pecina misarica

8/14/2019 pecina Misarica

1/34

REPUBLIKA SRPSKAMINISTARSTVO PROSVJETE I KULTUREREPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITUKAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNA^AJA

SPOMENIK PRIRODE

PE]INA MI[ARICA

BAWALUKA, 2007. godine


2/34


Spomenik prirode P e } i n a M i { a r i c a 1

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG IPRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE BAWA LUKA

Elaborat

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE PODZA[TITU SPOMENIKA PRIRODEPE]INE RASTU[A KAOPRIRODNOG DOBRA ODIZUZETNOG ZNA^AJARukovodilac Jelena Kadi}

Obra|iva~

Goran Dujakovi},speleolog

Dr Du{an Mijovi}, geolog

Dragan Kova~evi}, dipl.in`.{um.

Goran Pani}, geograf

Qubica Srdi}, arheolog

Fotografije

Goran Dujakovi}

Milan Paunovi}

Branko Karapanxa

Tehni~ka obrada

Jelena Savi}, dizajn

Goran Kalini}, obrada priloga

Svetlana [iqegovi}, lektor

Direktor Svetlana [iqegovi}


3/34



REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG IPRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE pristupio je:Pravni osnov za dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu prirodnog dobra sadr`an je u~lanu 33 stav 1. i 2. Zakona o za{titi prirode prema kome se prirodno dobro stavqa podza{titu aktom nadle`nog organa na osnovu Prijedloga ministarstva nadle`nog zaza{titu za{titu `ivotne sredineRepubli~ki zavod za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a RepublikeSrpske pripremio je Elaborat: Prijedlog za stavqawe pod za{titu spomenikaprirode "PE]INA MI[ARICA" kao zna~ajnog prirodnog dobra sa prijedlogomakta o za{titi.

Bawa Luka, 2007. god.

Direktor Zavoda,

Svetlana [iqegovi}


4/34



SADR@AJPRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE "PE]INA MI[ARICA"KAO ZNAÂJNOG PRIRODNOG DOBRA

IDENTIFIKACIJAVrsta i naziv prirodnog dobraOsnovna vrijednostPoloàjPovr{ina i granice za{tite

Prethodni status za{titeKategorijaMe|unarodni status

OPIS PRIRODNOG DOBRAPrirodaôvjek i priroda

VREDNOVAWEOcjena ispuwenosti uslova za za{tituOcjena vrijednostiPrijedlog kategorije

KONCEPT ZA[TITEOptimalni model za{titeCiqevi razvojaProceduralni, prostorni i vlasni~ki aspekt za{titeReìm za{titeMjere odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobraUpravqawe za{titomFinansirawe za{titeSmjernice

PRILOZIprilog 1: Poloàj pe}ine Mi{arica na karti 1:100 000

prilog 2: Poloàj pe}ine Mi{arica na karti 1:25 000prilog 3: Kopija katastarskog planaprilog 4: Popis katastarskih parcelaprilog 5: Granice za{ti}enog podru~ja i zone za{titeprilog 6: Geolo{ka karta podru~ja pe}ine Mi{arica 1:100 000prilog 7: Plan i profil pe}ine Mi{arica

LITERATURA


5/34



I

IDENTIFIKACIJA


6/34



VRSTA I NAZIV PRIRODNOG DOBRA

Spomenik prirode "Pe}ina Mi{arica"

OSNOVNA VRIJEDNOST

Podzemni horizontalni oblik karstnog reqefa koji se sastoji od jednog kratkog kanalakojim proti~e stalni vodeni tok. Pe}ina Mi{arica zajedno sa pe}inom Hajdu~ka vratapredstavqa jedinstveni speleolo{ki sistem. Pe}ina je na pojedinim mjestima ukra{enape}inskim nakitom, salivima i stalaktitima.

Poseban zna~aj pe}ine Mi{arica je veliko bogatstvo troglofilske speleofaune.Zavr{ni dio pe}ine, tokom godine nastawuje velika kolonija slijepih mi{eva koja brojivi{e od 10 000 jedinki nepoznatog broja vrsta. U malobrojnim istraìvawimakonstatovano je da pe}inske kanale nastawuje nekoliko za{ti}enih vrsta slijepihmi{eva: Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus euryale, Myotis myotis iMiniopterus schreibersi.

Pe}ina Mi{arica je zna~ajna i kao arheolo{ki lokalitet. Slu~ajnim nalazom isonda`nim iskopavawem prona|ene su dvije bronzane sjekire, venecijanski bronzaninov~i}i iz 17. i 18. vijeka, fragmenti kerami~kih posuda i lula i kresivo za pu{kukremewa~u.

POLO@AJ

Sjeverozapadna Republika Srpska, jugoisto~ni dio brda Ponir.Teritorija op{tine êlinac, atar sela Bijeli Potok, zaseok Kosti}i.Udaqenost: od Bawa Luke 7,5 km, od êlinca 7,5 km.

Pristupa~no putni~kim vozilom iz dva pravca :


7/34



- od Bawaluke do Zelenog vira asfaltnim putem, zatim makadamskim putem do zaseokaAdamovi}i(oko 2km),zatim do sela Kosti}i(oko 1km)a odatle pje{a~kom stazom 800 mdo pe}ine,

- od êlinca do Zelenog vira asfaltnim putem, zatim makadamskim putem do selaKosti}i a odatle pje{a~kom stazom 800 metara do pe}ine.

Nadmorska visina: 340 metara

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì

X - 4953,26 N

Y - 6442,11 E

PRETHODNI STATUS ZA[TITE

Pe}ina Mi{arica se do sada nije nalazila na listi za{ti|enih prirodnih dobara

Republike Srpske, a ni Republi~kog zavoda za za{titu spomenika kulture i prirode BiH(predratni period).

POVR[INA I GRANICA ZA[TITE

U za{ti}enom Spomeniku prirode Pe}ina Mi{arica utvr|uje se reìm za{tite II stepena.

Pod reìmom za{tite II stepena nalaze se slijede}e katastarske ~estice : k.~. 1539/2, k.~.1551/1, k.~. 1552, k.~. 1553 ukupne povr{ine 2 995 hektara koje pripadaju katastarskojop{tini Debeqaci 6.

KATEGORIJA

Spomenik prirode.Zna~ajno prirodno dobro - kategorija.

Na osnovu Inventara geonasle|a Republike Srpske, prirodno dobro pe}ina Mi{arica jeobjekat geonasle|a regionalnog zna~aja.

ME\UNARODNI STATUS

IUCN klasifikacija za{ti}enih prirodnih podru~ja: Category III - Natural

Monument / Natural Landmark - Prirodni spomenik.

IUCN Lista nacionalnih parkova i za{ti}enih podru~ja (United Nations List ofNational parks & Protected Areas). Ne upisuje se zbog male povr{ine.


8/34



II OPIS PRIRODNOG DOBRA


9/34



PRIRODA

GEOLO[KA GRA\A

Istorijat geolo{kih istraìvawa zapo~iwe krajem 19. vijeka, kada je Pilar (1882)uradio i prvi detaqniji opis geolo{ke gra|e. Zatim su specijalisti razli~itihgeolo{kih disciplina prou~avali ovo podru~je, kao Ki{pati} (1897) serpentinite,Katzer (1913, 1918, 1926) oligomiocene naslage, Milojkovi}, Jak{i}, Pami}, Trubeqa,Eremija i drugi. Najpotpuniji pregled ura|en je pri izradi OGK SFRJ, list Bawa Luka,1977. godine. Strukturne karakteristike istra`nog podru~ja su veoma sloène iodraàvaju istoriju formirawa sjeverozapadnog oboda Dinarida.

