ÔÅÕ×ÏÓ/ISSUE

29 VïóçëåiáÊÁÉ ¸ñåõíá

Äáâ

Üêç

16,

156

69 Ð

ÁÐ

ÁÃÏ

ÕÅË

ËÁÓ

- GR

EECE

NURSINGCARE AND

RESEARCH

Ôåôñáìçíéáßï Åðéóôçìïíéêü ÐåñéïäéêüISSN 1791-1567

• Medical Patients’ Satisfaction with Nursing Care in Public Hospitals in Cyprus

• Patient Satisfaction: A Case Study in a Health Centre in Greece

• Theoretical Approaches in Public Health: Social Marketing

• Culture Diversity and Help-Seeking from Mental Health Services

Eêäßäåôáé από ôçí Äôáéñåßá Íïóçëåõôéêþí

Óðïõäþí (ΕΝΣ)

Ιανουαρίος - Απρίλιος 2011

• Αξιολόγηση της Ικανοποίησης των Ασθενών από την Νοσηλευτική Φροντίδα στα Παθολογικά Τµήµατα των ∆ηµοσίων Νοσοκοµείων στην Κύπρο

• Ικανοποίηση Ασθενών: Μελέτη Περίπτωσης σε Κέντρο Υγείας στην Ελλάδα

• Θεωρητικές Προσεγγίσεις στη ∆ηµόσια Υγεία:Το Κοινωνικό Μάρκετινγκ

• Πολιτισµική Ετερότητα και Αναζήτηση Βοήθειας από Υπηρεσίες Ψυχικής ΥγείαςPublished by the

Greek Nursing StudiesAssociation (GNSA)

January - April 2011

22

Editor-in-ChiefChryssoula Lemonidou, RN, MSc, PhD, Professor of Nursing, Universi-

ty of Athens

Co-EditorsEleni Apostolopoulou, RN, PhD, Associate Professor of Nursing, Uni-

versity of AthensSotiris Plakas, RN, MSc, PhD, General Hospital of Attika «Sismanoglion»

Editorial BoardThalia Bellali, RN, MSc, PhD, Assistant Professor of Nursing, Techno-

logical Educational Institute of ThessalonikiMargarita Giannakopoulou, MSc, PhD, Assistant Professor, Faculty of

Nursing, University of AthensDafni Kaitelidou, MSc, PhD, Lecturer, Faculty of Nursing, University of

AthensMaria Kalafati, RN, MSc, PhD, Faculty of Nursing, University of AthensAthina Kalokerinou, RN, PhD, Αssociate Professor of Nursing, Faculty

of Nursing, University of AthensEvangelos Konstantinou, RN, MSc, PhD, Assistant Professor, Faculty

of Nursing, University of AthensAnastasia Mallidou, RN, MSc, PhD, former Vice-CEO of General Chil-

dren’s Hospital of Athens «Agia Sophia»Elisabeth Patiraki, RN, PhD, Associate Professor, Faculty of Nursing,

University of AthensPanagiota Sourtzi, RN, MSc, PhD, Associate Professor, Faculty of

Nursing, University of AthensEleni Theodossopoulou, Associate Professor, Faculty of Nursing, Uni-

versity of Athens

International Editorial BoardJohn Albarran, Principal Lecturer in Critical Care Nursing, University

of the West of England, Bristol, UKMaria Katopodi, PhD, Assist. Professor, University of Michigan, USAKaterina Labrinou, PhD, Lecturer in Nursing, Cyprus University of

TechnologyAnastasios Merkouris, RN, MSc, PhD, Associate Professor of Nursing,

Faculty of Nursing, Cyprus University of TechnologyEvridiki Papastavrou, PhD, Lecturer in Nursing, Cyprus University of

TechnologyElisabeth D.E. Papathanassoglou, RN, MSc, PhD, Associate Professor,

Faculty of Nursing, Cyprus University of TechnologyJulie Scholes, Professor of Nursing, University of Brighton, Brighton, UK

Eêäßäåôáé από ôçí Åôáéñåßá Íïóçëåõôéêþí Óðïõäþí (ΕΝΣ)

Äéåýèõíóç Óýíôáîçò×ñõóïýëá Ëåìïíßäïõ, ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï

Áèçíþí

ÓõíäéåõèõíôÝò ÓýíôáîçòÅëÝíç Áðïóôïëïðïýëïõ, Áíáðë. ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò, Ðáíåðé -

óôÞ ìéï ÁèçíþíÓùôÞñçò ÐëáêÜò, ÍïóçëåõôÞò, MSc, PhD, Ãåíéêü Íïóïêïìåßï ÁôôéêÞò

«Óéóìáíüãëåéï»

ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞÌáñãáñßôá Ãéáííáêïðïýëïõ, Επίκ. Καθηγήτρια ÍïóçëåõôéêÞò, Ðáíåðé -

óôÞ ìéï ÁèçíþíΕλένη Θεοδοσοπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια ÍïóçëåõôéêÞò, Ðáíåðé óôÞ -

ìéï ÁèçíþíÄÜöíç Êáúôåëßäïõ, ËÝêôïñáò ÍïóçëåõôéêÞò, Ðáíåðé óôÞ ìéï ÁèçíþíÌáñßá ÊáëáöÜôç, ÄéäÜêôùñ ÍïóçëåõôéêÞò, ÅÔÅÐ, ÐáíåðéóôÞìéï

ÁèçíþíΑθηνά Καλοκαιρινού, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,

Πανεπιστήµιο ΑθηνώνΕυάγγελος Κωνσταντίνου, Επίκ. Καθηγητής Νοσηλευτικής,

Πανεπιστήµιο ΑθηνώνÁíáóôáóßá Ìáëëßäïõ, ÄéäÜêôùñ ÍïóçëåõôéêÞò, πρώην Áíáðë. ÄéïéêÞôñéá

Íï óï êïìåßïõ Ðáßäùí «Áãßá Óïößá»ÈÜëåéá ÌðåëëÜëç, Åðßê. ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò, ÔÅÉ ÈåóóáëïíßêçòÅëéóóÜâåô ÐáôçñÜêç, Áíáðë. ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï

ÁèçíþíÐáíáãéþôá ÓïõñôæÞ, Áíáðë. ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï

Áèçíþí

ÄéåèíÞò ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ John Albarran, Principal Lecturer in Critical Care Nursing, University

of the West of England, Bristol, UKMaria Katopodi, Assist. Professor, University of Michigan, USAÊáôåñßíá Ëáìðñéíïý, ËÝêôïñáò ÍïóçëåõôéêÞò, Ôå÷íïëïãéêü Ðáíåðé -

óôÞ ìéï ÊýðñïõÁíáóôÜóéïò Ìåñêïýñçò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÍïóçëåõôéêÞò,

Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο ΚύπρουÅëéóóÜâåô Ä.Å. ÐáðáèáíÜóïãëïõ, Αναπλ. ÊáèçãÞôñéá ÍïóçëåõôéêÞò,

Τεχνολογικό Ðáíåðé óôÞ ìéï ΚύπρουΕυριδίκη Παπασταύρου, Λέκτορας Νοσηλευτικής, Τεχνολογικό

Πανεπιστήµιο ΚύπρουJulie Scholes, Professor of Nursing, University of Brighton, Brighton, UK

Ãíùóôïðïßçóç ðñïò ôïõò ÁíáãíþóôåòΑπο το Τεύχος 29 (Ιανουαρίου-Απριλίου 2011) το τετραµηνιαίο επιστηµονικό περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα»

εκδίδεται σε ηλεκτρονική µορφή και, προς το παρόν, είναι διαθέσιµο δωρεάν προς ανάγνωση.Οι συγγραφείς και άλλοι ενδιαφερόµενοι για την ταχυδροµική παραλαβή έντυπων τευχών (ειδική αρχειακή εκτύ-

πωση), µπορούν να εγγραφούν ως συνδροµητές (ετησίως € 60,00) ή να παραγγέλουν συγκεκριµένο τεύχος κάθε φο -ρά (€ 20,00), απευθυνόµενοι στη γραµµατεία, στο e-mail: nursing@mediforce.gr

Aντίτυπα των παλαιότερων τευχών (1-28) είναι διαθέσιµα έναντι € 8,00 έκαστο και αποστέλλονται µε αντικαταβολή.Οι πίνακες περιεχοµένων των παλαιότερων τευχών είναι διαθέσιµοι στη θέση «Εκδόσεις» του δικτυακού τόπουwww.mediforce.gr (µε επιλογή αριθµού τεύχους).Περισσότερες πληροφορίες: Τηλ.: 210-6512.082

Published by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)

3

NURSING CARE AND RESEARCH

Τεύχος 29, Ιανουάριος - Απρίλιος 2011 Issue 29, January - April 2011

Ðåñéå÷üìåíá Contents

Instructions to Authors........................................................4Editorial.....................................................................9

ORIGINAL PAPERS

Medical Patients’ Satisfaction with Nursing Carein Public Hospitals in Cypruw.........................................11Merkouris Anastasios, Andreadou Aggeliki, Papastavrou Evridiki, Athini Evdokia, Hadjibalassi Maria,Rovithis Michail, Lemonidou Chryssoula, Patiraki Elissavet

Patient Satisfaction: A Case Study in a Health Centre in Greece ...........................................17Markovits Yannis

REVIEW

Theoretical Approaches in Public Health: Social Marketing....................................................................24Kapetanaki Ariadne-Beatrice, Sourtzi Panayota

Culture Diversity and Help-Seeking from Mental Health Services................................................31Zartaloudi Aphroditi, Madianos Michael

Vïóçëåßá ÊÁÉ ¸ñåõíáΕκδίδεται από την Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών (ΕΝΣ)Εκδότρια - ∆ιευθύντρια Σύνταξης: Χρυσούλα ΛεµονίδουΤεχνική Επιµέλεια, Οικονοµική ∆ιαχείριση, ∆ιαφηµίσεις: MediForce Services S.A.Ãñáöåßá: ÄáâÜêç 16, 156 69 - ÐáðÜãïõÔçëÝö.: 210-6512.282, Fax: 210-6525.656e-mail: nursing@mediforce.gr

ÅôÞóéåò ÓõíäñïìÝò 2011 της Έντυπης Έκδοσης

Äçìüóéåò Õðçñåóßåò, ÂéâëéïèÞêåò, Åðé÷åéñÞóåéò, Óùìáôåßá: € 90,00Ατοµικές Συνδροµές (ταχυδρόµηση στην Ελλάδα) : € 60,00ÁôïìéêÝò ÓõíäñïìÝò (ταχυδρόµηση στο Åîùôåñéêό): € 80,00ÌåìïíùìÝíá Ôåý÷ç (ταχυδρόµηση στην Ελλάδα): € 20,00ÌåìïíùìÝíá Ôåý÷ç (ταχυδρόµηση στο Εξωτερικό): € 27,00

Copyright 2007 - 2011

Áðáãïñåýåôáé ç ïëéêÞ Þ ìåñéêÞ áíáäçìïóßåõóç ÷ùñßò ãñáðôÞ Üäåéá ôïõåêäüôç, ôùí óõããñáöÝùí και της διαχειρίστριας εταιρείας.

Nursing Care AND ResearchPublished by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)Publisher and Editor-in-Chief: Chryssoula Lemonidou Technical Editor, Commercial and Advertisements Administra-tor: MediForce Services S.A.Address: 16, Davaki st., 156 69 - Papagou, GREECETel.: +30 210-6512.282, Fax: +30 210-6525.656e-mail: nursing@mediforce.gr

Annual Subscriptions 2011 for Print Version

Public Services, Libraries, Companies, Organisations: € 90,00Individual Subscriptions (in Greece): € 60,00Individual Subscriptions (Rest of the World): € 80,00Price per Issue (in Greece): € 20,00Price per Issue (Rest of the World): € 27,00

Copyright 2007 - 2011

All rights reserved. The reproduction of articles (or parts of them) is prohibitedwithout permission of the publisher, the writers and the technical editor.

Ïäçãßåò ðñïò ôïõò Óõããñáöåßò..............................................4¢ñèñï Óýíôáîçò....................................................................9

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÅÓ ÅÑÃÁÓÉÅÓ

Aξιολόγηση της Ικανοποίησης των Ασθενών από τηνΝοσηλευτική Φροντίδα στα Παθολογικά Τµήµατα των ∆ηµοσίων Νοσοκοµείων στην Κύπρο.......................11Μερκούρης Αναστάσιος, Ανδρεάδου Αγγελική, Παπασταύρου Ευρυδίκη, Αθηνή Ευδοκία, Χατζηµπαλάση Μαρία,Ροβίθης Μιχάλης, Λεµονίδου Χρυσούλα, Πατηράκη Ελισάβετ

Ικανοποίηση Ασθενών: Μελέτη Περίπτωσης σε Κέντρο Υγείας στην Ελλάδα............................................17Μάρκοβιτς Γιάννης

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓH

Θεωρητικές Προσεγγίσεις στη ∆ηµόσια Υγεία: Το Κοινωνικό Μάρκετινγκ..................................................24Καπετανάκη Aριάδνη-Βεατρίκη, Σουρτζή Παναγιώτα

Πολιτισµική Ετερότητα και Αναζήτηση Βοήθειας από Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας...........................................31Ζαρταλούδη Αφροδίτη, Μαδιανός Μιχάλης

4

Οι παρούσες οδηγίες του περιοδικού «Νοσηλεία και Έρευνα»έχουν εναρµονιστεί µε τις «Κοινές Απαιτήσεις για τα Άρθρα ταοποία Υπο βά λλονται σε Βιοϊατρικά Περιοδικά» σύµφωνα µε τηδιεθνή επι τρο πή εκδο τών ιατρικών περιοδικών.

ÁðïóôïëÞ êáé Óêïðüò ôïõ ÐåñéïäéêïýΤο Περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» δέχεται άρθρα από Έλληνες καιξένους ερευνητές και συγγραφείς και βασίζεται σε σύ στηµα κριτών.Αποστολή του περιοδικού είναι να συµβάλει στην εξέλιξη τηςνοσηλευτικής επιστήµης και πρακτικής στην Ελλάδα και διεθνώς.Στόχος είναι η προαγωγή και διάχυση νέων γνώσεων και ερευ νη τι -κών δεδο µένων για εφαρµογή στην κλινική πρα κτική. Προς το σκοπόαυτό καλού νται συνάδελφοι νοσηλευτές και συνε ργάτες άλλων επι-στηµών να συνεισφέρουν υψηλού επιπέδου µελέτες στην Ελληνική ήστην Αγγλική γλώσσα. Στο περιοδικό δηµοσιεύονται πρωτότυπεςερευνητικές µελέτες, ανα σκο πή σεις, θεωρητικά ή φιλοσοφικά άρθρα,ενδιαφέρουσες κλινικές περιπτώσεις και µεθοδολογικά άρθρα απόειδικούς. Το «Νοσηλεία και Έρευνα» συµπεριλαµβάνεται στα περιο-δικά µε εθνική αναγνώριση (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1961/23-9-2008).

Ãå íé êÝò Ðëç ñï öï ñß åò1. Γλώσσα Γραφής των Άρθρων και Ευρείες Θεµατικές Περιοχές: Στοπεριοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» δηµοσιεύονται, ύστερα από κρίση,άρθρα στην ελληνική ή αγγλική γλώσσα, που συνεισφέρουν στηνκατανόηση και εξέλιξη όλων των διαστάσεων της νοσηλευτικής φρο -ντί δας. Η ∆ιεύθυνση Σύνταξης αναµένει άρθρα που αναφέρονται στηνοσηλευτική πρακτική, την έρευνα, την εκπαίδευση και τη διοί κηση,µε επιστηµονική, θεωρητική ή φιλοσοφική βάση.

2. Είδη Εργασιών: Οι εργασίες που δηµοσιεύονται στο περιοδικό,εµπί πτουν σε µία από τις ακόλουθες κατηγορίες: α) ερευνητικές µελέ-τες, β) βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις και γ) άρθρα σχετικά µε τιςεξελίξεις στη νοσηλευτική πρακτική, την εκπαίδευση και τη διοίκηση.Επιπροσθέτως, δηµοσιεύονται επιστολές (έκτασης µέχρι 500 λέξεων),που περι λα µβά νουν κρίσεις ή σχόλια για ήδη δηµοσιευµένες εργα -σίες, εφόσον υποβά λλονται µέσα σε δύο(2) µήνες από τη δηµοσίευσητων αντίστοιχων εργασιών.

3. Παράλληλη ∆ηµοσίευση Εργασιών: Οι εργασίες πρέπει να υπο-βάλλονται αποκλειστικά στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», δενπρέπει να έχουν ήδη δηµοσιευθεί σε έντυπη ή ηλεκτρονική µορφή,ού τε να βρίσκονται υπό κρίση από άλλο περιοδικό ή µέσο. Η ∆ιεύ θυν- ση Σύνταξης αποφασίζει για τον (ταχύτερο δυνατό) χρόνο δηµοσίευ-σης των άρθρων και διατηρεί το δικαίωµα τροποποίησης της µορφήςτους, ωστόσο µεγάλες ή ουσιώδεις τροποποιήσεις γίνονται µόνο µε τησύµφωνη γνώµη των συγγραφέων.

Οι συγγραφείς πρέπει να αποφεύγουν να υποβάλουν δύο(2) άρθραπροερχόµενα από την ίδια ερευνητική εργασία, χωρίς σαφή αιτιολόγ-ηση. Επίσης, πρέπει να µην περιλαµβάνουν σε νέες εργασίες, υλικόανα σκόπησης βιβλιογραφίας που έχει ήδη δηµοσιευθεί (π.χ. αποφυ-γή αυτο-λογοκλοπής).

Όταν θεωρείται ότι προκύπτουν δύο(2) άρθρα από την ίδια ερευνητι-κή εργασία, που παρουσιάζουν διαφορετικές διαστάσεις της έρευνας,πρέπει να υποβάλονται στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», ωςανεξάρτητα και όχι ως δύο(2) µέρη του ίδιου άρθρου. Κάθε άρθροπρέπει να είναι αυτόνοµο και να µην περιλαµβάνει το άλλο, αν και

µπορεί να αναφέρεται σε αυτό, βιβλιογραφικά. Όταν γίνεται πλήρηςπεριγραφή της ερευνητικής µεθοδολογίας στο πρώτο άρθρο, επαρκείµία σύντοµη περιγραφή της στο δεύτερο (µε παραποµπή). Γενικά, πρέ-πει να αποφεύγεται η προσπάθεια δηµοσίευσης πολλών ξεχωριστώνάρθρων της ίδιας µελέτης («σαλαµοποίηση»), αντί της εµβάθυνσηςτων διαφορετικών διαστάσεων και συµπερασµάτων µιας ερευνητικήςπροσπάθειας, σε µία ενιαία δηµοσίευση.

Εφόσον το άρθρο γίνει δεκτό για δηµοσίευση, οι συγγραφείς θα πρέ-πει οπωσδήποτε να συµπληρώσουν και να στείλουν µέσω fax στο0030 210 65 25 656 τη Φόρµα ∆ήλωσης µη ∆ηµοσίευσης της Εργα -σίας σε Άλλο Περιοδικό, την οποία θα παραλάβουν µαζί µε την τελι-κή επιστολή αποδοχής.

4. Συµµετοχή Συγγραφέων στην Εκπόνηση της Εργασίας: Όλοι οισυγγραφείς που αναφέρονται σε ένα άρθρο, πρέπει να έχουν συνει-σφέρει ενεργά στη σύλληψη και στο σχεδιασµό της µελέτης και/ή στηνανάλυση και ερµηνεία των δεδοµένων και/ή στη συγγραφή του άρθ-ρου και όλοι πρέπει να έχουν µελετήσει το περιεχόµενο και εγκρίνειτην τελική έκδοση που έχει υποβληθεί προς δηµοσίευση. Η συµµε-τοχή µόνο στην αναζήτηση χρηµατοδότησης µιας έρευνας ή στησυλλογή των δεδοµένων δεν δικαιολογεί την αναφορά µεταξύ τωνσυγγραφέων, η οποία υποκαθίσταται µε την έκφραση ευχαριστιών.

Για το λόγο αυτό, όταν υπάρχουν περισσότεροι του ενός συγγραφείς,απαιτείται επιστολή στην οποια θα αναφέρεται ξεχωριστά η συµβολήτου καθε συγγραφέα στην εργασία (π.χ µεθοδολογικος σχεδιασµός,στατιστική ανάλυση και ερµη νεία, συγγραφή του τελικού κειµένου,κριτική ανάγνωση και διόρθωση του τελικού κειµένου, βιβλιογραφι-κή ανασκόπηση κλπ). Η σύνταξη του περιο δικού διατηρεί το δικαίω-µα επικοινωνίας µε τους συγγραφείς προκειµένου να λάβει ορισµένεςδιευκρινίσεις επί των ιδιαίτερων θεµάτων που αφορούν στηνεργασία.

5.Τρόπος Υποβολής των Εργασιών: Τα κείµενα προς δηµοσίευσηυπο βάλ λονται ηλεκτρονικά, στο e-mail: nursing@mediforce.gr. Προςτο παρόν, είναι εφικτή και η ταχυδροµική υποβολή, στη διεύθυνση:MediForce Services S.A. (για το περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα»),∆αβάκη 16, 15669-Παπάγου. Και στην περίπτωση της ταχυδροµικήςυποβολής οι εργασίες υποβάλλονται σε ηλεκτρονική µορφή, σε δισ-κέτα ή CD καλής ποιότητας, γραµµένες σε Word για Windows. Σχή-µατα, πίνακες, γραφικά και φωτογραφίες (αποκλειστικά ασπρό µαυρα)υποβάλλονται σε χωριστό αρχείο .JPEG, .GIF, .TIFF, Microsoft Power-Point και Excel. Οι συγγραφείς πρέπει να επιβεβαιώνουν την ορθήπαραλαβή των εργασιών τους, επικοινωνώντας µε τη Γραµµατείασύνταξης κατά τις εργάσιµες ηµέρες και κατά τις ώρες 10.00-15.00,στο τηλέφωνο: 0030 210-6512.282. Επίσης, πρέπει πάντα να διατηρ-ούν αντίγραφο της εργασίας τους.

6. Συχνότητα Έκδοσης του Περιοδικού: Το περιοδικό «Νοσηλεία καιΈρευνα» εκδίδεται τρεις (3) φορές κάθε χρόνο (τετραµηνιαίο) καιδηµοσιεύονται σ’ αυτό εργασίες, αποκλειστικά, των συνδροµητώντου. Ο συ γγραφέας ή ένας του λά-χιστον από τους συγγραφείς οποι -ου δή ποτε υποβαλλόµενου άρθρου πρέπει να είναι ήδη εγγεγραµµέ-νος συν δρο µητής του περιοδικού.

7. ∆ιατήρηση του Υλικού: Οι συγγραφείς ενηµερώνονται ότι το υλικόπου υποβάλλεται διατηρείται για ένα µήνα, µετά τη δηµοσίευση. Ανυπάρχει αίτηµα επιστροφής υλικού, πρέπει να διατυπώνεται κατά τηνυποβολή των εργασιών.

Ïäçãßåò ãéá ôïõò Óõããñáöåßò

5

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Äï ìÞ êáé Ìïñ öÞ Õ ðï âáë ëü ìå íùí Åñ ãá óéþí8. ∆ακτυλογράφηση: Τα άρθρα πρέπει να είναι δακτυλογραφηµένασε διπλό διάστηµα, µε γράµµατα µεγέθους 12΄΄ και µε λευκό περι θώ -ριο 2,5 cm σε όλες τις πλευρές κάθε σελίδας Α4. Οι σελίδες πρέπει ναείναι αριθµηµένες στην κάτω δεξιά γωνία και τα ασπρόµαυρα σχήµα-τα, πίνακες, γραφικά και φωτογραφίες να υποβάλλονται σε ξεχωρι-στές σελίδες, µε συνεχή αρίθµηση.

9. Σελίδα Ταυτότητας: Η πρώτη σελίδα κάθε άρθρου περιλαµβάνειτον τίτλο της εργασίας (µέχρι 15 λέξεις) και τα ονοµατεπώνυµατου/των συγγραφέων, στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Κάθεονοµατεπώνυµο συνοδεύεται από τα τυπικά προσόντα, τον τελευταίοεπαγγελµατικό τίτλο, τον εργασιακό φορέα, την ταχυδροµική καιηλεκτρονική διεύθυνση και τον αριθµό τηλεφώνου επικοινωνίας τουσυγγραφέα. Σε περίπτωση περισσοτέρων του ενός συγγραφέων,ορίζεται ποιός από αυτούς είναι υπεύθυνος για την επικοινωνία µε τοπεριοδικό.

Οι συγγραφείς συστηµατικών ανασκοπήσεων και ερευνητικώνµελετών δεν µπορεί να είναι περισσότεροι των έξι(6), παρά µόνο κατ’εξαίρεση, όταν πρόκειται για διεπιστηµονικές, µεγάλης κλίµακας ήπολυκεντρικές µελέτες. Οι συγγραφείς περιγραφικών ανασκοπήσεωνδεν µπορεί να είναι περισσότεροι των δύο(2). Η σελίδα ταυτότηταςπαραµένει και φυλάσσεται στη Γραµµατεία του περιοδικού, µέχρι τηνολοκλήρωση της ανώνυµης κρίσης κάθε εργασίας, λαµβάνοντας ένακωδικό αριθµό που κοινοποιείται στον συγγραφέα, µε e-mail. Μεβάση αυτόν τον αριθµό µπορεί ο ενδιαφερόµενος να ζητεί πληροφο-ρίες για την εργασία του, µετά την υποβολή της.

10. Σελίδα Τίτλου: Αµέσως µετά τη σελίδα ταυτότητας ακολουθεί ησελίδα τίτλου, που περιλαµβάνει ένα περιγραφικό και ένα σύντοµοτίτλο της εργασίας. Ο σύντοµος τίτλος διατυπώνεται στην ελληνική καιαγγλική γλώσσα και δεν µπορεί να περιλαµβάνει περισσότερες απόπέντε(5) λέξεις. Σ’ αυτήν τη σελίδα δεν αναφέρονται τα ονοµατεπώ -νυµα των συγγραφέων ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που παραβιάζειτην ανωνυµία τους, κατά τη διαδικασία της κρίσης.

11. Περιλήψεις και Λέξεις-Κλειδιά: Η σελίδα τίτλου ακολουθείται απόδοµηµένες περιλήψεις (µέχρι 250 λέξεις) στην ελληνική και στηναγγλική γλώ-σσα, οι οποίες θα συνοψίζουν µε ακρίβεια το περιεχό-µενο της εργασίας. Η περίληψη περιλαµβάνει α) εισαγωγή, β) σκοπόή σκοπούς, γ) µεθοδολογία, δ) αποτελέσµατα και ε) συµπέρασµα, ενώδεν πρέπει να περιλαµβάνει βιβλιογραφικές παραποµπές και συντο-µογραφίες. Κάθε περίληψη ακο λουθείται από, µέχρι έξι(6), λέξεις-κλειδιά, οι οποίες υποδεικνύουν το περιεχόµενο, το σκοπό και τοεπίκεντρο του άρθρου.

12. Κύριο Μέρος Εργασίας: Η έκταση του κυρίως µέρους του άρθρ-ου πρέπει να είναι 2.000-5.000 λέξεις (εκτός των περιλήψεων, πινά-κων και βιβλι ο γρα-φίας). Ενθαρρύνεται ιδιαίτερα η υποβολή µικρώνάρθρων (µέχρι 2.500 λέξεις κυρίως κειµένου και µέχρι δεκαπέντε(15)βιβλιογραφικές παραποµπές). Η επιλογή αυτή προτείνεται για τηδηµο σίευση µικρής έκτασης σηµαντικών ερευνητικών δεδοµένων,που δεν έχουν δυνατότητα επανάληψης ή γενίκευσης. Επιπλέον, οιεργασίες µικρής έκτασης έχουν αυξηµένες πιθανότητες ταχύτερηςδηµοσίευσης.

Μια εργασία πρέπει να περιλαµβάνει ενδιάµεσους τίτλους (επικεφ-αλίδες) που να δοµούν το κείµενο. Οι προτεινόµενοι προς χρήση

ενδιάµεσοι τίτλοι περιλαµβάνουν: α) εισαγωγή, β) βιβλιογραφικήανα σκόπηση, γ) σκοπός-οί, δ) ερευνητικά ερωτήµατα ή υποθέσεις τηςµελέτης, ε) δείγµα, στ) µέθοδος συλ λογής δεδοµένων, ζ) αξιοπιστίακαι εγκυρότητα, η) ηθικά θέµατα, θ) ανάλυση δεδοµένων, ι) αποτελέ-σµατα/ευρήµατα, ια) συζήτηση, ιβ) συµπε ράσµατα και σηµασία για τηνοσηλευτική πρακτική, ιγ) περιορισµοί της µελέτης, ιδ) ευχαριστίεςκ.λπ. Οι ενδιάµεσοι τίτλοι πρέπει να επιλέγονται και να προσαρµό-ζονται, καθώς εξελίσσεται η συγγραφή του άρθρου και πρέπει να δια-κρίνεται η ιεραρχική σειρά τους. Π.χ. οι κύριοι ενδιάµεσοι τίτλοι θααναγράφονται µε κεφαλαία γράµµατα και bold, οι δευτερεύοντες µεπεζοκεφαλαία και bold, οι τριτεύοντες µε πλάγια κ.λπ.

Ανωνυµία υπό µελέτη πληθυσµού και Πληροφορηµένη Συγκατάθε-ση. Στην εργασία δεν πρέπει να αναφέρονται ονο µατεπώνυµα συγκε-κριµένων ατόµων, νοσοκοµείων η άλλων φορέων, για τη διατήρησητης ανωνυµίας, εκτός αν υπάρχει ρητή αποδοχή εκ µέρους των αναφε -ροµένων. Επίσης, οι ασθενείς έχουν το θεµελιώδες δικαίωµα σεβα-σµού της ιδιωτικότητας το οποίο δεν θα πρέπει να παραβιάζεται χω -ρίς την πληροφορηµένη συγκατάθεσή τους. Ωστόσο, στις περιπτώσειςπου οι συγγραφείς κρίνουν ότι κάποια προσωπικά στοιχεία των ασθε-νών είναι απαραίτητα για επι στηµονικούς σκοπούς (όπως τα αρχικάτων ονοµάτων των ασθενών ή φωτογραφίες τους ή στοιχεία του νοσο-κοµείου όπου νο ση λεύτηκαν), θα πρέπει να ζητούν την πληροφορη-µένη συγκατάθεση των ασθενών προκειµένου να τα δη µοσιεύ σουν.Αυτό, σηµαίνει ότι οι συγγραφείς υποχρεώνο νται να δείχνουν τοτελικό κείµενο της εργασίας τους (µε τα συνοδευτικά αρχεία: Πινάκων,Εικόνων και Παραρτηµάτων) το οποίο είναι προς υποβολή στο περιο-δικό και να λαµβάνουν εγγράφως τη συγκατάθεση των ασθενών .

Σε κάθε περίπτωση οι συγγραφείς θα πρέπει να καταβάλουν προσπά-θεια για την εξασφάλιση του µεγαλύτερου δυνατού βαθµού ανωνυ-µίας των ασθενών. Για παράδειγµα, η κάλυψη των µατιών σε µίαφωτογραφία, δεν εξασφαλίζει πλήρως την ανωνυµία του εικονιζόµε-νου. Οι αλλαγές σε κάποια χαρα κτη ριστικά γνωρίσµατα των ασθενών,είναι µία τεχνική που συστήνεται στους συγγραφείς, εφόσον βέβαιααυτές οι αλλαγές δεν παραποιούν-παρερµηνεύουν τα ερευνητικάαποτελέσµατα. Αλλαγές τέτοιου είδους θα πρέπει οπωσδήποτε ναγνωστοποιούνται στον εκδότη του περιοδικού, καθώς και να παρέχε-ται η διαβεβαίωση ότι αυτές οι αλλαγές δεν επιφέρουν καµία «αλλ οί -ωση» επιστηµονικής φύσεως.

Η λήψη της έγγραφης πληροφορηµένης συγκατάθεσης θα πρέπει νααναφέρεται στην ενότητα της µεθοδολογίας, στο τελικό κείµενο τηςπρος υποβολή εργασίας.

Τήρηση Κώδικα Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτωνΣε περίπτωση που οι συγγραφείς δηµοσιεύουν αποτελέσµατα πει-ραµάτων, τα οποία έγιναν σε ανθρώπους, θα πρέπει να δηλώσουνστην ενότητα της µεθοδολογίας, το αν αυτά έγιναν βάσει των όσωναναφέρονται στη ∆ιακήρυξη για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα του Ελ -σί νκι του 1975, όπως αυτή αναθεωρήθηκε το 2004. Αν τυχόνυπάρχουν κάποιες παρεκκλίσεις στη µεθοδολογία υλοποίησης τωνπειραµάτων, σε σχέση µε τα όσα αναφέρονται στη ∆ιακήρυξη τουΕλσίνκι, θα πρέπει οι συγγραφείς οπωσδήποτε να αιτιολογούν αυ-τές τις παρεκκλίσεις.

Ιδιαίτερα, όσον αφορά στην εκπόνηση κλινικών µελετών (παρε µ -βατικών και µη), θα πρέπει οι συγγραφείς να δηλώνουν, στην ενότητατης µεθοδολογίας, αν αυτές διεξήχθησαν µετά από έγκριση του Εθνι-

6

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

κού Οργανισµού Φαρµάκων (ΕΟΦ) σύµφωνα µε την Υπου ργικήΑπόφαση ∆ΥΓ3/89292,ΦΕΚ Β1973/31-12-2003 (εναρµόνιση µε τηνDirective 2001/20/EC)

Επιπλέον, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ότι τα δεδοµένα είναι ιστορι-κά και πρέπει να αναφέρονται στον αόριστο χρόνο. Ωστόσο, ο χρό-νος συλλογής των δεδοµένων πρέπει να αναφέρεται, τόσο στην πε ρί -ληψη, όσο και στο κυρίως κείµενο. Για παράδειγµα, στην περίπτωσητων εµπειρικών (ερευνητικών) µελετών, αυτό µπορεί να διατυπωθείως εξής: «Η συλλογή των δεδοµένων έγινε κατά τη διάρκεια του2007» ή «Η συλλογή των δεδοµένων έγινε κατά τη διάρκεια 18 µη -νών, στο χρονικό διάστηµα 2006-2007». Σηµειώνεται ότι στο περι -οδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» δεν δηµοσιεύονται άρθρα που ανα -φέρονται σε δεδοµένα παλαιότερα των πέντε(5) ετών, εκτός αν αιτιο-λογείται επαρκώς η τρέχουσα σχετικότητα και χρησιµότητά τους. Στιςποιοτικές µελέτες, τα άτοµα πρέπει να αναφέρονται µε αριθµούς ήψευδώνυµα (σε εισαγωγικά) και να υπάρχει ισορροπία των αναφο-ρών σε όλο το φάσµα των απαντήσεων.

Στην περίπτωση των ανασκοπήσεων, πρέπει να αναφέρεται το έτοςπου έγινε η ανασκόπηση και το εύρος των ετών δηµοσίευσης τωνµελετών που ανασκοπήθηκαν. Ανάλογες λεπτοµέρειες πρέπει να ανα-φέρονται και στην περίπτωση ιστορικών µελετών.

Οι στατιστικές δοκιµασίες που χρησιµοποιούνται, πρέπει να ορίζο -νται και, όπου είναι απαραίτητο, να τεκµηριώνονται µε βιβλιογραφι-κές παραποµπές.

Οι συντοµογραφίες και τα σύµβολα πρέπει να χρησιµοποιούνταισπάνια και µόνον όταν επαναλαµβάνονται µεγάλα σε έκταση ονόµα-τα ή εκφράσεις. Τα πλήρη ονόµατα ή εκφράσεις θα αναφέρονταιολόκληρα κατά την πρώτη χρήση, ακολουθούµενα από τη συντοµο-γραφία σε παρένθεση. Σε κάθε περίπτωση, θα ακο λουθούνται οικανόνες που ισχύουν στις δηµοσιεύσεις του Royal Society of Medi-cine Press.

