1

PAZAR YOumlNELĠMĠ GĠRĠġĠMCĠLĠK YOumlNELĠMĠ VE Ġġ

KARMAġIKLIĞI ĠLE OumlĞRENME YOumlNELĠMĠ

ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠLER DENEYSEL BĠR CcedilALIġMA

Prof Dr Ali E Akguumln1 Prof Dr Halit Keskin

2 Dr AyĢe Guumlnsel

3 Buumllent

Sakarya4

Oumlzet Bu ccedilalışmada girişimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi iş karmaşıklığı ve oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki ilişkileri accedilıklamak ve girişimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi ve iş

karmaşıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkilerini araştırmak uumlzere buumltuumlnsel bir

model geliştirilmektedir Girişimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki ilişkilere dair ccedilok sayıda ccedilalışmanın varlığına rağmen ilgili literatuumlr

incelendiğinde iş karmaşıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki ilişkilere dair bir

boşluğun mevcut olduğu goumlruumllmektedir Bu araştırma iş karmaşıklığını da araştırma

modeline dacirchil ederek benzer ccedilalışmalardan farklılaşmaktadır Oumlnerilen hipotezleri test

etmek amacı ile Gebze ve Kocaeli boumllgesinde faaliyet goumlsteren 65 firma uumlzerinde bir

uyguluma gerccedilekleştirilmiştir Araştırma sonuccedilları oumlrguumltsel davranış literatuumlruumlne

oumlnemli katkılar sağlamaktadır Birinci olarak bulgular hem iş karmaşıklığı hem de

girişimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip

olduğunu goumlstermektedir Bununla birlikte ccedilalışma bulguları iş karmaşıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin girişimcilik youmlneliminin etkisinden daha guumlccedilluuml

olduğunu da ortaya koymaktadır Nihayetinde de ccedilalışma sonuccedilları -pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin iş karmaşıklığı ve girişimcilik youmlnelimi tarafından

goumllgelenmesi sebebiyle- uumllkemiz firmalarının pazar youmlnelimi olgusuna gereken

hassasiyeti goumlstermedikleri gerccedileğini goumlzler oumlnuumlne sermektedir

Anahtar kelimeler Pazar youmlnelimi muumlşteri youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi girişimcilik

youmlnelimi ve iş karmaşıklığı

1 Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ĠĢletme Fakuumlltesi aakgungyteedutr

2 Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ĠĢletme Fakuumlltesi keskingyteedutr

3 Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ĠĢletme Fakuumlltesi agunselgyteedutr

4 Gensan Balıkesir Aġ bsakaryahotmailcom

2

1GĠRĠġ

KarmaĢa ve belirsizliğin damgasını vurduğu guumlnuumlmuumlz iĢ duumlnyasında

iĢletmelerin uumlstesinden gelmeleri gereken temel sorunlardan biri de

rekabetccedililiklerini korumak olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır KuumlreselleĢme

ekonominin temelleri ile birlikte firmaların iĢ yapma tarzlarını da

değiĢtirmektedir En buumlyuumlğuumlnden kuumlccediluumlğuumlne iĢletmeler artık sadece yerel

rakipleriyle değil uluslararası firmalarla ile de rekabet etmek durumundadır ĠĢ

duumlnyasındaki aktoumlrlerin sayısı gitgide artmakta oumlnlerine geccedilmiĢe nazaran ccedilok

daha fazla sayıda alternatif ccedilıkan muumlĢterilerin de marka bağlılıkları duumlĢmekte

sonuccedil olarak rekabetin kuralları koumlkten değiĢmektedir Bu yeni koĢullarda

iĢletmelerin varlıklarını suumlrduumlrmeleri ve rekabetccedililiklerini arttırabilmeleri pazar

odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım sergilemeleri ile yakından

iliĢkilidir (Calantone vd 2002 515 Slater ve Narver 2000 64 Morgan ve

Turnell 2003 256) Nitekim oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik

youmlnelimi kavramlarının ccedilok ccedileĢitli disiplinden araĢtırmacıların ve iĢ duumlnyasından

youmlneticilerin ilgi alanına girdiği bu kavramlar uumlzerinde ayrıntılı bilimsel

ccedilalıĢmaların gerccedilekleĢtirildiği goumlruumllmektedir

Pazar youmlnelimi pazar odaklı bir yaklaĢımın oumlrguumlt genelinde kabul goumlrmesi

ve değiĢen muumlĢteri ihtiyaccedillarına uygun bir pazarlama anlayıĢının yaratılmasını

sağlamakta bu Ģekliyle uumlstuumln bir performans ve uzun doumlnemli baĢarının olmazsa

olmaz bir unsuru olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır (Ellinger vd 2008 356 Borges

vd 2008 Zhou vd 2008) Bu nedenle muumlĢterilerin temel bir kaynak teĢkil

ettiği pazar youmlnelimi kavramı ve pazar youmlneliminin performans uumlzerine olan

etkileri youmlnetim ve pazarlama literatuumlruuml accedilısından zengin bir ccedilalıĢma alanı

olarak kabul edilmektedir (Mason vd 2006 141-142)

Pazar youmlnelimi ile yakından iliĢkili bir kavram da oumlğrenme youmlnelimidir

Ġlgili literatuumlr incelendiğinde oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine gerccedilekleĢtirilen ccedilok

sayıda ccedilalıĢmanın varlığına rastlanmaktadır (Jeffrey 2008 Calantone vd 2002

gibi) Oumlrneğin rekabet avantajı teorisi oumlrguumltsel oumlğrenmeyi belirsizliğin huumlkuumlm

suumlrduumlğuuml dinamik ccedilevrelerde firmaların rekabet avantajı sağlayabilecekleri hayati

bir kaynak olarak ele almaktadır Hatta Liu Luo ve Shi`ye (2002) goumlre

rakiplerden daha hızlı oumlğrenebilme yeteneği suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin

yegacircne kaynaktır

Pazar ve oumlğrenme ile iliĢkili bir baĢka guumlncel kavram da Ģirket

giriĢimciliğidir ġirket giriĢimciliğinin baĢta youmlnetim disiplini olmak uumlzere ccedileĢitli

alanlarda gerccedilekleĢtirilen araĢtırmalarda kapsamlı bir Ģekilde ele alındığı

goumlruumllmektedir ġirket giriĢimciliği yenilikccedililik risk alma ve geleceği

oumlngoumlrebilme uumlzerine odaklanmakta bu haliyle oumlğrenme youmlnelimi accedilısından da

buumlyuumlk bir oumlnem taĢımaktadır (Li vd 2008) ġirket giriĢimciliğinin uumlstlendiği bu

hayati rol mevcut literatuumlrde de karĢımıza ccedilıkmaktadır Oumlrneğin Liu vd (2002)

Ccedilin`de kamu iĢletmeleri uumlzerinde gerccedilekleĢtirmiĢ oldukları ccedilalıĢmalarında

muumlĢteri youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan

3

etkilerini test etmekte Slater ve Narver (1995) ise giriĢimcilik youmlnelimi ve

muumlĢteri youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı iliĢkiler uumlzerinde

durmaktadır Bu ccedilalıĢmada ise bahsedilen değiĢkenlerle birlikte iĢ karmaĢıklığı

da araĢtırma modeline dacirchil edilmektedir Oumlzellikle de geliĢen teknolojinin

etkisiyle iĢ tanımları her geccedilen guumln değiĢerek iĢin karmaĢıklık seviyesi

yuumlkselmekte iĢ goumlrenler ise bu karmaĢaya bağlı olarak daha fazla oumlğrenme

ihtiyacı ile karĢı karĢıya kalmaktadır

Bu ccedilalıĢmada pazar youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve

iĢ karmaĢıklığı kavramları oumlncelikle literatuumlr taraması ile incelenmekte bu

kavramlar arasındaki iliĢkileri accedilıklamaya youmlnelik bir model geliĢtirilmekte ve

araĢtırma modelinde belirtilen değiĢkenler arasındaki iliĢkiler istatistiksel olarak

test edilmektedir

2LĠTERATUumlR TARAMASI

21 Pazar Youmlnelimi

Pazar youmlnelimi en basit Ģekliyle oumlrguumltuumln pazar odaklı bir anlayıĢ

iccedilersinde muumlĢteriler ve rakiplere dair mevcut bilgi tabanını geniĢletmeyi ve

pazardaki olası değiĢimleri oumlnceden tahmin etmeyi bir oumlncelik olarak

benimsemesi Ģeklinde tanımlanabilmektedir (Ellinger vd 2008 354) Boumlylesi

bir yaklaĢım oumlrguumltlere rakiplerine nazaran uumlstuumln bir konum sağlamaktadır

(Zhou vd 2008)

Pazar youmlnelimi oumlzuumlnde oumlrguumltsel bir değer sistemi olarak bilgi paylaĢımı

iccedilin guumlccedilluuml bir altyapı sağlamaktadır MuumlĢteriler ve rakiplere dair mevcut bilgi

tabanını geniĢletmek ve pazardaki olası değiĢimleri oumlnceden tahmin etmek

oumlrguumltlere faaliyette rakiplerine nazaran uumlstuumln bir konum sunmaktadır (Mason

vd 2006 143) Boumlylesi oumlnemli bir kavram olan pazar youmlneliminin tanımına dair

tam anlamıyla bir fikir birliği henuumlz sağlanamamıĢ olsa da literatuumlrde iki temel

yaklaĢımın hacirckimiyeti goumlruumllmektedir Bu iki yaklaĢım pazar youmlnelimini iki

farklı noktadan tanımlamaktadır Bu iki yaklaĢımdan ilkini oluĢturan Kohli ve

Jaworski (1990 5) pazar youmlnelimi kavramını pazarlama kavramının

uygulamaya geccedilirilmesi olarak goumlrmekte iken Narver ve Slater (1990 22) pazar

youmlnelimini muumlĢteri ihtiyaccedillarını anlama youmlnuumlnde firmaya uumlstuumlnluumlk sağlayan

kuumlltuumlrel bir boyut olarak tanımlamaktadır Pazar temelli bakıĢ accedilılarında Kohli

ve Jaworski (1990 5) pazar youmlneliminin muumlĢteriler ve rakipler hakkındaki

enformasyonu geliĢtirmedeki dıĢsal vurgusu nedeniyle geliĢen muumlĢteri

ihtiyaccedillarını sezinlemek ve yenilikccedili uumlruumlnler ve hizmetler yoluyla firmalara bu

ihtiyaccedilları karĢılamak youmlnuumlnde bir uumlstuumlnluumlk sağladığını ifade etmektedir Bu

yaklaĢım oumlzellikle pazarlama alanındaki uzmanlar arasında kabul goumlrmektedir

Diğer yandan Narver ve Slater (1990) pazar youmlnelimini muumlĢterilere

iliĢkin değerlerin oumlrguumltuumln tuumlm kademelerince benimsenerek oumlrguumlt kuumlltuumlruumlnuumln bir

boyutu haline gelmesi olarak tanımlamakta boumlylece pazar youmlnelimini kuumlltuumlrel

bir değiĢken olarak ele almaktadır Bununla birlikte Heiens (2000 2) pazar

4

youmlneliminin oumlrguumltuumln geliĢimi ve karlılığı accedilısından da uumlstlendiği roluumln altını

ccedilizmektedir

Pazar youmlnelimi ile yakından iliĢkili bir kavram da muumlĢteri youmlnelimidir

MuumlĢteri youmlnelimi muumlĢteri ihtiyaccedilları ve tatmininin oumlrguumltuumln oumlncelikleri arasında

yer aldığını belirten inanccedillar setini temsil etmektedir (Deshpande vd 2000

353) En basit Ģekliyle muumlĢteri youmlnelimi muumlĢteriler hakkında yeni bilgilerin elde

edilmesi ve bunların kullanılması olarak tanımlanabilmektedir MuumlĢteri

youmlnelimi muumlĢterilerden gelen bilginin organizasyon iccedilin kullanılması muumlĢteri

ihtiyaccedillarına ulaĢmak iccedilin yeni stratejilerin geliĢtirilmesi ve bu stratejileri

muumlĢteri ihtiyaccedil ve isteklerine goumlre duumlzenlenmesidir (Zhou 2008) Narver ve

Slater (1990 25-26) ise muumlĢteri youmlnelimini daha etkin ve verimli bir oumlrguumltuumln

meydana getirilmesi iccedilin muumlĢterilere daha ccedilok oumlnem verilmesini sağlayacak

gerekli uygulama ve duumlzenlemelerin gerccedilekleĢtirilmesi olarak

kavramsallaĢtırmaktadır Bu uygulamaların gerccedilekleĢtirilmesi ve bu doğrultuda

stratejilerin belirlenmesi ise uzun doumlnemli bir planlama ve yatırım

gerektirmektedir ki muumlĢteri youmlnelimi anlayıĢının benimsenerek uygulamaya

geccedilmesi uzun doumlnemli bir suumlreccediltir MuumlĢteri youmlnelimi kavramı temel olarak oumlrguumlt

ve muumlĢteriler arasındaki dinamik iliĢkiler (pazardaki rakipler ve iccedilsel paydaĢlar

gibi) yani pazar uumlzerine odaklanmaktadır Bu accedilıdan Deshpande vd (2000 355)

muumlĢteri youmlnelimi ve pazar youmlneliminin birbirlerinin yerine kullanılabilir

kavramlar olduğunu ifade etmektedir

Ccedilok youmlnluuml bir kavram olmasına ve iĢletmelere geniĢ bir vizyon

sağlamasına karĢın pazar youmlneliminin yeteriz kaldığı durumlar da soumlz

konusudur Oumlrneğin birccedilok iĢletme iccedilin oumlnemli bir tehlike kendilerini pazar

youmlnelimli olarak algılamalarıdır Bu tehlike aslında onların mevcut muumlĢterileri

ve rakipleriyle ilgili pazar bilgisi edinme youmlnuumlnde yeterince

odaklanamamalarının bir sonucu olup geliĢen pazarlar veya rakipler goumlz ardı

edilmektedir (Zhou vd 2008) Uumlstelik Slater ve Narver`a (2000 73) goumlre pazar

youmlnelimi uygulamaları oumlrguumltlerin sadece muumlĢteri ihtiyaccedillarına odaklanmalarıyla

da sınırlı kalabilmektedir Boumlylesi kısıtlı bir odaklanma da oumlrguumltlerde sadece tek-

doumlnguumlluuml (adaptive) oumlğrenmeye yol accedilmaktadır Bu durum pazar youmlnelimli

oumlrguumltlerin geleneksel olmayan rakiplerinden gelen tehditeri zamanında fark

edememeleri tehlikesini de beraberinde getirmektedir Sonuccedil olarak tek baĢına

pazar youmlneliminin mevcudiyeti sadece geleneksel sınırlar iccedilinde oumlğrenmeye yol

accedilabilmektedir Daha yuumlksek seviyede bir oumlğrenme ihtiyacı ile birlikte bir diğer

guumlncel kavram olarak oumlğrenme youmlnelimi karĢımıza ccedilıkmaktadır

22 Oumlğrenme Kavramı ve Oumlğrenme Youmlnelimi

Oumlğrenme bireyleri yeni yaklaĢımlar geliĢtirme yeni bilgi edinme ve onu

paylaĢma youmlnuumlnde kesintisiz ccedilaba goumlstermeye youmlnlendiren bir suumlreccediltir (Liu vd

2002 368) Koffman ve Senge (1993 8) oumlğrenmeyi bireyi o zamana dek

gerccedilekleĢtiremediği bir Ģeyi yapmaya muktedir hale getiren davranıĢ ve duumlĢuumlnce

değiĢiklikleri buumltuumlnuuml olarak tanımlayarak onu bilgi edinmekten ayırmaktadır

5

Bazı teorisyenler ise oumlğrenmeyi duumlĢuumlnce ve eylem arasında bir koumlpruuml kurarak

tanımlamaktadır Yine Argyris (1991 101) oumlğrenmenin ancak yeni bir bilginin

farklı bir forma doumlnuumlĢtuumlruumllmesi sonucunda meydana gelebileceği goumlruumlĢuumlnuuml

savunmaktadır Bu noktadan oumlğrenme bireylerin davranıĢlarında etkinliği

sağlamak iccedilin hem fiili hem de kavramsal kapasitelerini arttırmaları olarak da

kavramsallaĢtırılabilmektedir (Morgan ve Turnell 2003 256 Jeffrey 2008)

Burada oumlğrenmenin iki seviyesi karĢımıza ccedilıkmaktadır tek doumlnguumlluuml oumlğrenme ve

ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kapsamında temel normlar

değiĢmeksizin sadece davranıĢlar uumlzerinde bir değiĢim meydana gelmektedir

Daha duumlĢuumlk seviyede gerccedilekleĢen bu oumlğrenme tuumlruuml kalıcılıktan uzak olup

oumlrguumltuumln belirli bir boumlluumlm ya da departmanını etkilemektedir Oumlrneğin spesifik bir

durum ya da soruna dair sebeplerin anlaĢılması tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye bir

oumlrnek teĢkil etmektedir

Oumlğrenmenin bir uumlst seviyesi olan ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmede ise sadece

faaliyet ve davranıĢlar değil davranıĢların temelini oluĢturan norm değer ve

kabullerin değiĢimi soumlz konusudur (Sadler-Smith vd 2001 142) Diğer bir

deyiĢle ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme oumlrguumltuumln temel varsayım ve kabullerinin

sorgulandığı ve yeniden Ģekillendirildiği stratejik bir oumlğrenme suumlrecini ifade

etmektedir Tek doumlnguumlluuml oumlğrenmenin kısa doumlnemli ve geccedilici yapısına karĢın ccedilift

doumlnguumlluuml oumlğrenme uzun doumlnemli ve kalıcı bir nitelikte karĢımıza ccedilıkmaktadır

Her iki oumlğrenme tuumlruuml de oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarıya katkıda bulunmakla

birlikte mevcut literatuumlr ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmenin tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye

kıyasla oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarı accedilısından daha oumlnemli olduğunu ortaya

koymaktadır (Hitt vd 2000 234)