Rasprostrawewe zastupqenih litolo{kih ~lanova na istra`nom podru~juprikazano je na prilogu 6.

MezozoikNa istra`nom podru~ju dominiraju sedimenti i stene mezozojske starosti. Najstarijisedimenti su gorw otrijaski (T3) dolomiti i kre~waci, u kojima su konstatovanemegalodon {koqke i alge. Debqina ovih sedimenta je promjewiva od 300 do 400m, arasprostraweni su u sjeverozapadnom dijelu istra`nog podru~ja.

U sjeveroisto~nom dijelu istra`nog podru~ja nalazi se mawi dio nera{~lawene trijas-jurske starosti (T,J) koji predstavqaju ro`naci, glinci i silifikovani kre~waci. Ovestijene pripadaju Ofiolitskoj zoni. Naime, cio sjeveroisto~ni prostor predstavvqajustijene pomenute zone. Melan` ofiolitske zone jurske starosti (J) sa~iwavaju stijenedijabaz-ro`na~ke formacije koje predstavqaju varijeteti pje{~ara i glinaca, kao imagmatske stijene. Pored glinaca sme|e ili sive boje, rijetko se javqaju i bre~e,mestimice kre~waci. Od magmatskih stijena zastupqeni su spiliti, dijabazi kao mawe

mase uklopqene u peridot-amfibolsku asocijaciju. Ovu asocijaciju ultrabazi~nihstijena ~ine peridotiti i serpentiniti, rasprostraweni oko elinca i Vrbawe.

Kao uzani pojas uz Ofiolitsku zonu, javqaju se fli{evi jure-krede (J,K), kojipredstavqaju zaseban ~lan strukturno facijalne jedinice Sarajevsko-bawalu~kihfli{eva. Po svom poloàju oni su transgresivni u odnosu na ro`nace i glince trijasko-jurske starosti. Predstavqaju ih klastiti, konglomerati i bre~e, zatim laporci I glinci.

Na [ehitlucima, zapadno od pe}ine Mi{arica, transgresivno preko krednih dolomitanalaze se konglomerati, bre~e, pje{~ari i laporci nera{~lawene dowo-gorwokrednestarosti (K1,2). Ovaj litolo{ki ~lan zapo~iwe paketom kre~waka i dolomita, debqine 3do 4m, preko kojih se zatim smjewuju bre~a, konglomerati, pje{~ari i laporci. Ukupnadebqina ovih sedimenata iznosi oko 200 metara.

Karbonatne bre~e, kalkareniti i laporci (2K), prostiru su kao uzani pojas pravcapruàwa sjeverozapad-jugoistok. Speleolo{ki sistem pe}ina Mi{arica i Hajdu~kavrata razvijen je upravo u ovim fli{nim sedimentima. Granica u odnosu na ostalelitolo{ke fli{ne ~lanove je tekton ska, djelomice tektonizirana. Ukupna debqinaiznosi 500 do 800 metara.

Gorwa kreda je predstavqena sa dva ~lana. Karbonatnim fli{em (1K2) i laporcima ikalkarenitima (2K2). Rasprostrawewe ovih litolo{kih ~lanova je jug-jugozapad.Karbonatni fli{ sa~iwavaju bre~asti kre~waci, kalkareniti i rje|e laporci. Kre~wacise javqaju kao bankoviti ili u slojevima debqine oko 10 metara. U ovim karbonatnimtvorevinama na|ena je brojna fauna globotrunkana. Sekvenca u kojima preovla|ujukalkareniti i laporci, rje|e glinci, dok se u pojedinim sekvencama u dolini Vrbaweuglavnom javqaju listasti i tankouslojeni pje{~ari i glinci, skoro uvijek bezpaleontolo{kih ostataka. Debqina im je razli~ita, od 100-500 m.


10/34



KenozoikKenozojske sedimente na istra`nom prostoru predstavqaju neogeni sedimenti,proluvijalne i deluvijalne tvorevine, terasni i aluvijalni sedimenti kvartarnestarosti.

Neogeni sedimenti (2M1+2) pripadaju Bawalu~kom basenu i prostiru se u sjevernom dijeluistra`nog podru~ja, oko Rebrovca. Predstavqaju ih tvorevine gorweg superpozicionogpaketa, koje zauzimaju sredi{we dijelove basena. Zastupqeni su glinoviti lapori,pijeskovi i gline.

Terasni sedimenti nièg nivoa (t1), imaju zna~ajno rasprostrawewe u sjevernom dijeluistra`nog podru~ja. Predstavqeni su glinama, pjeskovitim glinama, {qunkovima, ipjeskovima.

Kvartarne tvorevine u okolini pe}ine Mi{arica su zastupqene aluvijalnimsedimentima (al) male debqine, rasprostrawenih vodotokova. U wima se sre}uakumulacije {qunkova sa pijeskom, naj~e{}e heterogene po granulaciji i litolo{komsastavu. Rje|i su pijeskovi i muqevite gline u vidu nepravilnih so~iva. Zna~ajnijerasprostrawewe imaju u aluvijonu Vrbawe.

* * *Regionalno gledano podru~je Ponira i Bawaluke, pripada geotektonskoj jediniciunutra{wih Dinarida (Petkovi}, 1960), odnosno jedinici Mawa~a-Tijesno-êmernica,bloku [ehitluk, koja se grani~i sa fli{nom zonom BawalukaSarajevo, blokom Vrbawe.Istra`ni prostor predstavqa u strukturnom smislu dio veoma sloènog prostora nakome je pored navedenih jedinica izdvojeno jo{ dvije jedinice i mnogo blokova.

Jedna od osobenosti ovog prostora je pojava izuzetno mnogo rasjeda, regionalnogkaraktera koji se jasno mogu pratiti. Rasjed [ehitluka odvaja jursko-kredne fli{eve odkarbonatnih tvorevina i klastita mezozoika. U sjeveroisto~nom dijelu rasjed poprimareversan karakter

REQEF

Pe}ina Mi{arica nalazi se na jugoisto~nim padinama brda Ponir na granicamateritorije op{tina elinac-Bawa Luka.Brdo Ponir se izdiè u vidu vulkanske kupe kao najdominantnije uzvi{ewe uneposrednoj blizini grada Bawa Luka. Najvi{i vrhovi su Jovin vis(721m) iBjeqevine(743m) kao najvi{e kote uzvi{ewa koje ima dinarski pravac pruàwa, sablagim padom prema sjeverozapadu.

Zapadno od ulaza u pe}ine Mi{arica prostiru se karstne povr{ine gra|ene odlaporovito-pjeskovitih kre~waka kredske starosti. Na podinskim, isto~nim ijugoisto~nim stranama Ponira izvire vi{e potoka koji se prihrawuju iz sabirnogpodru~ija kre~wa~kih povr{ina Ponira. Najzna~ajniji su: Bijeli potok, Dolinski potoki êlinski potok, koji prolazi neposredno ispred ulaza u pe}inu. Stalni podzemni tok

koji proti~e pe}inskim kanalima uliva se u êlinski potok a odatle daqe u rijekuVrbawu.

