pg_2010_08_21-blok gorzowa

5/12/2018 pg_2010_08_21-Blok Gorzowa - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/pg20100821-blok-gorzowa 1/9

Z³o¿a wêglowodorów w utworach cechsztyñskiego dolomitu g³ównego (Ca2)na bloku Gorzowa

Edward Czekañski1, Krzysztof Kwolek 2, Zbigniew Miko³ajewski2

Hydrocarbon fields in the Zechstein Main Dolomite (Ca2) on the GorzówBlock (NW Poland). Prz. Geol., 58: 695–703.

A b s t r a c t. By discoveries of hydrocarbon deposits in the Polish part of theSouthern Permian Basin, Western Poland became a key explorational area.The most spectacular discoveries have been done on the Gorzów Block whichborders the Fore-Sudetic Monocline from the south and the Szczecin Swell

from the north. This is the area where the biggest oil field – Barnówko– Mostno–Buszewo (BMB) – have been discovered and the group of oil and gasdeposits Lubiatów–Miêdzychód–Grotów (LMG). Detailed litho- facies analy-

sis of Main Dolomite carbonates and seismic surveys (mainly 3D) contrib-uted to good recognition of depositional architecture in this part of the Main

Dolomite basin. An interesting issue is the relationship of the discovered deposits with carbonate depositional zones and diverse chemical composi-

tion of hydrocarbons. Most of deposits is related to carbonate platforms and microplatforms. Less important are platform slopes but basinal zone is and was considered as the area where source rocks occur. Discovery of the Lubiatów oil deposit at the foot of the Grotów

Peninsula opened new possibilities in searching for hydrocarbons. Later negative results of drillings in this zone did not affected the fact that there are still explorational hopes for this type of carbonates. Hydrocarbons which can still be discovered in this interval are still not known based on calculations done in the recent years. It seems, that better geochemical recognition and advanced look on diageneticevolution and depositional architecture will bring about new discoveries in the Main Dolomite interval on the Gorzów Block.

Keywords: Zechstein Main Dolomite, Gorzów Block, oil and gas fields

Basen cechsztyñskiego dolomitu g³ównego (Ca2) obej-muje znaczny obszar Polski i stanowi czêœæ rozleg³ego

basenu epikontynentalnego, zwanego po³udniowym base-nem permskim. Utwory dolomitu g³ównego maj¹ charak-ter zarówno ska³ macierzystych, jak zbiornikowych, które

– izolowane ewaporatami – tworz¹ zamkniêty system naf-towy (Kotarba & Wagner, 2007). Odkrycia du¿ych z³ó¿ropy naftowej i gazu ziemnego spowodowa³y, ¿e utwory testa³y siê najintensywniej eksplorowanym poziomem na

Ni¿u Polskim (Czekañski i in., 2002, 2008; Dyjaczyñski iin., 2006; Sikorski, 2002, 2006; Wolnowski, 2002, 2006).Znaczny wzrost efektywnoœci poszukiwañ nast¹pi³ dziêkizastosowaniu sejsmiki 3D (Górski i in.,1999; Czerwiñska iin., 2008).

Najwiêksze z³o¿a zwi¹zane s¹ z blokiem Gorzowa – jednostk¹ tektoniczn¹ po³o¿on¹ na pograniczu monokliny przedsudeckiej i niecki szczeciñskiej (ryc. 1) – oraz z pó³-nocn¹ czêœci¹ platformy wielkopolskiej (tzw. pó³wysep

Grotowa) (ryc. 2). W strefach tych odkryto m.in. najwiêkszenagromadzenie ropy naftowej w Polsce – z³o¿e Barnówko– Mostno–Buszewo (BMB) (Mamczur i in., 1997) oraz zespó³z³ó¿ Lubiatów–Miêdzychód–Grotów (LMG) (Dyjaczyñskii in., 2006). O wysokim potencjale naftowym dolomitug³ównego na bloku Gorzowa œwiadczy tak¿e fakt, ¿e z³o¿awêglowodorów odkryto równie¿ na izolowanych platfor-mach wêglanowych (mikroplatformach) po³o¿onych wstrefie równi basenowej (Dyjaczyñski i in., 2009). Dziêki

pracom wiertniczym i sejsmicznym uda³o siê zrekonstru-owaæ paleogeografiê utworów dolomitu g³ównego (Ca2)(Wagner i in., 2000) (ryc. 2).

Najwiêksze nadzieje, odnoœnie wystêpowania wêglo-wodorów w utworach Ca2 na omawianym obszarze, wi¹-zano z barierami, a tak¿e z wewnêtrznymi obszarami plat-form i izolowanych mikroplatform wêglanowych. Na blo-ku Gorzowa w strefach tych odkryto dotychczas 24 z³o¿aropy naftowej i gazu ziemnego. Lokalizacja dwóch pozo-sta³ych z³ó¿ odpowiada strefie podnó¿a platform wêglano-wych. W 1972 r. przypadkowo odkryte zosta³o niewielkiez³o¿e ropy naftowej Sulêcin, po³o¿one u podnó¿a mikro-

platformy wêglanowej o tej samej nazwie (Kwolek & Miko-³ajewski, 2010). Odkrycie w 2002 r. z³o¿a Lubiatów –

po³o¿onego u podnó¿a pó³wyspu Grotowa drugiego podwzglêdem zasobów z³o¿a ropy naftowej w Polsce – posze-rzy³o frontposzukiwañ o strefê podnó¿a platformywêglano-wej (pogranicze stoku platformy i równi basenowej), uwa¿a-nej do tej pory za obszar wystêpowania jedynie ska³ macie-rzystych. W ostatnim czasie odwierconych zosta³o w tymrejonie kilka otworów wiertniczych, niestety nie da³y one

pozytywnych wyników. Nie tylko nie odkryto w nich akumu-lacji wêglowodorów, ale w niektórych przypadkach nie

potwierdzi³a siê nawet interpretacja zapisu sejsmicznego,wskazuj¹cego na obecnoœæ mi¹¿szego i porowatego dolo-mitu. Podwa¿y³o to wiarygodnoœæ stosowanej dotychczasmetodyki poszukiwawczej i sk³oni³o do rozwa¿añ nad opra-cowaniem kryteriów identyfikacji potencjalnych pu³apek z³o¿owych w utworach dolomitu g³ównego u podnó¿a plat-form i mikroplatform wêglanowych (Kwolek & Miko³a-

jewski, 2010). Bardzo wa¿ne przy planowaniu kolejnychotworów wiertniczych jest lepsze poznanie systemów naf-towych w uk³adzie platforma – stok – równia basenowa.

