© Copyright Fundacja wiadome Chrzecijastwo Toru 2017, 2018, 2019, 2020, 2021
Wydawca wyraa zgod na kopiowanie i rozpowszechnianie caoci lub czci publikacji wycznie w formie elektronicznej,
jednak bez czerpania z tego korzyci finansowych i bez wprowadzania jakichkolwiek zmian w tekcie.
Powielanie do celów komercyjnych wymaga pisemnej zgody Fundacji.
Wydawca: Fundacja wiadome Chrzecijastwo
charlesebed@gmail.com tel. 509-79-33-22
Skad komitetu redakcyjnego w zakresie prac nad tekstem Nowego Przymierza:
Micha Basiewicz Karol Zielenik Karol Czarnowski Waldemar Kuakowski
Skad komitetu redakcyjnego w zakresie prac nad tekstem Starego Przymierza:
Karol Czarnowski Waldemar Kuakowski
Piotr Zaremba
Konsultacje czytelnicze:
Wersje baz sownikowych i tekstu w elektronicznych programach biblijnych: Patrycja Boryczka, Marta Kowalska (Koodziejska), ukasz askawski
Mapy i dodatki:
Pawe Kozowski Robert Mieniok Piotr Zaremba Izaak Jonatan Baruch - „Ksiga Dwunastu” - diagram
Tekst w formie elektronicznej dostpny jest pod adresami: www.swch.pl/tnp/index.html www.oblubienica.eu/czytelnia/biblia/przeklad
Druk: Koncept Designe
Od wydawcy
Oddajemy w rce Czytelników kolejny przekad ksig Nowego Przymierza na jzyk polski wraz z rewizj wybranych ksig Starego Przymierza. Cieszymy si, e w ostatniej dekadzie pojawio si w naszym kraju kilka nowych tumacze Biblii. Celem, który sobie postawilimy byo dokonanie dokadnego, analityczne- go tumaczenia Nowego Przymierza oraz dokadnej rewizji tumacze tekstu he- brajskiego Starego Przymierza tak, aby to dzieo byo uyteczne przede wszystkim w osobistej lekturze i studiowaniu Pisma witego. Podczas pracy przywiecaa nam myl, by w moliwie najprostszy sposób zbliy si do oryginau, nie naru- szajc przy tym jego integralnoci, a tym bardziej nie zaburzajc go konfesyjny- mi interpretacjami.
Zamysem naszym byo, by przygotowujc tekst, odda moliwie najlepiej pikno oryginau, unikajc jednak niezgrabnoci wynikajcej z oddawania go sowo w sowo.
Prace nasze konsultowalimy z osobami znajcymi tekst grecki Nowego Przymierza i tekst hebrajski Starego Przymierza, uwzgldniajc ich cenne wska- zówki i rady,za które w tym miejscu skadamy serdeczne podzikowania. Szcze- gólnie serdecznie dzikujemy tym osobom, które towarzyszyy nam przez te lata prac:czytajc, wskazujc bdy oraz sugerujc zmiany w tych miejscach, które byy niezrozumiae dla Czytelnika ze wzgldu na zbyt dosowne jego oddanie.
Mamy nadziej, e z naszej pracy odnios poytek tak kaznodzieje, jak i wni- kliwi Czytelnicy,usiujcy zgbi znaczenie natchnionego przesania Sowa sa- mego Boga.
Wydanie to zaopatrzone jest w wiele przypisów dodanych bezporednio przy wersetach. Pozwalaj one lepiej pozna odcienie znaczeniowe i sens konkretnych sów i zwrotów oryginau greckiego i hebrajskiego oraz porówna ich wystpo- wanie w rónych kontekstach w samym tekcie. Przypisy s zwize i odnosz si merytorycznie do danego wiersza. Ufamy,e take dziki tym przypisom zosta- n zbudowani nawet ci, którzy wiele lat powicili na studiowanie Sowa Boego, wnikajc gbiej w sedno prawdy biblijnej.
Tekst ksig Starego Przymierza zosta opracowany zgodnie z zaoeniami przedstawionymi w paragrafie: „Metodyka pracy nad tekstem ksig Starego Przy- mierza”. Temu, który wci dodaje si i zachty, niech bdzie chwaa na wieki wieków. W imieniu komitetu redakcyjnego Karol Czarnowski
Kilka uwag na temat metodologii przekadu ksig Nowego Przymierza Przekad ma charakter dosowny, nie oznacza to jednak oddania tekstu sowo w sowo. W wikszo- ci przypadków zastosowano metod tumaczenia okrelan jako ekwiwalencja formalna, w której od- daje si najwiksz zbieno znaczeniow (syntaktyczn, idiomatyczn i semantyczn) z oryginaem greckim. Dlatego te tam, gdzie tylko to byo moliwe, oddawano rzeczowniki – rzeczownikami, cza- sowniki – czasownikami itp. Szczególnie zwracano uwag na oddanie czasowników w ich oryginalnej formie gramatycznej tj. uwzgldniajc czasy i strony (bierna, czynna, zwrotna), wszdzie tam, gdzie nie zaburzao to zrozumienia tekstu. uwzgldniajc zaoenia hebrajskiej retoryki biblijnej, wiado- mie w wielu przypadkach pozostawiono oryginaln konstrukcj zda – np.: „I stao si” w Ewange- liach oraz powtarzajc si idiomatyczn fraz charakterystyczn dla jzyka hebrajskiego: „W odpo- wiedzi, rzek”. Idiomy zrozumiae znaczeniowo dla polskiego Czytelnika pozostawiano w tekcie gównym w ich oryginalnym brzmieniu, oddajc ich znaczenie w przypisach; idiomy niezrozumiae np.: „w brzuchu majca” – (Mt 1,18) oddawano zrozumiaym polskim ekwiwalentem – „bya w ciy”, w przypisie natomiast przytaczano ich oryginalne brzmienie.
W tekcie pojawiaj si do liczne wyrazy pisane kursyw dla oznaczenia wyrazów nie wystpu- jcych w tekcie oryginalnym, lecz pozwalajcych lepiej zrozumie oddawan myl. Tylko w bardzo nielicznych miejscach odstpiono od reguy cisego podziau na wersety, akapity i znaki interpunk- cyjne. Wielokrotnie, dla lepszego zrozumienia tekstu, odstpiono od sztywnej reguy ekwiwalencji for- malnej tumaczenia sowo w sowo wraz z dokadn kolejnoci wyrazów, tak aby zachowa wiksz zgodno struktury tekstu z jzykiem polskim. Interpretacja oznacze i przypisów znajduje si w dia- gramie: „Opis oznacze”.
Pozostae cechy przekadu Podane znaczenia sów greckich nie obejmuj penej definicji sownikowej, raczej reprezentuj
znaczenie wynikajce z kontekstu, a tylko w nielicznych przypadkach obejmuj szersze znaczenie leksykalne. Konsekwentnie tumaczono grecki termin diatheke jako przymierze, nawet w tych miej- scach, gdzie inne przekady oddaj to sowo jako testament (Hbr 9,16-17 i Ga 3,15-16). wiadomie zastosowano w Ewangeliach i w nielicznych innych miejscach termin Mesjasz zamiast Chrystus ze wzgldu na kontekst hebrajski zarówno tego terminu, jak i dziaalnoci Pana Jezusa. W przypadku gdzie greckie sowo ekklesia tumaczone jako zbór, zgromadzenie, spoeczno nie odnosi do lokalne- go zgromadzenia chrzecijan, ale do jego wymiaru ponadczasowego i ponadlokalnego, oddano je so- wem Koció. W niektórych miejscach wskazano warianty tekstowe wystpujce w Tekcie Wikszo- ciowym (bizantyjskim) wskazujc tym samym na mao istotne i nie wpywajce na rozumienie tek- stu rónice zachodzce midzy Textus Receptus (TR) a Tekstem Wikszociowym (BYZ). Partykua de czsto nie uwzgldniana w innych tumaczeniach zostaa oddana jako: jednak, wic, natomiast, i, za. Fraza ou me jako podwójne zaprzeczenie zostaa przeoona jako wzmocnienie najczciej jako: z pewnoci, na pewno. Przypisy celowo zaprezentowano raz w wersji bezokolicznikowej, a in- nym razem w formie zgodnej z gramatyk tekstu gównego. W cytatach ze Starego Przymierza, tam gdzie w tekcie hebrajskim wystpuje tetragram JHWH, konsekwentnie zgodnie z tekstem greckim uywano sowa kyrios – Pan, nawet gdy kontekst cytowanego wersetu wyranie wskazuje na osob Pana Jezusa oraz w tych miejscach, gdzie sowo kyrios odnosi si do Boga Ojca.
Zapis fonetyczny sów greckich jest zharmonizowany z uyciem wystpujcym w sowniku Stron- ga wydanym przez Oficyn Wydawnicz „Vocatio”. Teksty paralelne mog nie pokrywa si w stu pro- centach z wystpieniami w popularnym w rodowisku ewangelicznie wierzcych chrzecijan tekstem Biblii Warszawskiej.
Podstawa tumaczenia tekstu greckiego przekadu Scrivener’s Textus Receptus 1894 r. (Prepared and edited by Dr. Maurice A. Robinson)
Uwagi kocowe Mamy nadziej na liczne merytorycznie poprawne uwagi do naszego przekadu. Kolejne nowe
wersje w formacie elektronicznym (pdf) bd dostpne pod adresami: www.oblubienica.eu/czytelnia/biblia/przeklad i www.swch.pl/tnp/index.html
Wszystkich chtnych zapraszamy do podjcia wspólnego wysiku, by tekst polski tego przekadu móg zosta jeszcze lepiej oddany i przygotowany ku chwale samego Boga.
Metodologia pracy nad tekstem ksig Starego Przymierza
Podstaw edycji ksig Starego Przymierza jest Hebrew Text: Westminster Leningrad Codex z uwzgldnieniem w nielicznych miejscach wersji z przekadów wymienionych w pkt. 7. Niniejsza edycja nie roci sobie prawa do okrelenia jej jako nowe tumaczenie. Tekst zosta zredagowany na podstawie poniszej metodologii:
1. Znaczenie wszystkich waniejszych sów wystpujce w tekcie hebrajskim w poszcze- gólnym wersecie zostao zweryfikowane z ich znaczeniem leksykalnym. Dla uatwienia Czytelnikowi szybkiego odnalezienia znaczenia danego sowa w sownikach j. hebrajskiego dodano do wybranych wyrazów „kod Stronga” - patrz: diagram „Opis oznacze”.
2. W trakcie pracy z tekstem hebrajskim uwzgldniono konstrukcj gramatyczn danych sów, form i zwrotów idiomatycznych, umieszczajc w niektórych przypadkach w przypi- sach krótk informacj w tym zakresie.
3. Waniejsze sowa wraz z kodem gramatycznym (dot. czasowników) zostay opatrzone przypisami wraz z alternatywnie poprawn wersj tumaczenia danego sowa lub frazy.