Oumlğrenme oumlzuumlnde bireysel bir suumlreccediltir Ancak yoğun rekabet ve teknolojik

değiĢimin damgasını vurduğu kuumlresel iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmeleri ancak oumlrguumltsel seviyede gerccedilekleĢen bir oumlğrenme suumlreci ile

muumlmkuumln hale gelmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme en basit Ģekliyle oumlrguumltlerin kendi

sorunlarını ccediloumlzmelerine yeni fikirler yaratmak iccedilin kapasitelerini arttırmalarına

ve kendi geleceklerini belirlemelerine olanak sağlayan hayati bir yetenek olarak

tanımlanmaktadır (Chen vd 2003 74) Ancak temelde bireyler aracılığı ile

gerccedilekleĢen bir suumlreccedil olsa da oumlrguumltsel oumlğrenmenin oumlrguumlt uumlyelerinin

oumlğrenmelerinin kuumlmuumllatif toplamından ibaret kabul edilmesi buumlyuumlk bir hata

olacaktır Oumlrguumltlerin canlılar gibi beyinleri ve sinir sistemleri olmasa da biliĢsel

sistemleri ve hafızaları vardır Bireylerin kiĢilik alıĢkanlık ve inanccedillarını

geliĢtirmeleri gibi oumlrguumltler de kendi goumlruumlĢ ve ideolojilerini geliĢtirmektedir

Oumlrguumltsel oumlğrenme oumlrguumltuuml meydana getiren uumlyelerin keĢif icat ve

değerlemelerinin oumlrguumltuumln ortak zihinsel modelleri ile buumltuumlnleĢmesi sonucu

meydana gelmektedir (Ghosh 2004) Bu noktada oumlrguumltsel oumlğrenme de aynı

bireysel oumlğrenme gibi tek doumlnguumlluuml ve ccedilift doumlnguumlluuml olmak uumlzere iki kategoride ele

alınmaktadır Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kurulu ccedilalıĢma ve problem ccediloumlzme duumlzenini

desteklerken uzun doumlnemde ccedilalıĢma duumlzeninde belirgin bir değiĢime neden

olmamaktadır Bunun aksine ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme ise oumlrguumltuumln ccedilevresindeki

6

değiĢimlere karĢı goumlsterdiği davranıĢları ve karar verme mekanizmasını

sorgulayarak yeniden yapılanma suumlrecini beraberinde getirmekte ve yeni ccedilalıĢma

youmlntemlerinin ortaya ccedilıkmasıyla sonuccedillanmaktadır

Oumlrguumltsel bir seviyede oumlğrenme ihtiyacı oumlğrenme youmlnelimi kavramını da

beraberinde getirmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme yeteneğini oluĢturan ilk goumlsterge

olarak oumlğrenme youmlnelimi bilgi yaratma dağıtma ve kullanma yeteneğini

tanımlayan bir oumlrguumltsel değerler ccedilerccedilevesini ifade etmektedir (Hult vd 2001

179) Diğer bir deyiĢle oumlğrenme youmlnelimi rekabet avantajı elde etmek iccedilin oumlrguumlt

dacirchilinde bilginin uumlretilmesi ve kullanılmasına youmlnelik faaliyetler buumltuumlnuuml olarak

da tanımlanabilmektedir Bu faaliyetler rakiplerden daha uumlstuumln uumlruumlnler uumlretmek

uumlzere muumlĢteri ihtiyaccedilları pazar değiĢimleri ve rakiplerin faaliyetleri hakkındaki

enformasyonun elde edilmesi ve paylaĢılmasını da iccedilermektedir (Calantone vd

2002 519) Rekabetin hızla artması ve enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi ile

birlikte oumlğrenme youmlnelimi suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin temel unsurlardan

biri haline gelmektedir (Jimeacutenez-Jimeacutenez ve Cegarra-Navarr 2007 694)

Oumlğrenme youmlnelimi (1) oumlğrenmeye bağlılık (2) accedilık fikirlilik (3) ortak

vizyon gibi değerlerle buumltuumlnleĢmiĢ bir kavramdır Bu değerler bireylerin neden

sonuccedil iliĢkilerini goumlruumlnen ile goumlruumlnenin altında yatanları inanccedilları ve rutinleri

anlama oumlğrenmeyi motive eden bir goumlrev ve youmlnelim duygusu paylaĢma ihtiyacı

hissetmesi yoluyla oumlrguumlt kuumlltuumlruumlne katkıda bulunmakta dolayısıyla literatuumlrde

oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir bileĢeni olarak kabul

edilmektedir (Calantone vd 2002 s 516 Emden vd 2005 885)

Oumlğrenmeye Bağlılık Oumlğrenmeye bağlılık bir oumlrguumltuumln oumlğrenmeye

atfettiği değeri ortaya koymaktadır Oumlğrenmeye bağlılık seviyesi yuumlksek olan bir

oumlrguumlt oumlğrenmeyi bir yatırım olarak goumlrmektedir Bununla birlikte oumlğrenmeye

bağlılık uzun doumlnemli stratejik bir yaklaĢımın ifadesidir (Calantone vd 2001

516)

Ortak Vizyon Oumlrguumlt dacirchilinde kabul goumlren ortak bir vizyonun

mevcudiyeti oumlğrenmeye youmlnelik bir odaklanmayı da beraberinde getirmektedir

Nitekim oumlrguumlt genelince paylaĢılmıĢ ortak bir vizyon olmaksızın oumlrguumltuumln uumlyeleri

tarafından gerccedilekleĢtirilen oumlğrenme pek de anlamlı olmayacaktır (Calantone vd

2001 516)

Accedilık GoumlruumlĢluumlluumlk Accedilık goumlruumlĢluumlluumlk oumlrguumltuumln yeni fikir ve uygulamaları

benimsemeye istekli olması durumunu ifade etmektedir Guumlnuumlmuumlzde firmalar

hızla değiĢen teknoloji ve duumlzensiz pazarlarla yuumlzleĢmek dolayısıyla da yeni

goumlruumlĢ yaklaĢım ve uygulamaları benimsemeye ve paylaĢmaya accedilık olmak

zorundadır (Calantone vd 2001 517)

Oumlğrenme youmlnelimi enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi de dikkate

alındığında pazardaki ve rakiplerin faaliyetlerindeki değiĢikliklere dair bilgi

edinmeyi ve edinilen bu bilginin nasıl yorumlanacağını paylaĢılacağını ve

3

etkilerini test etmekte Slater ve Narver (1995) ise giriĢimcilik youmlnelimi ve

muumlĢteri youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı iliĢkiler uumlzerinde

durmaktadır Bu ccedilalıĢmada ise bahsedilen değiĢkenlerle birlikte iĢ karmaĢıklığı

da araĢtırma modeline dacirchil edilmektedir Oumlzellikle de geliĢen teknolojinin

etkisiyle iĢ tanımları her geccedilen guumln değiĢerek iĢin karmaĢıklık seviyesi

yuumlkselmekte iĢ goumlrenler ise bu karmaĢaya bağlı olarak daha fazla oumlğrenme

ihtiyacı ile karĢı karĢıya kalmaktadır

Bu ccedilalıĢmada pazar youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve

iĢ karmaĢıklığı kavramları oumlncelikle literatuumlr taraması ile incelenmekte bu

kavramlar arasındaki iliĢkileri accedilıklamaya youmlnelik bir model geliĢtirilmekte ve

araĢtırma modelinde belirtilen değiĢkenler arasındaki iliĢkiler istatistiksel olarak

test edilmektedir

2LĠTERATUumlR TARAMASI

21 Pazar Youmlnelimi

Pazar youmlnelimi en basit Ģekliyle oumlrguumltuumln pazar odaklı bir anlayıĢ

iccedilersinde muumlĢteriler ve rakiplere dair mevcut bilgi tabanını geniĢletmeyi ve

pazardaki olası değiĢimleri oumlnceden tahmin etmeyi bir oumlncelik olarak

benimsemesi Ģeklinde tanımlanabilmektedir (Ellinger vd 2008 354) Boumlylesi

bir yaklaĢım oumlrguumltlere rakiplerine nazaran uumlstuumln bir konum sağlamaktadır

(Zhou vd 2008)

Pazar youmlnelimi oumlzuumlnde oumlrguumltsel bir değer sistemi olarak bilgi paylaĢımı

iccedilin guumlccedilluuml bir altyapı sağlamaktadır MuumlĢteriler ve rakiplere dair mevcut bilgi

tabanını geniĢletmek ve pazardaki olası değiĢimleri oumlnceden tahmin etmek

oumlrguumltlere faaliyette rakiplerine nazaran uumlstuumln bir konum sunmaktadır (Mason

vd 2006 143) Boumlylesi oumlnemli bir kavram olan pazar youmlneliminin tanımına dair

tam anlamıyla bir fikir birliği henuumlz sağlanamamıĢ olsa da literatuumlrde iki temel

yaklaĢımın hacirckimiyeti goumlruumllmektedir Bu iki yaklaĢım pazar youmlnelimini iki

farklı noktadan tanımlamaktadır Bu iki yaklaĢımdan ilkini oluĢturan Kohli ve

Jaworski (1990 5) pazar youmlnelimi kavramını pazarlama kavramının

uygulamaya geccedilirilmesi olarak goumlrmekte iken Narver ve Slater (1990 22) pazar

youmlnelimini muumlĢteri ihtiyaccedillarını anlama youmlnuumlnde firmaya uumlstuumlnluumlk sağlayan

kuumlltuumlrel bir boyut olarak tanımlamaktadır Pazar temelli bakıĢ accedilılarında Kohli

ve Jaworski (1990 5) pazar youmlneliminin muumlĢteriler ve rakipler hakkındaki

enformasyonu geliĢtirmedeki dıĢsal vurgusu nedeniyle geliĢen muumlĢteri

ihtiyaccedillarını sezinlemek ve yenilikccedili uumlruumlnler ve hizmetler yoluyla firmalara bu

ihtiyaccedilları karĢılamak youmlnuumlnde bir uumlstuumlnluumlk sağladığını ifade etmektedir Bu

yaklaĢım oumlzellikle pazarlama alanındaki uzmanlar arasında kabul goumlrmektedir

Diğer yandan Narver ve Slater (1990) pazar youmlnelimini muumlĢterilere

iliĢkin değerlerin oumlrguumltuumln tuumlm kademelerince benimsenerek oumlrguumlt kuumlltuumlruumlnuumln bir

boyutu haline gelmesi olarak tanımlamakta boumlylece pazar youmlnelimini kuumlltuumlrel

bir değiĢken olarak ele almaktadır Bununla birlikte Heiens (2000 2) pazar

4

youmlneliminin oumlrguumltuumln geliĢimi ve karlılığı accedilısından da uumlstlendiği roluumln altını

ccedilizmektedir

Pazar youmlnelimi ile yakından iliĢkili bir kavram da muumlĢteri youmlnelimidir

MuumlĢteri youmlnelimi muumlĢteri ihtiyaccedilları ve tatmininin oumlrguumltuumln oumlncelikleri arasında

yer aldığını belirten inanccedillar setini temsil etmektedir (Deshpande vd 2000

353) En basit Ģekliyle muumlĢteri youmlnelimi muumlĢteriler hakkında yeni bilgilerin elde

edilmesi ve bunların kullanılması olarak tanımlanabilmektedir MuumlĢteri

youmlnelimi muumlĢterilerden gelen bilginin organizasyon iccedilin kullanılması muumlĢteri

ihtiyaccedillarına ulaĢmak iccedilin yeni stratejilerin geliĢtirilmesi ve bu stratejileri

muumlĢteri ihtiyaccedil ve isteklerine goumlre duumlzenlenmesidir (Zhou 2008) Narver ve

Slater (1990 25-26) ise muumlĢteri youmlnelimini daha etkin ve verimli bir oumlrguumltuumln

meydana getirilmesi iccedilin muumlĢterilere daha ccedilok oumlnem verilmesini sağlayacak

gerekli uygulama ve duumlzenlemelerin gerccedilekleĢtirilmesi olarak

kavramsallaĢtırmaktadır Bu uygulamaların gerccedilekleĢtirilmesi ve bu doğrultuda

stratejilerin belirlenmesi ise uzun doumlnemli bir planlama ve yatırım

gerektirmektedir ki muumlĢteri youmlnelimi anlayıĢının benimsenerek uygulamaya

geccedilmesi uzun doumlnemli bir suumlreccediltir MuumlĢteri youmlnelimi kavramı temel olarak oumlrguumlt

ve muumlĢteriler arasındaki dinamik iliĢkiler (pazardaki rakipler ve iccedilsel paydaĢlar

gibi) yani pazar uumlzerine odaklanmaktadır Bu accedilıdan Deshpande vd (2000 355)

muumlĢteri youmlnelimi ve pazar youmlneliminin birbirlerinin yerine kullanılabilir

kavramlar olduğunu ifade etmektedir

Ccedilok youmlnluuml bir kavram olmasına ve iĢletmelere geniĢ bir vizyon

sağlamasına karĢın pazar youmlneliminin yeteriz kaldığı durumlar da soumlz

konusudur Oumlrneğin birccedilok iĢletme iccedilin oumlnemli bir tehlike kendilerini pazar

youmlnelimli olarak algılamalarıdır Bu tehlike aslında onların mevcut muumlĢterileri

ve rakipleriyle ilgili pazar bilgisi edinme youmlnuumlnde yeterince

odaklanamamalarının bir sonucu olup geliĢen pazarlar veya rakipler goumlz ardı

edilmektedir (Zhou vd 2008) Uumlstelik Slater ve Narver`a (2000 73) goumlre pazar

youmlnelimi uygulamaları oumlrguumltlerin sadece muumlĢteri ihtiyaccedillarına odaklanmalarıyla

da sınırlı kalabilmektedir Boumlylesi kısıtlı bir odaklanma da oumlrguumltlerde sadece tek-

doumlnguumlluuml (adaptive) oumlğrenmeye yol accedilmaktadır Bu durum pazar youmlnelimli

oumlrguumltlerin geleneksel olmayan rakiplerinden gelen tehditeri zamanında fark

edememeleri tehlikesini de beraberinde getirmektedir Sonuccedil olarak tek baĢına

pazar youmlneliminin mevcudiyeti sadece geleneksel sınırlar iccedilinde oumlğrenmeye yol

accedilabilmektedir Daha yuumlksek seviyede bir oumlğrenme ihtiyacı ile birlikte bir diğer

guumlncel kavram olarak oumlğrenme youmlnelimi karĢımıza ccedilıkmaktadır

22 Oumlğrenme Kavramı ve Oumlğrenme Youmlnelimi

Oumlğrenme bireyleri yeni yaklaĢımlar geliĢtirme yeni bilgi edinme ve onu

paylaĢma youmlnuumlnde kesintisiz ccedilaba goumlstermeye youmlnlendiren bir suumlreccediltir (Liu vd

2002 368) Koffman ve Senge (1993 8) oumlğrenmeyi bireyi o zamana dek

gerccedilekleĢtiremediği bir Ģeyi yapmaya muktedir hale getiren davranıĢ ve duumlĢuumlnce

değiĢiklikleri buumltuumlnuuml olarak tanımlayarak onu bilgi edinmekten ayırmaktadır

5

Bazı teorisyenler ise oumlğrenmeyi duumlĢuumlnce ve eylem arasında bir koumlpruuml kurarak

tanımlamaktadır Yine Argyris (1991 101) oumlğrenmenin ancak yeni bir bilginin

farklı bir forma doumlnuumlĢtuumlruumllmesi sonucunda meydana gelebileceği goumlruumlĢuumlnuuml

savunmaktadır Bu noktadan oumlğrenme bireylerin davranıĢlarında etkinliği

sağlamak iccedilin hem fiili hem de kavramsal kapasitelerini arttırmaları olarak da

kavramsallaĢtırılabilmektedir (Morgan ve Turnell 2003 256 Jeffrey 2008)

Burada oumlğrenmenin iki seviyesi karĢımıza ccedilıkmaktadır tek doumlnguumlluuml oumlğrenme ve

ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kapsamında temel normlar

değiĢmeksizin sadece davranıĢlar uumlzerinde bir değiĢim meydana gelmektedir

Daha duumlĢuumlk seviyede gerccedilekleĢen bu oumlğrenme tuumlruuml kalıcılıktan uzak olup

oumlrguumltuumln belirli bir boumlluumlm ya da departmanını etkilemektedir Oumlrneğin spesifik bir

durum ya da soruna dair sebeplerin anlaĢılması tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye bir

oumlrnek teĢkil etmektedir

Oumlğrenmenin bir uumlst seviyesi olan ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmede ise sadece

faaliyet ve davranıĢlar değil davranıĢların temelini oluĢturan norm değer ve

kabullerin değiĢimi soumlz konusudur (Sadler-Smith vd 2001 142) Diğer bir

deyiĢle ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme oumlrguumltuumln temel varsayım ve kabullerinin

sorgulandığı ve yeniden Ģekillendirildiği stratejik bir oumlğrenme suumlrecini ifade

etmektedir Tek doumlnguumlluuml oumlğrenmenin kısa doumlnemli ve geccedilici yapısına karĢın ccedilift

doumlnguumlluuml oumlğrenme uzun doumlnemli ve kalıcı bir nitelikte karĢımıza ccedilıkmaktadır

Her iki oumlğrenme tuumlruuml de oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarıya katkıda bulunmakla

birlikte mevcut literatuumlr ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmenin tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye

kıyasla oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarı accedilısından daha oumlnemli olduğunu ortaya

koymaktadır (Hitt vd 2000 234)

Oumlğrenme oumlzuumlnde bireysel bir suumlreccediltir Ancak yoğun rekabet ve teknolojik

değiĢimin damgasını vurduğu kuumlresel iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmeleri ancak oumlrguumltsel seviyede gerccedilekleĢen bir oumlğrenme suumlreci ile

muumlmkuumln hale gelmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme en basit Ģekliyle oumlrguumltlerin kendi

sorunlarını ccediloumlzmelerine yeni fikirler yaratmak iccedilin kapasitelerini arttırmalarına

ve kendi geleceklerini belirlemelerine olanak sağlayan hayati bir yetenek olarak

tanımlanmaktadır (Chen vd 2003 74) Ancak temelde bireyler aracılığı ile

gerccedilekleĢen bir suumlreccedil olsa da oumlrguumltsel oumlğrenmenin oumlrguumlt uumlyelerinin

oumlğrenmelerinin kuumlmuumllatif toplamından ibaret kabul edilmesi buumlyuumlk bir hata

olacaktır Oumlrguumltlerin canlılar gibi beyinleri ve sinir sistemleri olmasa da biliĢsel

sistemleri ve hafızaları vardır Bireylerin kiĢilik alıĢkanlık ve inanccedillarını

geliĢtirmeleri gibi oumlrguumltler de kendi goumlruumlĢ ve ideolojilerini geliĢtirmektedir