Od povr{inskih karstnih oblika nalaze se formirani nizovi plitkih vrta~a kodKozarevca, Velikog Ponira i ârapovice. U ovom dijelu nalazi se i nekolikospeleolo{kih objekata od kojih je po dubini i duìni podzemnih kanala najve}a Jeftinajama (Jama na Me|ugorju) u blizini sela ]urli}i, duboka -75 m. Ostali speleolo{kiobjekti su skromnih dimenzija bez bitnih geomorfolo{kih karakteristika.

Ulaz u pe}inu leì u neposrednoj blizini Bijelih (Xombi}a) stijena u kojoj se nalazi jo{jedna pe}ina, Hajdu~ka vrata.

MORFOHIDROLO[KE ODLIKE PE]INE MI[ARICA

Pe}ina Mi{arica predstavqa na izgled jednostavan speleolo{ki objekat, hidrolo{kiaktivan. Podzemni kanali su na pojedinim mjestima ispuweni stropnim i zidnimpe}inskim nakitom, salivima i stalaktitima. Posmatrano u profilu, pe}ina se sastoji


11/34



od jednog kanala kojim proti~e stalni vodeni tok grade}i malo neprohodno jezerce prikraju kanala pe}ine. Ovaj vodotok izvire van pe}ine. Podu`ni presek kanala ukazuje daje pe}inski kanal gotovo horizontalan cijelom duìnom. Ukupna duìna pe}inskogkanala iznosi 55 m.

U sklopu kre~wa~ke mase kojoj pripada, pe}ina Mi{arica predstavqa dio pe}inskogsistema kome pripada i pe}ina Hajdu~ka vrata.

Na osnovu morfolo{ke analize dijela karstnog sistema izdvojene su slede}e osnovnecjeline pe}ine Mi{arica:

Glavni kanal sa stalnim podzemni tokom; Izlazni dio kanala sa stalnim vodotokom i sifonskim jezerom; Pe}ina Hajdu~ka vrata.

Glavni kanal sa stalnim podzemnim tokomUlaz u pe}inu Mi{arica je 20 m iznad êlina~kog potoka, na mjestu gdje potok stvaravodopad visok 2 m. Podru~je pe}ine je obraslo gustom bukovom {umom. Ulaz u pe}inu jehorizontalan, trouglastog oblika, dimenzija 3,80 h 3,50 m.

Pe}ina Mi{arica se sastoji od ulaznog hodnika, duìne 14,40 m, prosje~ne {irine ivisine 6,67 h 6,47 m. Dno hodnika je pokriveno {qunkom, a na lijevoj strani se nalazeizdvojeni kameni blokovi. Na ovaj hodnik se nastavqa prostrana dvorana kru`nogoblika duìne 16,80 m, prosje~ne {irine i visine 10,13 h 7,66 m. Dno galerije jepokriveno {qunkom i kr{jem, a sredi{wim dijelom te~e stalni vodeni tok koji ni unajsu{nijem dijelu godine ne presu{uje. Strane i plafon dvorane su relativno skromnoispuweni pe}inskim nakitom, salivima i stalaktitima. Dvorana se nastavqa uskimhodnikom duìne 8,60 m, prosje~ne {irine i visine 2,17 h 3,20 m, ~ije dno je pokrivenomawim kamenim blokovima. Vodeni tok na pojedinim mjestima u potpunosti ispuwava{irinu kanala u cijeloj dvorane.

Izlazni dio kanala sa stalnim vodotokom i sifonskim jezeromje u stvari mawa dvorana kru`nog oblika duìne 10,40 m, prosje~ne {irine i visine 4,60h 2,80 m. Strane kanala su izdignute a na wima su nataloène hrpe guana, izmeta slijepihmi{eva koji u ovom dijelu pe}ine borave u zimskom i proqetnom periodu zaka~eni oplafon. Dvorana se zavr{ava uskim hodnikom na ~ijem kraju se nalazi malo sifonskojezero, koje dijelom zalazi u elipti~ni otvor dimenzija 2 h 0,46 m. Prodor u unutra{wostuskim kanalom nije mogu} iako iz otvora postoji izraèno strujawe vazduha.

Pe}ina Hajdu~ka vratanalazi se u Bijeloj stijeni, sjeverno od pe}ine Mi{arice. Ulaz u pe}inu je horizontalan,{irine u osnovi 0,60 m i visine u najvi{oj ta~ki 2 m. Pe}ina je istraèna u ukupnojduìni poligonog vlaka od 18,50 m. Objekat ima prosje~nu {irinu i visinu 0,80 h 1,09 m.Spelomorfolo{ki, pe}ina je jednostavnog tipa, sastavqena od koqenastog hodnika ijednog ve}og pro{irewa. Azimut glavnog kanal iznosi od 0 do 45. Prosje~an nagibobjekta u padu je od 0-10 a u usponu od 0-10. U hidrolo{kom smislu pe}ina je suha.

Posmatraju}i cio karstni sistem, moè se konstatovati da pe}ina Hajdu~ka vratapredstavqa gorwi,, vi{i horizont ovog sistema, a da pe}ina Mi{arica ~ini dowi, niìhorizont, odnosno da vodotok koji kroz wu proti~e predstavqa erozionu terminantuovog kra{kog terena

Troglofilska fauna pe}ine Mi{aricaPe}ina Mi{arica, sa aspekta za{tite i o~uvawa faune slijepih mi{eva, ima izuzetanzna~aj na prostoru Republike Srpske.

U pe}ini Mi{arici postoji porodiqska kolonija vrsta Myotis myotis (veliki mi{ouhive~erwak) i Miniopterus schreibersii(dugokrili qiqak) koja broji i do desetakhiqada jedinki (odnos 2:1 u korist Myotis-a)1.

1,2 Podaci izvedenih terenskih istraìvawa 13.4.2002. godine, Branka Karapanxe, biologa


12/34



Porodiqska kolonija zna~i da se u proqe}e i qeto ènke tih vrsta, sa {ireg okolnogpodu~ja (i do nekoliko stotina km2) grupi{u u velikom broju i da se tu zajedno pora|ajui podiù mlade dok se ne osamostale. Ovo se smatra jednom od najva`nijih inajosjetqivijih faza u ìvotnom ciklusu slijepih mi{eva, tako da pe}ine u kojima seformiraju porodiqske kolonije, posebno ako su veoma brojne kolonije kao u Mi{arici,imaju izuzetan zna~aj za za{titu i o~uvawe slijepih mi{eva.

Pored navedene porodiqske kolonije (u proqe}e) u Mi{arici ima i pojedina~nih

primjeraka Rhinolophus ferrumequinum (veliki potkovi~ar) i Rhinolophuseuryale(ju`ni potkovi~ar)2.

Istraìvawa faune slijepih mi{eva u Mi{arici do sada nisu izvo|ena, tako danavedeni rezultati koji oslikavaju karakteristi~an period u ìvotnom ciklusu slijepihmi{eva, ne iskqu~uju mogu}nost da u drugim fazama navedene ili neke druge vrste,formiraju kolonije druga~ijeg tipa (zimske, kopulatorne). Tako|e, ni spisak vrsta nijekona~an, te bi trebalo istraìvawa nastaviti. Zbog toga je veoma va`no da pe}ineMi{arica i Hajdu~ka vrata budu za{ti}ene (zakonski i prakti~no), {to je u Evropi ve}rasprostrawena praksa kod ovakvih pojava.