695

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 8, 2010

E. Czekañski K. Kwolek Z. Miko³ajewski

1Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddzia³ w Zielonej Górze, ul. Westerplatte 15, 65-034 ZielonaGóra; [email protected]

2Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddzia³ w Zielonej Górze, pl. Staszica 9, 64-920 Pi³a; [email protected]; [email protected]



Zarys budowy geologicznej bloku Gorzowa

Blok Gorzowa zwi¹zany jest z NW czêœci¹ wa³u wolsz-tyñskiego – podniesieniem w pod³o¿u permo-mezozoiku.Ci¹gnie siê ono od okolic Krotoszyna na SE po Myœlibórz

na NW i wchodzi w sk³ad eksternidów waryscyjskich. Pod-niesienie ma charakter izolowanych bloków, którym towa-rzysz¹ rozleg³e pokrywy ska³ wylewnych dolnego czerwo-nego sp¹gowca, a tak¿e serie utworów klastycznych dolne-go czerwonego sp¹gowca wystêpuj¹ce w obni¿eniach.Ostañce erozyjne w pod³o¿u cechsztynu mia³y znacz¹cywp³yw na rozwój nadleg³ego kompleksu cechszty-ñsko-mezozoicznego. W czasie sedymentacji wczesno-cechsztyñskiej rozwija³y siê na nich mi¹¿sze platformyanhydrytowe (maj¹ce niekiedy ponad 300 m mi¹¿szoœci),

bêd¹ce podstaw¹ platformowej sedymentacji utworówdolomitu g³ównego.

Badany obszar po³o¿ony jest w strefie wystêpowaniatektoniki solnej. Miêdzy platformami siarczanowymi werry

pojawiaj¹ siê poduszki i soczewy soli starszej (cyklotemstassfurt), nad którymi utworzy³y siê szerokopromienneantykliny solne oddzielone strefami synklinalnymi.Te ostat-nie wystêpuj¹ dok³adnie nad platformami siarczanowo-

wêglanowymi (anhydryty werry i dolomit g³ówny). Na oma-wianym terenie obserwuje siê inwersjê planów struktural-nych nadk³adu (utwory mezozoiczne) w stosunku do planustrukturalnego dolomitu g³ównego. Sugeruje to odp³yw czê-œci soli (g³ównie cyklotemu stassfurt) z obszaru po³o¿onego

nad wspomnianymi platformami w kierunku formuj¹cychsiê poduszek i soczew solnych. Na podstawie nieznacznego przyrostu mi¹¿szoœci utworów górnego triasu i jury wobni¿eniach – w stosunku do osiowych partii antyklin sol-nych – mo¿na s¹dziæ, ¿e ruch mas solnych by³ bardzo

powolny i roz³o¿ony w czasie, a jego pocz¹tku nale¿y upa-trywaæ w póŸnym triasie (kajper–retyk).

Historia odkryæ wêglowodorów na bloku Gorzowa

Pocz¹tki „naftowego” rozpoznania bloku Gorzowa siê-gaj¹ drugiej po³owy lat 50. XX w. Wykonano wówczas

pierwsze regionalne profile sejsmiczne oraz otwór badaw-czy Gorzów Wielkopolski IG-1. Niekorzystne wykszta³-cenie facjalne dolomitu g³ównego (Peryt, 1978), a tak¿e

brak dowodów wskazuj¹cych na obecnoœæ bituminów, przy-czyni³y siê do os³abienia perspektywicznoœci tego rejonu.Dalsze prace sejsmiczne, przeprowadzone pod koniec lat

696


zasiêg kompleksu cechsztyñsko-mezozoicznegoextent of the Zechstein-Mesozoic complex

brze¿ne nasuniêcie karpackiefrontal Carpathian thrust

m o n o k l i n a m a z u r s k o - p o d l a s k a

M a z u r y - P o d l a s i e M o n o c l i n e

n i e c k a p o m o r s k a

P o m e r a n i a n T r o u g h

n i e c k a ³ ó d z k a

£ ó d Ÿ T r o u g h

KARPATYCARPATHIANS

m o n o k l i n a p r z e d s u d e c k

a

F o r e - S u d e t i c M o n o c l i n e

kredowa nieckapó³nocnosudecka

Cretaceous North-Sudetic

Trough

b l o k p r z e d s u d e c k i

F o r e - S u d e t i c B l o c k

S U D E T Y S U D E T E S

kredowa nieckaœródsudeckaCretaceous

Intra-Sudetic Trough

n i e c k a s z c z e c i ñ s k a S z c z e c i n T r o u g h

w a ³ p o m o r s k a

P o m e r a n i a n S w e l l

n i e c k a p ³ o c k a

P ³ o c k T r o u g h

n i e c k a p u ³ a w s k a

P u ³ a w y T r o u g h n i e c k a n i d z i a ñ s k a

N i d a

T r o u g h

GZWUSCB

kredowa nieckaopolska

Cretaceous Opole

Trough

blok GorzowaGorzów Block

w a

³

œ r

ó d

p o

l s

k i

0 25 50 75 100km

Ryc. 1. Lokalizacja bloku Gorzowa na tle geologicznego podzia³u Polski (wg Dadleza, 1998 – zmieniony)Fig. 1. Location of the Gorzów Block on the background of the geological regional subdivision of Poland (after Dadlez,1998 – modified)



60. XX., doprowadzi³y do odkrycia podniesieñ struktural-nych Cychry, Dêbno i Myœlibórz. W otworze MyœlibórzGN-1 (1970) z utworów dolomitu g³ównego uzyskano bar-dzo s³aby przyp³yw gazu ziemnego, a w otworze Cychry-1(1972) dosz³o do erupcji gazu charakteryzuj¹cego siê nisk¹ zawartoœci¹ wêglowodorów (ok. 9% obj.) i niewielk¹ domieszk¹ H2S (0,34% obj.). Pierwszy przyp³yw ropy naf-

towej (w iloœciach przemys³owych) z utworów Ca2 na blo-ku Gorzowa uzyskano z otworu Sulêcin-1 (1972). Dziêkikolejnym wierceniom odkryto z³o¿e gazu ziemnego tak¿ew szczytowej partii tej struktury, jednak charakteryzowa³siê on bardzo nisk¹ zawartoœci¹ wêglowodorów (< 5% obj.).Prowadzone w latach 70. XX w. szczegó³owe prace sej-smiczne wykaza³y istnienie wielu nowych podniesieñ – m.in. Barnówko, Chartów, Dzieduszyce, Jeniniec, Krobie-lewko, Lubiszyn, Murzynowo, Namyœlin, Ró¿añsko i Zie-lin. Na dwóch z nich, w 1980 r., wykonane zosta³y otworywiertnicze. W otworze Gorzów Wielkopolski-2 (podnie-sienie Murzynowo) uzyskano przyp³yw zgazowanej wodyz³o¿owej, a w otworze Krobielewko-1 (podniesienie Kro-

bielewko) dosz³o do erupcji gazu o niskiej zawartoœciwêglowodorów (ok. 8% obj.) i domieszce H2S siêgaj¹cej3,36% obj. Po kilkuletniej przerwie w wierceniach, zwi¹-zanej zarówno z czynnikami technicznymi, jak i ekono-micznymi, odwiercono otwór Chartów-1 (1984), z którego