4. Konsekwentnie w tekcie zachowano pisowni JHWH wszdzie tam, gdzie wystpuje imi wasne Boga.
5. Z wyjtkiem nielicznych miejsc, numeracja wersetów zostaa zachowana zgodnie z edycj tekstu hebrajskiego. 6. Odnoniki tekstów paralelnych mog róni si numeracj wobec innych wyda ksig
Starego Przymierza zgodnie z brzmieniem pkt 5. 7. Tekst zosta zredagowany na podstawie porównania i rewizji nastpujcych przekadów
ksig Starego Przymierza:
• Przekad Interlinearny - Hebrew Text: Westminster Leningrad Codex - Produced in partnership with Helps Ministries - modu programu „Mysword” - dostpny w zaso- bach Fundacji wiadome Chrzecijastwo
• Przekad Interlinearny - pod redakcj Anny Kumierek • Przekad Interlinearny - Biblia Hebraica Stuttgartensia - ESV Old Testament • Przekad Interlinearny - Biblia Hebraica Stuttgartensia; 5 th. ed., KJV versification • Przekad Interlinearny - The Lexman English Bible - zasoby Logos Bible • Biblia Brzeska - BB • Biblia EIB - Przekad Piotra Zaremby - Przekad dosowny - wyd. elektroniczne II i III • Biblia Ekumeniczna - BE • Biblia Gdaska - BG • Biblia Lubelska - KuL • Biblia Warszawska - BW • Biblia Poznaska - BP • Biblia Tysiclecia, wyd. 5 - BT • Holman Christian Standard Bible - HCSB • King James Version - KJV • Young Literal Traslation - YLT • Przekad autorski komentarzy ksig Starego Przymierza - Word Biblical Commentary
vol. 1-32 - zasoby Logos Bible • W trakcie prac korzystano take z: uwspóczeniona Biblia Gdaska, Nowa Biblia Gda-
ska, Przekad Nowego wiata, Przekad Edycja w. Pawa, Ksiga Dwunastu w przeka- dzie Izaaka Jonatana Baruha
Wykaz skrótów 1P , 2P , 3P - pierwsza, druga trzecia osoba l.poj. A - rodzajnik okrelony ABS - absolutus - wzmacnia znaczenie acc. - accusative - biernik ADJ - Adjective - przymiotnik AK - Przekad Interlinearny - Anny Kumierek ak. - akkadyjski AMG - Baker, W. i Carpenter, E. E. (2003) - „The Complete Word Study Dictionary: Old Testament” AMP - Amplified Bible aor. - aoryst aram.- aramejski archit. - architektoniczny ASV - American Standard Version azjatyc. - azjatyckich, - tyckie b. - bardzo bezokol. - bezokolicznik B - Kodeks Watykaski - (ac. Codex Vaticanus) BB - Biblia Brzeska BE - Biblia Ekumeniczna BG - Biblia Gdaska BHS - Biblia Hebraica Stuttgartensia BP - Biblia Poznaska BT - Biblia Tysiclecia BW - Biblia Warszawska BYZ, Byz - tekst bizantyjski cz. - cz, czsto charakter. - charakterystyczny chiast. - chiastyczna, chiazm cz. - czonek COH, COHT cohort. cohorativ contextual - czas. wyraajcy yczenie, prob lub nakaz, najczciej 1 osoba liczby poj. CON - consec. imperfect - forma czas. w poczeniu z waw ozna- czajca przebieg wydarze zaczynajcych si w przeszoci czas. - czasownik czyst. - czysto, -ci CY - Przekad Izaaka Cylkowa CW - conjunctive waw D. - Dawid daw. - dawny, -nym d. - dugo, -gie dok. - dokonany domyl. - domylnie, -ny dos. - dosownie; dow. - dowiadczenie dot. - dotyczy dozn. - doznanie, -na EBC - Expositor’s Bible Commentary - Zondervan 5300 Patterson SE Grand Rapids, MI 49503 EIB - Ewangeliczny Instytut Biblijny Przekad Starego i Nowego Przymierza - przekad dosowny - II i III EIBL - Ewangeliczny Instytut Biblijny - przekad literacki ETCBC - Biblia Hebraica Stuttgartensia; 5 th. ed., KJV versification element. - elementarne em. - emendowane emf. - emfatycznie etym. - etymologicznie eufem. - eufemizm F, r.. - rodzaj eski fiz. - fizyczne, -czny GEN, gen. - genitiv GES - Gessenius Hebrew and English Lexicon GKC - Gessenius Gesenius’ Hebrew Grammar ed. E. Kautsch grawer. - grawerowane, -ny HALOT - Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament hap.leg., HAP - hapax legomenon - okrelenie wystpuj- ce tylko raz u autora lub w caym tekcie HCSB - Holman Christian Standard Bible
hebr. - hebrajski hend. - hendiadys homoseks. - homoseksualny, -go il. - ilo IND - indicativus - tryb orzekajcy INF - invinitivus - bezokolicznik - wyraa cel, wynik lub dziaanie uzupeniajce gównego czasownika INF/ABS invinitivus absolutus - wzmacnia lub intensy- fikuje znaczenie czasownika w bezokoliczniku, czasem uywany do wyraenia rozkazu ING - zaimek pytajcy im. - imiesów imp. - imperfect - czas przyszy jako czynno niedokonana w opowiadaniach moe dotyczy czasu przeszego lub teraniejszego; IMP - imperativus - tryb rozkaz. instr. - instrument, -cie int. - wykrzyknik ISV - International Standard Version j., jz. - jzyk; J.- jezioro jedn. - jednostka JUS. - czasownik w imperfektum wyraajcy agodny nakaz lub silne yczenie; z reguy dotyczy 3 os. (czasem 2 os.) k. - koo kap. - kapani, - nów K&D - Keil and Delitzsch Old Testament Commentary KHK - Komentarz Historyczno-Kulturowy - Vocatio KJV - King James Version k.hpo. - koniugacja czasownika - hitpolel - forma zwrotno- intensywna
k.h., KH- koniugacja czasownika - hifil forma sprawcza k.ho. - koniugacja czasownika - hofal forma bierna k.hp. - koniugacja czasownika - hitpael forma zwrotno- intensywna k.hpa. - koniugacja czasownika - hitpalepl k.itp. - koniugacja czasownika - itpeal k.q. KQ - koniugacja czasownika - qal - forma podstawowa oparta na rdzeniu konsek. - konsekwencje k.n., KN - koniugacja czasownika - nifal strona zwrotna lub bierna k.p. KP- koniugacja czasownika - piel - wskazuje na ja- ko czynnoci k.pi.- koniugacja czasownika - pilpel - forma czynno- intensywna k.pil. - koniugacja czasownika - pilel - forma czynno- intensywna k.po. - koniugacja czasownika - poel - rzadka forma dla czasowników nieregularnych k.pu. PU - koniugacja czasownika - pual forma bierna dla piel KUL - Pismo wite Starego i Nowego Testamentu - Katolicki Uniwersytet Lubelski KNT - Komentarz ydowski do NT - Vocatio - D.H. Stern l.- liczba, lub lept. - lepton, -ny LEB - The Lexman English Bible LXX - Septuaginta ac. - aciski M, r. m. - rodzaj mski marg. - marginalnej, na marginesie mater. - materialny mies. - miesic med. - medyczny, -ne met., metaf. - metafora, -rycznie meton. - metonimia mies. - miesic, -ca mieszk. - mieszkajcy min. - minimalna, -ny; mn. - mnoga
moral. - moralne, -ny mss - manuskrypty muz. - muzyczny N - nominativ N/A - Nestle Aland Novum Testamentum Graece 28 naocz. - naoczny n.e. - naszej ery negatyw.; neg. - negatywnej, -ny niedok. - niedokonany niebezpiecze. - niebezpieczestwo, -wie niewol. - niewolniczy, - nik NIV - New International Version np.- na przykad obywat. - obywatel, -a, -stwo odp.- odpowiednio, - niej oczek.- oczekujc, -ca odpow. - odpowied, -dzi ok. - okoo okr., okre. - okrelenie, okrelony; okaz. -okazywa orzek. - orzekajcy os. - osoba ozn. - oznaczajcy p. - przed P - liczba mnoga PAS, pass. - strona bierna part. - partykua PAR, partcpl. - imiesów wyraajcy czynno biec, teraniejsz D - liczba podwójna pers. - perski, -go PER - perfectum, czas przeszy pierw. - pierwotnie plem. - plemi pd. - poudniowy, -wej, -dnie pn. - pónocny, -cna PM - pluralis maiestaticus pochodz. - pochodzcy, -ca podwój. - podwójny, -na podst. - podstawie poj. - pojedynczy,-cza pokol. - pokolenie, - niu por. - porównaj poszuk. - poszukiwaniu, - wa potwierdz. - potwierdzajcej, - nie pow. - powodu powrac. - powracajcy poz. - pozytywne -nym prac. - pracownik, -owa prakt. - praktyczna, -ny prowin. - prowincja, -cji pryw. - prywatny, -ne prze. - przeszy przen. - przenoni przyg. - przygotowa, -nia przyk. - przykad przyp. - przypomina, -cej, przypis przypusz. - przypuszczalnie, -ny przym. - przymiotnik, przymiotnikowo przys. - przysówek, -wym publ. - publiczne pust. - pustynne, pustynia pyt. - pytajca, -nie r. - rok rach. - rachunek retor. - retoryczne rodz. - rodzajnik rozkaz. - rozkazujcy (tryb) rytual. - rytualny
rzecz. - rzeczownik rzym. - rzymska, -ki S - liczba pojedyncza SC - singular construct senac. - senacki, -kiej skróc. - skrócona, -ny SP - Stare Przymierze spraw. - sprawiedliwy str. - strona symb. - symbol, -le syn. - synonim syr. - Ksiga Mdroci Syracha SYR - tekst syryjski szczeg. - szczególnie, -na szer. - szeroko strukt. - struktura r. - rednica, -cy wiad. - wiadek, wiadczy tech. - techniczny tera. - teraniejszy term. - termin TG - Targum, - my tj. - to jest TM - Tekst Masorecki TR - Textus Receptus trad. - tradycja, -ny trakt. - traktowa ; tr. - tryb twier. - twierdzi, twierdzca tyt. - tytu, -u ur. - urodzony uyw. - uywania vs - versus w. - werset warunk. - warunkowa, -ek WBC - Word Biblical Commentary wcze. - wczeniej wew. - wewntrzny, -nie woj. - wojskowy wokaliz. - wokalizacja, -zacji wsch. - wschodnia wskaz. - wskazujcy wspól. - wspólne, -go wzmac., wzm. - wzmacniajca; wzmoc. - wzmocnienie wyb. - wybrzee wyd. - wydarzenie wyk. - wykonany wykrzyk. - wykrzyknik, -wa wynik. - wynikajcy, -ca wyp. - wypowied, wypowiada wyr. - wyraa, -nie, - jce wys. - wysoko wyst. - wystawi wystp. - wystpuje wywo. - wywoani, wywoa wyzn. - wyznaczony, -ego YLT - Young Literal Translation Vg - Wulgata ac. versio vulgata zach. - zachodni, -nia zadaw. - zadawa, - nie zapo. - zapoyczone - ny zawod. - zawody,-ach zgod.- zgodnie, -na zjaw. - zjawisko zmys. - zmysowy, -wa znacz. - znaczeniu, -czenie zw. - zwaszcza yd. - ydowski, -ka
Wykaz skrótów
Wykaz ksig Stare Przymierze
Opis oznacze
Numer rozdziau 1 Zwój o pochodzeniu* Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama85|B88. *lub: rodowodzie, pocztku - gr.: genesis Ne 7,5; J 7,42
2. Abraham spodzi* Izaaka, a Izaak spodzi Jakuba, a Jakub spodzi Jud i jego braci. *gr.: gennao - narodzi si, stawa si, Rdz 21,2; Ps 56,N
by zrodzonym, w przenoni - wywoywa, powodowa 6. A bogosawiony* jest ten, kto nie zgorszy**
si z mojego powodu. Iz 8,14; Mt 13,57; 26,31; J 6,60 *lub: szczliwy; **nie zrazi do mnie - gr.: skandalidzo - powo- dowa upadek, umieci przeszkod, zgorszy, zrazi 7. A gdy si modlisz, nie bd jak obudnicy;
gdy oni lubi* sta i modli si w synago- gach i na rogach placów, aby widzieli ich ludzie. Zaprawd mówi wam, e ju w ca- oci** otrzymuj** swoj zapat. Mt 23,5
*gr.: fileo - kocha, (okazywa) czuo - por. J 21,13*** **aram. idiom (?); WBCK Ps 60,1C
Przypis pierwszy
Tekst paralelny
Spis treci Ewangelia Mateusza ..... 11 Ewangelia Marka .......... 51 Ewangelia ukasza ....... 75 Ewangelia Jana ............. 115 Dzieje Apostolskie......... 146 List do Rzymian ............. 184 I List do Koryntian ........ 201 II List do Koryntian ...... 217 List do Galacjan ............ 228 List do Efezjan .............. 234 List do Filipian .............. 240 List do Kolosan .............. 244 I List do Tesaloniczan ... 248 II List do Tesaloniczan . 252 I List do Tymoteusza ..... 254 II List do Tymoteusza ... 259 List do Tytusa ................ 263 List do Filemona ........... 265 List do Hebrajczyków .... 266 List Jakuba .................... 278 I List Piotra ................... 283 II List Piotra .................. 288
I List Jana ...................... 291 II List Jana .................... 296 III List Jana ................... 297 List Judy ........................ 298 Objawienie Jana ............ 300 Ksiga Psalmów ............ 321 Ksiga Przysów ............ 435 Ksiga Kaznodziei ........ 479 Pie nad Pieniami ..... 495 Ksiga Ozeasza ............. 505 Ksiga Joela .................. 521 Ksiga Amosa ............... 529 Ksiga Abdiasza ........... 541 Ksiga Jonasza ............. 545 Ksiga Micheasza ......... 551 Ksiga Nahuma ............ 561 Ksiga Habakuka .......... 567 Ksiga Sofoniasza ......... 573 Ksiga Aggeusza ........... 579 Ksiga Zachariasza ...... 585 Ksiga Malachiasza ...... 603 Mapy i dodatki ............... 611
Numer wersetu
Brak referencji przy przypisie 2-gim oznacza powtórzenie referencji z przypisu 1-go w tym przypadku - lub: ...
Powtórzenie przypisu drugiego (**) oznacza oddanie jednego sowa greckiego dwoma so- wami polskimi i odwrot- nie lub dwukrotne wy- stpienie tego samego wyrazu greckiego w tek- cie.
Referencja: gr.; hebr.; lub; dos.; tj.
Prawdopodobnie sowa w nawiasach dot. wariantu tumaczenia nie wystpuj w tekcie greckim
Nagówek Ps 56
Kod sownikowy - STRONG B88 Kod sownikowy - HALOT
1 Zwój o pochodzeniu* Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama. Rdz 5,1; *lub: rodowodzie, pocztku - gr.: genesis Ne 7,5; J 7,42
2. Abraham spodzi* Izaaka, a Izaak spodzi Jakuba, a Jakub spodzi Jud i jego braci. *gr.: gennao - narodzi si, stawa si, Rdz 21,2; Rz 9,7
by zrodzonym, w przenoni - wywoywa, powodowa 3. A Juda spodzi z Tamar Faresa i Zar,
a Fares spodzi Esroma, a Esrom spodzi Arama. Rdz 38,29-30; Rt 4,19; 1Krn 2,9 4. A Aram spodzi Aminadaba, a Aminadab
spodzi Naassona, a Naasson spodzi Sal- mona. Rt 4,20; 1Krn 2,10 5. A Salmon spodzi z Rahab Booza, a Booz
spodzi z Ruty Obeda, a Obed spodzi Jes- sego. Rt 4,19-21; 1Krn 2,10-11 6. A Jesse spodzi Dawida króla, a Dawid
król spodzi Salomona z tej, która bya o- n uriasza. Rt 4,22; 1Sm 16,1.11; 1Krn 2,15 7. A Salomon spodzi Roboama, a Roboam
spodzi Abiasza, a Abiasz spodzi As. 1Krn 3,10 8. A Asa spodzi Jozafata, a Jozafat spo-
dzi Jorama, a Joram spodzi Ozjasza. 9. Ozjasz spodzi Joatama, a Joatam spo-
dzi Achaza, a Achaz spodzi Ezechiasza. 2Krn 26,23; 27,9; 28,27; 2Krl 16,20; 18,1 10. Ezechiasz spodzi Manassesa, a Manas-
ses spodzi Amona, a Amon spodzi Jos- jasza. 2Krn 32,33; 33,20-25 11. A Josjasz spodzi Jechoniasza i jego
braci w czasie* przesiedlenia** do Babilonu. *dos.: za (przesiedlenia) 2Krn 36,1; 2Krl 24,15 **gr.: metoikesia - przesiedlenie zw. wymuszone 12. A po przesiedleniu do Babilonu Jecho-
niasz spodzi Salatiela, a Salatiel spodzi Zorobabela. 1Krn 3,17; Ezd 3,2 13. A Zorobabel spodzi Abiuda, a Abiud
spodzi Eliakima, a Eliakim spodzi Azora. Ezd 2,2; 3,2; Ne 7,7; 12,1 14. Azor spodzi Sadoka, a Sadok spodzi
Achima, a Achim spodzi Eliuda. 15. A Eliud spodzi Eleazara, a Eleazar
spodzi Matana, a Matan spodzi Jakuba.
