Tc phm dch DC-11

Ph phn kinh t hc hn lm

Wassily Leontief

Nguyn n Phc dch

1

Ph phn kinh t hc hn lm

Wassily Leontief(*)

Nguyn n Phc dch

Quan im c trnh by trong bi vit ny l ca (cc) tc gi v khng nht thit phn nh quan im ca dch gi hoc VEPR.

(*) Trch tp ch Science, vol. 217, n0 4555, July 9, 1982 Ngun : phn I (Textes) trong Wassily Leontief, textes et itinraires do Bernard Rosier ch bin, nh xut bn La Dcouverte, Paris, 1986, trang 23-28. .

2010 Trung tm Nghin cu Kinh t v Chnh sch Trng i hc Kinh t, i hc Quc gia H Ni

Tc phm dch DC-11

2

Gii thiu ca ngi dch

Nh kinh t li lc Wassily Leontief (1906-1999) khng ch

ni ting vi phng php input-output1 (nh ng c gii

kinh t hc ca Ngn hng Thy in tng nh Alfred Nobel

nm 1973), m cn c nhiu nh hng trong mt lnh vc quan

trng khc trong s nghip ca ng nh nhng ng gp v khoa

hc lun v phng php lun kinh t.

Qua cm bi dch mt s bi vit v tr li phng vn ca ng, chng ti bc u gii

thiu vi c gi Vit Nam ni chung, gii nghin cu kinh t ni ring nhng quan im

chnh v lnh vc khoa hc lun v phng php lun kinh t, hin cha c bit ti nhiu

Vit Nam. Din vn ni ting ca ng cng v Ch tch Hi kinh t M nm 1970 (DC-09)

nay tr thnh mt bi kinh in. Tr li cuc phng vn di (DC-10) l dp ng trnh

by hnh trnh tr thc ca mt nh kinh t tng tri qua nhng bin ng lch s ca th k

XX, vi mt t duy khng gio iu, rng m vi cc ngnh khoa hc khc, v t chi s

chia ct gi to gia kinh t hc l thuyt v kinh t hc ng dng. Mi hai nm sau bi

din vn ni ting trn, ng kin nh ph phn kinh t hc hn lm (DC-11) v tip tc

cnh bo tnh trng cn bng n nh, dng v s c lp huy hong hin nay ca kinh t hc

kinh vin.

1 Phng php cn i lin ngnh hoc u ra-u vo.

3

Ph phn kinh t hc hn lm

Mt biu trng bi thm Nhng g cc nh kinh t bc l r rng nht l s tt hu tr

tu to ln ca b mn h2. Ch yu, bi x lun ny ca tun san kinh t c bit n nht

(Business Week) khi bnh lun cc cng trnh trnh by hi ngh nm 1981 ca Hi kinh t

M ni rng nh vua ci trung. Nhng khng ai trong s nhng ngi tham gia cuc

trnh din long trng v rt c mong mun ny ca khoa hc kinh t ca Hoa K c v nh

khng bit iu y, v nhng ai bit th khng dm ni.

Hai trm nm trc, cc nh sang lp kinh t hc hin i Adam Smith, Ricardo,

Malthus v John Stuart Mill xy dng mt kin trc tri thc s t c s trn nim v

mt nn kinh t quc gia c xem nh mt h thng t iu tit hp thnh bi mt s ln

nhng hot ng khc nhau v ni kt vi nhau v, v th, ph thuc ln nhau. Mt quan

nim vng mnh v phong ph n thc y cng trnh sng to ca Charles Darwin v

l thuyt tin ha.

tng trung tm ca iu c gi l kinh t hc c in c hai k s c bit c

nng lc ton hc : Lon Walras v Vilfredo Pareto th hin mt cch v cng tinh t bng

mt ngn ng i s suc tch v t tn l l thuyt cn bng chung. Ngy nay, di tn gi

kinh t hc tn c in, l thuyt ny l ct li ca chng trnh i hc trong t nc ny.

Khi m chng ta tri qua ht nhng s kin hng ngy th cc nh kinh t li c kh

nng quy gin chng thnh yu t thng tin kh tip cn v c tnh chuyn mn hn dnh cho

cc s liu thng k chnh thc. Tuy nhin cc thng k ny do cc c quan hay doanh

nghip thit lp khng v mc ch khoa hc vn cn xa mi t n mc cn thit cho mt

s hiu bit c th, chi tit hn v cu trc v hot ng ca mt h thng kinh t hin i.