13. Αντικρουόµενα Συµφέροντα: H εµπιστοσύνη του κοινού στη δια-δικασία κρίσης των υποβαλλόµενων άρθρων εξαρτάται εν µέρει καιαπό τον τρόπο διαχείρισης τυχόν αντικρουόµενων συµφερόντωνκατά τη συγγραφή, την αξιολόγηση και τη λήψη της τελικής από-φασης εκ µέρους της διεύθυνσης σύνταξης για τη δηµοσίευσή τους ήόχι. Αντικρουόµενα συµφέροντα υφί στανται όταν κάποιος συγγ ρα -φέας (ή το ίδρυµα από το οποίο προέρχεται ο συγγραφέας), κάποιοςκριτής ή ο διευθυντής σύνταξης έχουν οικονοµικές ή διαπροσωπικέςσχέσεις που µε αρνητικό τρόπο επηρεάζουν τις ενέ ργειές τους αναφ-ορικά µε το άρθρο που έχει υποβληθεί προς κρίση στο περιοδικό. Πιοσυγκεκριµενα, σύµφωνα µε τις κοινές απαιτήσεις που πρέπει να πληρ-ούν τα άρθρα τα οποία υποβάλλονται σε βιοϊατρικά περιοδικά (όπωςαυτές έχουν εκδοθεί το Φεβρουάριο του 2006 από τη ∆ιεθνή Επιτρο-πή Εκδοτών Ιατρικών Περιοδικών) αντικρουόµενα συµφέρονταυφίστανται όταν υπάρχουν οικο νο µικές σχέσεις (π.χ σχέσεις εργοδότη- εργαζόµενου, ιδιοκτησίας περι ου σίας, οικονοµικών τιµητικών επάθ-λων, και αµειβόµενων εµπειρογνωµοσυνών), οι οποίες είναι οι πιοεύκολα αναγνωρίσιµες και αυτές που πιο συχνά υπονοµεύουν τηναξιοπιστία του περι οδικού, των εκδοτών, των συγγραφέων και τηςεπιστήµης γενικότερα. Ωστόσο, αντικρουόµενα συµφέροντα µπορείνα προκύψουν και για άλλους λόγους, όπως οι κακές διαπροσωπικέςσχέσεις, ο ακαδηµαϊκός ανταγωνισµός κ.α

Οι συγγραφείς θα πρέπει να δηλώσουν στο τέλος του κειµένου της

εργασίας τους και πριν από τον κατάλογο της βιβλιογραφίας, αν θεω-ρούν ότι η κρίση –αξιολόγηση της εργασία τους, δύναται να επη -ρεαστεί ή όχι από την ύπαρξη τυχόν αντικρουόµενων συµφε ρόντωνόπως αυτά περιγράφονται παραπάνω.

14. Πηγές Χρηµατοδότησης: Οι συγγραφείς θα πρέπει να αναφέρουντα λεπτοµερή στοιχεία (επωνυµία φορέα, στοιχεία επικοινωνίας,χορηγούµενο ποσό) όλων των χρηµατοδοτικών πηγών από τις οποίεςενισχύθηκε η εκπόνηση της εργασίας τους. Παραδείγµατα τέτοιωνπηγών είναι: χρηµατοδοτήσεις από εταιρείες ιατρικού ενδιαφέροντοςή µη, υποτροφίες, επιχορηγήσεις προερχόµενες από εθνικούς ή κοι-νοτικούς πόρους, ενισχύσεις από επιστηµονικούς φορείς (π.χ επι-στηµονικές εταιρείες, µη κερδο σκοπικά ιδρύµατα κλπ). Επί σης, θαπρέπει να αναφέρεται αν η εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο κάποιουπρογράµµατος εθνικού ή διακρατικού, το οποίο χρηµατοδοτήθηκεαπό πόρους εθνικούς ή της αλλοδαπής. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέ-πει να αναφέρονται τα πλήρη στοιχεία του προγράµµατος (φο ρέαςανάθεσης, χρονική διάρκεια, ποσό χρηµατοδότησης κλπ).

Τα παραπάνω στοιχεία θα πρέπει να αναφέρονται σε ξεχωριστή ενό-τη τα µετά την ενότητα όπου γίνονται οι δηλώσεις περί αντικρουόµε-νων συµφερόντων.

15. Ευχαριστίες: Μετά την ενότητα των χρηµατοδοτικών πηγών ακο-λουθεί η προαιρετική ενότητα των ευχαριστιών, στην οποία αναφέρο -νται τα ονόµατα και οι ιδιότητες ατόµων που συνέβαλαν (π.χ µέσω τηςπαροχής πρωτογενών στοιχείων, ή µέσω της κριτικής ανάγνωσης τουκειµένου προς δηµοσίευση ή µέσω της γνω µοδότησής τους) στηνεκπόνηση της εργασίας (πέραν από τους συγγραφείς). Στην ενότητααυτή, θα πρέπει να αναφέρονται και τυχόν χορηγοί-δωρητές υλικώνκαι µέσων που ήταν απαραίτητα για τη διεξαγωγή της έρευνας.

16. Βιβλιογραφικές Παραποµπές: Οι βιβλιογραφικές παραποµπέςµέσα στο κείµενο πρέπει να αναφέρουν τα επώνυµα των συγγραφ-έων, ακολουθούµενα από τη χρονολογία, µε χρονολογική σειρά, π.χ.(Lewis 1975, Barnett 1992, Chalmers 1994). Όταν υπάρχουν περισ-σότεροι από δύο συγγραφείς, αναφέρεται το όνοµα του πρώτουσυγγραφέα και ακολουθείται από et al., π.χ. (Barder et al. 1994), αλλάόλοι οι συ γγραφείς πρέπει να αναφέρονται στον κατάλογο της βιβλι -ογραφίας. Όταν στο κείµενο υπάρχουν εισα γωγικά, πρέπει πάντα νααναφέρεται και η σελίδα, π.χ. (Chalmers 1994, p.7). Όλες οι αναφορέςπρέπει να γίνονται από τις πρωτογενείς πηγές.

Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας ακολουθεί το σύστηµα Harvard, π.χ.γράφεται µε αλφαβητική σειρά, µε βάση το επώνυµο του πρώτουσυγγραφέα. Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας πρέπει να περιλαµβάνειτα επώνυµα των συγγραφέων και τα αρχικά, τη χρονολογία τηςδηµοσίευσης, τον τίτλο του άρθρου, το πλήρες όνοµα του πε ρι ο-δικού, τον αριθµό του τόµου (και τον αριθµό του τεύχους, εάν οισελίδες του τόµου δεν είναι συνεχόµενες) και την πρώτη και τελευταίασελίδα του άρθρου. Όταν η παραποµπή αφορά βιβλίο, αναφέρεται οσυγγραφέας, η χρονολογία, ο τίτλος, ακολουθείται από τον εκδότηκαι την πόλη. Όταν η παραποµπή αφορά κεφάλαιο σε βιβλίο, πρέπεινα δίνονται λεπτοµέρειες για το συγγραφέα(είς) του βιβλίου, τη χρο-νολογία, τον τόπο δηµοσίευσης και τον εκδοτικό οίκο. Οι παραποµ-πές που αναφέρεται ότι είναι «υπό δηµοσίευση» («in press»), γίνον-ται αποδεκτές µόνον εάν συνοδεύονται από επιστολή αποδοχής τουαντίστοιχου περιοδικού.

Παραδείγµατα:

Williams N. (2001). Patient resuscitation following major thermaltrauma. Nursing in Critical Care: 6: 115-121

Muller D, Harns P, Watley L. (1986). Nursing Children: PsychologyResearch and Practice. London: Harper Row.

Lewis T, Hell J. (1992). Rhabdomyolysis and Myoglobinuria. In: Hall J,Schmidt G, Wood L. (eds), Principles of Critical Care, Volume 2. NewYork: McGraw Hill.

Οι ιστοσελίδες (websites) αναφέρονται ως ακολούθως:

National Institute for Clinical Excellence (2000) Final appraisal deter-mination: Drugs for early thrombolysis in the treatment of acutemyocardial infarction, NICE, www.nice.org.uk/article.asp?a =36672.Πρόσβαση στις 7 Οκτωβρίου 2006.

17. Σχήµατα, Πίνακες, Γραφικά, Φωτογραφίες: Γι’ αυτά τα στοιχείατων δηµοσιευµάτων ισχύει, κατ’ αρχήν, ο κανόνας ότι πρέπει να υπο-βάλλονται σε ασπρόµαυρη µορφή, µε αξιοποίηση των τόνων (απο -χρώσεων %) του µαύρου χρώµατος και τις αναγκαίες διαφοροποιή-σεις στα σχήµατα κλπ.

Όλες οι εικόνες, συµπεριλαµβανοµένων των φωτογραφιών, πρέπει νααναφέρονται στο κείµενο ως Σχήµατα και να αριθµούνται µε τη σειράπαρά θεσής τους, π.χ. Σχήµα 1, Σχήµα 2 κλπ. Πρέπει επίσης να έχουντίτλο και µπορούν να συνοδεύονται από επεξηγηµατικό κείµενο (λε -ζάντα), που δεν θα υπερβαίνει τις τριάντα(30) λέξεις. Τα σχήµατα κάθεµορφής θα παρέχονται ως µονόστηλα (πλάτος 86mm) ή ως δί στηλαόταν απαιτείται (πλάτος 177mm). Το περιοδικό διατηρεί το δι καί ωµαπροσαρµογής του µεγέθους των σχηµάτων, για τεχνικούς λόγους.

Σε περίπτωση χρησιµοποίησης υλικού (περιλαµβανοµένων τωνσχηµάτων, πινάκων κ.λπ.) που έχει ήδη δηµοσιευθεί αλλού, πρέπεινα εξασφαλίζεται, πριν την υποβολή ενός άρθρου, η άδεια τωναρχικών συγγραφέων ή αυτών που κατέχουν τα πνευµατικάδικαιώµατα του αναπαραγόµενου υλικού. Οι συγγραφείς των δηµο-σιευµένων άρθρων έχουν την ευθύνη για οποιαδήποτε επίπτωση απόπαραβίαση του copyright τρίτων.

18. ∆ιαδικασία Κρίσης. Όλες οι υποβαλλόµενες εργασίες κρίνονται(ως ανώ νυµες) από δύο(2) ανεξάρτητους Κριτές και, εφόσον περιλα -µβά νουν σύνθετες στατιστικές δοκιµασίες, από στατιστικολόγο. ΟιΚριτές αποφαίνονται αν ένα άρθρο είναι α) δηµοσιεύσιµο ως έχει, β)δηµοσιεύσιµο ύστερα από διορθώσεις ή γ) µη δηµοσιεύσιµο. Σε πε -ρίπτωση διαφωνίας των κριτών αποφαίνεται οριστικά η ∆ιεύθυνσηΣύνταξης, λαµβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις και των δύο Κριτών.

Αν οι κριτές υποδείξουν διορθώσεις, η εργασία επιστρέφεται από τηγραµµατεία του περιοδικού στον/στους συγγραφείς για επαναδια τύ -πωση και επανυποβολή το αργότερο εντός 6 εβδοµάδων από τηνηµεροµηνία αποστολής των σχολίων του κριτή (η διάρκεια διόρθω -σης των εργασιών από τους κριτές ανέρχεται συνήθως σε 6-8 εβδο-µάδες και σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να φτάσει και τις 10 εβδο-µάδες). Κατά την επανυποβολή ο/οι συγγραφεις θα πρέπει µέσω επι-στολής προς το διευθυντή σύνταξης να δηλώσει/λώσουν τις διορθω-σεις που έχουν κάνει σύµφωνα µε τις υποδείξεις των κριτών. Η διορ-θωµένη εργα σία, εάν κριθεί αναγκαίο, ξαναστέλνεται στους Κριτές οιοποιοι επιβεβαιώνουν ή όχι τη διόρθωση του κειµένου σύµφωνα µετις συστάσεις τους, οπότε η διεύθυνση σύνταξης λαµβάνει την τελικήτης απάφαση για τη δηµοσίευση του άρθρου.

∆οκίµιο, Ανάτυπο, Πρόσθετα Αντίτυπα19. ∆οκίµιο: Μετά τη σελιδοποίηση αποστέλλεται στον συγγραφέα,που είναι υπεύθυνος για την επικοινωνία µε το περιοδικό, δοκίµιοτου άρθρου σε µορφή PDF, ηλεκτρονικά ή ταχυδροµικά. Για ναεκτυπώσει το αρχείο, ο συγγραφέας χρειάζεται το πρόγραµµα Acro-bat Reader, το οποίο µπορεί να ληφθεί (δωρεάν) από την ιστοσελίδα:www.ado be.com/products/acrobat/readstep2.html

Στο περιθώριο των τυπωµένων σελίδων του δοκιµίου ο συγγραφέαςµπορεί να προβεί στην επισήµανση τυπογραφικών λαθών ή παρορα-µάτων, αλλά απο κλείεται η µεταβολή του κειµένου ή η προσθήκη σχε-δίων. Το διορθωµένο δο κίµιο επιστρέφεται ταχυ δροµικά στο περι -οδικό, εντός τριών(3) ηµερών, διαφορετικά ανα-βάλλεται η δηµοσίευ-ση του άρθρου για το επόµενο τεύχος.

20. Ηλεκτρονικό Ανάτυπο: Μετά τη δηµοσίευση αποστέλλεται στοσυγ γραφέα που είναι υπεύθυνος για την επικοινωνία, ηλεκτρονικόανάτυπο του άρθρου σε µορφή αρχείου PDF. Ηλεκτρονικά ανάτυπαδια νέµονται από αυτόν, στους υπόλοιπους συγγραφείς. Το περιοδικόδεν εκδίδει τυπογραφικά ανάτυπα των δηµοσιευόµενων εργασιών.

21. Πρόσθετα Αντίτυπα: Ο ενδιαφερόµενοι συγγραφείς µπορούν ναπροµηθευθούν πρόσθετα (έντυπα) αντίτυπα (πέραν του συνδροµητι-κού) του τεύχους δηµοσίευσης της εργασίας τους, στην τρέχουσα τιµήµεµονωµένων τευχών του περιοδικού «Νοσηλεία και Έρευνα». Τα επι -θυµητά αντίτυπα απο στέλλονται και ταχυδροµικά, µε αντικαταβολή.

Πνευµατικά ∆ικαιώµατα22. Προϋπόθεση για τη δηµοσίευση οποιασδήποτε εργασίας στο περ-ιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» είναι η παραχώρηση από τους συγ -γρα φείς αυτού του αποκλειστικού δικαιώµατος στην εκδότρια εται -ρεία MediForce Services S.A. Μαζί µε το δοκίµιο αποστέλλεται στουςσυγγραφείς ειδικό έντυπο παροχής άδειας αποκλειστικής δηµοσίευ-σης, το οποίο συ µπλη ρώνεται, υπογράφεται και επιστρέφεται ταχυ -δροµικά στο περιοδικό, µαζί µε το διορθωµένο δοκίµιο του άρθρου.

Όταν ένα άρθρο προέρχεται από µεγάλη ερευνητική µελέτη και οι ίδιοιή άλλοι συγγραφείς έχουν προετοιµάσει επιπλέον άρθρα (χωριστέςπαρουσιάσεις), τα οποία έχουν δηµοσιευθεί ή υποβληθεί προς δηµο -σίευση σε αυτό ή άλλο περιοδικό, ο συγγραφέας που είναι υπεύ θυ νοςγια την επικοινωνία οφείλει να ενηµερώσει τη ∆ιεύθυνση Σύνταξης,προ κειµένου να διασφαλισθεί ότι δεν παραβιάζονται πνευ µατικά δι -καιώµατα τρίτων. Οποιαδήποτε επίπτωση από παραβίαση πνευ µα τι-κών δικαιωµάτων βαρύνει τους συγγραφείς των δηµο σιευ µένων άρ θρ -ων και το περιοδικό θα προβαίνει στις ανάλογες ενέργειες.

Η εκδότρια εταιρεία MediForce Services S.A. διατηρεί το δικαίωµα νασυµπεριλάβει µεταγενέστερα, σε επίτοµες συλλογές άρθρων επί δια-φόρων γνω στικών αντικειµένων, συναφείς εργασίες που δηµοσιεύ -θηκαν στο περι οδικό «Νοση λεία και Έρευνα», χωρίς πρόσθετη άδειατων συ γγρα φέων, υπό την προϋπόθεση ότι τα βιβλία αυτά εκδίδο ντ αιαπό την ίδια.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗΠαρακαλούνται οι συνδροµητές που προετοιµάζουν εργασίες προςδη µο σίευση στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», να τηρούνσχολα στι κά τις παραπάνω Οδηγίες προς τους Συγγραφείς, προς απο -φυγή κα θυ στε ρή σε ων στη δηµοσίευση των εργασιών τους και στηνκυκλοφορία των τευχών.

7

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

ÌÝ óá ó’ Ý íá óýã ÷ñï íï äéå èíÝò ðå ñé -âÜë ëïí ðïõ ÷á ñá êôç ñß æå ôáé á ðü áý -îç óç ôïõ á ñéè ìïý ôùí á ôõ ÷ç ìÜ ôùí,öõ óé êÝò êá ôá óôñï öÝò, ôñï ìï êñá ôé -êÝò å ðé èÝ óåéò ðïõ ï äç ãïýí óå ìá æé -

êÞ åì öÜ íé óç èõ ìÜ ôùí êáé ü ôáí ï á ñéè ìüò ôùí á ôü -ìùí ðïõ ðñï óÝñ ÷ï íôáé óôéò Õ ðç ñå óß åò Å ðåß ãïõ óáòÖñï íôß äáò [emergency care services] áõ îÜ íå ôáé êÜ -èå Ý ôïò, ç ðñü êëç óç ãéá ôá óýã ÷ñï íá õ ãåéï íï ìé êÜóõ óôÞ ìá ôá åß íáé ç ïñ èï ëï ãé êÞ ïñ ãÜ íù óç êáé ï á -ðï ôå ëå óìá ôé êüò óõ íôï íé óìüò ôùí õ ðç ñå óéþí å ðåß -ãïõ óáò öñï íôß äáò, þ óôå íá á íôå ðå îÝñ ÷ï íôáé é êá -íï ðïé ç ôé êÜ óôçí áõ îç ìÝ íç æÞ ôç óç êáé óôéò á íÜ ãêåòêáé á ðáé ôÞ óåéò ôùí á óèå íþí ðï ëé ôþí. Óôï ðëáß óéïáõ ôü á íá äåé êíý å ôáé ç á íÜ ãêç ãéá ïñ ãÜ íù óç êáéëåé ôïõñ ãß á áõ ôü íï ìùí, ï ëï êëç ñù ìÝ íùí êáé äõ íá -ìé êþí Ôìç ìÜ ôùí Å ðåé ãü íôùí Ðå ñé óôá ôé êþí (ÔÅÐ),ôá ï ðïß á íá ðá ñÝ ÷ïõí õ ðç ñå óß åò å ðåß ãïõ óáò öñï -íôß äáò ü ëï ôï 24ù ñï êáé 365 ç ìÝ ñåò ôï Ý ôïò, ìå âÜ -óç ôéò óýã ÷ñï íåò á ðáé ôÞ óåéò êáé ðñï äéá ãñá öÝò ôçòðïéü ôç ôáò, ùò ðñïò ôïõò å îÞò êý ñéïõò Ü îï íåò:

• ÊÜ ëõ øç á íá ãêþí á óèå íþí,• Åñ ãï íï ìé êÞ ÷ù ñï ôá îß á êáé õ ëé êï ôå ÷íé êÞ

õ ðï äï ìÞ,• Ïñ ãá íù ôé êÞ äï ìÞ,• Äéá ÷åß ñé óç áí èñù ðß íùí ðü ñùí,• Óý óôç ìá ëåé ôïõñ ãß áò êáé• Ìç ÷á íé óìïýò å ëÝã ÷ïõ êáé âåë ôß ù óçò

äéåñ ãá óéþí.

Á õ ôü ôï âé âëß ï ðá ñïõ óéÜ æåé ôéò âá óé êÝò áñ ÷Ýòïñ ãÜ íù óçò êáé ëåé ôïõñ ãß áò å íüò ÔÅÐ, á íá -öÝ ñåé óç ìá íôé êÜ ðá ñá äåßã ìá ôá ëåé ôïõñ ãß áò

êáé ìï íôÝ ëá ïñ ãÜ íù óçò á ðü ðñï çã ìÝ íá óõ óôÞ ìá -ôá õ ãåß áò ôïõ å îù ôå ñé êïý (ð.÷. Çí. Âá óß ëåéï, Ç ÐÁ),êá ôá ãñÜ öåé ôçí õ öé óôÜ ìå íç êá ôÜ óôá óç óôçí Åë ëÜ -äá, á ðü ðëåõ ñÜò íï ìï èå ôé êïý ðëáé óß ïõ, é ó÷õïõ -óþí ðñï äéá ãñá öþí ëåé ôïõñ ãß áò êëð. êáé äéá ôõ ðþ -íåé ï ñé óìÝ íåò ðñï ôÜ óåéò ãéá ôç âåë ôß ù óç ôïõ õ öé -óôÜ ìå íïõ óõ óôÞ ìá ôïò ðá ñï ÷Þò å ðåß ãïõ óáò öñï íôß -äáò óôç ÷þ ñá ìáò. ÔÝ ëïò, ç Ýê äï óç áõ ôÞ á ðï ôå ëåßôçí êëé íé êÞ ìá ôéÜ å ðÜ íù óôá ïñ ãá íù ôé êÜ êáé äéïé -êç ôé êÜ èÝ ìá ôá, ðá ñÝ ÷ï íôáò ôáõ ôü ÷ñï íá ôç äéïé êç -ôé êÞ êáé ïñ ãá íù ôé êÞ äéÜ óôá óç ôçò êëé íé êÞò ðñÜ îçòóôï ÔìÞ ìá Å ðåé ãü íôùí Ðå ñé óôá ôé êþí. Áõ ôü å ðé ôõã -÷Ü íå ôáé á ðü ôï öéë ôñÜ ñé óìá ôùí ðëç ñï öï ñéþí ôçòâé âëéï ãñá öß áò, õ ðü ôï ðñß óìá ôçò äéïé êç ôé êÞò ðåß -ñáò ôçò óõã ãñá öÝ ùò, ìå âÜ óç ôï êëé íé êü, íï óç ëåõ -ôé êü êáé å ñåõ íç ôé êü ôçò õ ðü âá èñï.

Êõêëïöïñåß...

ËéáíéêÞ ÔéìÞ: € 32,00ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 38,00Ãéá ðáñáããåëßåò: 210-6512.082, 6512.282

Ìðïñåßôå íá äåßôå ôá Ðåñéå÷üìåíá ôïõ âéâëßïõ óôçí çëåêôñïíéêÞ äéåýèõíóç: www.mediforce.gr

ìéá Ýêäïóç ôçò MediForce

Óåëßäåò 376

Ãéá ôï óõ íôñé ðôé êÜ ìå ãá ëý ôå ñï ìÝ ñïò ôçò áí èñþ -ðé íçò é óôï ñß áò ôïõ, ôï êý ñéï êáé ß óùò ìï íá äé êüìÝ ëç ìá ôïõ áí èñþ ðïõ Þ ôáí ç å ðé âß ù óç, äç ëá -

äÞ ç å îá óöÜ ëé óç ôñï öÞò êáé ç á íá ðá ñá ãù ãÞ. Á êü ìçêáé êá ôÜ ôéò ôå ëåõ ôáß åò ëß ãåò ÷é ëéå ôß åò, ç ïñ ãÜ íù óç ôùíêïé íù íéþí äåí åß ÷å ùò óôü ÷ï ôç óõ íï ëé êÞ åõ ç ìå ñß á, áë -ëÜ ôçí å îá óöÜ ëé óç, êáô’ áñ ÷Þí, ôçò á ôï ìé êÞò á óöÜ ëåéáòðïõ ðñïó äß äïõí ïé ìå ãÜ ëïé á ñéè ìïß ôçò ï ìÜ äáò Þ ôçòöõ ëÞò. Óôï ìé êñü ÷ñï íé êü äéÜ óôç ìá êá ôÜ ôï ï ðïß ï ï Üí -èñù ðïò õ ðÜñ ÷åé êáé æåé óôï ðëáß óéï ôçò êïé íù íß áò, óåêÜ ðïéá ìÝ ñç á íá ðôý ÷èç êå áõ ôü ðïõ óÞ ìå ñá ï íï ìÜ æïõ -ìå ðï ëé ôé óìü. Á íá ðôý ÷èç êå, äç ëá äÞ, ìß á å íá ó÷ü ëç óç ìåôéò ðñáã ìá ôé êÝò á íÜ ãêåò ôïõ áí èñþ ðïõ, õ ëé êÝò êáé ðíåõ -ìá ôé êÝò, óôï âáè ìü ðïõ áõ ôÞ íá á ðï ôå ëÝ óåé ï äç ãü ãéáôç ìå ôå îÝ ëé îç ôïõ áí èñþ ðïõ óå áõ ôü ðïõ, áõ ôÜ ñå óêá,êáé ìÜë ëïí õ ðå ñï ðôé êÜ, á ðï êá ëïý ìå óÞ ìå ñá «êõ ñß áñ ÷ïåß äïò». Óå êá ìß á ðå ñß ðôù óç, ü ìùò, ïé ðï ëé ôé óìïß áõ ôïßäåí õ ðÝ ôá îáí ôï á ôï ìé êü óõì öÝ ñïí óå åõ ñý ôå ñåò êïé íù -íé êÝò á íÜ ãêåò êáé å ðé äéþ îåéò.

Óå ü ëï ôï äéÜ óôç ìá ðïõ ï Üí èñù ðïò ó÷ç ìÜ ôé óå êïé -íù íß åò êáé á íÝ ðôõ îå ðï ëé ôé óìïýò, ôï êõ ñß áñ ÷ï óôïé ÷åß ïÞ ôáí ç áí èñù ðï êå íôñé êÞ êáé á ôï ìé êé óôé êÞ á íÜ ðôõ îç ôçòáí èñþ ðé íçò äñá óôç ñéü ôç ôáò. Ç é óôï ñß á åß íáé ãå ìÜ ôç á -ðü á ôï ìé êÜ áí èñþ ðé íá å ðé ôåýã ìá ôá Þ å ãêëÞ ìá ôá, áë ëÜäåí Ý ÷åé íá å ðé äåß îåé óôéã ìÝò ü ðïõ ôï «êïé íü êá ëü», ùòóõë ëï ãé êÞ Ýê öñá óç êáé äñÜ óç, å ðé êñÜ ôç óå ôïõ á ôï ìé -êïý óõì öÝ ñï íôïò. Ïé ðü ëå ìïé Þ ôáí êá ôá êôç ôé êïß Þ á ðå -ëåõ èå ñù ôé êïß ìå á íá öï ñÜ óôïí ç ãÝ ôç, ïé èñç óêåß åò á íá -ðôý ÷èç êáí ùò ó÷Ý óç ôïõ á ôü ìïõ ìå ôç èå ü ôç ôá êáé ïé å -öåõ ñÝ óåéò êáé ç å ðé óôÞ ìç åß íáé á ôï ìé êÝò å îÜñ óåéò. Á êü -ìç êáé ôá ðá ñá äåßã ìá ôá öé ëáí èñù ðé êþí é äñõ ìÜ ôùí ìåôá ìï íá óôÞ ñéá ôïõ Ìå óáß ù íá, äåí Þ ôáí ðá ñÜ é äéü ôõ ðåò«óõì ìá ÷ß åò» êï óìé êþí êáé èñç óêåõ ôé êþí ç ãå ôþí ðïõõ ðç ñå ôïý óáí ôá ðñï óù ðé êÜ ôïõò óõì öÝ ñï íôá.1 Ôï êïé -íù íé êü óõì öÝ ñïí ìü íï ùò êá ñé êá ôïý ñá ðñï âëÞ èç êåùò êå íôñé êüò óêï ðüò êáé ìü íï ãéá Ý íá á ðåé ñï å ëÜ ÷é óôï÷ñï íé êü äéÜ óôç ìá óôá êïì ìïõ íé óôé êÜ êá èå óôþ ôá ôïõ20ïõ áéþ íá.

Á êü ìç êáé å êåß ðïõ ðá ñïõ óéÜ óèç êå ãéá ðñþ ôç öï ñÜêáé á íá ðôý ÷ôç êå ôï óðÝñ ìá ôçò é äÝ áò ôïõ êïé íù íé êïýêñÜ ôïõò, áõ ôü Ý ãé íå ùò «á ìõ íôé êÞ» ðï ëé ôé êÞ êß íç óç á ðüäå îéÝò êõ âåñ íÞ óåéò, åß ôå ãéá íá «ðñï ëÜ âïõí» ôï óï óéá -ëé óôé êü êßí äõ íï (Bismarck óôç Ãåñ ìá íß á ôï 1890), åß ôå ùò«á íôá ìïé âÞ» ìå ôÜ á ðü Ý íáí å îï íôù ôé êü ðü ëå ìï(Churchill óôç Âñå ôá íß á ôï 1944). Ç é óôï ñß á ôùí óõ óôç -ìÜ ôùí êïé íù íé êÞò ðñü íïéáò êáé õ ãåß áò ïõ óéá óôé êÜ äåíìå ôñÜ åé ðå ñéó óü ôå ñá á ðü 70-80 ÷ñü íéá êáé ðñÝ ðåé íá åé -äù èåß óôï ðëáß óéï ôçò ãå íé êü ôå ñçò ïé êï íï ìé êÞò á íÜ ðôõ -îçò êáé ðñï óðÜ èåéáò á íá óõ ãêñü ôç óçò ðïõ á êï ëïý èç óåôï äåý ôå ñï ìå ãÜ ëï ðü ëå ìï.2 Ôáõ ôü ÷ñï íá, ü ìùò, äåíìðï ñïý ìå íá õ ðï ôé ìÞ óïõ ìå êáé ôï ðï ëé ôé êü «äÝ ïò» ðïõå íÝ ðíå å ç é ó÷õ ñÞ ðá ñïõ óß á ìß áò óõ ãêñï ôç ìÝ íçò «á ñé -óôå ñÞò» êñá ôé êÞò åê äï ÷Þò óôï ðá ñÜ äåéã ìá ôçò ÅÓ ÓÄ. Çêõ ñéáñ ÷ß á êå íôñï á ñé óôå ñþí êõ âåñ íÞ óå ùí êáé é äå þíóôçí Åõ ñþ ðç êáé ç ôáõ ôü ÷ñï íç åí äõ íÜ ìù óç ôïõ êïé íù -íé êïý êñÜ ôïõò óôï äéÜ óôç ìá 1950-1975 äåí åß íáé ôõ ÷áß -á ãå ãï íü ôá, áë ëÜ äåí öáß íå ôáé íá å ðá íá ëáì âÜ íï íôáéóôéò ìÝ ñåò ìáò.

Ôï óõ ìðÝ ñá óìá á ðü ôá ðá ñá ðÜ íù åß íáé ü ôé ç äç -ìéïõñ ãß á ôïõ êïé íù íé êïý êñÜ ôïõò êáé ôïõ óõ óôÞ ìá ôïòõ ãåß áò êáé êïé íù íé êÞò ðñü íïéáò óôï ðëáß óéü ôïõ äåí á -ðï ôå ëåß óõ óôá ôé êü óôïé ÷åß ï áõ ôïý ðïõ Ý ÷ïõ ìå á ðï êá -ëÝ óåé äõ ôé êü ðï ëé ôé óìü, êáé åß íáé ðá íôå ëþò Ü ãíù óôçóôïí á íá ôï ëé êü (á íá äõü ìå íï) êü óìï. Ç «äåé ëÞ» á íá -öï ñÜ óôá ó÷å ôé êÜ êåß ìå íá äéå èíþí óõì âÜ óå ùí á ðÝ -÷ïõí ðï ëý á ðü ôï íá êá ôï ÷õ ñþ óïõí ôçí å ëåý èå ñçðñü óâá óç óå õ ðç ñå óß åò õ ãåß áò ùò Ý íá âá óé êü êáé á -íáë ëïß ù ôï áí èñþ ðé íï «äé êáß ù ìá». Óôçí êá ëý ôå ñç ðå -ñß ðôù óç, ï ä ç ãïýí óôç äéá ôý ðù óç ìß áò «õ ðï ÷ñÝ ù óçò»ôçò Ðï ëé ôåß áò, ôçí ï ðïß á, ü ìùò, áõ ôÞ åê ðëç ñþ íåé ìü íïóôï âáè ìü ðïõ êñß íåé êáé ü ôáí êáé ü óï ìðï ñåß. Ç óõ -íôáã ìá ôé êÞ «êá ôï ÷ý ñù óç» ôïõ äé êáéþ ìá ôïò ôïõ åë ëç -íé êïý ëá ïý óå õ ðç ñå óß åò õ ãåß áò, óå á íôé ðá ñá âï ëÞ ìåôç óç ìå ñé íÞ êá ôÜ óôá óç ôïõ Å ÓÕ óôçí Åë ëÜ äá ìáò äß íåéìß á ãåý óç ôçò é ó÷ý ïò ôÝ ôïéùí ðï ëé ôé êþí õ ðï ó÷Ý óå ùí.

Ðé óôåý ù ü ôé êÜ íïõí ðï ëý óï âá ñü ëÜ èïò ü óïé õ ðï ôé -

9

¢ñ èñï Óý íôá îçò

Η Οικονοµική Κρίση και ο Τοµέας της ΥγείαςΒack to Basics: Μια θεωρητική Προσέγγιση

Λυκούργος ΛιαρόπουλοςΚαθηγητής Οικονοµικών της ΥγείαςΤµήµα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ, 2011, 29: 9-10

1 Ôï öáé íü ìå íï ðå ñé ãñÜ öå ôáé óôï å ðé êü é óôï ñé êü ìõ èé óôü ñç ìá «Ïé Óôõ ëï âÜ ôåò ôçòÃÞò» ôïõ Ken Follett.

2 Ãéá ðå ñéó óü ôå ñá, ï á íá ãíþ óôçò ðá ñá ðÝ ìðå ôáé óôï ðñü óöá ôï âé âëß ï ôïõ óõã ãñá -öÝ ùò, «Äéå èíÞ Óõ óôÞ ìá ôá Õ ãåß áò», Åê äü óåéò ÂÇ ÔÁ, Á èÞ íá, 2010.

10

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

ìïýí ôç ×ï ìðóéá íÞ åê äï ÷Þ ãéá ôç öý óç ôïõ áí èñþ ðïõ.Óôï óõ ãêëï íé óôé êü âé âëß ï ôïõ «Ï Ðü ëå ìïò óôïí Êü -óìï»,3 ï óç ìá íôé êü ôå ñïò é óôï ñé êüò ôùí ç ìå ñþí ìáòÂñå ôá íüò Niall Ferguson, ãñÜ öåé ãéá ôïí ôñü ðï ìå ôïí ï -ðïß ï ëáì âÜ íï íôáí êáß ñéåò á ðï öÜ óåéò ãéá ôç äéÜ ôá îç ôùíóôñá ôåõ ìÜ ôùí êáé ôç äéå îá ãù ãÞ ôùí ìá ÷þí óôïõò äý ïðá ãêü óìéïõò ðï ëÝ ìïõò, áë ëÜ êáé óå Üë ëåò á ðü ôéò ðïë -ëÝò óõñ ñÜ îåéò ôïý 20ïõ áéþ íá. Ç á ñéè ìç ôé êÞ ôùí «á ðï -äå êôþí» ðñï âëå ðü ìå íùí á ðù ëåéþí, ç å ðé ëï ãÞ ôçò ìå -èü äïõ ôùí å ÷èñï ðñá îéþí (á å ñï ðï ñß á Þ óôñá ôüò êëð)êáé ü ëç ç ëï ãé êÞ ôïõ ðï ëÝ ìïõ ìáñ ôõ ñåß ìß á ðëÞ ñç ðå ñé -öñü íç óç ôçò Ýí íïéáò ôçò á îß áò ôçò æù Þò.4 Ç åõ êï ëß á ìå -ôÜ ðôù óçò ôïõ áí èñþ ðïõ óå êá ôÜ óôá óç «êôÞ íïõò» ðïõóêï ôþ íåé Þ âéÜ æåé ôïí ìé óç ôü á íôß ðá ëï ìå ôçí ß äéá åõ êï -ëß á ðïõ á ðï ëáì âÜ íåé ìß á ü ðå ñá, äåß ÷íåé áõ ôü ðïõ ðñþ -ôïò ï Öñü õ íô õ ðï óôÞ ñé îå, äç ëá äÞ ôï äé óõ ðü óôá ôï ôçòáí èñþ ðé íçò öý óçò ìå ôçí á Ý íá ç ìÜ ÷ç ôïõ «å ñù ôé êïý»(äç ìéïõñ ãé êïý) ìå ôï êá ôá óôñï öé êü Ýí óôé êôï.5 Óôçíðñáã ìá ôé êü ôç ôá, ï ß äéïò ï Üí èñù ðïò öáß íå ôáé íá äß íåéðï ëý ìé êñÞ (Þ êá ìéÜ) á îß á óôç æù Þ ùò åã ãå íÝò Þ åí äï ãå -íÝò (inherent) á ãá èü. Öáß íå ôáé ü ôé ç á îß á ôçò æù Þò âñß -óêå ôáé óå áõ ôÜ ðïõ (ìáò) ðñï óöÝ ñåé ü óï õ ðÜñ ÷åé, áë ëÜü ÷é ùò áõ èý ðáñ êôç á îß á, ðá ñÜ ôéò êá ôÜ êáé ñïýò ìå ãá ëü -óôï ìåò äéá êç ñý îåéò.