16. Jakub spodzi Józefa, ma Marii, z któ- rej zosta zrodzony Jezus, zwany Mesjaszem*. *gr.: christos - Mesjasz, Pomazaniec, Namaszczony
17. Wszystkich wic pokole od Abrahama a do Dawida – pokole czternacie; a od Dawida a do przesiedlenia* do Babilonu – pokole czternacie; a od przesiedlenia do Babilonu a do Mesjasza – pokole czter- nacie. *gr.: metoikesia - por. w. 11**
18. A z narodzeniem Jezusa – Mesjasza byo tak: gdy matka Jego, Maria, polubia* Józe- fa, okazao si, zanim poczyli si razem**, e bya*** w ciy**** z Ducha witego. Iz 7,14; *lub: zostaa zarczona; **idiom: zamieszka razem k 1,27; ***dos.: zostaa znaleziona;****w brzuchu majca Ga 4,4 19. Józef natomiast, jej m, bdc sprawie-
dliwym i nie chcc jej zniesawi, chcia j potajemnie oddali*. Rdz 38,24; Pwt 22,20-24 *gr.: apolyo - rozwiza (maestwo), uwolni, opuci
20. A gdy on to rozway*, oto anio Pana ukaza mu si we nie, mówic: Józefie, synu Dawida! Nie bój si przyj Marii, swojej o- ny. Bo to, co w niej zaistniao**, jest z Du- cha witego. **gr.: gennao - w. 2* Sdz 13,3; Mt 2,13;
*lub: powzi tak myl - czyli powzi decyzj k 1,11; 2,9 21. urodzi wic syna i nazwiesz Go imie-
niem Jezus*; bo On zbawi** swój lud od jego grzechów. Iz 12,2; 45,21; k 1,31; 2,21; Dz 4,12 *gr.: Iesous - hebr. Jeszua, Jehoszua - JHWH jest zbawieniem **gr.: sodzo - uratowa, wybawi, ocali, wyzwoli
22. A to wszystko stao si, aby wypenio si to, co zostao powiedziane przez Pana po- przez proroka, mówicego: Iz 7,14; 8,8 23. Oto dziewica* bdzie w ciy** i urodzi
syna, i nazw Go imieniem Emmanuel, co jest tumaczone: Bóg z nami. *lub: panna; **w. 18****
24. A gdy Józef obudzi* si ze snu, uczyni jak mu rozkaza anio Pana i przyj** swo- j on, *lub: zosta obudzony Rdz 6,22; Wj 40,16; J 2,5 **tj. wprowadzi j do wczeniej przygotowanego mieszkania
25. I nie wspóy* z ni, a urodzia swojego pierworodnego syna i nazwa Go imieniem Jezus. *dos.: nie pozna - Rdz 4,1.17.25; k 2,21 hebr. idiom oznaczajcy intymn wi maesk
Ewangelia wedug Mateusza
11
2 A gdy Jezus narodzi si w Betlejem Judzkim za dni króla Heroda, oto mdr-
cy* ze Wschodu przybyli do Jerozolimy, mó- wic: *lub: magowie - por. w. 7* Mi 5,2; k 2,11; J 7,42 2. Gdzie jest Ten, który si narodzi, Król
ydów*? Bo widzielimy Jego gwiazd na Wschodzie i przybylimy odda Mu pokon**. *lub: Judejczyków tj. mieszkaców Judei Iz 60,3 **gr.: proskyneo - pierwotnie caowa czyj do w wyrazie szacunku; klkn, pa na kolana, bi czoem, zoy hod 3. Gdy król Herod to usysza, zaniepokoi*
si, a z nim caa Jerozolima. *gr.: tarasso - zburzy, zakóci, zaniepokoi, drczy 4. I gdy zebra razem wszystkich arcyka-
panów i uczonych w Pimie, wypytywa si ich, gdzie jest narodzony Mesjasz*. Ez 10,5;
*lub: Chrystus, Pomazaniec, Namaszczony Mi 5,2; J 7,42 5. A oni powiedzieli mu: W Betlejem Judz-
kim; bo tak jest napisane przez proroka: 6. A ty, Betlejem, ziemio Judy, wcale nie
jeste najmniejsze wród ksit* Judy; z cie- bie bowiem wyjdzie przywódca, który pa bdzie lud mój – Izrael. Mi 5,2; Lb 24,17 *za hebr.: alluf - naczelnik rodu, przywódca - gr.: hegemon 7. Wtedy Herod wezwa potajemnie mdr-
ców* i dokadnie dowiedzia si od nich o cza- sie ukazania si gwiazdy. Dn 1,4; Dz 8,9 *gr.: magos - perski mdrzec religijny lub czonek plemienia Magi 8. A gdy wysya ich do Betlejem, powie-
dzia: Idcie i dokadnie wypytajcie* si o to dzieci, a gdy je znajdziecie, doniecie mi, abym i ja poszed odda Mu pokon.
*gr.: eksetadzo - przeszukiwa, bada cile, wywiadywa si 9. Oni wic, po wysuchaniu króla, poszli;
i oto gwiazda, któr widzieli na Wschodzie, prowadzia ich, a dosza i stana nad miej- scem, gdzie byo dzieci. Ps 25,12; 2P 1,19 10. A gdy ujrzeli gwiazd, ucieszyli si bar-
dzo wielk radoci. 11. A gdy weszli do domu, zobaczyli dzieci
z Mari, matk Jego, a gdy upadli, oddali Mu pokon i otworzyli swoje skarby, i ofiaro- wali Mu dary: zoto, kadzido i mirr*. *tj. wonna gumoywica Mt 4,10; 14,33; 1Sm 10,27; wypywajca z kory balsamowca 1Krl 10,2; Iz 60,6 12. A gdy zostali ostrzeeni* przez Boga we
nie, aby nie wracali do Heroda, inn dro- g wrócili do swojej krainy. Hi 33,15 *gr.: chrematidzo - sowo okrelajce ponadnaturaln inspiracj 13. A gdy odeszli, oto anio Pana ukaza
si we nie Józefowi, mówic: Wsta, we dzieci oraz Jego matk i uciekaj do Egip-
tu, i bd tam, a ci powiem; Herod bowiem bdzie szuka dziecicia, aby je zgadzi. 14. Wsta wic, wzi w nocy dzieci oraz
Jego matk i odszed do Egiptu. 15. I by tam a do mierci Heroda, aby wy-
penio si to, co powiedzia Pan przez pro- roka, mówicego: Z Egiptu wezwaem swoje- go syna. Wj 4,22; Lb 24,8; Oz 11,1 16. Wtedy Herod widzc, e zosta oszuka-
ny* przez mdrców**, rozgniewa si bardzo i wysa rozkaz, i zabi wszystkie dzieci***, które byy w Betlejem i we wszystkich jego granicach, w wieku lat dwóch i mniej, sto- sownie do czasu, o którym dokadnie dowie- dzia si od mdrców**. 2Krl 8,12; Oz 10,14 *lub: omieszony,zakpiono z niego; **magów; ***chopców 17. Wtedy wypenio si to, co zostao po-
wiedziane przez proroka* Jeremiasza, mó- wicego: Jr 31,15; Iz 1,14 *dos.: mówicy przed, w imieniu - hebr.: nabi lub ro’eh - widzcy 18. Gos w Rama zosta usyszany, lament,
pacz i wielkie zawodzenie: Rachel opakuje swoje dzieci; i nie chce da si pocieszy, bo ju ich nie ma. Rdz 35,16; Jr 4,31; 9,21 19. A gdy umar Herod, oto anio Pana uka-
za si we nie Józefowi w Egipcie, mówic: 20. Wsta, we dzieci oraz Jego matk i id
do ziemi Izraela. umarli bowiem ci, którzy szukali ycia* tego dziecicia. Mt 2,13; Wj 4,19 *idiom: nastawa na czyje ycie, dusz - gr.: psyche 21. Wsta wic, wzi dzieci* oraz Jego mat-
k i przyszed do ziemi Izraela. Rdz 6,22; *gr.: paidion - mae dziecko, chopczyk Hbr 11,8; Mt 2,11 22. Ale gdy usysza, e Archelaus króluje
nad Jude w miejsce Heroda, swojego ojca, ba si tam wróci; ale ostrzeony* przez Boga we nie, oddali si w strony** Galilei. *gr.: chrematidzo - sowo okrelajce ponadnaturaln inspiracj **dos.: czci kraju pod osobn wadz k 2,39; Dz 9,13; J 7,41 23. A gdy przyszed, zamieszka w miecie,
które jest nazywane Nazaret, aby wypenio si to,co powiedziano przez proroków: Zo- stanie nazwany Nazarejczykiem*. Dz 2,22 *by moe gra sów: hebr. necer - odrol - tytu Mesjasza - Iz 11,1 i nazir - Lb 6,13 - czowiek szczególnie powicony Panu
3 A w te dni przyszed Jan Chrzciciel, go- szc* na pustyni judzkiej** i mówic:
*dos.: gosi; **lub: na pustkowiu Judei Mk 1,1; k 3,1 2. upamitajcie* si, albowiem bliskie jest
Królestwo Niebios. Mk 1,15; Dz 3,19; 2P 3,9; Obj 2,5 *gr.: metanoeo - zmieni mylenie, zawróci, aowa
Ew. Mateusza 2. 3.Narodzenie Jezusa Ucieczka przed Herodem
12
3. To bowiem jest Ten, o którym powiedzia- no przez proroka Izajasza, mówicego: Gos woajcego na pustyni*: Przygotujcie drog Pana, prostymi czycie Jego cieki. Iz 40,3; *gr.: eremos - pustkowie, pustynia, miejsce odludne Ml 3,1 4. A Jan mia odzienie z sierci wielbda
i pas skórzany wokó swoich bioder, a jego pokarmem bya szaracza i miód polny*. *gr.: agrios - polny,dziki, leny 2Krl 1,8 5. Wtedy wychodzia do niego Jerozolima
oraz caa Judea i caa okolica nad Jordanem. 6. I byli chrzczeni* przez niego w Jordanie,
wyznajc** swoje grzechy. Kp 16,21; *lub: zanurzani; **wyznajc je publicznie Jk 5,16; 1J 1,9 7. A gdy ujrza wielu faryzeuszów i saduce-
uszów przychodzcych do jego chrztu, po- wiedzia im: Pody mij! Kto wam pokaza, jak uciec od nadchodzcego gniewu?
Mk 12,18; Mt 23,33; Rz 5,9; 1Tes 1,10 8. Przynocie wic owoce godne* upamita-
nia**; *lub: warte, odpowiednie, zdatne Mt 21,28; **gr.: metanoia - zmiana mylenia, zawrócenie Ga 5,22; Ef 5,9
9. A nie mniemajcie, e moecie sobie* mó- wi: Ojca mamy Abrahama; albowiem mówi wam, e Bóg i z tych kamieni moe wzbu- dzi dzieci Abrahamowi. k 3,8; J 8,33; Ga 4,22 *gr.: en heautou - w sobie samym, idiom: wmawia sobie 10. Ju i take siekiera przykadana jest
do korzenia drzew. Kade wic drzewo, któ- re nie wydaje dobrego* owocu, jest wycinane i wrzucane w ogie. Mt 7,19; Iz 5,3; Ez 15,2; J 15,6; *gr.: kalos - pikny,szlachetny,cenny,wypróbowany2570 Hbr 6,8 11. Ja wprawdzie chrzcz* was wod ku upa-
mitaniu; Ten natomiast, który idzie za mn, mocniejszy jest ode mnie, Jemu nie jestem godny nosi sandaów. On was ochrzci* w Du- chu witym i ogniu**. Mk 1,4; k 1,7; J 1,33 *gr.: baptidzo - zanurza, zamacza, wielokrotnie w celu farbowania - std te: przesikn; **brak w mss Byz 12. W Jego rku jest wiejado*, i oczyci
przewiewajc swoje klepisko, i zgromadzi swoj pszenic do spichlerza, a plewy spali ogniem nieugaszonym**. Iz 30,24; Am 9,9; *tj. szufla do przewiewania zboa, przetak Mt 13,30 **gr.: asbestos - nieugaszony,niemoliwy do ugaszenia 13. Wtedy Jezus przyszed* z Galilei nad Jor-
dan do Jana, aby zosta przez niego ochrz- czonym. *dos.: przychodzi Mt 2,22; Mk 1,9-11; k 3,21 14. Ale Jan powstrzymywa Go, mówic: To
ja mam potrzeb* zosta ochrzczonym przez Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?