ARHEOLO[KI NALAZIProbna arheolo{ka istraìvawa su vr{ena 1983. godine 2, a 1986. i 1987.

prikupqeni su arheolo{ki podaci i izra|ena dokumentacija3.

Arheolo{kim ispitivaem 1983. godine, otvorena je jedna sonda odmah napo~etku ulaznog pe}inskog hodnika. Tom prilikom je prona|eno nekoliko venecijanskihbronzanih nov~i}a iz 17. i 18. vijeka, fragmenata kerami~kih posuda, kerami~kih lula,kresivo za pu{ku kremewa~u. Prilikom ovih iskopavaa pregledana je cijela povr{inape}ine i na samom zavr{etku uz vrelo vode prona|ena je jedna bronzana sjekira.Prilikom ronila~kih istraìvaa vrela, prona|ena je jo{ jedna bronzana sjekira vrlosli~na prethodno na|enoj.

2Iskopavawa je u avgustu 1983. godine izveo arheolog Boris Graquk koji je u to vrijeme radio u

Zavodu za za{titu spomenika kulture i prirode u Bawaluci3 Darko Peri{a, Pe}ina Mi{arica u Debeqacima kod Bawa Luke, GZM (A),BiH, n.s. 46, Sarajevo1991.


13/34



Prikaz arheolo{kih sondi

Prva sjekira ispod prstenastog zadebqaa ima horizontalne linije na objema

stranama i dva plasti~na, V ukrasa koja s om formiraju trouglove. Duìna sjekire je13,8 cm, a {irina sje~iva je 5,4 cm. Druga sjekira ima, ispod prstenastog zadebqaahorizontalne linije na objema stranama i dva plasti~na, V ukrasa koja s omformiraju trouglove. Duìna sjekire je 15,9 cm, a {irina sje~iva je 5,1 cm. Ovakvebronzane sjekire su svojstvene za kulturu poqa sa àrama u sredem Podunavqu, azastupqene su i u drugim istovremenim kulturama na Balkanu. Ove sjekire pripadajustarijem dijelu kasnog bronzanog doba, i datuju se u 12. ili 11. st prije na{e ere (Ha A). 4

Bronzane sjekire

4Darko Peri{a, Pe}ina Mi{arica u Debeqacima kod Bawa Luke, GZM (A),BiH, n.s. 46, Sarajevo

1991.


14/34



Treba napomenuti da su ovo rezultati probnog ispitavaa i slu~ajnog nalaza.Sistematska istraìvaa bi dala vi{e materijala, ali i ovi prona|eni materijalniostaci govore da je ova pe}ina kori{tena za mjesto boravka qudi. Po svemu sudei,peina je, makar u sasvim kratkom vremenskom rasponu, kori{tena u posebne kultnesvrhe, a bronzane sjekire bile su votivni darovi bogovima podzemqa i vode5.

ÔVJEK I PRIRODA

Uvidom stawa na terenu, djelomi~no se zapaàju fizi~ki i drugi vidqiviindikatori neposredne ugroènosti. Neposredna okolina pe}ine Mi{arica nijezahva}ena antropogenim uticajima u smislu razvoja intezivne poqoprivrede, anema ni industrijskih i privrednih postrojewa ili uslu`nih i sli~nih objekata.

Pa ipak, u uòj zoni pe}ine primje}eni su brojni direktni uticaji ~ovjeka kojibitno uti~u na spelofaunu pe}ine, odnosno slijepe mi{eve kao jednu odtemeqnih vrijednosti. êste posjete qubiteqa prirodnih qepota uznemiravajuslijepe mi{eve, pla{e ih i rastjeruju.

Tako|e se ostavqaju otpaci u i oko pe}ine, {araju se zidovi pe}inskih kanala~ime se u mawoj mjeri naru{ava prirodni sklad pe}ine i okoline, a vi{e ruìestetika pojave i ambijenta.

Iznijeto stawe naru{ava prirodne vrijednosti pe}ine Mi{arica, i ukazuje dabudu}i Staralac treba ozbiqno da pristupi poslovima ure|ewa i za{titeprirodnog dobra, naro~ito za{tite slijepih mi{eva koji nastawuju pe}inskekanale.

5Darko Peri{a, Pe}ina Mi{arica u Debeqacima kod Bawa Luke, GZM (A),BiH, n.s. 46, Sarajevo

1991.


15/34



I

II VREDNOVAWE


16/34



OCJENA ISPUWENOSTI USLOVA ZA ZA[TITU

Pe}ina Mi{arica predstavqa hidrolo{ki aktivnu pe}inu koja je deo razvijenogspeleolo{kog sistema i koji ima u vi{em horizontu suvu pe}inu Hajdu~ka vrata.

Odlikuje je jednostavan kanal i nekoliko dvorana koje nastawuje najve}a kolonijaslijepih mi{eva u Republici Srpskoj. Kao jednu od vrijednosti, vaqa navesti i malosifonsko jezero. Pomenuti skup vrijednosti speleolo{kog objekta pe}ine Mi{arica,zajedno sa pe}inom Hajdu~ka vrata, daje joj svojstvo prirodnog dobra u skladu saZakonom o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02).

Determinisawe istra`nog podru~ija kao prirodnog dobra i ocjena ispuwenosti uslovaza za{titu vr{eni su uokviru standardne procedure vrednovawa sa stanovi{ta potrebai ciqeva za{tite prirode i ìvotne sredine ~iji su kriteriji iskazani kao:

Izvornost (autohtonost) stepen izmjewenosti prirodnog stawa,glanih ~inilaca,elemenata i odlika nekog prostora ili pojava pod direktnim ili posrednimuticajem ~ovjeka,

Reprezentativnost pokazateq jedinstvenosti i specifi~nosti prirodnog dobrau okviru grupe srodnih pojava, Rijetkost - izraz kvantitativnog stawa i pokazateq ugroènosti odre|ene pojave

ili procesa, vezano za odre|eni prostorni ili vremenski okvir,

Raznolikost - izraèna bogatstvom raznovrsnih, me|usobno kombinovanih,prirodnih pojava i procesa,

Cjelovitost-koja izraàva stepen jedinstva i zaokruènosti odre\enog prostoraili pojave i wihovih sadràja,

Esteti~nost-po kojoj se cijene atraktivnost ambijentalnih pojava i qepotaprirodnog dobra.

Ispuwenost uslova za za{titu ocewena je i u kontekstu potencijala za razvoj op{tihfunkcija ovog podru~ja kao za{ti}enog prirodnog dobra. Op{te funkcije predstavqajunau~na, kulturna i obrazovno-vaspitna, dok }e ostale potencijalne funkcije (turisti~ko-rekreativna, privredna ...) biti razmotrene pri definisawu koncepta za{tite. Na osnovuizvr{ene analize konstatovanih vrijednosti i funkcija za{tite, utvr|en je visok stepenme|usobne zavisnosti i uslovqenosti ~lanova navedene relacije.