Ôï ôå ëåõ ôáß ï êáé ó÷å ôé êÜ óðÜ íéï å ðåé óü äéï óôá èå ñÞòïé êï íï ìé êÞò á íÜ ðôõ îçò óôï ôñß ôï ôÝ ôáñ ôï ôïõ 20ïõ áéþ -íá ãéá ôï äõ ôé êü êü óìï ðÞ ñå ôÝ ëïò ìå ôéò ðå ôñå ëá ú êÝòêñß óåéò 1973 êáé 1978. Ôï á êï ëïý èç óå ìß á å ðï ÷Þ ïé êï -íï ìé êÞò êáé ðï ëé ôé êÞò á âå âáéü ôç ôáò êá ôÜ ôçí ï ðïß á ç íå -ï öé ëå ëåý èå ñç ïé êï íï ìé êÞ ðï ëé ôé êÞ ðÞ ñå ôçí «åê äß êç -óÞ» ôçò, ï äç ãþ íôáò óå áë ëå ðÜë ëç ëåò «öïý óêåò» êÜ èååß äïõò êáé, ôå ëé êÜ óôçí êñß óç ðïõ Üñ ÷é óå ôï 2007-8. ÔïíÝ ï áõ ôü óêç íé êü á íá ðôýó óå ôáé óå ðå ñé âÜë ëïí ðá ãêï -óìéï ðïß ç óçò ðïõ ï äç ãåß êáé óå Ý íôá óç ôçò ïé êï íï ìé êÞòá íé óü ôç ôáò, Ýì öõ ôçò, Üë ëù óôå, óôï êá ðé ôá ëé óôé êü óý -óôç ìá. Óôï íÝ ï ðï ëõ ðï ëé êü êü óìï, ïé ðï ëé ôé êÝò, ãå ù ðï -ëé ôé êÝò êáé, öõ óé êÜ, ïé êï íï ìé êÝò êñß óåéò öá íôÜ æïõí óÞ -ìå ñá ðå ñß ðïõ á íá ðü öåõ êôåò. Ç äõ íá ôü ôç ôá ôçò ðá ãêü -óìéáò, ðëÝ ïí, äéá êõ âÝñ íç óçò, ðïõ, Üë ëù óôå, äåí äéá -öáß íå ôáé, ðñï óöÝ ñåé ðï ëý ëß ãåò åë ðß äåò ãéá á óöá ëÞäéåõ èÝ ôç óç ôùí ðñï âëç ìÜ ôùí. Å äþ áñ êåß ìü íï íá õ -ðåí èõ ìß óïõ ìå ôé óõ íÝ âç óôïí êü óìï ü ôáí óôç äå êá å ôß áôïõ 1930 ãíù ñß óá ìå ìß á âá èåéÜ ïé êï íï ìé êÞ êñß óç êáéðïý êá ôÝ ëç îáí, ìå äç ìï êñá ôé êü ôñü ðï (óôç ×é ôëå ñé êÞÃåñ ìá íß á), êïé íù íß åò ðïõ åß ÷áí, ìÜ ëé óôá, ðïë ëÜ íá å ðé -äåß îïõí óôï å ðß ðå äï ôïõ ðï ëé ôé óìïý êáé ôçò äéá íü ç óçòìÝ ÷ñé ôü ôå (Ãåñ ìá íß á, É ôá ëß á, Éá ðù íß á êëð). Êáé, öõ óé êÜ,

ãéá ôïõò ðï ëý ...áé óéü äï îïõò óôï âÜ èïò êá ñá äï êåß ç ïé -êï ëï ãé êÞ êáé êëé ìá ôé êÞ êñß óç ìå ü óá áõ ôÞ óõ íå ðÜ ãå ôáé.

Óõ ìðÝ ñá óìá êáé ìÜ èç ìá ãéá ôçí Åë ëÜ äáÁò äïý ìå ôþ ñá, åé äé êü ôå ñá ãéá ôçí Åë ëÜ äá, ðïéá åß -

íáé ôá âá óé êÜ Þ ôá å ðé ðëÝ ïí ðñï âëÞ ìá ôá ðïõ äç ìéïõñ -ãïý íôáé ëü ãù ôçò ðá ñïý óáò ïé êï íï ìé êÞò êñß óçò. Áí êáéìé óþ ôçí á íá öï ñÜ óôçí «åë ëç íé êÞ é äéáé ôå ñü ôç ôá» ðïõðÜ íôá ÷ñç óé ìï ðïéåß ôáé ùò Üë ëï èé ï ðé óèï äñü ìç óçò êáéá ðñá îß áò á ðü ôïõò äéá íï ç ôé êÜ ï êíç ñïýò, ï öåß ëù íá äå -÷ôþ ü ôé å ìåßò Ý ÷ïõ ìå ôþ ñá Ý íá óï âá ñü ðñü âëç ìá. Äåí÷ù ñÜ áì öé âï ëß á ü ôé ç Õ ãåß á «÷ñù óôÜ åé» Ü ìå óåò êáé óç -ìá íôé êÝò ïé êï íï ìß åò áí ç Åë ëÜ äá åß íáé íá å ðé æÞ óåé. Çðñï óù ðé êÞ ìïõ Ü ðï øç åß íáé ü ôé ç óõ íï ëé êÞ äá ðÜ íçðñÝ ðåé íá ìåéù èåß ôï 2011 êá ôÜ 2% ôïõ Á ÅÐ óå ó÷Ý óçìå ôï å ðß ðå äï ôïõ 2009. Óðåý äù, ü ìùò íá ðù ü ôé ç á íÜ -ãêç ãéá å îïé êï íü ìç óç äåí ï öåß ëå ôáé óôçí ðá ñïõ óß á ôïõÄÍÔ, áë ëÜ óôï ü ôé ç óðá ôÜ ëç ðü ñùí êáé ç äéï ÷Ý ôåõ óÞôïõò óôçí ðá ñá ïé êï íï ìß á êáé ôç äéá öèï ñÜ Þ ôáí Ý íáäéáñ êÝò Ý ãêëç ìá êá ôÜ ôçò ðá ôñß äáò êáé ôïõ ëá ïý, ðïõ ï -îýí èç êå óôçí 5å ôß á 2004-2009. Å ðåé äÞ, ü ìùò, ç ìå ãÜ ëçáõ ôÞ ìåß ù óç ðñï û ðï èÝ ôåé ìå ôá âï ëÞ óå êá ôå óôç ìÝ íåòíï ï ôñï ðß åò áë ëÜ êáé ïñ ãá íù ôé êÝò áë ëá ãÝò, äåí ìðï ñåßíá óõ íôå ëå óèåß ãñÞ ãï ñá. Ãéá ôï ëü ãï áõ ôü ï Õ ðïõñ ãüòåß íáé õ ðï ÷ñå ù ìÝ íïò íá êá ôá öý ãåé óå êÜ èå ìÝ ôñï Ü ìå óçòá ðü äï óçò ìå óôü ÷ï ôç ìå ãá ëý ôå ñç äõ íá ôÞ å îïé êï íü ìç -óç. ¸ ôóé, åß íáé áí èñù ðß íùò á äý íá ôï íá á ó÷ï ëç èåß êáéìå Üë ëá ðï ëý óï âá ñÜ êáé äéáñ èñù ôé êÜ ðñï âëÞ ìá ôáðïõ ÷ñï íß æïõí ìå ðï ëý óï âá ñÝò å ðé ðôþ óåéò. Á íá ãêá óôé -êÜ, ç ìé êñï äéá ÷åß ñé óç, ãéá ü ëï ôï 2011, èá êõ ñéáñ ÷Þ óåéóå âÜ ñïò ôïõ ó÷å äéá óìïý ãéá Ý íá êá ëý ôå ñï óý óôç ìá.Ëõ ðç ñü áë ëÜ á íá ðü öåõ êôï êáé, ðÜ íôùò, Ý íá óï âá ñüðñü âëç ìá.

3 Niall Ferguson, «The War of the World: History’s age of Hatred», Penguin 2006.4 Ç «á ñéè ìç ôé êÞ» ôçò áé ôéï ëü ãç óçò ôùí âïì âáñ äé óìþí óôç ×é ñï óß ìá êáé ôï Íá ãêá -óÜ êé ôï 1945 á ðü ôçí ðëåõ ñÜ ôùí Á ìå ñé êá íþí êáé ç ãå íé êü ôå ñç Ýì ìå óç Þ Ü ìå óç á -ðï äï ÷Þ á ðü ôçí ðá ãêü óìéá êïé íü ôç ôá åß íáé Ý íá á íá ôñé ÷éá óôé êü ðá ñÜ äåéã ìá.5 Åß íáé êáé ç á ðÜ íôç óç ôïõ Öñü õ íô óå å ðé óôï ëÞ ôïõ Áë ìðåñ ô Á úí óôÜ éí ôï 1931, ìåôçí ï ðïß á ôïõ æç ôïý óå íá êé íç ôï ðïé ç èïýí ãéá ôç äç ìéïõñ ãß á ìß áò «êïé íù íß áò ôùíäéá íï ïõ ìÝ íùí» ìå óêï ðü ôçí á íÜ ó÷å óç ôùí ó÷å äß ùí ôïõ ×ß ôëåñ. (Ferguson (2006)ôü ìïò Â, óåë. 976.

Το 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Management Υπηρεσιών Υγείας

Η Ελληνική Εταιρεία Management ΥπηρεσιώνΥγείας (ΕΕΜΥΥ) διοργανώνει το 13ο Πανελλήνιοσυνέδριο της, το Φθινόπωρο 2011, στη Μαγνη -σία. Το κε ντρι κό θέµα του συνεδρίου είναι «Νο -σο κο µειακή ∆ιοί κηση και ∆ιεύθυνση-Επα γγε λ -µα τικές Προ διαγραφές και Βέλτιστες Πρακτικές»,ενώ προβλέπεται πρόσθετη πολυθεµατική συµ µε -τοχή (µε ελ ε ύθερες ανακοινώσεις). Οι περι λήψειςµπορούν να υπο βληθούν µέχρι την Παρασκευή,6 Μαΐου 2011. Περισσότερες πληρο φο ρίες: 210-6512.082 και στο site www.mediforce.gr.

ÐÅ ÑÉ ËÇ ØÇΣΚΟΠΟΣ: Η αξιολόγηση της ικανοποίησης των ασθενών στα πα θο -λογικά τµήµατα των δηµόσιων νοσοκοµείων στην Κύπρο και ηδιερεύνηση πιθανής συσχέτισης της µε δηµογραφικούς και άλλουςπαράγοντες των ασθενών.

ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ∆ΟΣ: Ο σχεδιασµός της έρευνας ήτανδιερευνητικός, περιγραφικός, µε δοµηµένη συνέντευξη πρόσωπο µεπρόσωπο. Η συλλογή των δεδοµένων έγινε µε το ερωτηµατολόγιο

ABSTRACTPURPOSE: To measure medical patients’ satisfaction with nurs-ing care in hospitals of the public sector in Cyprus and explorepossible relationships with background factors.

MATERIALS AND METHOD: An exploratory, descriptivedesign with face to face, structured interview was employed.Data were collected by using the MPSS questionnaire and thesample consisted of 159 medical (49,1%) patients from 5 pub-

11

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ, 2011, 29: 11-16

ORIGINAL PAPERNURSING CARE AND RESEARCH, 2011, 29: 11-16

Merkouris AnastasiosAssociate Professor, Chair, Department of Nursing, Cyprus University of Technology

Andreadou AggelikiNurse, Postgraduate Fellow, Department of Nursing, Cyprus University of Technology

Papastavrou, EvridikiLecturer, Department of Nursing, Cyprus University of TechnologyPresident of the Council of Nursing and Midwifery.

Athini EvdokiaSenior Lecturer , Department of Nursing, Cyprus University of Technology

Hadjibalassi MariaLecturer, Department of Nursing, Cyprus University of Technology

Rovithis MichailClinical Tutor, Department of Nursing, Technological Institute of Crete

Lemonidou ChryssoulaProfessor, Vice-President, Faculty of Nursing, University of Athens

Patiraki ElissavetAssociate Professor, Faculty of Nursing, University of Athens

Αξιολόγηση της Ικανοποίησηςτων Ασθενών από τηνΝοσηλευτική Φροντίδα στα Παθολογικά Τµήµατα των ∆ηµοσίων Νοσοκοµείωνστην Κύπρο

Μερκούρης ΑναστάσιοςΑναπληρωτής Καθηγητής, Πρόεδρος Τµήµατος Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου

Ανδρεάδου ΑγγελικήΝοσηλεύτρια, Μεταπτυχιακή Συνεργάτης, Τµήµα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου

Παπασταύρου ΕυρυδίκηΛέκτορας, Τµήµα Νοσηλευτικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου Πρόεδρος Συµβουλίου Νοσηλευτικής και Μαιευτικής Κύπρου

Αθηνή ΕυδοκίαΑνώτερη Λέκτορας (Ενταγµένη), Τµήµα Νοσηλευτικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου

Χατζηµπαλάση ΜαρίαΛέκτορας (Ενταγµένη), Τµήµα Νοσηλευτικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου

Ροβίθης ΜιχάληςΚαθηγητής Εφαρµογών, Τµήµα Νοσηλευτικής ΑΤΕΙ Κρήτης

Λεµονίδου ΧρυσούλαΚαθηγήτρια, Αντιπρόεδρος, Τµήµα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

Πατηράκη ΕλισάβετΑναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τµήµα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

Medical Patients’ Satisfaction with Nursing Care in Public Hospitals in Cyprus

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

12

MPSS και το δείγµα αποτέλεσαν 159 ασθενείς από τα 5 δηµόσιανοσοκοµεία της Κύπρου µε 3 τουλάχιστον µέρες νοσηλείας.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η πλειονότητα των ασθενών του δείγµατοςήταν άνδρες (98, 61,6%). Γενικά οι ασθενείς ήταν αρκετά ικα-νοποιηµένοι από τη νοσηλευτική φροντίδα (Mean=3,86, SD=0,64,R=1-5). Συγκεκριµένα, ήταν περισσότερο ικανοποιηµένοι από τηντεχνική πλευρά της νοσηλευτικής φροντίδας (Mean = 4,16, SD=0,66)και λιγότερο από την πληροφόρηση (Mean=3,63, SD=0,98) και τιςξενοδοχειακές υπηρεσίες (Mean=3,81, SD=0,67) και ειδικότερα µε τοφαγητό (Mean=3,45, SD=0,80) και το χρόνο για ξεκούραση(Mean=3,63 SD =0,95). ∆εν βρέθηκε στατιστικά σηµαντική διαφοράως προς το φύλο, την ηλικία, το µορφωτικό επίπεδο και τον τόποδιαµονής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι νοσηλευτές πρέπει να δείξουν µεγαλύτεροενδιαφέρον για την πληροφόρηση των ασθενών. Υπάρχει ανάγκηγια συνεχή µέτρηση της ικανοποίησης των ασθενών, προκειµένου ναγίνουν δυνατές οι συγκρίσεις και να αξιολογηθεί η επίδραση τωνδιαφόρων παρεµβάσεων στη φροντίδα τους.

Õ ðåý èõ íïò Áë ëç ëï ãñá öß áò: Μερκούρης Αναστάσιος Τηλ.: +35722001624, +35722001610, E-mail: anastasios.merkouris@cut.ac.cy

licl hospitals in Cyprus with at least three days of hospitaliza-tion.

RESULTS: The majority of the sample were male (98,61,6%%). Overall, patients reported high satisfaction withnursing care (Mean=3,86, SD=0,64). More specifically, patientswere more satisfied with the technical aspect of care (Mean=4,16, SD=0,66) and less with the information giving (Me an -=3,63, SD=0,98) and the hotel services (Mean=3,81, SD=0,67),especially the food and the time for rest. No statistical differ-ence was found in relation to the gender, age, educational le -vel and the residency.

CONCLUSIONS: Nurses must give more attention to theinformation giving process. There is a need for measurementon a continuous basis in order to make comparisons.

Corresponding Author:Μerkouris AnastasiosTel.: +35722001624, +35722001610E-Mail: anastasios.merkouris@cut.ac.cy

ÅÉ ÓÁ ÃÙ ÃÇ:Ôá ôå ëåõ ôáß á ÷ñü íéá, ôï óõ íå ÷þò áõ îá íü ìå íï êü óôïò ôùí õ ðç -

ñå óéþí õ ãåß áò êáé ç á íÜ ãêç ãéá êá ëý ôå ñç á îéï ðïß ç óç ôùí äéá èÝ -óé ìùí ðü ñùí á ðá ó÷ï ëïýí ü ëá ôá á íá ðôõã ìÝ íá êñÜ ôç (Merk-ouris, 1999a). Å ðï ìÝ íùò, åß íáé öá íå ñÞ ç á íÜ ãêç ãéá ìÝ ôñç óç ôçòá ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôáò ôçò öñï íôß äáò õ ãåß áò, ðñï êåé ìÝ íïõ íá êñé -èåß ç óù óôÞ Þ ü ÷é á îéï ðïß ç óç ôùí äéá èÝ óé ìùí ðü ñùí.

Ç é êá íï ðïß ç óç ôùí á óèå íþí á ðï ôå ëåß Ý íá ðï ëý óç ìá íôé êüäåß êôç á ðï ôå ëÝ óìá ôïò ôçò ðïéü ôç ôáò ôùí õ ðç ñå óéþí õ ãåß áò(Johansson, Oleni, & Fridlund, 2002; Laschinger, Hall, Pedersen, &Almost, 2005). Ï Donabedian, äß íåé óôçí é êá íï ðïß ç óç ôùí á óèå -íþí ìéá ôå ëåß ùò îå ÷ù ñé óôÞ äéÜ óôá óç èå ù ñþ íôáò ü ôé ç ôå ëé êÞ å ðé -âå âáß ù óç ôçò ðïéü ôç ôáò êá èï ñß æå ôáé ü ÷é ìü íï á ðü ôï á ðï ôÝ ëå óìáôçò öñï íôß äáò, äç ëá äÞ ôï å ðé èõ ìç ôü å ðß ðå äï õ ãåß áò, áë ëÜ êáé á -ðü ôçí é êá íï ðïß ç óç ôïõ á óèå íïýò ðïõ åß íáé á íá ðü óðá óôï óôïé -÷åß ï êáé á íá ãíù ñß óé ìï ìÝ ôñï ôçò ðïéü ôç ôáò ôçò öñï íôß äáò õ ãåß áò(Donabedian, 1980) . Óýì öù íá ìå Üë ëïõò å ñåõ íç ôÝò, ç é êá íï ðïß -ç óç äåí åß íáé á ðëÜ ìÝ ôñï á ðï ôå ëÝ óìá ôïò ôçò ðïéü ôç ôáò, áë ëÜóêï ðüò ôçò öñï íôß äáò õ ãåß áò ðïõ å ðç ñå Ü æåé Üë ëïõò óêï ðïýò êáéá ðï ôå ëÝ óìá ôá (Merkouris, 2008, p.356).

Óôï ðá ñåë èüí, ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò Þ ôáí ïé ìü íïé áñ ìü äéïéãéá ôçí á îéï ëü ãç óç ôçò ðïéü ôç ôáò. ÓÞ ìå ñá, ïé ÷ñÞ óôåò õ ðç ñå óéþíõ ãåß áò Ý ÷ïõí õ øç ëü ôå ñï å ðß ðå äï ìüñ öù óçò, åß íáé êá ëý ôå ñá ðëç -ñï öï ñç ìÝ íïé êáé ðéï êñé ôé êïß á ðÝ íá íôé óôéò õ ðç ñå óß åò ðïõ ôïõòðñï óöÝ ñï íôáé. Ç ôå ÷íï ëï ãß á êáé ç ïñ ãÜ íù óç ôùí óõ óôç ìÜ ôùíöñï íôß äáò Ý ÷åé å ðß óçò áë ëÜ îåé äñá ìá ôé êÜ ôá ôå ëåõ ôáß á ÷ñü íéá, ìåóõ íÝ ðåéá, ü ÷é ìü íï ôçí áý îç óç ôïõ êü óôïõò, áë ëÜ êáé ôç äõ íá ôü -ôç ôá ðïë ëþí å íáë ëá êôé êþí èå ñá ðåõ ôé êþí êáé äéá ãíù óôé êþí ðá -ñåì âÜ óå ùí. Ðáñ’ ü ëï ü ìùò, ðïõ óÞ ìå ñá ïé á óèå íåßò äÝ ÷ï íôáé ðå -ñéó óü ôå ñï ðï ëý ðëï êåò ôå ÷íï ëï ãé êÜ èå ñá ðåß åò á ðü å îåé äé êåõ ìÝ -íïõò å ðáã ãåë ìá ôß åò, å îá êï ëïõ èïýí íá áé óèÜ íï íôáé, ü ôé äåí ôõã -÷Ü íïõí ôçò á ðá ñáß ôç ôçò öñï íôß äáò êáé ôáõ ôü ÷ñï íá äç ìéïõñ ãïý -íôáé ðïë ëÜ å ñù ôÞ ìá ôá ãéá ôçí å ðß ðôù óç ü ëùí áõ ôþí ôùí áë ëá -ãþí óôïí á óèå íÞ. Ï êá ëý ôå ñïò ôñü ðïò ãéá íá âñå èåß ìéá á ðÜ íôç -

óç óå áõ ôÜ ôá å ñù ôÞ ìá ôá åß íáé íá å ñù ôç èåß ï ß äéïò ï á óèå íÞò êáéáõ ôü, ãéá ôß ìðï ñåß íá äþ óåé ðëç ñï öï ñß åò ðïõ äåí õ ðÜñ ÷ïõí óôïíéá ôñé êü Þ íï óç ëåõ ôé êü öÜ êå ëï, ãéá ôéò ï ðïß åò åß íáé ï ðéï á îéü ðé -óôïò êñé ôÞò (OTA, 1988).

Å êôüò ü ìùò á ðü ôçí á îéï ëü ãç óç ôùí ðñï óöå ñï ìÝ íùí õ ðç ñå -óéþí, õ ðÜñ ÷ïõí êáé Üë ëïé ëü ãïé ðïõ å ðé âÜë ëïõí ôç ìÝ ôñç óç ôçòé êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí. Ðïë ëïß å ñåõ íç ôÝò èå ù ñïýí ôçí é êá -íï ðïß ç óç ôùí á óèå íþí ùò óç ìá íôé êÞ ðç ãÞ ðëç ñï öï ñéþí ãéá ôçíðïéï ôé êÞ âåë ôß ù óç ôçò öñï íôß äáò êáé èå ñá ðåõ ôé êÞ ðá ñÝì âá óçðïõ óõ íåé óöÝ ñåé óôçí áõ ôï èå ñá ðåß á, å íþ Üë ëïé ðñï ôåß íïõí ü ôé çìÝ ôñç óÞ ôçò ìðï ñåß íá ÷ñç óé ìï ðïé ç èåß ìå å ðé ôõ ÷ß á óôç äéïß êç óçðñï óù ðé êïý êáé óôçí ðñï þ èç óç ôùí õ ðç ñå óéþí õ ãåß áò, ý óôå ñáá ðü ìå ëÝ ôç ôùí óõí èç êþí ôçò á ãï ñÜò (Merkouris, 2008, p.356).

Ï Vuori (1988), ðïë ëÜ ÷ñü íéá ðñéí, äéå ñåý íç óå ôïõò ëü ãïõòðïõ Ý ÷ïõí ï äç ãÞ óåé óå áì öé óâÞ ôç óç ôçò å ãêõ ñü ôç ôáò ôùí ìå ôñÞ -óå ùí é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí êáé êá ôÝ ëç îå ü ôé: (á) ïé á óèå íåßòäåí Ý ÷ïõí ôéò å ðé óôç ìï íé êÝò êáé ôå ÷íé êÝò ãíþ óåéò íá á îéï ëï ãÞ óïõíôçí ðïéü ôç ôá ôçò öñï íôß äáò, (â) ïé á óèå íåßò ìðï ñåß íá åß íáé óå ôÝ -ôïéá öõ óé êÞ êáé øõ ÷ï ëï ãé êÞ êá ôÜ óôá óç ðïõ äåí ôïõò å ðé ôñÝ ðåé íáåê öñÜ óïõí á íôé êåé ìå íé êÝò á ðü øåéò, (ã) ç ôá ÷ý ôá ôç å íáë ëá ãÞ ôùíðá ñåì âÜ óå ùí, äéá ãíù óôé êþí äï êé ìá óéþí êáé ìå ôñÞ óå ùí äåí å ðé -ôñÝ ðåé óôïõò á óèå íåßò íá Ý ÷ïõí ìéá ï ëï êëç ñù ìÝ íç êáé á íôé êåé ìå -íé êÞ åé êü íá ãéá ôï ôé ãß íå ôáé, (ä) ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò êáé ïé á óèå íåßòìðï ñåß íá Ý ÷ïõí äéá öï ñå ôé êïýò óôü ÷ïõò, êáé (å) ç Ýí íïéá ôçòðïéü ôç ôáò å îáñ ôÜ ôáé á ðü ôéò ðï ëé ôé óìé êÝò óõ íÞ èåéåò êáé äéá öÝ ñåéá ðü ÷þ ñá óå ÷þ ñá. Å îáñ ôÜ ôáé, á êü ìá, á ðü ÷á ñá êôç ñé óôé êÜ ôùí á -óèå íþí ü ðùò ç ç ëé êß á, ôï öý ëï, ôï ìïñ öù ôé êü å ðß ðå äï, ôçí êïé -íù íé êÞ ôÜ îç êáé ôï å ðß ðå äï õ ãåß áò ôùí á óèå íþí.

Ïé á óèå íåßò öáß íå ôáé ü ôé ðñÜã ìá ôé Ý ÷ïõí äõ óêï ëß á óôï íá äéá -ôõ ðþ óïõí åé ëé êñé íÜ ôéò á ðü øåéò ôïõò ãéá ôéò ðá ñå ÷ü ìå íåò õ ðç ñå -óß åò, ãå ãï íüò ðïõ ìåéþ íåé ôçí å ãêõ ñü ôç ôá ôùí ìå ôñÞ óå ùí. Ç äõ -óêï ëß á áõ ôÞ åß íáé ðé èá íü íá ï öåß ëå ôáé óôçí ôÜ óç ãéá êïé íù íé êÞóõì ìüñ öù óç Þ/êáé óôçí å îÜñ ôç óç á ðü ôï ðñï óù ðé êü.

Ç é êá íï ðïß ç óç åß íáé ìéá õ ðï êåé ìå íé êÞ á íôß ëç øç á ðü ôçíðëåõ ñÜ ôïõ á óèå íïýò, ôçí ï ðïß á ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò ðñÝ ðåé íáäïõí ùò ðñáã ìá ôé êü ôç ôá, á íå îÜñ ôç ôá áí ïé á ðü øåéò ôùí á óèå -íþí åß íáé Ý ãêõ ñåò Þ ü ÷é. Áõ ôü ðïõ åß íáé óç ìá íôé êü åß íáé ðþò áé -óèÜ íå ôáé ï á óèå íÞò, á êü ìá êáé áí ç á íôß ëç øç ôïõ ðñï óù ðé êïýåß íáé äéá öï ñå ôé êÞ, ãéá ôß ç á îéï ëü ãç óç ôçò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á -óèå íþí óõí äÝ å ôáé ìå ôç óõ ìðå ñé öï ñÜ ôïõò êáé ìðï ñåß íá ÷ñç óé -ìï ðïé ç èåß óôç âåë ôß ù óç ôùí íï óç ëåõ ôé êþí õ ðç ñå óéþí ( Linder-Pelz, 1982; Bond & Thomas, 1992).

Ù óôü óï, å êôüò, á ðü ôç ÷ñç óé ìü ôç ôá ôùí ìå ôñÞ óå ùí é êá íï ðïß -ç óçò ôùí á óèå íþí, õ ðÜñ ÷ïõí êáé ç èé êïß ëü ãïé ãéá ôïõò ï ðïß ïõòðñÝ ðåé íá ãß íïõí êá èç ìå ñé íÞ ðñÜ îç. Óå ü ëåò ôéò äç ìï êñá ôé êÝòêïé íù íß åò, å êåß íïé ðïõ å ðç ñå Ü æï íôáé á ðü ôéò á ðï öÜ óåéò ðïõ ôïõòá öï ñïýí ðñÝ ðåé íá Ý ÷ïõí Ü ðï øç ãéá ôéò á ðï öÜ óåéò áõ ôÝò, äéá ðß -óôù óç ðïõ âá óß æå ôáé óôçí Ýí íïéá ôçò äç ìï êñá ôß áò ðïõ ãåí íÞ èç -êå óôçí Åë ëÜ äá. Áë ëÜ êáé ôï Éð ðï êñá ôé êü é äå þ äåò, óýì öù íá ìåôï ï ðïß ï ôï óç ìá íôé êü ôå ñï óôïé ÷åß ï åß íáé ç ðëÞ ñçò åõå îß á ôïõ á -óè å íïýò, äß íåé ôçí ç èé êÞ âÜ óç ãéá ôçí åí óù ìÜ ôù óç ôçò ìÝ ôñç óçòôçò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí óôçí á îéï ëü ãç óç ôçò ðïéü ôç ôáòôùí ðñï óöå ñï ìÝ íùí õ ðç ñå óéþí. Ï á óèå íÞò Ý ÷åé ôï äé êáß ù ìá íáåê öñÜ óåé Þ ü ÷é ôçí é êá íï ðïß ç óÞ ôïõ á ðü ôçí ðïéü ôç ôá ôçò öñï -íôß äáò ðïõ ôïõ ðá ñÝ ÷å ôáé ÷ù ñßò öü âï. Óå ìéá å ðï ÷Þ ðïõ ç ãíþ -ìç ôùí êá ôá íá ëù ôþí ãéá ìéá åõ ñåß á êëß ìá êá á ãá èþí êáé õ ðç ñå -óéþí á íá æç ôåß ôáé êáé äç ìï óéï ðïéåß ôáé óõ íå ÷þò, ìå óôü ÷ï ôç âåë -ôß ù óç ôùí ðá ñá ãï ìÝ íùí á ãá èþí êáé õ ðç ñå óéþí, åß íáé ðá ñÜ äï -îï íá ìç æç ôåß ôáé ç ãíþ ìç ôïõ ìå ãá ëý ôå ñïõ êáé óï âá ñü ôå ñïõ êá -ôá íá ëù ôÞ õ ðç ñå óéþí, ôïõ êá ôá íá ëù ôÞ õ ðç ñå óéþí õ ãåß áò (Fry &Johnstone, 2002).

Ðá ñá öñÜ æï íôáò ôïí ï ñé óìü ôïõ Peter Senge ãéá ôçí ðïéü ôç -ôá ðïõ åß íáé «ï ôé äÞ ðï ôå á öï ñÜ ôïí êá ôá íá ëù ôÞ», èá ìðï ñïý óá -ìå íá ðïý ìå ü ôé óôï ÷þ ñï ôçò õ ãåß áò, ðïéü ôç ôá åß íáé «ï ôé äÞ ðï ôåá öï ñÜ ôïí á óèå íÞ» (Senge, 1990). Å ðé ôõ ÷ç ìÝ íá íï óï êï ìåß á óôï ìÝë ëïí èá åß íáé áõ ôÜ ðïõ èá óõ ìðå ñé ëÜ âïõí ôçí Ü ðï øç ôùí á -óèå íþí óôï óý óôç ìá á îéï ëü ãç óçò ôçò ðïéü ôç ôáò ôùí ðñï óöå ñï -ìÝ íùí õ ðç ñå óéþí êáé èá ôç ëáì âÜ íïõí õ ðü øç óôç äéá äé êá óß áëÞ øçò ü ëùí ôùí äéïé êç ôé êþí êáé ïé êï íï ìé êþí á ðï öÜ óå ùí(Strasen, 1988).

Ç é êá íï ðïß ç óç ôùí á óèå íþí á ðü ôéò íï óç ëåõ ôé êÝò õ ðç ñå óß åòá ðï êôÜ é äéáß ôå ñç óç ìá óß á, å öü óïí ôï íï óç ëåõ ôé êü ðñï óù ðé êüóõ íé óôÜ ôçí ðëåéï íü ôç ôá ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí õ ãåß áò êáé âñß óêå ôáéóõ íå ÷þò óôï ðëÜ é ôùí á óèå íþí ðñï êåé ìÝ íïõ íá é êá íï ðïé Þ óåé ôéòá íÜ ãêåò ôïõò á ðï ôå ëþ íôáò á íáì öé óâÞ ôç ôá ìéá êõ ñß áñ ÷ç óõ íé -óôþ óá óôç äéá ôÞ ñç óç êáé á ðï êá ôÜ óôá óç ôçò õ ãåß áò ôïõò. Á ðü ôçâé âëéï ãñá öß á ðñï êý ðôåé, ü ôé õ ðÜñ ÷åé óõì öù íß á ìå ôá îý ôùí å ñå -õ íç ôþí ãéá ôç óðïõ äáéü ôç ôá ôùí íï óç ëåõ ôé êþí ðá ñåì âÜ óå ùíóôç äéá ìüñ öù óç ôçò óõ íï ëé êÞò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí á ðüôéò íï óï êï ìåéá êÝò õ ðç ñå óß åò (Scardina, 1994; Yellen, Davis, &Ricard, 2002).

Ïé ðñþ ôåò ðñï óðÜ èåéåò ãéá íá á îéï ëï ãç èåß ç é êá íï ðïß ç óçôùí á óèå íþí á ðü ôéò õ ðç ñå óß åò õ ãåß áò Üñ ÷é óáí ôï 1956, óôçí Á -ìå ñé êÞ, á ðü ôï ÷þ ñï ôçò íï óç ëåõ ôé êÞò (Abdellah, 1957, a,b). ÓÞ -ìå ñá, óå ðñï çã ìÝ íåò ÷þ ñåò, ü ðùò ç Á ìå ñé êÞ êáé ç Ì. Âñå ôá íß á,ç ìÝ ôñç óÞ ôçò åß íáé êá ôï ÷õ ñù ìÝ íç íï ìé êÜ êáé á ðï ôå ëåß á ðá ñáß -ôç ôç ðñï û ðü èå óç ãéá ôç ÷ï ñÞ ãç óç Ü äåéáò ëåé ôïõñ ãß áò ôùí íï óï -êï ìåß ùí (JCAHO, 1992).

Ù óôü óï, óå á íôß èå óç ìå ôï áõ îç ìÝ íï åí äéá öÝ ñïí ãéá ôç ìÝ -ôñç óç ôçò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí, äåí Ý ÷åé äï èåß ç á ðá ñáß -ôç ôç ðñï óï ÷Þ óôç èå ù ñç ôé êÞ á íÜ ðôõ îç êáé ôçí á íÜ äåé îç åõ ñÝ ùò

á ðï äå êôþí åí íïéï ëï ãé êþí êáé ëåé ôïõñ ãé êþí ï ñé óìþí (Wagner &Bear, 2009). Ïé ðå ñéó óü ôå ñïé å ñåõ íç ôÝò Ý ÷ïõí êá ôá óêåõÜ óåé åñ -ãá ëåß á ìÝ ôñç óçò ãéá ôï óêï ðü óõ ãêå êñé ìÝ íùí å ñåõ íþí Þ Ý ÷ïõí÷ñç óé ìï ðïé Þ óåé Üë ëá, ôá ï ðïß á êá ôá óêåõÜ óôç êáí áñ êå ôÜ ÷ñü íéáðñéí, ìå á ðï ôÝ ëå óìá íá ìçí Ý ÷åé äï èåß ç á ðá ñáß ôç ôç ðñï óï ÷Þóôçí á îéï ëü ãç óç ôùí øõ ÷ï ìå ôñé êþí é äéï ôÞ ôùí ôïõò (Merkouris,1999a).