*gr.: chreia - konieczno, obowizek, sprawa, powinno
15. A Jezus powiedzia do niego: ustp* te- raz; w ten sposób bowiem przystoi nam wy- peni wszelk** sprawiedliwo. Wtedy Mu ustpi*. Mk 1,10; k 3,21; J 13,7 *gr.: afiemi - nie przeszkadzaj, pozwól, nie zatrzymuj; **ca 16. A gdy Jezus zosta ochrzczony, zaraz wy-
szed z wody, a oto zostay Mu otwarte nie- biosa i widzia Ducha Boego, zstpujcego jakby gobica i przychodzcego na Niego. Iz 61,1; J 1,31; Kol 1,18 17. I oto rozleg si gos z nieba, mówicy:
Ten jest Synem moim umiowanym, w któ- rym znalazem upodobanie*. Mt 17,5; *lub: upodobaem - czas przeszy dok. 2P 1,17; Ps 2,7
4 Wtedy Jezus zosta zaprowadzony przez Ducha na pustyni*, by by kuszony**
przez diaba. Mk 1,12; k 4,1; Hbr 2,18; J 4,15 *lub: pustkowie; **lub: poddany próbie, dowiadczeniu 2. A wówczas, po* pocie trwajcym czter-
dzieci dni i czterdzieci nocy, akn**. k 4,2; *lub: po zakoczeniu postu; **cierpia gód 1Krl 19,8 3. I zbliy si do Niego kusiciel*, i powiedzia:
Jeli jeste Synem Boym, powiedz, aby te kamienie stay si chlebem. Hi 1,6-12;
*dos.: ten poddajcy próbie, pokusie 1Tes 3,5; Obj 12,10 4. A On w odpowiedzi, rzek: Napisano: Nie
samym chlebem* bdzie y czowiek, ale kadym sowem**, wychodzcym z ust Boga.
*dos.: na chlebie ... na sowie Mt 4,7; Wj 16,18; **gr.: rhema - wypowied, przesanie, sowo Pwt 8,3; k 4,4 5. Wtedy diabe* bierze Go do miasta wi-
tego** i stawia Go na szczycie wityni***, *gr.: diabolos - oskaryciel, Mt 27,53; Iz 48,2; 52,1
potwarca, oczerniajcy; **tj. do Jerozolimy; ***tzw. królewski portyk Heroda - widok na przepa doliny Cedronu z wys. 137 m 6. I mówi do Niego: Jeli jeste Synem Bo-
ym, rzu si w dó, albowiem jest napisane, e: Anioom swoim rozkae o Tobie, i pod- nios Ci na rkach, aby czasem nie urazi* swojej nogi o kamie. Ps 91,11; 2Kor 11,14 *gr.: proskopto - uderzy, potkn si przez co, dozna urazu 7. Jezus powiedzia mu: Równie* jest napi-
sane: Nie bdziesz kusi** Pana, Boga two- jego. *lub: znów, jeszcze, z kolei Wj 17,2; Pwt 6,16;
**lub: wystawia na prób Dz 5,9; 1Kor 10,9; Hbr 3,9 8. Ponownie bierze Go diabe na bardzo wy-
sok gór i ukazuje Mu wszystkie królestwa wiata oraz ich chwa, 9. I mówi Mu: Dam Ci to wszystko, jeli
upadniesz i oddasz mi pokon*. J 13,3; Dn 5,26 *gr.: proskyneo - pierwotnie caowa czyj do w wyrazie
szacunku; klkn, pa na kolana, bi czoem, zoy hod
Ew. Mateusza 3. 4.Goszenie Jana Chrzciciela Jezus kuszony przez szatana
13
10. Wtedy Jezus mówi do niego: Zejd* mi
z drogi, szatanie**! Bo jest napisane: PanU, Bogu twojemu, pokon bdziesz oddawa i Jemu samemu bdziesz suy. Wj 20,5 *hypago - zej z drogi, odej, stan za; **lub: przeciwniku 11. Wtedy diabe* Go opuci**, a oto anio-
owie przystpili i suyli Mu. J 19,11; Mt 26,53; *tj. oszczerca, oskaryciel; **dos.: opuszcza Hbr 1,4-6 12. A gdy Jezus usysza, e Jan zosta wyda-
ny*, wróci do Galilei; Mk 1,14; k 4,14; *domyl.: do wizienia - zosta uwiziony Mt 14,3 13. A po opuszczeniu Nazaretu przyszed
i zamieszka w Kafarnaum*, nad morzem, w granicach krain Zabulona i Neftalego; *gr.: Kapernaoum - „wioska Nahuma” - miasto nad J. Genezaret 14. Aby wypenio si to, co zostao powie-
dziane przez proroka Izajasza, mówicego: 15. Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego,
droga morska, za* Jordanem, Galilea pogan. *lub: po drugiej stronie Iz 8,23; 9,1 16. Lud siedzcy w ciemnoci, ujrza wiel-
kie wiato, a siedzcym w mrocznej krainie i w cieniu mierci – wzeszo im wiato! Ps 107,10-14; Iz 42,6-7 17. Od tego czasu zacz Jezus gosi i mó-
wi: upamitajcie* si, albowiem przybliyo si Królestwo Niebios. k 5,32; 24,47;
*lub: zmiecie mylenie, zawrócie Dz 20,21; 26,20 18. A Jezus*, idc nad Morzem Galilejskim,
ujrza dwóch braci: Szymona, którego nazy- wano Piotrem, i Andrzeja, jego brata, zarzu- cajcych sie** ryback w morze; byli bowiem rybakami. *brak w mss Byz Mk 1,16; k 5,1; J 1,40 **tj. okrga sie mierzca ok. 3 m r., zwana amphiblestron 19. I mówi im: Chodcie* za mn, a uczyni
was rybakami ludzi. k 5,10; J 12,26; Mk 1,17 *gr.: deute - chod! chode! - forma wykrzyknikowa 20. A oni natychmiast opucili sieci rybac-
kie i podyli* za Nim. k 18,28; Mk 10,28 *gr.: akoloutheo - towarzyszy, i z kim l. za kim, by posusznym 21. I gdy poszed stamtd dalej, zobaczy
dwóch innych braci: Jakuba, syna Zebede- usza, i Jana, jego brata, w odzi z Zebede- uszem, ich ojcem, naprawiajcych* swoje sie- ci rybackie. I powoa** ich. **lub: wezwa *gr.: katartidzo - uczyni sprawnym, penym, naprawi - Ga 6,1* 22. A oni natychmiast opucili ód i swo-
jego ojca i podali* za Nim. *por. w. 20* 23. I obchodzi Jezus ca Galile, uczc
w ich synagogach i goszc Ewangeli Kró- lestwa, i uzdrawiajc kad chorob i kad sabo wród ludu. Mt 13,54; Mk 1,21; k 4,15
24. I rozesza si wie o Nim po caej Syrii. I przyprowadzili do Niego wszystkich, którzy mieli si le, dotknitych rozmaitymi cho- robami i cierpieniami, optanych*, epilepty- ków**, sparaliowanych, i ich uzdrowi***. *lub: optanych przez demony - Mt 9,32* Mk 6,55; k 8,27 **lub: lunatyków - Mt 17,15*; ***gr.: therapeuo - por. Hbr 3,5* 25. A szy za Nim wielkie tumy z Galilei,
Dziesiciogrodu*, Jerozolimy, Judei i zza Jordanu. Mt 3,7; 4,25; Mk 5,20; 7,31; k 6,17
*gr.: Dekapol - region skupiajcy 10 miast przy granicy Syrii, zamieszkay w wikszoci przez ludno zhellenizowan
5 A Jezus, widzc tumy, wszed na gór, a gdy On usiad, podeszli do Niego Jego
uczniowie. k 6,20-49 2. I otworzy swoje usta, i uczy ich, mówic: 3. Bogosawieni* ubodzy** duchem, gdy ich
jest Królestwo Niebios. k 6,20; 11,28; *gr.: makarios - szczliwy, ten któremu mona pogratulowa **gr.: ptochos - ebrak, skrajny ndzarz Jk 1,12; Ps 51,19 4. Bogosawieni, którzy si smuc*, gdy
oni zostan pocieszeni. Iz 61,2; Ps 126,5; *lub: by w aobie, paka nad kim k 16,25; Obj 21,4 5. Bogosawieni agodni*, gdy oni odzie-
dzicz** ziemi. Mt 11,29; Lb 12,3; So 2,3; Ps 37,11 *lub: uprzejmi, cisi, yczliwi; **stanie si ich udziaem 6. Bogosawieni, którzy akn* i pragn spra-
wiedliwoci, gdy oni zostan nasyceni. *lub: cierpi gód Ps 22,27; 42,2; k 1,53; J 6,27 7. Bogosawieni miosierni*, gdy oni do-
stpi miosierdzia. *lub: litociwi Prz 11,17 8. Bogosawieni czystego* serca, gdy oni
zobacz Boga. Ps 51,10; Ez 36,26; Dz 15,9 *dos.: czyci sercem - gr.: katharos - czysty,bez skazy,bez zmazy
9. Bogosawieni czynicy pokój, gdy oni zostan nazwani synami Boga. 10. Bogosawieni, którzy s przeladowa-
ni* z powodu** sprawiedliwoci, gdy ich jest Królestwo Niebios. k 6,22; J 15,20; 1P 3,14 *gr.: dioko - zmusza do ucieczki, przeladowa; **ze wzgldu na
11. Bogosawieni jestecie, gdy ze wzgl- du na mnie bd was ly* i przeladowa, i mówi wszystkie ze** sowa, kamic prze- ciwko wam. Rz 8,36; k 21,17; Obj 2,3; 1P 2,23 *lub: zniewaa, gani, aja; **lub: niegodziwe 12. Radujcie si i weselcie si, gdy wielka
jest zapata* wasza w niebiosach; tak bo- wiem przeladowali proroków, którzy byli przed wami. *lub: nagroda 2Krn 36,16; k 6,23; 1Kor 3,8 13. Wy jestecie sol ziemi; natomiast je-
li sól straci swój smak*, czym j posol? Nie
Ew. Mateusza 4. 5.Jezus zaczyna gosi Kazanie na górze
14
ma ju nic ze swej siy, nadaje si tylko by zosta wyrzucon na zewntrz i deptan przez ludzi. 2Krl 2,20; Mk 4,21; 9,50; k 14,34
*gr.: moraiono - by nijakim, straci smak, zgupie - Rz 1,22**
14. Wy jestecie wiatem wiata. Nie moe zosta ukryte miasto lece na górze. Ef 5,8 15. Nie zapalaj te lampy i nie stawiaj
jej pod korcem*, ale na wieczniku, i wieci wszystkim, którzy s w domu. Mk 4,21
*gr.: modios - naczynie na zboe - miara cia sypkich - 9 l
16. Tak niech wieci wasza wiato przed ludmi, aby zobaczyli wasze dobre* czyny i sawili** Ojca waszego, który jest w niebio- sach. *lub: pikne, szlachetne; **por. Rz 8,30* * 1P 2,12 17. Nie mylcie, e przyszedem znie* Pra-
wo lub Proroków. Nie przyszedem znie*, ale wypeni. k 16,17; J 8,5 *gr.: katalyo - obali, rozluni (wizania), rozczy, zburzy
18. Zaprawd* bowiem mówi wam: Dopó- ki nie przemin niebo i ziemia, ani jedna jota, ani jedna kreska z pewnoci** nie** przeminie z Prawa, a si to wszystko stanie.