Oumlrguumltsel oumlğrenme oumlrguumltuuml meydana getiren uumlyelerin keĢif icat ve

değerlemelerinin oumlrguumltuumln ortak zihinsel modelleri ile buumltuumlnleĢmesi sonucu

meydana gelmektedir (Ghosh 2004) Bu noktada oumlrguumltsel oumlğrenme de aynı

bireysel oumlğrenme gibi tek doumlnguumlluuml ve ccedilift doumlnguumlluuml olmak uumlzere iki kategoride ele

alınmaktadır Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kurulu ccedilalıĢma ve problem ccediloumlzme duumlzenini

desteklerken uzun doumlnemde ccedilalıĢma duumlzeninde belirgin bir değiĢime neden

olmamaktadır Bunun aksine ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme ise oumlrguumltuumln ccedilevresindeki

6

değiĢimlere karĢı goumlsterdiği davranıĢları ve karar verme mekanizmasını

sorgulayarak yeniden yapılanma suumlrecini beraberinde getirmekte ve yeni ccedilalıĢma

youmlntemlerinin ortaya ccedilıkmasıyla sonuccedillanmaktadır

Oumlrguumltsel bir seviyede oumlğrenme ihtiyacı oumlğrenme youmlnelimi kavramını da

beraberinde getirmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme yeteneğini oluĢturan ilk goumlsterge

olarak oumlğrenme youmlnelimi bilgi yaratma dağıtma ve kullanma yeteneğini

tanımlayan bir oumlrguumltsel değerler ccedilerccedilevesini ifade etmektedir (Hult vd 2001

179) Diğer bir deyiĢle oumlğrenme youmlnelimi rekabet avantajı elde etmek iccedilin oumlrguumlt

dacirchilinde bilginin uumlretilmesi ve kullanılmasına youmlnelik faaliyetler buumltuumlnuuml olarak

da tanımlanabilmektedir Bu faaliyetler rakiplerden daha uumlstuumln uumlruumlnler uumlretmek

uumlzere muumlĢteri ihtiyaccedilları pazar değiĢimleri ve rakiplerin faaliyetleri hakkındaki

enformasyonun elde edilmesi ve paylaĢılmasını da iccedilermektedir (Calantone vd

2002 519) Rekabetin hızla artması ve enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi ile

birlikte oumlğrenme youmlnelimi suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin temel unsurlardan

biri haline gelmektedir (Jimeacutenez-Jimeacutenez ve Cegarra-Navarr 2007 694)

Oumlğrenme youmlnelimi (1) oumlğrenmeye bağlılık (2) accedilık fikirlilik (3) ortak

vizyon gibi değerlerle buumltuumlnleĢmiĢ bir kavramdır Bu değerler bireylerin neden

sonuccedil iliĢkilerini goumlruumlnen ile goumlruumlnenin altında yatanları inanccedilları ve rutinleri

anlama oumlğrenmeyi motive eden bir goumlrev ve youmlnelim duygusu paylaĢma ihtiyacı

hissetmesi yoluyla oumlrguumlt kuumlltuumlruumlne katkıda bulunmakta dolayısıyla literatuumlrde

oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir bileĢeni olarak kabul

edilmektedir (Calantone vd 2002 s 516 Emden vd 2005 885)

Oumlğrenmeye Bağlılık Oumlğrenmeye bağlılık bir oumlrguumltuumln oumlğrenmeye

atfettiği değeri ortaya koymaktadır Oumlğrenmeye bağlılık seviyesi yuumlksek olan bir

oumlrguumlt oumlğrenmeyi bir yatırım olarak goumlrmektedir Bununla birlikte oumlğrenmeye

bağlılık uzun doumlnemli stratejik bir yaklaĢımın ifadesidir (Calantone vd 2001

516)

Ortak Vizyon Oumlrguumlt dacirchilinde kabul goumlren ortak bir vizyonun

mevcudiyeti oumlğrenmeye youmlnelik bir odaklanmayı da beraberinde getirmektedir

Nitekim oumlrguumlt genelince paylaĢılmıĢ ortak bir vizyon olmaksızın oumlrguumltuumln uumlyeleri

tarafından gerccedilekleĢtirilen oumlğrenme pek de anlamlı olmayacaktır (Calantone vd

2001 516)

Accedilık GoumlruumlĢluumlluumlk Accedilık goumlruumlĢluumlluumlk oumlrguumltuumln yeni fikir ve uygulamaları

benimsemeye istekli olması durumunu ifade etmektedir Guumlnuumlmuumlzde firmalar

hızla değiĢen teknoloji ve duumlzensiz pazarlarla yuumlzleĢmek dolayısıyla da yeni

goumlruumlĢ yaklaĢım ve uygulamaları benimsemeye ve paylaĢmaya accedilık olmak

zorundadır (Calantone vd 2001 517)

Oumlğrenme youmlnelimi enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi de dikkate

alındığında pazardaki ve rakiplerin faaliyetlerindeki değiĢikliklere dair bilgi

edinmeyi ve edinilen bu bilginin nasıl yorumlanacağını paylaĢılacağını ve

4

youmlneliminin oumlrguumltuumln geliĢimi ve karlılığı accedilısından da uumlstlendiği roluumln altını

ccedilizmektedir

Pazar youmlnelimi ile yakından iliĢkili bir kavram da muumlĢteri youmlnelimidir

MuumlĢteri youmlnelimi muumlĢteri ihtiyaccedilları ve tatmininin oumlrguumltuumln oumlncelikleri arasında

yer aldığını belirten inanccedillar setini temsil etmektedir (Deshpande vd 2000

353) En basit Ģekliyle muumlĢteri youmlnelimi muumlĢteriler hakkında yeni bilgilerin elde

edilmesi ve bunların kullanılması olarak tanımlanabilmektedir MuumlĢteri

youmlnelimi muumlĢterilerden gelen bilginin organizasyon iccedilin kullanılması muumlĢteri

ihtiyaccedillarına ulaĢmak iccedilin yeni stratejilerin geliĢtirilmesi ve bu stratejileri

muumlĢteri ihtiyaccedil ve isteklerine goumlre duumlzenlenmesidir (Zhou 2008) Narver ve

Slater (1990 25-26) ise muumlĢteri youmlnelimini daha etkin ve verimli bir oumlrguumltuumln

meydana getirilmesi iccedilin muumlĢterilere daha ccedilok oumlnem verilmesini sağlayacak

gerekli uygulama ve duumlzenlemelerin gerccedilekleĢtirilmesi olarak

kavramsallaĢtırmaktadır Bu uygulamaların gerccedilekleĢtirilmesi ve bu doğrultuda

stratejilerin belirlenmesi ise uzun doumlnemli bir planlama ve yatırım

gerektirmektedir ki muumlĢteri youmlnelimi anlayıĢının benimsenerek uygulamaya

geccedilmesi uzun doumlnemli bir suumlreccediltir MuumlĢteri youmlnelimi kavramı temel olarak oumlrguumlt

ve muumlĢteriler arasındaki dinamik iliĢkiler (pazardaki rakipler ve iccedilsel paydaĢlar

gibi) yani pazar uumlzerine odaklanmaktadır Bu accedilıdan Deshpande vd (2000 355)

muumlĢteri youmlnelimi ve pazar youmlneliminin birbirlerinin yerine kullanılabilir

kavramlar olduğunu ifade etmektedir

Ccedilok youmlnluuml bir kavram olmasına ve iĢletmelere geniĢ bir vizyon

sağlamasına karĢın pazar youmlneliminin yeteriz kaldığı durumlar da soumlz

konusudur Oumlrneğin birccedilok iĢletme iccedilin oumlnemli bir tehlike kendilerini pazar

youmlnelimli olarak algılamalarıdır Bu tehlike aslında onların mevcut muumlĢterileri

ve rakipleriyle ilgili pazar bilgisi edinme youmlnuumlnde yeterince

odaklanamamalarının bir sonucu olup geliĢen pazarlar veya rakipler goumlz ardı

edilmektedir (Zhou vd 2008) Uumlstelik Slater ve Narver`a (2000 73) goumlre pazar

youmlnelimi uygulamaları oumlrguumltlerin sadece muumlĢteri ihtiyaccedillarına odaklanmalarıyla

da sınırlı kalabilmektedir Boumlylesi kısıtlı bir odaklanma da oumlrguumltlerde sadece tek-

doumlnguumlluuml (adaptive) oumlğrenmeye yol accedilmaktadır Bu durum pazar youmlnelimli

oumlrguumltlerin geleneksel olmayan rakiplerinden gelen tehditeri zamanında fark

edememeleri tehlikesini de beraberinde getirmektedir Sonuccedil olarak tek baĢına

pazar youmlneliminin mevcudiyeti sadece geleneksel sınırlar iccedilinde oumlğrenmeye yol

accedilabilmektedir Daha yuumlksek seviyede bir oumlğrenme ihtiyacı ile birlikte bir diğer

guumlncel kavram olarak oumlğrenme youmlnelimi karĢımıza ccedilıkmaktadır

22 Oumlğrenme Kavramı ve Oumlğrenme Youmlnelimi

Oumlğrenme bireyleri yeni yaklaĢımlar geliĢtirme yeni bilgi edinme ve onu

paylaĢma youmlnuumlnde kesintisiz ccedilaba goumlstermeye youmlnlendiren bir suumlreccediltir (Liu vd

2002 368) Koffman ve Senge (1993 8) oumlğrenmeyi bireyi o zamana dek

gerccedilekleĢtiremediği bir Ģeyi yapmaya muktedir hale getiren davranıĢ ve duumlĢuumlnce

değiĢiklikleri buumltuumlnuuml olarak tanımlayarak onu bilgi edinmekten ayırmaktadır

5

Bazı teorisyenler ise oumlğrenmeyi duumlĢuumlnce ve eylem arasında bir koumlpruuml kurarak

tanımlamaktadır Yine Argyris (1991 101) oumlğrenmenin ancak yeni bir bilginin

farklı bir forma doumlnuumlĢtuumlruumllmesi sonucunda meydana gelebileceği goumlruumlĢuumlnuuml

savunmaktadır Bu noktadan oumlğrenme bireylerin davranıĢlarında etkinliği

sağlamak iccedilin hem fiili hem de kavramsal kapasitelerini arttırmaları olarak da

kavramsallaĢtırılabilmektedir (Morgan ve Turnell 2003 256 Jeffrey 2008)

Burada oumlğrenmenin iki seviyesi karĢımıza ccedilıkmaktadır tek doumlnguumlluuml oumlğrenme ve

ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kapsamında temel normlar

değiĢmeksizin sadece davranıĢlar uumlzerinde bir değiĢim meydana gelmektedir

Daha duumlĢuumlk seviyede gerccedilekleĢen bu oumlğrenme tuumlruuml kalıcılıktan uzak olup

oumlrguumltuumln belirli bir boumlluumlm ya da departmanını etkilemektedir Oumlrneğin spesifik bir

durum ya da soruna dair sebeplerin anlaĢılması tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye bir

oumlrnek teĢkil etmektedir

Oumlğrenmenin bir uumlst seviyesi olan ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmede ise sadece

faaliyet ve davranıĢlar değil davranıĢların temelini oluĢturan norm değer ve

kabullerin değiĢimi soumlz konusudur (Sadler-Smith vd 2001 142) Diğer bir

deyiĢle ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme oumlrguumltuumln temel varsayım ve kabullerinin

sorgulandığı ve yeniden Ģekillendirildiği stratejik bir oumlğrenme suumlrecini ifade

etmektedir Tek doumlnguumlluuml oumlğrenmenin kısa doumlnemli ve geccedilici yapısına karĢın ccedilift

doumlnguumlluuml oumlğrenme uzun doumlnemli ve kalıcı bir nitelikte karĢımıza ccedilıkmaktadır

Her iki oumlğrenme tuumlruuml de oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarıya katkıda bulunmakla

birlikte mevcut literatuumlr ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmenin tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye

kıyasla oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarı accedilısından daha oumlnemli olduğunu ortaya

koymaktadır (Hitt vd 2000 234)

Oumlğrenme oumlzuumlnde bireysel bir suumlreccediltir Ancak yoğun rekabet ve teknolojik

değiĢimin damgasını vurduğu kuumlresel iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmeleri ancak oumlrguumltsel seviyede gerccedilekleĢen bir oumlğrenme suumlreci ile

muumlmkuumln hale gelmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme en basit Ģekliyle oumlrguumltlerin kendi

sorunlarını ccediloumlzmelerine yeni fikirler yaratmak iccedilin kapasitelerini arttırmalarına

ve kendi geleceklerini belirlemelerine olanak sağlayan hayati bir yetenek olarak

tanımlanmaktadır (Chen vd 2003 74) Ancak temelde bireyler aracılığı ile

gerccedilekleĢen bir suumlreccedil olsa da oumlrguumltsel oumlğrenmenin oumlrguumlt uumlyelerinin

oumlğrenmelerinin kuumlmuumllatif toplamından ibaret kabul edilmesi buumlyuumlk bir hata

olacaktır Oumlrguumltlerin canlılar gibi beyinleri ve sinir sistemleri olmasa da biliĢsel

sistemleri ve hafızaları vardır Bireylerin kiĢilik alıĢkanlık ve inanccedillarını

geliĢtirmeleri gibi oumlrguumltler de kendi goumlruumlĢ ve ideolojilerini geliĢtirmektedir

Oumlrguumltsel oumlğrenme oumlrguumltuuml meydana getiren uumlyelerin keĢif icat ve

değerlemelerinin oumlrguumltuumln ortak zihinsel modelleri ile buumltuumlnleĢmesi sonucu

meydana gelmektedir (Ghosh 2004) Bu noktada oumlrguumltsel oumlğrenme de aynı

bireysel oumlğrenme gibi tek doumlnguumlluuml ve ccedilift doumlnguumlluuml olmak uumlzere iki kategoride ele

alınmaktadır Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kurulu ccedilalıĢma ve problem ccediloumlzme duumlzenini

desteklerken uzun doumlnemde ccedilalıĢma duumlzeninde belirgin bir değiĢime neden

olmamaktadır Bunun aksine ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme ise oumlrguumltuumln ccedilevresindeki

6

değiĢimlere karĢı goumlsterdiği davranıĢları ve karar verme mekanizmasını

sorgulayarak yeniden yapılanma suumlrecini beraberinde getirmekte ve yeni ccedilalıĢma

youmlntemlerinin ortaya ccedilıkmasıyla sonuccedillanmaktadır

Oumlrguumltsel bir seviyede oumlğrenme ihtiyacı oumlğrenme youmlnelimi kavramını da

beraberinde getirmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme yeteneğini oluĢturan ilk goumlsterge

olarak oumlğrenme youmlnelimi bilgi yaratma dağıtma ve kullanma yeteneğini

tanımlayan bir oumlrguumltsel değerler ccedilerccedilevesini ifade etmektedir (Hult vd 2001

179) Diğer bir deyiĢle oumlğrenme youmlnelimi rekabet avantajı elde etmek iccedilin oumlrguumlt

dacirchilinde bilginin uumlretilmesi ve kullanılmasına youmlnelik faaliyetler buumltuumlnuuml olarak

da tanımlanabilmektedir Bu faaliyetler rakiplerden daha uumlstuumln uumlruumlnler uumlretmek

uumlzere muumlĢteri ihtiyaccedilları pazar değiĢimleri ve rakiplerin faaliyetleri hakkındaki

enformasyonun elde edilmesi ve paylaĢılmasını da iccedilermektedir (Calantone vd

2002 519) Rekabetin hızla artması ve enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi ile

birlikte oumlğrenme youmlnelimi suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin temel unsurlardan

biri haline gelmektedir (Jimeacutenez-Jimeacutenez ve Cegarra-Navarr 2007 694)

Oumlğrenme youmlnelimi (1) oumlğrenmeye bağlılık (2) accedilık fikirlilik (3) ortak

vizyon gibi değerlerle buumltuumlnleĢmiĢ bir kavramdır Bu değerler bireylerin neden

sonuccedil iliĢkilerini goumlruumlnen ile goumlruumlnenin altında yatanları inanccedilları ve rutinleri

anlama oumlğrenmeyi motive eden bir goumlrev ve youmlnelim duygusu paylaĢma ihtiyacı

hissetmesi yoluyla oumlrguumlt kuumlltuumlruumlne katkıda bulunmakta dolayısıyla literatuumlrde

oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir bileĢeni olarak kabul

edilmektedir (Calantone vd 2002 s 516 Emden vd 2005 885)

Oumlğrenmeye Bağlılık Oumlğrenmeye bağlılık bir oumlrguumltuumln oumlğrenmeye

atfettiği değeri ortaya koymaktadır Oumlğrenmeye bağlılık seviyesi yuumlksek olan bir

oumlrguumlt oumlğrenmeyi bir yatırım olarak goumlrmektedir Bununla birlikte oumlğrenmeye

bağlılık uzun doumlnemli stratejik bir yaklaĢımın ifadesidir (Calantone vd 2001

516)

Ortak Vizyon Oumlrguumlt dacirchilinde kabul goumlren ortak bir vizyonun

mevcudiyeti oumlğrenmeye youmlnelik bir odaklanmayı da beraberinde getirmektedir

Nitekim oumlrguumlt genelince paylaĢılmıĢ ortak bir vizyon olmaksızın oumlrguumltuumln uumlyeleri

tarafından gerccedilekleĢtirilen oumlğrenme pek de anlamlı olmayacaktır (Calantone vd

2001 516)