Óêï ðüò ôçò ìå ëÝ ôçò áõ ôÞò åß íáé: Ç á îéï ëü ãç óç ôçò é êá íï ðïß ç -óçò ôùí á óèå íþí ðïõ íï óç ëåý ï íôáé óôá ðá èï ëï ãé êÜ ôìÞ ìá ôáôùí äç ìü óéùí íï óï êï ìåß ùí ôçò Êý ðñïõ êáé ç äéå ñåý íç óç ðé èá -íÞò óõ ó÷Ý ôé óÞò ôçò ìå äç ìï ãñá öé êïýò êáé Üë ëïõò ðá ñÜ ãï íôåò.

Õ ËÉ ÊÏ ÊÁÉ ÌÅ ÈÏ ÄÏÓÏ ó÷å äéá óìüò ôçò ìå ëÝ ôçò Þ ôáí äéå ñåõ íç ôé êüò, ðå ñé ãñá öé êüò,

ìå äï ìç ìÝ íç óõ íÝ íôåõ îç ðñü óù ðï ìå ðñü óù ðï. Ôï äåßã ìá á ðï ôÝ ëå óáí 159 á óèå íåßò ðïõ íï óç ëåý ï íôáí óôá

ðá èï ëï ãé êÜ ôìÞ ìá ôá óôá 5 äç ìü óéá íï óï êï ìåß á ôçò Êý ðñïõ (Ëåõ -êù óß á, ËÜñ íá êá, Ëå ìå óüò, ÐÜ öïò, Ðá ñá ëß ìíé). Ç å ðé ëï ãÞ Þ ôáí ôõ -÷áß á êáé ðå ñéå ëÜì âá íå ôïõ ëÜ ÷é óôïí 30% ôùí á óèå íþí êÜ èå ôìÞ -ìá ôïò ìå ü ñéï ôïõò 5 á óèå íåßò á íÜ ôìÞ ìá. Ïé á óèå íåßò Ý ðñå ðå íáðëç ñïýí ôá êñé ôÞ ñéá å ðé ëï ãÞò (ç ëé êß á ìå ãá ëý ôå ñç ôùí 18 å ôþí,ôïõ ëÜ ÷é óôïí 3 ç ìÝ ñåò íï óç ëåß á, é êá íï ðïé ç ôé êü å ðß ðå äï óõ íåß äç -óçò, óôá èå ñÞ óõ íáé óèç ìá ôé êÞ êá ôÜ óôá óç êáé ðñï öï ñé êÞ ðëç ñï -öï ñç ìÝ íç óõ íáß íå óç ãéá óõì ìå ôï ÷Þ óôç ìå ëÝ ôç). Å ðß óçò ïé á óèå -íåßò Ý ðñå ðå íá ï ìé ëïýí ôçí Åë ëç íé êÞ ãëþó óá.

Ç óõë ëï ãÞ ôùí äå äï ìÝ íùí Ý ãé íå ìå ôï å ñù ôç ìá ôï ëü ãéï MPSSôï ï ðïß ï Ý ÷åé á îéï ëï ãç èåß èå ôé êÜ ãéá ôéò øõ ÷ï ìå ôñé êÝò ôïõ é äéü ôç -ôåò óå åë ëç íé êü ðëç èõ óìü êáé ôï ï ðïß ï ðñï óáñ ìü óôç êå ëå êôé êÜóôá êõ ðñéá êÜ äå äï ìÝ íá á ðü ï ìÜ äá åé äé êþí (Merkouris et al,1999b, 2001, 2003). Ïé 29 å ñù ôÞ óåéò Þ ôáí äéá ôõ ðù ìÝ íåò óå ïõ -äÝ ôå ñï ý öïò êáé êÜ ëõ ðôáí ôéò å îÞò ðå ñéï ÷Ýò: á) ôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ -ñÜ ôçò öñï íôß äáò (Í=9) â) ôçí ðëç ñï öü ñç óç êáé åê ðáß äåõ óçôïõ á óèå íïýò êáé ôùí óõã ãå íþí ôïõ (Í=4) ã) ôéò äéá ðñï óù ðé êÝòó÷Ý óåéò êáé ôï äéá èÝ óé ìï ÷ñü íï (Í=7) êáé ä) ôï ðå ñé âÜë ëïí êáéðéï óõ ãêå êñé ìÝ íá ôçí îå êïý ñá óç, ôçí êá èá ñéü ôç ôá êáé ôï öá ãç -ôü (Í=9). ÊÜ èå å ñþ ôç óç á ðï ôå ëïý íôáí á ðü äý ï ìÝ ñç, ìéá óý íôï -ìç ðå ñé ãñá öÞ ôçò íï óç ëåõ ôé êÞò ðá ñÝì âá óçò (stem) êáé ìéá ëå ðôï -ìå ñÝ óôå ñç å ðå îÞ ãç óç (explanation). Ï å ñåõ íç ôÞò æç ôïý óå á ðüôïõò á óèå íåßò íá á îéï ëï ãÞ óïõí ôï å ðß ðå äï é êá íï ðïß ç óÞò ôïõò ìåôç âï Þ èåéá ìéáò êëß ìá êáò ôý ðïõ Likert ðÝ íôå óç ìåß ùí (êá èü ëïõ -ëß ãï - áñ êå ôÜ - ðï ëý - ðÜ ñá ðï ëý é êá íï ðïé ç ìÝ íïò). Ãéá ôç äéåõ -êü ëõí óç ôùí áñ ñþ óôùí åß ÷å äç ìéïõñ ãç èåß ìéá åé äé êÞ ï ðôé êÞ á ð å -é êü íé óç ôçò å ñþ ôç óçò ìå ìå ãÜ ëá ãñÜì ìá ôá ðïõ ðá ñïõ óß á æå ôéò äõ -íá ôÝò á ñéè ìç ôé êÝò å ðé ëï ãÝò êáé ôç óç ìá óß á ôïõò.

Ôéò óõ íå íôåý îåéò ðñáã ìá ôï ðïß ç óáí 6 öïé ôç ôÝò- å ñåõ íç ôÝò ìå -ôÜ á ðü êá ôÜë ëç ëç åê ðáß äåõ óç. Ç äéá äé êá óß á åß ÷å ùò å îÞò: ï å ñåõ -íç ôÞò å ðé êïé íù íïý óå ìå ôïí õ ðåý èõ íï ôïõ ôìÞ ìá ôïò, êáé á öïýôïí å íç ìÝ ñù íå ãéá ôï óêï ðü ôçò ìå ëÝ ôçò êáé ôç äéá äé êá óß á ðïõèá á êï ëïõ èïý óå, ôïõ æç ôïý óå íá äþ óåé êá ôÜ ëï ãï ìå ôá ï íü ìá -ôá ôùí á óèå íþí ðïõ ðëç ñïý óáí ôá êñé ôÞ ñéá ãéá ôç óõì ìå ôï ÷Þóôçí Ý ñåõ íá. Óôç óõ íÝ ÷åéá, ãé íü ôáí ç å ðé ëï ãÞ ôùí á óèå íþí ý óôå -ñá á ðü ó÷å ôé êÞ êëÞ ñù óç êáé ãé íü ôáí ï ðñï ãñáì ìá ôé óìüò ãéá ôéòóõ íå íôåý îåéò. Áí êÜ ðïéïò á óèå íÞò å ðñü êåé ôï íá ðÜ ñåé å îé ôÞ ñéï Ý -ì ðáé íå ðñþ ôïò óôç óåé ñÜ. Êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôçò óõ íÝ íôåõ îçò, áñ -÷é êÜ ãé íü ôáí å íç ìÝ ñù óç ãéá ôçí Ý ñåõ íá, á íá öÝ ñï íôáí ïé äéÜ öï -ñåò ðå ñéï ÷Ýò ôçò öñï íôß äáò êá èþò êáé ìéá óý íôï ìç å ðå îÞ ãç óçãéá êÜ èå ìéá, ÷ù ñßò ü ìùò íá äß íï íôáé ðå ñáé ôÝ ñù äéåõ êñé íÞ óåéòðñï êåé ìÝ íïõ íá äéá óöá ëé óôåß ç á îéï ðé óôß á ôçò ìÝ ôñç óçò. Ï ìÝ -

13

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

óïò ÷ñü íïò ðïõ á ðáé ôÞ èç êå ãéá ôçí ï ëï êëÞ ñù óç ôùí óõ íå íôåý -îå ùí Þ ôáí 15 ëå ðôÜ ìå å ëÜ ÷é óôç ôé ìÞ 8 êáé ìÝ ãé óôç ôé ìÞ 20 ëå ðôÜ.Ï óõ íï ëé êüò ÷ñü íïò ðïõ äá ðá íÞ èç êå Þ ôáí ðï ëý ìå ãá ëý ôå ñïò á -öïý ðå ñé ëÜì âá íå ôïí ðñï ãñáì ìá ôé óìü ôùí óõ íå íôåý îå ùí, êáéôçí á íá ìï íÞ óå ðå ñß ðôù óç ðïõ ï á óèå íÞò äåí Þ ôáí äéá èÝ óé ìïòóå ìéá äå äï ìÝ íç óôéã ìÞ.

Ç á îéï ðé óôß á, ü ðùò ìå ôñÜ ôáé á ðü ôï óõ íôå ëå óôÞ å óù ôå ñé êÞòóõ íï ÷Þò ôùí å ñù ôÞ óå ùí (Cronbach’s alpha) êõ ìÜí èç êå á ðü 0,90ãéá ôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ ñÜ ôçò öñï íôß äáò Ý ùò 0,82 ãéá ôçí îå íï äï -÷åéá êÞ õ ðï äï ìÞ.

Ãéá ôçí å ðå îåñ ãá óß á ôùí ðï óï ôé êþí äå äï ìÝ íùí ÷ñç óé ìï ðïé -Þ èç êáí ï ðá ñá ìå ôñé êüò óõ íôå ëå óôÞò óõ ó÷Ý ôé óçò êá ôÜ Pearson, ïéäï êé ìá óß åò ×2, t-test êáé ANOVA.

Á ÐÏ ÔÅ ËÅ ÓÌÁ ÔÁÇ ðëåéï íü ôç ôá ôùí á óèå íþí ôïõ äåßã ìá ôïò Þ ôáí Üí äñåò

(61.6%). Ôï ìïñ öù ôé êü ôïõò å ðß ðå äï Þ ôáí ó÷å ôé êÜ ÷á ìç ëü, á öïýðå ñß ðïõ 6 óôïõò 10 á óèå íåßò åß ÷áí ìü íï õ ðï ÷ñå ù ôé êÞ åê ðáß äåõ -óç (Åé êü íá 1). Ðå ñß ðïõ äý ï óôïõò ôñåéò á óèå íåßò (67,9%) ÷á ñá -êôÞ ñé óáí ôçí êá ôÜ óôá óç ôçò õ ãåß áò ôïõò áñ êå ôÜ óï âá ñÞ Þ ðï ëýóï âá ñÞ å íþ ðå ñß ðïõ ôñåéò óôïõò ôÝó óå ñåéò (75,5%) äÞ ëù óáí ü -ôé ãíù ñß æïõí áñ êå ôÜ ç ðïë ëÜ ãéá ôçí êá ôÜ óôá óÞ ôïõò (Åé êü íá2,3). Ôçí á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôá ôùí äç ìü óéùí íï óï êï ìåß ùí óôçíÊý ðñï ôçí Ý êñé íå ùò êá ëÞ ôï 69,8% êáé ùò ðï ëý êá ëÞ ôï 22,6%(Åé êü íá 4).

Ç óõ íï ëé êÞ é êá íï ðïß ç óç ôùí á óèå íþí Þ ôáí áñ êå ôÜ õ øç ëÞ(Mean = 3,86, SD=0,64, R=1-5). Ðå ñéó óü ôå ñï é êá íï ðïé ç ìÝ íïé åì -öá íß óôç êáí ïé á óèå íåßò ìå ôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ ñÜ ôçò öñï íôß äáò(Mean = 4,16, SD=0,66) êáé ëé ãü ôå ñï ìå ôéò îå íï äï ÷åéá êÝò õ ðç ñå -óß åò êáé ðéï óõ ãêå êñé ìÝ íá ôï öá ãç ôü (Mean=3,44 SD=0,80) êáéôï ÷ñü íï ãéá îå êïý ñá óç (Mean=3,82 SD=0,75), êáé ôçí ðá ñï ÷Þðëç ñï öü ñç óçò (Mean=3,63, SD=0,98) (Åé êü íá 5).

Ï Ðß íá êáò 1 äåß ÷íåé á íá ëõ ôé êÜ ôçí é êá íï ðïß ç óç êáé ôéò äéá öï -ñÝò á íÜ ðå ñéï ÷Þ öñï íôß äáò. Öáß íå ôáé êá èá ñÜ ü ôé ïé á óèå íåßò åß íáéëé ãü ôå ñï é êá íï ðïé ç ìÝ íïé ìå ôçí ðëç ñï öü ñç óç (é äéáß ôå ñá ôùí óç -ìá íôé êþí Üë ëùí), ôçí åê ðáß äåõ óç - ï äç ãß åò ðñïò ôïõò á óèå íåßò, ôïäéá èÝ óé ìï ÷ñü íï, ôç óõì ìå ôï ÷Þ ôùí á óèå íþí óôç öñï íôß äá êáé ôïöá ãç ôü (é äéáß ôå ñá ôçí ðïéü ôç ôá êáé ôç äõ íá ôü ôç ôá å ðé ëï ãÞò) êáé ôï÷ñü íï ãéá îå êïý ñá óç.

Áñ êå ôÜ ìå ãÜ ëåò äéá öï ñÝò ðá ñá ôç ñÞ èç êáí á íÜ ìå óá óôá íï -óï êï ìåß á (Åé êü íá 6). Ùò ðñïò ôïí ôü ðï êá ôïé êß áò ìé êñÞ äéá öï ñÜâñÝ èç êå ìå ôïõò á óèå íåßò ðïõ äéá ìÝ íïõí óå á óôé êÜ êÝ íôñá íá åß -íáé ëé ãü ôå ñï é êá íï ðïé ç ìÝ íïé ìå ôéò îå íï äï ÷åéá êÝò õ ðç ñå óß åò(Mean = 3,76 vs 3,87,). êáé êõ ñß ùò ìå ôï öá ãç ôü (Mean = 3,34vs 3,59, P=0,007). Ç ç ëé êß á êáé ôï öý ëï äåí âñÝ èç êå íá óõ ó÷å ôß -æï íôáé ìå ôçí é êá íï ðïß ç óç ôùí á óèå íþí.

14

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

46,5%

17,6%

23,3%

12,6%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

µ

µ

-

-

Εικόνα 1. Μορφωτικό επίπεδο (%).

Εικόνα 2. Σοβαρότητα νόσου (αυτό-αξιολόγηση).

:

1,9%

22,6%

52,2%

23,3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Εικόνα 3. Γνώσεις για τη νόσο (αυτό-αξιολόγηση).

1,9%

5,7%

69,8%

22,6%

Εικόνα 4. Αποτελεσµατικότητα κυπριακών δηµόσιων νοσοκοµείων.

4,173,83 3,63 3,45 3,63

4,363,86

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

-

-

Εικόνα 5. Ικανοποίηση των ασθενών (Μέση τιµή).

ÓÕ ÆÇ ÔÇ ÓÇ Ïé á óèå íåßò ðïõ íï óç ëåý ï íôáí óôá ðá èï ëï ãé êÜ ôìÞ ìá ôá Þ ôáí

áñ êå ôÜ é êá íï ðïé ç ìÝ íïé á ðü ôç íï óç ëåõ ôé êÞ öñï íôß äá. Ç ìå ãá ëý ôå -ñç é êá íï ðïß ç óç á ðü ôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ ñÜ êáé ç ìé êñü ôå ñç á ðü ôçíîå íï äï ÷åéá êÞ õ ðï óôÞ ñé îç êáé ôçí ðëç ñï öü ñç óç öáß íå ôáé íá óõì -öù íïýí ìå ôá âé âëéï ãñá öé êÜ äå äï ìÝ íá (Merkouris, 2008, p.370).

Ç õ øç ëÞ èÝ óç ðïõ êá ôá ëáì âÜ íåé ç é êá íï ðïß ç óç á ðü ôçí ôå -÷íé êÞ ðëåõ ñÜ ôçò íï óç ëåß áò óôçí ðá ñïý óá ìå ëÝ ôç ìðï ñåß íá á -ðï äï èåß åí ìÝ ñåé óôç ìå ãÜ ëç Ýì öá óç ðïõ äß íåé ôï óý óôç ìá åñ -ãá óß áò óôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ ñÜ ôçò öñï íôß äáò. Ç å öáñ ìï ãÞ ôïõ ìç -÷á íé óôé êïý ìï íôÝ ëïõ åñ ãá óß áò äåí á öÞ íåé ðå ñé èþ ñéá óôïõò íï -óç ëåõ ôÝò íá á íá ðôý îïõí ôç äéá ðñï óù ðé êÞ ðëåõ ñÜ ôçò öñï íôß äáòáë ëÜ êáé íá á íá äåß îïõí ôçí ðñï óöï ñÜ ôïõò . Å ðé ðëÝ ïí, å ðåé äÞóôï ðá ñåë èüí ç åê ðáß äåõ óç ôùí íï óç ëåõ ôþí âá óé æü ôáí ðå ñéó -óü ôå ñï ó’ áõ ôü ðïõ ï íï ìÜ æïõ ìå «ôÝ ÷íç ôçò íï óç ëåõ ôé êÞò», áõ -ôü Ý ÷åé ùò á ðï ôÝ ëå óìá êáé óôïí êëé íé êü ÷þ ñï íá äß íå ôáé ìå ãá ëý -ôå ñç ðñï óï ÷Þ óôçí ôå ÷íé êÞ äéÜ óôá óç ôçò öñï íôß äáò. Åß íáé ü ìùòäõ íá ôü íá á ðï äï èåß êáé óôçí Ýë ëåé øç åé äé êþí ãíþ óå ùí Þ óôïöü âï ôùí á óèå íþí ëü ãù ôçò å îÜñ ôç óÞò ôïõò á ðü ôï ðñï óù ðé êü.

Ï Oberst (1984) õ ðï óôç ñß æåé ü ôé o ìÝ óïò á óèå íÞò äåí Ý ÷åé ôçí

å ìðåé ñß á Þ ôéò ãíþ óåéò ãéá íá á îéï ëï ãÞ óåé ôçí ôå ÷íé êÞ ðëåõ ñÜ ôùíéá ôñé êþí êáé íï óç ëåõ ôé êþí ðá ñåì âÜ óå ùí. Áõ ôü Ý ÷åé ùò á ðï ôÝ ëå -óìá íá ÷ñç óé ìï ðïéåß á íôé ðñï óù ðåõ ôé êÜ óôïé ÷åß á ðïõ ìðï ñåß ï ß -äéïò íá êá ôá íï Þ óåé, þ óôå íá á îéï ëï ãÞ óåé ôçí ðïéü ôç ôá ôùí ðá ñå -÷ï ìÝ íùí õ ðç ñå óéþí óôá íï óï êï ìåß á. Ôá óôïé ÷åß á áõ ôÜ óõ íÞ èùòá öï ñïýí óôçí é êá íï ðïß ç óç ôùí âá óé êþí âéï ëï ãé êþí á íá ãêþí,ïé ï ðïß åò åß íáé ðå ñéó óü ôå ñï êá ôá íï ç ôÝò óôïí á óèå íÞ. Ï Leebov(1988) ðñï óèÝ ôåé ìéá ôå ëåß ùò äéá öï ñå ôé êÞ Ü ðï øç: ïé á óèå íåßòêñß íïõí ôçí ôå ÷íé êÞ êáé éá ôñé êÞ é êá íü ôç ôá å íüò ïñ ãá íé óìïý á ðüôï öõ óé êü ðå ñé âÜë ëïí êáé ôéò åõ êï ëß åò ðïõ äéá èÝ ôåé þ óôå íá ôß èå -ôáé ôï å ñþ ôç ìá: å Üí ç ôç ëå ü ñá óç äå äïõ ëåý åé ãéá ôß ï ôï ìï ãñÜ öïòíá åß íáé á îéü ðé óôïò; ÓÞ ìå ñá, óôá ðå ñéó óü ôå ñá íï óï êï ìåß á, çäéá ôñï öÞ, ç êá èá ñéü ôç ôá êáé ï èü ñõ âïò äåí åß íáé åõ èý íç á ðï -êëåé óôé êÜ ôùí íï óç ëåõ ôþí, áë ëÜ êý ñéá ôçò äéïé êç ôé êÞò õ ðç ñå óß -áò óôçí ï ðïß á õ ðÜ ãï íôáé ïé åñ ãá æü ìå íïé óôïõò ôï ìåßò áõ ôïýò. Ù -óôü óï, á ðï ôå ëåß å ðáã ãåë ìá ôé êÞ íï óç ëåõ ôé êÞ åõ èý íç ç å ðß âëå øçãéá ôçí êá èá ñéü ôç ôá ôùí ÷þ ñùí, ãéá ôçí ðïéü ôç ôá ôïõ öá ãç ôïýêáé ôï èü ñõ âï. Ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôá ôçò ðá ñïý óáò ìå ëÝ ôçò ðñÜã ìá -ôé å ðé âå âáß ù óáí ôá ðá ñá ðÜ íù, á öïý ïé á óèå íåßò äåí Ý äåé îáí ôü -óï é êá íï ðïé ç ìÝ íïé á ðü ôï èü ñõ âï, ôçí ðïéü ôç ôá ôïõ öá ãç ôïý,êá èþò êáé ôçí á ðïõ óß á äõ íá ôü ôç ôáò å ðé ëï ãþí.

Å ðé ðñü óèå ôá, ïé á óèå íåßò Þ ôáí ëé ãü ôå ñï é êá íï ðïé ç ìÝ íïé á ðüôçí ðëç ñï öü ñç óç, ôü óï ôùí ß äéùí ü óï êáé ôùí Üë ëùí óç ìá íôé êþíãé’ áõ ôïýò ðñï óþ ðùí êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôçò íï óç ëåß áò. Ôï åý ñç ìááõ ôü óõì öù íåß ìå ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôá ìå ëÝ ôçò ðïõ ðñáã ìá ôï ðïé Þ èç -êå óå á óèå íåßò êáé íï óç ëåõ ôé êü ðñï óù ðé êü åë ëç íé êþí íï óï êï ìåß -ùí, óýì öù íá ìå ôá ï ðïß á õ ðÞñ ÷å óôá ôé óôé êÜ óç ìá íôé êÞ äéá öï ñÜìå ôá îý ôùí á ðü øå ùí ôùí á óèå íþí êáé ôïõ íï óç ëåõ ôé êïý ðñï óù -ðé êïý ìå ôïõò á óèå íåßò íá ðé óôåý ïõí ü ôé äåí ëáì âÜ íïõí å ðáñ êÞðëç ñï öü ñç óç (Lemonidou et al. 2003). Ôï åý ñç ìá áõ ôü ìðï ñåß íáåñ ìç íåõ ôåß åí ìÝ ñåé á ðü ôï ãå ãï íüò ü ôé äåí õ ðÜñ ÷åé ó÷å ôé êÞ íï ìï -èå óß á ðïõ íá êá ôï ÷õ ñþ íåé ôïõò íï óç ëåõ ôÝò óôçí ðá ñï ÷Þ ôçò ðëç -ñï öü ñç óçò ìå á ðï ôÝ ëå óìá áõ ôÞ íá èå ù ñåß ôáé éá ôñé êü êá èÞ êïí.

Ï ÷ñü íïò ðïõ ïé íï óç ëåõ ôÝò á öéå ñþ íïõí êï íôÜ óôïí á óèå íÞ Þ -ôáí á êü ìá ìéá ðá ñÜ ìå ôñïò ü ðïõ ïé á óèå íåßò Ý äåé îáí ü ôé äåí åß íáé é -êá íï ðïé ç ìÝ íïé. Ïé íï óç ëåõ ôÝò óõ íÞ èùò ôï á ðï äß äïõí óôïí õ øç ëüöüñ ôï åñ ãá óß áò. Ù óôü óï, ôß èå ôáé ôï å ñþ ôç ìá: åß íáé ìü íï ç Ýë ëåé øçðñï óù ðé êïý ôï áß ôéï ãéá ôï ï ðïß ï ïé íï óç ëåõ ôÝò äåí Ýñ ÷ï íôáé ðéïêï íôÜ óôïí á óèå íÞ; Áõ ôü ß óùò åß íáé Ý íá æÞ ôç ìá ðïõ ÷ñÞ óåé ðå ñáé -ôÝ ñù äéå ñåý íç óçò ìå ôçí å öáñ ìï ãÞ ðïéï ôé êÞò ìå èï äï ëï ãß áò.

ÐÅ ÑÉÏ ÑÉ ÓÌÏÉ ÔÇÓ ÌÅ ËÅ ÔÇÓ¸ íáò ðå ñéï ñé óìüò ôçò ìå ëÝ ôçò Þ ôáí ç ìç å ðé ëï ãÞ á óèå íþí

ðïõ äåí ìé ëïý óáí ôçí Åë ëç íé êÞ ãëþó óá, ãå ãï íüò ðïõ ìåéþ íåéôçí á íôé ðñï óù ðåõ ôé êü ôç ôá ôïõ äåßã ìá ôïò. Å ðß óçò, óôï äåßã ìá äåíóõ ìðå ñéå ëÞ öèç óáí ïé á óèå íåßò ðïõ Þ ôáí óå ó÷å ôé êÜ âá ñéÜ êá ôÜ -óôá óç á öïý äåí åß ÷áí é êá íï ðïé ç ôé êü å ðß ðå äï óõ íåß äç óçò Þ óôá -èå ñÞ óõ íáé óèç ìá ôé êÞ êá ôÜ óôá óç. Ç ï ìÜ äá áõ ôÞ ôùí á óèå íþí Ý -÷åé áõ îç ìÝ íåò á íÜ ãêåò êáé ðé èá íü íá åß ÷å õ øç ëü ôå ñåò ðñïó äï êß -åò á ðü ôç íï óç ëåõ ôé êÞ öñï íôß äá. Ù óôü óï ðá ñÜ ôïõò ðå ñéï ñé -óìïýò ðïõ á íá öÝñ èç êáí ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôá ôçò ìå ëÝ ôçò ìðï ñïýíáí âï ç èÞ óïõí óôç âåë ôß ù óç ôùí ðá ñå ÷ü ìå íùí íï óç ëåõ ôé êþí õ -ðç ñå óéþí ìå å óôéá óìÝ íåò áë ëá ãÝò óôéò äéá óôÜ óåéò ðïõ âáè ìï ëï -ãÞ èç êáí ÷á ìç ëü ôå ñá á ðü ôïõò á óèå íåßò.

ÓÕ ÌÐÅ ÑÁ ÓÌÁ ÔÁÔá åõ ñÞ ìá ôá ôçò ìå ëÝ ôçò áõ ôÞò ðá ñÝ ÷ïõí ðï ëý ôé ìåò ðëç ñï -

öï ñß åò ãéá ôïõò õ ðåý èõ íïõò ôùí ðá èï ëï ãé êþí ôìç ìÜ ôùí ðñï êåé -ìÝ íïõ íá ðñï âïýí óå á íÜ ëï ãåò ðá ñåì âÜ óåéò óôçí ïñ ãÜ íù óç ôçò

15

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

4,063,81

3,263,71

4,18

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

µ µ µ µ µ

Εικόνα 6. Ικανοποίηση ασθενών ανά νοσοκοµείο (Μέση τιµή).

Mean SD 1. µ 158 4,25 0,87 2. - 159 4,25 0,82 3. - 158 4,27 0,79 4. 156 4,11 0,82 5. - µ 159 3,84 1,3 6. –

159 3,70 1,09

7. – µ 157 3,45 1,22 8. - 154 3,49 1,09 9. - 159 4,22 0,96 10. - 158 4,22 0,9 11. µ - 159 3,53 1,07 12. 158 4,02 0,91 13. – µ

µ 158 3,61 1,07

14. – 157 3,66 1,11 15. - µ 159 4,38 0,72 16. - 159 4,34 0,80 17. - 157 3,35 1,17 18. – µ 156 2,42 1,34 19. - µ 157 3,65 1,06 20. - µ 158 3,97 1,02 21. - 116 4,05 0,87 22. 159 4,46 0,73 23. µ 159 4,43 0,73 24. - 159 3,75 1,04 25. µ 158 3,75 0,94 26. µµ - 155 3,34 1,14 27. µµ - 155 3,48 1,15 28. µ µ 157 4,01 0,77 29. µ 159 4,03 0,82

Πίνακας 1. Ικανοποίηση ασθενών (Μέση τιµή – αναλυτικά αποτελέσµατα).

öñï íôß äáò êáé óôïí ðñï ãñáì ìá ôé óìü ôùí äéá öü ñùí äéá äé êá óé -þí. å ðß óçò, ïé ðëç ñï öï ñß åò áõ ôÝò ìðï ñïýí íá ÷ñç óé ìï ðïé ç èïýíãéá ôï ó÷å äéá óìü êáé ôçí ïñ ãÜ íù óç êá ôÜë ëç ëùí ðñï ãñáì ìÜ ôùíåê ðáß äåõ óçò ôïõ ðñï óù ðé êïý. Óõ íï ðôé êÜ, á ðü ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôáôçò ðá ñïý óáò ìå ëÝ ôçò ðñï êý ðôåé ü ôé õ ðÜñ ÷åé á íÜ ãêç íá:á) ãß íåé åõáé óèç ôï ðïß ç óç êáé å íç ìÝ ñù óç ôùí íï óç ëåõ ôþí ãéá

ôçí óç ìá óß á ôçò ðëç ñï öü ñç óçò êáé ôçò áõ ôï íï ìß áò ôùí á óè å -íþí êáé ãå íé êü ôå ñá ãéá ôá äé êáéþ ìá ôÜ ôïõò.

â) ãß íåé ðñï óðÜ èåéá âåë ôß ù óçò ôùí îå íï äï ÷åéá êþí õ ðç ñå óéþíêáé ðéï óõ ãêå êñé ìÝ íá âåë ôß ù óçò ôïõ öá ãç ôïý êáé ôçò ðñï -óöï ñÜò êÜ ðïéùí å ðé ëï ãþí, êá èþò å ðß óçò êáé ðå ñéï ñé óìïýôïõ èï ñý âïõ.

ã) ãß íå ôáé ìÝ ôñç óç ôçò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí á ðü ôç íï óç -ëåõ ôé êÞ öñï íôß äá óå ôá êôÜ ÷ñï íé êÜ äéá óôÞ ìá ôá óå êÜ èå íï óï -êï ìåß ï. Ç á îéï ëü ãç óçò ôçò é êá íï ðïß ç óçò ôùí á óèå íþí ðñÝ ðåéíá Ý ÷åé óõ íÝ ÷åéá, ðñï êåé ìÝ íïõ íá äéá ìïñ öù èåß ôï ìÝ ôñï óý -ãêñé óçò (baseline) êáé íá ãß íåé äõ íá ôÞ ç á îéï ëü ãç óç ôùí ðá ñåì -âÜ óå ùí êáé ôùí áë ëá ãþí óôçí ðá ñï ÷Þ ôçò öñï íôß äáò.

ÂÉ ÂËÉÏ ÃÑÁ ÖÉÁAbdellah FG, Levine E. (1957a) Developing a measure of patient and per-

sonnel satisfaction with nursing care. Nursing research, 5(3): 100-108.Abdellah FG, Levine E.( 1957b) What personnel say about nursing care.

Hospitals, 31: 53-57.Bond S, Thomas LH. (1992) Measuring patients’ satisfaction with nursing

care. Journal of Advanced Nursing, 17: 52-63.Donabedian AK. (1980) Explorations in quality assessment and monitor-

ing: The definition of quality and approaches to its assessment. AnnArbor, MI: Health Administration Press.

Fry S & Johnstone M. (2002) Ethics in Nursing Practice: A Guide to EthicalDecision Making, 2nd End. London: Blackwell Science Publishers.

Joint Commission for Accreditation of Health Care Organizations, JCAHO(1991) Accreditation manual for hospitals 1992. Chicago, IL: Author.

Leebov W. (1988) Service excellence: the customer relations strategy forhealth care. U.S.A. : A.H.A., American Hospital Publishing.

Lemonidou C., Merkouris A., Leino-Kilpi, H., Valimaki M., Dassen T., GasullM., Scott A., Arndt M. (2003) A comparison of surgical patients’ andnurses’ perceptions of patient autonomy, informed consent and pri-vacy in nursing interventions. Clinical Effectiveness, 7: 73-83.

Linder-Pelz S. (1982) Toward a theory of patient satisfaction. Social Sci-ence and Medicine, 16: 577-582.

Merkouris A, Ifantopoulos J, Lanara V, Lemonidou C. (1999a) Patient sat-isfaction: a key concept for evaluating and improving nursing services.Journal of Nursing Management, 7: 19-29.

Merkouris A, Ifantopoulos J, Lanara V, and Lemonidou C. (1999b) Patient sat-isfaction: Developing an instrument to measure patient satisfaction withnursing care in Greece. Journal of Nursing Management, 7: 91-100.

Merkouris A, Ouzounidou A, Mouderidou D, Roumbi M, Sougris P,Lemonidou C. (2001) Assessment of medical and surgical patients’ sat-isfaction with nursing care in a general hospital. Nosileftiki, 3: 74-84.

Merkouris A, Papathanasoglou E, Lemonidou C. (2003) Evaluation ofPatient Satisfaction with Nursing Care: Quantitative or QualitativeApproach? International Journal of Nursing Studies, 41(4), 355-67.

Merkouris A. (2008). Nursing Management. Athens: Ellin. (p.353).Oberst MT. (1984) Patients’ perceptions of care: Measurement of quality

and satisfaction. Cancer, 53: 2366-2373.Office of Technology Assessment, O.TA. (1988) Patients’ assessments of

their care. The quality of medical care: Information for consumers,(OTA Publication No. OTA-H386) (pp. 231-247). Washington, DC: U. S.Government Printing Office.

Johansson, P., Oleni, M., & Fridlund, B. (2002) Patient satisfaction withnursing care in the context of health care: a literature study. Scand JCaring Sci, 16(4), 337-344.

Laschinger, H. S., Hall, L. M., Pedersen, C., & Almost, J. (2005) A psycho-metric analysis of the patient satisfaction with nursing care qualityquestionnaire: an actionable approach to measuring patient satisfac-tion. J Nurs Care Qual, 20(3), 220-230.

Scardina SA. (1994) SERVQUAL: A tool for evaluating patient satisfactionwith nursing care. Journal of Nursing Quality Assurance, 8(2): 38-46.

Senge P. (1990) The fifth discipline: the art and practice of the learningorganization. New York: Currency Doubleday.

Strasen L. (1988) Incorporating patient satisfaction standards into quali-ty of care measures. Journal of Nursing Administration, 18(11): 5-6.

Vuori H. (1988) Patient satisfaction, an attribute or indicator of the quali-ty of care?. Quality Review Bulletin, 13(3): 106-108.

Wagner, D., & Bear, M. (2009) Patient satisfaction with nursing care: aconcept analysis within a nursing framework. J Adv Nurs, 65(3),692-701.

