Les 7 Scheiding

Doelstellingen:• Inzien dat bij scheiding ouderschap het partnerschap kan overleven• Het verwerven van kenis over en inzicht in de omstandigheden van de scheiding (bv. De verblijfsregeling)• Het verwerven van kennis/inzicht over/in de beleving door kinderen en ouders, de gevolgen van echtscheiding voor kinderen en de opvoeding door ouders• Inzien dat er verschillende factoren zijn die de aanpassing van kinderen na echtscheiding mee bepalen• Inzien dat vooral gezinsprocessen, en niet de gezinsstructuur de aanpassing van kinderen bepaalt• Het wetenschappelijk onderzoek over scheiding kritisch kunnen bekijken• Inzien dat pedagogen een rol kunnen spelen binnen preventieve maatregelen of interventie m.b.t. scheiding

Structuur college1. Scheiding: wettelijk kader2. Scheiding in Vlaanderen: cijfers3. Scheiding als proces4. De beleving van kinderen5. Wetenschappelijke studie van scheiding6. Gevolgen van scheiding voor de ontwikkeling van kinderen7. Opvoeding na scheiding8. Conflict bij scheiding9. De scheidingsregeling

9.1 De scheiding melden aan de kinderen9.2 De verblijfsregeling van kinderen

10. Preventie en interventie10.1 Voor de ouders10.2 Voor de kinderen

1. Scheiding: wettelijk kader• 2 scheidingsprocedures:

- Wet van 1 september 2007- Echtscheiding door Onderlinge toestemming (EOT) → Beide partners staan er achter → gezamelijke besilissing op elk vlak → vaak met notaris i.p.v. advocaten- Echtscheiding door onherstelbare Ontwrichting (EOO) → Meestal wel met advocaten -> slechts 1 partij wil scheiden → 'vechtscheiding' → grimmiger, veel ruzie

Extra boek: - tot 2009 mogelijkheid tot flitsscheiding = omzetting van het huwelijk in een geregistreerd partnerschap dat vervolgens werd ontbonden snellere manier om te scheiden (in Nederland)- decohabitaties = verbroken samenwoonrelaties (vooral bij jonge mensen die niet lang samenwonen)

• Regeling van ouderschap- Gezagsouderschap → Wet van 13 april 1995 → verantwoordelijkheid voor opvoeding ligt bij beide ouders - Verblijfsco-ouderschap → Wet van 18 juli 2006 → gaat specifiek over waar kinderen wonen

deze 2 termen staan los van elkaar: ouderschap ‘overleeft’ partnerschap

2. Scheiding in Vlaanderen: cijfers Extra boek: belgië scoort heel hoog in aantal echtscheidingen -> vermoedelijk door weinig religieuze Wallonië -> uit onderzoek: verband tussen scheiding en religie -> ook verband met opleidingsniveau • Schatting op basis van rijksregistergegevens: Woonsituatie van het kind:

- We kunnen niet precies zeggen hoeveel kinderen uit gescheiden gezinnen komen → Schattingen- 2004: Ruim 20% van de Vlaamse 0- tot 17-jarigen heeft een scheiding van de ouders mee- Gemaakt → Echtscheiding: 11% = Wettelijke ontbinding van het huwelijk → Feitelijke scheiding: 3% = Gaan uit elkaar, maar nog niet wettelijk (eerste stap voor het echtscheiden) → Decohabitatie: 6% = Niet wettelijk getrouw, woonden gewoon samen en gaan uit elkaar

• Cijfers 2008-2009: 1/4 jongeren (12-18) maakt een ouderlijke scheiding mee• Jaarlijks maken 35.000 tot 40.000 kinderen scheiding mee• Meer kans op relatieontbinding bij samenwonende koppels• In 1970: echtscheidingskans 1/10 → Belgen die in 2010 trouwen: 33-40% zal scheiden Het gewone 2 oudergezin is niet langer de norm

3. Scheiding als proces• Theoretische fasen (Van Swet 2003)

1. Aanloopfase → Partners erkennen problemen → Spanning stijgt → scheidingsvermelding aan de kinderen2. Crisisfase → Emoties stijgen (woede, verdriet, onzekerheid, haat,…) → Moeilijke communicatie binnen het hele gezin → Partners hebben vaak verschillende emoties3. Reorganisatie → Nieuwe gezinskernen worden gevormd → Eventueel: nieuwe relaties