Accedilık GoumlruumlĢluumlluumlk Accedilık goumlruumlĢluumlluumlk oumlrguumltuumln yeni fikir ve uygulamaları

benimsemeye istekli olması durumunu ifade etmektedir Guumlnuumlmuumlzde firmalar

hızla değiĢen teknoloji ve duumlzensiz pazarlarla yuumlzleĢmek dolayısıyla da yeni

goumlruumlĢ yaklaĢım ve uygulamaları benimsemeye ve paylaĢmaya accedilık olmak

zorundadır (Calantone vd 2001 517)

Oumlğrenme youmlnelimi enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi de dikkate

alındığında pazardaki ve rakiplerin faaliyetlerindeki değiĢikliklere dair bilgi

edinmeyi ve edinilen bu bilginin nasıl yorumlanacağını paylaĢılacağını ve

5

Bazı teorisyenler ise oumlğrenmeyi duumlĢuumlnce ve eylem arasında bir koumlpruuml kurarak

tanımlamaktadır Yine Argyris (1991 101) oumlğrenmenin ancak yeni bir bilginin

farklı bir forma doumlnuumlĢtuumlruumllmesi sonucunda meydana gelebileceği goumlruumlĢuumlnuuml

savunmaktadır Bu noktadan oumlğrenme bireylerin davranıĢlarında etkinliği

sağlamak iccedilin hem fiili hem de kavramsal kapasitelerini arttırmaları olarak da

kavramsallaĢtırılabilmektedir (Morgan ve Turnell 2003 256 Jeffrey 2008)

Burada oumlğrenmenin iki seviyesi karĢımıza ccedilıkmaktadır tek doumlnguumlluuml oumlğrenme ve

ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kapsamında temel normlar

değiĢmeksizin sadece davranıĢlar uumlzerinde bir değiĢim meydana gelmektedir

Daha duumlĢuumlk seviyede gerccedilekleĢen bu oumlğrenme tuumlruuml kalıcılıktan uzak olup

oumlrguumltuumln belirli bir boumlluumlm ya da departmanını etkilemektedir Oumlrneğin spesifik bir

durum ya da soruna dair sebeplerin anlaĢılması tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye bir

oumlrnek teĢkil etmektedir

Oumlğrenmenin bir uumlst seviyesi olan ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmede ise sadece

faaliyet ve davranıĢlar değil davranıĢların temelini oluĢturan norm değer ve

kabullerin değiĢimi soumlz konusudur (Sadler-Smith vd 2001 142) Diğer bir

deyiĢle ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme oumlrguumltuumln temel varsayım ve kabullerinin

sorgulandığı ve yeniden Ģekillendirildiği stratejik bir oumlğrenme suumlrecini ifade

etmektedir Tek doumlnguumlluuml oumlğrenmenin kısa doumlnemli ve geccedilici yapısına karĢın ccedilift

doumlnguumlluuml oumlğrenme uzun doumlnemli ve kalıcı bir nitelikte karĢımıza ccedilıkmaktadır

Her iki oumlğrenme tuumlruuml de oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarıya katkıda bulunmakla

birlikte mevcut literatuumlr ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenmenin tek doumlnguumlluuml oumlğrenmeye

kıyasla oumlrguumltsel etkinlik ve baĢarı accedilısından daha oumlnemli olduğunu ortaya

koymaktadır (Hitt vd 2000 234)

Oumlğrenme oumlzuumlnde bireysel bir suumlreccediltir Ancak yoğun rekabet ve teknolojik

değiĢimin damgasını vurduğu kuumlresel iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmeleri ancak oumlrguumltsel seviyede gerccedilekleĢen bir oumlğrenme suumlreci ile

muumlmkuumln hale gelmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme en basit Ģekliyle oumlrguumltlerin kendi

sorunlarını ccediloumlzmelerine yeni fikirler yaratmak iccedilin kapasitelerini arttırmalarına

ve kendi geleceklerini belirlemelerine olanak sağlayan hayati bir yetenek olarak

tanımlanmaktadır (Chen vd 2003 74) Ancak temelde bireyler aracılığı ile

gerccedilekleĢen bir suumlreccedil olsa da oumlrguumltsel oumlğrenmenin oumlrguumlt uumlyelerinin

oumlğrenmelerinin kuumlmuumllatif toplamından ibaret kabul edilmesi buumlyuumlk bir hata

olacaktır Oumlrguumltlerin canlılar gibi beyinleri ve sinir sistemleri olmasa da biliĢsel

sistemleri ve hafızaları vardır Bireylerin kiĢilik alıĢkanlık ve inanccedillarını

geliĢtirmeleri gibi oumlrguumltler de kendi goumlruumlĢ ve ideolojilerini geliĢtirmektedir

Oumlrguumltsel oumlğrenme oumlrguumltuuml meydana getiren uumlyelerin keĢif icat ve

değerlemelerinin oumlrguumltuumln ortak zihinsel modelleri ile buumltuumlnleĢmesi sonucu

meydana gelmektedir (Ghosh 2004) Bu noktada oumlrguumltsel oumlğrenme de aynı

bireysel oumlğrenme gibi tek doumlnguumlluuml ve ccedilift doumlnguumlluuml olmak uumlzere iki kategoride ele

alınmaktadır Tek doumlnguumlluuml oumlğrenme kurulu ccedilalıĢma ve problem ccediloumlzme duumlzenini

desteklerken uzun doumlnemde ccedilalıĢma duumlzeninde belirgin bir değiĢime neden

olmamaktadır Bunun aksine ccedilift doumlnguumlluuml oumlğrenme ise oumlrguumltuumln ccedilevresindeki

6

değiĢimlere karĢı goumlsterdiği davranıĢları ve karar verme mekanizmasını

sorgulayarak yeniden yapılanma suumlrecini beraberinde getirmekte ve yeni ccedilalıĢma

youmlntemlerinin ortaya ccedilıkmasıyla sonuccedillanmaktadır

Oumlrguumltsel bir seviyede oumlğrenme ihtiyacı oumlğrenme youmlnelimi kavramını da

beraberinde getirmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme yeteneğini oluĢturan ilk goumlsterge

olarak oumlğrenme youmlnelimi bilgi yaratma dağıtma ve kullanma yeteneğini

tanımlayan bir oumlrguumltsel değerler ccedilerccedilevesini ifade etmektedir (Hult vd 2001

179) Diğer bir deyiĢle oumlğrenme youmlnelimi rekabet avantajı elde etmek iccedilin oumlrguumlt

dacirchilinde bilginin uumlretilmesi ve kullanılmasına youmlnelik faaliyetler buumltuumlnuuml olarak

da tanımlanabilmektedir Bu faaliyetler rakiplerden daha uumlstuumln uumlruumlnler uumlretmek

uumlzere muumlĢteri ihtiyaccedilları pazar değiĢimleri ve rakiplerin faaliyetleri hakkındaki

enformasyonun elde edilmesi ve paylaĢılmasını da iccedilermektedir (Calantone vd

2002 519) Rekabetin hızla artması ve enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi ile

birlikte oumlğrenme youmlnelimi suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin temel unsurlardan

biri haline gelmektedir (Jimeacutenez-Jimeacutenez ve Cegarra-Navarr 2007 694)

Oumlğrenme youmlnelimi (1) oumlğrenmeye bağlılık (2) accedilık fikirlilik (3) ortak

vizyon gibi değerlerle buumltuumlnleĢmiĢ bir kavramdır Bu değerler bireylerin neden

sonuccedil iliĢkilerini goumlruumlnen ile goumlruumlnenin altında yatanları inanccedilları ve rutinleri

anlama oumlğrenmeyi motive eden bir goumlrev ve youmlnelim duygusu paylaĢma ihtiyacı

hissetmesi yoluyla oumlrguumlt kuumlltuumlruumlne katkıda bulunmakta dolayısıyla literatuumlrde

oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir bileĢeni olarak kabul

edilmektedir (Calantone vd 2002 s 516 Emden vd 2005 885)

Oumlğrenmeye Bağlılık Oumlğrenmeye bağlılık bir oumlrguumltuumln oumlğrenmeye

atfettiği değeri ortaya koymaktadır Oumlğrenmeye bağlılık seviyesi yuumlksek olan bir

oumlrguumlt oumlğrenmeyi bir yatırım olarak goumlrmektedir Bununla birlikte oumlğrenmeye

bağlılık uzun doumlnemli stratejik bir yaklaĢımın ifadesidir (Calantone vd 2001

516)

Ortak Vizyon Oumlrguumlt dacirchilinde kabul goumlren ortak bir vizyonun

mevcudiyeti oumlğrenmeye youmlnelik bir odaklanmayı da beraberinde getirmektedir

Nitekim oumlrguumlt genelince paylaĢılmıĢ ortak bir vizyon olmaksızın oumlrguumltuumln uumlyeleri

tarafından gerccedilekleĢtirilen oumlğrenme pek de anlamlı olmayacaktır (Calantone vd

2001 516)

Accedilık GoumlruumlĢluumlluumlk Accedilık goumlruumlĢluumlluumlk oumlrguumltuumln yeni fikir ve uygulamaları

benimsemeye istekli olması durumunu ifade etmektedir Guumlnuumlmuumlzde firmalar

hızla değiĢen teknoloji ve duumlzensiz pazarlarla yuumlzleĢmek dolayısıyla da yeni

goumlruumlĢ yaklaĢım ve uygulamaları benimsemeye ve paylaĢmaya accedilık olmak

zorundadır (Calantone vd 2001 517)

Oumlğrenme youmlnelimi enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi de dikkate

alındığında pazardaki ve rakiplerin faaliyetlerindeki değiĢikliklere dair bilgi

edinmeyi ve edinilen bu bilginin nasıl yorumlanacağını paylaĢılacağını ve

6

değiĢimlere karĢı goumlsterdiği davranıĢları ve karar verme mekanizmasını

sorgulayarak yeniden yapılanma suumlrecini beraberinde getirmekte ve yeni ccedilalıĢma

youmlntemlerinin ortaya ccedilıkmasıyla sonuccedillanmaktadır

Oumlrguumltsel bir seviyede oumlğrenme ihtiyacı oumlğrenme youmlnelimi kavramını da

beraberinde getirmektedir Oumlrguumltsel oumlğrenme yeteneğini oluĢturan ilk goumlsterge

olarak oumlğrenme youmlnelimi bilgi yaratma dağıtma ve kullanma yeteneğini

tanımlayan bir oumlrguumltsel değerler ccedilerccedilevesini ifade etmektedir (Hult vd 2001

179) Diğer bir deyiĢle oumlğrenme youmlnelimi rekabet avantajı elde etmek iccedilin oumlrguumlt

dacirchilinde bilginin uumlretilmesi ve kullanılmasına youmlnelik faaliyetler buumltuumlnuuml olarak

da tanımlanabilmektedir Bu faaliyetler rakiplerden daha uumlstuumln uumlruumlnler uumlretmek

uumlzere muumlĢteri ihtiyaccedilları pazar değiĢimleri ve rakiplerin faaliyetleri hakkındaki

enformasyonun elde edilmesi ve paylaĢılmasını da iccedilermektedir (Calantone vd

2002 519) Rekabetin hızla artması ve enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi ile

birlikte oumlğrenme youmlnelimi suumlrduumlruumllebilir rekabet avantajı iccedilin temel unsurlardan

biri haline gelmektedir (Jimeacutenez-Jimeacutenez ve Cegarra-Navarr 2007 694)

Oumlğrenme youmlnelimi (1) oumlğrenmeye bağlılık (2) accedilık fikirlilik (3) ortak

vizyon gibi değerlerle buumltuumlnleĢmiĢ bir kavramdır Bu değerler bireylerin neden

sonuccedil iliĢkilerini goumlruumlnen ile goumlruumlnenin altında yatanları inanccedilları ve rutinleri

anlama oumlğrenmeyi motive eden bir goumlrev ve youmlnelim duygusu paylaĢma ihtiyacı

hissetmesi yoluyla oumlrguumlt kuumlltuumlruumlne katkıda bulunmakta dolayısıyla literatuumlrde

oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir bileĢeni olarak kabul

edilmektedir (Calantone vd 2002 s 516 Emden vd 2005 885)

Oumlğrenmeye Bağlılık Oumlğrenmeye bağlılık bir oumlrguumltuumln oumlğrenmeye

atfettiği değeri ortaya koymaktadır Oumlğrenmeye bağlılık seviyesi yuumlksek olan bir

oumlrguumlt oumlğrenmeyi bir yatırım olarak goumlrmektedir Bununla birlikte oumlğrenmeye

bağlılık uzun doumlnemli stratejik bir yaklaĢımın ifadesidir (Calantone vd 2001

516)

Ortak Vizyon Oumlrguumlt dacirchilinde kabul goumlren ortak bir vizyonun

mevcudiyeti oumlğrenmeye youmlnelik bir odaklanmayı da beraberinde getirmektedir

Nitekim oumlrguumlt genelince paylaĢılmıĢ ortak bir vizyon olmaksızın oumlrguumltuumln uumlyeleri

tarafından gerccedilekleĢtirilen oumlğrenme pek de anlamlı olmayacaktır (Calantone vd

2001 516)

Accedilık GoumlruumlĢluumlluumlk Accedilık goumlruumlĢluumlluumlk oumlrguumltuumln yeni fikir ve uygulamaları

benimsemeye istekli olması durumunu ifade etmektedir Guumlnuumlmuumlzde firmalar

hızla değiĢen teknoloji ve duumlzensiz pazarlarla yuumlzleĢmek dolayısıyla da yeni

goumlruumlĢ yaklaĢım ve uygulamaları benimsemeye ve paylaĢmaya accedilık olmak

zorundadır (Calantone vd 2001 517)

Oumlğrenme youmlnelimi enformasyon teknolojilerinin yuumlkseliĢi de dikkate

alındığında pazardaki ve rakiplerin faaliyetlerindeki değiĢikliklere dair bilgi

edinmeyi ve edinilen bu bilginin nasıl yorumlanacağını paylaĢılacağını ve

7

geliĢtirileceğini etkilemektedir (Hurley ve Hult 1998 45) Dolayısıyla oumlğrenme

youmlnelimi etkin bir bilgi transferi suumlreci iccedilin gerekli alt yapıyı oluĢturmaktadır

Oumlğrenme youmlnelimi yuumlksek duumlzeyde oumlğrenme ile birlikte (ccedilift-doumlnguumlluuml ve

proaktif oumlğrenme gibi) gelen oumlrguumltsel bir niteliktir Bu oumlğrenme tipi nihayetinde

davranıĢlarda bir değiĢimle sonuccedillanarak zihinsel modeller ve oumlrguumltsel normların

değiĢmesine yol accedilmaktadır Boumlylesi bir oumlğrenme ile oumlrguumlt hedeflerini doğasını

ve kendisini ccedilevreleyen değer ve inanccedilları yeniden değerlendirmektedir

Bununla birlikte ccedilift-doumlnguumlluuml oumlğrenme oumlrguumltlerin modası geccedilmiĢ pazar bilgisi

ve normlarını unutmalarını (unlearning) sağlamakta ve aynı zamanda yeni

enformasyona oumln yargıyla bakmaya neden olan algısal filtreleri de ortadan

kaldırmaktadır Bu oumlğrenme Ģekli firmalara suumlrekli iyileĢtirme imkacircnı

sağlamanın yanında onlara aynı zamanda radikal yenilikler yapma fırsatı da

vermektedir Bu accedilıdan pazar youmlnelimi pazar enformasyonunu iĢleme

faaliyetlerine youmln veriyor ve oumlnceliklendiriyor iken oumlğrenme youmlnelimi ccedilift-

doumlnguumlluuml oumlğrenmeyi oumln plana getirmektedir Bu nedenle pazar youmlnelimi bilgi-

uumlretici davranıĢlar oumlğrenme youmlnelimi ise bilgi-sorgulayıcı değerler ile temsil

edilmektedir (Sinkula ve Baker 1999 416-417)

23Pazar Youmlnelimi ve Oumlğrenme Youmlnelimi ĠliĢkisi

Pazarlama literatuumlruumlnde oumlğrenme youmlnelimi oumlrguumltsel kuumlltuumlruumln oumlnemli bir

unsuru olarak kabul edilmektedir (Emden vd 2005 887) Oumlrneğin Sinkula vd

(1997 306) oumlğrenme youmlnelimini iĢletmenin yeni bilgi yaratma eğilimini

etkilemekte olan temel oumlrguumltsel değer olarak kavramsallaĢtırmaktadır Pazar

odaklı oumlrguumltler pazara dair bilginin edinilmesi geliĢtirilmesine

guumlncelleĢtirilmesine ve muumlĢteri accedilısından yuumlksek değer oluĢturan yeteneklerin

geliĢtirilmesine oumlnem vermektedir ki bu bilgi ve yeteneklerle ilgili suumlreccedilleri

oumlrguumltsel oumlğrenmeyi de meydana getirmektedir Buna paralel olarak Narver ve

Slater (1990 27) oumlğrenme youmlnelimi ile pazar youmlneliminin arasında pozitif iliĢki

olduğu youmlnuumlnde goumlruumlĢ bildirmektedir

Celuch vd (2002) konu uumlzerine yaptıkları ccedilalıĢmalarında youmlneticilerin

algıladıkları pazar youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi seviyelerini incelenmektedir

Anket sonuccedilları pazar youmlnelimini guumlccedilluuml olarak hisseden youmlneticilerin goumlrev

aldığı firmalarda pazarlama yeteneklerinin global yeteneklerinin ve uumlst youmlnetici

yeteneklerinin diğerlerine nazaran daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir Soumlzuuml

geccedilen bu ccedilalıĢmada global yetenekler youmlneticinin global ihtiyaccedillar hakkında

bilgi edinerek muumlĢterilere youmlnelik bir farkındalık geliĢtirmesi olarak

tanımlanmaktadır Global yetenekler youmlneticinin bilgi edinme yetenekleri ile

doğru orantılı olarak geliĢmekte ve oumlrguumltsel performansa katkıda bulunmaktadır