Yellen, E., Davis, G. C., & Ricard, R. (2002) The measurement of patientsatisfaction. J Nurs Care Qual, 16(4), 23-29

16

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Äéáôßèåôáé áðü ôá ãñáöåßá ìáò: € 28,00. ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 34,00Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 210-6512.282 • Περιεχόµενα βιβλίου: www.mediforce.gr

Μια έκδοση της MediForce

Ôï ðá ñüí âé âëß ï ìå ôß ôëï «Õ ðç ñå óß åò Õ ãåß áò, ÌÜ íá ôæìå íô êáé Ôå ÷íï ëï -ãß á», áöï ñÜ ìéá óõë ëï ãÞ å ðé ëåã ìÝ íùí åñ ãá óéþí ìå ôï á íôß óôïé ÷ï ðå -ñéå ÷ü ìå íï, ôá ïðïß á ðá ñïõ óéÜ óôç êáí óôá ðëáß óéá ôïõ 5ïõ Ðá íåë ëÞ -

íé ïõ Óõ íå äñß ïõ ãéá ôï ÌÜ íá ôæìå íô ôùí Õðç ñå óéþí Õ ãåß áò. Ôï óõ íÝ äñéïäéïñ ãá íþ èç êå á ðü ôï Åë ëç íé êü Á íïé êôü Ðá íå ðé óôÞ ìéï (ìå ôá ðôõ ÷éá êÜÐñï ãñÜì ìá ôá Äéïß êç óçò Ìï íÜ äùí Õ ãåß áò êáé Äéïß êç óçò Õ ðç ñå óéþí Õ -ãåß áò ôïõ Å ÓÕ) êáé ôï ðå ñéï äé êü Å ðé èå þ ñç óç ÕÃÅÉÁÓ. Ç å ðé ëï ãÞ ôùí êåé -ìÝ íùí Ý ãé íå á ðü ìéá ðëåéÜ äá åñ ãá óéþí ðïõ á îéï ëï ãÞ èç êáí êáé õ ðÝ óôç -óáí ôç óõ íç èé óìÝ íç äéá äé êá óß á ôïõ å ëÝã ÷ïõ. Ôá ðå ñéó óü ôå ñá Üñ èñáäéïñ èþ èç êáí êáé óõ ìðëç ñþ èç êáí, þ óôå ç óõì âï ëÞ ôïõò íá á ðï êôÞ óåéìå ãá ëý ôå ñç á îß á ãéá ôï á íá ãíù óôé êü êïé íü. ¸ íá êïé íü ðïõ äéá ÷ñï íé êÜ ü -÷é ìü íï ìå ãå èý íå ôáé, áë ëÜ ãß íå ôáé ðå ñéó óü ôå ñï á ðáé ôç ôé êü óå Ýíá ãíù óôé -êü á íôé êåß ìå íï ðïõ ôá ôå ëåõ ôáß á ÷ñü íéá áñ ÷ß æåé íá á íá ðôýó óå ôáé åñåõ íç -ôé êÜ êáé íá ðá ñá êï ëïõ èåß ôéò äéå èíåßò å îå ëß îåéò.

êõêëïöïñåß...

17

ÐÅ ÑÉ ËÇ ØÇ Εισαγωγή: Η ικανοποίηση των ασθενών είναι σηµαντικό θέµα γιατη διοίκηση της φροντίδας υγείας, καθώς επηρεάζει τις σχέσεις µε -ταξύ ασθενών και προσωπικού (γιατροί, βοηθοί και νοσηλευτές)και σε κάποιο βαθµό καθορίζει το αποτέλεσµα από την ιατρική επί -σκεψη και την παρεχόµενη θεραπεία.

Σκοπός: Ο βασικός σκοπός είναι να διαπιστωθούν ποιαχαρακτηριστικά είναι σηµαντικά για τον καθορισµό της ικανο -ποίησης των ασθενών µετά από την επίσκεψή τους στο ελληνικόσύστηµα πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας. Οι πρω τεύοντες στόχοιείναι η εξέταση για το κατά πόσον τα χαρακτηριστικά (προσωπικό,πρόσβαση και γιατρός) είναι υπεύθυνα για το αίσθηµαικανοποίησης των ασθενών και σε ποιο βαθµό το κάθε ένα απόαυτά συνεισφέρει ως προς την ικανοποίηση των ασθενών.

Μεθοδολογία: Η παρούσα µελέτη περίπτωσης υλοποιήθηκεµέσα από ένα δοµηµένο ερωτηµατολόγιο όπου ζητήθηκε από τουςασθενείς να το απαντήσουν µετά από την επίσκεψή τους σε έναΚέντρο Υγείας στην Ελλάδα. Το ερωτηµατολόγιο είναι προ σα -ρµοσµένη έκδοση Αµερικάνικου ερωτηµατολόγιου πουδιαµόρφωσε ο Otani και οι συνεργάτες του το 2005. 111 τυχαίαεπιλεγµένοι ασθενείς απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο φεύγονταςαπό τον χώρο του Κέντρου Υγείας και οι απαντήσεις τουςεξετάσθηκαν µε διάφορα στατιστικά εργαλεία.

Αποτελέσµατα: Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι οι τρόποι, οισυµπεριφορές και οι στάσεις των γιατρών προς τους ασθενείς,επηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό την ικανοποίηση των ασθενών.Επιπρόσθετα, ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε την πρόσβασηστο σύστηµα πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας και µε την παροχήφροντίδας υγείας από το προσωπικό του Κέντρου Υγείας είναιεπίσης σηµαντικά.

Συµπεράσµατα: Γενικά, το µεθοδολογικό εργαλείο που χρη σι -µο ποιήθηκε µπορεί να αξιοποιηθεί στα Ελληνικά δεδοµένα και οιασθενείς αξιολογούν µε ορθολογικό τρόπο την επίσκεψή τους στοΚέντρο Υγείας. Τα αποτελέσµατα είναι σε γενικές γραµµές αντί -στοιχα µε εκείνα παραπλήσιων ερευνών στην Ελλάδα και στοεξωτερικό. Οι περιορισµοί της έρευνας αναλύθηκαν και κατα γρά -φηκαν προτάσεις για µελλοντικές έρευνες.

ËÝ îåéò êëåé äéÜ ικανοποίηση ασθενών ποιότητα υπηρεσιώνΕλλάδα κέντρο υγείας µελέτη περίπτωσης

ABSTRACTIntroduction: Patient satisfaction is an important issue onhealth care management, since it highly influences the rela-tionships between patients and the medical staff (doctors,physician assistants, and nurses) and in some respects deter-mines the outcome of the medical visit and treatment re cei-ved.

Aim: The prime objective to identify the attributes that areimportant for the determination of patients’ satisfaction afterhaving an experience in the Greek primary health care system.The main objectives are to examine whether the attributes(staff, access, and doctor) are responsible for the patients’ feel-ing, and to what extent each one of these contributes towardspatient satisfaction.

Methodology: This case study uses a structured question-naire and patients completed it after visiting a Health Centrein Greece. The questionnaire is a modified version of an Amer-ican questionnaire developed and tested by Otani and his col-leagues in 2005. Randomly selected patients answered thequestionnaire before they left from the Centre’s premises (N =111) and their responses were statistically treated.

Results: The results show that personal manners, behav-iours and attitudes expressed by doctors toward the patients,significantly influence patient satisfaction. Furthermore,issues of accessibility to the primary health care system andthe provision of staff care by the Centre’s personnel show theirimportance as well.

Conclusions: Overall, there is a transferability of the toolused and, by and large patients evaluate rationally their visitto a Health Centre. The results are in general line with otherones extracted from similar studies in Greece and abroad. Lim-itations of the study are discussed and recommendations forfuture studies are made.

Key wordspatient satisfaction service qualityGreece health centre case study

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ, 2011, 29: 17-23

ORIGINAL PAPERNURSING CARE AND RESEARCH, 2011, 29: 17-23

Markovits Yannis PhD, Aston Business School, Aston University, Birmingham, UK,National Centre of Public Administration and Local Government

Ικανοποίηση Ασθενών:Μελέτη Περίπτωσης σε Κέντρο Υγείας στην Ελλάδα

Μάρκοβιτς Γιάννης∆ρ, Aston Business School, Aston University, Birmingham, UK,Εθνικό Κέντρο ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αυτοδιοίκησης

Patient Satisfaction:A Case Study in a Health Centrein Greece

18

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Υπεύθυνος Αλληλογραφίας: Μάρκοβιτς ΓιάννηςΝικ. Πλαστήρα 66Β, 54250 ΘεσσαλονίκηE-Mail:markovii@cyta.gr

Corresponding Author:Markovits Yiannis66Β, Nik.Plastira str., Thessaloniki, 54250, Greece E-Mail: markovii@cyta.gr

Acknowledgment: The author would like to thank both anonymous reviewers fortheir valuable and extremely helpful and insightful commentsand suggestions in order to improve the quality of this empiri-cal study paper.

INTRODUCTIONThe issue of patient satisfaction in the health care system is

important since a wholly satisfied patient views the system andits «tools» (doctors, nurses, facilities, procedures, etc.) with apositive attitude and shows trust and confidence towards these«tools» (so important, for the recovery or relief of the patientsfrom their physical, health or mental problems they may face).The relevant literature implies that patient satisfaction is thedegree of positive feelings toward the total primary health caresystem, as well as, its particular parameters, variables and actors.Patient satisfaction is an important outcome measure for healthservices; however, a number of implicit assumptions about thenature and meaning of expressions of «satisfaction» have to betaken into account (Williams, 1994). As O’ Connor and Shewchuk(2003) suggest, patient satisfaction is not a well-understood andtheoretically conceptualized phenomenon. It is examined andassessed through various methodological tools and questionsmeasuring idiosyncratic and contextual factors and implies thata patient who has positive feelings and attitudes towards thehospital, the staff and the treatment received will be preferablethan the patient who is dissatisfied or indifferent from receivingmedical treatment.

LITERATURE REVIEWGreek Studies

In Greece, patient satisfaction was examined by Gnardellisand Niakas (2005) concluding that patients were satisfied withmedical and nursing services and moderately satisfied withaccommodation facilities and administrative services. Higher dis-satisfaction was expressed from the younger, educated, sociallyinsured and affluent inpatients, especially the ones having mul-tiple admissions. Higher satisfaction was expressed from theelderly patients, with little or no education, receiving basic agri-cultural pension or being uninsured and having multiple admis-sions to the hospital. Labiris and Niakas (2005: 327) concludedthat «affective behaviour of the nursing staff was consistentlyrelated to satisfaction. Supportiveness, trust, warmth andrespect by the administrative staff have been associated withhigher satisfaction». Comparing this Greek survey with others inthe European Union and the OECD countries, Greek citizens arethe most dissatisfied ones with the national health care system,although, the last twenty years there have been substantialimprovements to the system, both on the human resources (med-ical and nursing staff) and the infrastructure and other resources.Niakas, et al. (2004) found that Greeks were satisfied from the

hospitals that have been admitted; and the level of satisfactionfrom the medical and nursing facilities was higher than from theaccommodation services.

International studiesTung and Chang (2009) examined 1910 patients to clinics in

Taiwan and reached to a conclusion that doctor’s technical skillis the most critical attribute of primary care quality for overallsatisfaction, followed by doctor’s interpersonal skill. Staff careand access are associated with improved overall satisfaction.Doctor’s technical and interpersonal skills rather than staff careand access can be the essence of quality competition in the pri-mary care market. Trumble, et al. (2006) examined inpatients inAustralia and found that doctor’s communication skills and clin-ical encounter primarily influenced patients’ overall satisfaction.In Germany, a longitudinal study found that patients expressedoverall satisfaction both from the quality of the medical care andthe creation of a pleasant atmosphere (Haase, et al., 2006). Amajor European study in the primary health care found that thefreedom of choice was a critical factor for the determination ofpatient satisfaction, followed by the organizational aspects ofthe GP-services provided, but not with the accessibility issues(Kroneman, et al., 2006).

Ofovwe and Ofili (2005) concluded that there is an urgentneed for the Nigerian health care system «for improved provi-sion of information and explanations regarding procedures andinvestigations in the course of treatment of patients» (p. 586).Aragon and Edwards (2004) in the USA found that the four ques-tionnaires used for assessment and comparison purposes, wereequally acceptable, meaningful to and interpretable by therespondents.

One of the major studies in the area was by Otani, et al.(2005: 320) concluding that within the primary care system,«physician characteristics affect patient satisfaction more thanother attributes of care do ... [and] the staff care attribute,including the nursing care, showed the second largest impact onthe overall patient satisfaction». Patients evaluate their satisfac-tion levels with respect to hospital treatment and hospitalisa-tion as they would do when they would be asked to evaluatetheir satisfaction from the use of a service or the purchase of agood. When Otani, et al. (2004) distributed the same question-naire to discharged patients from the main hospital settings;they found that nursing care and the characteristics of the nurs-ing staff influenced the level of patient satisfaction. The conclu-sions drawn suggest that in order of importance the satisfaction

19

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

attributes for the patients were: nursing care, admissionprocess, surroundings, compassion to family and friends, physi-cal care, and discharge process.

Similar results were obtained from two other recent studies:the first was at the South Australian public hospitals, where thepatients reported general satisfaction levels with the care, ser-vices and amenities provided by the institutions (Henderson, etal., 2004), and the second was qualitative study in Australiawhich found that the themes discussed more frequently by thepatients when assessing their satisfaction from the hospitalwere the medical, and clinical outcomes, and the professional-ism and competency of the hospital staff (Hordacre, et al., 2005).Swinehart and Smith (2004) observed that the American Tri-State Healthcare Alliance in Tennessee (TSHA) managed toincrease patient satisfaction by improving the system of com-plaint management, the physician compliment/complaint sys-tem and the internal performance and employee evaluation sys-tems. Marley, et al. (2004) concluded that hospital leadership inthe US should intervene on influencing process quality in hospi-tals, i.e., «job and service encounter design, hiring practices,training, service flow, empowerment, servicescape design, scriptdialogues and behaviours, recognition and reward systems, andother service characteristics that influence customer perceptionsof process quality» (p. 363).

Pink, et al. (2003) found that the Canadian patients inOntario evaluated negatively management decisions forincreased hospital efficiency and showed a preference for small-er hospitals. Alasad and Ahmad (2003) in Jordan found that thehighest satisfaction of all appeared at the gynaecological wardand this was not attributed to the gender factor but more to thetreatment received at this ward compared to the treatment andnursing care at the other two wards. The feeling of security,nursing capability to do the job and fulfil obligations and nurs-ing helpfulness were the three most significant parametersinfluencing the overall satisfaction score.

Draper, et al. (2001) researching in Australia, concluded thatthe overall care index for patient satisfaction monitor should beconstructed by access and admission data, general patient infor-mation, treatment and related information, complaints manage-ment, physical environment, and discharge and follow-up. Astudy in Turkey by Tengilimoglu, et al. (2001), showed thatpatients were satisfied with the direct patient care; however,problematic areas with respect to satisfaction levels were theorganizational and administrative support services and theaccessibility and availability of services. Finally, Cardello (2001:37) in a case study at Robert Wood Johnson University Hospitalat Hamilton, USA showed what we mean by saying patient sat-isfaction by using a technique called «mystery shopping» - «aprocess through which professionals pose as customers to testthe service they receive in your organization, resulting in adefined snapshot from the customer point of view».

AIM OF THE STUDY AND RESEARCH OBJECTIVES This study had as its prime objective to identify the attrib-

utes that are important for the determination of patients’ satis-faction after having a primary health care experience in theGreek primary health care system. The attributes that the pre-sent study has examined were (Otani, et al., 2005):

(a) Access to the primary health care: easiness or difficulty ofclosing an appointment with the relevant doctor, proximityof the patient to the health centre, time period from book-ing of the appointment until actual visit to the doctor.

(b) Staff care provided: nursing care, technical expertise, knowl-edge and treatment provided behaviour of the nursestoward the patients, care provided by the paramedical andsupporting staff, as well as, their behaviour.

(c) Physician care provided: quality of care and treatment pro-vided by doctor and physician assistant to the patient,behaviour and helpfulness of doctor towards patient andexpressed empathy for the health problem of the individual. Following the aforementioned attributes concerning the pri-

mary health care system, the main tasks were to examine: (a) Whether these attributes are responsible for the patients’

feeling of satisfaction from the primary health care system.(b) To what extent each one of these attributes contributes

towards patient satisfaction?Following these main tasks, the specific questions arising

from them, were:(a) Do the attributes influence patient general satisfaction?(b) Has each particular attribute different influential effect on

patient satisfaction? The conclusions drawn from this case study at a Health Cen-

tre in Greece are a starting point for in order to reach on moregeneralizable conclusions with respect the primary health caresystem in Greece. In general, case studies conducted in the areaof the public sector, such as the current one; insofar they arewell designed and based on structured questionnaires or quali-tative tools, are able to offer general knowledge on how toexplain attitudes, behaviours, and processes. As it is argued bySharp (1998) if it is accepted that theoretical generalizations donot depend upon representativeness for their validity, then thevalue of case study on health and nursing can be appreciated.

METHODSSetting

The Health Centre (a public sector organizational unit of theprimary health care system) examined serves residents of fourmunicipalities of a region where there are about 50,000 inhabi-tants. For almost one year, 35,463 patients were examined andtreated and most of the cases were pathological, cardio logical,and gynaecological.

Questionnaire The sample answered on a structured questionnaire

designed by Otani, et al (2005), based on the original question-naires of Rubin, et al. (1993) and PSQ Project Co-Investigators(1989). A pilot study was conducted, few weeks before the actu-al survey, where fifteen respondents voluntarily answered thequestions in order to see the transferability of questionnaire’sitems from a Northern American cultural environment to aGreek one and to check the comprehensiveness of the items’meanings. Based on the feedback received by the pilot study,some statements were deleted from the original questionnaire,since they seemed to be meaningless for the Greek patients andthey could not contribute to the research.

20

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

The original version of the Otani and his colleagues’ ques-tionnaire had 39 items grouped in three areas: general questionson the arrangement and the visit of the patient to the hospital;items measuring satisfaction levels with respect to making anappointment and getting to the office and the office visit itselfwere concerned; and, satisfaction levels as far as the treatmentreceived by the doctor or the physician assistant was concerned.The adapted Greek version kept these three areas, but reducedthe total number of responses to 30 by deleting statements fromareas 2 and 3. Questions and statements from 1 to 11 were deal-ing with the access to the primary health care system - especial-ly statements from 7 to 11 were measuring satisfaction felt fromthe access attribute («access»); statements from 12 to 20 exam-ined satisfaction from the staff care provided («staff») and state-ments from 22 to 30 questioned patient satisfaction from thedoctor and physician care provided («doctor»). Statement 21was measuring overall satisfaction from the patient’s visit to thehospital. Finally, item 31 titled «Satisf» measured again overallpatient satisfaction, and its purpose was to double checkrespondents’ understanding and consistency. All statementswere translated into Greek and a bilingual teacher examined theinternal validity of the scales, by warranting that each individ-ual statement was interpreted by her in the same way, beingwritten in English or in Greek.

The answering scale was mixed: in the first area of the ques-tionnaire some questions were answered with a «Yes» or «No»choice and others by using a multiple choice system. Areas 2 and3 were answered though the 5-point Likert scale system varyingfrom 1=»Totally satisfied» to 5=»Totally dissatisfied», and therewas another point (a sixth one) stating «This question does notapply to me». This sixth point was used in order to cover the casewhere a patient did not receive a particular treatment or experi-enced a particular behaviour from the nursing staff or the doctor.In the end of the questionnaire, there were few essential demo-graphic questions: gender, age, and educational background.

SampleThe sample was 111 patients completed the questionnaire

out of 140 who had it and attempted to answer it, during thewinter months of 2009. However, the response rate was high(79%) and the main reason for this was the personal involve-ment. Respondents answered the questionnaire voluntarily,being randomly selected as the leaving the premises of thehealth centre. They had to answer the questionnaire at theirown convenience, anonymously and the returned back ques-tionnaire at the front-office of the health centre within a sealedenvelope. The only ones who opened the envelope were theresearch staff.

StatisticsDescriptive statistics was calculated for all variables entered

into the analysis, as well as, the demographic/control variables.Factor analysis was conducted by using the extraction method ofprincipal components analysis and rotating the items throughthe Varimax method and the Kaizer criterion of normalization,in order to test whether the items could be assumed to measuresimilar aspects or components of patients’ opinions. Cronbach’s

alpha coefficient was calculated to estimate the internal consis-tency as a measure for reliability for each component. Finally,regression analyses were conducted for testing research ques-tions.

RESULTSDemographic profile of sample and descriptive statistics

Tables 1 and 2 present the demographic profile of the sam-ple and the descriptive statistics (mean values, standard devia-tions, correlation coefficients, and reliability measurements -Cronbach’s alpha). About two thirds of the sample were middle-aged and above, a typical and classic type of patients visiting aregional health centre. Although this is the typical age structureof the patients themselves, someone has to be cautious whendrawing generalizable conclusions, since younger ages were ill-represented in the sample. As far as the educational backgroundis concerned, more or less was close to the ones of the expect-ed visitors of the Greek health care system. Most of the itemsmeasuring patient satisfaction with respect to the three attrib-utes were just above the median. The overall satisfaction levelsare rather high compared to their median points. Also, all threeattributes are highly, positively and significantly correlated toboth overall satisfaction items; whereas, no correlation existsbetween the demographic variables and the attributes and thepatient satisfaction items. The very high reliability coefficientsfor all three attributes mean that the items measure what theyought to and they are correctly interpreted by the respondents.

Variable Frequency (%)

Gender 111 (100.0)

Male 57 (51.4)

Female 54 (48.6)

Age 111 (100.0)

Up to 25 years 9 (8.1)

25 – 35 years 10 (9.0)

35 – 45 years 21 (18.9)

45 – 55 years 27 (24.3)

55 + years 44 (39.6)

Education 110 (100.0)

Primary 39 (35.1)

Secondary/Higher 47 (42.3)

Further/University 24 (22.5)

Table 2: Descriptive statistics of the sample

Variables N Median Mean St. dv. Access Staff Doctor Satisf E21

Correlations

Access 69†

1.40 1.62 .80 .94

Staff 111 1.44 1.66 .77 .97

Doctor 103 1.44 1.68 .85 .94

Satisf (E31) 110 1.00 1.63 .91 .63** .84** .91**

E21 110 1.00 1.63 .89 .81** .92** .86** .87**

Gender 111 .10 -.04 -.14 -.11 -.06

Age 111 .20 -.10 -.14 -.13 -.08

Education 110 -.13 -.12 -.18 -.15 -.12

Note: ** = p < .001, †

= only 69 respondents used the phone to book an appointment

Table 1: The demographic profile of the sample

Table 2: Descriptive statistics of the sample

21

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

As far as the first six questions are concerned, examiningissues of the patients’ appointment and visit to the hospital: • 55% of sample, at their last visit in the Health Centre, were

examined by their own doctor.• 59.1% of sample, at their last visit in the Health Centre had a

regular visit for examinations or follow-up from some doctor.• 56.8% of sample contacted the Health Centre before their

visit, in order to close an appointment with the doctor.• 55.6% of sample at the moment when they closed the

appointment, considered their medical problem as urgent.• 58% of sample closed the appointment with the Health Cen-

tre within 24 hours.• 75.4% of sample had to travel less than half an hour in order

to go to the Health Centre.• 47.8% of sample had to wait less than 15 minutes from the

moment they went to the Health Centre, until they wereexamined by the doctor.

Results from statistical analyses Furthermore, the factor analysis by using Principal Compo-

nents Analysis extracted factors having higher than 1 eigenval-ue and using Varimax rotation (free and unrestricted rotation)with Kaizer normalization. The total variance explained wasvery high (.82). The factors extracted from the analysis were twoand are presented in table 3:

According to the theoretical conceptualization and the con-tent of the questionnaire, statements from 7 to 11 (5 items)measure patients’ satisfaction with the access to the primaryhealth care system; statements from 12 to 20 (9 items) measurepatients’ satisfaction with the staff care provided; and state-ments from 22 to 30 (9 items) measure patients’ satisfactionwith the physician care provided. The factor analysis conductedshowed that: «Access» attribute items load to Factor 2; where-as, 8 out of 9 items of «doctor» attribute load to Factor 1. Final-ly, 6 out of 10 items of «staff» attribute load to Factor 2. Thesolutions extracted from the factor analysis and their differencesfrom the theoretical conceptualization, could be explained dueto the difference of the current sample with respect to Otani’ssample (size and cultural differences); however, by and large,most of the items load to the same groupings as the originalAmerican questionnaire.

The results from the multiple regression analysis having thethree attributes (access to the health care system, staff care pro-vided, and physician care provided) and the three control vari-ables (gender, age, educational background) as the independentvariables and overall patient satisfaction (item 31) as the depen-dent variable. All variables were z standardized before theywere being regressed (see Table 4). Only «doctor» attribute pro-duced statistically significant results with overall satisfactionand its parameter estimate is .79.

Table 5 shows b, beta, and t values for all nine «doctor»parameters on overall patient satisfaction. Only three out ofnine variables have statistically significant results (items 22«Knowing who you were and what was done during your lastvisit», 25 «Telling you what he/she found during the exam», and26 «Encouraging you to ask questions; answering them clearly»):

The two-way regression lines of the «access» - patient satis-faction - «doctor» and «staff» - patient satisfaction, show that

Factor

Items’ number (measuring satisfaction from) 1 2 29 (discussing the doctor with you alternative

treatment methods, proposing other choices and

letting you to decide the treatment followed)

.90

20 (personnel’s help to book the appointment with

the specialized doctor) .83

28 (doctor discussing with you how to how to

receive your medicine) .82

24 (doctor letting you telling him the reason for

your visit without interrupting you) .82

26 (doctor initiating you to ask about his medical

examination and answering you without any

hesitation)

.80

25 (doctor telling you what he has found from the

medical examination) .78

16 (knowledge and skills of the nurse) .76

13 (quickness of the front-desk personnel to offer

you the appropriate service and information

needed)

.75

23 (doctor offering you his apologies for the time

spent waiting outside his office) .75

18 (the explanations given to you from the

doctor’s findings) .73

27 (doctor using simple words to explain you

about his findings) .65

30 (doctor giving you a telephone number to call

him in order to know about the results of the

medical tests)

.61

11 (the time needed to book the appointment) .92

8 (the waiting time to the telephone) .91

9 (the help and guidance received from the person

you spoke with on the telephone) .85

7 (the communication with the Health Centre

through the telephone) .81

10 (the way the person spoke with you on the

telephone – courtesy, respect, etc.) .78

19 (personnel’s behavior when leaving the

premises of the Health Centre) .77

15 (doctor’s behavior) .71

12 (personnel’s behavior at the entrance and

information desk) .70

17 (nurse’s behavior helping doctor during your

medical examination) .70

14 (waiting time at the doctor’s office in order to

be examined) .66

22 (doctor showing you that knows you from a

previous visit) .52

Parameter estimate Standard error p (significance level)

Access .08 .11 .50

Staff -.05 .19 .79

Doctor .79 .12 p<.001

Gender .03 .05 .57

Age -.03 .07 .64

Education -.07 .07 .30

Parameter estimate Standard error p (significance level)

Access .08 .11 .50

Staff -.05 .19 .79

Doctor .79 .12 p<.001

Gender .03 .05 .57

Age -.03 .07 .64

Education -.07 .07 .30

Table 4: Multiple regression analysis of the independent variables that affect the overall patient satisfaction (dependent variable)

Table 5: Linear regression analysis for “doctor” attribute’s items (independentvariables) that affect the overall patients satisfaction (dependent variable)

Table 3: Factor analysis - Principal components analysis (items extractedhaving higher than 1 eigenvalue; overall 25 rotations)

22

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

«access» attribute is negatively related to the level of overallpatient satisfaction, when satisfaction from «doctor» attribute isat low levels. On the other hand, the relation is positive when thesatisfaction level from «doctor» attribute is high (see figure 1). Thesecond figure shows that the relation between «staff’ attributeand the overall patient satisfaction is positive, when the satisfac-tion from the «doctor» attribute is at low levels; and the relationis negative when the satisfaction from «doctor» is at high levels.

DISCUSSION Firstly, the general conclusion derived from this field study is

that patients are overall, and by and large, relatively satisfied fromtheir visit to the Health Centre and their treatment received by thedoctors. This result is in line with other studies and findings else-where, pointing out that patients tend to be more satisfied andless critical as soon as they were asked to assess their medicaltreatment received. If they are left for sometime and asked toevaluate their satisfaction levels, then they tend to be less satisfiedand happy from the hospital visit (Yessis, & Rathert, 2006). Theirdissatisfaction areas have to do with issues of cleanliness, inade-quate waiting rooms, waiting time until the ambulance arrives topatient’s residence, and inadequacy of some medical specializa-tions. All these problems could be resolved or at least, mediatedwith the introduction and application of customer service pro-grammes. Furthermore, patient satisfaction from «staff» seems tobe lacking compared to the satisfaction from the other two attrib-utes - «access» and «doctor».

The study showed that the three attributes («access», «staff»,and «doctor») correlate to overall patient satisfaction. On theother hand, the multiple regression analysis shows that theattribute «doctor» provided explanation for and is responsible forpatient satisfaction. Patients visit a health centre in order toreceive treatment for their health problem from the physicians.Thus, treatment, behaviour and attitude from the doctor areimportant factors in the determination of patient satisfaction.

The other primary research objective was the measurementof the extent each variable contributes to patient satisfaction.As expected issues relating to personal manners and attitudes ofdoctors and nurses toward the patients have the main influen-tial effect to their degree and level of satisfaction. Also theknowledge and technical expertise of doctors play a significantrole in the determination of patient satisfaction. Finally, thetime to book an appointment seems to play a critical role indetermining patient satisfaction. On the other hand, the nega-tive coefficients with «The technical skills of the nurse (drawingblood, taking blood pressure, giving shots)« would indicate adissatisfaction of patients with nursing expertise.

Concluding therefore, as seen from this field study, theattribute that mainly and significantly influences patient satis-faction is the doctor treatment provided attribute. The othertwo attributes seem to have negligible effect on patient satis-faction. However, further and broader study is needed in orderto verify these results, or alternatively conclude that the othertwo attributes are also influential for patient satisfaction.

In general, issues related to doctors’ technical expertise andbehaviour towards their patients seem to be very important in thedetermination of overall satisfaction from the visit to the HealthCentre. The higher satisfaction is felt by doctors, the more positiveare patients from access to the Health Centre, and the more over-all satisfied they feel. On the other hand, the more satisfaction isfelt by doctors, the less positive are patients from staff care provid-ed at the Health Centre, and the less overall satisfied they feel. Thismeans that doctor care and treatment is critically important in theassessment of patient satisfaction and combined with the othertwo attributes, it determines the level of general satisfaction. Thisresult, although interest and statistically significant, needs furtherattention and an expanded sample to other Health Centers, inorder to draw safer and generalizable conclusions.

The results from this study are in line with the conclusionsdrawn from other three Greek studies for the NHS system(Gnardellis, & Niakas, 2005; Labiris, & Niakas, 2005; Niakas, etal., 2004) and by and large, produce similar results with the twomajor studies conducted in the US and this questionnaire isbased (Otani, et al., 2005, 2004).

CONCLUSIONSThis field research examined and cross-checked the results

obtained from the relevant American survey, and saw whetherthere are differences and, if possible, provide some explanationsfor the potentially extracted differences. Furthermore, itattempted to see whether there are differences are based on theprofiles of the patients themselves. Overall, it has been shownthat there is a transferability of the tool used for the quantita-tive research and that, by and large Greek and Americanpatients evaluate rationally their visit to a Health Centre. Theytend to be satisfied from issues that have direct affect on theservice provision and their psychological state, i.e., attitudesand behaviours by doctors, personal manners of the medicalstaff and the technical knowledge and expertise of the relevantcompetent staff. Greek patients as other patients from thedeveloped world, are rational consumers and evaluate the med-ical service provided on the basis of costs occurred and benefitsderived from their visit to the health care system.

Limitations of the study The research questions raised have been satisfactorily

ssion coefficients (copy and paste from SPSS)

Regression lines

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

low access high access

Access

Satisfactio

low doctor high doctor

Figure 1: Regression line between “access” – patient satisfaction – “doctor”

Regression lines

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

low staff high staff

Staff

tisfaction

low doctor high doctor

Figure 2: Regression line between “staff” – patient satisfaction – “doctor”

23

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

answered, although, some areas remained relatively unex-plored, i.e., the importance of the health care services providedand the access to the system with respect to satisfaction felt bypatients, as well as, the analytic profile of the satisfied patient.If the sample would be larger, then probably these questionswould be also answered. A major limitation of the research isthe cross-sectional data generated in self-reported question-naires that raise the potential for common-method variance.The problem of common method variance does not mean thatinteraction effects are not taken under consideration, butinstead we may have an underestimation of statistical interrela-tionships (McClelland, & Judd, 1993).

Another limitation of this research is the extent to which thedirect translation of scales might introduce error. Items gener-ated in an English-speaking frame might be interpreted differ-ently from a Greek perspective. Clearly there is judgement to bemade between identifying culturally appropriate ‘emic’ mea-sures, and enabling direct comparisons of data through directtranslation of measures assumed to be ‘etic’ (Vandenberghe,2003). This study opted to pursue the latter line, since the trans-lation of the attributes is based on general descriptive state-ments and satisfaction is measured with one general statement.

Recommendations for further research The results and conclusions drawn form this study, will be an

interesting material and will expand the knowledge for the healthcare managers, in order to re-design and re-engineer (Zineldin,2006) current practices aiming towards the provision of serviceexcellence for their patients. Another study in a larger scale whichwill not only have a larger sample and probably from differentgeographical areas in Greece is strongly welcomed. In otherwords, the recommendation is to implement a field study basedon the present one with patients from different Health Centresand from different geographical areas of Greece. Also, this futurestudy could be further strengthened by having patients’ respons-es in two different time periods: once immediately after visitingthe health centre and the second time will be sometime later on.The aim will be to catch the differences in responses between twotime periods and see if initial and prompted responses are differ-entiated. Finally, any future study should opt for some qualitativeresearch as well, since the personal opinions and assessments ofdoctors, physician assistants, nurses, and administrative staff, arevery important in order to have a more conclusive picture of over-all patient satisfaction.

REFERENCESAlasad, J.A., Ahmad, M.M. (2003). Patients’ satisfaction with nursing

care in Jordan, International Journal of Health Care Quality Assur-ance, 16: 279-285

Aragon, S.J., Edwards, M.C. (2004). Patient satisfaction questionnairesequally acceptable to patients, Evidence-based Health care Man-agement, 8: 125-127

Cardello, D.M. (2001). Improve patient satisfaction with a bit of a mys-tery, Nursing Management, 32: 36-38

Draper, M., Cohen, P., Buchan, H. (2001). Seeking consumer views: Whatuse are results of hospital patient satisfaction surveys? Interna-tional Journal for Quality in Health Care, 13: 463-468

Gnardellis, C., Niakas, D. (2005). Factors influencing inpatient satisfaction. Ananalysis based on the Greek National Health System, International Jour-nal of Health care Technology and Management, 6: 307-320

Haase, I., Lehnert-Batar, A., Schupp, W., Gerling, J., Kladny, B. (2006).Factors contributing to patient satisfaction with medical rehabili-

tation in German hospitals, International Journal of RehabilitationResearch, 29: 289-294

Henderson, A., Caplan, G., Daniel, A. (2004). Patient satisfaction: TheAustralian patient perspective, Australian Health Review, 27: 73-83

Hordacre, A.L., Taylor, A., Pirone, C., Adams, R.J. (2005). Assessingpatient satisfaction: Implications for South Australian public hos-pitals, Australian Health Review, 29: 439-446

Kroneman, M.W., Maarse, H., van der Zee, J. (2006). Direct access in pri-mary care and patient satisfaction, Health Policy, 76: 72-79

Labiris, G., Niakas, D. (2005). Patient satisfaction surveys as a marketing toolfor Greek NHS hospitals, Journal of Medicine Marketing, 5: 324-330

Marley, K.A., Collier, D.A., Meyer Goldstein, S. (2004). The role of clini-cal and process quality on achieving patient satisfaction in hospi-tals, Decision Sciences, 35: 349-369

McClelland, G.H., Judd, C.M. (1993). Statistical difficulties of detecting inter-actions and moderator effects, Psychological Bulletin, 114: 376-390

Niakas, D., Gnardellis, C., Theodorou, M. (2004). Is there a problem withquality in the Greek hospital sector? Preliminary results from a patientsatisfaction survey, Health Service Management Research, 17: 62-69

O’Connor, S.J., Shewchuck, R. (2003). Commentary - patient satisfaction:What is the point? Health Care Management Review, 13: 21-27

Ofovwe, C.E., Ofili, A.N. (2005). Indices of patient satisfaction in anAfrican population, Public Health, 119: 582-586

Otani, K., Kurz, R.S., Harris, L.E., Byrne, F.D. (2005). Managing primarycare using patient satisfaction measures, Journal of Health careManagement, 50: 311-325

Otani, K., Kurz, R.S., Barney, S.M. (2004). The impact of nursing care andother health care attributes on hospitalised patient satisfactionand behavioural intentions, Journal of Health care Management,49: 181-197

Pink, G.H., Murray, M.A., McKillop, I. (2003). Hospital efficiency andpatient satisfaction, Health Services Management Research, 16: 24-38

PSQ Project Co-Investigators (1989). Final report on the Patient Satis-faction Questionnaire project, Washington, DC: American Board ofinternal Medicine

Rubin, H.R., Gandeck, B., Rogers, W.H., Kosinski, M., McHorney, C.A.,Ware, Jr., J.E. (1993). Patients’ ratings of outpatient visits in differ-ent practice settings: Results from the medical outcomes study,JAMA, 270: 835-840

Sharp, K. (1998). The case for case studies in nursing research: The prob-lem of generalization, Journal of Advanced Nursing, 27: 75-789

Swinehart, K.D., Smith, A.E. (2004). Customer focused health-care per-formance instruments: Making a case for local measures, Interna-tional Journal of Health Care Quality Assurance, 17: 9-16

Tengilimoglu, D., Kisa, A., Dziegielewski, S.F. (2001). Measurement ofpatient satisfaction in a public hospital in Ankara, Health ServicesManagement Research, 14: 27-35

Trumble, S.C., O’Brien, M.L., O’Brien, M., Hartwig, B. (2006). Communi-cation skills training for doctors increases patient satisfaction, Clin-ical Governance: An International Journal, 11:299-307

Tung, Y.C., Chang, G.M. (2009). Patient satisfaction with and recom-mendation of a primary care provider: associations of perceivedquality and patient education, International Journal of Quality inHealth Care, 21: 206-213

Vandenberghe, C. (2003). Application of the three-component model toChina: Issues and perspectives, Journal of Vocational Behavior, 62:16-523

Yessis, J., Rathert, C. (2006). Initial versus prompted respondents topatient satisfaction surveys: Implication for interpretation ofpatient feedback, Journal of Applied Management and Entrepre-neurship, 11: 49-64

Williams, B. (1994). Patient satisfaction: A valid concept?, Social Sci-ence and Medicine, 38: 509-516

Zineldin, M. (2006). The quality of health care and patient satisfaction:An exploratory investigation of the 5Qs model at some Egyptianand Jordanian medical clinics, International Journal of Health CareQuality Assurance, 19: 60-91

24

ÐÅ ÑÉ ËÇ ØÇΕισαγωγή: Το κοινωνικό µάρκετινγκ, ορίζεται ως η εφαρµογήτων τεχνικών και αρχών του εµπορικού µάρκετινγκ προ κει µέ -νου να επηρεασθεί η συµπεριφορά των ατόµων προς όφελοςτων ίδιων και της κοινωνίας. Έτσι, αποτελεί ένα σηµα ντικό ερ γα -λείο στην προσπάθεια επίλυσης των ζητηµάτων δηµόσιας υγείας.