Prilikom valorizacije postojalo je vi{e problema, a jedan od va`nijih je svakako bionedovoqni stepen definisanih i propisanih kvantitativnih metoda, {to proisti~e iz~iwenice da za svaki kriterijum postoji vi{e pokazateqa. Oni se ~esto ne mogu egzaktnoiskazati numeri~kim veli~inama, ve} se determinacija wihovih vrednosti vr{i naiskustveno-komparativnoj i kvalitativnoj osnovi. Ozbiqan problem pri valorizaciji supredstavqala i malobrojna prethodna istraìvawa, tako da je valorizacija vr{ena na

osnovu vi{egodi{wih terenskih iskustava autora. Me|utim, bez obzira na pomenutepote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti pe}ine Mi{arica imaju sna`nuargumentaciju koja obezbije|uje uklapawe u navedene kriterijume.

Morfohidrolo{ke pojavePe}ina Mi{arica po svojim karakteristikama i posebno speleo fauni spada u veomazna~ajne speleolo{ke objekte Republike Srpske, nau~no vrednovane u okviru radne grupeza speleologiju pri Nacionalnom savjetu za geonasle|e Republike Srpske, odnosno uInventaru objekata geonasle|a.

Kao pojedina~ni objekti jedinstvene speleomorfolo{ke pojave, pe}ine Mi{ariceizdvojeni su:

Glavni kanal sa stalnim podzemni tokom; Izlazni dio kanala sa stalnim vodotokom i sifonskim jezerom; Pe}ina Hajdu~ka vrata.


17/34



OCJENA VRIJEDNOSTI

Utvr|ivawe stepena zadovoqewa kriterijuma vrednovawa izvr{eno je na osnovukvalitativne analize obiqe`ja podru~ja pe}ine Mi{arica po zastupqenim prirodnimkomponentama.

IzvornostPe}ina Mi{arica, ta~nije karstni sistem je sa~uvan gotovo u potpunosti u izvornomobliku sa dva mawe reprezentativna speleolo{ka objekta, i pokazuje prirodu razvojakra{kog procesa i zona karstifikacije. Antropogenim aktivnostima pogor{ana supojedina prije svega estetska obiqe`ja objekata i ugroèna speleofauna. I pored

navedenog ocjewuje se visok stepen izvornosti.

ReprezentativnostReprezentativnost pe}ine Mi{arica i izdvojenog predjela ogleda se u:

skupu geomorfolo{kih i spelomorfolo{kih obiqe`ja koji odraàvaju razvojkarstnog procesa i izraènost zona karstifikacije.

izuzetnoj biospeleolo{koj troglofilskoj fauni, zbog ~ega je pe}ina Mi{aricasvrstana u objekte zna~ajne za o~uvawe genofonda vrsta.

jedinstvenosti ovog objekta kao geonasle|a Republike Srpske.


18/34



RijetkostZna~ewe pojma ili kategorije "rijetkost" ispoqava se kroz prisustvo oblika i pojavaobjekata neìve prirode, pri ~emu se uspostavqa posebna skala za kvalitativno ilikvantitativno izraàvawe brojnosti i determinisawe teritorije kroz "rijetkost" kaovrijednost sebi, koja je izraèna kao prirodna dragocjenost, i formira obavezu za{tite

i o~uvawa, a opredjequje i na~in (u pogledu vrste i reìma za{tite) za ostvarivawe togciqa. S obzirom da pojedini elementi i oblici reqefa i hidrografije predstavqajutipi~ne, rijetkost svojom pojavom i na~inom izraènosti koja je obiqeèna kaogeonasle|e u okviru kojeg egzistuje specifi~an biotop sa svojevrsnom troglofilskomfaunom, zakqu~uje se da je podru~je pe}ine Mi{arica zna~ajno.

RaznolikostSpomenik prirode pe}ina Mi{arica pokazuje znatan stepen raznolikosti prirodnihsadràja, prije svega elemenata geodivirziteta, a veoma mnogo i biodiverziteta sobzirom na analizirane vrijednosti. Kategorija "raznolikosti" ukqu~uje u sebiprostornu varijabilnost fenomena i procesa fizi~ko-geografskih ~inilaca (elemenata)i jedinstvenog ìvog svijeta, i moè se ocjewivati kao zasebna vrijednost ili kao

estetska vrijednost koja proisti~e iz obiqe`ja predeonog lika i uklopqenostispeleolo{kog objekta.

CjelovitostCjelovitost je preduslov za{tite prirodnog dobra, odnosno jedna od bitnih odrednicaprostornog okvira za{tite. Primjena ovog kriterijuma veoma je slo`na s obzirom naizuzetnu iznijansiranost pojma "cjeline" u fizi~ko-geografskom, biolo{kom, odnosnoekolo{kom ili u nekom drugom pogledu, kao i nejednaku taksonomiju "cjelina" u nau~nimdisciplinama. Stepen cjelovitosti prirodnog dobra cijeni se prije svega sa prakti~nogkao skup realnih mogu}nosti da se sa granicama za{tite obuhvate su{tinske vrijednostijednog prostora koje su me|usobno uzro~no-posledei~no povezane i time obexbjedeuslovi wihove za{tite i razvoja. Na osnovu ovakve postavke, zakqu~uje se da je skuposnovnih vrijednsoti pe}ine Mi{arica u mnogome homogenozovan i prostorno uobli~en,odnosno lako prepoznatqiv sa aspekta utvr|ivawa aspekta okvira za{tite.

Estetika predjelaPejsa`no-ambijentalne vrijednosti pe}ine Mi{arica se visoko rangiraju i poredsubjektivnosti doìvqavawa i ocjene lijepog u prirodi. Te se vrijednosti zasnivaju naizuzetnoj predjelnoj raznolikosti nanaru{nosti predeonog lika direktnim efektimaprivrednih aktivnosti. Estetika predjela osobito dolazi do izraàja zbog mogu}nosti{iroke vizuelne percepcije ne samo pojedinih elemenata ve} i cjelovitog prostora ~ijisu oni dio. Skrovitost prirodnog dobra uticala je da se o~uva estetika predela i poredpose}enosti posjetilaca i dobre pristupa~nosti objektu.

PRIJEDLOG KATEGORIJE

Na osnovu pravilnika o ketegorizaciji prirodnih dobara i preporukama Nacionalnogsavjeta za geo-nasle}e RS i evropske asocijacije za konzervaciju geolo{kog nasle}a (Progeo) a cijene}i ~iwenicu da su{tinska obiqe`ja pe}ine Mi{arica po ve}inikriterijuma imaju visok rang u trostepenoj skali vrednovawa i da ovo podru~je moèuspje{no razvijati za{titne i druge dozvoqene funkcije, predlaè se svrstavawe pe}ineMi{arica u zna~ajna prirodna dobra, odnosno prirodna dobra III kategorije.


19/34



I

V KONCEPT ZA[TITE


20/34



OPTIMALNI MODEL ZA[TITE

Koncept za{tite Spomenika prirode "Pe}ina Mi{arica" se zasniva na dosada{wimiskustvima u za{titi, razvoju, ure|ivawu i upravqawu spomenikom prirode koji su

bazirani na:

- o~uvawu i unapre|ivawu ukupnih prirodnih vrednosti,- o~uvawu predeonih odlika,- uskla|enoj za{titi i kori{}ewu prirodnih resursa,

ali i potrebama koje se name}u nakon detaqnog vrednovawa prirodnih i qudskim radomstvorenih vrijednosti, kako bi za{ti}eno prirodno dobro moglo da bude sa~uvano kaoobjekat geonasle|a regionalnog zna~aja u Republici Srpskoj.