4. Stabilisatiefase → Terug meer samenhorigheid in nieuwe gezinskern → MAAR: crisismomenten blijven mogelijk

Bereiken van een nieuw evenwicht duurt gemiddeld 2-3jaar -> scheiding niet als een feit zien, maar als een langdurig proces

Extra boek: - tot 1998: bij scheiding wordt enkel de moeder belast met ouderlijk gezag -> vader enkel recht op omgang, informatie en consultatie- vanaf 1998: gezamelijk ouderlijk gezag na scheiding

4. De beleving van kinderen• Scheiding = verlies van:

- Het kerngezin- Dagelijks contact met ouder(s)- Gewoonten (life as we know it)

- Soms ook van: grootouders, jeugdbeweging, huis, vrienden,… • Vergelijkbaar met het rouwproces• Vaak: verdriet, woede, onzekerheid,…

Extra boek: Moeten ouders bij elkaar blijven voor de kinderen? -> JA; als ze in staaat zijn hun ruzies te beheersen -> NEE; als de sfeer niet te verbeteren is -> wel belangrijk dat de ruzies na de scheiding ophouden

4.1 Reacties van kinderen• Emoties (op alle leeftijden) = boosheid, verdriet, angst onzekerheid, machteloosheid, eenzaamheid, opluchting,… - Kleine kinderen: onbegrip → gingen er van uit dat alles goed ging• Cognities:

- Herenigingfantasieën vooral bij jonge kinderen: ideaalbeeld - Schuldgevoelens → Denken dat zij de oorzaak zijn- Morele vragen → Bij jonge adolescenten: zit een relatie nu zo in elkaar?

• Fysiologische reacties- Ten gevolge van stress- Vermindering weerstand- Haaruitval- Psychosomatische klachten

Al deze gevoelens leiden tot gedragingen (coping)

4.2 Coping-strategieën• Probleemgericht: Stressor trachten te veranderen via probleem-oplossen

- Probleem-oplossend = Willen ouders acties steunen- Tussenkomen = In conflicten- Troosten

• Emotiegericht erop gericht om eigen emotionele toestand te veranderen

= Vluchten, vermijden, terugtrekken, zoeken van troost

4.3 Beleving kinderen vanuit een relationeel-ethische dynamiek• Contextuele gezinstheorie van Boszomenyi-Nagy• Loyaliteit:

- Existentiële band tussen ouders en kinderen- Gekenmerkt dor 'geven en nemen'- Zeer sterke band met beide ouers

• Loyaliteit onder druk:- Loyaliteitsconflict = Wat goed is voor de ene ouder, is slecht voor de andere → niet voor allebei goed doen

-> kinderen moeten vaak kiezen voor een van beide ouders

- Parentificatie = Kind wordt gezien als een ouder voor de ouder -> moet bv huishoudelijke taken op zich nemen, luisteren naar problemen,… -> kind is niet geschikt om deze rol op zich te nemen

- Kind als bliksemafleider (zondebok) = Kind wil liever dat ouders kwaad zijn op hem i.p.v. kwaad op elkaar

5. Wetenschappelijke studie van echtscheiding• Pathogeen of deficiëntiemodel

- Pathogeen: nadruk ligt op psychosomatische stoornissen, ontstaan van (mentale) ziektes - Deficiëntiemodel: te kort aan…. Ten gevolge van scheiding - Vooral jaren 60-70- Accent op negatieve gevolgen en stoornissen na scheiding = Alles wat van het kerngezin afwijkt → slecht voor kind- Kritiek op methodologie van studies → Cross-sectionele studies = niet kijken naar hoe het gaat na verloop van tijd, enkel de directe gevolgen → Kleine, niet-representatieve steekproef → Slechts 1 informant = Meestal moeder → Geen meting van processen binnen het gezin = statisch onderzoek = Enkel vergelijking tussen gescheiden en niet-gescheiden gezin → Geen rekening met leeftijd ouders en kinderen, hoe lang is de scheiding geleden, Beschikbaarheid van familie en steunfiguren, psychopathologie voor scheiding