Σκοπός: H κατανόηση του ρόλου του κοινωνικού µάρκε -τινγκ στην δηµόσια υγεία.

Μεθοδολογία: Πραγµατοποιήθηκε εκτενής ανασκόπηση τηςσχετικής βιβλιογραφίας σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδοµένων καιηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, επιστηµονικά περιοδικά και βιβλίαµε τη χρήση συγκεκριµένων λέξεων αναζήτησης. Επίσης έγινεαναζήτηση και σε γκρίζα βιβλιογραφία. Συνολικά χρη σιµο -ποιήθηκαν 42 ανασκοπικά και ερευνητικά άρθρα.

Αποτελέσµατα: Στόχος του κοινωνικού µάρκετινγκ είναι ηαλλαγή της συµπεριφοράς των ατόµων και δρα συµπλη ρω-µατικά µε την προαγωγή υγείας, παρέχοντας ένα δια φορετικόφιλοσοφικό πλαίσιο. Ταυτόχρονα, στην εξέλιξή του, εστιάζειπέρα από τη συµπεριφορά του ατόµου στις πολιτικές,τεχνολογικές, πολιτισµικές και οικονοµικές επιρροές πουµπορούν να βελτιώσουν την υγεία του πληθυσµού (upstreamsocial marketing). Μπορεί επίσης να βοηθήσει στον εντοπισµότων οµάδων του πληθυσµού που είναι έτοιµες να αλλάξουνυιοθετώ-ντας νέες, επιθυµητές συµπεριφορές, καθώς και στηνκατανόηση των λόγων αντίστασης ή αλλαγής και εποµένως νασυνεισφέρει στην κοινωνική αλλαγή. Η µέχρι στι-γµήςαξιολόγηση των προγραµµάτων κοινωνικού µάρκετινγκ δενέχει αποδώσει τα πλέον επιθυµητά απο τελέσµατα, όσον αφοράστην αποτελεσµατικότητά του σε επίπεδο αλλαγήςσυµπεριφοράς. Αυτό το γεγονός προκαλεί αµφιβολίες σχετικάµε την χρησιµότητά του και αντιδράσεις από ειδικούς της δη -µόσιας υγείας. Οι βασικές αντιδράσεις εστιάζουν στην εισα γωγήστοιχείων της αγοράς στον τοµέα της δηµόσιας υγείας και στουψηλό κόστος των παρεµβάσεων κοινωνικού µάρκετινγκ (σεσχέση µε το αποτέλεσµα).

Συµπεράσµατα: Παρά τις αντιδράσεις, το κοινωνικό µά ρκε -

ABSTRACTIntroduction: Social marketing is a process that applies market-ing principles and techniques in order to influence target audi-ence behaviours that benefit society as well as the target audi-ence. Therefore, it is an important tool for the improvement ofthe current public health issues.

Objective: To understand the role of social marketing in publichealth context.

Methodology: There was an extensive search of the literaturein electronic databases and libraries, journals and books, with theuse of specific key words. Sources of grey literature were alsoreviewed. A total of 42 (research and review) articles were identi-fied and used in this review.

Results: Its aim is to change people’s behaviour and it workscomplementary to health promotion, by providing a differentphilosophical framework. At the same time, in its modernapproach, it focuses beyond the individual behaviour on the polit-ical, technological, cultural and economic influences, in order toimprove the overall level of public health (upstream social mar-keting). It can also help understand who are ready to change andthe reasons of resistance or change and therefore it can contributeto social change. Current evidences about social marketing pro-grammes are not desirable concerning its effectiveness towardsbehavioural change. This fact creates doubts about its usefulnessand reactions from public health professionals. Main argumentsagainst social marketing include the introduction of market com-ponents into the public health domain and the high costs of socialmarketing interventions (in relation to their results).

Conclusion: Despite negative reactions, social marketing prac-tices have been adopted by many countries and organisationsworldwide and its future seems promising. However, it is not apanacea and the answer to every public health issue, but it canplay an important role along with public health and health pro-

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ, 2011, 29: 24-30

REVIEWNURSING CARE AND RESEARCH, 2011, 29: 24-30

Kapetanaki Ariadne-Beatrice BSc in Marketing, MSc Health Management, PhD candidate City University London, U.K.

Sourtzi Panayota Assoc. Professor, Faculty of Nursing, University of Athens

Θεωρητικές Προσεγγίσειςστη ∆ηµόσια Υγεία:Το Κοινωνικό Μάρκετινγκ

Καπετανάκη Αριάδνη-Βεατρίκη Πτυχιούχος Μάρκετινγκ, MSc ∆ιοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Υποψήφια ∆ιδάκτωρ, City University London, U.K.

Σουρτζή Παναγιώτα Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

Theoretical Approachesin Public Health: Social Marketing

25

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

τινγκ έχει υιοθετηθεί από πολλές χώρες και οργανισµούς σεπαγκόσµιο επίπεδο και το µέλλον του φαίνεται αρκετά ευοίωνο.Εντούτοις, δεν αποτελεί πανάκεια και την απάντηση σε κάθεζήτηµα δηµόσιας υγείας αλλά µπορεί να παίξει σηµαντικό ρόλοστο πλαίσιο προγραµµάτων αγωγής υγείας και δηµόσιαςυγείας, εκπαίδευσης, νοµοθετικών ρυθµίσεων που στοχεύουνστην προστασία των πολιτών και κινητοποίησης πολιτών.

ËÝ îåéò-êëåé äéÜ κοινωνικό µάρκετινγκ δηµόσια υγεία προαγωγή υγείας

Õ ðåý èõ íïò Áë ëç ëï ãñá öß áò:Καπετανάκη Αριάδνη-Βεατρίκη Καραϊσκάκη 56, 15341 Αγ. Παρασκευή, ΑθήναΤηλ: 210-6540642Email:ariadne.kapetanaki.1@city.ac.uk

motion programmes, health education, legislation and regula-tions for citizen’s protection and community mobilisation.

Key words social marketing public health health promotion

Corresponding Author:Kapetanaki Ariadne-Beatrice 56 Karaiskaki str, 15341 Ag. Paraskevi, Athens, GreeceTel: +30210-6540642Email: ariadne.kapetanaki.1@city.ac.uk

ÅÉ ÓÁ ÃÙ ÃÇÃéá ôçí êá ôá ðï ëÝ ìç óç ôùí ìåé æü íùí ðñï âëç ìÜ ôùí ðïõ ìá óôß -

æïõí ôçí õ ãåß á ôïõ ðá ãêü óìéïõ ðëç èõ óìïý Ý ÷ïõí á íá ðôõ ÷èåß ðï ëé ôé -êÝò êáé ìÝ èï äïé ðïõ äñïõí ðñï ëç ðôé êÜ ãéá íá ðñï Ü ãïõí ôçí õ ãåß á,ôçí åõ ç ìå ñß á, ôç ìá êñï æù ß á êáé ôçí ðïéü ôç ôá æù Þò. Ïé ðëÝ ïí äéá äå -äï ìÝ íåò Ýí íïéåò óôï óõ ãêå êñé ìÝ íï ôï ìÝ á åß íáé ç äç ìü óéá õ ãåß á êáé çðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò å íþ ðñï óöÜ ôùò Ý ÷åé êÜ íåé ôçí åì öÜ íé óÞ ôçò êáé çÝí íïéá ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê, óýì öù íá ìå ôçí ï ðïß á ïé áñ ÷Ýòôïõ ìÜñ êå ôéí ãê ÷ñç óé ìï ðïéïý íôáé ðëÝ ïí ü ÷é ãéá ôçí áý îç óç ôùí êåñ -äþí ôùí å ðé ÷åé ñÞ óå ùí áë ëÜ ãéá ôçí ðñï þ èç óç ðñï ôý ðùí ôñü ðïõæù Þò ðïõ åõ íï ïýí ôçí õ ãåß á êáé ôçí åõå îß á. Ïé êý ñéïé ôï ìåßò å öáñ ìï -ãÞò ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ìÝ ÷ñé óÞ ìå ñá ðå ñé ëáì âÜ íïõí ôç äéá -ôñï öÞ, ôï êÜ ðíé óìá, ôçí á óöá ëÞ ï äÞ ãç óç, ôç âß á êáé ôçí ðñü ëç øçíï óç ìÜ ôùí ü ðùò ôï AIDS, ôá êáñ äéáã ãåéá êÜ íï óÞ ìá ôá êáé ôïí êáñ -êß íï. Ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê âå âáß ùò, ìðï ñåß íá å öáñ ìï óôåß êáé óåÜë ëåò ðå ñé ðôþ óåéò ìå óôü ÷ï ôçí ðñï þ èç óç óõ ìðå ñé öï ñþí êáé ôñü -ðùí æù Þò ðïõ åõ íï ïýí ôï êïé íù íé êü óý íï ëï.

Óôç óõ íÝ ÷åéá, ðñï êåé ìÝ íïõ íá ãß íåé êá ôá íï ç ôüò ï ñü ëïò ôïõ êïé -íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê èá ðá ñïõ óéá óôïýí ïé Ýí íïéåò ôçò äç ìü óéáò õ ãåß -áò, ôçò ðñï á ãù ãÞò õ ãåß áò êáé ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êá èþò êáéïé áë ëç ëå ðé äñÜ óåéò ìå ôá îý ôïõò. ÔÝ ëïò, èá å îå ôá óôåß ç á ðï ôå ëå óìá ôé -êü ôç ôÜ ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáé ïé äéÜ öï ñåò á ðü øåéò ðïõ õ -ðÜñ ÷ïõí ó÷å ôé êÜ ìå ôçí å öáñ ìï ãÞ ôïõ êáé ôçí óýí äå óÞ ôïõ ìå ôï å -ìðï ñé êü ìÜñ êå ôéí ãê êáé ôïõò ü ñïõò ôçò á ãï ñÜò ðïõ ôï äéÝ ðïõí.

ÓÊÏ ÐÏÓÓêï ðüò ôçò ðá ñïý óáò âé âëéï ãñá öé êÞò á íá óêü ðç óçò Þ ôáí ç

êá ôá íü ç óç ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáé ç êñé ôé êÞ á íÜ ëõ óç ôçòá ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôÜò ôïõ, ôçò ó÷Ý óçò ôïõ ìå ôçí ðñï á ãù ãÞ õ ãåß -áò êáé ôïõ ñü ëïõ ðïõ ìðï ñåß íá ðáß îïõí ôá ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù -íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ùò Ý íáò íÝ ïò ôñü ðïò ðñï óÝã ãé óçò ôùí ðñï âëç -ìÜ ôùí ðïõ á öï ñïýí ôç äç ìü óéá õ ãåß á.

ÌÅ ÈÏ ÄÏ ËÏ ÃÉÁÃéá ôç äç ìéïõñ ãß á ôçò óõ ãêå êñé ìÝ íçò ìå ëÝ ôçò ðñáã ìá ôï ðïé Þ èç -

êå ìéá å êôå íÞò á íá óêü ðç óç ôçò ó÷å ôé êÞò âé âëéï ãñá öß áò. Êá èþò ôï

êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê åß íáé Ý íáò ü ñïò ðïõ á íá ðôý ÷èç êå ôç äå êá å ôß -á ôïõ 70 áë ëÜ ìÝ ÷ñé ðñü óöá ôá äåí åß ÷å á ðá ó÷ï ëÞ óåé óå ìå ãÜ ëïâáè ìü ôç äéå èíÞ âé âëéï ãñá öß á, äåí õ ðÞñ îáí ÷ñï íé êïß ðå ñéï ñé óìïßóôçí á íá æÞ ôç óç. Ïé ëÝ îåéò êëåé äéÜ ðïõ ÷ñç óé ìï ðïé Þ èç êáí á íå îÜñ -ôç ôåò åß ôå óå óõí äõá óìü ìå ôá îý ôïõò Þ ôáí: social marketing, healthinterventions, health promotion, public health, behaviour change,mass media, campaigns. Ç á íá æÞ ôç óç ðñáã ìá ôï ðïé Þ èç êå óå ç ëå -êôñï íé êÝò âÜ óåéò äå äï ìÝ íùí, Þ ôïé Pubmed, CINAHL, MedLine, Webof Knowledge êáé PsycINFO, óôç âé âëéï èÞ êç Cochrane êá èþò êáéóôá å ðé óôç ìï íé êÜ ðå ñéï äé êÜ «Social Marketing Quarterly» êáé«Health Promotion International». Å ðé ðëÝ ïí Üñ èñá å íôï ðß óôç êáíá ðü âé âëéï ãñá öé êÝò ðá ñá ðï ìðÝò ôùí ðá ñá ðÜ íù Üñ èñùí êáé á ðüãêñß æá âé âëéï ãñá öß á ìÝ óù ôïõ Google ãéá ôçí åý ñå óç é óôï óå ëß äùíïñ ãá íé óìþí ðïõ ïñ ãá íþ íïõí êáé õ ðï óôç ñß æïõí ðñï ãñÜì ìá ôá êïé -íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê. Á ðü ôï óý íï ëï ôùí Üñ èñùí ðïõ âñÝ èç êáí êáéìå ôÜ á ðü ìå ëÝ ôç ôïõ ôß ôëïõ êáé ôçò ðå ñß ëç øçò ðá ñÝ ìåé íáí 139 Üñ -èñá. Ôá Üñ èñá áõ ôÜ ìå ëå ôÞ èç êáí á íá ëõ ôé êü ôå ñá ãéá íá äéá ðé óôù èåßå Üí ðëç ñïý óáí ôï óôü ÷ï ôçò óõ ãêå êñé ìÝ íçò ìå ëÝ ôçò êáé ôå ëé êÜ ÷ñç -óé ìï ðïé Þ èç êáí 42 Üñ èñá (35 å ñåõ íç ôé êÜ Üñ èñá êáé 7 Üñ èñá á íá -óêü ðç óçò, åê ôùí ï ðïß ùí 17 á íá öÝ ñï íôáí óôçí á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç -ôá ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê). ÔÝ ëïò, ÷ñç óé ìï ðïé Þ èç êáí âé âëß áðïõ á öï ñïýí óôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê êáé óôç äç ìü óéá õ ãåß á.

ÄÇ ÌÏ ÓÉÁ Õ ÃÅÉÁ ÊÁÉ ÐÑÏ Á ÃÙ ÃÇ Õ ÃÅÉÁÓÇ Ýí íïéá ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò Ý êá íå ôçí åì öÜ íé óÞ ôçò ôï 19ï

áéþ íá, á ðü ôç óôéã ìÞ ðïõ ïé êõ âåñ íÞ óåéò Üñ ÷é óáí íá õ éï èå ôïýíðï ëé ôé êÝò âåë ôß ù óçò ôçò õ ãåß áò ôïõ ðëç èõ óìïý, ùò ôï å ðé äç ìéï -ëï ãé êü ðá ñá êëÜ äé ôçò éá ôñé êÞò å ðé óôÞ ìçò (Green & Thorogood1998). Ôïí 19ï áéþ íá ðñï ôå ñáéü ôç ôá ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò Þ ôáí çâåë ôß ù óç ôùí óõí èç êþí äéá âß ù óçò êáé åñ ãá óß áò, óôïí 20ï áéþ -íá õ ðÞñ îå óôñï öÞ óôéò óõ ìðå ñé öï ñÝò ôùí á ôü ìùí ðïõ Ý èå ôáí óåêßí äõ íï ôçí õ ãåß á, å íþ óôá ôÝ ëç ôïõ 20ïõ áéþ íá õ éï èå ôÞ èç êå ìéáóõí äõá óôé êÞ êáé ðéï óýí èå ôç ðñï óÝã ãé óç ðïõ á íá æç ôïý óå ôéò ñß -æåò ôùí æç ôç ìÜ ôùí õ ãåß áò óôïí êïé íù íé êü ôï ìÝ á, ðñï óðá èþ íôáòíá á íá êá ëý øåé ðùò ôï ðå ñé âÜë ëïí ìðï ñåß íá å ðç ñå Ü óåé ôïõò áí -

26

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

èñþ ðïõò êáé áë ëÜ æï íôáò ôéò óõí èÞ êåò å êåß íåò ðïõ Ý âëá ðôáí ôçíõ ãåß á ôïõ ðëç èõ óìïý (Nutbeam 2000). Óýì öù íá ìå ôïõò Lang &Rayner (2007), ç äç ìü óéá õ ãåß á ðå ñé ëáì âÜ íåé ôñåéò ôï ìåßò:1. ôçí ðñï óôá óß á ôçò õ ãåß áò, ðïõ á íá öÝ ñå ôáé óôçí ðñü ëç øç ôùí

á óèå íåéþí,2. ôç âåë ôß ù óç ôçò õ ãåß áò ôùí êïé íï ôÞ ôùí (ãíù óôÞ êáé ùò ðñï á -

ãù ãÞ Þ á ãù ãÞ õ ãåß áò),3. ôçí åê ðáß äåõ óç ó÷å ôé êÜ ìå èÝ ìá ôá õ ãåß áò ðñï êåé ìÝ íïõ íá å íç -

ìå ñù èåß ï ðëç èõ óìüò ó÷å ôé êÜ ìå ôñü ðïõò æù Þò ðïõ èá âåë ôéþ -óïõí Þ èá äéá ôç ñÞ óïõí ôçí õ ãåß á êáé ôçí åõ ç ìå ñß á ôïõ.Ï êëÜ äïò ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò ðïõ á ó÷ï ëåß ôáé ìå ôç äéå ñåý -

íç óç êáé ôçí å ðéñ ñï Þ ôïõ ôñü ðïõ æù Þò êáé ôçò óõ ìðå ñé öï ñÜòôùí á ôü ìùí ï íï ìÜ æå ôáé ðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò (Green & Thorogood1998). Ðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò åß íáé ç äéá äé êá óß á ìå ôçí ï ðïß á ôá Ü ôï -ìá åí äõ íá ìþ íï íôáé ðñï êåé ìÝ íïõ íá ìðï ñÝ óïõí íá å ëÝã îïõíôïõò ðá ñÜ ãï íôåò ðïõ á öï ñïýí êáé å ðç ñå Ü æïõí ôçí õ ãåß á ôïõò þ -óôå íá ôçí âåë ôéþ óïõí (WHO 1986). Óýì öù íá ìå ôïõò Ashton &Seymour (1988), ç ðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò óôï ÷åý åé óå êïé íü ôç ôåò ðñï -êåé ìÝ íïõ íá åí äõ íá ìþ óåé ôéò äñÜ óåéò ôùí ìå ëþí ôïõò ìÝ óù ôçò÷ï ñÞ ãç óçò ðëç ñï öï ñéþí êáé åê ðáß äåõ óçò ãéá ôçí á íÜ ðôõ îç êá -ôÜë ëç ëùí é êá íï ôÞ ôùí. Å ðé ðëÝ ïí, äñá õ ðï óôç ñé êôé êÜ óôçí á íÜ -ðôõ îç äç ìü óéùí ðï ëé ôé êþí êáé ðå ñé âÜë ëï íôïò ðïõ ðñï Ü ãåé ôçíõ ãåß á êá èþò êáé óôïí å ðá íá ðñïó äéï ñé óìü ôùí õ ðç ñå óéþí õ ãåß -áò ìå óôü ÷ï ôç âåë ôß ù óç ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò (WHO 1986).

ÊÏÉ ÍÙ ÍÉ ÊÏ ÌÁÑ ÊÅ ÔÉÍ ÃÊÔï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê ðñï Þë èå á ðü ôçí Á ìå ñé êÞ ôï 1971

ü ôáí ïé Philip Kotler and Eduardo L. Roberto Ý ãñá øáí ôï âé âëß ïìå ôß ôëï «Social Marketing: Strategies for Changing PublicBehaviour» êáé á ðï ôå ëåß ôçí å öáñ ìï ãÞ ôùí ôå ÷íé êþí êáé áñ ÷þíôïõ å ìðï ñé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ðñï êåé ìÝ íïõ íá å ðç ñå á óèåß ç óõ ìðå -ñé öï ñÜ ôùí á ôü ìùí ðñïò ü öå ëïò ôùí ß äéùí êáé ôçò êïé íù íß áòóôçí ï ðïß á æïõí (Kotler & Lee 2008).

Ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê ùò äéá äé êá óß á ðå ñé ëáì âÜ íåé ðÝ íôåóôÜ äéá: ôç óôï ÷ï èÝ ôç óç, ôçí á íÜ ðôõ îç ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò (ó÷å -äéá óìüò), ôçí å öáñ ìï ãÞ ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò, ôçí á îéï ëü ãç óç ôùíäñÜ óå ùí êáé ôùí á ðï ôå ëå óìÜ ôùí êáé ôçí á íá ôñï öï äü ôç óç (DoH2008). Ç Ý ñåõ íá á ðï ôå ëåß á íá ðü óðá óôï êïì ìÜ ôé êÜ èå óôá äß ïõðñï êåé ìÝ íïõ íá ãß íåé ç å ðé ëï ãÞ êáé íá êá ôá íï ç èïýí ïé á íÜ ãêåòêáé ïé é äéáé ôå ñü ôç ôåò ôùí óôï ÷åõü ìå íùí ï ìÜ äùí ôïõ ðëç èõ -óìïý, íá äï êé ìá óôïýí ïé ðñï ôåé íü ìå íåò óôñá ôç ãé êÝò êáé ðï ëé ôé -êÝò ìÜñ êå ôéí ãê êáé íá á îéï ëï ãç èïýí ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôá êáé ç á ðï -ôå ëå óìá ôé êü ôç ôá ôùí äñÜ óå ùí ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò (Hastings2007). ¸ ôóé, óôï ðñþ ôï óôÜ äéï ãß íå ôáé ðñù ôï ãå íÞò Ý ñåõ íá (Ý ñåõ -íá êïé íïý êáé á íôá ãù íé óìïý), óôï äåý ôå ñï ðñï Ý ëåã ÷ïò ôùí ðñï -ôåé íü ìå íùí å íåñ ãåéþí, óôï ôñß ôï ðá ñá êï ëïý èç óç ôçò å îÝ ëé îçòôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò êáé ôÝ ëïò á îéï ëü ãç óç ôùí á ðï ôå ëå óìÜ ôùí(NSMC 2006, Hertzog et al. 2007).

ÊÜ èå ðñü ãñáì ìá ìÜñ êå ôéí ãê ó÷å äéÜ æå ôáé êáé å öáñ ìü æå ôáé ìåâÜ óç ôï ìåßã ìá ìÜñ êå ôéí ãê (4P’s). Óôïí Ðß íá êá 1 ðá ñïõ óéÜ æï íôáéôá ôÝó óå ñá óôïé ÷åß á ôïõ ìåßã ìá ôïò ìÜñ êå ôéí ãê ãéá ôçí ðå ñß ðôù -óç å íüò ðñï ãñÜì ìá ôïò êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê.

ÔÝ ëïò, ç öé ëï óï öß á ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ðñï óôÜ æåé ðùòï Üí èñù ðïò óôïí ï ðïß ï óôï ÷åý åé âñß óêå ôáé ðÜ íôá óôï êÝ íôñï ü ëùíôùí å íåñ ãåéþí ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò. Ðá ñÜë ëç ëá, åé óÜ ãåé ôçí Ýí íïéáôçò á íôáë ëá ãÞò (êü óôïò áë ëá ãÞò óõ ìðå ñé öï ñÜò êáé êß íç ôñá ðïõ Ý -

÷ïõí á îß á ãéá ôïí ðëç èõ óìü) êáé ôïõ á íôá ãù íé óìïý (áñ íç ôé êÞ óõ -ìðå ñé öï ñÜ, å ñå èß óìá ôá á ðü ôï ðå ñé âÜë ëïí êëð) ïé ï ðïß åò ðñÝ ðåé íáëáì âÜ íï íôáé õ ðü øç êá ôÜ ôïí ó÷å äéá óìü êáé ôçí å öáñ ìï ãÞ ôùíðñï ãñáì ìÜ ôùí êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê (Andreasen 2002).

Ï ÑÏ ËÏÓ ÔÏÕ ÊÏÉ ÍÙ ÍÉ ÊÏÕ ÌÁÑ ÊÅ ÔÉÍ ÃÊÓÔÇ ÄÇ ÌÏ ÓÉÁ Õ ÃÅÉÁ

Óôï ß äéï ðëáß óéï ìå ôçí ðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò, ôï êïé íù íé êü ìÜñ -êå ôéí ãê á ðï ôå ëåß Ý íá åñ ãá ëåß ï äç ìü óéáò õ ãåß áò ðïõ ðá ñÝ ÷åé ôå -÷íé êÝò, ìå èü äïõò êáé ãíþ óç ãéá ôçí âåë ôß ù óç ôçò ðïéü ôç ôáò æù -Þò êáé ôùí äåé êôþí õ ãåß áò ôïõ ðëç èõ óìïý. Êáé ôá äý ï å óôéÜ æïõíóôç óõ ìðå ñé öï ñÜ ôïõ á ôü ìïõ. Ãéá áõ ôü ôï ëü ãï õ ðÜñ ÷ïõí ðå ñé -ðôþ óåéò åé äé êþí ôçò ðñï á ãù ãÞò õ ãåß áò ðïõ á íôé ìå ôù ðß æïõí ôïêïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê ùò á íôá ãù íé óôé êÞ ðñï óÝã ãé óç ðïõ äåí Ý -÷åé íá ðñï óöÝ ñåé ôß ðï ôá ðéï êáé íïýñ ãéï êáé á ðï ôå ëå óìá ôé êü á ðüáõ ôÜ ðïõ ìðï ñïýí íá ðá ñÝ ÷ïõí ïé Þ äç õ ðÜñ ÷ïõ óåò ìÝ èï äïé ôéòï ðïß åò åê ðñï óù ðïýí (Rayner 2007).

¼ ìùò, á íôß ãéá á íôá ãù íé óôé êÞ á ðï ôå ëåß óõ ìðëç ñù ìá ôé êÞ ìÝ -èï äï ôçò ðñï á ãù ãÞò õ ãåß áò, êá èü ôé ðá ñÝ ÷åé Ý íá äéá öï ñå ôé êü öé -ëï óï öé êü ðëáß óéï ãéá ôç âåë ôß ù óç ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò (Lefebvre& Flora 1988, Haffenden, Griffiths et al. 2008, Handford & Hunt2008,). Ãéá íá ãß íåé êá ôá íï ç ôÞ áõ ôÞ ç óõ ìðëç ñù ìá ôé êÞ-óõ íåñ ãá -ôé êÞ ó÷Ý óç ìå ôá îý ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò, ôçò ðñï á ãù ãÞò õ ãåß áòêáé ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ïé óõã ãñá öåßò äç ìéïýñ ãç óáí ôçíåé êü íá ôïõ Ó÷Þ ìá ôïò 1.

µ

(Product)

µ µ

µ µ ,

µ µ µ

µ

µ .

µ

(Price)

µ µ

µ , , ,

, , ,

µ .

(Place)

µ

µ µ µ µ

µ µ µ

. µ µ µ µ

.

(Promotion)

µ µ

µ µ .

: Kotler & Lee, 2008

µµ

(Product)

µ

µ

µ

.

µµ

µ

µ

µ

,µ

µ

µµ

(Price)

,

µ

.µ

,,

, µ

µ

, ,

µ

) (Place

(Promotio

µ

µµ

n)

.

µµ.

µ

µµ µµ

µµ

µµ

µ µ

: Kotl

µ

ler & Lee, 2008

.µ

Πίνακας 1: Το Μείγµα Κοινωνικού Μάρκετινγκ

µ

µ

Σχήµα 1: Η Σχέση Μεταξύ της ∆ηµόσιας Υγείας, της Προαγωγής Υγείαςκαι του Κοινωνικού Μάρκετινγκ (γραφική απεικόνιση)

27

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Ç äç ìü óéá õ ãåß á óôï ÷åý åé óôç âåë ôß ù óç ôùí óõí èç êþí ôïõðå ñé âÜë ëï íôïò ðïõ ðñï Ü ãïõí ôçí õ ãåß á, å íþ ôï êïé íù íé êü ìÜñ -êå ôéí ãê äñá ðå ñéó óü ôå ñï óå á ôï ìé êü å ðß ðå äï (Bentz et al. 2005)ðñï óðá èþ íôáò íá å ðç ñå Ü óåé ôïõò ðï ëß ôåò (downstream), ôïõò á -êôé âé óôÝò (midstream) Þ á êü ìá êáé ôïõò ðï ëé ôé êïýò (upstream).ÐëÝ ïí, ç ðñï á ãù ãÞ õ ãåß áò êáé ôï ìÜñ êå ôéí ãê ðñï óðá èïýí íá å -óôéÜ óïõí ðÝ ñá á ðü ôç óõ ìðå ñé öï ñÜ ôïõ á ôü ìïõ êáé íá äéå ñåõ -íÞ óïõí ôéò ðï ëé ôé êÝò, ôå ÷íï ëï ãé êÝò, ðï ëé ôé óìé êÝò êáé ïé êï íï ìé êÝòå ðéñ ñï Ýò ðïõ ìðï ñïýí íá âåë ôéþ óïõí ôçí õ ãåß á ôïõ ðëç èõ óìïý(upstream) (Buchanan et al. 1994, Hastings & Haywood 1994). Å -ðé ðëÝ ïí, ï Novelli (2007) õ ðï óôç ñß æåé ðùò õ ðÜñ ÷åé á íÜ ãêç ãéáôáõ ôü ÷ñï íç áë ëá ãÞ óôï ðå ñé âÜë ëïí êáé óôï Ü ôï ìï êáé óå áõ ôü ôïðëáß óéï, ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê å ðå êôåß íå ôáé óå å íÝñ ãåéåò êïé -íù íé êÞò êé íç ôï ðïß ç óçò ôùí ðï ëé ôþí (Walsh et al. 1993). ¼ ôáí ôïðå ñé âÜë ëïí áë ëÜ æåé ìÝ óù ôùí äñÜ óå ùí äç ìü óéáò õ ãåß áò, ïé íÝ åòêïé íù íé êÝò íüñ ìåò ìðï ñïýí íá á ðï ôå ëÝ óïõí Ý íáí åõ êï ëü ôå ñïôñü ðï õ éï èÝ ôç óçò ôçò å ðé èõ ìç ôÞò óõ ìðå ñé öï ñÜò, å íþ ðá ñÜë ëç -ëá, ïé ðï ëß ôåò ðñÝ ðåé íá åß íáé Ý ôïé ìïé êáé íá Ý ÷ïõí ôçí é êá íü ôç ôáíá áë ëÜ îïõí ìÝ óù ôùí å íåñ ãåéþí êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáéðñï á ãù ãÞò õ ãåß áò. Ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê ìðï ñåß å ðß óçò íáâï ç èÞ óåé óôïí å íôï ðé óìü ôùí ï ìÜ äùí ôïõ ðëç èõ óìïý ðïõ åß íáéÝ ôïé ìåò íá áë ëÜ îïõí êá èþò êáé óôçí êá ôá íü ç óç ôùí ëü ãùí á íôß -óôá óçò Þ áë ëá ãÞò (Wallack 2002). Å ðï ìÝ íùò, õ ðÜñ ÷åé ìå ãÜ ëç á -íÜ ãêç óõ íåñ ãá óß áò ìå ôá îý ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáé ôçòäç ìü óéáò õ ãåß áò ðñï êåé ìÝ íïõ íá á íôé ìå ôù ðé óôïýí ïé óõí èÞ êåò å -êåß íåò ðïõ å ðç ñå Ü æïõí áñ íç ôé êÜ ôçí õ ãåß á ôïõ ðëç èõ óìïý(Swinburn et al. 1999, Wallack 2002).

ÅÉ ÍÁÉ ÔÁ ÐÑÏ ÃÑÁÌ ÌÁ ÔÁ ÊÏÉ ÍÙ ÍÉ ÊÏÕ ÌÁÑ ÊÅ ÔÉÍ ÃÊ Á ÐÏ ÔÅ ËÅ ÓÌÁ ÔÉ ÊÁ ÓÔÏÍ ÔÏ ÌÅ Á ÔÇÓ Õ ÃÅÉÁÓ;

Áñ êå ôÝò ìå ëÝ ôåò õ ðï óôç ñß æïõí ðùò ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãêåß íáé á ðï ôå ëå óìá ôé êü óôçí áë ëá ãÞ óõ ìðå ñé öï ñÜò ãéá ôç âåë ôß ù -óç ôïõ ôñü ðïõ æù Þò ôïõ ðëç èõ óìïý êáé ìðï ñåß íá Ý ÷åé ôá å ðé èõ -ìç ôÜ á ðï ôå ëÝ óìá ôá óå äéÜ öï ñá ðëáß óéá êáé ãéá äéá öï ñå ôé êÝò ï -ìÜ äåò (Andreasen 2002, NSMC 2006, Smith 2007, Stead et al.2007, Kotler & Lee 2008). Á ðü ôçí Üë ëç ðëåõ ñÜ, õ ðÜñ ÷ïõí å ðé -óôÞ ìï íåò ðïõ õ ðï óôç ñß æïõí ü ôé ôá ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïýìÜñ êå ôéí ãê ìðï ñïýí íá ï äç ãÞ óïõí óôçí áý îç óç ôçò ãíþ óçò êáéóôçí áë ëá ãÞ óôÜ óçò áë ëÜ äåí åß íáé á ðï ôå ëå óìá ôé êÜ óå ôñï ðï ðïß -ç óç óõ ìðå ñé öï ñÜò, å ðï ìÝ íùò äåí á îß æïõí ôï õ øç ëü ïé êï íï ìé êüêü óôïò å öáñ ìï ãÞò ôïõò (Buchanan et al. 1994, Rayner 2007).

Ðá ñÜ ôéò á íôé êñïõü ìå íåò á ðü øåéò ðïõ ðñï á íá öÝñ èç êáí, ìå -ëÝ ôåò å ðÜ íù óå ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê óôïí ôï ìÝ -á ôçò õ ãåß áò, ü ðùò ðá ñïõ óéÜ æï íôáé óôïí Ðß íá êá 2, Ý ÷ïõí äåß îåéðùò Ý íá ðñü ãñáì ìá Ý ÷åé ìå ãá ëý ôå ñåò ðé èá íü ôç ôåò íá åß íáé á ðï -ôå ëå óìá ôé êü ü ôáí äß íå ôáé é äéáß ôå ñç ðñï óï ÷Þ óå èÝ ìá ôá ü ðùò çäéÜñ êåéá ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò, ç ðñï óå êôé êÞ å ðé ëï ãÞ ôïõ ìç íý ìá -ôïò êáé ôïõ ðëç èõ óìïý óôü ÷ïõ (Ðß íá êáò 2).