otrzymano przyp³yw gazu ziemnego o zawartoœci wêglo-wodorów ok. 19,5% obj. W 1986 r. podczas wykonywaniaotworu Jeniniec-1 odkryto z³o¿e ropy naftowej, któremunadano tak¹ sam¹ nazwê. Reinterpretacja profili sejsmicz-nych z lat 1969–1979 oraz wykonanie w latach 1988–1990uzupe³niaj¹cego zdjêcia sejsmicznego przyczyni³y siê douszczegó³owienia kszta³tu czêœci podniesieñ, a tak¿e do

wykrycia nowych (m.in. Buszewo i Mostno). W obrêbiemikroplatformy Chartów–Górzyca, na której stwierdzonowczeœniej z³o¿e gazu ziemnego Chartów, odkryto w 1989 r.z³o¿e ropy naftowej z czap¹ gazow¹ Górzyca oraz z³o¿egazu ziemnego Ownice. W 1992 r. odkryto na N od tegorejonu dwa z³o¿a ropy naftowej (Zielin i Lubiszyn), a tak¿ez³o¿e gazu ziemnego Ró¿añsko, o zawartoœci wêglowodo-rów ok. 58% obj. i H2S ok. 9,5% obj. W celu dok³adnegorozpoznania budowy geologicznej tej struktury w 1993 r.wykonano pierwsze w Polsce zdjêcie sejsmiczne 3D (Geo-fizyka Toruñ). W latach 1993–1994 odkryto niewielkiez³o¿e ropy naftowej Chrzypsko, a dziêki wykonaniu otwo-rów Mostno-1, Barnówko-1 i Buszewo-1 – najwiêksz¹ akumulacjê ropy naftowej w Polsce, tj. z³o¿e BMB. W celuuœciœlenia wiedzy nt. jego budowy wykonano, w latach1994–1996, kolejne zdjêcie sejsmiczne 3D (Barnówko– Lubiszyn). Do dnia dzisiejszego na obszarze bloku Gorzo-wa Geofizyka Toruñ wykona³a 16 zdjêæ sejsmicznych 3D,

697


N

I E

M

C

Y

G E R M A N Y

P L A T F O R M A G O R Z O W A

G O R Z Ó W P L A T F O R

M

MIKROPLATFORMA ZIELINAZIELIN MICROPLATFORM

P L A T F O R M A W I E L K O P O L S K A

W I E L K O P O L S K A P L A T F O R M

MIKROPLATFORMA CYCHRCYCHRY MICROPLATFORM

MIKROPLATFORMACHARTOWA-GÓRZYCYCHARTÓW-GÓRZYCA

MICROPLATFORM

MIKROPLATFORMA SULÊCINASULÊCIN MICROPLATFORM

MIKROPLATFORMAKROBIELEWKAKROBIELEWKO

MICROPLATFORM P Ó £W Y S E P G R O T O W A

G R O T Ó W P E N I N S U L A Z A T O K A N O T E C I N O T E Æ B A Y

Z A T O K A R Z E P I N AR Z E P I N B A Y

Z A T O K A

W I T

N I C

Y

W I T

N I C

A B A Y

równia basenowa – czêœæ p³ytszabasin floor – shallower part

zatokabay

wypiêtrzeniahighs

otwory wiertniczeboreholes

platforma wêglanowa ogólniecarbonate platform in general

przykrawêdziowa bariera oolitowaouter oolite barrier

wewn¹trzplatformowa p³ycizna oolitowaintraplatform oolite shoal

obni¿enie platformoweplatform depression

stok platformy wêglanowejplatform slope

równia basenowa – czêœæ g³êbszabasin floor – deeper part

z³o¿a ropy naftowejoil fields

z³o¿a ropy naftowej i gazu ziemnegooil and gas fields

z³o¿a gazu ziemnegogas fields

B A S E N C E N T R A L N Y C E N T R A L B A S I N

Barnówko-1 Buszewo-1

Mostno-1

Cychry-1

Myœlibórz GN-1

Gorzów Wlkp. IG-1

Jeniniec-1

Sulêcin-1

Chartów-1

Lubiatów-1

5km

Ryc. 2. Rozmieszczenie z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego w utworach dolomitu g³ównego na bloku Gorzowa na tle mapy paleogeograficznej dolomitu g³ównego w Polsce wg Wagnera i in. (2000)Fig. 2. Location of oil and gas deposits in Main Dolomite carbonates on the Gorzów Block on the background of paleo-geographical map of the Main Dolomite in Poland (after Wagner et al. 2000)



dziêki czemu budowa geologiczna tego obszaru zosta³adoœæ szczegó³owo rozpoznana. W latach 1994–1996 odkry-to dwa z³o¿a ropy naftowej (Dzieduszyce i Namyœlin) orazdwa z³o¿a gazu ziemnego (P³onica i Stanowice). Gaz zez³o¿a Stanowice zawiera ok. 25% obj. wêglowodorów orazok.1%obj.H2S, natomiast ze z³o¿a P³onica odpowiednio – 17% obj. i 0,25% obj. Nastêpnych odkryæ dokonano w

latach 2001–2004, kiedy to rozpoznano 5 z³ó¿ gazu ziemne-go (Baczyna, Ciecierzyce, Miêdzychód, Rac³aw, Santok)oraz 3 z³o¿a ropy naftowej (Lubiatów, Grotów i Sieraków).

Najistotniejsze by³o jednak odkrycie zespo³u z³ó¿ LMG.Lubiatów okaza³ siê drugim – pod wzglêdem zasobów – z³o¿em ropy naftowej w Polsce. Ostatnim sukcesem poszu-kiwawczym by³o odkrycie w 2009 r. z³o¿a ropy naftowejKamieñ Ma³y (pó³nocna czêœæ mikroplatformy Chartowa– Górzycy).

Charakterystyka paleogeograficzna i mikrofacjalnadolomitu g³ównego na bloku Gorzowa

W analizowanej czêœci basenu morze cechsztyñskiewkroczy³o na zró¿nicowan¹ morfologicznie powierzchniê.Znaczne deniwelacje przyczyni³y siê do podzia³uzbiornikana strefy g³êboko- i p³ytkowodne. Na wyniesieniach

powstawa³y platformy i mikroplatformy siarczanowecyklotemu werra, na których – w wyniku kolejnego cyklutransgresywnego – rozwinê³y siê platformowe utworydolomitu g³ównego (stassfurt). Szczegó³owa analiza tychostatnich wykaza³a, ¿e mamy do czynienia ze znacznymzró¿nicowaniem mikrofacjalnym, bêd¹cym efektem ró¿nic

batymetrycznych (Peryt & Dyjaczyñski, 1991; Protas &Wojtkowiak, 2000; Jaworowski & Miko³ajewski, 2007).Poci¹ga³o to za sob¹ zmiany re¿imów sedymentacyjnych i

przyczyni³o siê do powstania stref wysoko- i niskoenerge-tycznych. Dobre rozpoznanie sedymentologiczno-facjalneumo¿liwi³o zrekonstruowanie œrodowisk depozycji dolo-mitu g³ównego. Utwory te deponowane by³y w strefie plat-form i mikroplatform wêglanowych (bariera, równia

platformowa), na ich stokach i u podnó¿a, jak równie¿ naobszarze równi basenowej. Model zaproponowany przezJaworowskiego i Miko³ajewskiego (2007), ukazuje prze-strzenne relacje œrodowisk depozycji podczas wysokiegostanu poziomu morza (HST – highstand systems track ),kiedy to powsta³a wiêkszoœæ osadów na obszarach plat-form wêglanowych (ryc. 3). Model ten dotyczy rejonuMiêdzychodu, jednak mo¿e byæ z powodzeniem stosowa-ny tak¿e do innych obszarów bloku Gorzowa.