Ġlaveten ccedilalıĢma sonuccedilları oumlğrenme youmlnelimini guumlccedilluuml olarak algılayan

youmlneticilerin sistemli bilgi edinme yeteneklerinin uumlst youmlnetici kabiliyetlerinin ve

değiĢimlere karĢı kendilerini geliĢtirme yeteneklerinin diğer Ģirket youmlneticilerine

nazaran daha uumlst seviyelerde olduklarını ortaya koymaktadır Dolayısıyla

8

Hipotez 1 Pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında anlamlı ve pozitif

bir iliĢki bulunmaktadır

24 GiriĢimcilik Youmlnelimi

Liu vd (2002 368) giriĢimciliği deneyim ve oumlğrenmeye iliĢkin bir

kavram olarak ele almaktadır Oumlrguumltsel accedilıdan baktığımızda giriĢimcilik

oumlrguumltsel risk alma yenilikccedililik ve proaktiflik suumlrecini temsil etmektedir (Hughes

ve Morgan 2006 653) Bu unsurlara teker teker baktığımızda yenilikccedililik

yaratıcı ve yeni ccediloumlzuumlmler peĢinde koĢmayı yeni uumlruumln ve hizmetler geliĢtirmeyi

ve yeni teknoloji kaynaklarını kullanmayı iccedilermektedir (Li vd 2008) Risk alma

ise oumlrguumltuumln mevcut kaynaklarının fırsatları değerlendirmek uumlzere kullanmasını

ifade etmekte olup baĢarısızlık ihtimali de her zaman mevcuttur GiriĢimci

oumlrguumltlerin olası riskleri değerlendirebilmek ve youmlnetebilmek uumlzere geccedilerli

stratejilere sahip olmaları gerekmektedir Proaktiflik ise pazarda rakiplerden

daha uumlstuumln suumlreccedillere ve hizmet kalitesine sahip olmayı ve aynı zamanda yeni

uumlruumlnlerin kontrol ve uygulanmasına imkan veren tutum ve yetenekleri

iccedilermektedir (Liu vd 2002 368 Kuivalainen vd 2007 255)

Bu haliyle giriĢimcilik pazar youmlneliminde ccedilok da belirgin olmayan

yenilik risk alma ve rekabet guumlcuuml kavramlarını oumlne ccedilıkartmaktadır Bununla

birlikte giriĢimcilik rekabet avantajı sağlamak iccedilin yeni uumlruumlnlerin pazara

sunulmasına veya daha oumlnce hizmet verilmeyen farklı pazar boumlluumlmlerinin

belirlenmesine de katkıda bulunmaktadır (Hughes ve Morgan 2006 653) Bu

accedilıdan pratikte pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin birbirini

tamamladığını soumlylemek de muumlmkuumlnduumlr (Slater ve Narver 2000 70)

GiriĢimcilik risk alabilme ve baĢarısızlıklara hoĢgoumlruuml ile yaklaĢabilme

buumlrokrasiye direnccedil proaktiflik ve yenilikccedililik gibi oumlzellikleri buumlnyesinde

barındıran değerleri iccedilermektedir GiriĢimsel bu değerler a) bilgi edinimi b)

oumlğrenme iccedilin temel varsayımlar ve c) değiĢime adaptasyonu da beraberinde

getirdiğinden oumlrguumltsel oumlğrenmenin gerccedilekleĢtirilmesine katkıda bulunmaktadır

(Slater ve Narver 2000 70 Liu vd 2008 369) Buna paralel olarak mevcut

literatuumlr incelendiğinde de giriĢimcilik ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiyi

ele almakta olan ccedilok sayıda ccedilalıĢmanın varlığına rastlanmaktadır Oumlrneğin Liu

Dubinsky ve Shi (2000) ilgili keĢifsel ccedilalıĢmalarında Ģirket giriĢimciliğinin

belirsiz ve hızla değiĢen bir ccedilevrede yeni uumlruumln sunma ve yeni pazarlara girme

kapasitesini geliĢtiren oumlrguumltsel seviyede bir oumlğrenme youmlnelimine katkıda

bulunduğunu goumlstermektedir Dolayısıyla

Hipotez 2 GiriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında anlamlı ve

pozitif bir iliĢki bulunmaktadır

25 ĠĢ KarmaĢıklığı

ĠĢ goumlrenlerin motivasyon ve yaratıcılıkları uumlzerinde oumlnemli etkiye sahip bir

faktoumlr olarak karĢımıza ccedilıkan iĢ karmaĢıklığı soumlz konusu iĢin ccedilok ccedileĢitli

alanlarda yetenek ve deneyim birikimi iĢbirliği ve koordinasyon gerektirmesi

9

olarak tanımlanmaktadır (Sadler-Smith vd 2001 154) Bununla birlikte

karmaĢık olarak ifade edilen iĢ ve goumlrevlerde ccedilok sayıda hedef ve bu hedeflere

ulaĢmak iccedilin de alternatif yollar mevcuttur ĠĢin baĢlangıccedil noktasından arzu

edilen ccedilıktının gerccedilekleĢtirilmesine dek ccedilok sayıda stratejinin uygulanması

gerekmektedir Son olarak da iĢ karmaĢıklığından bahsederken ccedilevresel

belirsizlik ve zaman baskısının mevcudiyeti de goumlz ardı edilmemelidir

Baera vd (2003 572) iĢ karmaĢıklığını beceri ccedileĢitliliği goumlrev kimliği

goumlrevin oumlnemi otonomi ve geri besleme unsurları ile tanımlamaktadır Bu

unsurları teker teker ele aldığımızda i-)Beceri Ccedileşitliliği ccedilalıĢanların farklı

yeteneklerini kullanmasını gerektiren goumlrev farklılıklarını ifade etmektedir ii-

)Goumlrev Kimliği iĢgoumlrenin kendisini yaptığı iĢle oumlzdeĢleĢtirmesini ifade etmekte

olup iĢ zenginleĢtirme ccedilabalarının buumlyuumlk bir kısmı bu boyut uumlzerinde

yoğunlaĢmaktadır iii-) Goumlrevin oumlnemi iĢin diğer insanlar uumlzerinde etkisini

iĢgoumlren algıları ile ifade etmektedir Burada temel nokta iĢgoumlrenlerin

oumlrguumltlerinde ya da iccedilinde yaĢadıkları toplumda oumlnem ifade eden bir iĢ

yaptıklarına inanmalarıdır iv-)Otonomi iĢ goumlrenin kendi iĢi ile ilgili sahip

olduğu bağımsızlık seviyesini goumlstermektedir Oumlrneğin muumlĢteri temsilcileri

ccediloğunlukla temas kurma ve bunları geliĢtirmede belirli bir oumlzerkliğe sahiptir v-

)Geri besleme iĢgoumlrenlerin performansları ve iĢ goumlrme metotları ile ilgili olarak

bilgilendirilmeleri olarak tanımlanmaktadır Bireyler yaĢamlarının oumlnemli bir

boumlluumlmuumlnuuml iĢlerine ayırdıkları iccedilin ne oumllccediluumlde baĢarılı olduklarını belirlemek

isterler Uumlstelik kesintisiz oumlğrenme youmlnuumlnde bir ihtiyaccedil da hissederler Geri

besleme burada karĢımıza ccedilıkmaktadır

Literatuumlrde iĢ karmaĢıklığı uumlzerine gerccedilekleĢtirilen ccedilok sayıda ccedilalıĢmanın

varlığına rastlanmaktadır Oumlzellikle iĢ tasarımı alanındaki yapılan analizler daha

karmaĢık nitelikteki iĢlerde ccedilalıĢan iĢ goumlrenlerin tatmin ve motivasyon

seviyelerinin diğerlerine kıyasla daha yuumlksek olduğunu ortaya koymaktadır

Oumlrneğin Vegt vd (2000) tarafından gerccedilekleĢtirilen bir ccedilalıĢmada iĢ

karmaĢıklığının takım ccedilalıĢması uumlzerindeki etkisi ccedileĢitli youmlnleri ile incelenmekte

ve iĢ karmaĢıklığı ile iĢ tatmini ve iĢ yuumlkuumlmluumlluumlğuuml arasında pozitif bir iliĢkinin

varlığı ortaya ccedilıkmaktadır ĠĢ karmaĢıklığı ve yaratıcılık arasındaki iliĢki ile ilgili

olarak ise iĢin karmaĢıklık seviyesinin yaratıcılığı tahmin etmede

kullanılabilecek oumlnemli bir goumlsterge olduğu goumlruumllmektedir (Baer vd 2003 572)

Sadler-Smith vd`nın (2001) Ġngiltere`de gerccedilekleĢtirdiği bir diğer araĢtırma da

oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkinin varlığını destekler

Ģekilde sonuccedillanmaktadır Nitekim iĢ karmaĢıklığı beraberinde iĢ goumlrenlerin iĢ

ile ilgili olarak yeni Ģeyler oumlğrenme ve yeni youmlntemler geliĢtirmeleri youmlnuumlnde bir

ihtiyacı da getirmektedir (Sadler-Smith vd 2001 147) Dolayısıyla

Hipotez 3 ĠĢ karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasında pozitif ve anlamlı

bir iliĢki bulunmaktadır

10

ġekil 1 Teorik Model

3 METODOLOJĠ

31 Oumllccedileklerin OluĢturulması

Bu ccedilalıĢmada giriĢimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimleri arasındaki iliĢkilerin Tuumlrkiye gibi geliĢmekte olan bir

ekonomiye sahip bir uumllkede ortaya ccedilıkarılması hedeflenmektedir Ġlgili

hipotezlerin test edilmesi amacıyla ccediloktan seccedilmeli oumllccedilek kullanılmıĢtır

Katılımcıların duumlĢuumlnceleri 1-5 Likert tipi tutum oumllccedileği (1= kesinlikle

katılıyorum`dan 5=kesinlikle katılmıyorum`a) kullanılarak elde edilmiĢtir

CcedilalıĢmada kullanılan anket soruları daha oumlnce geliĢmiĢ batı uumllkelerinde

kullanılmıĢ guumlvenilirlik ve geccedilerliliği ispatlanmıĢ olan sorulardır Bu

oumllccedileklerdeki sorular yabancı yayınlardan adapte edildiği iccedilin oumlncelikle

Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ ardından da Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ olan anket soruları tekrar

Ġngilizceye ccedilevrilerek aslı ile karĢılaĢtırılmıĢtır Bu karĢılaĢtırma sonucunda asıl

ile tercuumlmenin uyumluluğunun da onaylanması ile anket son Ģeklini almıĢtır

AĢağıda anketi oluĢturan oumllccedileklerin kaynakları veriĢmektedir

Pazar youmlnelimi Bu ccedilalıĢmada pazar youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla

Deshpande ve Farleylsquoden (1998) adapte edilen 4 soruluk pazar youmlnelimi oumllccedileği

kullanılmıĢtır

Oumlğrenme youmlnelimi Oumlğrenme youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla Sinkula

vdlsquonden (1997) uyarlanan on soruluk oumlğrenme youmlnelimi oumllccedileği kullanılmıĢtır

GiriĢimcilik youmlnelimi GiriĢimcilik youmlnelimi Smart ve Conantlsquodan (1994)

uyarlanan beĢ soru kullanılarak oumllccediluumllmektedir

ĠĢ karmaĢıklığı ĠĢ karmaĢıklığı Carroll`dan (1998) uyarlanan doumlrt soru

kullanılarak oumllccediluumllmektedir

Pazar

Youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

İş

Karmaşıklığı

Girişimcilik

Youmlnelimi

11

32 Oumlrneklemin OluĢturulması ve Verilerin Toplanması

Oumlrneklem kitlesi Gebze ve Ġstanbul boumllgesinde konumlanmıĢ olan 500

adet firmadan oluĢmaktadır Bu firmaların seccedilimindeki temel kıstas kolay

eriĢilebilirlik olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Oumlncelikle bu firmaların genel

muumlduumlrleriyle telefonda irtibat kurularak ccedilalıĢmanın amacı hakkında bilgi

verilmiĢtir ĠletiĢime geccedililen 250 firmadan 127 `si ccedilalıĢmaya katılmayı kabul

etmiĢtir Anketleri doldurmak uumlzere her bir firmadan oumlrguumltuumln faaliyetleri

finansal durumu kuumlltuumlruuml ve ccedilalıĢanları hakkında yeterli bilgiye sahip bir

katılımcı talep edilmiĢtir Katılımcıların belirlenmesinin ardından her bir

katılımcıya cevaplarının isimsiz olarak değerlendirileceği ve bu cevaplar ile

aralarında bir bağlantı kurulmayacağı konusunda bilgi verilmiĢtir Katılımcıların

anketlerin anonim olarak değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeleri

onların bir misilleme korkusu olmaksızın iĢbirliğine gitme youmlnuumlndeki

motivasyonlarını arttırmıĢtır Bununla birlikte katılımcılara doğru ve yanlıĢ

cevap diye bir kavram olmadığı bilgisi verilerek onlardan soruları olabildiğince

duumlruumlst ve accedilık soumlzluuml cevaplamaları istendi Ġlaveten bağımsız değiĢken ile oumllccediluumlt

değiĢkenin iliĢkili değilmiĢ gibi goumlruumlnmesini sağlamak amacıyla bir oumlykuuml de

geliĢtirilmiĢtir Bu proseduumlrler bireylerin endiĢelerini azaltarak onların

cevaplarını sosyal olarak uyumlu ılımlı yada yazarların onların cevaplamalarını

beklediklerini duumlĢuumlnduumlkleri Ģekilde duumlzenleme eğilimlerini duumlĢuumlrmektedir

(Podsakoff vd 2003)

Ankete katılmayı kabul eden firmalar ile elektronik posta (e-

mail) mektup ve yuumlzyuumlze goumlruumlĢme gibi araccedillardan faydalanılarak

iletiĢime geccedililmiĢtir Sonuccedil olarak ccedilalıĢmamıza katılmayı kabul eden

127 adet firmadan 65`inden geri doumlnuumlĢ sağlanmıĢ olup bu anket

verileri istatistiksel değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur Bu da

anketlerin geri doumlnuumlĢ oranının 26 olduğunu goumlstermektedir

Dolayısıyla analize sokulabilecek oumlrneklemimiz 65 firma olarak

belirlenmiĢtir

Oumlrneklemimizdeki katılımcılar iĢletme sahibi veya ortağı (20) orta

duumlzey youmlnetici (45) uumlst duumlzey youmlneticilerden (35) oluĢmaktaydı

CcedilalıĢmamıza dacirchil olan firmaların 32`sini kuumlccediluumlk iĢletmeler 19`unu orta

buumlyuumlkluumlkteki iĢletmeler 49`unu da buumlyuumlk iĢletmeler oluĢturmaktadır Bu

ccedilalıĢmaya makine ve imalat (55) hizmet (45) enduumlstrileri dacirchil edilmiĢtir

12

Tablo 1 Oumlrneklem Karakteristikleri

Sıklık Oran ()

Sektoumlr

Makine ve Ġmalat 29 55

Hizmet 36 45

Toplam 65 100

ĠĢletme buumlyuumlkluumlğuuml

Kuumlccediluumlk Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50lsquoden az)

21 32

Orta Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50-150 arası)

12 19

Buumlyuumlk ĠĢletme

(CcedilalıĢan Sayısı 150lsquoden fazla)

32 49

Toplam 65 100

Katılımcının pozisyonu

SahipĠĢleme ortağı 13 20

Uumlst duumlzey youmlnetici 23 35

Orta duumlzey youmlnetici 29 45

Toplam 65 100

33 Geccedilerlik ve Guumlvenilirlik

Oumllccedileklerin geccedilerlik ve guumlvenilirliklerini keĢifsel faktoumlr analizi (EFA) ve

Cronbach Alfa Katsayısı hesaplanarak değerlendirilmiĢtir Faktoumlr analizi ile

oumllccedileklerimizdeki soruların gerccedilekten o faktoumlrler altında toplanıp toplanmadığı

boumlylece oumllccedilmek istediğimiz Ģeyi oumllccediluumlp oumllccedilmediği değerlendirilmektedir Faktoumlr

analizinin geccedilerliliği sağlaması her bir sorunun kendi faktoumlruuml altında toplanması

ile değerlendirilmektedir Tuumlm anketler (N=65) SPSS 130 kullanarak doumlrt

değiĢkenin tamamını (23 anket sorusu) da bir EFA modeli dacirchilinde

incelenmiĢtir Tablo 2`de goumlruumlleceği uumlzere faktoumlr analizi sonuccedilları faktoumlr analizi

dacirchilinde her bir faktoumlr altındaki soruların 050 uumlzerinde bir yuumlkleme ile kendi

faktoumlruuml altında toplandıklarını goumlruumllmekte boumlylece her bir sorunun o faktoumlrle

ifade edilen değiĢkeni oumllccediltuumlğuumlnuuml ispatlanmaktadır Bu faktoumlrler sırasıyla pazar

youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı olarak

adlandırılmaktadır

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

9

olarak tanımlanmaktadır (Sadler-Smith vd 2001 154) Bununla birlikte

karmaĢık olarak ifade edilen iĢ ve goumlrevlerde ccedilok sayıda hedef ve bu hedeflere

ulaĢmak iccedilin de alternatif yollar mevcuttur ĠĢin baĢlangıccedil noktasından arzu

edilen ccedilıktının gerccedilekleĢtirilmesine dek ccedilok sayıda stratejinin uygulanması

gerekmektedir Son olarak da iĢ karmaĢıklığından bahsederken ccedilevresel

belirsizlik ve zaman baskısının mevcudiyeti de goumlz ardı edilmemelidir

Baera vd (2003 572) iĢ karmaĢıklığını beceri ccedileĢitliliği goumlrev kimliği

goumlrevin oumlnemi otonomi ve geri besleme unsurları ile tanımlamaktadır Bu

unsurları teker teker ele aldığımızda i-)Beceri Ccedileşitliliği ccedilalıĢanların farklı

yeteneklerini kullanmasını gerektiren goumlrev farklılıklarını ifade etmektedir ii-