-> psychopathologie kan al effect gehad hebben nog voor de scheiding

• Meta-analyse Amato en Keith (1991)- Samenvatting van 92 studies- vergelijking kinderen uit gescheiden gezinnen met kinderen uit intacte gezinnen- Verklaringen voor negatieve effecten van echtscheiding op 3 domeinen: → Afwezigheid ouder → Financiële situatie → Gezinsconflict- Methodologisch zwakkere studies overschatten de negatieve effecten van scheiding op kinderen

de methodologisch zwakkere studies (oudere) overschatten de effecten van echtscheiding op kinderen recentere studies vertonen kleinere effecten

- Dus: hoe beter de studie, hoe zwakker de effecten

1. Afwezigheid ouder:• Effect scheiding verelijkbaar met effect van overlijden van een ouder?

- Welzijn kind intact gezin > welzijn kind met een overleden ouder > Welzijn kind 1-ouder- gezin na scheiding- Probleemgedrag kind intact gezin < kind scheiding- Aanwezigheid stiefvader positief effect voor jongens

2. Financiële gevolgen

• Bepaalt een daling in financiële middelen het welzijn van het kind?- welzijn kind wordt hierdoor gedeeltelijk verklaard- Een verbetering van de financiële situatie (bv. Nieuwe relatie) is niet gerelateerd aan een verbetering van het welzijn..- Dus: hypothese kan gedeeltelijk bevestigd worden, MAAR: ook andere factoren bepalen het welzijn van het kind

3. Conflict in gezinnen• Leidt conflict in gezinnen tot een vermindering van het welzijn van kinderen?

- sterke evidentie van verschillende studies → bevestiging van de hypothese- Welzijn kinderen in intacte gezinnen met conflict < welzijn kinderen in intacte gezinnen zonder conflict- Negatieve correlatie tussen welzijn kinderen en aanwezigheid van conflict na de scheiding → Toch nog conflict na de scheiding = negatief effect- Longitudinale studies tonen een verbetering in het functioneren wanneer scheiding langer geleden is

• Meer recente onderzoeksbenaderingen -> kijken minder naar enkel negatieve gevolgen -> ook protectieve factoren

- Multidimensional risk en resiliency models → Accent op risico- en protectieve factoren → Kijken naar effecten op lange termijn → Meer kijken naar processen, veerkracht,…- Levensloop-perspectief → Accent op transitie en adaptatie → Echtscheiding = transitie van de ene naar de andere situatie → Stress wordt als normaal beschouwd

- Gezinssysteem-perspectief → Accent op gezin als interdependent systeem → Kijken naar relaties binnen het gezin- Ecologisch perspectief → Accent op de context → Financiën,…

• Risico- en protectieve factoren- Individuele kenmerken → Kenmerken van de ouders

- Voorafgaande psychopathologie- vb verslavingsproblematiek

-> effect op partner + ouder-kindrelatie -> zorgt voor slechter pedagogisch besef -> spelen minder in op noden van kind

→ Kenmerken van de kinderen- Temperament (kan protectief en risicofactor zijn)

-> makkelijk temperament: beter sociaal steunend network opbouwen - Ontwikkelingsfase (te abstract voor jonge kinderen)

-> jonge kinderen hebben minder tijdsbesef: vb 1 week weg van ouder = lang- Geslacht

-> weinig gevolgen: jongens halen wel meer voordeel uit stiefouder

- Contextuele factoren

→ Financieel → Huisvesting → Werk

-> alleenstaande moeder moet gaan werken -> vader meer thuis (zette eerst alles in op carrière)

→ Sociale contacten -> groot sociaal netwerk = meer steun

-> gezamelijke vrienden -> deel van groep valt weg -> Week-week verdeling kan positief zijn voor ouders -> meer kans tot sociaal netwerk

negatief -> missen kinderen, komen niet toe aan contact met sociaal netwerk - Gezinsfactoren → Communicatie - Goede communicatie → Protectieve factor → Ouder-kindrelatie

- Herdefiniëren van relaties bv. Vroeger was vader afwezig en nu bepaalt hij wat kind wel/niet mag -> moeilijk voor kind om te vatten

→ Co-ouderschap- Oudercontinuïteit- Hyperloyaliteit (Kinderen willen superloyaal tov beide ouders zijn → lukt niet)- Indien veel conflict → Co-ouderschap niet optimaal voor aanpassing kind