*gr.: amen - z hebr.: godne wiary, Ps 119,89; Iz 40,8; lub jako akt potwierdzenia; **por. w. 20* Mt 24,35; k 21,33 19. Jeli wic kto, rozwizaby jedno z tych
najmniejszych przykaza i tak naucza ludzi, zostanie nazwany najmniejszym w Króle- stwie Niebios, a ten, kto by czyni je i naucza, zostanie nazwany wielkim w Królestwie Nie- bios. Mt 19,28; Ga 3,10; Jk 2,10 20. Mówi bowiem wam: Jeli wasza spra-
wiedliwo nie bdzie obfitowa bardziej ni uczonych w Pimie i faryzeuszów, z pewno- ci* nie wejdziecie do Królestwa Niebios. *gr.: ou me - podwójne zaprzeczenie - jako wzmocnienie Mt 23,2 21. Syszelicie, e powiedziano przodkom*:
Nie bdziesz mordowa; a kto by mordowa, bdzie podlega sdowi. Rdz 9,5-6; Lb 24,17;
*dos.: bdcym od pocztku, prastarym, dawnym Pwt 17,8
22. A ja wam mówi, e kady, kto jest roz- gniewany na swojego brata bez powodu, b- dzie winien sdu; a kto powie swojemu bra- tu: Raka*! bdzie podlega Sanhedrynowi; a kto powie: Gupcze**! bdzie wrzucony w ogie Gehenny***. Ps 37,8; Prz 19,19; Dz 3,20; 1J 3,15 *z aram. - pusty,pusta gowo; **lub: tpak, niedorzeczno; ***tj. dolina Hinnom - symbol wiecznego potpienia
23. Jeli wic przyniósby* swój dar na o- tarz i tam przypomniano** by ci, e twój brat ma co przeciwko tobie; Pwt 16,16; 1Sm 15,22;
*lub: ofiarowaby; **przypomniaoby ci si Mk 11,25
24. Zostaw tam swój dar przed otarzem, i odejd; najpierw pojednaj si ze swoim bratem, a potem przyjd i przynie swój dar. 25. Bd tym,który godzi* si szybko ze
swoim przeciwnikiem, dopóki jeste z nim w drodze, by czasem przeciwnik nie przeka- za ci sdziemu, a sdzia nie przekaza ci podwadnemu, aby nie zosta wrzucony do wizienia. Hi 22,21; Prz 25,8; Mk 6,14; k 12,58
*gr.: eunoeo - by yczliwym, dobrze, pokojowo usposobionym
26. Zaprawd mówi ci: Na pewno nie wyj- dziesz stamtd, a oddasz ostatni kodran- tes*. *gr.: kodrantes - 2 leptony - 0,25 assariona - 1/64 denara
27. Syszelicie, e powiedziano przodkom*: Nie bdziesz cudzooy. Wj 20,14; Kp 20,10 *gr.: archaios - bdcy od pocztku, prastary - brak w mss Byz
28. A ja wam mówi, e kady, kto patrzy*
na kobiet, aby** jej poda, ju z ni pope- ni cudzoóstwo w swoim sercu. 2P 2,14 *lub: przyglda si uwanie; **gr.: pros - w kierunku, do, przy, dla 29. Jeli wic twoje prawe oko jest ci powo-
dem upadku*, wyup** je i odrzu od siebie; albowiem poyteczniej jest dla ciebie, aby zgin jeden z twoich czonków, a nie cae twoje ciao zostao wrzucone do Gehenny***. *lub: gorszy; **dos.: wyrwij z korzeniami Mt 18,8; Mk 9,43 ***tj. dolina Hinnom - symbol wiecznego potpienia
30. A jeli twoja prawa rka jest ci powodem upadku, odetnij j i odrzu od siebie; albo- wiem poyteczniej jest dla ciebie, aby zgin jeden z twoich czonków, a nie cae twoje ciao zostao wrzucone do Gehenny. 31. Powiedziano te, e ktokolwiek oddali-
by swoj on, niech jej da zwój* rozwodowy. *lub: dokument, list Mk 10,2; Pwt 24,1; Jr 3,1 32. A ja wam mówi: Ktokolwiek oddala swo-
j on, poza* spraw** nierzdu, prowadzi*** j do cudzoóstwa****, a kto polubiby odda- lon, cudzooy. *lub: z wyjtkiem 1Kor 7,10; Ml 2,14 **gr.: logos - sowo, rachunek, sprawa, idea; ***czyni, sprawia
****lub: czyni j scudzooon - czas tera. str. bierna
33. Syszelicie take*, e powiedziano przod- kom: Nie bdziesz krzywoprzysiga**, ale do- trzymasz*** PanU swoich przysig. Kp 19,12 *dos.: ponownie, znów; **lub: ama przysigi; ***dos.: oddasz 34. A ja wam mówi, abycie w ogóle nie
przysigali – ani na niebo, gdy jest tronem Boga; Iz 66,1; Dz 7,49 35. Ani na ziemi, gdy jest podnókiem
Jego stóp; ani na Jerozolim, gdy jest mia- stem wielkiego króla; Ps 48,2
Ew. Mateusza 5.Prawdziwa sprawiedliwo O rozwodzie
15
36. Ani na swoj gow nie bdziesz przy- siga, gdy nie moesz jednego wosa uczy- ni biaym albo czarnym. 37. A sowo* wasze niech bdzie: Tak, tak;
nie, nie. A co jest ponad to, jest od zego. *gr.: logos - sowo, przesanie, idea, rachunek 2Kor 1,17 38. Syszelicie, e powiedziano: Oko za*
oko, zb za* zb. *gr.: anti - w miejsce, za Wj 21,22-27 39. A ja wam mówi: Nie sprzeciwiajcie si*
zemu, ale ku temu, który uderzy ci w twój prawy policzek, zwró i drugi; *gr.: anthistemi - sta naprzeciw, Prz 20,22; Rz 12,17; stawi opór, przeciwstawi si 1Tes 5,15; 1P 3,9 40. A temu ,który chce si z tob procesowa
i wzi twoj sukni*, zostaw mu i paszcz. *gr.: chiton - szata wkadana wprost na ciao 1Kor 6,7 41. A kto by zmusi* ciebie, aby niós jego
ciar jedn mil**, id z nim i dwie. *gr.: angareuo - wysa goca, wcign do suby publicznej, zmusi do niesienia ciaru - por. Mt 21,2*, Mk 15,21 **mila rzymska to 1000 podwójnych kroków
42. Temu, kto ciebie prosi, dawaj, a od tego, kto chce od ciebie poyczy, nie odwracaj si. 43. Syszelicie, e powiedziano: Bdziesz
miowa swojego bliniego, a swojego nie- przyjaciela bdziesz nienawidzi. Kp 19,18; Pwt 23,6; Ps 139,21-22; Mt 22,39; k 6,27.32 44. A ja wam mówi: Miujcie swoich nie-
przyjació, bogosawcie* tych, którzy was przeklinaj, dobrze czycie tym, którzy was nienawidz i módlcie si za tych, którzy was faszywie oskaraj** i przeladuj was;
*gr.: eulogeo - sawi, dobrze yczy - por. Mt 14,19* **lub: l, uwaczaj, gro, oczerniaj k 23,34; Dz 7,59 45. Abycie stali si synami Ojca waszego,
który jest w niebiosach; bo On czyni to, e soce Jego wschodzi nad zymi i nad do- brymi, i deszcz pada na sprawiedliwych i na niesprawiedliwych. Hi 25,3; Ef 5,1 46. Albowiem, jeli miujecie tych,którzy
was miuj, jak macie zapat*? Czy i cel- nicy tego nie czyni? *lub: nagrod
47. A jeli tylko swoich braci* bycie pozdra- wiali, co osobliwego czynicie? Czy i celnicy tego nie czyni? *mss Byz: przyjació
48. Bdcie wic doskonali*, tak jak Ojciec wasz, który jest w niebiosach jest doskonay.
*gr.: teleios - nie majcy braków, dojrzay, Rdz 17,1; Kp 19,2; Flp 3,12; Kol 1,28
6 uwaajcie, abycie swojego daru mio- sierdzia nie czynili przed ludmi, po to,
by by widzianymi przez nich, inaczej nie macie zapaty* u Ojca waszego, który jest w niebiosach. Mt 16,27; 23,5; k 12,1; 16,15; *gr.: misthos - nagroda, zapata za prac 1Kor 9,17; Hbr 11,26 2. Dlatego, gdy dajesz dar miosierdzia*, nie
trb przed sob, tak jak czyni to obudnicy w synagogach i na ulicach, aby przez ludzi zostaa oddana im chwaa**. Zaprawd mó- wi wam: Ju w caoci otrzymuj swoj za- pat. *lub: wsparcie dla ubogich, jamuna Dz 9,36; **gr.: doksadzo - sawi, chwali, otoczy chwa Pwt 15,7-8 3. Ale ty, gdy dajesz dar miosierdzia*, niech
nie wie twoja lewa rka, co czyni twoja pra- wa rka, *por. w. 2* J 7,4; Mt 25,37; Rz 12,8 4. By twój dar miosierdzia* pozosta w ukry-
ciu, a twój Ojciec, który widzi w ukryciu, On ci odda jawnie**. *por. w. 2* Mt 10,42; k 14,14
**gr.: faneroo - ujawni to, co byo zakryte, ukaza publicznie 5. A gdy si modlisz, nie bd jak obudni-
cy; gdy oni lubi* sta i modli si w syna- gogach i na rogach placów, aby ludzie ich widzieli. Zaprawd mówi wam, e ju w ca- oci** otrzymuj** swoj zapat. Mt 23,5
*gr.: fileo - kocha, okazywa czuo - por. J 21,15*** **gr.: apecho - mie cakowicie, otrzyma w peni 6. Ale ty, gdy si modlisz, wejd do swojej
komórki* i zamknij swoje drzwi, módl si do Ojca twojego, który jest w ukryciu; a Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda ci jawnie. *tj. magazyn bez okien, pomieszczenie pryw. lub tajne - Mt 24,26** 7. Modlc si natomiast, nie paplajcie* jak
poganie; albowiem wydaje im si, e w** swo- jej wielomównoci zostan wysuchani.
*gr.: battalogeo - powtarza w kóko to samo, uywa wielu niepotrzebnych sów, dos. jka si; **lub: dziki, przez (swoj) 8. Nie bdcie do nich podobni*, gdy Ojciec
wasz wie, czego potrzebujecie, zanim Go po- prosicie. *gr.: homoioo - por. Hbr 2,17* Ps 139,4; Mt 6,32 9. Wy wic módlcie si tak: Ojcze nasz, któ-
ry jeste w niebiosach! Niech Twoje imi zo- stanie uwicone*. Ps 111,9; J 16,23; Jud 1,20
*gr.: hagiadzo - oddzieli od tego co pospolite, przeznaczy do 10. Niech przyjdzie Twoje Królestwo; niech
si stanie Twoja wola jak w niebie, tak i na ziemi. Dn 2,44; 7,27; Kol 1,13; Obj 11,15; k 22,42 11. Chleba naszego codziennego* daj nam
dzisiaj. Prz 30,8; J 6,32-35 *gr.: epiousios - potrzebny na cay dzie, konieczny do ycia 12. I odpu nam nasze winy*, jak i my od-
puszczamy tym, którzy s wobec nas winni**. *lub: dugi; **naszym dunikom Dz 13,38; 1J 1,9; Mt 18,21 13. I nie wprowad* nas w pokus, ale ura-
Ew. Mateusza 5. 6.Mio nieprzyjació Waciwa modlitwa
w peni rozwinity
16
tuj** nas od zego; gdy Twoje jest Królestwo i moc, i chwaa na wieki. Amen. *tryb przyp.; *lub jako idiom: nie dopu abymy ulegli pokusie (dowiadczeniu, próbie)? - Marshall, The Gospel of Luke New Internat. Greek Test. Commentary 462; **gr.: hryomai - k 11,4**
14. Bo jeli odpucicie ludziom ich upad- ki, i wam odpuci Ojciec wasz niebiaski. 15. Ale jeli nie odpucicie ludziom ich
upadków*, take Ojciec wasz nie odpuci wam waszych upadków. Mk 11,25-26
*gr.: paraptoma - spa obok lub czego, faszywy krok, upadek
16. A gdy pocicie, nie stawajcie si smut- ni* tak jak obudnicy; wykrzywiaj bowiem swoje twarze, aby ludzie widzieli, e poszcz. Zaprawd mówi wam: Ju otrzymuj ca swoj zapat. *por. k 24,17*** Iz 58,3; Dn 9,3; k 2,37 17. Ale ty, gdy pocisz, nama* swoj gow i umyj swoj twarz; *gr.: aleifo - namaszcza oliw
18. Aby nie by widziany przez ludzi, e pocisz, ale przez Ojca twojego, który jest w ukryciu; a Ojciec twój, który widzi w ukry- ciu, odda ci jawnie*. *gr.: faneros - por. k 8,17*
19. Nie gromadcie sobie skarbów na zie- mi, gdzie mól i rdza niszcz, i gdzie zodzieje przekopuj* ciany i kradn; *tj. wamuj si
20. Ale gromadcie sobie skarby w niebie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczy, i gdzie zodzieje nie przekopuj cian i nie kradn. 21. Albowiem gdzie jest wasz skarb*, tam
bdzie i wasze serce. *gr.: thesauros - por. k 12,34*
22. Lamp ciaa jest oko. Jeli wic twoje oko jest prosto* patrzce, cae twoje ciao bdzie jasne. k 11,34
*lub: proste, szczere, dobrze funkcjonujce - tj. nie zezowate
23. Jeli natomiast twoje oko jest ze*, cae twoje ciao bdzie ciemne. Jeli wic wia- to, która jest w tobie, jest ciemnoci, sama ciemno jak wielk bdzie?
*ze oko - hebr. idiom - by skpym - por. D. H. Stern - KNT 24. Nikt nie moe dwom panom suy, jed-
nego bowiem znienawidzi, a drugiego bdzie miowa; albo do jednego przylgnie*, a dru- gim pogardzi. Nie moecie suy Bogu i ma- monie**. *lub: bdzie si trzyma 1Tm 6,9; Joz 24,15 **z aram.- synonim bogactwa, boek kanaanejski - por. k 16,9*
25. Dlatego mówi wam: Nie martwcie* si o swoje ycie**, co bdziecie jedli, albo co b- dziecie pili; ani o swoje ciao, w co bdziecie si ubiera. Czy ycie nie jest czym wicej ni pokarm, a ciao ni ubranie? 1P 5,7
*lub: nie troszczcie; **gr.: psyche - dusza, ycie, osoba
26. Przypatrzcie si ptakom na niebie, e nie siej, ani nie n, ani nie zbieraj do spi- chlerzy, a Ojciec wasz niebiaski je ywi. Czy wy nie jestecie o wiele waniejsi od nich? 27. A kto z was, martwic si, moe doda
do swojego wzrostu* jeden okie**? *helikia - czas ycia, wiek, dojrzao, postura, wzrost i postawa **gr.: pechys - rami, okie, odcinek czasu, 1 okie - ok. 45 cm
28. A o ubranie dlaczego si martwicie*? Zwrócie uwag** na lilie polne, jak rosn; nie pracuj, ani nie przd, k 3,11; 12,27 *gr.: merimnao - troszczy si, zabiega o co, niepokoi si **gr.: katamanthano - starannie rozway, pozna dokadnie
29. A mówi wam, e nawet Salomon w ca- ej swojej chwale* nie ubra si, jak jedna z nich. *gr.: doksa - splendor, majestat, blask 1Krl 10,5 30. Jeli wic traw poln, która dzi jest,
a jutro zostanie wrzucona do pieca, Bóg tak ubiera, czy nie o wiele bardziej was, ludzie maej wiary? Iz 40,6-8; k 12,28; Jk 1,10 31. Nie martwcie si wic, mówic: Co b-
dziemy jedli? Albo: Co bdziemy pili? Albo: W co si ubierzemy? So 2,3; Mt 4,4; Ps 37,3; 78,18 32. Bo tego wszystkiego szukaj poganie*.