Do, ngay t u, khc vi nhng ng nghip thuc cc khoa hc t nhin v lch s vn

buc phi khp mnh vo v chp nhn k lut cht ch ca vic tm kim c h thng cc s

kin, cc nh kinh t pht trin mt s a thch khng g cng ni i vi lp lun mang

tnh suy lun. Trong thc t, rt nhiu nh kinh t bc vo b mn sau khi l chuyn gia

v ton thun ty hay ng dng.

Cc tp ch kinh t chuyn nghip, trang ny sang trang khc, y dy nhng cng thc

ton hc dn ngi c t mt tp nhng gi thit t nhiu c th chp nhn nhng hon ton

ty tin n nhng kt lun c xc lp mt cch chnh xc nhng thiu tnh xc ng.

2 Business Week, 18 January 1982, p. 124.

4

Khng g bc l r hn s kinh tm ca a s cc nh kinh t trong i hc ngy nay i

vi nhng cuc iu tra thc nghim c h thng bng nhng mu mo phng php lun

c h vn dng n trnh hay chn ng vic s dng thng tin v nhng s kin c th.

Thay v xy dng nhng m hnh l thuyt c kh nng bo tn bn sc ca hng trm, thm

ch hng nghn bin cn thit cho vic m t c th v phn tch mt nn kinh t hin i, h

u tin vn dng s tng gp (aggregation). Thng tin ban u, mc d chi tit, b gp

thnh mt s tng i t nhng gi c t tn l t bn, lao ng, nguyn liu, sn

phm trung gian, mc gi chung, v.v. Cc gi ny sau c a vo mt m hnh,

ngha l mt h phng trnh nh m t ton b nn kinh t bng mt s t bin tng gp

tng ng. Thng thng, vic a vo ny c thc hin bng phng php bnh phng

b nht hay bng mi th tc tng t cho php iu chnh cc d liu trn mt ng biu din.

Mt v d in hnh v mt hm sn xut l thuyt nhm m t quan h gia, v d, gi

tr sn xut st 1y v nhng lng ca bn u vo khc nhau 2y , 3y , 4y , 5y cn thit

sn xut st c m t, chng hn, nh sau3 :

1y1P = 1a

2G 1P (1 1a ) 3G 1P

vi :

2G = [ 2a 2y2P (1 2a ) 4y

2P ] 2/1 P

3G = [ 3a 4y3P (1 3a ) 5y

3P ] 3/1 P

hay cch khc :

2ln G = 2/1 2ln y 2/1 3ln y

3ln G = 2/1 4ln y 2/1 5ln y

hay cui cng l :

1ln y = 1a2ln G (1 1a )

3ln G

Yu cu mt gim c nh my sn xut st hay mt chuyn gia luyn kim nhng thng

tin v tr s ca su tham s trong su phng trnh trn l mt iu v ngha. Do , trong

khi nhn hiu gn cho cc bin v tham s tng trng ca cc phng trnh l thuyt c xu

3 J. R. Christensen, D. W. Jorgenson, L. J. Lau, Transcendential Logarithmic Production Functions , Review oi Economic Studies, vol. 35, n0 28, 1972.

5

hng gi rng l chng c th c ng nht vi nhng tham s trc tip quan trc c

trong th gii hin thc th mi toan tnh lm iu ny tt yu tht bi. Vn ng nht

ha nhng phng trnh tng gp sau khi chng c rt gn4 ngha l c bin

i, nh trng hp thng xy ra cho php iu chnh bng mt ng biu din,

c t ra t lu nhng vn cha c gii php tha ng. ng thi, th tc m t trn y

c chun ha n l hon thnh mt nghin cu kinh trc ng knh, ngi ta ch

cn n gin xy dng mt m hnh l thuyt c th c chp nhn v d tnh ton trn my

tnh ri tm ra khng phi trc tip m thng qua trung gian hai ba cp - mt tp nhng

chui thi gian hay d liu ng thi c v gn theo mt cch no , gin tip hay trc tip,

vi ch , a vo my tnh nhng d liu ny vi mt phn mm thng k thch hp, v

cui cng, cng b nhng trang c my tnh in ra vi mt kin gii t nhiu chp nhn

c v cc con s.