Extra boek: belangrijkste risico factoren: - mate van ouderlijke ruzie - aantal bijkomende veranderingen voor kinderen - contact met uitwonende ouder

6. Gevolgen van de scheiding voor de ontwikkeling van kinderen• probleemgedrag bij kinderen?

- schatting: bij ongeveer 20-25%- Intacte gezinnen: ongeveer 10%- Grote variatie in intensiteit en duur van problemen (Verschil in veerkracht)- Uiting van psychologische processen (externaliserend/internaliserend) - Vooral in de periode rond echtscheiding of hertrouw (1ste 2 jaar) - Leer- en schoolproblemen

-> geen duidelijkheid, ene keer wel, andere keer niet - Lager welbevinden

• Probleemgedrag bij adolescenten?- Stress en emotionele opschudding- een tijdelijke desorganisatie en verstoring van de ouder-adolescent relaties- Gemengde resultaten: zowel conflict als harmonie bij moeder-adolescent relaties in ge- scheiden gezinnen- Neiging tot kwaadheid en morele verontwaardiging wat zich kan uiten in afstandelijkheid- Problemen met het uitbouwen van eigen intieme relaties

Extra boekScheiding met veel ruzies/geweld -> veel spanning en verdriet bij kinderen -> nood aan een buitenstaander (iemand uit eigen omgeving) om mee te praten

Klinisch syndroom

• Parental Alienation Syndrome (PAS)• Ouderverstotingsyndroom•Geïntroduceerd door amerikaanse psychiater Gardner• Stoornis die primair optreedt in kader van strijd ouderlijk gezag -> soort van haat tov ene ouder • Belangrijkste kenmerk: ongerechtvaardigd denigrerende houding van kind tegenover uitwonende ouder• Kind ontwikkelt afkeer tov uitwonende ouder en wordt daarin gestimuleerd door de andere ouder• Niet in kader van mishandeling of verwaarlozing• Garnder pleit voor: harde aanpak (om haat weg te werken)

- Dreiging met sancties en effectieve uitvoering- Kind bij uitwonende ouder plaatsen of in jeugdzorg- Boete of gevangenisstraf van inwonende ouder Onrealistisch → veel kritiek

• Niet in DSM opgenomen

Symptomen PAS• Lastercampagne tegen uitwonende ouder• Argumenten voor laster zwak en absurd -> geen grondige reden • Wit/zwart beleving, gebrek aan ambivalentie in gevoelens, geen schuldgevoelens• Kind beweert dat het om eigen besluit gaat• Krachtige steun van kind voor verzorgende ouder• Gebrek aan schuldgevoelens over afwijzing• Beweringen lijken ingestudeerd, niet aangepast aan leeftijd• Vijandigheid uitgebreid naar familie van vervreemde ouder

Kritiek op PAS zoals ingevuld door Gardner•Controversieel: niet in DSM • Weinig empirische ondersteuning -> geen grondig onderzoek • Exclusieve culpabilisering verzorgende ouder• Simplistisch model, negeert andere factoren• Aanbevelingen Gardner te radicaal → Mogelijk ineffectief en schadelijk• MAAR: toch grote invloed gehad

Herformulering PAS-> komt niet courant voor, wel in de literatuur

• Kelly en Johnston (2001)• Alienated child = Iemand die vrij en persistent onredelijk negatieve gevoelens en overtuigingen tegenover een ouder heeft (zoals haat, woede, angst, afwijzing,…). Deze gevoelens zijn onproportioneel met de echte ervaringen van dat kind met de ouder.• De relatie van kinderen met hun ouders = continuüm Bv: realistische vervreemding -> duidelijke redenen om geen goede band te hebben

volledige vervreemding van ouder extra stevige band met ene ouder, waardoor band met andere ouder verzwakt -> hoeft niet per se levenslang te zijn, kan veranderen in de loop der jaren

7. Opvoeding in gescheiden gezinnen• Door stress minder adequate opvoeding? Vermindert de opvoeding door de scheiding?

- Minder opvolgen en toezicht → meer bezig zijn met eigen problemen, supervisie neemt af

- Minder responsiviteit minder ingaan op noden van kind -> vaders gaan wel meer in dan in intacte gezinnen