CIQEVI RAZVOJA

Op{ti ciqeviProstorni plan Republike Srpske (1996-2015), odnosno Etapni plan 1996-2001, poglavqe10. ta~ka 3. "Za{tita prirodnih dobara", jedini trenutno relevantni dugoro~ni programrazvoja, postavqa slede}i op{ti ciq razvoja:"postizawe racionalne organizacije i ure|ewe prostora, uskla|ivawem wegovogkori{}ewa sa mogu}nostima (i ograni~ewima) u raspolagawu prirodnim i stvorenimvrednostima i sa potrebama dugoro~nog socijalnog i ekonomskog razvoja", a pre svega saza{titom ivotne sredine.

Konceptom za{tite i razvoja, neophodno je, u op{tem smislu obezbijediti:

funkcionalnu integrisanost prostora i uskla|ivawe;

saobra}ajnom integracijom i stru~nom opremqeno{}u prihvatnog punkta posti}iboqu povezanost spomenika prirode sa okruèwem.

Polaze}i od opredeqewa da je jedna od razvojnih aktivnosti podru~ja turizam, na bazimotiva i resursa prirodne i stvorene sredine, ciqevi bi se ostvarivali kroz:

ukqu~ivawe lokalnog zainteresovanog stanovni{tva u trì{ni sistem kori{}ewaturisti~kih i komplementarnih razvojnih potencijala,

ekonomsko stimulisawe i predfinansirawe nekomercijalnih aktivnosti, kojeobezbije|uju pripremu podru~ja,

logisti~ku i institucionalnu podr{ku na svim nivoima.

Prema op{tim ciqevima razvoja i za{tite koji su definisani planskim i zakonskimodredbama i stru~nim postulatima, primewuju se ciqevi upravqawa u skladu same|unarodnom kategorizacijom za{ti}enih prirodnih dobara IUCN i predlaè seusvajawe me|unarodne kategorije III,

"Upravqawe podrazumeva: za{titu vrednih i o~uvanih prirodnih celina i wenih elemenata; plansko i programsko usmeravawe i uskla|ivawe za{tite, delatnosti i

aktivnosti; o~uvawe skladne interakcije prirode i kulture kroz za{titu predela i/ili

marinskih predela i odràvawe tradicionalnog kori{}ewa zemqi{ta, na~inagradwe i dru{tvenih i kulturnih manifestacija;

podr{ka na~inu ìvota i ekonomiji koja je u skladu sa prirodom i za{titadru{tvenog i kulturnog miqea zajednice;

o~uvawe diverziteta predela, stani{ta, pridruènih vrsta i ekosistema;


21/34



eliminacija i daqe spre~avawe eksploatacije zemqi{ta i preobimnihaktivnosti;

mogu}nost kori{}ewa kroz rekreaciju i turizam u skladu sa osnovnimkvalitetima podru~ja;

podr{ka nau~nim i obrazovnim aktivnostima koja }e doprineti dugoro~nojdobrobiti lokalnog stanovni{tva i razvoj javne podr{ke za{titi takvih podru~ja;i

doprinos dobrobiti lokalne zajednice kroz obezbe|ewe prirodnih proizvoda({umski i ribolovni proizvodi) i usluga (kao {to je ~ista voda ili prihod izodrìvih oblika turizma)."

Posebni ciqeviS obzirom na status i funkcije pe}ine Mi{arica kao za{ti}enog prirodnog dobra,djelimi~nu ure|enost i ve}inom zapu{tenost okolnog prostora, neophodno je planiratii sprovesti niz mijera sanaciono-ure|ajnog karaktera, kao {to su:

obiqeàvawe pe}ine i granica za{ti}enog prostora na propisan na~in;postavqawe informativnih tabli, putokaza i tabli upozorewa o po{tovawu

uspostavqenog reda i reìma; ogra|ivawe ulaza u obe pe}ine (Mi{aricu i Hajdu~ka vrata) re{etkastommetalnom ogradom napravqenom tako da onemogu}uje slobodan pristup qudi, uzistovremeno neometan prolazak slijepih mi{eva;

pristupni put urediti iz svih pogodnih pravaca;

Istraìva~ki radoviProgram istraìvawa pe}ine Mi{arica podrazumijeva slede}e:

nastavak speleomorfolo{kih istraìvawa u pe}ini, du` speleolo{kog sistema iistraìvawa pe}ine Hajdu~ka vrata u okolini;

obezbe|ivawe stacionarnih, kontinualnih hidrolo{kih osmatrawa vodotoka upe}ini;

uspostavqawe mikroklimatskih osmatrawa u pe}ini; istraìvawe pe}inske faune, faune sisara i entomofaune;

Rezultate planiranih istraìvawa pe}ine Mi{arica i planove sanacije i ure|ewapotrebno je na programskom i projektnom nivou integrisati kroz Program za{tite irazvoja.

Bliè uslove odràvawa reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, i posetilaca naza{ti}enom prostoru utvrdi}e Staralac posebnim aktom.


22/34



PROCEDURALNI, PROSTORNI I VLASNI^KI ASPEKT ZA[TITE

Proceduralni aspekt za{titeNa osnovu odredaba Zakona o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02)zakqu~eno je da treba donijeti akt o stavqawu pod za{titu pe}ine Mi{arica u statusu ipod nazivom Spomenik prirode "Pe}ina Mi{arica". Aktom o za{titi treba ustanovitiwen za{titni status kao jedinstvenog prirodnog dobra koje obuhvata pe}inu Mi{aricu ipe}inu Hajdu~ka vrata sa wihovom neposrednom okolinom {to predstavqa jedinstvenuspeleolo{ku cjelinu.

S obzirom da je navedeni speleolo{ki objekat vrednovan kao zna~ajno prirodno dobrodono{ewe akta o stavqawu pod za{titu je u nadle`nosti Vlade Republike Srpske, naprijedlog Ministarstva za prostorno ure|ewe gra|evinarstvo i ekologiju i Republi~kogzavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske.

Prostorni i vlasni~ki aspekt za{titeZa za{titu u svojstvu spomenika prirode osim jame Ledana predlaè se i prostor uwenoj neposrednoj okolini obuhva}en povr{inama katastarskih parcela na katastarskojop{tini êlinac, Skup{tine op{tine êlinac, prikazane na prilogu br 3 i 4.

RE@IM ZA[TITE

Na prostoru koji je predmet ovog Elaborata i koji se predlaè za za{titu neophodno jeuspostaviti reìm za{tite stepena koji }e biti regulisan Izmjenama i dopunamaZakona o za{titi prirode.

U konkretnoj primjeni, navedeni reìm podrazumijeva tretman Spomenika prirode"Pe}ina Mi{arica" kao za{ti}enog prirodnog dobra poluotvorenog tipa, odnosnoograni~ene posjete po broju posjetilaca i pa`qivog ~uvawa. Na osnovu ovakvog reìmaneophodno je aktom o za{titi, u ciqu preventivnog djelovawa, utvrditi pravno-administrativne mjere, kao {to je navedeno.

Delatnosti na za{ti}enom prostoru koje nisu zabrawene, kao i radovi van za{ti}enogprostora za koje se osnovano predpostavqa da mogu nepovoqno imati {tetne poslediceza za{ti}eni Spomenik prirode "Pe}ina Mi{arica", podlijeù proceduri dobijawasaglasnosti u skladu sa Zakonom o za{titi ìvotne sredine i Pravilnikom o analiziuticaja objekata, odnosno radova na ìvotnu sredinu. Izre~ene zabrane i navedenaprocedura ne odnose se na postoje}i na~in kori{}ewa poqoprivrednog zemqi{ta.