Równia basenowa. Wystêpuj¹ tutaj g³ównie mu³ywêglanowe. Mikrofacjalnie s¹ to madstony ze sporadycz-nym udzia³em bioklastów i grubszego materia³u ziarnistego,zwi¹zanego z dystalnymi czêœciami sp³ywów turbidyto-wych. Nieliczne oznaki biostabilizacji mog¹ wskazywaæna okresy spowolnienia lub na przerwy w sedymentacji(Jaworowski & Miko³ajewski, 2007).

Podnó¿e stoku oraz stok platformy wêglanowej.Zale¿nie od morfologii stoku wystêpuj¹ tutaj mu³y wêgla-nowe, mu³y piaszczyste, piaski wêglanowe, zlepieñce i

brekcje wêglanowe. W niektórych profilach obecne s¹ tak¿ezlepieñce oraz brekcje anhydrytowe. Mikrofacjalnie s¹ tomadstony, pakstony, flotstony i rudstony. Geneza przewar -stwieñ œrednio- i gruboziarnistych wêglanów, wystêpuj¹-cych u podnó¿a platform w obrêbie kompleksu mu³ówwêglanowych, jest przedmiotem dyskusji naukowych.

Niektórzy uznaj¹ je za materia³ nagromadzony w wynikuredepozycji zwi¹zanej z progradacj¹ krawêdzi platformywêglanowej (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007; S³owa-

kiewicz & Miko³ajewski, 2009), inni natomiast wi¹¿¹ je zci¹giem systemów depozycyjnych niskiego stanu morza,zbudowanych w znacznej mierze z materia³u autochtonicz-nego (Zdanowski, 2003a, b; Zdanowski, 2004a, b). W utwo-rach tych bardzo czêsto obecne s¹ struktury deformacyjneoraz redeponowane fragmenty warstw. Niektóre zlepieñce,

brekcje oraz piaski wêglanowe z rozproszonymi okruchami,w których obserwuje siê uziarnienie frakcjonalne odwróco-ne, s¹ debrytami (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007).Powsta³y one w wyniku kohezyjnych sp³ywów grawitacyj-nych. Uziarnienie frakcjonalne normalne œwiadczy o wystê-

powaniu turbidytów (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007).

Bariera. Bariery wêglanowe wystêpuj¹ g³ównie wzd³u¿krawêdzi platform i mikroplatform wêglanowych, izoluj¹cobszar równi platformowej od otwartego morza (barierazewnêtrzna). Mog¹ powstawaæ tak¿e w wewnêtrznej stre-fie platform, gdzie tworz¹ bariery wewnêtrzne dziel¹cerówniê platformow¹ na obszary nisko- i wysokoenerge-tyczne (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007). Osady barie-rowe reprezentuj¹ œrodowisko aktywne, zwi¹zane z naj-wy¿sz¹ energi¹ wód. Dominuj¹ w nich pery- i sublitoralne

piaskiwêglanowe oraz utwory mikrobialne (Jaworowski &Miko³ajewski, 2007), rzadsze s¹ wêglanowe mu³y piasz-czyste i zlepieñce wêglanowe. Pod wzglêdem mikrofacjal-nym s¹ to: greinstony i bandstony, rzadziej pakstony,wakstony, flotstony i rudstony.

698


b a s e n

b a s i n

s t ok

s l op e

p l a t f o r m a

p l a t f o r m p o d n ó ¿ e s t o k u t o e - o f - s l o p e

r ó w n i a

p l a t f o r m o w

a

p l a t f o r m - f l a t

r ó w n i a

p l a t f o r m o w

a

p l a t f o r m - f l a t

b a r i e

r a z e

w n ê t r z n

a

o u t e

r b a r r i e

r

b a r i e

r a

i n n e r

w e w n ê -

t r z n a

b a r r i e

r

Ryc. 3. Model architektury depozycyjnej utworów dolomitu g³ównego w rejonie Miêdzychodu podczas wysokiego stanu wzglêdnego poziomu morza (HST) (wg Jaworowskiego & Miko³ajewskiego 2007, zmienione)Fig. 3. Depositional model of the Main Dolomite in the Miêdzychód region. The model shows maximum development of sedimentationduring the sea-level highstand (after Jaworowski & Miko³ajewski 2007, modified)



Równia platformowa. Na obszarze równi platformo-wej panowa³y warunki p³ytkowodne, a niewielkie ró¿nicew batymetrii powodowa³y powstanie stref wysoko- i nisko-energetycznych. Strefom wysokoenergetycznym odpowia-daj¹ g³ównie greinstony ooidowe z poziomami bandstonów.Powszechna jest biostabilizacja osadów. Strefy niskoener-getyczne – zwi¹zane z platformowymi obni¿eniami – zdo-minowane s¹ przez madstony, wakstony i pakstony

peloidowe z onkoidami i licznymi bioklastami (œlimaki,ma³¿oraczki, otwornice, ma³¿e). Intraklasty i ooidy by³ydostarczane w wyniku znoszenia ze stref wysokoenerge-tycznych (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007).

Ska³y macierzyste i zbiornikowew utworach dolomitu g³ównego na bloku Gorzowa

Przez wiele lat s¹dzono, ¿e ska³ami macierzystymi womawianym poziomie s¹ utwory wystêpuj¹ce w g³êbszejczêœci basenu (ryc. 4A). Najnowsze badania wykaza³y jed-nak, ¿e nie uczestniczy³y one – na wiêksz¹ skalê – w proce-

sach ekspulsji i migracji i nie mog³y wype³niæ pu³apek wstrefach platform wêglanowych (Kotarba & Wagner, 2007).W zwi¹zku z tym poszukiwania ska³ macierzystych skon-centrowano na obszarze tych platform oraz w obrêbie ichstoków. Zwrócono równie¿ uwagê na wystêpuj¹ce tamska³y pochodzenia mikrobialnego i glonowego (ryc. 4B–D),które mog³y byæ Ÿród³em substancji organicznej (Depo-wska, 1997; Wagner & Kotarba, 2004; Kotarba & Wagner,

2007; S³owakiewicz & Miko³ajewski, 2010). Powszech-noœæ wystêpowania tych utworów jest odzwierciedleniemwarunków panuj¹cych w basenie dolomitu g³ównego.Ciep³e, p³ytkie i zasolone wody sprzyja³y bujnemu rozwo-

jowi sinic i glonów (Wagner i in., 2004). Organizmy teokresowo wytwarza³y ogromne iloœci biomasy stanowi¹cejg³ówne Ÿród³o materii organicznej, przekszta³conej w trak-cie diagenezy w kerogen, z którego podczas katagenetycz-nych transformacji powsta³a ropa naftowa i gaz ziemny.Wyniki badañ z zakresu geochemii naftowej potwierdzi³y,¿e substancj¹ macierzyst¹ dla rop akumulowanych w utwo-rach dolomitu g³ównego by³ cyjanobakteryjno-glonowy,ropotwórczy kerogen typu II.