- Meer (hard) straffen, ongeduldiger- Verwachting dat kinderen meer gezinstaken opnemen- Minder consequent ouderlijk gedrag

regels bij beide partners zijn niet op elkaar afgestemd - Problemen met gezag

• Belang van 'ouder'-identiteit• Frequentie van contact <-> kwaliteit van de relatie (vooral voor vaders belangrijk) • Belang van autoritatieve opvoeding: mediërend effect

Extra boek- Vooral in scheidingssituaties positief effect van autoritatief ouderschap =ouders geven kinderen begrip, warmte, liefde, maar stellen grenzen als het nodig is - Naar kinderen moet zoveel mogelijk geluisterd worden (communicatie!); maar ouders beslissen

Onderzoek Strohschein (2007): verminderde opvoedingscapaciteiten na scheiding?• Methode

- Prospectief onderzoek in Canada- 2 meetmomenten 1994 en 1996

-> ouders nog niet gescheiden op eerste meetmoment

- Steekproef → kinderen 2-9 jaar (N = 5004) → Wonende bij biologische ouders op T1- Kinderen volgen voor de scheiding- 4.2% maakte scheiding mee van ouders- Opvoedingsvariabelen: → Ondersteuning → Consequent opvoeden → straffend opvoeden- Controlevariabelen: → Leeftijd ouders → aantal kinderen → opleiding

• Resultaten en implicaties- Verschillen tussen groepen gescheiden en niet-gescheiden ouders → Gescheiden ouders: jonger, minder kinderen → Gescheiden ouders: minder vaak hoog opgeleid enige opvallende verschillen, geen verschil in opvoedingsmethode - Opvoeding is niet gerelateerd aan echtscheiding → Zowel voor als na scheiding is er sprake van diversiteit in opvoeding- Beleidssuggestie: preventie ouderprogramma's voor scheidende ouders zijn onnuttig de opvoeding hoeft niet te leiden onder de echtscheiding

Opvoedingspatronen

• Maccoby et al. (1990): drie opvoedingspatronen om gedeeld ouderschap bij ex-partners te omschrijven

- Coöperatief: -> samenwerkend: doel= overeenkomen, zo goed mogelijk opvoeden

- Conflictueus-> elkaar ondermijnen in de opvoeding

- Vrijblijvend of parallel ouderschapsmodel -> ouders voeden naast elkaar op, minimale communicatie

• Moeilijk voor ouders om coöperatieve stijl aan te nemen• Evolutie in stijlen mogelijk Bv: eerst coöperatief → nieuwe partner → conflictueus

LAGO: Leuvens adolescenten en gezinnen onderzoek• Soc wetenschappen, KUL, 2008• Subjecten:

- 2240 12-18 jaar (1061 mannen, 1173 vrouwen)- 76.47% geen ouderlijke scheiding; 23.53% wel

• Methode:- Vragenlijsten, oa. Network of relationship Inventory (NRI) Kwaliteit ouder-kindrelatie- 18 stellingen, 5-puntenschaal

• Resultaten:- Beperkte evidentie voor minder goede ouder-kindrelatie na scheiding- Slechts minder goede relatie met moeder (minder ondersteuning en supervisie) wanneer deze niet bij kind woont- Kwaliteit van vader-kindrelatie verbetert significant als de vader deel uitmaakt van gezin van kind (zelfs bij co-ouderschap)

geen perfecte verdeling nodig om een goede band te hebben, wel contact nodig

8. Conflict tussen ouders• Conflict: multidimensioneel construct

- Frequentie- Conflictstijl: → Overt: open, agressie, woede = voor de ogen van de kinderen → Covert: gesloten, onderhuidse spanningen- Chroniteit of duur- Intensiteit- Oplossing

kan modelfunctie hebben voor kinderen • 2 hypothesen:

- Direct-effect model: onmiddelijke impact op kind- Indirect effect model: impact via de opvoeding (via ouder-kind relatie)

Variabelen die het verband tussen ouderlijk conflict en kindaanpassing verklaren• Cognitieve percepties ('appraisals') = hoe kijkt het kind naar conflicten tussen ouders?