)Goumlrev Kimliği iĢgoumlrenin kendisini yaptığı iĢle oumlzdeĢleĢtirmesini ifade etmekte

olup iĢ zenginleĢtirme ccedilabalarının buumlyuumlk bir kısmı bu boyut uumlzerinde

yoğunlaĢmaktadır iii-) Goumlrevin oumlnemi iĢin diğer insanlar uumlzerinde etkisini

iĢgoumlren algıları ile ifade etmektedir Burada temel nokta iĢgoumlrenlerin

oumlrguumltlerinde ya da iccedilinde yaĢadıkları toplumda oumlnem ifade eden bir iĢ

yaptıklarına inanmalarıdır iv-)Otonomi iĢ goumlrenin kendi iĢi ile ilgili sahip

olduğu bağımsızlık seviyesini goumlstermektedir Oumlrneğin muumlĢteri temsilcileri

ccediloğunlukla temas kurma ve bunları geliĢtirmede belirli bir oumlzerkliğe sahiptir v-

)Geri besleme iĢgoumlrenlerin performansları ve iĢ goumlrme metotları ile ilgili olarak

bilgilendirilmeleri olarak tanımlanmaktadır Bireyler yaĢamlarının oumlnemli bir

boumlluumlmuumlnuuml iĢlerine ayırdıkları iccedilin ne oumllccediluumlde baĢarılı olduklarını belirlemek

isterler Uumlstelik kesintisiz oumlğrenme youmlnuumlnde bir ihtiyaccedil da hissederler Geri

besleme burada karĢımıza ccedilıkmaktadır

Literatuumlrde iĢ karmaĢıklığı uumlzerine gerccedilekleĢtirilen ccedilok sayıda ccedilalıĢmanın

varlığına rastlanmaktadır Oumlzellikle iĢ tasarımı alanındaki yapılan analizler daha

karmaĢık nitelikteki iĢlerde ccedilalıĢan iĢ goumlrenlerin tatmin ve motivasyon

seviyelerinin diğerlerine kıyasla daha yuumlksek olduğunu ortaya koymaktadır

Oumlrneğin Vegt vd (2000) tarafından gerccedilekleĢtirilen bir ccedilalıĢmada iĢ

karmaĢıklığının takım ccedilalıĢması uumlzerindeki etkisi ccedileĢitli youmlnleri ile incelenmekte

ve iĢ karmaĢıklığı ile iĢ tatmini ve iĢ yuumlkuumlmluumlluumlğuuml arasında pozitif bir iliĢkinin

varlığı ortaya ccedilıkmaktadır ĠĢ karmaĢıklığı ve yaratıcılık arasındaki iliĢki ile ilgili

olarak ise iĢin karmaĢıklık seviyesinin yaratıcılığı tahmin etmede

kullanılabilecek oumlnemli bir goumlsterge olduğu goumlruumllmektedir (Baer vd 2003 572)

Sadler-Smith vd`nın (2001) Ġngiltere`de gerccedilekleĢtirdiği bir diğer araĢtırma da

oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkinin varlığını destekler

Ģekilde sonuccedillanmaktadır Nitekim iĢ karmaĢıklığı beraberinde iĢ goumlrenlerin iĢ

ile ilgili olarak yeni Ģeyler oumlğrenme ve yeni youmlntemler geliĢtirmeleri youmlnuumlnde bir

ihtiyacı da getirmektedir (Sadler-Smith vd 2001 147) Dolayısıyla

Hipotez 3 ĠĢ karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasında pozitif ve anlamlı

bir iliĢki bulunmaktadır

10

ġekil 1 Teorik Model

3 METODOLOJĠ

31 Oumllccedileklerin OluĢturulması

Bu ccedilalıĢmada giriĢimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimleri arasındaki iliĢkilerin Tuumlrkiye gibi geliĢmekte olan bir

ekonomiye sahip bir uumllkede ortaya ccedilıkarılması hedeflenmektedir Ġlgili

hipotezlerin test edilmesi amacıyla ccediloktan seccedilmeli oumllccedilek kullanılmıĢtır

Katılımcıların duumlĢuumlnceleri 1-5 Likert tipi tutum oumllccedileği (1= kesinlikle

katılıyorum`dan 5=kesinlikle katılmıyorum`a) kullanılarak elde edilmiĢtir

CcedilalıĢmada kullanılan anket soruları daha oumlnce geliĢmiĢ batı uumllkelerinde

kullanılmıĢ guumlvenilirlik ve geccedilerliliği ispatlanmıĢ olan sorulardır Bu

oumllccedileklerdeki sorular yabancı yayınlardan adapte edildiği iccedilin oumlncelikle

Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ ardından da Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ olan anket soruları tekrar

Ġngilizceye ccedilevrilerek aslı ile karĢılaĢtırılmıĢtır Bu karĢılaĢtırma sonucunda asıl

ile tercuumlmenin uyumluluğunun da onaylanması ile anket son Ģeklini almıĢtır

AĢağıda anketi oluĢturan oumllccedileklerin kaynakları veriĢmektedir

Pazar youmlnelimi Bu ccedilalıĢmada pazar youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla

Deshpande ve Farleylsquoden (1998) adapte edilen 4 soruluk pazar youmlnelimi oumllccedileği

kullanılmıĢtır

Oumlğrenme youmlnelimi Oumlğrenme youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla Sinkula

vdlsquonden (1997) uyarlanan on soruluk oumlğrenme youmlnelimi oumllccedileği kullanılmıĢtır

GiriĢimcilik youmlnelimi GiriĢimcilik youmlnelimi Smart ve Conantlsquodan (1994)

uyarlanan beĢ soru kullanılarak oumllccediluumllmektedir

ĠĢ karmaĢıklığı ĠĢ karmaĢıklığı Carroll`dan (1998) uyarlanan doumlrt soru

kullanılarak oumllccediluumllmektedir

Pazar

Youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

İş

Karmaşıklığı

Girişimcilik

Youmlnelimi

11

32 Oumlrneklemin OluĢturulması ve Verilerin Toplanması

Oumlrneklem kitlesi Gebze ve Ġstanbul boumllgesinde konumlanmıĢ olan 500

adet firmadan oluĢmaktadır Bu firmaların seccedilimindeki temel kıstas kolay

eriĢilebilirlik olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Oumlncelikle bu firmaların genel

muumlduumlrleriyle telefonda irtibat kurularak ccedilalıĢmanın amacı hakkında bilgi

verilmiĢtir ĠletiĢime geccedililen 250 firmadan 127 `si ccedilalıĢmaya katılmayı kabul

etmiĢtir Anketleri doldurmak uumlzere her bir firmadan oumlrguumltuumln faaliyetleri

finansal durumu kuumlltuumlruuml ve ccedilalıĢanları hakkında yeterli bilgiye sahip bir

katılımcı talep edilmiĢtir Katılımcıların belirlenmesinin ardından her bir

katılımcıya cevaplarının isimsiz olarak değerlendirileceği ve bu cevaplar ile

aralarında bir bağlantı kurulmayacağı konusunda bilgi verilmiĢtir Katılımcıların

anketlerin anonim olarak değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeleri

onların bir misilleme korkusu olmaksızın iĢbirliğine gitme youmlnuumlndeki

motivasyonlarını arttırmıĢtır Bununla birlikte katılımcılara doğru ve yanlıĢ

cevap diye bir kavram olmadığı bilgisi verilerek onlardan soruları olabildiğince

duumlruumlst ve accedilık soumlzluuml cevaplamaları istendi Ġlaveten bağımsız değiĢken ile oumllccediluumlt

değiĢkenin iliĢkili değilmiĢ gibi goumlruumlnmesini sağlamak amacıyla bir oumlykuuml de

geliĢtirilmiĢtir Bu proseduumlrler bireylerin endiĢelerini azaltarak onların

cevaplarını sosyal olarak uyumlu ılımlı yada yazarların onların cevaplamalarını

beklediklerini duumlĢuumlnduumlkleri Ģekilde duumlzenleme eğilimlerini duumlĢuumlrmektedir

(Podsakoff vd 2003)

Ankete katılmayı kabul eden firmalar ile elektronik posta (e-

mail) mektup ve yuumlzyuumlze goumlruumlĢme gibi araccedillardan faydalanılarak

iletiĢime geccedililmiĢtir Sonuccedil olarak ccedilalıĢmamıza katılmayı kabul eden

127 adet firmadan 65`inden geri doumlnuumlĢ sağlanmıĢ olup bu anket

verileri istatistiksel değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur Bu da

anketlerin geri doumlnuumlĢ oranının 26 olduğunu goumlstermektedir

Dolayısıyla analize sokulabilecek oumlrneklemimiz 65 firma olarak

belirlenmiĢtir

Oumlrneklemimizdeki katılımcılar iĢletme sahibi veya ortağı (20) orta

duumlzey youmlnetici (45) uumlst duumlzey youmlneticilerden (35) oluĢmaktaydı

CcedilalıĢmamıza dacirchil olan firmaların 32`sini kuumlccediluumlk iĢletmeler 19`unu orta

buumlyuumlkluumlkteki iĢletmeler 49`unu da buumlyuumlk iĢletmeler oluĢturmaktadır Bu

ccedilalıĢmaya makine ve imalat (55) hizmet (45) enduumlstrileri dacirchil edilmiĢtir

12

Tablo 1 Oumlrneklem Karakteristikleri

Sıklık Oran ()

Sektoumlr

Makine ve Ġmalat 29 55

Hizmet 36 45

Toplam 65 100

ĠĢletme buumlyuumlkluumlğuuml

Kuumlccediluumlk Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50lsquoden az)

21 32

Orta Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50-150 arası)

12 19

Buumlyuumlk ĠĢletme

(CcedilalıĢan Sayısı 150lsquoden fazla)

32 49

Toplam 65 100

Katılımcının pozisyonu

SahipĠĢleme ortağı 13 20

Uumlst duumlzey youmlnetici 23 35

Orta duumlzey youmlnetici 29 45

Toplam 65 100

33 Geccedilerlik ve Guumlvenilirlik

Oumllccedileklerin geccedilerlik ve guumlvenilirliklerini keĢifsel faktoumlr analizi (EFA) ve

Cronbach Alfa Katsayısı hesaplanarak değerlendirilmiĢtir Faktoumlr analizi ile

oumllccedileklerimizdeki soruların gerccedilekten o faktoumlrler altında toplanıp toplanmadığı

boumlylece oumllccedilmek istediğimiz Ģeyi oumllccediluumlp oumllccedilmediği değerlendirilmektedir Faktoumlr

analizinin geccedilerliliği sağlaması her bir sorunun kendi faktoumlruuml altında toplanması

ile değerlendirilmektedir Tuumlm anketler (N=65) SPSS 130 kullanarak doumlrt

değiĢkenin tamamını (23 anket sorusu) da bir EFA modeli dacirchilinde

incelenmiĢtir Tablo 2`de goumlruumlleceği uumlzere faktoumlr analizi sonuccedilları faktoumlr analizi

dacirchilinde her bir faktoumlr altındaki soruların 050 uumlzerinde bir yuumlkleme ile kendi

faktoumlruuml altında toplandıklarını goumlruumllmekte boumlylece her bir sorunun o faktoumlrle

ifade edilen değiĢkeni oumllccediltuumlğuumlnuuml ispatlanmaktadır Bu faktoumlrler sırasıyla pazar

youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı olarak

adlandırılmaktadır

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

10

ġekil 1 Teorik Model

3 METODOLOJĠ

31 Oumllccedileklerin OluĢturulması

Bu ccedilalıĢmada giriĢimcilik youmlnelimi pazar youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimleri arasındaki iliĢkilerin Tuumlrkiye gibi geliĢmekte olan bir

ekonomiye sahip bir uumllkede ortaya ccedilıkarılması hedeflenmektedir Ġlgili

hipotezlerin test edilmesi amacıyla ccediloktan seccedilmeli oumllccedilek kullanılmıĢtır

Katılımcıların duumlĢuumlnceleri 1-5 Likert tipi tutum oumllccedileği (1= kesinlikle

katılıyorum`dan 5=kesinlikle katılmıyorum`a) kullanılarak elde edilmiĢtir

CcedilalıĢmada kullanılan anket soruları daha oumlnce geliĢmiĢ batı uumllkelerinde

kullanılmıĢ guumlvenilirlik ve geccedilerliliği ispatlanmıĢ olan sorulardır Bu

oumllccedileklerdeki sorular yabancı yayınlardan adapte edildiği iccedilin oumlncelikle

Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ ardından da Tuumlrkccedile`ye ccedilevrilmiĢ olan anket soruları tekrar

Ġngilizceye ccedilevrilerek aslı ile karĢılaĢtırılmıĢtır Bu karĢılaĢtırma sonucunda asıl

ile tercuumlmenin uyumluluğunun da onaylanması ile anket son Ģeklini almıĢtır

AĢağıda anketi oluĢturan oumllccedileklerin kaynakları veriĢmektedir

Pazar youmlnelimi Bu ccedilalıĢmada pazar youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla

Deshpande ve Farleylsquoden (1998) adapte edilen 4 soruluk pazar youmlnelimi oumllccedileği

kullanılmıĢtır

Oumlğrenme youmlnelimi Oumlğrenme youmlnelimini oumllccedilmek amacıyla Sinkula

vdlsquonden (1997) uyarlanan on soruluk oumlğrenme youmlnelimi oumllccedileği kullanılmıĢtır

GiriĢimcilik youmlnelimi GiriĢimcilik youmlnelimi Smart ve Conantlsquodan (1994)

uyarlanan beĢ soru kullanılarak oumllccediluumllmektedir

ĠĢ karmaĢıklığı ĠĢ karmaĢıklığı Carroll`dan (1998) uyarlanan doumlrt soru

kullanılarak oumllccediluumllmektedir

Pazar

Youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

İş

Karmaşıklığı

Girişimcilik

Youmlnelimi

11

32 Oumlrneklemin OluĢturulması ve Verilerin Toplanması

Oumlrneklem kitlesi Gebze ve Ġstanbul boumllgesinde konumlanmıĢ olan 500

adet firmadan oluĢmaktadır Bu firmaların seccedilimindeki temel kıstas kolay

eriĢilebilirlik olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Oumlncelikle bu firmaların genel

muumlduumlrleriyle telefonda irtibat kurularak ccedilalıĢmanın amacı hakkında bilgi

verilmiĢtir ĠletiĢime geccedililen 250 firmadan 127 `si ccedilalıĢmaya katılmayı kabul

etmiĢtir Anketleri doldurmak uumlzere her bir firmadan oumlrguumltuumln faaliyetleri

finansal durumu kuumlltuumlruuml ve ccedilalıĢanları hakkında yeterli bilgiye sahip bir

katılımcı talep edilmiĢtir Katılımcıların belirlenmesinin ardından her bir

katılımcıya cevaplarının isimsiz olarak değerlendirileceği ve bu cevaplar ile

aralarında bir bağlantı kurulmayacağı konusunda bilgi verilmiĢtir Katılımcıların

anketlerin anonim olarak değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeleri

onların bir misilleme korkusu olmaksızın iĢbirliğine gitme youmlnuumlndeki

motivasyonlarını arttırmıĢtır Bununla birlikte katılımcılara doğru ve yanlıĢ

cevap diye bir kavram olmadığı bilgisi verilerek onlardan soruları olabildiğince

duumlruumlst ve accedilık soumlzluuml cevaplamaları istendi Ġlaveten bağımsız değiĢken ile oumllccediluumlt

değiĢkenin iliĢkili değilmiĢ gibi goumlruumlnmesini sağlamak amacıyla bir oumlykuuml de

geliĢtirilmiĢtir Bu proseduumlrler bireylerin endiĢelerini azaltarak onların

cevaplarını sosyal olarak uyumlu ılımlı yada yazarların onların cevaplamalarını

beklediklerini duumlĢuumlnduumlkleri Ģekilde duumlzenleme eğilimlerini duumlĢuumlrmektedir

(Podsakoff vd 2003)

Ankete katılmayı kabul eden firmalar ile elektronik posta (e-

mail) mektup ve yuumlzyuumlze goumlruumlĢme gibi araccedillardan faydalanılarak

iletiĢime geccedililmiĢtir Sonuccedil olarak ccedilalıĢmamıza katılmayı kabul eden

127 adet firmadan 65`inden geri doumlnuumlĢ sağlanmıĢ olup bu anket

verileri istatistiksel değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur Bu da

anketlerin geri doumlnuumlĢ oranının 26 olduğunu goumlstermektedir

Dolayısıyla analize sokulabilecek oumlrneklemimiz 65 firma olarak

belirlenmiĢtir

Oumlrneklemimizdeki katılımcılar iĢletme sahibi veya ortağı (20) orta

duumlzey youmlnetici (45) uumlst duumlzey youmlneticilerden (35) oluĢmaktaydı

CcedilalıĢmamıza dacirchil olan firmaların 32`sini kuumlccediluumlk iĢletmeler 19`unu orta

buumlyuumlkluumlkteki iĢletmeler 49`unu da buumlyuumlk iĢletmeler oluĢturmaktadır Bu

ccedilalıĢmaya makine ve imalat (55) hizmet (45) enduumlstrileri dacirchil edilmiĢtir

12

Tablo 1 Oumlrneklem Karakteristikleri

Sıklık Oran ()

Sektoumlr

Makine ve Ġmalat 29 55

Hizmet 36 45

Toplam 65 100

ĠĢletme buumlyuumlkluumlğuuml

Kuumlccediluumlk Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50lsquoden az)

21 32

Orta Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50-150 arası)

12 19

Buumlyuumlk ĠĢletme

(CcedilalıĢan Sayısı 150lsquoden fazla)

32 49

Toplam 65 100

Katılımcının pozisyonu

SahipĠĢleme ortağı 13 20

Uumlst duumlzey youmlnetici 23 35

Orta duumlzey youmlnetici 29 45

Toplam 65 100

33 Geccedilerlik ve Guumlvenilirlik

Oumllccedileklerin geccedilerlik ve guumlvenilirliklerini keĢifsel faktoumlr analizi (EFA) ve