Ska³y macierzyste wystêpuj¹ w dwóch podstawowychodmianach: w formie zwartych kompleksów oraz w posta-ci rozproszonej (Kotarba & Wagner, 2007). Zwarte kom-

pleksy zwi¹zane s¹ z budowlami mikrobialno-glonowymioraz z warstwami madstonów. Typ rozproszony tworz¹ laminy cjanobakteryjne, stabilizuj¹ce osad ziarnisty.

Najlepsze w³asnoœci kolektorskie stwierdzono zarów-

no w p³ytkowodnych utworach platformowych (ryc. 5A), jak i w g³êbokowodnych utworach ich podnó¿a (ryc. 5B)(Protas & Wojtkowiak, 2000; Jaworowski & Miko³ajew-ski, 2007; S³owakiewicz & Miko³ajewski 2009). Przemia-ny diagenetyczne, a tak¿e wynikaj¹cy z nich rozwój

przestrzeni porowej, zachodzi³y wieloetapowo. Zmiany tezwi¹zane by³y zarówno ze strefami diagenetyczno-depo-zycyjnymi (eodiageneza), jak i z etapem pogrzebania

699


A

B

C

D1 cm

1 c m

1 cm1

c m

Ryc. 4. Przyk³ady ska³ macierzystych dolomitu g³ównego z obszaru bloku Gorzowa. Fot. Z. Miko³ajewski. A – madston; B – stromatolit;C – trombolit; D – biostabilizacja osadu ziarnistegoFig. 4. Examples of Main Dolomite source rocks from the Gorzów Block area. Photo by Z. Miko³ajewski. A– mudstone; B – stromatolite;C – thrombolite; D – biostabilization of grainy sediment



(mezodiageneza). Z punktu widzenia prospekcji naftowejnajistotniejsze by³o powstanie i zachowanie znacznej poro-watoœci wtórnej (miejscami > 30%), bêd¹cej wynikiemca³kowitego b¹dŸ czêœciowego rozpuszczenia wêglano-wych sk³adników ziarnistych(ryc. 5C,D). Proces tenzacho-dzi³ najprawdopodobniej w wyniku oddzia³ywania wódmeteorycznych oraz agresywnych wód wzbogaconych w

CO2, który powstawa³ jako produkt przekszta³ceñ materiiorganicznej w bituminy (Clark, 1980; Mazzullo & Harris,1992; Machel, 2005). Niekiedy bardzo wysoka porowatoœæmo¿e byæ zwi¹zana z dolomityzacj¹ i rekrystalizacj¹ pier-wotnie wapiennej matrycy skalnej (ryc. 5E).

Charakterystyka i rozmieszczenie z³ó¿ wêglowodorówna bloku Gorzowa

Efektem dotychczasowych prac poszukiwawczych, prowadzonych na obszarze wystêpowania poziomu dolo-mitu g³ównego na bloku Gorzowa, jest odkrycie ok. 26miejsc akumulacji wêglowodorów, w tym 12 z³ó¿ gazu

ziemnego, 10 ropy naftowej i 4 gazowo-ropnych (ryc. 2).S¹ to z³o¿a masywowe, warstwowe oraz masywowo-war-stwowe. Strop utworów dolomitu g³ównego zalega w nichna g³ebokoœci od ok. 2680 m (np. Sulêcin) do blisko 3300m (Grotów). Pierwotne zasoby geologiczne zosta³y osza-

700


A

B

C

D

1 cm

E

1 c m

Ryc. 5. Przyk³ady ska³ zbiornikowych dolomitu g³ównego z obszaru bloku Gorzowa. Fot. Z. Miko³ajewski. A – greinstonooidowo-intraklastowy; B – miejscami ca³kowite rozpuszczenie ziarnistej matrycy skalnej; C – porowatoœæ moldyczna i

miêdzy- ziarnowa; D – porowatoœæ powsta³a w wyniku ca³kowitego rozpuszczenia ziarn wêglanowych; E – porowatoœæmiêdzykrystaliczna (szlif nasycony niebiesk¹ ¿ywic¹)Fig. 5. Examplesof MainDolomite reservoir rocks fromthe Gorzów Block area. Photo by Z. Miko³ajewski. A – ooid-intraclastgrainstone, B – in places complete dissolution of carbonate grains; C – moldic and interparticle porosity; D – porosityoriginated from complete dissolution of carbonate grains; E – intercrystalline porosity (thin section with blue resin)



cowane na ok. 120 mln ton ropy naftowej i ok. 70 mld m3

gazu ziemnego. Blisko po³owa odkrytych zasobów ropyzwi¹zana jest ze z³o¿em Barnówko–Mostno–Buszewo.Do wiêkszych z³ó¿ nale¿¹ tak¿e: Lubiatów (ok. 28 mln t),Grotów (ok. 12 mln t), Sieraków (ok. 10 mln t), Dzieduszyce(ok. 3,5 mln t), Górzyca (ok. 2,7 mln t) oraz Kamieñ Ma³y

(ok. 3 mln t). Pozosta³e s¹ zdecydowanie mniejsze, a ichzasoby rzadko przekraczaj¹ 0,5 mln t. Najwiêksze podwzglêdem pierwotnych zasobów geologicznych gazuziemnego s¹ z³o¿a: Cychry (ok. 20 mld m3), Barnówko– Mostno–Buszewo (ok. 12,5 mld m3), Krobielewko (ok. 15mld m3), Miêdzychód (ok. 11,5 mld m3). Gazy z tych z³ó¿ró¿ni¹ siê zarówno zawartoœci¹ wêglowodorów (np. Zielinok. 75% obj.; Sulêcin < 5% obj.) jak i H 2S (np. Krobielew-ko – ok. 9,5% obj.; Ownice – 0,16% obj.). Pierwotne ciœ-nienia z³o¿owe, zarejestrowane w obrêbie ró¿nych z³ó¿,s¹ tak¿e zró¿nicowane (np. Miêdzychód – 41,6 MPa; Zie-lin – 68 MPa).

Charakterystyczne jest rozmieszczenie odkrytych z³ó¿w odniesieniu do stref paleogeograficznych. Zdecydowanawiêkszoœæ pokrywa siê ze strefami platform (14 z³ó¿) i izo-lowanych mikroplatform wêglanowych (10 z³ó¿). Tylkodwa z³o¿a ropy (Sulêcin, Lubiatów) odpowiadaj¹ strefomzazêbiania siê utworów stokowych z równi¹ basenow¹.