- Bedreiging - Zelfbeschuldiging

• Emotionele (on)veiligheid - geen houvast, beschikbaarheid van ouder • Systeemtheoretische processen:

- Triangulatie = Kinderen denken dat ze moeten helpen als derden om het conflict op te lossen OF: kind wordt tegen zijn wil in betrokken in het conflict

Studie naar cognitieve percepties van kinderen op conflict -> wat zich in het kind afspeelt, hoe het kind zich erbij voelt • Grych, Seid en Fincham (1992)• Cognitief-contextueel theoretisch kader:

- Cognitieve 'appraisals' bij 9-12 jarigen• Drie dimensies van conflict

- Conflicteigenschappen- Bedreiging- Zelfbeschuldiging

• Resultaten- verband tussen conflicteigenschappen en probleemgedrag (inter- en externaliserend)- Bedreiging en zelfbeschuldiging als mediatoren bij internaliserend probleemgedrag

Manier waarop kinderen denken over de rede van het conflict maakt dat ze probleemgedrag zullen stellen of niet

Conflict heeft niet rechtstreeks effect op gedrag van kinderen-> wel wanner er dimensies bij kind aanwezig zijn

Studie naar emotionele, cognitieve factoren en triangulatie als mediatoren• Fosco en Grych (2008)• Studie bij 150 kinderen (8-12jarigen)• Observatie in labo + vragenlijsten bij ouder en kind → Ouders moeten discussiëren in bijzijn van kinderen• Toetsing van verschillende modellen• Afhankelijke variabelen: externaliserend en internaliserend probleemgedrag bij kinderen

Conclusies: • Elke variabele kan zijn eigen aparte rol spelen• (Geen significant effect = stippellijn)(volle lijnen = positieve lineaire correlatie)• Mate van conflict hebben geen invloed op distress (waarschijnlijk door labo)• Direct effect model wordt niet bevestigd

Relatie ouderlijk conflict en opvoeding

3 Hypothesen: -> hoe ouderlijk gedrag effect kan hebben op ouder-kind relatie

1) Spillover of overloop-hypothese= Negatieve sfeer tussen partners slaat over naar de ouder- kindrelatie

2) Compensatie-hypothese= Compenseren van de problemen in de relatie tussen de partners in de opvoeding

-> negatief = overcompensatie bv te veel aandacht, verwenning,… 3) Compatriment-hypthese

= partnerrelatie en ouder-kindrelatie worden als afzonderlijke elementen beschouwd -> problemen in partnerrelatie heeft geen effect op ouder-kind relatie

Meta-analyse Krishnakumar en Buehler (2004)

• Analyse van 39 studies• Meeste evidentie voor de overloop-hypothese• Grootste impact van zwaar conflict op hard straffen en aanvaarding• Groter effect bij vijandigheid tussen ouders dan bij meningsverschillen(zie schema)

Pijl van destructief conflict ouders naar ontwikkelingsuitkomsten bij het kind = direct-effectPijl van ouderlijk opvoedingsgedrag naar ontwikkelingsuitkomsten kind = direct-effect

- - - - = geen relatie tss 2 variabelenINT = internaliserend gedrag EXT = externaliserend gedrag

In alle aspecten wederkerigheid in een gezin spelen veel relaties een rol

IPOS• Interdisciplinair Project voor Optimalisatie van Scheidingstrajecten • Vraag: Verband tussen ouderconflict en welzijn van jongeren (11-17 jaar)• Steekproef: 171 jongeren• Resultaten:

- Subjectieve levenskwaliteit = hoog (gemiddeld 83 op 100)- Ervaren wel veel conflict (Waargenomen conflict = gemiddeld 4.75/10)- Meer conflict gaat samen met: → lagere subjectieve levenskwaliteit → meer ervaren bedreiging → schuldgevoelens → zich gevangen voelen tussen de ouders

• Conclusies:- Belang van betekenis kunnen geven aan de scheiding

-> waarom heeft scheiding plaatsgevonden? -> communicatie - Belang van 'ertoe doen' voor de ouders = Kinderen moeten het gevoel hebben dat ze gewenst waren en dat ze belangrijk zijn en geliefd door hun ouders- Belang van ouders stimuleren om zelf te communiceren met hun kinderen = Communicatie is een belangrijk gezinsproces en is zelfs belangrijker dan de scheiding zel

9. De scheidingsregelingHoe kunnen ze dit het beste doen?

9.1 De scheiding melden aan de kinderen• De ouders moeten dit samen vertellen en de redenen geven

- Indien 1 ouder het vertelt → Subjectief → Het verhaal wordt maar van 1 kant toegelicht → Kind voelt zich verwrongen - Indien 2 ouders het vertellen → betere ervaring door het kind → toch nog samenhorigheidsgevoel → makkelijker om geen partij te moeten kiezen

• Laten merken dat zij de scheiding samen regelen= Er samen achter staan

• Maken duidelijk dat zij blijvend beschikbaar zijn en dat ze wensen dat de kinderen de relatie met de andere ouder voortzetten en op welke manier• Concrete afspraken over huisvesting, bezoekregeling,…

= Zorgt ervoor dat de onzekerheid, onveiligheid,… daalt bij het kind Communicatie is hier erg belangrijk!