Å íôïý ôïéò, äåí õ ðÜñ ÷åé óõ ãêå êñé ìÝ íç öüñ ìïõ ëá ðïõ íá êá -èé óôÜ Ý íá ðñü ãñáì ìá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê á ðï ôå ëå óìá ôé êüêá èþò êÜ èå öï ñÜ áë ëÜ æåé ôï ðëáß óéï, ïé óõì ìå ôÝ ÷ï íôåò êáé ïéóõí èÞ êåò å öáñ ìï ãÞò ôïõ (Williams & Kumanyika 2002). ÂÝ âáéá,ç ðñù ôï ãå íÞò Ý ñåõ íá êáé ï óù óôüò êáé ðñï óå êôé êüò ó÷å äéá óìüòìåéþ íïõí ôéò ðé èá íü ôç ôåò á ðï ôõ ÷ß áò êá èþò ðá ñÝ ÷ïõí, ïñ ãá íþ -íïõí êáé ìå ôá öñÜ æïõí óå å íÝñ ãåéåò ôá êá ôÜë ëç ëá óôïé ÷åß á ó÷å ôé -êÜ ìå ôéò á íÜ ãêåò êáé ôéò å ðé èõ ìß åò ôïõ ðëç èõ óìïý óôü ÷ïõ.

Áõ ôü ðïõ ðñÝ ðåé íá ãß íåé êá ôá íï ç ôü åß íáé ôï ãå ãï íüò ü ôé ìÝ -÷ñé óôéã ìÞò äåí åß íáé ü ëá ôá ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí -ãê á ðï ôå ëå óìá ôé êÜ. Á íôé èÝ ôùò, áñ êå ôÜ åß íáé ï ñéá êÜ á ðï ôå ëå óìá -ôé êÜ Þ á íá ðï ôå ëå óìá ôé êÜ êáé äåí å ðé ôõã ÷Ü íïõí ôïõò ðñù ôáñ ÷é -êïýò óôü ÷ïõò ó÷å äéá óìïý ôïõò (Carroll et al. 2000, Stead et al.2007, Thornley et al. 2007). Áõ ôü óõì âáß íåé óõ íÞ èùò ëü ãù Ýë -ëåé øçò ðü ñùí, ëáí èá óìÝ íïõ ó÷å äéá óìïý Þ ìåéù ìÝ íùí é êá íï ôÞ -ôùí êá ôÜ ôçí å öáñ ìï ãÞ ôïõò êáé ëá èþí êá ôÜ ôçí á îéï ëü ãç óÞôïõò. Ôáõ ôü ÷ñï íá, ç Ýë ëåé øç õ ðï óôÞ ñé îçò á ðü Üë ëåò å íÝñ ãåéåòóôá ðëáß óéá å íüò ï ëï êëç ñù ìÝ íïõ ìåßã ìá ôïò ðá ñåì âÜ óå ùí, ü ðùòãéá ðá ñÜ äåéã ìá ôá ðñï ãñÜì ìá ôá á ãù ãÞò õ ãåß áò, ïé á ðá ãï ñåý óåéòêáé ïé ðï ëé ôé êÝò õ ãåß áò ìðï ñïýí íá ï äç ãÞ óïõí óå á ðï ôõ ÷ß á ôïõðñï ãñÜì ìá ôïò (Bentz et al. 2005, Thornley et al. 2007). Å ðé ðëÝ -ïí, ç ìåéù ìÝ íç á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôá ôùí ðñï ãñáì ìÜ ôùí êïé íù íé -êïý ìÜñ êå ôéí ãê Ý ÷åé ðïë ëÝò öï ñÝò ôéò ñß æåò ôçò óôï ãå ãï íüò ðùòðá ñÜ ôá èå ôé êÜ á ðï ôå ëÝ óìá ôá ïé ÷ñç ìá ôï äï ôÞ óåéò óôá ìá ôïýí ìåóõ íÝ ðåéá ïé ü ðïéåò áë ëá ãÝò íá ìçí Ý ÷ïõí äéÜñ êåéá êáé óôá èå ñü -ôç ôá (Alcalay & Bell 2000, Rayner 2007).

Á ðü ôçí Üë ëç ðëåõ ñÜ, äåí ðñÝ ðåé íá ðá ñá ëåé öèåß ôï ãå ãï íüòðùò êÜ ðïéåò ðá ñåì âÜ óåéò êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê Þ ôáí å ðé ôõ ÷åßòóôçí ðñü ëç øç ôçò õ éï èÝ ôç óçò áñ íç ôé êþí óõ ìðå ñé öï ñþí, ü ðùòôï êÜ ðíé óìá, åé äé êÜ óôçí ðå ñß ðôù óç ðáé äéþí êáé å öÞ âùí(Alcalay & Bell 2000, Stead et al. 2007). Å ðß óçò äåí ðñÝ ðåé íá ðá -ñá âëå öèåß ç á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôÜ ôïõò ü óïí á öï ñÜ óôç âåë ôß ù -óç ôçò ãíþ óçò êáé óôçí áë ëá ãÞ ôçò óôÜ óçò ôá ï ðïß á á ðï ôå ëïýí

µ

µµ …

Dutta-Bergman

2003.

µ µ µ

µ .

Smith 2003. .

µ µ µ

µ µ µ .

Jones & Rossiter

2002, Bird & Tapp

2008.

µ µ

µ µ

µ µ µ

, µ ,

.

Hastings 2007, Stead

et al. 2007.

µ

( µ µ & ) µ

µ µ

µ ,

.

Hofmeyr & Rice

2000, Syme 2002,

Lefebvre 2007,

Smith 2008.

µ µµ µ

µ µ µ

µµ .

Smith 2002, Hastings

2003, Andreasen et

al. 2008.

, . . µ ,

µ , . . µ . ,

µ µ µ

µ µ µ .

Hastings 2003, Lee

et al. 2005, Sowers et

al 2007.

µ µµ µ

µ µ

µ , , µ

µ , µ µ .

Lavack et al. 2007. µ

.

Πίνακας 2: Στοιχεία Αποτελεσµατικών Ενεργειών Κοινωνικού Μάρκετινγκ

28

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

êá èï ñé óôé êïýò ðá ñÜ ãï íôåò äéá ìüñ öù óçò ôçò óõ ìðå ñé öï ñÜò ôùíá ôü ìùí (Jackson 2004). ¸ ôóé, ïé áë ëá ãÝò óôç óõ ìðå ñé öï ñÜ ìðï -ñïýí íá ãß íïõí ï ñá ôÝò ìá êñï ðñü èå óìá êáé ß óùò ãéá áõ ôü ôï ëü -ãï äåí ìðï ñïý ìå íá äéá ðé óôþ óïõ ìå á êü ìá ôá ðé èá íÜ á ðï ôå ëÝ -óìá ôá ðïõ Ý ÷ïõí ôá ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê óôçâåë ôß ù óç ôùí äåé êôþí õ ãåß áò ôïõ óôï ÷åõü ìå íïõ ðëç èõ óìïý. Ôïóß ãïõ ñï åß íáé ðùò ãéá íá Ý ÷ïõí äéÜñ êåéá ïé ü ðïéåò áë ëá ãÝò, ôáðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê èá ðñÝ ðåé íá óõí äõÜ æï íôáéìå ôçí å öáñ ìï ãÞ êáé Üë ëùí ìå èü äùí, ü ðùò ãéá ðá ñÜ äåéã ìá ïéíï ìï èå ôé êÝò ñõè ìß óåéò, ðïõ ìðï ñïýí íá äéåõ êï ëý íïõí ôçí õ éï -èÝ ôç óç ôùí å ðé äéù êü ìå íùí óõ ìðå ñé öï ñþí (Novelli 2007).

ÐÑÏ ÂËÇ ÌÁ ÔÁ ÊÁÉ ÐÑÏ ÊËÇ ÓÅÉÓ ÊÁ ÔÁ ÔÇÍ Å ÖÁÑ ÌÏ ÃÇ ÐÑÏ ÃÑÁÌ ÌÁ ÔÙÍ ÊÏÉ ÍÙ ÍÉ ÊÏÕÌÁÑ ÊÅ ÔÉÍ ÃÊ

Êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôçò ôå ëåõ ôáß áò äå êá å ôß áò ôï êïé íù íé êü ìÜñ -êå ôéí ãê á ðï ôå ëåß óç ìá íôé êÞ ôÜ óç óôçí å ðß ëõ óç ôùí æç ôç ìÜ ôùíäç ìü óéáò õ ãåß áò ìå á ðï ôÝ ëå óìá ðïë ëÝò ÷þ ñåò ü ðùò ïé Ç íù ìÝ íåòÐï ëé ôåß åò, ç ÍÝ á Æç ëáí äß á, ç Áõ óôñá ëß á, ï Êá íá äÜò êáé ç Áã ãëß -á êáé äéå èíåßò ïñ ãá íé óìïß, ü ðùò ï Ðá ãêü óìéïò Ïñ ãá íé óìüò Õ ãåß -áò (WHO), ï Äéå èíÞò Ïñ ãá íé óìüò Ôñï öß ìùí êáé Ãå ùñ ãß áò (FAO)êáé ç UNICEF, íá õ éï èå ôïýí ôéò ðñá êôé êÝò ôïõ. Ðá ñü ëá áõ ôÜ, ôïêïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê äåí ìðï ñåß íá èå ù ñç èåß ðá íÜ êåéá ãéá êÜ -èå æÞ ôç ìá äç ìü óéáò õ ãåß áò (Walsh et al. 1993). Á ðü ôç óôéã ìÞðïõ ôá õ ðÜñ ÷ï íôá óôïé ÷åß á ó÷å ôé êÜ ìå ôçí á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôÜôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ü óïí á öï ñÜ óôçí áë ëá ãÞ óõ ìðå ñé -öï ñÜò äåí åß íáé ôá ðëÝ ïí å ðé èõ ìç ôÜ, õ ðÜñ ÷åé ìéá åý ëï ãç äõ óðé -óôß á á ðÝ íá íôé óôç ÷ñç óé ìü ôç ôÜ ôïõ (Carroll et al. 2000). Ïé âá óé -êÝò á íôé äñÜ óåéò å óôéÜ æï íôáé óôçí åé óá ãù ãÞ óôïé ÷åß ùí ôçò á ãï ñÜò,ü ðùò ç Ýí íïéá ôïõ á íôá ãù íé óìïý êáé ôçò á íôáë ëá ãÞò, óôïí ôï ìÝ -á ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò êáé óôï õ øç ëü êü óôïò ôùí ðá ñåì âÜ óå ùíêïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê (óå ó÷Ý óç ìå ôï á ðï ôÝ ëå óìá).

Óõ ãêå êñé ìÝ íá, ó÷å ôé êÜ ìå ôçí åé óá ãù ãÞ óôïé ÷åß ùí ôçò á ãï ñÜòèÝ ôï íôáé æç ôÞ ìá ôá ç èé êÞò ó÷å ôé êÜ ìå ôçí ÷ñÞ óç ôïõ óôïí ôï ìÝ áôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò (Rayner 2007). Ãéá ôï óõ ãêå êñé ìÝ íï æÞ ôç ìáïé õ ðï óôç ñé êôÝò ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ôï íß æïõí ü ôé ç Ýí -íïéá ôçò á íôáë ëá ãÞò óôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê á íá öÝ ñå ôáé óôçíá íôáë ëá ãÞ á îéþí êáé ü ÷é ÷ñç ìÜ ôùí êáé á íá öÝ ñå ôáé óôç äç ìéïõñ -ãß á ìß áò êá ôÜ óôá óçò ü ðïõ êáé ôá äý ï ìÝ ñç êåñ äß æïõí (Hastings& Haywood 1994). Ìå áõ ôüí ôïí ôñü ðï, ï ðï ëß ôçò êåñ äß æåé Ý íáííÝ ï ôñü ðï æù Þò ðïõ ðñï Ü ãåé ôçí õ ãåß á ôïõ êáé ôçí åõå îß á ôïõ êáéðëç ñþ íåé áõ ôÞ ôçí áë ëá ãÞ ü ÷é á íá ãêá óôé êÜ ìå ÷ñÞ ìá áë ëÜ ìå ôçóôÝ ñç óç ôçò åõ ÷á ñß óôç óçò ðïõ ß óùò ôïõ ðñï óÝ äé äå ç ðñï ç ãïý -ìå íç óõ ìðå ñé öï ñÜ. Ãéá ðá ñÜ äåéã ìá, Ý íáò êá ðíé óôÞò ðñï êåé ìÝ íïõíá óôá ìá ôÞ óåé ôï êÜ ðíé óìá ìðï ñåß íá ÷ñåéá óôåß íá ðëç ñþ óåé ãéáíá á ãï ñÜ óåé áõ ôï êüë ëç ôá íé êï ôß íçò (÷ñç ìá ôé êü êü óôïò) ü ìùò ôïìå ãá ëý ôå ñï êü óôïò ãéá áõ ôüí åß íáé ç óôÝ ñç óç ôçò åõ ÷á ñß óôç óçòðïõ ôï Ý äé íå ôï ôóé ãÜ ñï (ìç õ ëé êü êü óôïò). Ç Ýí íïéá ôïõ ðñï ú ü -íôïò á íá öÝ ñå ôáé óôç íÝ á áõ ôÞ óõ ìðå ñé öï ñÜ ðïõ ðñï ù èåß ôïðñü ãñáì ìá êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáé ü ÷é óôçí ðþ ëç óç êÜ -ðïéïõ ðñï ú ü íôïò Þ õ ðç ñå óß áò (Rayner 2007). ¸ ôóé êáé áë ëéþò, ïéü ðïéåò õ ðï óôç ñé êôé êÝò õ ðç ñå óß åò ðëáé óéþ íïõí ôçí ðñï þ èç óçôçò íÝ áò óõ ìðå ñé öï ñÜò ðá ñÝ ÷ï íôáé äù ñå Üí Þ ìå êÜ ðïéï óõì âï -ëé êü êü óôïò ðñï êåé ìÝ íïõ íá åß íáé ðñï óâÜ óé ìåò á ðü ü ëåò ôéò ðëç -èõ óìéá êÝò ï ìÜ äåò. Å ðï ìÝ íùò, ôá ü ðïéá ç èé êÜ æç ôÞ ìá ôá äç ìéïõñ -ãïý íôáé á ðü ôç ÷ñÞ óç ôùí ìå èü äùí ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãêìðï ñïýí íá å îé óïñ ñï ðç èïýí êáé á ðü ôï ãå ãï íüò ðùò ôï êïé íù -

íé êü ìÜñ êå ôéí ãê ðñï Ü ãåé ôçí å èå ëï íôé êÞ óõ ìðå ñé öï ñÜ ôùí ï ìÜ -äùí ðïõ óôï ÷åý åé ÷ù ñßò íá å ðé âÜë ëåé óõ ìðå ñé öï ñÝò êáé óôÜ óåéòæù Þò, óå á íôß èå óç, ãéá ðá ñÜ äåéã ìá, ìå ôéò íï ìï èå ôé êÝò ñõè ìß óåéòêáé ôá ðñï ãñÜì ìá ôá äç ìü óéáò õ ãåß áò ôá ï ðïß á èÝ ôïõí ôÝ ôïéïõòðå ñéï ñé óìïýò (Geller 2002, Smith 2003). Ç å ðé ëï ãÞ âñß óêå ôáéóôç èÝ ëç óç ôïõ á ôü ìïõ ôï ï ðïß ï ìðï ñåß íá êá ôá íï Þ óåé êáé íá õ -éï èå ôÞ óåé, ìü íï å Üí å ðé èõ ìåß, ôá ï öÝ ëç ðïõ ðñï êý ðôïõí á ðü ôçíÝ á óõ ìðå ñé öï ñÜ.

Ç ìå ãá ëý ôå ñç á íç óõ ÷ß á Ý ãêåé ôáé óôï ãå ãï íüò ü ôé ìå ãÜ ëá ðï -óÜ å ðåí äý ï íôáé óå õ ðï óôç ñé êôé êÝò äñá óôç ñéü ôç ôåò ü ðùò ï ó÷å -äéá óìüò ôïõ ðñï ãñÜì ìá ôïò, ç ðñù ôï ãå íÞò Ý ñåõ íá êáé ï ðñï Ý ëåã -÷ïò êáé ëé ãü ôå ñá óôçí å öáñ ìï ãÞ ôïõ (Lefebvre & Flora 1988). ÊÜ -ôé ôÝ ôïéï ü ìùò êá èé óôÜ ôá ðñï ãñÜì ìá ôá ðå ñéó óü ôå ñï á ðï ôå ëå -óìá ôé êÜ êá èþò ï óù óôüò ó÷å äéá óìüò åß íáé ß óùò ôï óç ìá íôé êü ôå -ñï óôÜ äéï ðïõ ìðï ñåß íá ï äç ãÞ óåé óå é êá íï ðïé ç ôé êÜ á ðï ôå ëÝ -óìá ôá. Å íôïý ôïéò, ïé åé äé êïß äç ìü óéáò õ ãåß áò á ðï öåý ãïõí íá÷ñç óé ìï ðïéïýí ôéò ôå ÷íé êÝò ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê ëü ãù ðå -ñéï ñé óìþí óôç ÷ñç ìá ôï äü ôç óç, Ýë ëåé øçò ÷ñü íïõ ãéá Ý ñåõ íá, äÝ -óìåõ óÞò ôïõò óå Üë ëåò ðñï óåã ãß óåéò, åß ôå å ðåé äÞ äåí Ý ÷ïõí ôéòãíþ óåéò, ôá ðñï óü íôá êáé ôçí å ìðåé ñß á íá êá ôá íï Þ óïõí ôçí äõ -íç ôé êÞ óõ íåé óöï ñÜ ôïõ óôéò ðï ëé ôé êÝò õ ãåß áò (Quinn et al. 2005).

Ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê Ý ÷åé áì öé óâç ôç èåß å ðß óçò ãéá ôï ãå -ãï íüò ðùò á íôé ìå ôù ðß æåé ôá ðñï âëÞ ìá ôá äç ìü óéáò õ ãåß áò ùò á ôï -ìé êÜ êáé ü ÷é êïé íù íé êÜ. Ðïë ëÜ æç ôÞ ìá ôá äç ìü óéáò õ ãåß áò ï öåß ëï -íôáé óå äéÜ öï ñïõò ðá ñÜ ãï íôåò êáé äåí å îáñ ôþ íôáé ìü íï á ðü ôéòá ôï ìé êÝò å ðé ëï ãÝò êáé óôÜ óåéò (Rayner 2007). Óôçí ðå ñß ðôù óç ôçòðá ÷õ óáñ êß áò, ãéá ðá ñÜ äåéã ìá, åß íáé ðï ëý äý óêï ëï óå êÜ ðïéïííá á íôé óôá èåß óå Ý íá ãñÞ ãï ñï ãåý ìá êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôïõ äéá -ëåßì ìá ôïò óôçí åñ ãá óß á ôïõ, å ðï ìÝ íùò ç ý ðáñ îç êá ôÜë ëç ëçò íï -ìï èå óß áò êáé ðå ñéï ñé óìþí óôç äéá íï ìÞ êáé äéá öÞ ìé óç áí èõ ãéåé -íþí ôñï öß ìùí, óå óõí äõá óìü ìå ôá ðñï ãñÜì ìá ôá êïé íù íé êïýìÜñ êå ôéí ãê, èá ìðï ñïý óáí ß óùò íá äþ óïõí ëý óç óå áõ ôü ôïðñü âëç ìá. Ôï êïé íù íé êü ðñü âëç ìá äåí ðáý åé íá åß íáé êáé á ôï ìé -êü, å ðï ìÝ íùò ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê äåí ìðï ñåß íá ëåß øåé á ðüôï ìåßã ìá ðá ñåì âÜ óå ùí êáé ãéá Ý íáí á êü ìç ëü ãï á öïý ìðï ñåßíá å ðç ñå Ü óåé ôá Ü ôï ìá ðïõ ëáì âÜ íïõí ôéò á ðï öÜ óåéò ãéá ôçí õ -éï èÝ ôç óç íï ìï èå ôé êþí ñõè ìß óå ùí êáé ðå ñéï ñé óìþí (Kotler & Lee2007). ¸ ôóé, ìå Ýì ìå óï ôñü ðï å ðç ñå Ü æåé ôçí áë ëá ãÞ ôùí óõí èç -êþí ðïõ å ðç ñå Ü æïõí ôïí ôñü ðï æù Þò ôïõ ðëç èõ óìïý.

ÔÝ ëïò, å îáé ôß áò ôçò ðå ñéï ñé óìÝ íçò ãíþ óçò ðïõ õ ðÜñ ÷åé ó÷å ôé -êÜ ìå ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí ãê êáé ëü ãù ôçò ðñï êá ôÜ ëç øçò, êá -èþò óõí äÝ å ôáé ìå ôï å ìðï ñé êü ìÜñ êå ôéí ãê êáé ôç äéá öÞ ìé óç(Hastings & Haywood 1994), óõ ÷íÜ ïé åé äé êïß ôçò äç ìü óéáò õ ãåß -áò ôï á íôé ìå ôù ðß æïõí ùò êÜ ôé á êñé âü êáé ÷ñï íï âü ñï ðïõ ðñÝ ðåéíá á ðï öåõ ÷èåß (Walsh et al. 1993), ÷ù ñßò íá á íá ëï ãé óôïýí ü ôé ôïêü óôïò ôïõ ùò ìÝ èï äïò ðñü ëç øçò åß íáé ðï ëý ìé êñü ôå ñï óå ó÷Ý -óç ìå ôá õ ðÝ ñï ãêá ðï óÜ ðïõ îï äåý ï íôáé óôçí éá ôñï öáñ ìá êåõ ôé -êÞ ðå ñß èáë øç (IUHPE 2000).

Ç óõ æÞ ôç óç ó÷å ôé êÜ ìå ôá õ ðÝñ êáé ôá êá ôÜ ôçò ÷ñÞ óç ôïõ êïé -íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê èá ìðï ñïý óå íá åß íáé á Ý íá ç á ðü ôç óôéã ìÞðïõ ôá á ðï ôå ëÝ óìá ôá ôùí ìÝ ÷ñé óôéã ìÞò ðñï ãñáì ìÜ ôùí äåí åß íáéôá ðëÝ ïí é êá íï ðïé ç ôé êÜ. ÊÜ ôé ôÝ ôïéï ü ìùò äåí äé êáéï ëï ãåß ôç äõ -óðé óôß á ðïõ õ ðÜñ ÷åé á ðÝ íá íôé óôç öé ëï óï öß á ôïõ êïé íù íé êïýìÜñ êå ôéí ãê êáé óôçí áñ íç ôé êÞ óôÜ óç á ðÝ íá íôß ôïõ êáé ôáõ ôü ÷ñï -íá äåí å îõ ðç ñå ôåß ôç óù óôÞ å öáñ ìï ãÞ ôïõ. Å ðï ìÝ íùò ç óù óôÞêáé óõí äõá óôé êÞ å öáñ ìï ãÞ ôïõ èá ðñÝ ðåé íá å îå ôÜ æå ôáé ðÜ íôá á -ðü ôïõò åé äé êïýò ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò êáé íá ìçí á ðï êëåß å ôáé åêôùí ðñï ôÝ ñùí ëü ãù Ü ãíïéáò Þ ðñï êá ôÜ ëç øçò.

29

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

ÓÕ ÌÐÅ ÑÁ ÓÌÁ ÔÁÇ á ðï äå äåéã ìÝ íç, óå êÜ ðïéåò ðå ñé ðôþ óåéò, á ðï ôå ëå óìá ôé êü -

ôç ôá ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê äåí óç ìáß íåé ôçí á íôé êá ôÜ óôá óçôùí õ ðáñ ÷ü íôùí ðñá êôé êþí ôçò ðñï á ãù ãÞò õ ãåß áò. Ï ñü ëïò ôïõÝ ãêåé ôáé óôçí õ ðï óôÞ ñé îç áõ ôþí ôùí ðñá êôé êþí êáé óôç óõì ìå -ôï ÷Þ ôïõ óå Ý íá åõ ñý ôå ñï ðëÜ íï å íåñ ãåéþí ãéá ôçí êá ôá ðï ëÝ ìç -óç ôùí äéÜ öï ñùí ðñï âëç ìÜ ôùí äç ìü óéáò õ ãåß áò (NSMC 2006).Ðá ñÜ ôç èå ôé êÞ å ðß äñá óç ðïõ Ý ÷åé óå êÜ ðïéïõò äåß êôåò, äåí á ðï -ôå ëåß ôçí á ðÜ íôç óç óå êÜ èå æÞ ôç ìá áë ëÜ ìðï ñåß íá ðáß îåé óç ìá -íôé êü ñü ëï óôá ðëáß óéá å íüò ìåßã ìá ôïò å íåñ ãåéþí (Thorpe et al2008). Áõ ôü åí äÝ ÷å ôáé íá ðå ñé ëáì âÜ íåé ðñï ãñÜì ìá ôá á ãù ãÞò õ -ãåß áò êáé äç ìü óéáò õ ãåß áò, åê ðáß äåõ óç, íï ìï èå ôé êÝò ñõè ìß óåéò êáéá ðá ãï ñåý óåéò, êé íç ôï ðïß ç óç ðï ëé ôþí, ÷ñÞ óç ÌÌÅ êáé áë ëá ãÝò óåå ðé ÷åé ñÞ óåéò, á íÜ ëï ãá ìå ôï ðñü âëç ìá, ôéò é äéáé ôå ñü ôç ôåò ôçò êá ôÜ -óôá óçò, ôïí óôï ÷åõü ìå íï ðëç èõ óìü êáé ôïõò óôü ÷ïõò êÜ èå ðñï -ãñÜì ìá ôïò. ¸ ôóé êáé áë ëéþò èá Þ ôáí ìå ãÜ ëï ôï ñß óêï õ é ï èÝ ôç óçòìü íï ìéáò ìå èü äïõ ãéá ôçí á íôé ìå ôþ ðé óç ôü óï óï âá ñþí æç ôç ìÜ -ôùí äç ìü óéáò õ ãåß áò.

Å ðé ðëÝ ïí, åß íáé ðï ëý óç ìá íôé êü ãéá ôçí á íôé ìå ôþ ðé óç ôùíðñï âëç ìÜ ôùí áõ ôþí íá ìçí õ ðÜñ ÷ïõí á íôá ãù íé óôé êÝò ôÜ óåéò ìå -ôá îý ü ëùí áõ ôþí ôùí ðñá êôé êþí êáé ìå èü äùí êá èþò êÜ èå ìéá á -ðü áõ ôÝò äñá óå äéá öï ñå ôé êü å ðß ðå äï (á ôï ìé êü, êïé íï ôé êü, å èíé -êü, ðå ñé âáë ëï íôé êü) äç ìéïõñ ãþ íôáò ï ëï êëç ñù ìÝ íåò ðá ñåì âÜ -óåéò. Á ðü êÜ èå ìß á èá ðñÝ ðåé íá å ðé ëÝ ãï íôáé å êåß íá ôá óôïé ÷åß áðïõ èá äß íïõí á îß á óôçí ðá ñÝì âá óç êáé èá ôáé ñéÜ æïõí óôçí óõ -ãêå êñé ìÝ íç ðå ñß ðôù óç. ¸ ôóé, ãéá ðá ñÜ äåéã ìá, ü ôáí äåí õ ðÜñ ÷åéãíþ óç ãéá Ý íá æÞ ôç ìá, ÷ñåéÜ æå ôáé åê ðáß äåõ óç, ü ôáí õ ðÜñ ÷åé ãíþ -óç áë ëÜ ü ÷é áñ êå ôÜ êß íç ôñá ãéá áë ëá ãÞ å ðé óôñá ôåý ï íôáé ïé ôå ÷íé -êÝò ôïõ êïé íù íé êïý ìÜñ êå ôéí ãê êáé ü ôáí äåí õ ðÜñ ÷åé èÝ ëç óç áë -ëÜ á íôß óôá óç óôçí áë ëá ãÞ ôï ìåßã ìá ðñÝ ðåé íá ðå ñé ëáì âÜ íåé íï -ìï èå ôé êÝò ñõè ìß óåéò (Goldberg 1995).

Åß íáé á äý íá ôïí íá êá ôá ðï ëå ìç èïýí ôá ðï ëõ ðá ñá ãï íôé êÜ æç ôÞ -ìá ôá ôçò äç ìü óéáò õ ãåß áò ìü íï ìå ôç ÷ñÞ óç ìéáò ðñá êôé êÞò Þ ìéáòìå èü äïõ. Á êñé âþò ôï ß äéï õ ðï óôç ñß æåé êáé ôï êïé íù íé êü ìÜñ êå ôéí -ãê êá èþò ï óêï ðüò ôïõ åß íáé íá óõí äõÜ óåé ôéò ãíþ óåéò ðïõ ðñï êý -ðôïõí á ðü ôçí å öáñ ìï ãÞ ôùí ìå èü äùí ôïõ ìá æß ìå é äÝ åò á ðü Üë ëåòèå ù ñß åò êáé ðñá êôé êÝò, ðñï êåé ìÝ íïõ íá óõì âÜ ëåé óôçí ðñï á ãù ãÞôçò õ ãåß áò ôïõ ðëç èõ óìïý (Hastings & Haywood 1994).

ÂÉ ÂËÉÏ ÃÑÁ ÖÉÁAlcalay R, Bell R. (2000). Promoting Nutrition and Physical Activity

through Social Marketing Campaigns: Current Practices and Rec-ommendations. Center for Advanced Studies in Nutrition andSocial Marketing. University of California: Davis.

Andreasen A.R. (2002). Marketing social marketing in the social changemarketplace. Journal of Public Policy & Marketing. 21(1): 3-13.

Andreasen A, Nancy L, Rothschild M. (2008). Further Thoughts on the2007 AMA Definition of Marketing and Its Implications for SocialMarketing. Social Marketing Quarterly. 14(2): 101 - 104.

Ashton J, Seymour H. (1988). The New Public Health. U.K.: Open Uni-versity Press.

Bentz J W, Dorfman L, Denniston R, Novelli W. (2005). Opportunities forSocial Change through Upstream Partnerships. Social MarketingQuarterly. 11(3): 17-25.

Bird S, Tapp A. (2008). Social Marketing and the Meaning of Cool. SocialMarketing Quarterly. 14(1): 18 - 29.

Buchanan D R, Reddy S, Hossain Z. (1994). Social Marketing: A CriticalAppraisal. Health Promotion International. 9 (1): 49-57.

Carroll A, Craypo L, Samuels S. (2000). Evaluating Nutrition and Physi-cal Activity Social Marketing Campaigns: A Review of the Literaturefor Use in Community Campaigns. Center for Advanced Studies in

Nutrition and Social Marketing. University of California: Davis.DoH (2008), What is social marketing?, U.K.: NHS.Dutta-Bergman M.J. (2003). Demographic and Psychographic

Antecedents of Community Participation: Applying a Social Mar-keting Model. Social Marketing Quarterly. 9(2): 17 - 31.

Geller E.S. (2002). The Challenge of Social Change: A Behavioral Scien-tist’s Perspective. Social Marketing Quarterly. 8(2): 15-24.

Goldberg M. (1995). Social Marketing: Are we fiddling while Romeburns?. Journal of Consumer Psychology. 4 (4): 347-370.

Green J, Thorogood L. (1998). Analysing Health Policy: A sociologicalapproach. London: Longman.

Griffiths J, Blair-Stevens C, Thorpe A. (2008). Social Marketing forHealth and Specialised Health Promotion, Stronger Together -Weaker Apart. London, UK: The National Social Marketing Centre.

Haffenden S, Handford A, Hunt M. (2008). Social Marketing And PublicHealth: Who’s Doing What, How Is It Being Done And What Sup-port Is Required?. London, UK: The National Social Marketing Cen-tre.

Hastings G B, Haywood A.J. (1994). Social Marketing: A CriticalResponse. Health Promotion International. 9 (1): 59-63.

Hastings G. (2003). Competition in Social Marketing. Social MarketingQuarterly. 9(3): 6 - 10.

Hastings G. (2007). Social Marketing: Why Should the Devil have all theBest Tunes?. London, U.K.: Butterworth-Heinemann.

Hertzog J, Williams R. (2007). Applying Sociology through Social Mar-keting: Student reflections of an intimate violence awareness pro-ject. Teaching Sociology. 35(2): 166-83.

Hofmeyr J, Rice B. (2000). Commitment led marketing. London: JohnWiley & Sons.

IUHPE (2000). The Evidence of Health Promotion Effectiveness: ShapingPublic Health in a New Europe. A Report by the International Unionfor Health Promotion & Education for the European Commission,2nd edition. Brussels - Luxembourg: ECSC-EC-EAEC.

Jackson T. (2004). Motivating Sustainable Consumption: A Review ofEvidence on Consumer Behaviour and Behavioural Change. U.K.:Sustainable Development Research Network.

Jones S C, Rossiter J.R. (2002). The Applicability of Commercial Adver-tising Theory to Social Marketing: Two Case Studies of Current Aus-tralian Social Marketing Campaigns. Social Marketing Quarterly.8(1): 6 - 18.

Kotler P, Lee N.R. (2007). Marketing in the public sector: The final fron-tier. Public Manager. 36(1): 12-17.

Kotler P, Lee N. (2008). Social Marketing: Influencing Behaviors forGood. Thousand Oaks. CA: Sage Publications.

Lang T, Rayner G. (2007). Overcoming Policy Cacophony On Obesity: AnEcological Public Health Framework For Policymakers. ObesityReviews. 8 (Suppl. 1): 165-181.

Lavack A M, Watson L, Markwart J. (2007). Quit and Win Contests: ASocial Marketing Success Story. Social Marketing Quarterly. 13(1):31 - 52.

Lee N, Aschermann K, Ehrmann R, Mintz J. (2005). The Challenges andRewards of Partnering with the Private Sector to Achieve SocialMarketing Objectives. Social Marketing Quarterly. 11(3): 51 - 59.

Lefebvre R C, Flora A. J. (1988). Social Marketing and Public HealthIntervention. Health Education Quarterly. 15: 299-315.

Lefebvre R. C. (2007). The New Technology: The Consumer as Partici-pant Rather Than Target Audience. Social Marketing Quarterly.13(3): 31 - 42.

Novelli W.D. (2007). Creating Social Change: The Synergy of CombiningMarketing and Policy - The ROI of Health Promotion and DiseasePrevention. Social Marketing Quarterly. 13(3): 64 - 73.

NSMC (2006). It’s our health! Realising the potential of effective socialmarketing. Social Marketing Report. U.K.: NSMC.

Nutbeam D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challengefor contemporary health education and communication strategiesinto the 21st century. Health Promotion International. 15(3): 259-267.

Quinn A, Marshall A. (2005). Try it at Home. Health Promotion Practice.6(2): 157-163.

30

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Rayner M. (2007). Social marketing: how might this contribute to tack-ling obesity?. Obesity Reviews. 8 (Suppl. 1): 195-199.

Smith W.A. (2002). Social Marketing and its Potential Contribution to aModern Synthesis of Social Chang., Social Marketing Quarterly.8(2): 46 - 48.

Smith B. (2003). Beyond «Health» As A Benefit. Social Marketing Quar-terly. 9(4): 22 - 30.

Smith B. (2007). Causation: It’s Just One Thing after Another. SocialMarketing Quarterly. 13 (2): 91 - 96.

Smith B. (2008). Can Social Marketing Be Everything to Everyone?.Social Marketing Quarterly. 14(1): 91 - 93.

Sowers W, French J, Blair-Stevens C. (2007). Lessons Learned fromSocial Marketing Models in the United Kingdom. Social MarketingQuarterly. 13(3): 58 - 62.

Stead M, Gordon R, Angus K, Mcdermott L. (2007). A Systematic Reviewof Social Marketing Effectiveness. Health Education. 107(2): 126-191.

Swinburn B, Egger G, Raza F. (1999). Dissecting Obesogenic Environ-ments: The Development and Application of a Framework for Iden-tifying and Prioritizing Environmental Interventions for Obesity.Preventive Medicine. 29: 563-570.