Z³o¿a na platformach wêglanowych. Z³o¿a te zwi¹-zane s¹ z platform¹ Gorzowa oraz z pó³wyspem Grotowa,

bêd¹cym najbardziej na pó³noc wysuniêt¹ czêœci¹ platfor-my wielkopolskiej. Na platformie Gorzowa odkryto 10z³ó¿ wêglowodorów (2 ropy naftowej, 7 gazowych oraz 1ropno-gazowe), natomiast na pó³wyspie Grotowa – 4 z³o¿a(3 ropy naftowej oraz 1 gazu ziemnego). Najwiêksze zna-czenie mia³o jednak rozpoznanie platformowego z³o¿a

BMB, które scharakteryzowano poni¿ej.Barnówko–Mostno–Buszewo. Z³o¿e ropno-gazowe(ryc. 2, 6A), odkryte w latach 90. XX w. Jest to z³o¿e typumasywowego, którego ska³¹ zbiornikow¹ s¹ zarówno

porowate greinstony ooidowe, jak i budowle organoge-niczne. Jak dotychczas jest to najwiêksze z³o¿e ropy nafto-wej w Polsce (Mamczur i in., 1997). W otworze Mostno-1(1993) uzyskano przyp³yw gazu ziemnego, w otworzeBuszewo-1 (1993) – ropy naftowej, a w otworze Barnów-ko-1 (1994) – gazu ziemnego w stropie, a ropy naftowej wsp¹gu dolomitu g³ównego. Nie przypuszczano wówczas,¿e otwory te znajduj¹ siê w obrêbie jednego, du¿ego z³o¿a.Mi¹¿szoœæ utworów Ca2 w obrêbie BMB jest zró¿nicowa-

na. Najwiêksza stwierdzona zosta³a w strefie bariery zew-nêtrznej (np. Barnówko-5, 84,3 m; Mostno-3, 83,5 m),natomiast w strefie równi platformowej (rejon Buszewa)tylko sporadycznie przekracza 40 m. Œrednia mi¹¿szoœæefektywna waha siê od 22,95 m (czapa gazowa) do 25,5 m(strefa ropna), porowatoœæ efektywna wynosi ok. 17%,œrednia przepuszczalnoœæ z³o¿a – 17,4 mD i 12,2 mD (odpo-wiednio dla czapy gazowej i dla z³o¿a ropy naftowej).

Eksploatacjê z³o¿a rozpoczêto w marcu 2000 r. (przystanie 32 odwiertów). Pierwotne zasoby, wed³ug dodatkudo dokumentacji geologicznej z roku 2006, s¹ nastêpuj¹ce:ropa naftowa – ok. 60 mln t, gaz ziemny – ok. 28 mld m 3

(Liberska, 2006).

Z³o¿a na izolowanych mikroplatformach wêglano-wych. Z³o¿a te zwi¹zane s¹ z izolowanymi mikroplatfor-mami o ró¿nej wielkoœci, wystêpuj¹cymi w strefie base-nowej. Na bloku Gorzowa odkryto dotychczas 10 z³ó¿ tego

typu (3 ropy naftowej, 4 gazu ziemnego oraz 3 ropno-gazo-we). Generalnie na wiêkszoœci mikroplatform wystêpuj¹

pojedyncze z³o¿a wêglowodorów o ró¿nej wielkoœci, nato-miast na mikroplatformie Chartowa–Górzycy odkryto a¿cztery niezale¿ne z³o¿a (Chartów, Górzyca, Ownice i Ka-mieñ Ma³y). Bardzo ciekawym przyk³adem z³o¿a zwi¹za-

nego z izolowan¹ mikroplatform¹ wêglanow¹ jest struktu-ra Zielin, któr¹ opisano poni¿ej.Zielin. Struktura ropno-gazowa Zielin (ryc. 2, 6B)

zosta³a odkryta w1992 r. Jest to z³o¿e typu warstwowego.W jego obrêbie stwierdzono wystêpowanie autuñskiegosto¿ka wulkanicznego – góruj¹cej nad okolic¹ formy, zwi¹-zanej z sedymentacj¹ niewielkich iloœci wapienia cechszty-ñskiego oraz bêd¹cej miejscem powstania lokalnej platfor-my siarczanowej werry, a nastêpnie – na pocz¹tku cyklo-temu stassfurt – niewielkiej, izolowanej platformy wêglano-wej dolomitu g³ównego. Ska³¹ zbiornikow¹ s¹ porowate imiejscami silnie zeszczelinowacone utwory ziarniste (grein-stony, pakstony) oraz fragmenty budowli organogenicznych.Ich mi¹¿szoœæ nieznacznie przekracza 20 m. Efektywnami¹¿szoœæ z³o¿a wynosi ok. 18 m, porowatoœæ œrednia ok.6%, a przepuszczalnoœæ ok. 3,5 mD. Eksploatacjê z³o¿a roz-

poczêto w sierpniu 1992 r. Pierwotne zasoby oceniono naok.293tys.t(ropanaftowa)iok.472mlnm 3 (gaz ziemny).

Z³o¿a u podnó¿a platform i mikroplatform wêgla-nowych. Na bloku Gorzowa w tej strefie paleogeograficz-nej odkryto tylko dwa z³o¿a ropy naftowej: Sulêcin (1972)oraz Lubiatów (2002). Odkrycie z³o¿a Lubiatów by³o naj-wa¿niejszym wydarzeniem od czasu odkrycia z³o¿a Bar-nówko–Mostno–Buszewo.

Lubiatów. Z³o¿e ropy naftowej Lubiatów (ryc. 2, 6C)zosta³o odkryte podczas wykonywania otworu Lubiatów-1

w 2002 r., który zaprojektowano w oparciu o wyniki zdjê-cia sejsmicznego 3D Miêdzychód–Sieraków (2001– 2002).Jest to z³o¿e typu strukturalno-litologicznego, któregoska³¹ zbiornikow¹ s¹ porowate dolomity ooidowo-intra-klastowe, przechodz¹ce lateralnie w nieporowate dolomityi wapienie wykszta³cone w litofacji mu³ów wêglanowych(madstonów). Z³o¿e Lubiatów zbudowane jest z dwóchczêœci – pó³nocnej i po³udniowej – po³¹czonych w¹skim

przesmykiem (200–300 m). Obie maj¹ kszta³t nieregularnyo obrysie zbli¿onym do elipsy i kierunku d³u¿szej osi: W-E(czêœæ po³udniowa) i NNE-SSW (czêœæ pó³nocna). Mi¹¿-szoœæ utworów Ca2 w czêœci po³udniowej zmienia siê odok. 70–80 m (wg danych sejsmicznych) na NE od otworu

Lubiatów-1 do ok. 50 m w czêœci œrodkowej z³o¿a, nato-miast w kierunku SW i W, tj. w kierunku zapadania stropuutworów Ca2, redukuje siê do ok. 20 m, czyli do mi¹¿szo-œci odpowiadaj¹cej granicy widzialnoœci (limit of visibility)w metodzie sejsmicznej 3D. Œrednia mi¹¿szoœæ efektywnaz³o¿a waha siê od 9,78 m dla czapy gazowej do 24,07 m dlastrefy ropnej. Porowatoœæ efektywna wynosi odpowiednio8,21% i 12,41%, a œrednia przepuszczalnoœæ – 5 mD.