Bliè uslove reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekta i posetilaca naza{ti}enom podru~ju utvrdi}e Staralac posebnim aktom, a po prethodno pribavqenimuslovima i mi{qewu Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnognasle|a Republike Srpske.

MJERE ODR@AVAWA, URE\EWA I RAZVOJA PRIRODNOG DOBRA

Na podru~ju Spomenika prirode "Pe}ina Mi{arica", u smislu odràvawa, ure|ivawa irazvoja prirodnog dobra, kao dozvoqene mjere se propisuju:

Nau~na istraìvawa;

Poqoprivredna proizvodwa doma}instava u individualnom reìmu. Podizawe autohtonih sastojina li{}ara na povr{inama pod {ikarama i{ibqacima, ako su uslovi povoqni, uz o~uvawe postoje}e autohtone vegetacije.


23/34



Intenzivna konverzija postoje}ih sastojina u izdana~kim {umama i wihovoprevo|ewe u visoki uzgojni oblik. Na mestima gde je to mogu}e treba i}i pre svegana restituciju, dok supstituciju vrsta treba izbegavati, uz iskqu~ivoprimewivawe autohtonih vrsta sa ovog podru~ja.

Izgradwa novih objekata i izvo|ewe radova koji su u funkciji prezentacije iza{tite za{ti}enog prirodnog dobra, a koji su imenovani ovim elaboratom -ure|ewe saobra}ajnica, prihvatnih povr{ina, i dr., ili odgovaraju}im Planskim

aktom spomenika prirode. Izgradwa objekata prema urbanisti~kim projektima, odnosno urbanisti~kim

dozvolama, uz obaveznu izradu detaqnih analiza uticaja, na osnovu uslovanadle`nih institucija i Republi~kog zavoda za za{titu.

Izgradwa pomo}nih objekata na parcelama u privatnom vlasni{tvu premanavedenim arhitektonskim uslovima, izdatim od nadle`nih organa.

Zadràvawe postoje}ih trasa saobra}ajnica, a moè se predvideti iasfaltirawe iskqu~ivo onih saobra}ajnica koje }e voditi do planiranogparkinga kako bi se omogu}ilo povezivawe naseqa i postoje}e lokacije posebnenamene.

Zadràvawe elektromreè podru~ja na postoje}im pravcima dok se ne steknuuslovi za wenu rekonstrukciju u celini ili delovima uz obavezno kablirawe.

Prikqu~ivawe novih objekata uz obavezno kablirawe na mestima gde se naru{ava

ambijentalna celina. Da se planovima obezbedi racionalizacija elektromreè podru~ja i provo|ewekablova du` saobra}ajnica.

Javno osvetqewe na urbanizovanim povr{inama koje moè imati iskqu~ivopejza`ni karakter uz upotrebu odgovaraju}ih svetlosnih tela.

Individualno vodosnabdevawe objekata iz bunara, s tim {to }e se odgovaraju}imurbanisti~kim planovima omogu}iti javno vodosnabdevawe za pojedine grupacijeobjekata, a prema posebnim tehni~kim uslovima i uslovima Republi~kog zavoda.

Na podru~ju spomenika prirode Pe}ina Mi{arica, u ciqu odràvawa, ure|ivawa irazvoja prirodnog dobra, i sprovo|ewa reìma za{tite stepena zabrawuje se:

Industrijska eksploatacija mineralnih i nemineralnih sirovina na celom

podru~ju, osim ako se ne radi o strate{kim sirovinama, pri ~emu odluku donosinadle`ni dràvni organ u skladu sa Zakonom o rudarstvu.

Primarna prerada i predkoncentracija sirovina, osim u slu~aju strate{koginteresa, pri ~emu se utvr|uju posebni uslovi za{tite ìvotne sredine.

Deponovawe primarnih i sekundarnih jalovina, komunalnog, industrijskog idrugog otpada i vi{kova zemqe sa otkopa na za{ti}enom podru~ju.

Gradwa industrijskih, infrastrukturnih, privrednih, hidrotehni~kih i drugihobjekata ~iji rad i postojawe mogu izazvati nepovoqne promene kvalitetazemqi{ta, voda, vazduha, ìvog sveta, lepote predela, kulturnih dobara i wihoveokoline.

Promjena namjena povr{ina, izuzev promjena koje proisti~u iz programskihdokumenata Staraoca.

Gradwa stambenih, ekonomskih pomo}nih objekata poqoprivrednih doma}instava

i vikend objekata izvan gra|evinskih podru~ja utvr|enih posebnim planskim iurbanisti~kim dokumentima, odnosno gradwa objekata poqoprivrednihdoma}instava izvan postoje}ih gra|evinskih parcela do dono{ewa tihdokumenata.

Razgradwa i drugi vidovi uni{tavawa objekata koji po arhitektonsko-gra|evinskim odlikama i vremenu nastanka i nameni predstavqaju spomenikenarodnog graditeqstva.

Prosijecawe bilo koje nove saobra}ajnice, ukoliko nije utvr|ena vaè}improstornim ili urbanisti~kim planom, ili granskim osnovama koje su usagla{enesa reìmima i merama za{tite podru~ja.

Svaka promjena postoje}e morfologije terena i vodotoka, prevo|ewe voda jednogu drugi vodotok, i izmena hidrodinami~nih karakteristika i reìma vodotokabez saglasnosti nadle`nih institucija.

Izvo|ewe hidrogeolo{kih radova bez saglasnosti Zavoda i Staraoca;

Izgradwa vodozahvata, dubokih bu{otina ili posebno izdvojenih za potrebepojedina~nih doma}instava.

Kaptirawe izvora, izgradwa hidrotehni~kih objekata (akumulacija, brana ...),ukqu~uju}i i regulaciju vodotoka.


24/34



Svako pregra|ivawe vodotoka i izgradwa novih ribwaka. Izgradwu septi~kih jama (otvorenog tipa) kao i formirawe deponija bilo kog

otpada. Formirawe mrcini{ta na podru~ju otvorenog karsta. Skladi{tewe, deponovawe i bacawe komunalnog otpada i otpadnih materija svih

vrsta van mesta odre|enih za tu namenu.

Rukovawe otrovnim hemijskim materijama, naftnim derivatima i drugim opasnimmaterijama u prirodi. Uni{tavawe {umskih kompleksa i wihovo usitwavawe. îsta sje~a u prirodnim sastojinama i kr~ewe {uma, kresawe lisnika i

prekomerno kori{}ewe drvne mase u odnosu na ciqeve i principe gazdovawa{umama.

Preoravawe zemqi{ta i obavqawe drugih radwi na mestima na kojim se moguizazvati procesi jake i ekscezivne erozije.

Sadwa, zasejavawe i naseqavawe vrsta biqaka stranih za prirodni ìvi svetovog podru~ja, osim za potrebe spre~avawa erozije i klizi{ta.

Sakupqawe, kori{}ewe i uni{tavawe divqih biqnih i ìvotiwskih vrstaza{ti}enih kao prirodne retkosti ili druge zakonski regulisane kategorije.

