom, NVO, pojedincima i dr.) i sarañivati na zajedničkim edukativno – promotivnim projektima vezanim za uprvljanje otpadom i zaštitu okoline, kao i podsticati i podržavati sve dobre ideje i inicijative u tom smislu;

f) u utvrñenim periodima sprovoditi ispitivanja javnog mjenja.

Potrebno je da preduzeća koja se bave upavljanjem otpadom u svoje planove rada ukljuće i kampanju za razvijanje javne svijesti o kvalitetnom upravljanju otpadom. Lokalna kampanja za razvijanje javne svijesti treba da:

� koristiti sve oblike medija, � stekne povjerenja grañana, � ističe individualne akcije, � koristi jednostavne ciljne grupe, � koristi sveobuhvatne ali jednostavne poruke.

Drugi mehanizam za jačanje javne svijesti je adekvatno sprovoñenje zakona, odnosno njihovih kaznenih odredbi za počinjene prekršaje (ilegalno odlaganje otpada i sl.). U slučajevima kada se edukacijom ne postignu željeni rezultati, biće potrebno na javnu svijest uticati primjenom zakona. U tom smislu potrebna je povezanost nadležnih organa za spovoñenje zakona i lica za sprovoñenje kampanje.


50

Kampanje, takoñe, imaju za cilj da podstaknu razvijanje javne svijesti kod potrošača da pomognu u uspostavljanju održivog sistema upavljanja otpadom kupovinom proizvoda napravljenih od reciklabilnih materijala i selektiranjem otpada na mjestu nastanka.

Dijalog i dostupnost informacijama ključni su faktori u svakoj aktivnosti vezanoj za

jačanje javne svijesti, budući da je to jedini način uključivanja javnosti u sagledavanje problema o otpadu i način za iznalaženje trajnih rješenja prihvatljivih za sve zainteresovane strane.

U zadnje vrijeme je povećan pristup javnosti informacijama i to se shvata kao integralni dio demoktratskog razvoja. Pravo pristupa inrormacijama o životnoj sredini jedan je od najvažnijih instrumenata zaštite životne sredine. Koristeći ovo pravo daje se mogućnost da grañani i njihove grupe, mogu uticati na donošenje odluka o životnoj sredini, a njihovo aktivno učešće nemoguće je bez lako dostupnih i valjanih informacija.

VI AKCIONI PLAN SA DINAMIKOM REALIZACIJE

Usvajanjem Plana od strane Skupštine Opštine Bar treba preduzeti značajne mjere i

aktivnosti u njegovoj realizaciji i sveobuhvatnoj primjeni u praksi. Primarna ativnost treba da bude usmjerena ka što skorijoj izgradnji i početku rada

sanitarne deponije i reciklažnog centra na lokaciji „Možura“. Za poboljšanje postojećeg stanja o upravljanju otpadom na teritoriji opštine, potrebno

je da lokalna samouprava preduzme sledeće aktivnosti za implementaciju Plana: � usvojiti urbanistički projekat sanitarne meñuopštinske deponije na lokalitetu „Možura“

(rok – I kvartal 2009. godine), � izrada glavnog projekta izgradnje meñuopštinske deponije „Možura“ (rok – II kvartal

2010. godine), � izrada glavnog projekta sanacije opštinskog odlagališta „Ćafe“ (rok - I kvartal 2010.

godine), � Sekretarijat za uredjenje prostora, komunalno stambene poslove i zaštitu životne

sredine da uradi i vodi evidenciju svih proizvoñača opasnog i neopasnog na teritoriji opštine (rok – 2010. godina),

� Sekretarijat za uredjenje prostora, komunalno stambene poslove i zaštitu životne sredine da upozna proizvoñače otpada koji proizvode više od 200 kg opasnog otpada ili 40 t neopasnog otpada, da su shodno Zakonu o upravljanju otpadom dužni da urade Plan upravljanja otpadom i dostave Sekretarijatu na saglasnost za neopasni otpad a Ministarstvu nadležnom za poslove zaštite životne sredine za opasni otpad,

� pripremiti odluku za uvoñenje naknade za zaštitu i unapreñenje životne sredine shodno članu 62. Zakona o životnoj sredini (rok – 2010. godina);

� razvijanje tržišnih principa za vršenje usluga iz oblasti komunalnih djelatnosti (stalna obaveza),

� razvijanje kampanje za razvijanje javne svijesti i edukacije svih projzvoñača otpada o pravilnom upravljanju otpadom. Nosioci posla su organi lokalne uprave, preduzeća kojima je povjereno upravljanje otpadom, NVO i civilni sektor (stalna obaveza),

� budžetom Opštine Bar planirati sredstva za implementaciju Plana (rok – 2010 - 2013. godina),


51

� uraditi katastar „divljih“ (neureñenih) odlagališta otpada (rok – III kvartal 2010. godine),

� uraditi katastar lokalnih zagañivača životne sredine (rok – III kvartal 2010. godine), � na osnovu katastra „divljih“ (neureñenih) odlagališta utvrditi prioritete i godišnji plan

sanacije (rok – IV kvartal 2010. godine). VII LITERATURA 1. „Studija izvodljivosti za izgradnju i rad regionalne sanitarne deponije na lokaciji Možura – opština Bar“ Porr Technobau und Aktiengesellschaft, Beč. 2. „Plan upravljanja komunalnim otpadom“ Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu, kancelarija u Jugoslaviji – Beograd 2003. 3. „Katalog proizvoda 2008. Tehnix Beo“ Global ecological company Tehnix. VIII STUPANJE NA SNAGU

- Plan se donosi za period do 2013. godine, - Plan stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom listu Crne

Gore – opštinski propisi“.

SKUPŠTINA OPŠTINE BAR Broj: 030-_________ Bar,_____________ 2010. godine.

PREDSJEDNICA, Branka Nikezić

plan upravljanja otpadom za opstinu bar za period od 2010...

Documents