Wie bowiem Ojciec wasz niebiaski, e tego wszystkiego potrzebujecie. Ef 4,17; k 11,11; *gr.: ethnos - narody,grupy etniczne, nie-ydzi Ps 103,1 33. Ale szukajcie* najpierw Królestwa Boe-
go i jego sprawiedliwoci, a to wszystko zo- stanie wam dodane. 1Krl 3,11; Ps 34,10; 1Tm 4,8 *gr.: zeteo - docieka, bada, dy, zabiega, wnika, pragn
34. Nie martwcie si wic o jutro; albowiem jutro martwi si bdzie o siebie. Wystarczy dniowi jego zo*. Wj 16,19; J 14,27; Mt 10,19
*gr.: kakia - bieda, ndza, utrapienie, podo, zazdro
7 Nie sdcie*, abycie nie zostali osdze- ni. *lub: wyda wyrok, spiera si w sdzie Rz 14,1
2. Albowiem jakim sdem sdzicie, takim zostaniecie osdzeni, i jak miar* mierzycie, tak wam w zamian odmierz. Jr 51,24;
*gr.: metron - miara, prt mierniczy Ps 18,25; Jk 2,13 3. A czemu widzisz drzazg* w oku swojego
brata, a nie dostrzegasz belki w swoim oku? *dos.: co suchego, badyl, gazka, dbo, somka k 6,41 4. Albo jak moesz powiedzie swojemu
bratu: Pozwól, e wyrw drzazg z twojego oka, a oto belka jest w twoim oku? 5. Obudniku*! Wyrwij wpierw belk ze swo-
jego oka, a wtedy przejrzysz, by wyrwa drza- zg z oka swojego brata. Mt 22,18; 2Krn 28,10; J 8,7 *gr.: hipokrytes - pierw. - ten, który odpowiada, aktor - obudnik
Ew. Mateusza 6. 7.Prawdziwy skarb Codzienne troski
17
6. Nie dawajcie psom* tego, co jest wite, i nie rzucajcie swoich pere przed winie, aby ich czasem nie podeptay swoimi noga- mi, a nastpnie nie obróciy si i was nie rozszarpay. Mt 15,26; 2P 2,1.22; Mt 13,46
*psy i winie byy uwaane za zwierzta nieczyste 7. Procie*, a zostanie wam dane; szukaj-
cie, a znajdziecie; pukajcie, a zostanie wam otworzone. 1Krl 3,5; J 14,13; Jk 1,5; Mt 6,33; 21,22 *gr.: aiteo - prosi, baga, wzywa, poda, wymaga 8. Bo kady, kto prosi, otrzymuje; a kto szu-
ka*, znajduje; a temu, kto puka, zostanie otworzone. *gr.: dzeteo - szuka, docieka 9. Albo kto z was jest takim czowiekiem,
który, gdy syn prosiby o chleb, to* poda mu kamie? *dos.: czy k 11,11; Mt 6,26 10. Albo kiedy prosiby o ryb, to* poda mu
wa? *dos.: czy Mt 15,22; Dz 9,11 11. Jeli wic wy, bdc zymi*, wiecie jak
dawa dobre dary waszym dzieciom, o ile bardziej Ojciec wasz, który jest w niebio- sach, da to,co dobre tym,którzy Go prosz. Rdz 6,6; 8,21; Jk 1,17; k 11,11 *gr.: poneros - niegodziwy,nikczemny,zy,zepsuty,pody 12. Wszystko wic, cokolwiek bycie chcieli,
aby wam ludzie czynili, to i wy im czycie; takie* jest bowiem Prawo i Prorocy. *lub: to jest k 6,31; Kp 19,18; Mt 22,39; Rz 13,8 13. Wchodcie przez ciasn bram. Albo-
wiem szeroka jest brama i przestronna dro- ga, która prowadzi do zguby*, i wielu jest takich,którzy przez ni wchodz. *gr.: apoleia - cakowite k 13,24; Mk 10,23; J 10,9; 14,6 zniszczenie, zguba, zagada, zmarnotrawienie 14. Gdy* ciasna jest brama i wska** droga,
która prowadzi do ycia, a mao jest takich, którzy j znajduj. *mss Byz - gr.: ti - jake, jak **lub: zwona jest droga prowadzca w ycie Iz 35,8; 1P 3,20 15. Zwacie* na faszywych proroków, któ-
rzy przychodz do was w owczej skórze**, ale wewntrz s drapienymi wilkami.
*lub: zwróci uwag, wystrzega si Jr 14,14; Mt 16,6; **dos.: w odzieniu k 12,15; Kol 2,8; Mt 24,4; Pwt 13,1 16. Po ich owocach poznacie* ich. Czy zbie-
raj winogrona z cierni albo figi z ostu? *gr.: epiginosko - pozna gruntownie, Ga 5,19-22; dokadnie wiedzie, upewni si Jk 3,12; Ps 1,3 17. Tak kade dobre drzewo przynosi dobre
owoce, ale zgnie drzewo przynosi ze owoce. 18. Nie moe dobre drzewo przynosi zych
owoców, ani zgnie* drzewo przynosi do- brych owoców. *lub: spróchniae Ga 5,10; 1J 3,9
19. Kade drzewo, które nie przynosi dobre- go* owocu, jest wycinane i wrzucone w ogie.
*gr.: kalos - pikne, dobre, szlachetne Mt 3,10; J 15,2; Hbr 6,8 20. Zatem prawdziwie po ich owocach po-
znacie* ich. *gr.: epiginosko - por. w. 16* 21. Nie kady, kto do mnie mówi: Panie, Pa-
nie, wejdzie do Królestwa Niebios, lecz ten, kto czyni wol Ojca mojego, który jest w nie- biosach. Mt 25,11; k 6,46; J 6,40 22. Wielu powie mi tego dnia: Panie, Panie,
czy w Twoim imieniu nie prorokowalimy i w Twoim imieniu nie wypdzalimy demo- nów, i w Twoim imieniu nie czynilimy wielu dzie mocy*? Jr 14,14; 27,15; k 13,25; 1Kor 13,1
*gr.: dynamis - sia, moc, zdolno, moc czynienia cudów 23. A wtedy wyznam im: Poniewa* nigdy
was nie poznaem**, odejdcie ode mnie wy, którzy czynicie bezprawie***. 2Tm 2,19; Mt 25,41 *gr.: hoti - e, poniewa, jako e; **gr.: ginosko - poznanie, nawi- zanie intymnej wizi; ***gr.: anomia - nieprawo, niegodziwo 24. Kady wic, kto sucha tych moich sów
i czyni je, bdzie podobny do ma rozsd- nego*, który zbudowa swój dom na skale;
*lub: rozumny,rozwany,mdry Jk 1,22-25; 1Kor 3,10 25. I spad gwatowny deszcz, i wezbray*
rzeki, i zawiay wiatry, i uderzyy w ten dom, i nie run**, bo mia zaoony fundament na skale. *dos.: przyszy; **upad Prz 12,3; Dz 14,22 26. A kady, kto sucha tych moich sów, a nie
czyni ich, bdzie podobny do ma gupiego, który zbudowa swój dom na piasku. Ez 33,32 27. I spad gwatowny deszcz, i wezbray*
rzeki, i zawiay wiatry, i uderzyy w ten dom, i run**, a upadek jego by wielki.
*dos.: przyszy; **upad Ez 13,10-14; 2P 2,20; Mt 12,43 28. I stao si, gdy Jezus dokoczy te sowa,
e tumy zdumieway* si nad Jego nauk. *gr.: ekplesso - by oszoomionym, Mt 13,54; k 4,32; zdziwionym - por. Dz 13,12* J 7,46; Mt 19,1; 26,1 29. uczy ich bowiem jak ten, który ma wa-
dz*, a nie jak ich uczeni w Pimie. *gr.: eksousia - wadza, prawo, autorytet, moc
8 A gdy zszed z góry, poday za Nim wielkie tumy; k 5,12-16
2. I oto przyszed trdowaty, i odda Mu po- kon, mówic: Panie! Jeliby chcia, moesz mnie oczyci. Kp 13,44-46; Lb 5,2
3. I Jezus wycign rk, i dotkn* go, mó- wic: Chc, zosta oczyszczony; i natych- miast zosta oczyszczony ze swojego trdu.
*gr.: haptomai - przylgn, dotkn - por. Kp 13,45
Ew. Mateusza 7. 8.Procie, a bdzie wam dane Droga, która prowadzi do ycia
18
4. I Jezus powiedzia do niego: uwaaj, aby nikomu o tym nie mówi, ale id, poka sie- bie kapanowi, i ofiaruj dar, który nakaza Mojesz, na wiadectwo dla nich. Mk 1,44; Kp 13,2; k 17,14 5. A gdy Jezus wszed do Kafarnaum, przy-
szed do Niego setnik i prosi Go, mówic: 6. Panie! Suga* mój ley w domu sparalio-
wany i strasznie** cierpi. Mt 4,24; 9,2; Dz 8,7; *gr.: pais - chopiec, mody niewolnik; **okrutnie Hi 31,13 7. A Jezus powiedzia do niego: Ja przyjd
i uzdrowi* go. *gr.: therapeuo - uleczy - por. Hbr 3,5*
8. A setnik odpowiedzia, mówic: Panie! Nie jestem godny, aby wszed pod mój dach, ale powiedz tylko sowo*, a bdzie uzdrowiony mój suga**. *mss Byz - sowem; **gr.: pais - w. 13**
9. Bo i ja jestem czowiekiem podlegym wadzy innego i mam pod sob onierzy. Mówi jednemu: Id, a idzie; a drugiemu: Przyjd, a przychodzi; a swojemu sudze*: Czy to, a czyni. *gr.: doulos - por. Mt 20,27* 10. A gdy Jezus to usysza, peen podziwu*
powiedzia do tych, którzy szli za Nim: Za- prawd mówi wam, nawet w Izraelu nie znalazem tak wielkiej wiary. Mt 15,28;
*gr.: thaumadzo - podziwia, zdumiewa si Mk 6,6; k 7,9 11. A mówi wam: Wielu przyjdzie ze wscho-
du i z zachodu, i spoczn* przy stole z Abra- hamem, Izaakiem i Jakubem w Królestwie Niebios. Iz 49,12; k 13,28; Ml 1,11; Ps 107,3 *gr.: anaklino - pooy przy stole, wygodnie usadowi, oprze 12. Lecz synowie Królestwa zostan wyrzu-
ceni* w ciemno zewntrzn. Tam bdzie pacz i zgrzytanie zbów. Mt 3,9; 7,23; 21,43; *gr.: ekballo - wyrzuci, 2P 2,4; Mt 13,42; 22,13; 24,5 wypdzi, wypchn, odrzuci z pogard, wyrwa z czego 13. I Jezus powiedzia setnikowi*: Id, i jak
uwierzye, tak niech ci si stanie. I w tej go- dzinie jego suga** zosta uzdrowiony.
*gr.: hekatontarches - dowódca 100 onierzy,centurion **gr.: pais - chopiec, suga, mody niewolnik Mt 15,28 14. A gdy Jezus przyszed do domu Piotra,
ujrza jego teciow* zoon** chorob i go- rczkujc. Mk 1,30; k 4,38; 1Kor 9,5 *gr.: penthera - teciowa,matka ony;**gr.: ballo - zoony chorob 15. I dotkn jej rki, i opucia j gorcz-
ka. A ona wstaa i usugiwaa im*. *mss Byz - Mu
16. A gdy nasta wieczór, przyprowadzili do Niego wielu optanych*; i wypdzi duchy sowem, i uzdrowi wszystkich, którzy mie- li si le; *tj. optanych przez demona k 8,3
17. Aby wypenio si to, co zostao powie- dziane przez proroka Izajasza, mówicego: On wzi na siebie nasze saboci i poniós nasze choroby. Iz 53,4; 1P 2,24 18. Jezus natomiast, widzc wokó siebie
wielkie tumy, rozkaza odpyn na drug stron. k 9,57-62; k 8,22; J 6,15 19. I podszed jeden uczony w Pimie, i po-
wiedzia do Niego: Nauczycielu! Pójd* za Tob, dokdkolwiek by poszed. Mk 12,32 *gr.: akoloutheo - towarzyszy, i z kim l. za kim, by posusznym