9.2 De verblijfsregeling van kinderen• IPOS (2009)• Vraag: In welke mate zijn jongeren op de hoogte over hun rol binnen scheidingsprocedure? Kennen ze hun rechten? • Steekproef: 171• Resultaten:

- 58.5% gaat er foutief van uit dat de wetgeving hen het recht geeft om zelf te beslissen bij wie van de ouders ze willen wonen = Fout: kinderen kunnen wel hun mening geven maar mogen niet zelf beslissen- 13.8% heeft geen idee- 27.6% weet dat ze niet zelf kunnen beslissen

DUS: er is nood aan meer infoverlening over scheidingen Tot 18 jaar geen beslissingsrecht -> wel vanaf bepaalde leeftijd gehoord worden (rechter bepaalt)

Verklaringen:• Jongeren nemen het 'betrokken zijn' bij de regelingen aan als 'wettelijk geregeld'

→ 81.3% van de jongeren meent dat hun ouders rekening hebben gehouden met hun mening

• Jongeren zijn nog steeds niet voldoende geïnformeerd→ Jongeren verwachten info en vinden dit belangrijk → In realiteit is er niet voldoende info

• Invloed van de contacten tussen ouders en scheidingsdeskundigen -> maken ouders bewust van belang van communicatie

→ In deze groep had 47.5% van de ouders contact met scheidingsdeskundigen

• 2006: wet op co-ouderschap- wet heeft duidelijk effect gehad- Bijna 10% minder woont exclusief bij de moeder

• Vogelnestverblijf = Kinderen wonen in hetzelfde huis en ouders wisselen af om voor de kinderen te zorgen- Recent fenomeen- Nog niet vaak toegepast- Financieel moeilijk (3 huizen in totaal)

• Kinderen vooral tijdens de week bij de moeder, in het weekend bij vader Omgekeerd komt niet zo vaak voor

Ander onderzoek naar de visie van de kinderen m.b.t. de verblijfsregeling• Verlies van ouder die geen hoederecht heeft, wordt als meest negatieve aspect van de scheiding ervaren (= soort van rouwproces)• 50% van de kinderen wenst meer contact• 33% van de kinderen wenst langere contacten• kinderen willen (meestal) met alle twee de ouders contact Belang van de kinderen te horen

Onderzoek naar satisfactie bij ouders omtrent scheidingsregeling• Voorwaarden voor meer satisfactie:

- Ouders kwamen voor de scheiding overeen op vlak van opvoeding- Na de scheiding congruentie in opvoedingspraktijken- Geen enkele verblijfsplaats van het kind is 'primair' Alle 2 de woningen zijn even belangrijk- Weinig of matig conflict voor en na de scheiding

10. Preventie en interventie

10.1 Voor ouders1. Relatiebemiddeling

- geeft inzicht in de partnerrelatie vooraleer men beslist te scheiden- Ouders twijfelen nog over het feit of ze al dan niet willen scheiden

-> relatie proberen te redden2. Echtscheidingsbemiddeling

- Keuze voor een echtscheidingsprocedure- Informeren en bemiddelen- Vechtscheiding vermijden- Zoeken naar goede afspraken (financieel, over kinderen,…)

3. Ouderschapsbemiddeling- Hoe ondanks de scheiding nog een goeie ouder blijven?- Pedagogisch perspectief nemen

-> Hoe kunnen we aan pedagogische noden van het kind tegemoet komen? - Belang van het kind staat centraal- In sommige landen is deze bemiddeling verplicht

4. Cursussen voor scheidende ouder- Samen met de ouders reflecteren- Infocursus- bv: de scheidingsschool

10.2 Voor kinderen• Bv: KIES (Kinderen In Echtscheiding Situatie)