Naseqavawe vrsta ìvotiwa stranih za prirodni ìvi svet ovog podru~ja, uslobodnom prostoru.

Uznemiravawe ptica. Lov i komercijalni ribolov.

UPRAVQAWE ZA[TITOM

Uspostavqawe zakonske za{tite, odnosno progla{ewe pe}ine Mi{arica za za{ti}enoprirodno dobro - spomenik prirode, jedan je od osnova za upravqawe za{ti}enimprirodnim dobrom. Upravqawe prirodnim dobrom podrazumeva efikasno planirawe,pra}ewe stawa, preduzimawe mera i aktivnosti na unapre|ivawu, razvoju i kori{}ewuprirodnih vrijednosti podru~ja saglasno utvr|enim mjerama i uslovima za{tite.

U preduzimawu mjera i uslova za{tite, imaju}i u vidu potrebu o~uvawa prirodnihvrijednosti, neìve i ìve prirode posebnu pa`wu u upravqawu spomenikom prirodetreba posvetiti za{titi speleolo{kih objekata, dvije pe}ine i drugihprirodnih otvorau karstu.

Na osnovu konsultacija i mogu}nost razvoja prirodnog dobra i wegovog ukqu~ivawa uPrograme razvoja regionalnog i vi{eg karaktera, preporu~uje se da se za staraocaspomenika prirode "Pe}ina Mi{arica" odredi Skup{tina op{tine Bawa Luka.Me|usobne obaveze Staraoca i predstavnika organa koji donose akt o za{titi,neophodno je regulisati ugovorom koji moè biti ograni~enog ili neograni~enogtrajawa. Veoma je zna~ajno da Staralac dobije neposrednija ovla{}ewa u domenuobustavqawa radova koji nisu u skladu sa propisanim reìmom za{tite i nalagawemmera koje su du`ni da sprovedu korisnici prostora.

FINANSIRAWE ZA[TITE

Finansijska sredstva za izradu potrebne dokumentacije, istraìvawa i izvo|ewaradova na za{titi potrebno je obezbediti iz izvora u skladu sa ~lanom 44. Zakona oza{titi prirode. Tako|e treba deo radova koji se odnose na turisti~ku prezentacijulokaliteta da participira Staralac, a Republika da pruì ode|ene olak{ice nosiocurazvoja turizma, odnosno Staraocu. Tro{kovi teku}eg odràvawa za{ti}enog prirodnogdobra koje vr{i Staralac pokrili bi se delom iz sopstvenih sredstava Staraoca, adelom iz op{tinskih sredstava, odnosno iz namenskih fondova Republike, i delom iznaknada koje }e na zakonom propisan na~in davati glavni korisnici ovog prostora,

odnosno prirodnih resursa.


25/34



SMJERNICE

U ciqu stavqawa za{ti}enog dobra u funkciju i re{avawa mogu}ih konfliktnihinteresa, neophodno je odmah pristupiti:

Obezbe|ivawu planskih osnova za upravqawe i ure|ewe podru~ja, {to bipodrazumevalo izradu slede}ih dokumenata:

o sredworo~nog i godi{wih programa za{tite i razvoja za{ti}enog dobra;o prioritetnih razvojnih programa za za{ti}eno podru~je, kao samostalnih

dokumenata ili dijelova programa regionalnog razvoja podru~ja êlinca.

Izradi dokumentacione osnove, pod kojom se podrazumeva:o utvr|ivawe stawa izgradwe na podru~ju, odnosno pravnog statusa svih

postoje}ih objekata, uz wihovu legalizaciju po Zakonu, ako odgovarajukriterijumima iz ovog elaborata;

o uspostavqawe katastra instalacija;o revizija, aùrirawe katastra, posebno stawa vlasni{tva na

poqoprivrednim povr{inama.

Organizaciji za{tite na podru~ju i to:o formirawe slu`be nadzora;o organizovawe saradwe sa slu`bama op{tina, posebno inspekcijskim

slu`bama iz urbanizma i gra|evinarstva radi spre~avawa bespravneizgradwe;

o u saradwi sa zavodima za za{titu spomenika kulture i zavi~ajnimmuzejima napraviti programe istraìvawa za{tite etnonasle|a naza{ti}enom prostoru, i drugo.


26/34



V

I PRILOZI


27/34



SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAPolo`aj pe}ine Mi{arica 1:100 000

(Topografska karta list Bawa Luka,1971)

Spomenik prirode Pe}ina Mi{arica

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mre`i X 4953,260 N

Y 6442,1100 ENadmorska visina 340 m

Prilog 1


28/34


Spomenik prirode P e } i n a M i { a r i c a

SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAPolo`aj pe}ine Mi{arica 1:25 000

(Topografska karta, list Bawa Luka 4-1,1980)

Spomenik prirode Pe}ina Mi{arica

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mre`i X 4953,26 N

Y 6442,11 ENadmorska visina 340 m

Prilog 2

27


29/34



SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAKopija katastarskog plana

Katastarska op{tina Debeqaci 6, broj plana Bawa Luka 75Republi~ka uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove

Podru~na jedinica Bawa Luka

Prilog 3


30/34


31/34



SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAZone i re`imi za{tite Spomenika prirode Pe}ina Mi{arica

Prilog 5


32/34



SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAGeolo{ka karta podru~ja Ponira 1:100 000

(OGK Bawa lukaL 33-119, 1977)

L e g e n d aFli{: laporci, laporovito-pjeskovito kre~waci,kalciruditi i konglomerati

Serpentiniti

Fli{: bre~asti kre~waci, laporcii kalciruditi Peridotiti

Ni`a rije~na terasa Granica osmatrana iaproksimativna ili pokrivana

Fli{: bre~e i konglomerati,laporci, glinci i kalciruditi

Eroziona ili tektonsko erozionagranica

Lapori, gline i peskovi sa melanijamai melanopsisima

Osa sinklinale

Dolomiti i kre~waci samegalodonima

Osmatran rasjed

Fli{: konglomerati, bre~e, ro`naci ilaporci (alb-cenomen)

Pokriven rasjed

Dijabaz-ro`na~ka formacija Fotogeolo{ki osmatran rasjed

Amfiboliti Polo`aj pe}ine

Prilog 6


33/34



SPOMENIK PRIRODE PE]INA MI[ARICAPlan i profil pe}ine Mi{arica

Prilog 7


34/34


L AITERATUR

Graquk B, Juri{i}, M (1984): Neki speleolo{ki problemi bawalu~ke regije.- Na{ kr{, 16-17, Sarajevo

Dujakovi} G. (2004): Pe}ine i jame Republike Srpske - Zavod za uxbenike i nastavnasredstva, Srpsko Sarajevo,

Moji}evi},M.,Vilovski,S.,Tomi},B.,(1977): Tuma~ za Osnovnu geolo{ku kartu 1:100 000, listBawa LukaL 33-119,, Savezni geolo{ki zavod, Beograd

Moji}evi},M.,Vilovski,S.,Tomi},B.,(1977: Osnovna geolo{ka karta SFRJ, list Bawa Luka,L33-119, 1:100 000, Savezni geolo{ki zavod, Beograd

Katastar speleolo{kih objekata i arhivaSpeleolo{kog dru{tva Ponir, Bawa Luka

Crepuqa, S; Brki}, A. (1985): Ekolo{ki problemi za{tite kr{a na podru~ju op{tine BawaL N 18 19 S

pecina misarica

Documents