20. A Jezus mówi do niego: Lisy maj nory, a ptaki na niebie gniazda; ale Syn Czowie- czy* nie ma, gdzie by skoni gow.
*w NP tylko okrelenie Jezusa Iz 53,2; Ps 84,3; 2Kor 8,9 21. A inny z Jego uczniów powiedzia do Nie-
go: Panie! Pozwól* mi najpierw odej i po- grzeba mojego ojca. Lb 6,6; 1Krl 19,20; Mt 19,29
*gr.: epitrepo - zezwoli, upowani, dopuci, powierzy
22. Ale Jezus powiedzia mu: Pójd* za mn i pozwól umarym pogrzeba swoich umar- ych. J 1,43; k 15,32; Kol 2,13; 1Tm 5,6 *gr.: akoloutheo - por. w. 19*, tu: w trybie rozkazujcym
23. I gdy On wstpi do odzi, weszli za Nim i Jego uczniowie. Mk 4,35; k 8,22-25; Mt 9,1 24. A oto wielkie trzsienie* stao si na mo-
rzu, tak e fale przykryway ód. On nato- miast spa. Ps 4,8; Mk 4,37; Dz 27,14
*gr.: seismos - trzsienie, poruszenie, burza, trzsienie ziemi
25. I podeszli Jego* uczniowie, i obudzili Go, mówic: Panie, ratuj** nas! Giniemy***! Mk 4,38 *brak w mss Byz; **gr.: sodzo - zbawi, ocali, uratowa, uzdrowi ***gr.: apollymi - niszczy, usun, pooy kres, zgin, zgadzi
26. I powiedzia do nich: Czemu jestecie przestraszeni? O maej wiary! Wtedy wsta, skarci* wiatr i morze; i nastaa wielka cisza. *gr.: epitimao - napomina, surowo skarci, Mt 14,31; zgromi, obarczy win Ps 44,23; Iz 51,9 27. A ludzie dziwili si, mówic: Kim jest
Ten, e Mu i wiatry, i morze s posuszne*? *gr.: hypakouo - sucha, ulega czyje woli, by posusznym
28. I gdy przyby na drug stron do krainy Gergezeczyków*, wyszli Mu na spotkanie** dwaj optani przez demony, wyszli z grobow- ców, bardzo groni, tak e nie byo mocne- go, aby przej t drog. Mk 5,1; k 8,26; Rdz 10,16 *tj. mieszkaniec miasta Gergezy; **lub: wyszli naprzeciw 29. A oto wrzeszczeli, mówic: Co nam* i To-
bie*, Jezusie, Synu Boy?! Przyszede tu przed czasem nas drczy**?! k 16,23; Obj 14,10 *hebraizm: Dlaczego mnie tak traktujesz? To twoja sprawa, Co mi do tego? - por. J 2,4* ; **gr.: basanidzo - por. Mk 5,7**
Ew. Mateusza 8.Uzdrowienie sugi setnika Uciszenie burzy
19
30. A w oddaleniu* od nich bya wypasana wielka trzoda wi. *gr.: makran - daleko, kawa drogi
31. Wówczas demony prosiy Go, mówic: Jeli nas wyganiasz*, pozwól nam wej w t trzod wi. *gr.: ekballo - wyrzuci, odrzuci - por. Mt 8,12* 32. I powiedzia im: Odejdcie*. A one wyszy,
i weszy w trzod wi, i oto ruszya caa trzo- da wi w dó urwiska, w morze, i zginy w wodach. *gr.: hypago - odej, cofn si, i naprzód 33. Pasterze natomiast uciekli, i gdy odeszli
do miasta, opowiedzieli wszystko, i to, co sta- o si z optanymi*. *gr.: daimonidzomai - por. Mt 9,32*
34. A oto cae miasto wyszo na spotkanie Jezusa, a gdy Go ujrzeli, prosili, aby odszed*
z ich granic. Hi 21,14; 22,17; Dz 16,39 *gr.: metabaino - przeprawi si na drug stron
9 A gdy wstpi do odzi, przeprawi si na drugi brzeg i przyszed do swojego*
miasta. Mt 2,1-12; k 5,17-26; Mt 4,13 *tj. do Kafarnaum - miasteczko lece nad J. Galilejskim
2. I oto przynieli do Niego sparaliowane- go, lecego na posaniu. A Jezus, widzc ich wiar, powiedzia do sparaliowanego: ufaj*, dziecko**! Odpuszczone s ci twoje grzechy.
*gr.: tharseo - odwagi, bd Mk 2,3; k 5,18; Mt 8,10 dobrej myli, nie bój si; **gr.: teknon - dziecko w czuym zwrocie
3. A oto niektórzy z uczonych w Pimie* mó- wili w sobie: On bluni. Dz 6,11; Mk 2,7; Kp 24,16
*gr.: grammateus - znawca, interpretator Prawa, pisarz
4. A Jezus, znajc* ich myli, powiedzia: Dla- czego rozmylacie** o zych rzeczach w swo- ich sercach? *lub: widzie, postrzega, odkrywa **lub: rozwaa, zastanawia si Rdz 6,5; Mt 12,25; J 2,25 5. Albowiem co jest atwiej powiedzie: Od-
puszczone* s ci twoje grzechy, czy powie- dzie: Wsta i chod? *gr.: afiemi - por. Mt 18,21*
6. Ale abycie wiedzieli, e Syn Czowieczy ma wadz* na ziemi odpuszcza grzechy; wtedy powiedzia do sparaliowanego**: Po- wsta, we swoje posanie i id do swojego domu. *gr.: eksousia - autorytet, prawo, moc Mi 7,18; **gr.: paralitikos - paralityk,uomny Mt 6,12; Kol 3,13 7. I gdy powsta, poszed do swojego domu. 8. Gdy tum to ujrza, dziwi si i chwali Bo-
ga, który da tak wadz* ludziom. *por. w. 6* Mt 15,31; Mk 7,37; k 5,26 9. A Jezus, odchodzc stamtd, ujrza czo-
wieka siedzcego przy stole celnym, zwa- nego Mateuszem, i mówi do niego: Pójd* za mn; a on wsta i poszed za Nim. *por. Mt 8,22*
10. I stao si, gdy Jezus spoczywa u sto- u w jego domu, e oto wielu celników*
i grzeszników przyszo, i spoczo przy stole z Jezusem i z Jego uczniami. Mt 5,46; k 5,29;
*gr.: telones - poborca podatków bd ca J 9,31 11. Widzc to, faryzeusze* powiedzieli Jego
uczniom: Dlaczego wasz nauczyciel je z cel- nikami i grzesznikami? Iz 65,5; k 5,30 *tj. czonek stronnictwa faryzeuszów - por. w. 14* 12. A gdy Jezus to usysza, powiedzia im:
Nie potrzebuj zdrowi* lekarza, ale ci, co maj si le. Ps 41,4; Obj 3,17; Oz 14,4
*gr.: ischyo - by silnym, mie moc, by dobrego zdrowia 13. Idcie wic i nauczcie si, co to znaczy:
Miosierdzia* chc, a nie ofiary. Bo nie przy- szedem wzywa do upamitania** sprawie- dliwych, ale grzeszników. Prz 21,3; Oz 6,6; Am 5,21; *gr.: eleos - miosierdzie, wspóczucie, lito Mk 2,17; k 5,32 **gr.: metanoia - zmiana mylenia, zawrócenie - por. 2P 3,9** 14. Wtedy podeszli do Niego uczniowie Jana,
mówic: Dlaczego my i faryzeusze* czsto** pocimy, a Twoi uczniowie nie poszcz?
*aram.: etym.- oddzielony,czonek stronnictwa religijnego, zwolennik tradycji ustnej; **lub: wiele k 5,33; Mk 2,18 15. I Jezus powiedzia im: Czy mog przy-
jaciele* domu weselnego smuci si, dopó- ki jest z nimi oblubieniec**? Ale przyjd dni, gdy bdzie zabrany od nich oblubieniec, i wtedy bd poci. Iz 62,5; J 3,29; Obj 19,9; Dz 13,2
*gr.: hyios - syn, tu: druba, go weselny; **lub: pan mody 16. A nikt nie nakada aty z surowego* sukna
w star szat; albowiem to wypenienie zry- wa brzegi szaty i rozdarcie staje si gorsze. *gr.: agnafos - niezmielony, J 16,12; Ps 125,3; Iz 40,11 niezgrplowana wena, nieprzerobiona - std: nowy,surowy 17. I nie lej modego* wina w stare bukaki;
bo inaczej pkaj bukaki, i wino wycieka, a bukaki si niszcz; ale mode* wino lej w nowe** bukaki, a wtedy oba s zachowane. *gr.: neos - nowe w czasie Joz 9,4; Mk 2,22; **gr.: kainos - nowe jakociowo Hi 32,19; k 5,36 18. Gdy to do nich mówi, oto przyszed prze-
oony synagogi i odda Mu pokon, mówic: Córka moja wanie umara*, ale przyjd i po- ó** na ni swoj rk***, a oyje. Mk 5,22;
*dos.: osigna kres, dosza do koca Mt 8,2; 15,25 **gr.: epitithemi - pooy bd postawi na; ***tu: l.poj. 19. I wsta Jezus, i poszed za nim wraz ze
swoimi uczniami. 20. I oto kobieta, która krwawia od dwu-
nastu lat, podesza z tyu i dotkna si skra- ju* Jego szaty. Kp 15,25; Lb 15,38; Pwt 22,12; Mk 5,25 *hebr. cicit - frdzle z weny na skraju szaty przypom. o Prawie
Ew. Mateusza 8. 9.Uzdrowienie sparaliowanego Nowe wino, nowe bukaki
20
21. Mówia bowiem w sobie: Jeli tylko do- tkn Jego szaty, bd uzdrowiona*.
*gr.: sodzo - ocali, uratowa, zbawi, uzdrowi 22. Ale Jezus odwróci si, ujrza j i powie-
dzia: ufaj*, córko! Twoja wiara ci uzdro- wia; i kobieta zostaa uzdrowiona w tej godzinie. Mk 10,52; k 7,50; Hbr 4,2 *gr.: tharseo - by odwanym, dobrej myli, ufa, nabra otuchy 23. A gdy Jezus przyszed do domu przeo-
onego synagogi, ujrza flecistów i tum czy- nicy zgiek*; *lub: czynicy zamieszanie, wrzaw
24. Mówi im: Wycofajcie si, bo dziewczyn- ka nie umara, ale pi. I szydzili* z Niego. *lub: drwili, wymiewali J 11,11; 14,25; Ps 22,6 25. Ale gdy wyrzucono tum, wszed, uj j
za rk, i dziewczynka wstaa. 26. I rozesza si wie* o tym po caej tam-
tejszej ziemi. *gr.: feme - wie, doniesienie, wiadomo
27. I gdy Jezus odchodzi stamtd, szli za Nim dwaj lepi, woajc* i mówic: Synu Da- wida! Zmiuj** si nad nami! k 18,38; *lub: krzyczc; **oka miosierdzie, lito Mt 20,30; 22,42 28. A gdy wszed do domu, przyszli do Nie-
go owi lepi, i Jezus mówi im: Czy wierzycie, e mog to uczyni? Mówi do Niego: Tak, Panie! Mk 9,23 29. Wtedy dotkn ich oczu, mówic: Zgod-
nie* z wasz wiar niech si wam stanie. *gr.: kata - wedug, zgodnie, w kierunku, na podstawie Mt 8,13 30. I otworzyy si ich oczy; a Jezus nakaza*
im surowo, mówic: uwaajcie, niech nikt o tym nie wie. Iz 35,5; Mt 12,16; 17,9; Ps 146,8 *gr.: embrimaomai - surowo nakaza, by wewntrz wstrznity 31. Lecz oni wyszli i rozgosili o Nim po ca-
ej tamtejszej ziemi. 32. A gdy oni wychodzili, oto przyprowadzo-
no do Niego czowieka niemego, który by optany* przez demona. Mt 12,22; k 11,14 *gr.: daimonidzomai - by pod wadz lub wpywem demona 33. Po wypdzeniu demona, niemy przemó-
wi; i dziwiy si tumy, mówic: Nigdy nic takiego nie pojawio si w Izraelu. Iz 35,6 34. Lecz faryzeusze mówili: Przez wadc*
demonów wygania demony. J 3,20; Mk 3,22; *gr.: archon - przywódca, wadca, naczelnik k 11,15 35. I obchodzi Jezus wszystkie miasta i wio-
ski*, nauczajc w ich synagogach i goszc Ewangeli o Królestwie, uzdrawiajc** ka- d chorob i kad sabo wród ludu.
*lub: miasteczka Mk 1,1.14; 4,23; Dz 20,24; **gr.: terapeuo - por. Hbr 3,5* Rz 10,15; Ga 1,7; 2,7
36. A widzc tumy, ulitowa* si nad nimi, gdy byli wyczerpani** i porzuceni jak owce, niemajce pasterza. Lb 27,17; Jr 50,6; Ez 34,5 *lub: mie poruszone wntrze, wspóczu; **osabieni, znueni 37. Wtedy powiedzia swoim uczniom: ni-
wo wprawdzie jest wielkie, ale robotników mao. k 10,2; J 4,35; 1Kor 3,9 38. Procie wic Pana niwa, aby wypchn*
robotników na swoje niwo. k 11,14; Mk 9,17 *gr.: ekballo - wyrzuci, wypchn gwatownie, wyrwa
10 A gdy przywoa swoich dwunastu uczniów, da im wadz* nad duchami
nieczystymi, aby je wypdzali, i aby uzdra- wiali wszelk chorob** i wszelk sabo***. *gr.: eksousia - prawo, autorytet, moc Mk 3,13; Dz 1,8 **gr.: nosos - choroba, plaga, dolegliwo; ***gr.: malakia - niemoc
2. A to s imiona dwunastu apostoów*: pier- wszy Szymon, zwany Piotrem, i Andrzej, jego brat; Jakub, syn Zebedeusza, i Jan, jego brat; J 1,40; Mk 1,29; k 6,13; Ef 4,11; Mt 4,18
*gr.: apostolos - pose, posaniec, wysannik z rozkazami
3. Filip i Bartomiej, Tomasz i celnik Ma- teusz, Jakub, syn Alfeusza, i Lebeusz, o przy- domku* – Tadeusz; J 14,22; Dz 1,13 *gr.: epikaleomai - przypisa przydomek, by nazwanym po kim
4. Szymon Kananejczyk i Judasz Iskariota*, ten, który Go wyda. Mk 14,43; J 6,70; Dz 1,25
*gr.: iskariotes - czowiek z Kariotu, tj. miasta o tej nazwie 5. Tych to dwunastu posa Jezus, rozkazu-
jc im i mówic: Na drog pogan* nie wst- pujcie** i nie wchodcie do miasta Samary- tan; Rz 15,8; Dz 10,45; Mt 4,15; J 7,35; 2Krl 17,24 *gr.: ethnos - por. Mt 6,32*; **dos.: oddalajcie si
6. Ale idcie raczej do owiec zgubionych z domu Izraela. Mt 15,24; Dz 13,46; Rz 11,11 7. A idc gocie*, mówic: Przybliyo** si
Królestwo Niebios. Mt 4,17; Mk 6,12; Dz 4,2 *gr.: kerysso - by heroldem, ogasza jak herold; **lub: jest bliskie
8. Sabych uleczcie*, trdowatych oczyszczaj- cie, umarych** wskrzeszajcie**, demony wy- ganiajcie. Za darmo wzilicie, za darmo te dawajcie. *tryb rozkaz.; **brak w mss Byz Mk 16,17; k 10,9 9. Nie nabywajcie* zota, ani srebra, ani mie-
dzi** w swoje trzosy***; Mk 6,8; k 9,3; 1Kor 9,7 *lub: dosta, zdoby, posi; **tj. pienidze wyk. z miedzi ***tj. pas sucy jako schowek 10. Ani torby na drog, ani dwóch sukien,
ani sandaów, ani lasek. Albowiem godny* jest robotnik swojego wyywienia. *gr.: aksios - majcy sw warto, zasugujcy k 10,4; na co, godny,stosowny,odpowiedni 1Tm 5,18; Ga 6,6
Uzdrowienie lepych Wysanie dwunastu uczniówEw. Mateusza 9. 10.