Z³o¿e aktualnie jest w trakcie zagospodarowywania.Zasoby geologiczne ropy naftowanej szacowane s¹ w nimna ok. 28 mln t, a towarzysz¹cego jej gazu ziemnego na ok.5,5 mld m3 (Szczawiñska, 2004).

Perspektywy poszukiwawcze

Blok Gorzowa, mimo prowadzenia na nim od lat 90.XX w. intensywnych prac poszukiwawczych, wci¹¿ pozo-staje obszarem perspektywicznym. Wed³ug aktualnego sta-

701




702


1 km

Z3

Z2

Ca2str

Ca2sp

W-1 MO-3 MO-1 BA-12 BA-9 BA-13K BA-4

Z-3 Z-1 LU-1

A

B C

1 km 1 km

Na4

Na3

Na2

Z3

Z2

Z2

Na2

Na1

Na3

Z2

Z3

Ca2str

Ryc. 6. Przekroje sejsmiczne przez z³o¿a wêglowodorów zwi¹zane z ró¿nymi strefami paleogeograficznymi dolomitug³ównego na bloku Gorzowa: A – z³o¿e ropno-gazowe Barnówko–Mostno–Buszewo (BMB) (zdjêcie sejsmiczne 3DBarnówko–Lubiszyn, Geofizyka Toruñ 1996), B – z³o¿e ropno-gazowe Zielin (zdjêcie sejsmiczne 3D Zielin, GeofizykaToruñ 1997), C – z³o¿e ropy naftowej Lubiatów (zdjêcie sejsmiczne 3D Miêdzychód–Sieraków, 2002), Na1 – sólnajstarsza, Na2 – sól starsza, Na3 – sól m³odsza; Z2, Z3, Ca2str, Ca2sp – horyzonty sejsmiczne zwi¹zane z odbiciami odstropów: anhydrytu podstawowego (Z2), anhydrytu g³ównego (Z3), porowatych (Ca2str) i nieporowatych (Ca2sp)utworów dolomitu g³ównegoFig. 6. Seismic cross-sections through hydrocarbon deposits related to different paleogeographical zones of the Main

Dolomite on the Gorzów Block: A – Barnówko–Mostno–Buszewo (BMB) oil-gas deposit (Barnówko–Lubiszyn 3Dseismic survey, Geofizyka Toruñ 1996), B – Zielin oil-gas deposit (Zielin 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ 1997), C – Lubiatów oil deposit (Miêdzychód–Sieraków 3D seismic survey, 2002), Na1 – Oldest Halite, Na2 – Older Halite, Na3 – Young Halite; Z2, Z3, Ca2str, Ca3sp – seismic levels derived from reflections from the tops of: Basal Anhydrite (Z2), MainAnhydrite (Z3), porous (Ca2str) and not porous (Ca2sp) Main Dolomite rocks respectively



nu wiedzy najwiêksze szanse udokumentowania nowychzasobów wêglowodorów w basenie dolomitu g³ównegozwi¹zane s¹ z rozpoznaniem:

po³udniowego podnó¿a mikroplatformy Cychr; pó³nocnego zasiêgu z³o¿a ropy naftowej Kamieñ

Ma³y, odkrytego w efekcie wykonania otworu Ka-mieñ Ma³y-1 w pó³nocnej czêœci mikroplatformyChartowa–Górzycy;

po³udniowo-wschodniej czêœci mikroplatformy Char-towa–Górzycy, wraz z jej wschodnim i po³udniowym

podnó¿em; zachodniego podnó¿a mikroplatformy Sulêcina; roponoœnej strefy Sierakowa, we wschodniej czêœci

pó³wyspu Grotowa, potwierdzonej wynikami badañ przeprowadzonych w otworze Sieraków-1;

zasobnego z³o¿a Krobielewko, zlokalizowanego namikroplatformie o tej samej nazwie, odkrytego pod-czas wiercenia otworów Krobielewko-1, -2 i -5.

Dodatkowego rozpoznania bêdzie wymaga³a równie¿zachodnia czêœæ zatoki Noteci, na zachód od izolowanej

platformy wêglanowej Krobielewka. Na podstawie badañsejsmicznych 2D w zatoce tej wykartowano m.in. niewiel-ki obiekt strukturalny w stropie granicy sejsmicznej Z2,

przypominaj¹cy roponoœn¹ mikroplatformê wêglanow¹

Jeniñca.

Literatura

CLARK D.N. 1980 – The sedimentology of the Zechstein-2 CarbonateFormation of eastern Drenthe, the Netherlands. Contr. Sedimentology,9: 131–165.CZEKAÑSKI E., DZIADKIEWICZ M. & JANKOWSKI K. 2002 – Potencja³ wydobywczy z³ó¿ ropy naftowej w dolomicie g³ównym.Konferencja Naukowo-Techniczna, Pi³a. 41–49.

CZEKAÑSKI E., DZIADKIEWICZ M. & MAMCZUR S. 2008 – Strategia przyrostu zasobów i zwiêkszenia wydobycia ropy naftowej igazu ziemnego w PGNiG SA Oddzia³ w Zielonej Górze. IV KrajowyZjazd Bran¿y Górnictwa Naftowego, £agów Lubuski. 43–59.CZERWIÑSKA B., POMIANOWSKI P. & SOLARSKI T. 2008 – Rolasejsmiki 3D w odkryciach i rozpoznawaniu z³ó¿ wêglowodorów wzachodniej Polsce. IV Krajowy Zjazd Bran¿y Górnictwa Naftowego.£agów Lubuski. 65–75.DADLEZ R. (red.) 1998 – Mapa tektoniczna kompleksucechsztyñsko-mezozoicznego na Ni¿u Polskim. Pañstwowy InstytutGeologiczny.DEPOWSKA A. 1997 – Opracowanie litologiczno-facjalne osadówdolomitu g³ównego w rejonie Gorzowa Wielkopol- skiego. ArchiwumGeologiczne. Pi³a.DYJACZYÑSKI K., MAMCZUR S. & DZIADKIEWICZ M. 2006 – Od Rybaków do LMG. 45 lat wydobycia ropy naftowej na Ni¿uPolskim. Konferencja Naukowo-Techniczna. Pi³a. 59–76.