Trong lc gn y ( Hoa K), ta cho cht lng v phm vi bao ph ca thng k

chnh thc ti t i m khng ny sinh nhng phn khng kin quyt t pha cc nh s dng

khoa hc tim tng cc thng k ny th mt khi lng thng tin c th v chi tit trong cc

tp ch k thut, cc bo co ca nhng cng ti t vn cng ngh v t chc t nhn v tip

th b xem nh.

Xem xt ni dung ca American Economic Review, ngn c u trong s cc tp ch

nh k ca kinh t hc kinh vin, trong mi nm qua cho c nhng kt qu trang sau.

T bn thn cc con s ny ni ht ri. Mi nm trc y, trong mt tuyn b c

tnh tin tri v chnh sch ng ti, gim c ca American Economic Review5 nhn nh nh

sau : cc bi v kinh t ton hay v nhng im tinh t hn ca l thuyt kinh t, hn bao gi

ht ngy cng chim mt v tr quan trng hn trc y, trong lc nhng bi vit c tnh

thc nghim hn hay hng n chnh sch kinh t hay vic gii quyt nhng vn c th

dng nh t xut hin hn.

Nm ny sang nm khc, nhng l thuyt gia ca kinh t hc tip tc sn xut khi m

hnh ton hc v khai ph vo tn chi tit cc c tnh hnh thc ca cc m hnh ny v cc

nh kinh trc ch to nhng hm i s di tt c cc dng c th cho ch yu cng mt tp

d liu m khng c kh nng tin trin, mt cch c th cm nhn c, trn con ng

hiu bit cu trc v giao dch ca mt h thng kinh t hin thc.

4 Xem mc Dng rt gn (ca m hnh) trong T in thut ng phn tch kinh t ca Bernard Guerrein, NXB Tri thc, H Ni, 2007 (ch thch ca ngi dch) 5 G. H. Borts, American Economic Review, vol.62, n0 764, 1972.

6

T L NHNG BI VIT C CNG B TRN AMERICAN ECONOMIC REVIEW

Loi bi Thng 3-1972

n thng 12-1976

Thng 3-1977 n

thng 12-1981

M hnh ton hc khng c d liu

Phn tch khng c cng thc ton v khng c d liu

Phng php lun thng k

Phn tch thc nghim da trn nhng d liu do tc gi tng tng

Phn tch thc nghim vn dng mt cch tip cn thng k v da trn nhng d liu cng b hay sn xut u

Phn tch thc nghim khng vn dng mt cch tip cn thng k, da trn nhng d liu do tc gi ting tng

Phn tch thc nghim khng vn dng mt cch tip cn thng k, da trn nhng d liu cng b hay sn xut u

Phn tch thc nghim, da trn nhng m phng hay th nghim nhn to

50,1

21,2

0,6

0,8

21,4

0,0

5,4

0,5

54,0

11,6

0,5

1,4

22,7

0,5

7,4

1,9

Nhng nh nghin cu lm vic trong cc lnh vc k cn nh mt mt l dn s hc,

x hi hc v chnh tr hc, v mt khc l sinh thi hc, sinh hc, cc khoa hc v y t, cc

khoa hc k s v nhng khoa hc vt l ng dng khc cn nhn n bao lu na mi th

hin mi quan ngi nghim trng trc tnh trng cn bng n nh, dng v s c lp huy

hong hin nay ca kinh t hc kinh vin?

C kh nng l tnh trng ny cn ko di ngy no nhng gio s ni bt nht trong cc

khoa kinh t cc trng i hc M cn tip tc gi quyn kim sot gt gao vic o to,

bt v hot ng nghin cu ca cc ng nghip tr hn, v c gi hn h thng qua c ch

nh gi gia h vi nhau. Nhn y, nhng phng php c s dng duy tr k lut tr

thc trong cc khoa kinh t c nh hng nht ca t nc ny6 c th lm gi nh n mt

trong cc phng php c binh chng lnh thy nh b (Marines) vn dng duy tr k

lut trn cc o Pariis7.

6 N. W. Rider, Journal of Economic Literature, 1982. 7 Trn cc o Pariis thuc bang South Carolina, t nm 1891 c trung lm hun luyn ca Marines.

28