21
11. A do któregokolwiek miasta lub wioski wejdziecie, dokadnie dowiedzcie* si, kto jest w nim godny, i tam mieszkajcie**, do- póki nie wyjdziecie. Mk 6,10; k 9,4; Dz 21,4 *gr.: eksetadzo - bada cile, pyta; **lub: pozostacie 12. Wchodzc natomiast do domu, pozdrów-
cie* go. k 10,5-6; Dz 10,36; 2Kor 5,20 *lub: wzi w objcia, przyj z radoci, dobrze yczy 13. I jeli ten dom prawdziwie* byby godny,
niech przyjdzie pokój wasz do niego, a jeli nie byby godny, pokój wasz niech wróci do was. *gr.: men - part. wzmacniajca Ps 35,13; k 10,6 14. A jeli kto by was nie przyj, ani nie
sucha waszych sów, wychodzc z domu albo z tego miasta, strznijcie proch ze swoich stóp. Mt 10,40; Mk 6,11; Ne 5,13; Dz 13,51 15. Zaprawd* mówi wam: Znoniej bdzie
ziemi Sodomy i Gomory w dniu sdu, ni te- mu miastu. Rdz 18,20; Mt 11,22; k 10,12; 2P 2,9; 3,7
*gr.: amen - z hebr. godne wiary lub jako akt potwierdzenia 16. Oto ja posyam was jak owce w sam ro-
dek wilków. Bdcie wic roztropni jak w- e i proci* jak gobice. k 10,3; Dz 20,29;
*lub: szczerzy,niewinni Kol 4,5; Rz 16,19; J 10,12 17. I uwaajcie na ludzi; bd bowiem wy-
dawa was lokalnym sanhedrynom*, i b- d was biczowa w swoich synagogach. *gr.: synderion - por. Mt 26,59*, tu: zgromadzenie, rada lokalna 18. I bdziecie prowadzeni przed namiest-
ników* i przed królów z mojego powodu**, na wiadectwo przeciwko nim i poganom.
*gr.: hegemon - przywódca, wadca Mt 24,14; Flp 3,2 legatus Ceasaris - zarzdzajcy prowincj; **lub: ze wzgldu 19. Ale gdyby was wydali, nie martwcie* si,
jak i co bdziecie mówi; albowiem w tej go- dzinie zostanie wam dane, co macie powie- dzie. Mt 6,25; Flp 4,6; Jk 1,5; Wj 4,12; Jr 1,7
*gr.: merimnao - troszczy si, zabiega o co, niepokoi si 20. Bo to nie wy mówicie, ale Duch Ojca wa-
szego mówi w was. J 14,26; 1Kor 2,4; 2Sm 23,2 21. I wyda na mier brat brata, a ojciec
dziecko. Dzieci powstan przeciwko rodzi- com i umierc* ich. Mi 7,6; 2Sm 16,11
*gr.: thanatoo - spowodowa mier, sta si martwym 22. I bdziecie znienawidzeni* przez wszyst-
kich z powodu mojego imienia. Lecz kto wy- trwa** do koca, ten bdzie ocalony***. *gr.: miseo - nie cierpie, gardzi, wzdryga si, nienawidzi **gr.: hypomeno - trwa, nie wycofa si, Mt 24,9; Iz 66,5 znosi dzielnie; ***gr.: sodzo - zbawi,uratowa, ocali
23. A gdy bd was przeladowa w tym miecie, uciekajcie do drugiego. Zaprawd
mówi wam, e nie skoczycie obchodzi miast Izraela, a Syn Czowieczy przyjdzie*. *gr.: erchomai - przyj, przybywa, ukaza si Mt 24,27; 26,64 24. Nie jest ucze nad nauczyciela, ani su-
ga* nad swojego pana. k 6,40; J 15,20 *gr.: doulos - niewolnik, w myli hebr. - suga - por. Wj 21,1-6 25. Wystarczy uczniowi, aby sta si jak jego
nauczyciel, a suga jak jego pan. Jeli gospo- darza nazywali Belzebubem*, o ile bardziej bd tak nazywa jego domowników**. *tj. „Pan much” - bóstwo Ekronitów - por. 2Krl 1,2; **por. w. 36*
26. Dlatego nie bójcie si ich. Albowiem nie ma nic zasonitego, co nie bdzie odsoni- te*, i nic ukrytego, co nie bdzie poznane.
*gr.: apokalypto - por. 1P 1,12* Iz 51,7; Jr 1,18; 1Kor 4,5 27. Co wam mówi w ciemnoci, powiedzcie
w wietle, a co syszycie na ucho, rozgaszaj- cie* na tarasach**. k 8,10; Prz 8,2; Dz 5,20 *gr.: kerysso - mówi, wygasza, przemawia; **lub: dachach 28. I nie bójcie si tych, którzy zabijaj cia-
o, lecz nie mog zabi duszy*; ale bójcie si bardziej Tego, który moe i dusz, i ciao zgu- bi w Gehennie**. Ps 56,4; Iz 8,13; 51,7; k 12,4; Obj 2,10 *gr.: psyche - ycie, osoba, dusza; **tj. dolina i wwóz Hinnom na pd. zach. od Jerozolimy,symbol wiecznego potpienia
29. Czy nie sprzedaj dwóch wróbli za assa- riona*? A jednak ani jeden z nich nie upad- nie** na ziemi bez woli Ojca waszego.
*moneta o bardzo niskiej wartoci, k 12,4; 2 godziny pracy pracownika rolnego Mt 18,28; Ps 104,27
**gr.: pipto - spa, w przenoni podlega potpieniu - Jk 5,12* 30. Nawet i wosy na waszej gowie wszyst-
kie s policzone. 1Sm 14,45; 2Sm 14,11; k 12,7 31. Nie bójcie si wic; wy jestecie wa-
niejsi ni wiele wróbli. Mt 6,26; 1Kor 9,9 32. Kady wic, kto przyzna* si do mnie
przed ludmi, do tego i ja przyznam si przed Ojcem moim, który jest w niebiosach.
*lub: wyzna, ogosi - por. 1J 1,9* k 12,8; Rz 10,9; 1Tm 6,12 33. A ktokolwiek wyparby* si mnie przed
ludmi, tego i ja wypr* si przed moim Ojcem, który jest w niebiosach. 2Tm 2,12;
*lub: odrzuci, odmówi, zaprze 2P 2,1; 1J 2,23 34. Nie sdcie, e przyszedem przynie*
pokój na ziemi; nie przyszedem przynie* pokój, lecz miecz. *dos.: rzuci k 12,49; Jr 15,10 35. Bo przyszedem rozdzieli* czowieka
z jego ojcem, i córk z jej matk, a synow z jej teciow; Mi 7,6; Mk 13,12; k 21,16 *gr.: dichadzo - oddzieli, przeci na dwoje, rozupywa 36. I bd wrogami czowieka jego domo-
wnicy*. *mss Byz - dos.: domowe - „to co w jego domu”
Ew. Mateusza 10.Pouczenie uczniów Kogo si ba
22
37. Kto miuje ojca albo matk bardziej ni mnie, nie jest mnie godny. I kto miuje syna albo córk bardziej ni mnie, nie jest mnie godny*. Pwt 33,9; k 14,26; 21,36; 2Tes 1,5 *gr.: aksios - majcy sw warto, zasugujcy na co, odpowiedni 38. Kto nie bierze swojego krzya, a idzie*
za mn, nie jest mnie godny. Mt 16,24; *lub: poda, towarzyszy - por. Mt 4,20* Mk 8,24; k 14,27 39. Kto znajdzie swoje ycie*, zgubi** je, a kto
zgubi** swoje ycie dla mnie, znajdzie je. *gr.: psyche - por. w. 28* Mt 16,25; k 17,33; J 12,25
**gr.: apollymi - niszczy, usun, pooy kres, zgin, zgadzi 40. Kto was przyjmuje, mnie przyjmuje, a kto
mnie przyjmuje, przyjmuje Tego, który mnie posa*. Ga 4,14; Mt 18,5; k 10,16; J 12,44
*gr.: apostello - uda si do wyzn. miejsca, wysa, odprawi
41. Kto przyjmuje proroka* w imieniu pro- roka, wemie zapat** proroka; a kto przyj- muje sprawiedliwego w imieniu sprawiedli- wego, wemie zapat** sprawiedliwego. *dos.: mówicy przed, w imieniu - hebr.: nabi Mt 16,27; lub ro’eh - widzcy; **lub: nagrod 1Krl 17,10-24; 2Krl 4,8-17 42. A kto napoiby jednego z tych maych
kubkiem zimnej wody tylko dlatego, e jest uczniem*, zaprawd mówi wam, nie stra- ci swojej zapaty**. Mt 25,40; Mk 9,41; Hbr 6,10;
*dos.: w imieniu ucznia; **lub: nagrody Prz 14,31; 19,17
11 I stao si, kiedy Jezus zakoczy wy- dawanie polece* dwunastu swoim
uczniom, e odszed stamtd, aby naucza i gosi w ich miastach**. Mt 7,28; 13,53; 19,1; 26,1 *gr.: diatasso - zarzdza, ustali - por. Dz 7,44*; **tj. w Galilei
2. A gdy Jan usysza w wizieniu o czynach Chrystusa, posa dwóch ze swoich uczniów; Rdz 49,10; Pwt 18,15; Ps 118,26; k 7,18; Mt 4,12; Mk 6,17 3. I powiedzia do Niego: Czy to Ty jeste
tym, który ma przyj, czy mamy oczekiwa kogo innego? Ml 3,1; Dn 9,26; Ps 2,6 4. A Jezus w odpowiedzi*, rzek im: Idcie
i oznajmijcie Janowi, co syszycie i widzicie: *gr.: apokirnomai - idiom charakterystyczny dla j. hebr. Mt 8,3 5. lepi widz, chromi* chodz, trdowaci
zostaj oczyszczeni, gusi sysz, umarli s wzbudzani, a ubogim** goszona jest Ewan- gelia; Iz 35,5; 61,1; Ps 146,8; Mt 15,30; J 11,43; k 4,18 *lub: kulawi; **gr.: ptochos - skrajny ndzarz, ebrak
6. A bogosawiony* jest ten, kto nie zgorszy** si z mojego powodu. Iz 8,14; Mt 13,57; 26,31; J 6,60
*lub: szczliwy; **nie zrazi si do mnie - gr.: skandalidzo - powodowa upadek, umieci przeszkod, zgorszy, zrazi
7. A gdy oni odchodzili, Jezus zacz mówi
do tumów o Janie: Co wyszlicie oglda na pustyni? Trzcin chwiejc si na wietrze? Hi 21,18; Ml 3,1-5; Ef 2,3; k 1,15; J 5,35 8. Ale co wyszlicie zobaczy? Czy czowieka
ubranego w mikkie* szaty? Oto ci, którzy nosz mikkie szaty, s w domach królów. *gr.: malakos - zniewieciae, delikatne, mody chopiec pasywny uczestnik aktu homoseksualnego, kto uprawiajcy nierzd 9. Ale co wyszlicie zobaczy? Proroka? Tak,
mówi wam, e wicej ni proroka. Mt 21,24; Mk 9,11; k 1,76 10. Bo to jest ten, o którym napisano: Oto ja
posyam mojego posaca* przed Twoim obli- czem, który przygotuje** Twoj drog przed Tob. *gr.: angelos - anio, posaniec Ml 3,1; Mt 3,3; **lub: zaopatrzy, uczyni gotowym Mk 1,2 11. Zaprawd* mówi wam: Wród narodzo-
nych z kobiet, nie powsta wikszy nad Ja- na Chrzciciela; ale najmniejszy w Królestwie Niebios, wikszy jest ni on. Mt 13,17;
*gr.: amen - z hebr.: godne wiary k 7,28; Hi 14,1 12. A od dni Jana Chrzciciela a dotd Kró-
lestwo Niebios ulega gwatowi*, i gwatow- nicy porywaj je. k 13,24; 16,16; J 16,15
*gr.: biadzo - doznawa przemocy,zmusza, opanowywa si 13. Bo wszyscy Prorocy i Prawo proroko-
wali a do Jana. Mt 5,19; Rz 3,21 14. A jeli chcecie to przyj*, on jest Elia-
szem, który mia przyj. Ez 2,5; Ml 3,23; *gr.: dechomai - wzi rk, chwyci, przyj Mt 17,10 15. Kto ma uszy, aby sucha, niech sucha. 16. Ale do kogo przyrównam to pokolenie?
Podobne jest do chopców*, którzy siedz na rynkach i woaj do swoich towarzyszy, *gr.: pais - dziecko, chopczyk, mody niewolnik, mss Byz - paidion 17. I mówi: Gralimy wam na piszczace,
a nie taczylicie; piewalimy pieni aob- ne, a nie uderzylicie si w piersi.