DYJACZYÑSKI K., KWOLEK K., MIKO£AJEWSKI Z., PERYTT.M. & S£OWAKIEWICZ M. 2009 – Microplatforms of the MainDolomite (Ca2) in western Poland in the aspect of hydrocarbon prospection. 6th Annual Conference of SEPM-CES SEDIMENT 2009,24–25 June, Kraków. 14–15.GÓRSKI M., KRÓL E., KUNICKA-GÓRSKA W., TRELA M. &URBAÑSKA H. 1999 – Wydzielenie pu³apek wêglowodorów wutworach poziomu dolomitu g³ównego poprzez rozpoznanie zmianlitofacjalnych i strukturalnych na podstawie zintegrowanej interpretacjisejsmiki 3D i danych otworowych w rejonie Gorzowa. Prz. Geol., 47:1080–1095.JAWOROWSKI K. & MIKO£AJEWSKI Z. 2007 – Oil- andgas-bearing sediments of the Main Dolomite (Ca2) in the Miêdzychódregion: a depositional model and the problem of the boundary betweenthe second and third depositional sequences in the Polish ZechsteinBasin. Prz. Geol., 55: 1017–1024.KOTARBA M. & WAGNER R. 2007 – Generation potential of the

Zechstein Main Dolomite (Ca2) carbonates in the GorzówWielkopolski–Miêdzychód–Lubiatów area: geological andgeochemical approach to microbial-algal source rock. Prz. Geol., 55:1025–1036.

KWOLEK K. & MIKO£AJEWSKI Z. 2010 – Kryteria identyfikacjiobiektów litofacjalnych jako potencjalnych pu³apek z³o¿owych wutworach dolomitu g³ównego (Ca2) u podnó¿a platform imikroplatform wêglanowych w œrodkowo-zachodniej Polsce. Prz.Geol., 58: 426–435.LIBERSKA H. 2006 – Dokumentacja geologiczna z³o¿aropno-gazowego Barnówko–Mostno–Buszewo (BMB) w kategorii B.Dodatek nr 1. Archiwum Geologiczne. Zielona Góra.MAMCZUR S., RADECKI S. & WOJTKOWIAK Z. 1997 – O najwiêkszym z³o¿u ropy naftowej w PolsceBarnówko–Mostno–Buszewo (BMB). Prz. Geol., 45: 582–588.MACHEL H.G. 2005 – Investigations of burial diagenesis in carbonatehydrocarbon reservoir rocks. Geosci. Canada, 32, 3: 103–128.MAZZULLO S.J. & HARRIS P.M. 1992 – Mesogenetic dissolution: itsrole in porosity development in carbonate reservoirs AAPG Bull., 76:607–620.PERYT T.M. 1978 – Wykszta³cenie mikrofacjalne dolomitu g³ównegow pó³nocnej czêœci monokliny przedsudeckiej. Prz. Geol., 26:163–168.PERYT T.M. & DYJACZYÑSKI K. 1991 – An isolated carbonate bank in the Zechstein Main Dolomite basin, western Poland. Jour.Petrol. Geology, 14: 445–458.PROTAS A. & WOJTKOWIAK Z. 2000 – Blok Gorzowa. Geologiadolnego cechsztynu. Przewodnik LXXI Zjazdu Polskiego TowarzystwaGeologicznego. 163–171.

SIKORSKI B. 2002 – Rezultaty poszukiwañ w utworach dolomitug³ównego. Konferencja Naukowo-Techniczna, Pi³a. 7–14.SIKORSKI B. 2006 – Rezultaty prac poszukiwawczych z perspektywy50-lecia dzia³alnoœci Poszukiwañ Nafty i Gazu „NAFTA” sp. z o.o. wPile. Konferencja Naukowo-Techniczna, Pi³a. 5–13.S£OWAKIEWICZ M. & MIKO£AJEWSKI Z. 2009 – Sequencestratigraphy of the Upper Permian Zechstein Main Dolomite carbonatesin Western Poland: a new approach. Jour. Petrol. Geology, 32:215–234.S£OWAKIEWICZ M. & MIKO£AJEWSKI Z. 2010 – Upper PermianMain Dolomite microbial bioherms and microbialites and their role inhydrocarbon generation (W Poland). Marine and Petroleum Geology(in review).SZCZAWIÑSKA I. 2004 – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznejz³o¿a ropy naftowej Lubiatów w kategorii C. Archiwum Geologiczne.Pi³a.WAGNER R., DYJACZYÑSKI K., PAPIERNIK B., PERYT T. M. &

PROTAS A. 2000 – Mapa paleogeograficzna dolomitu g³ównego (Ca2)w Polsce [W:] Kotarba M.J. (red.) Bilans i potencja³ wêglowodorowydolomitu g³ównego basenu permskiego Polski. Archiwum WGGiOOEAGH, Kraków.WAGNER R. & KOTARBA M. (red) 2004 – Algowe ska³y macierzystedolomitu g³ównego i ich potencja³ wêglowodorowy jako podstawa dlagenetycznej oceny zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego w strefieGorzowa–Miêdzychodu. Archiwum PGNiG. Warszawa.WAGNER R., JAWOROWSKI K., MIKO£AJEWSKI Z.,WICHROWSKA M. & PROTAS A. 2004 – Mikrobialne ska³ymacierzyste w utworach cechsztyñskiego dolomitu g³ównego (Ca2).Polska Konferencja Sedymentologiczna, VIII Krajowe SpotkanieSedymentologów, Zakopane.WOLNOWSKI T. 2002 – Prognoza zasobnoœci dolomitu g³ównego w basenie permskim Ni¿u Polskiego w œwietle nowych technik poszukiwawczych. Konferencja Naukowo-Techniczna, Pi³a. 15–28.

WOLNOWSKI T. 2006 – Perspektywy poszukiwañ z³óz ropy naftoweji gazu ziemnego na Ni¿u Poskim (po 50 latach poszukiwañ).Konferencja Naukowo-Techniczna, Pi³a. 15–33.ZDANOWSKI P. 2003a – Lowstand systems tract deposition of theMain Dolomite in the Gorzów region (Polish Zechstein Basin). 22ndIAS Meeting of Sedimentology, Opatija.ZDANOWSKI P. 2003b – Lowstand fans and wedges of the MainDolomite in the Gorzów Wielkopolski region (Polish Zechstein Basin).12th Bathurst Meeting International Conference of CarbonateSedimentologists, 8–10 July, Durham.ZDANOWSKI P. 2004a – Stratygrafia sekwencji dolomitu glównego(cechsztynu) w rejonie gorzowskim ze szczególnym uwzglednieniemutworów LST. VIII National Meeting of Sedimentologists, PolishSedimentological Conference, 21–24 June, Zakopane.ZDANOWSKI P. 2004b – Wide restricted lagoons (salinas) of theMain Dolomite as a final stage deposition of carbonate lowstandsystems tracts in the Gorzów Wielkopolski region. 23rd IAS Meeting

of Sedimentology, 15–17 September, Coimbra.

Praca wp³ynê³a do redakcji 07.07.2010 r.Po recenzji akceptowano do druku 13.07.2010 r.

703


pg_2010_08_21-blok gorzowa

Documents