Cronbach Alfa Katsayısı hesaplanarak değerlendirilmiĢtir Faktoumlr analizi ile

oumllccedileklerimizdeki soruların gerccedilekten o faktoumlrler altında toplanıp toplanmadığı

boumlylece oumllccedilmek istediğimiz Ģeyi oumllccediluumlp oumllccedilmediği değerlendirilmektedir Faktoumlr

analizinin geccedilerliliği sağlaması her bir sorunun kendi faktoumlruuml altında toplanması

ile değerlendirilmektedir Tuumlm anketler (N=65) SPSS 130 kullanarak doumlrt

değiĢkenin tamamını (23 anket sorusu) da bir EFA modeli dacirchilinde

incelenmiĢtir Tablo 2`de goumlruumlleceği uumlzere faktoumlr analizi sonuccedilları faktoumlr analizi

dacirchilinde her bir faktoumlr altındaki soruların 050 uumlzerinde bir yuumlkleme ile kendi

faktoumlruuml altında toplandıklarını goumlruumllmekte boumlylece her bir sorunun o faktoumlrle

ifade edilen değiĢkeni oumllccediltuumlğuumlnuuml ispatlanmaktadır Bu faktoumlrler sırasıyla pazar

youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı olarak

adlandırılmaktadır

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

11

32 Oumlrneklemin OluĢturulması ve Verilerin Toplanması

Oumlrneklem kitlesi Gebze ve Ġstanbul boumllgesinde konumlanmıĢ olan 500

adet firmadan oluĢmaktadır Bu firmaların seccedilimindeki temel kıstas kolay

eriĢilebilirlik olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Oumlncelikle bu firmaların genel

muumlduumlrleriyle telefonda irtibat kurularak ccedilalıĢmanın amacı hakkında bilgi

verilmiĢtir ĠletiĢime geccedililen 250 firmadan 127 `si ccedilalıĢmaya katılmayı kabul

etmiĢtir Anketleri doldurmak uumlzere her bir firmadan oumlrguumltuumln faaliyetleri

finansal durumu kuumlltuumlruuml ve ccedilalıĢanları hakkında yeterli bilgiye sahip bir

katılımcı talep edilmiĢtir Katılımcıların belirlenmesinin ardından her bir

katılımcıya cevaplarının isimsiz olarak değerlendirileceği ve bu cevaplar ile

aralarında bir bağlantı kurulmayacağı konusunda bilgi verilmiĢtir Katılımcıların

anketlerin anonim olarak değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeleri

onların bir misilleme korkusu olmaksızın iĢbirliğine gitme youmlnuumlndeki

motivasyonlarını arttırmıĢtır Bununla birlikte katılımcılara doğru ve yanlıĢ

cevap diye bir kavram olmadığı bilgisi verilerek onlardan soruları olabildiğince

duumlruumlst ve accedilık soumlzluuml cevaplamaları istendi Ġlaveten bağımsız değiĢken ile oumllccediluumlt

değiĢkenin iliĢkili değilmiĢ gibi goumlruumlnmesini sağlamak amacıyla bir oumlykuuml de

geliĢtirilmiĢtir Bu proseduumlrler bireylerin endiĢelerini azaltarak onların

cevaplarını sosyal olarak uyumlu ılımlı yada yazarların onların cevaplamalarını

beklediklerini duumlĢuumlnduumlkleri Ģekilde duumlzenleme eğilimlerini duumlĢuumlrmektedir

(Podsakoff vd 2003)

Ankete katılmayı kabul eden firmalar ile elektronik posta (e-

mail) mektup ve yuumlzyuumlze goumlruumlĢme gibi araccedillardan faydalanılarak

iletiĢime geccedililmiĢtir Sonuccedil olarak ccedilalıĢmamıza katılmayı kabul eden

127 adet firmadan 65`inden geri doumlnuumlĢ sağlanmıĢ olup bu anket

verileri istatistiksel değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur Bu da

anketlerin geri doumlnuumlĢ oranının 26 olduğunu goumlstermektedir

Dolayısıyla analize sokulabilecek oumlrneklemimiz 65 firma olarak

belirlenmiĢtir

Oumlrneklemimizdeki katılımcılar iĢletme sahibi veya ortağı (20) orta

duumlzey youmlnetici (45) uumlst duumlzey youmlneticilerden (35) oluĢmaktaydı

CcedilalıĢmamıza dacirchil olan firmaların 32`sini kuumlccediluumlk iĢletmeler 19`unu orta

buumlyuumlkluumlkteki iĢletmeler 49`unu da buumlyuumlk iĢletmeler oluĢturmaktadır Bu

ccedilalıĢmaya makine ve imalat (55) hizmet (45) enduumlstrileri dacirchil edilmiĢtir

12

Tablo 1 Oumlrneklem Karakteristikleri

Sıklık Oran ()

Sektoumlr

Makine ve Ġmalat 29 55

Hizmet 36 45

Toplam 65 100

ĠĢletme buumlyuumlkluumlğuuml

Kuumlccediluumlk Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50lsquoden az)

21 32

Orta Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50-150 arası)

12 19

Buumlyuumlk ĠĢletme

(CcedilalıĢan Sayısı 150lsquoden fazla)

32 49

Toplam 65 100

Katılımcının pozisyonu

SahipĠĢleme ortağı 13 20

Uumlst duumlzey youmlnetici 23 35

Orta duumlzey youmlnetici 29 45

Toplam 65 100

33 Geccedilerlik ve Guumlvenilirlik

Oumllccedileklerin geccedilerlik ve guumlvenilirliklerini keĢifsel faktoumlr analizi (EFA) ve

Cronbach Alfa Katsayısı hesaplanarak değerlendirilmiĢtir Faktoumlr analizi ile

oumllccedileklerimizdeki soruların gerccedilekten o faktoumlrler altında toplanıp toplanmadığı

boumlylece oumllccedilmek istediğimiz Ģeyi oumllccediluumlp oumllccedilmediği değerlendirilmektedir Faktoumlr

analizinin geccedilerliliği sağlaması her bir sorunun kendi faktoumlruuml altında toplanması

ile değerlendirilmektedir Tuumlm anketler (N=65) SPSS 130 kullanarak doumlrt

değiĢkenin tamamını (23 anket sorusu) da bir EFA modeli dacirchilinde

incelenmiĢtir Tablo 2`de goumlruumlleceği uumlzere faktoumlr analizi sonuccedilları faktoumlr analizi

dacirchilinde her bir faktoumlr altındaki soruların 050 uumlzerinde bir yuumlkleme ile kendi

faktoumlruuml altında toplandıklarını goumlruumllmekte boumlylece her bir sorunun o faktoumlrle

ifade edilen değiĢkeni oumllccediltuumlğuumlnuuml ispatlanmaktadır Bu faktoumlrler sırasıyla pazar

youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı olarak

adlandırılmaktadır

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

12

Tablo 1 Oumlrneklem Karakteristikleri

Sıklık Oran ()

Sektoumlr

Makine ve Ġmalat 29 55

Hizmet 36 45

Toplam 65 100

ĠĢletme buumlyuumlkluumlğuuml

Kuumlccediluumlk Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50lsquoden az)

21 32

Orta Oumllccedilekli

(CcedilalıĢan sayısı 50-150 arası)

12 19

Buumlyuumlk ĠĢletme

(CcedilalıĢan Sayısı 150lsquoden fazla)

32 49

Toplam 65 100

Katılımcının pozisyonu

SahipĠĢleme ortağı 13 20

Uumlst duumlzey youmlnetici 23 35

Orta duumlzey youmlnetici 29 45

Toplam 65 100

33 Geccedilerlik ve Guumlvenilirlik

Oumllccedileklerin geccedilerlik ve guumlvenilirliklerini keĢifsel faktoumlr analizi (EFA) ve

Cronbach Alfa Katsayısı hesaplanarak değerlendirilmiĢtir Faktoumlr analizi ile

oumllccedileklerimizdeki soruların gerccedilekten o faktoumlrler altında toplanıp toplanmadığı

boumlylece oumllccedilmek istediğimiz Ģeyi oumllccediluumlp oumllccedilmediği değerlendirilmektedir Faktoumlr

analizinin geccedilerliliği sağlaması her bir sorunun kendi faktoumlruuml altında toplanması

ile değerlendirilmektedir Tuumlm anketler (N=65) SPSS 130 kullanarak doumlrt

değiĢkenin tamamını (23 anket sorusu) da bir EFA modeli dacirchilinde

incelenmiĢtir Tablo 2`de goumlruumlleceği uumlzere faktoumlr analizi sonuccedilları faktoumlr analizi

dacirchilinde her bir faktoumlr altındaki soruların 050 uumlzerinde bir yuumlkleme ile kendi

faktoumlruuml altında toplandıklarını goumlruumllmekte boumlylece her bir sorunun o faktoumlrle

ifade edilen değiĢkeni oumllccediltuumlğuumlnuuml ispatlanmaktadır Bu faktoumlrler sırasıyla pazar

youmlnelimi oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı olarak

adlandırılmaktadır

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

13

Tablo 2 Faktoumlr Analizi

Faktoumlr

1

Faktoumlr

2

Faktoumlr

3

Faktoumlr

4

Pazar Youmlnelimi

MuumlĢteri memnuniyetini sıkccedila ve sistematik olarak oumllccedileriz 820

MuumlĢteri ihtiyaccedilları iccedilin rutin veya duumlzenli oumllccediluumllerimiz vardır 738 Uumlruumln ve hizmetlerimizin kalitesini değerlendirmeleri iccedilin nihai

tuumlketicilerimize en az yılda bir kez anket uygularız 869

MuumlĢteri memnuniyeti ile ilgili veriler duumlzenli olarak tuumlm Ģirket birimlerine dağıtılır 759

Oumlğrenme Youmlnelimi Youmlneticilerimiz rekabet avantajı yaratmada anahtarın yeni bilgi veveya yetenekler edinme kabiliyetimiz olduğunda hemfikirdirler 686

Bu Ģirketin en temel değerleri geliĢmenin anahtarı olan oumlğrenmeyi iccedilerir 794

ġirketimizde oumlğrenmenin masraf değil yatırım olduğu inancı vardır 839 ġirketimizde oumlğrenme oumlrguumltsel devamlılığı garantileyen ticari bir gereklilik olarak goumlruumllmektedir 844

ġirketimizde ortak bir amaccedil vardır 756 Tuumlm seviye goumlrev ve boumlluumlmlerde Ģirket vizyonumuzla ilgili goumlruumlĢ birliği vardır 805

Tuumlm ccedilalıĢanlar bu organizasyonun hedefleri doğrultusunda ccedilalıĢırlar 834 CcedilalıĢanlar Ģirket youmlnuumlnuuml belirlemede kendilerini etkin birer birey olarak goumlruumlrler 748

MuumlĢterilerimiz hakkında sahip olduğumuz ortak varsayımların eleĢtirisini

ve sorgulamasını yapmaktan ccedilekinmeyiz 743

ġirketimizde ccedilalıĢanlar Ģunun farkına varmıĢlardır ki piyasa ile ilgili algılar sabit olmamalı suumlrekli goumlzden geccedilirilmelidir

731

GiriĢimcilik Youmlnelimi

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin risk alma eğilimi daha fazladır 519 Rakiplerimize kıyasla Ģirketimizin stratejik plan faaliyetleri uumlzerinde daha fazla ccedilalıĢma eğilimi var 670

Rakiplerimize kıyasla Ģirketimiz muumlĢteri istek ve ihtiyaccedillarını

tanımlamada daha yeteneklidir 841

Rakiplerimize kıyasla firmamızın vizyonunu gerccedilekleĢtirme konusundaki azmi daha buumlyuumlktuumlr 800

Rakiplerimize oranla Ģirketimiz fırsatları tanıma konusunda daha

yeteneklidir 798

ĠĢ KarmaĢıklığı

CcedilalıĢanlar yeni Ģeyler oumlğrenmeye devam ederler 794

CcedilalıĢanlar pek ccedilok farklı Ģey yapar 777

Yapılan iĢler yuumlksek seviyede beceri gerektirir 740

Yaratıcılık iĢin gereğidir

679

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

14

Tablo 3`de goumlsterildiği uumlzere değiĢkenlerin guumlvenilirliklerini oumllccedilmek

amacıyla gerccedilekleĢtirilen guumlvenilirlik analizinde Cronbachlsquoın alfası

kullanılmıĢtır Cronbach alfa testi katılımcıların sorulara verdikleri cevapların iccedil

tutarlığını ortaya koymaktadır Alfa değerleri tabloda ccedilaprazlama parantez iccedilinde

verilmektedir Pazar youmlnelimi iccedilin alfa 085 oumlğrenme youmlnelimi iccedilin 093

giriĢimcilik youmlnelimi iccedilin 076 ve iĢ karmaĢıklığı iccedilin de 075 olarak

hesaplanmıĢtır Bu değerler Nunnallylsquonin (1978) 070 olarak kabul ettiği sınır

değerinin uumlzerindedir Dolayısıyla bu sonuccedillar anketlerin geccedilerlik ve

guumlvenilirlik koĢullarını sağladığını goumlstermektedir

Tablo 3 Korelasyon ortalama standart sapma ve alfa değerleri

Ort St

Sapma

Pazar

youmlnelimi

Oumlğrenme

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ

KarmaĢıklığı

Pazar Youmlnelimi 369 8717 =085

Oumlğrenme Youmlnelimi 411 6421 346 =093

GiriĢimcilik Youmlnelimi 389 6490 471 531 =076

ĠĢ KarmaĢıklığı 395 6763 326 646 610 =075

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Bununla birlikte tablo 3`de doumlrt değiĢken arasındaki karĢılıklı iliĢkilere

dair Pearson korelasyon katsayıları verilmektedir Korelasyon analizi iki

değiĢken arasındaki iliĢkinin derecesini ve youmlnuumlnuuml belirlemek amacıyla

kullanılan istatistik youmlntemlerden birisidir Korelasyon analizi sonuccedilları tuumlm

değiĢkenler arasında karĢılıklı ve anlamlı bir iliĢki bulunduğunu ortaya

koymaktadır Sonuccedillar değiĢkenler arasındaki en guumlccedilluuml korelasyonun iĢ

karmaĢıklığı ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki gerccedilekleĢtiğini goumlstermektedir

Bunu ise iĢ karmaĢıklığı ile giriĢimcilik youmlnelimi arasındaki iliĢki takip

etmektedir Korelasyon analizindeki diğer bir oumlnemli bulgu ise iĢ karmaĢıklığı

ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki karĢılıklı etkileĢimin giriĢimcilik youmlnelimi ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındakinden daha guumlccedilluuml olduğunun ortaya ccedilıkmasıdır

Ġlaveten tablo 3`de modelimizde yer alan değiĢkenlere dair ortalama ve

standart sapma değerleri de verilmektedir DeğiĢkenlere ait ortalamalar

değerlendirildiğinde oumlğrenme youmlnelimi en yuumlksek ortalamaya sahip değiĢken

olarak karĢımıza ccedilıkmakta bunu iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi takip

etmektedir En duumlĢuumlk ortalama ise pazar youmlneliminde goumlruumllmektedir Bu sonuccedil

firmalarımızda pazar youmlneliminin oumlneminin yeterince anlaĢılmadığını

goumlstermektedir Bununla birlikte oumlğrenme youmlneliminin sergilediği yuumlksek

ortalama da ankete katılan firmaların oumlğrenme odaklı bir anlayıĢ sergilediklerini

ortaya koymaktadır

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

15

34 Hipotez Testleri

Oumlnerilen hipotezleri test etmek amacıyla SPSS istatistik programı

kullanılarak regresyon analizleri gerccedilekleĢtirilmiĢtir Tablo 4`de geliĢtirilen

modeldeki iliĢkileri test etmek uumlzere gerccedilekleĢtirilen regresyon analizleri

verilmektedir Regresyon analizi aralarında sebep-sonuccedil iliĢkisi bulunan iki veya

daha fazla değiĢken arasındaki iliĢkiyi belirlemek ve bu iliĢkiyi kullanarak konu

ile ilgili tahminler ya da kestirimler yapabilmek amacıyla uygulanan analiz

tuumlruumlduumlr Regresyon analizi değiĢkenler arasındaki iliĢkinin youmlnuumlnuuml goumlstermesi

ve modeldeki değiĢkenlerin bir buumltuumln halinde değerlendirmesi nedeniyle

korelasyon analizinden daha uumlstuumln bir nitelik taĢımaktadır

Tablo 4 Regresyon Analizi

Pazar

Youmlnelimi

GiriĢimcilik

Youmlnelimi

ĠĢ KarmaĢıklığı R2 F Sig

1 124 473 -- 29 12892 000

2 -- 218 513 44 25080 000

3 152 -- 597 43 24150 000

4 098 175 507 46 16955 000

Bağımlı değiĢken Oumlğrenme Youmlnelimi

01 duumlzeyinde anlamlı

05 duumlzeyinde anlamlı

Tablo 4`de de goumlsterildiği uumlzere bu araĢtırmada gerccedilekleĢtirilen

regresyon analizlerinde oumlğrenme youmlnelimi bağımlı değiĢken olarak alınmakta

bağımsız değiĢkenler pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı ile

oumlğrenme youmlnelimi arasındaki iliĢkiler hem ikili gruplar halinde hem de toplu

olarak incelenmektedir Bu Ģekilde doumlrt adet regresyon modeli kurulmaktadır

Birinci regresyon modelinde pazar youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki toplu etkileri araĢtırılmaktadır Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 12892 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 29`unu accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise giriĢimcilik youmlneliminin pazar youmlnelimi uumlzerinde (β 0473

plt001) pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken pazar youmlnelimi ile oumlğrenme

youmlnelimi arasındaki iliĢkinin varlığına dair kanıt sağlanamamaktadır

Ġkinci regresyon modelinde ise giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan toplu etkileri incelenmektedir Model bir buumltuumln

olarak anlamlı olup (F= 25080 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

değiĢimin 44`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker ele

alındığında ise hem giriĢimcilik youmlnelimi (β 0218 plt005) hem de iĢ

karmaĢıklığı (β 0513 plt001) ile oumlğrenme youmlnelimi arasındaki anlamlı ve

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

16

pozitif bir iliĢkinin varlığı ortaya ccedilıkmaktadır Beta katsayılarına bakıldığında ise

(0513 gt 0218) iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki etkisinin

giriĢimcilik youmlnelimininkinden daha guumlccedilluuml olduğu goumlruumllmektedir

Uumlccediluumlncuuml regresyon modeli kapsamında pazar youmlnelimi ve iĢ

karmaĢıklığının birlikte oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri araĢtırılmaktadır

Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 24150 sig lt 001) oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki değiĢimin 43`uumlnuuml accedilıklamaktadır Bağımsız değiĢkenler teker teker

incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki pozitif ve

anlamlı etkisinin varlığı (β 0597 plt001) desteklenirken pazar youmlneliminin

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde anlamlı bir etkisi goumlruumllmemektedir

Doumlrduumlncuuml ve son regresyon modelinde ise pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının tuumlmuumlnuumln oumlğrenme youmlnelimi uumlzerine olan etkileri

incelenmektedir Model bir buumltuumln olarak anlamlı olup (F= 16955 sig lt 001)

oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki değiĢimin 46`sını accedilıklamaktadır Bağımsız

değiĢkenler teker teker incelendiğinde ise iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi

uumlzerindeki pozitif ve anlamlı bir etkiye (β0507 plt001) sahip iken pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında istatistiksel

accedilıdan anlamlı bir iliĢkinin varlığına rastlanmamaktadır Bu sonuccedillar pazar

youmlnelimi ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında herhangi bir

iliĢki olmadığı anlamına gelmekten oumlte iĢ karmaĢıklığı pazar youmlnelimi ve

giriĢimcilik youmlneliminin aralarındaki anlamlı kovaryans dikkate alındığında-

pazar ve giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme youmlnelimini iĢ karmaĢıklığı uumlzerinden

etkilediği Ģeklinde yorumlanabilmektedir Bu nedenle sonuccedillar H3`uuml tamamen

desteklemekte iken H1 ve H2 kısmen desteklenmektedir

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Bu ccedilalıĢmada hem araĢtırmacılar hem de youmlneticiler iccedilin pazar youmlnelimi

oumlğrenme youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri

accedilıklayan bir model sunularak literatuumlre katkıda bulunulmaktadır Nitekim

guumlnuumlmuumlz akademik camiası ve iĢ duumlnyasında oumlrguumltlerin varlıklarını

suumlrduumlrebilmelerinin pazar odaklı oumlğrenmeye accedilık ve giriĢimci bir yaklaĢım

sergilemeleri ile gerccedilekleĢebileceği goumlruumlĢuuml kabul goumlrmektedir Buna paralel

olarak pazar youmlnelimi giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimi arasındaki

iliĢkilere dair ccedilok sayıda ccedilalıĢma mevcuttur Ancak bu ccedilalıĢma pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve oumlğrenme youmlnelimine ilave olarak iĢ karmaĢıklığının

etkisini de modele dacirchil ettiğinden orijinal bir nitelik taĢımaktadır

CcedilalıĢma bulguları oumlncelikle iĢin karmaĢıklık seviyesinin oumlğrenme

youmlnelimi accedilısından taĢıdığı oumlnemi vurgulamaktadır Bu sonuccedil iĢ ve

sorumlulukların gerektirdiği beceri yetenek iĢbirliği ve koordinasyon

seviyesindeki artıĢın oumlğrenme ihtiyacını da beraberinde getirdiği savını

desteklemekte boumlylece literatuumlre de paralel bir yaklaĢım sergilemektedir

Oumlrneğin Sadler-Smith vd`nin (2001) oumlğrenme youmlnelimi ile iĢ karmaĢıklığı

arasında iliĢkileri inceleyen araĢtırmaları da benzer Ģekilde sonuccedillanmaktadır

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

17

Bu accedilıdan bakıldığında iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

karĢımıza ccedilıkan belirgin etkisi gelecek araĢtırmalara da ıĢık tutacak niteliktedir

Ġlaveten sonuccedillar giriĢimcilik youmlneliminin de oumlğrenme youmlnelimi uumlzerinde

etkili olduğunu ancak iĢ karmaĢıklığının giriĢimcilik youmlneliminin oumlğrenme

youmlnelimi uumlzerindeki etkisini goumllgelediğini goumlstermektedir Aslında iĢ tatmini

yaratıcılık ve motivasyon ile yakından iliĢkili bir olgu olarak iĢ karmaĢıklığı

giriĢimcilikten ccedilok da uzak olmadığından boumlylesi bir goumllgeleme etkisi de

literatuumlre pek de ters duumlĢmemektedir Gelecekte bu konu uumlzerinde ccedilalıĢacak

araĢtırmacıların iĢ karmaĢıklığı ve giriĢimcilik youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkileri incelerken iĢ karmaĢıklığının aracı roluumlnuuml de

araĢtırmalarında fayda vardır

Ġlginccedil bir Ģekilde analiz sonuccedilları pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi

arasındaki iliĢkiyi destekler nitelikte kanıt sağlamamaktadır Bu sonucu

anlayabilmek iccedilin değiĢkenlere ait ortalamalara bakmakta fayda vardır

DeğiĢkenlere ait ortalamalar dikkate alındığında katılımcıların pazar youmlnelimine

yeteri kadar oumlnem vermedikleri ortaya ccedilıkmaktadır Aslında Ģiddetli bir

rekabetin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml guumlnuumlmuumlzuumln karmaĢık ve değiĢken ccedilevre koĢullarında

firmaların muumlĢteri değeri yaratarak rekabet uumlstuumlnluumlğuuml sağlayabilmeleri iccedilin pazar

youmlnelimine daha fazla oumlnem vermeleri gerekmektedir Ancak elde edilen

bulgular firmalarımızın pazar odaklılık seviyelerinin hiccedil de yuumlksek olmadığını

goumlstermektedir Bu sonuccedil ne yazık ki uumllkemiz firmalarının ccedilevresel değiĢim ve

karmaĢıklığın hızla arttığı bilgi ccedilağında mevcut ve potansiyel muumlĢterilerin

ihtiyaccedillarını gerektiği oumllccediluumlde dikkate almadığı rakiplerin ise kapasite ve

stratejileri hakkında yeterli bilgiyi toplayamadığını ortaya koymaktadır Boumlylesi

bir eksiklik pazar youmlnelimi ile oumlğrenme youmlnelimi arasında oumlngoumlruumllen iliĢkinin

suumlrpriz bir Ģekilde karĢımıza ccedilıkmamasının altında yatan temel etmenlerden biri

olabilir Bununla birlikte ccedilalıĢmamıza katılan firmaların 51lsquolik dilimi kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli firmalardan oluĢmaktadır Kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli firmaların muumlĢteri

memnuniyetini sistematik olarak oumllccedilebilecek sistemlerinin olmaması bu

bulgulara ulaĢmamızın bir baĢka nedenini teĢkil edebilir

Bu ccedilalıĢmada sonuccedillarının genellenebilirliğini etkileyen bir kısım

metodolojik kısıtlar mevcuttur Oumlncellikle araĢtırma spesifik bir ulusal

bağlamda geliĢmekte olan bir ekonomiye ve doğu ile batı arasında bir geccediliĢ

niteliğindeki kuumlltuumlre sahip bir uumllkenin firmaları uumlzerinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir

Sonuccedilları değerlendirirken farklı sosyo-ekonomik yapılarda farklı sonuccedilların

ortaya ccedilıkabileceği olasılığı goumlz ardı edilmemelidir Ġkinci olarak oumlrneklemi

değerlendirirken sektoumlrel bir ayrıma gidilmemiĢtir Oysa oumlğrenme youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi iĢ karmaĢıklığı ve pazar youmlnelimi arasındaki iliĢkiler

farklı sektoumlrlerde farklı bir yapıda Ģekillenebilir Son olarak da oumlrneklem

boyutunun (N=65) nispeten ccedilok da buumlyuumlk değildir daha buumlyuumlk bir oumlrneklemin

temsil yeteneği daha yuumlksek olabilir

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

18

Sonuccedil olarak baktığımızda bu ccedilalıĢma geliĢmekte olan bir ekonomiye ve

doğu ile batı arasındaki geccediliĢ niteliği taĢıyan bir kuumlltuumlre sahip bir uumllkede

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığının oumlğrenme youmlnelimi uumlzerindeki

etkilerini goumlstererek literatuumlre katkıda bulunmaktadır Bununla birlikte bu

sonuccedillar iĢletme youmlneticilerinin oumlrguumlt dacirchilinde muumlĢteri odaklı ve giriĢimci bir

kuumlltuumlr oluĢturmalarının oumlğrenmeyi kolaylaĢtıran bir ortam yaratmalarının ve iĢ

tanımlarını ccedilalıĢanlara otonomi sağlayarak onların yaratıcı potansiyellerinden

istifade edecek Ģekilde geliĢtirmelerinin oumlnemini ortaya koymaktadır

KarmaĢa ve belirsizliğin rekabetin kurallarını yeniden Ģekillendirdiği

kuumlresel iĢ duumlnyası accedilısından oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi giriĢimcilik

youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı gibi kavramlar gelecek araĢtırmalar iccedilin oumlnemli bir

potansiyele sahiptir Gelecekte konu uumlzerinde ccedilalıĢmalarda bulunacak

araĢtırmacıların

i-) oumlrneklem sayısını artırarak uumllke genelinde daha geniĢ ve homojen bir

oumlrnekleme ulaĢmalarının

ii-) enduumlstriyel ayrıma giderek oumlğrenme youmlnelimi pazar youmlnelimi

giriĢimcilik youmlnelimi ve iĢ karmaĢıklığı arasındaki iliĢkileri farklı sektoumlrlerde

karĢılaĢtırmalarının ve

iii-) oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oumlrguumlt yapısı gibi yeni değiĢkenleri de model dahil

etmelerinin faydalı olacağı duumlĢuumlnuumllmektedir

KAYNAKCcedilA

Achrol R S (1991) Evolution of the Marketing Organization New Forms for

Turbulent Environments Journal of Marketing 55 77-93

Anthony W P (1996) Strategic Human Resource Management Harcourt

Brace ve Company Second Edition

Argyris C (1994) Good communication that Blocks Learning Harvard

Business Review 72 77-86

Baker WE ve Sinkula JM (1999) The Synergistic effect of Market

Orientation and Learning Orientation on Organizational Performance

Journal of Academic Marketing Science 27 411-427

Barrow JW (1993) Does total quality management equal organizational

learning Quality Progress July

Calantone R J Cavusgil S T ve Zhao Y (2002) Learning Orientation

Firm Innovation Capability and Firm Performance Industrial

Marketing Management 31 515-524

Campion MA Medsker GJ ve Higgs CA (1993) Relations between

work group characteristics and effectiveness implications for

designing effective work groups Personnel Psychology 46 823ndash850

Carroll J (1998) Organizational Learning Activities in High-Hazard

Industries The Logic underlying Self-Analysis Journal of

Management Studies 35(6) 699-717

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

19

Champoux J (1996) Organizational Behavior Integrating ndash Individuals

Groups and Process By West Publishing Company

Covin J G ve Slevin D P (1991) A Conceptual Model of Entrepreneurship

as Firm Behavior Entrepreneurship Theory and Practice 7-25

Daft R F (1994) Organizational Behavior McGraw-Hill International

Editions Sixth Edition

Davis D Morris M ve Allen J (1991) Perceived Environmental Turbulence

and ıts Effect on Selected Entrepreneurship Marketing and

Organizational Characteristics in Industrial Firms Journal of the

Academy of Marketing Science 19 (1) 43-51

Day G S (1994) Continuous Learning About Markets California

Management Review 36 9-31

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (1993) Corporate culture

customer orientation and innovativeness in Japanese firms a quadrad

analysis Journal of Marketing 57 23-27

Deshpande R Farley JU ve Webster JrFE (2000) Triad Lessons

generalizing results on high performance firms in five business ndashto-

business markets International Journal of Research in Marketing 17

353-362

Fiol CM ve Lyles MA (1985) Organizational Learning Academy of

Management Review 10(4) 803-813

Gibson J Ivancevich J ve Donelly J (1997) Organizations Richard D

Irwin Ninth Edition

Hamel G ve Prahalad C K (1991) Corporate Imagination and

Expeditionary Marketing Harvard Business Review 69 81-92

Hayes RH ve Wheelright SC (1984) Restoring Our Competitive Edge

Competing Through Manufacturing New York John Wiley ve Sons

Inc

Huber G P (1991) Organizational Learning The Contributing Processes and

literatures Organization Science 2 88-115

Kohli A K ve Jaworski B J (1990) Market Orientation The Construct

Research Propositions and Managerial Implications Journal of

Marketing 54 1-18

Liu S Dubinsky A J ve Shi Y (2000) Change to Survive Chinalsquo s New

satate-Owned enterprise An International Journal of Business and

Social Policy 12(2) 87-97

Lukas B A Hult G T M ve Ferrell O C (1996) A Theoretical

Perspective of the Antecedents and Consequences of Organizational

Learning in Marketing Channels Journal of Business Research 36(3)

233-244

Miller D ve Friesen P H (1982) Innovation in Conservative and

Entrepreneurial Firms two Models of Strategic Momentum Strategic

management Journal 3 1-25

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

20

Moorman C ve Miner A S (1998) Organizational Improvisation and

Organizational Memory Academy of Management Review 23(4)

698-723

Morris H ve Paul G W (1987) The Relationship Between Entrepreneurship

and Marketing in Established Firms Journal of Business Venturing 2

247-259

Nunnally J C (1978) Psychometric Theory New York McGraw-Hill

Robbins S P (1994) Management Prentice-Hall International Inc Fourth

Edition

Sadler-Smith E Spicer D P ve Chaston I (2001) Learning Orientations

and Growth in Smaller FirmsLong Range Planning 34 139-158

Sean RV (2000) A Path Analysis of Gender Race and Job Complexity as

Determinants of Intention to look for Work Department of

Management and Marketing University of Wyoming Laramie

Wyoming USA

Sinkula J M (1994) Market Information Processing and Organizational

Learning Journal of Marketing 58 35-45

Sinkula J ve Baker W E (1999) The Synergistics Effect of Market

Orientaion and Learning Orientation on Organizatinal Performance

Journal of the Academy of Marketing 27(4) 411-427

Sinkula J Baker W E ve Noordewier T (1997) A framework for market-

based organizational learning linking values knowl-edge and

behavior Journal of the Academy of Marketing Science 25(4) 305ndash

318

Slater S F ve Narver J C (1995) Market Orientation and the Learning

Organization Journal of Marketing 59 63-74

Smart D T ve Conant J S (1994) Entrepreneurial orientation distinctive

marketing competencies and organizational performance Journal of

Applied Business Research 10(3) 18ndash28

Tsang E (1997) Organisational Learning and the Learning Organisation A

Dichotomy Between Descriptive and Prescriptive Research Human

Relations 50(1)

Vegt G Emans B ve Vliert V (2000) Team Memberslsquo Affective Responses

to Patterns of Intragroup Interdependence and Job Complexity

Journal of Managerial Psychology 17(1) 50-67

Webster F E Jr (1992) The Changing Role of Marketing in the

Corporation Journal of Marketing 56 1-17

Morgan R E and Turnell C R (2003) Market-based Organizational Learning

and Market Performance Gains British Journal of Management

14(3) 255 ndash 274

Ellinger AE Ketchen DJ Jr Hult G T M Elmadağ A B ve Richey R G

Jr (2008) Market orientation employee development practices and

performance in logistics service provider firms Industrial Marketing

Management 37 353ndash366

21

Borges M Hoppen N ve Luce F B (2008) Information technology impact

on market orientation in e-business Journal of Business Research

press on line

Zhou K Z Brown J R ve Dev C S (2008) Market orientation competitive

advantage and performance A demand-based perspective Journal of

Business Research press on line

Mason K Doyle P ve Wong V (2006) Market orientation and quasi-

integration Adding value through relationships Industrial Marketing

Management 35(2) 140minus155

Li Y Huang J ve Tsai M (2008) Entrepreneurial orientation and firm

performance The role of knowledge creation process Industrial

Marketing Management press on line

Heiens RA (2000) Market Orientation Toward an Integrated Framework

Academy of Marketing Science Review 2000(1) Available

httpwwwamsrevieworgarticlesheiens01-2000pdf

Liu S S Luo X ve Shi Y (2002) Integrating customer orientation corporate

entrepreneurship and learning orientation in organizations-in-

transition an empirical study International Journal of Research in

Marketing 19(4) 367-382

Hughes M ve Morgan R E (2007) Deconstructing the relationship between

entrepreneurial orientation and business performance at the embryonic

stage of firm growth Industrial Marketing Management 36 651ndash661

Kuivalainen O Sundqvist S ve Servais P (2007) Firmslsquo degree of born-

globalness international entrepreneurial orientation and export

performance Journal of World Business 42 253ndash267

Narver J C ve Slater S F (1990) The effect of a market orientation on

business profitability Journal of Marketing 54(4) 20ndash35

Koffman F ve Senge P M (1993) Communities of Commitment The Heart

of Learning Organizations Organizational Dynamics 22(2) 5-23

Argyris C (1991) Teaching Smart People How to Learn Reflections 4(2)

Jeffrey LM (2008) Learning orientations Diversity in higher education

Learning and Individual Differences press on line

Hitt MA Ireland R D ve Lee H (2000) Technological learning knowledge

management firm growth and performance an introductory essay

Journal of Engineering and Technology Management 17(3-4) 231-

246

Emden Z Yaprak A ve Cavusgil ST (2005) Learning from experience in

international alliances antecedents and firm performance

implications Journal of Business Research 58(7) 883-892

Chen J Q Lee T E Zhang R ve Zhang Y J (2003) Systems

Requirements for Organizational Learning Communications of the

ACM 46(12) 73-78

Ghosh A (2004) ―Learning in Strategic Alliances A Vygotskian

Perspective The Learning Organization 11(45) 302-311

22

Jimenez-Jimenez JG ve Cegarra-Navarro D (2007) ―The performance

effects of organizational learning and market orientation Industrial

Marketing Management 36(6) 694-708

Hurley RF ve Hult GT (1998) Innovation market orientation and

organizational learning an integration and empirical examination

Journal of Marketing 62 42ndash 54

Celuch K G Kasouf C J and Peruvemba V (2002) ―The effects of

perceived market and learning orientation on assessed organizational

capabilities Industrial Marketing Management 31(6) September

545-554

Baer M Oldham G R ve Cummings A (2003) ―Rewarding

creativity When does it really matter The Leadership

Quarterly 14(4-5) 569-586