Syme S.L. (2002). Promoting Health & Preventing Disease: How Will WeMeet The Challenge Of Behavior Change?. Social Marketing Quar-terly. 8(4): 64 - 66.

Thornley L, Quigley R, Watts C, Conland C, Meikle R, Ball J. (2007).Healthy Eating: Rapid Evidence Review of Nutrition Social Market-ing Interventions to Prevent Obesity. New Zealand: Health Spon-sorship Council.

Thorpe A, Merritt R, McVey D, Truss A. (2008). What Next for SocialMarketing - Developing «Superman» or a Sustainable System?.Social Marketing Quarterly. 14(1): 63 - 71.

Wallack L. (2002). Public Health, Social Change, and Media Advocacy,Social Marketing Quarterly. 8(2): 25 - 31.

Walsh D C, Rima E, Rudd R E, Barbara A, Moeykens B A, Moloney T.W.(1993). Social Marketing for Public Health. Health Affairs. 12(2):104-119.

WHO (1986). The Ottawa Charter for Health Promotion.http://www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/index.html. Ðñü óâá óç óôéò 20 Éá íïõá ñß ïõ 2009.

Williams J D, Kumanyika S.K. (2002). Is Social Marketing an EffectiveTool to Reduce Health Disparities?. Social Marketing Quarterly.8(4): 14 - 31.

ìéá Ýêäïóç ôïõ CAMBRIDGE UNIVERSITY óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá

ËéáíéêÞ ôéìÞ (áðü ôá ãñáöåßá ìáò) : € 35,00 • ÁðïóôÝëëåôáé óõóêåõáóìÝíï, ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 41,00Ðëçñïöïñßåò êáé Ðáñáããåëßåò: Ôçë.: 210-6512.082, 210-6512.282

Ìðïñåßôå íá äåßôå ôïí Ðßíáêá Ðåñéå÷ïìÝíùí ôïõ âéâëßïõ óôçí çëåêôñïíéêÞ äéåýèõíóç: www.mediforce.gr

«Á íÜ ìå óá óôá ðñï ôå ñÞ ìá ôá ôïõ âé âëß ïõ åß íáé ç Ü ñé óôç á íÜ ëõ óÞôïõ êáé ç å ðé ôõ ÷ßá ôïõ óôçí ðá ñïõ óß á óç á íôé ðñï óù ðåõ ôé êþí êáéóç ìá íôé êþí èå ìÜ ôùí, óõì âÜë ëï íôáò ïõ óéá óôé êÜ óôï äéÜ ëï ãï ðïõóõ íôå ëåß ôáé»

Amartya Sen(Βραβείο Nobel)

Ôï âé âëß ï áõ ôü åß íáé ìéá ï ëï êëç ñù ìÝ íç ðå ñé ãñá öÞ ôçò ôñÝ ÷ïõ óáò ðñï óðÜ èåéáò ãéáðï óï ôé êï ðïß ç óç ôçò õ ãåß áò êá ôÜ ôçí êá ôá íï ìÞ ðü ñùí ãé’ áõôÞí. Ðá ñïõ óéÜ æåé ìß á êáé -íïýñ ãéá ðñï óÝã ãé óç ùò ðñïò ôï êü óôïò êáé ôá ï öÝ ëç ôùí éá ôñé êþí ðá ñåì âÜ óå ùí.

Ç á íÜ ëõ óç Êü óôïõò-×ñç óé ìü ôç ôáò (Cost-Utility Analysis, CUA) åß íáé ìß á ìÝ èï -äïò ó÷å äéá óìÝ íç á ðü ôïõò ïé êï íï ìï ëü ãïõò ãéá íá âï ç èÞ óåé ôá Ü ôï ìá ðïõ ëáì âÜ -íïõí ôéò á ðï öÜ óåéò ó÷å ôé êÜ ìå ôçí êá ôá íï ìÞ ôùí ðå ñéï ñé óìÝ íùí ðü ñùí óôïõò ôï -ìåßò ôçò ðå ñß èáë øçò, ìå óêï ðü íá á ðï öÝ ñïõí ôá ìå ãá ëý ôå ñá ï öÝ ëç. ¸ íá âá óé êüóôïé ÷åßï ôçò CUA åß íáé ç ÷ñÞ óç äå äï ìÝ íùí ó÷å ôé êÜ ìå ôçí ðïéü ôç ôá æù Þò ôùí á óèå -íþí, ìå óêï ðü ôç óôÜè ìé óç ôïõ ÷ñü íïõ æù Þò óå äéá öï ñå ôé êÝò êá ôá óôÜ óåéò á óèÝ -íåéáò, óõ ãêñé ôé êÜ ìå ôï ÷ñü íï æù Þò óå êá ôÜ óôá óç ðëÞ ñïõò õ ãåß áò. Ï Eric Nord áì -öé óâç ôåß ôç äõ íá ôü ôç ôá ìÝ ôñç óçò ôçò ðïéü ôç ôáò æù Þò ôùí á óèå íþí ìå á ñéè ìç ôé êïýòü ñïõò, ü ðùò ðñï ôåß íåé ç CUA. Ðá ñá èÝ ôåé ìß á å íáë ëá êôé êÞ ðñï óÝã ãé óç, ðïõ ï íï ìÜ -æå ôáé á íÜ ëõ óç êü óôïõò-á îß áò, óôçí ï ðïß á á íôé ðñï óù ðåõ ôé êÜ äåßã ìá ôá ôïõ ðëç èõ -óìïý åê öñÜ æïõí ôéò ðñï ôé ìÞ óåéò ôïõò ìå ôá îý éá ôñé êþí ðñï ãñáì ìÜ ôùí, ôá ï ðïß áäéá öÝ ñïõí ùò ðñïò ôïí á ñéè ìü ôùí á óèå íþí ðïõ á ðåõ èý íï íôáé, ôï âáè ìü á óèÝ -íåéáò ôùí á ôü ìùí ãéá ôá ïðïßá ðñïïñßæïíôáé êáé ôï ìÝ ãå èïò ôïõ ï öÝ ëïõò ðïõ èá á -ðï êï ìß óïõí ôá Ü ôï ìá áõ ôÜ á ðü ôç èå ñá ðåß á.

Εß íáé é äéáß ôå ñïõ åí äéá öÝ ñï íôïò ãéá üóïõò á ó÷ï ëïý íôáé ìå ôç ÂéïçèéêÞ, ôïõò å ðáã -ãåë ìá ôß åò êáé managers õðçñåóéþí õãåßáò, êá èþò êáé ôïõò ïé êï íï ìï ëü ãïõò õãåßáò.

Ï Eric Nord åß íáé Áíþôåñïò Å ñåõ íç ôÞò óôï Å èíé êü Éí óôé ôïý ôï Äç ìü óéáò Õ ãåß áòôçò Íïñ âç ãß áò êáé äéäÜóêåé ÏéêïíïìéêÜ ôçò Õãåßáò óôá ÐáíåðéóôÞìéá ôïõ Oslo êáéôïõ Tromso.óêëçñü åîþöõëëï, óåëßäåò 184

31

ÐÅ ÑÉ ËÇ ØÇΕισαγωγή: Το πολιτισµικό υπόβαθρο παίζει πολύ σηµαντικόρόλο στους τρόπους που αναζητούν βοήθεια οι πάσχοντεςαπό ψυχικό νόσηµα και στην καθυστέρηση που παρατηρείταιστην αναζήτηση βοήθειας. Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί εί -τε είναι υγιείς, είτε είναι άρρωστοι. Ανήκουν σε διαφορετικέςκουλτούρες, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες καιδιαφορετικές κοσµοθεωρίες, γεγονός που τους κάνει νααντιλαµβάνονται την ασθένειά τους και τις συνέπειες πουπροκύπτουν µε διαφορετικό τρόπο, γι’αυτό και αναζητούνδιαφορετικούς τύ-πους βοήθειας.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι να διερευνήσειτους τρόπους αναζήτησης βοήθειας από τις υπηρεσίες ψυχικήςυγείας στις διάφορες κουλτούρες που µπορεί να διαφέρουναπό τα πρότυπα του δυτικού πολιτισµού.

Μεθοδολογία: Πραγµατοποιήθηκε κριτική ανασκόπηση τηςβιβλιογραφίας που σχετίζεται µε την διαπολιτισµική διερεύνη-ση της συ µπεριφοράς αναζήτησης βοήθειας από ειδικό ψυχικήςυγείας. Πηγή συλλογής υλικού ήταν η βάση δεδοµένων MED-LINE και έγινε κριτική ανάλυση των ανευρεθέντων άρθρων, ταοποία αφορούσαν κυρίως την τελευταία δεκαετία.

Αποτελέσµατα: Όλοι οι πολιτισµοί έχουν ένα σύστηµαπεποιθήσεων υγείας που καθορίζει τον τρόπο που τα µέλη αν-τα ποκρίνονται στην αρρώστια, αντιµετωπίζουν την πορεία τηςκαι αναζητούν βοήθεια, την εµφανιζόµενη συµπτωµατολογία,το χρονικό διάστηµα που η διαταραχή δεν αντιµετωπίζεταιθεραπευτικά καθώς και τις πηγές βοήθειας που επιλέγονται.

Συµπεράσµατα: Εκτός αν οι επαγγελµατίες υγείας αναγν-ωρίζουν το ρόλο που παίζει η κουλτούρα στην εµφάνιση καιαντιµετώπιση των συµπτωµάτων, η αρρώστια θα παραµένει κρυ-µµένη στις πολιτισµικές οµάδες. Αν δε ληφθούν υπόψη ταπολιτισµικά ζητήµατα στο σχεδιασµό των υπηρεσιών υγείαςείναι πιθανό οι υπηρεσίες να µην απευθύνονται σε όλες τιςπολιτισµικές οµάδες.

ABSTRACTBackground: Culture plays an important role in the way individ-uals seek help for mental health problems and affects delays ininitiating treatment. People are different whether they arehealthy or not. They belong to different cultures and have differ-ent personalities and different lifestyle, so they realize their ill-ness and cope with the consequences in a different way. There-fore they seek different types of help.

Aim: The aim of this paper is to explore the patterns of helpseeking from mental health services in different cultures that maydiffer from the standards of western societies.

Method: A critical narrative review of this body of literatureconcerning the transcultural exploration of help seeking behaviorfrom a mental health service was carried out. Evidence was col-lected through Medline database and critical analysis of the arti-cles approaching the theme especially during the last ten yearswas carried out.

Results: All cultures have a system of health beliefs that deter-mines the way individuals respond to illness, cope with its courseand seek help, the symptomatology of the disease, the duration ofuntreated disorder and the sources of help they choose.

Conclusion: Unless mental health professionals realize theinfluence of culture to the appearance and coping with the symp-toms, they will not be able to recognize the symptoms within cul-tures. Cultural issues must be taken into account in the design ofhealth services in order to be effective in all cultural groups.

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ, 2011, 29: 31-40

REVIEWNURSING CARE AND RESEARCH, 2011, 29: 31-40

Zartaloudi Aphroditi PhD, MSc, RN, «Sismanoglio» General Hospital, Athens, Greece

Madianos Michael Professor of Psychiatry, University of Athens

Πολιτισµική Ετερότητακαι Αναζήτηση Βοήθειαςαπό Υπηρεσίες Ψυχικής ΥγείαςΖαρταλούδη Αφροδίτη PhD, MSc, Νοσηλεύτρια ΠΕ, Γενικό Νοσοκοµείο Αττικής «Σισµανόγλειο»

Μαδιανός Μιχάλης Καθηγητής Ψυχιατρικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

Culture Diversity and Help-Seeking from Mental Health Services

32

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

ËÝ îåéò-êëåé äéÜ Πολιτισµός αναζήτηση βοήθειας κουλτούρα

ψυχική αρρώστια

Õ ðåý èõ íïò Áë ëç ëï ãñá öß áò:Ζαρταλούδη Αφροδίτη Ολύµπου 28-30, Βριλήσσια, Αθήνα, 15235Τηλ.: 210 6130939, Κιν.: 6974663525Email: afzarta@gmail.com

Key words culture help- seeking mental illness

Corresponding Author:Zartaloudi Aphroditi 28-30, Olimbou str., 15235, Vrilissia, Athens GREECETel: +30 210 6130939, Μobile: +30 6974663525e-mail: afzarta@gmail.com

ÅÉ ÓÁ ÃÙ ÃÇÐá ñÜ ôçí ý ðáñ îç ôùí õ ðç ñå óéþí õ ãåß áò, ðïë ëÜ Ü ôï ìá äåí á -

íôé ìå ôù ðß æïõí ôéò á íÜ ãêåò ôïõò êáé ôá ðñï âëÞ ìá ôÜ ôïõò Þ ôá á íôé -ìå ôù ðß æïõí ðï ëý áñ ãü ôå ñá ü ôáí ôá óõ ìðôþ ìá ôá åß íáé ðéï óï âá -ñÜ (Sen 2004, Wang et al. 2005, Woodward et al. 2009). Ç ðï ëõ -ðï ëé ôé óìé êÞ ðïé êé ëï ìïñ öß á, ðïõ ÷á ñá êôç ñß æåé ôéò ðå ñéó óü ôå ñåò÷þ ñåò -êáé ôçí Åë ëÜ äá-, ëü ãù ôùí óõ íå ÷þí ìå ôá êé íÞ óå ùí ôùí á -ôü ìùí óå ï ëü êëç ñï ôïí óýã ÷ñï íï êü óìï êáé óõ íå ðÜ ãå ôáé ôç óõ -íý ðáñ îç äéá öü ñùí ðï ëé ôé óìé êþí óôïé ÷åß ùí óå ìß á êïé íù íß á åß íáéÝ íáò ðá ñÜ ãï íôáò ðïõ Ý ÷åé óç ìá íôé êÝò å ðé ðôþ óåéò óôç äéá äé êá óß áôçò á íá æÞ ôç óçò âï Þ èåéáò êá ôÜ ôçí åì öÜ íé óç óõ ìðôù ìÜ ôùí øõ ÷é -êþí äéá ôá ñá ÷þí (Rudell et al. 2008).

¼ ëïé ïé Üí èñù ðïé åß íáé ðï ëé ôé óìé êÜ ü íôá. Ç êïõë ôïý ñá å ðç -ñå Ü æåé ôá ðñü ôõ ðá, ôéò á îß åò êáé ôéò óõ ìðå ñé öï ñÝò ü ëùí ôùí áí -èñþ ðùí, å ðç ñå Ü æåé, äç ëá äÞ, ôï ðþò ïé Üí èñù ðïé êá ôá ëá âáß -íïõí, åñ ìç íåý ïõí êáé á ðï êñß íï íôáé óôïí å áõ ôü ôïõò, óôïõò Üë -ëïõò êáé óôïí êü óìï ãý ñù ôïõò. Ç êïõë ôïý ñá «...å ðç ñå Ü æåé ôïíôñü ðï ìå ôïí ï ðïß ï ïé Üí èñù ðïé ï ñß æïõí ôçí á óèÝ íåéá, äéá êñß -íïõí ôá óõ ìðôþ ìá ôá, á íá æç ôïýí âï Þ èåéá, á ðï öá óß æïõí ãéá ôï áíêÜ ðïéïò åß íáé öõ óéï ëï ãé êüò Þ ü ÷é, Ý ÷ïõí ðñïó äï êß åò ãéá ôïõò èå -ñá ðåõ ôÝò êáé ôïõò á óèå íåßò ôïõò, äß íïõí óå êÜ ðïéïõò ðñï óù ðé êÞóç ìá óß á, êáé êá ôá ëá âáß íïõí ôçí ç èé êÞ êáé ôá ìå ôá âáë ëü ìå íáóôÜ äéá ôçò óõ íåß äç óçò» (Ridley et al. 1998, p.2).

Ïé ìï íÜ äåò õ ãåß áò êáé øõ ÷é êÞò õ ãåß áò êá ëïý íôáé íá ðá ñÝ ÷ïõíöñï íôß äá êáé íá êá ëý øïõí ôéò á íÜ ãêåò ü ëùí ü óùí å ìðëÝ êï íôáé,äç ëá äÞ ôùí á ôü ìùí ðïõ ðÜ ó÷ïõí, ôùí ïé êï ãå íåéþí ôïõò êáé ôçòêïé íü ôç ôáò, ðïõ ðñï Ýñ ÷ï íôáé á ðü äéá öï ñå ôé êü ðï ëé ôé óìé êü õ ðü âá -èñï (Furnham & Chan 2004, Rudell et al. 2008). Á ðáé ôïý íôáé, å ðï -ìÝ íùò, íÝ åò äå îéü ôç ôåò, ãíþ óåéò êáé é äéü ôç ôåò åê ìÝ ñïõò ôùí åñ ãá æï -ìÝ íùí óôï óý óôç ìá ðå ñß èáë øçò. Åß íáé äå îéü ôç ôåò, ãíþ óåéò êáé é äéü -ôç ôåò ðïõ ó÷å ôß æï íôáé ìå ôçí Ýí íïéá ôçò ðï ëé ôé óìé êÞò é êá íü ôç ôáò(cultural competence). Ç ðï ëé ôé óìé êÞ é êá íü ôç ôá á ðï ôå ëåß ðñï û ðü -èå óç ðñï êåé ìÝ íïõ íá êá ôá óôåß äõ íá ôÞ ç ðá ñï ÷Þ êá ôÜë ëç ëùí õ ðç -ñå óéþí óå Ü ôï ìá êáé ï ìÜ äåò äéá öï ñå ôé êÞò ðï ëé ôé óìé êÞò ðñï Ý ëåõ -óçò ôá ï ðïß á õ ðü äéá öï ñå ôé êü êá èå óôþò (ïé êï íï ìé êïß ìå ôá íÜ óôåò,ðñü óöõ ãåò, áé ôïý íôåò Ü óõ ëï, ÷ù ñßò ÷áñ ôéÜ) äéá ìÝ íïõí ðñü óêáé ñáÞ ìü íé ìá óôç ÷þ ñá ìáò. Ç ðá ñï ÷Þ ðï ëé ôé óìé êÜ é êá íÞò öñï íôß äáò õ -ãåß áò á ðï ôå ëåß Ý íá å ðß êáé ñï èÝ ìá êá èþò ôá ôå ëåõ ôáß á ÷ñü íéá ï á -ñéè ìüò ôùí ìå ôá íá óôþí óôçí Åë ëÜ äá áõ îÜ íåé óõ íå ÷þò.

ÓÊÏ ÐÏÓ Óêï ðüò ôçò ðá ñïý óáò ìå ëÝ ôçò åß íáé íá ðñï óåã ãß óåé ôï êïé íù -

íé êü êáé ðï ëé ôé óìé êü ðëáß óéï ðïõ äéá ìïñ öþ íåé ðå ðïé èÞ óåéò, óôÜ -óåéò êáé óõ ìðå ñé öï ñÝò êáé íá äéå ñåõ íÞ óåé ôïõò ôñü ðïõò á íá æÞ -

ôç óçò âï Þ èåéáò ôùí ðá ó÷ü íôùí á ðü ôéò õ ðç ñå óß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áòóôéò äéÜ öï ñåò êïõë ôïý ñåò êáé óôçí Åë ëÜ äá êá èþò ç ãíþ óç êáéêá ôá íü ç óç ôùí ðï ëé ôé óìé êþí ãíù ñé óìÜ ôùí ôùí ðá ó÷ü íôùí èáâï ç èÞ óåé ôïõò å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò íá ðá ñÝ ÷ïõí ðï ëé ôé óìé êÜ êá -ôÜë ëç ëåò, å ðáñ êåßò êáé á ðï ôå ëå óìá ôé êÝò õ ðç ñå óß åò ðñï êåé ìÝ íïõíá âåë ôéù èåß ôï å ðß ðå äï õ ãåß áò ôùí ðëç èõ óìþí.

ÌÅ ÈÏ ÄÏÓ Êá ôÜ ôç äéá äé êá óß á äéå ñåý íç óçò ôçò äéå èíïýò âé âëéï ãñá öß áò

÷ñç óé ìï ðïé Þ èç êáí ïé á êü ëïõ èåò ëÝ îåéò- êëåé äéÜ: culture, help-seeking, mental illness. Ðñáã ìá ôï ðïé Þ èç êå á íá óêü ðç óç ôçò âé -âëéï ãñá öß áò êáé ùò á ðï äå êôÝò ãéá ôçí á íá óêü ðç óç êñß èç êáí å ñå -õ íç ôé êÝò ìå ëÝ ôåò ðïõ ó÷å ôß æï íôáé ìå ôïõò äéá ðï ëé ôé óìé êïýò ðá ñÜ -ãï íôåò ðïõ åí äå ÷ï ìÝ íùò å ìðï äß æïõí Þ äéåõ êï ëý íïõí ôç äéá äé êá -óß á á íá æÞ ôç óçò âï Þ èåéáò á ðü åé äé êü øõ ÷é êÞò õ ãåß áò. Ðç ãÞ óõë -ëï ãÞò õ ëé êïý Þ ôáí ç âÜ óç äå äï ìÝ íùí MEDLINE êáé Ý ãé íå êñé ôé êÞá íÜ ëõ óç ôùí á íåõ ñå èÝ íôùí Üñ èñùí, ôá ï ðïß á á öï ñïý óáí êõ ñß -ùò ôçí ôå ëåõ ôáß á äå êá å ôß á.

Á ÐÏ ÔÅ ËÅ ÓÌÁ ÔÁ Ç äéá ðï ëé ôé óìé êÞ äéå ñåý íç óç ôçò óõ ìðå ñé öï ñÜò á íá æÞ ôç óçò

âï Þ èåéáò óôçí åì öÜ íé óç ðñï âëç ìÜ ôùí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò óôá ðá ñá -êÜ ôù ðï ëé ôé óìé êÜ ðëáß óéá á ðï êá ëý ðôåé ü ôé ç êïõë ôïý ñá êáé ôïðï ëé ôé óìé êü õ ðü âá èñï ðáß æïõí ðï ëý óç ìá íôé êü ñü ëï óôïõò ôñü -ðïõò ðïõ á íá æç ôïýí âï Þ èåéá ïé ðÜ ó÷ï íôåò á ðü øõ ÷é êü íü óç ìáêáé óôçí êá èõ óôÝ ñç óç ðïõ ðá ñá ôç ñåß ôáé óôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåé-áò (Stone & Finlay 2008, Al-Krenawi et al. 2009).

Á óéá ôé êÞ êïõë ôïý ñá Ïé Á óéÜ ôåò ãå íé êü ôå ñá êá èþò êáé ïé á óéÜ ôåò ðïõ æïõí óôçí Á -

ìå ñé êÞ äå ÷ñç óé ìï ðïéïýí å ðáñ êþò ôéò õ ðç ñå óß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò(Leong & Lau 2001, Spencer & Chen 2004, Yeung et al. 2004) êáé÷ñç óé ìï ðïéïýí ìç åé äé êåõ ìÝ íá õ ðï óôç ñé êôé êÜ äß êôõá ðéï óõ ÷íÜá ðü ôïõò Ëåõ êïýò. Ôåß íïõí íá æç ôïýí âï Þ èåéá á ðü åé äé êü ùò ôå -ëåõ ôáß á ëý óç ü ôáí ôá óõ ìðôþ ìá ôá ãß íï íôáé ðéï óï âá ñÜ êáé ìç á -íå êôÜ á ðü ôá õ ðü ëïé ðá ìÝ ëç ôçò ïé êï ãÝ íåéáò (Shin 2002). ¸ ÷ïõíáñ íç ôé êÞ óôÜ óç á ðÝ íá íôé óôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò á ðü åé äé êüøõ ÷é êÞò õ ãåß áò êá èþò ç Ýê öñá óç ôùí øõ ÷é êþí ðñï âëç ìÜ ôùííôñï ðéÜ æåé êáé á ôé ìÜ æåé ôçí ïé êï ãÝ íåéá (Kim & Omizo 2003).

Ôá Ü ôï ìá åß íáé á ðñü èõ ìá íá á ðï êá ëý øïõí ôá ðñï âëÞ ìá ôÜôïõò óôïõò Üë ëïõò ëü ãù ôïõ Ý íôï íïõ óôßã ìá ôïò êáé ôïõ öü âïõôçò êïé íù íé êÞò á ðüñ ñé øçò êáé å ÷èñé êü ôç ôáò ðïõ êõ ñéáñ ÷åß óôçíá óéá ôé êÞ êïõë ôïý ñá (Kramer et al. 2002). Óôá áñ ÷é êÜ óôÜ äéá ôá Ü -

33

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

ôï ìá ìðï ñåß íá á ãíï ïýí ôá óõ ìðôþ ìá ôá Þ íá ôá á ðï äß äïõí óåÜë ëåò áé ôß åò êáé ü ÷é óå øõ ÷é êÞ á óèÝ íåéá, å íþ êÜ ðïéá ðñï óðá èïýííá äéá ÷åé ñé óôïýí ôá óõ ìðôþ ìá ôá ìü íá ôïõò ãéá ü óï ìå ãá ëý ôå ñïäéÜ óôç ìá ìðï ñïýí.

Óôçí Á óéá ôé êÞ êïõë ôïý ñá, ç ïé êï ãå íåéá êÞ áñ ìï íß á õ ðåñ ôå ñåßóå ó÷Ý óç ìå ôçí á ôï ìé êÞ åõ ç ìå ñß á ìå á ðï ôÝ ëå óìá ïé Á óéÜ ôåò íá å -ðé èõ ìïýí íá äéá ôç ñÞ óïõí ôçí åé ñÞ íç êáé íá á ðï öý ãïõí ôç óý -ãêñïõ óç óôçí ïé êï ãÝ íåéá åéò âÜ ñïò ôçò á íôé ìå ôþ ðé óçò ôùí ðñï óù -ðé êþí ôïõò ðñï âëç ìÜ ôùí (Park & Bernstein 2008). Õ ðá ãï ñåý å ôáé,å ðï ìÝ íùò, óôï Ü ôï ìï íá êñá ôÜ ôá ðñï âëÞ ìá ôá ãéá ôïí å áõ ôü ôïõêáé íá ìçí ôá åê èÝ ôåé óôïõò Üë ëïõò (Taylor et al. 2004) êáé ç øõ ÷é -êÞ á óèÝ íåéá óõ íÞ èùò á ðï êñý ðôå ôáé. Ïé Á óéÜ ôåò á ðï äÝ ÷ï íôáé ôéòäõ óêï ëß åò, õ ðï ìÝ íïõí ôéò êá êïõ ÷ß åò ðïõ ôïõò åí äõ íá ìþ íïõí êáéäéá ôç ñïýí ôçí øõ ÷ñáé ìß á ôïõò (Kwon-Ahn 2001). Ï Ý ëåã ÷ïò ôùíóõ ìðå ñé öï ñþí êáé ôùí óõ íáé óèç ìÜ ôùí ôïõò èå ù ñåß ôáé á ðü äåé îçðñï óù ðé êÞò äý íá ìçò êáé å îõ ðíÜ äáò. Ãéá ôïõò Á óéÜ ôåò, ôï íá å ðé -óêÝ ðôï íôáé õ ðç ñå óß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò åß íáé óá íá ðá ñá äÝ ÷ï íôáé äç -ìü óéá ü ôé Ý ÷ïõí ðï ëý óï âá ñÜ ðñï âëÞ ìá ôá êáé óõ æç ôïýí á íïé ÷ôÜãéá ðñÜã ìá ôá ðïõ Ý ÷ïõí ìÜ èåé á ðü ôç êïõë ôïý ñá ôïõò íá å ëÝã ÷ïõíêáé íá á ðï êñý ðôïõí. Ãé’ áõ ôü ôá Ü ôï ìá Þ âá óß æï íôáé óôïí å áõ ôüôïõò ãéá íá ëý óïõí ôá ðñï âëÞ ìá ôÜ ôïõò (Karasz 2005) Þ æç ôïýí âï -Þ èåéá á ðü ìÝ ëç ôçò ïé êï ãÝ íåéáò êáé á ðü öß ëïõò (Leong & Lan 2001)êáé êá èõ óôå ñïýí íá æç ôÞ óïõí åé äé êåõ ìÝ íç âï Þ èåéá.

Ïé Á óéÜ ôåò Ý ÷ïõí äþ óåé õ ðåñ öõ óé êÝò, óù ìá ôé êÝò, øõ ÷ï ëï ãé êÝòêáé êïé íù íé êÝò å îç ãÞ óåéò ãéá íá êá ôá íï Þ óïõí ôéò áé ôß åò ôùí øõ ÷é -êþí äéá ôá ñá ÷þí (Tseng 2001, Wong 2007). Ç øõ ÷é êÞ á óèÝ íåéá èå -ù ñåß ôáé á íé óïñ ñï ðß á ôçò áë ëç ëå ðß äñá óçò ðíåý ìá ôïò, óþ ìá ôïò êáéðå ñé âÜë ëï íôïò, á ðï ôÝ ëå óìá õ ðåñ öõ óé êþí äõ íÜ ìå ùí Þ á äõ íá ìß áòôïõ ÷á ñá êôÞ ñá. Åñ ìç íåý ïõí ôá øõ ÷é êÜ ðñï âëÞ ìá ôá ùò óõ íÝ ðåéáá äý íá ìçò èÝ ëç óçò êáé óêï ôåé íþí óêÝ øå ùí (Parker et al 2001, Shin2002). Ï áõ ôï Ý ëåã ÷ïò êáé ç áõ ôï äõ íá ìß á Ý ÷ïõí á îß á å íþ ç á íá æÞ -ôç óç âï Þ èåéáò á ðü ôñß ôïõò á ðï èáñ ñý íå ôáé. Ùò á ðï ôÝ ëå óìá ïé Á -óéÜ ôåò áñ íïý íôáé, êá ôá ðéÝ æïõí, êá ôá óôÝë ëïõí ôçí å ìðåé ñß á êáé Ýê -öñá óç ôùí óõ íáé óèç ìÜ ôùí (Yi 2000) Þ óù ìá ôï ðïéïýí ôá óõ ìðôþ -ìá ôá ôùí øõ ÷é êþí á óèå íåéþí (Parker et al. 2001) êáé á ðåõ èý íï -íôáé óå ãéá ôñïýò Üë ëùí åé äé êï ôÞ ôùí Þ óå å íáë ëá êôé êÝò èå ñá ðåß åòêáé ü ÷é óå å ðáã ãåë ìá ôß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò ðñï êåé ìÝ íïõ íá ëÜ âïõíâï Þ èåéá ãéá ôá óù ìá ôé êÜ ôïõò óõ ìðôþ ìá ôá (Leong & Lau 2001,Shin 2002). Ç óù ìá ôï ðïß ç óç (Lauber & Rossler 2007, Ho et al.2008, Kung et al. 2008) óõì âáß íåé óõ ÷íÜ óôï äéá ðï ëé ôé óìé êü ðëáß -óéï êáé á ðï ôå ëåß ôñü ðï Ýê öñá óçò øõ ÷é êþí ðñï âëç ìÜ ôùí ãéá ôïõòá óéÜ ôåò (Leong & Lau 2001) ÷ù ñßò ôï öü âï, ôï óôßã ìá êáé ôçí å íï -÷Þ (Parker et al. 2001).

Ç ó÷Ý óç óþ ìá ôïò êáé ðíåý ìá ôïò åß íáé óç ìá íôé êü óç ìåß ï óôçíÁ óéá ôé êÞ êïõë ôïý ñá. Ç Äõ ôé êÞ Ü ðï øç, ðïõ äß íåé Ýì öá óç óôï äéá -÷ù ñé óìü ôïõò, á ðï ôÝ ëå óå ôï õ ðü âá èñï ôçò óýã ÷ñï íçò éá ôñé êÞòêáé å ðç ñå Ü æåé êÜ èå ðëåõ ñÜ ôïõ äõ ôé êïý ôñü ðïõ æù Þò, á êü ìá êáéôïí ôñü ðï Ýê öñá óçò ôùí å íï ÷ëÞ óå ùí êáé ôùí óõ ìðôù ìÜ ôùí. Çá óéá ôé êÞ ðá ñÜ äï óç, åê äéá ìÝ ôñïõ á íôß èå ôç, èå ù ñåß ôï óþ ìá êáéôçí øõ ÷Þ ùò Ý íá á äéáß ñå ôï óý íï ëï êáé óå óõí äõá óìü ìå ôçí å ÷å -ìý èåéá ôùí á ôü ìùí ãéá ôá óõ íáé óèÞ ìá ôá êáé ôçí é äéù ôé êÞ ôïõòæù Þ, ï äç ãåß ôïõò Á óéÜ ôåò íá å ðé êå íôñþ íï íôáé á ðï êëåé óôé êÜ óôáóù ìá ôé êÜ óõ ìðôþ ìá ôá (Lin & Cheung 1999) êáé íá á ãíï ïýí, íáêá ôá ðéÝ æïõí êáé íá ìçí á íá öÝ ñïõí ôá øõ ÷ï ëï ãé êÜ óõ ìðôþ ìá ôáá êü ìá êáé áí ãíù ñß æïõí ü ôé õ ðÜñ ÷åé øõ ÷é êÞ äéá ôá ñá ÷Þ êáé óôñå -óï ãü íïé ðá ñÜ ãï íôåò ðïõ ðç ãÜ æïõí á ðü ôéò êïé íù íé êÝò ôïõò ó÷Ý -óåéò (Caldwell & Miaskowski 2002) (ð.÷. ðá ñá ðï íéïý íôáé ãéá ðï -íï êÝ öá ëï Þ óù ìá ôé êÞ êïý ñá óç å íþ óôçí ðñáã ìá ôé êü ôç ôá åß íáé

êá ôÜ èëé øç Þ Üã ÷ïò). Á íôß èå ôá, óôéò äõ ôé êÝò êïõë ôïý ñåò äß íå ôáéÝì öá óç óôçí å ëåý èå ñç ëå êôé êÞ êáé óõ íáé óèç ìá ôé êÞ Ýê öñá óç(Chun, Enomoto, & Sue 1996).

Ïé Á óéÜ ôåò å ðé ëÝ ãïõí áñ ÷é êÜ ôéò ôï ðé êÝò ðá ñá äï óéá êÝò èå ñá -ðåõ ôé êÝò ðñá êôé êÝò (ð÷ èå ñá ðåß á ìå âü ôá íá) ðïõ óõ íå ÷ß æïõí íáôéò ÷ñç óé ìï ðïéïýí á êü ìá êáé óå óõí äõá óìü ìå ôç óõì âá ôé êÞ Þäõ ôé êÞ éá ôñé êÞ ðá ñÝì âá óç óôçí ï ðïß á êá ôá ëÞ ãïõí ü ôáí ç êá ôÜ -óôá óÞ ôïõò åß íáé å îáé ñå ôé êÜ óï âá ñÞ êáé Ý ÷ïõí å îá íôëç èåß ïé Üë -ëåò ðç ãÝò âï Þ èåéáò (Shin 2002, Pan et al. 2005) êáé ôü ôå á êü ìáìå óï âá ñÝò å ðé öõ ëÜ îåéò ëü ãù ôïõ óôßã ìá ôïò êáé å ðåé äÞ äå èå ù -ñåß ôáé é äéáß ôå ñá ó÷å ôé êÞ Þ á ðï ôå ëå óìá ôé êÞ. Ùò á ðï ôÝ ëå óìá, ðá ñá -ôç ñïý íôáé êá èõ óôå ñÞ óåéò óôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò á ðü åé äé êåõ -ìÝ íïõò å ðáã ãåë ìá ôß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò (Vogel & Wei 2005).

Ç Êß íá åß íáé ç ÷þ ñá ìå ôïí ìå ãá ëý ôå ñï ðëç èõ óìü óôïí êü -óìï, ü ðïõ á íá ðôý ÷èç êå Ý íáò á ðü ôïõò ðá ëáéü ôå ñïõò ðï ëé ôé -óìïýò ôïõ ðëá íÞ ôç êáé ï ðñþ ôïò óç ìá íôé êüò ðï ëé ôé óìüò ôçò á íá -ôï ëé êÞò Á óß áò. Ôá âá óé êÜ ÷á ñá êôç ñé óôé êÜ ãíù ñß óìá ôá ôçò êïõë -ôïý ñáò áõ ôÞò ðá ñá èÝ ôï íôáé óôïí ðß íá êá 1.

Ïé Äõ ôé êïß å ðé êå íôñþ íïõí ôçí ðñï óï ÷Þ ôïõò óôïí á óèå íÞ ùò Ü -ôï ìï êáé óå Ý íá ìå ãÜ ëï âáè ìü ðá ñá ìå ëïýí ôï ãå ãï íüò ü ôé ôï Ü ôï -ìï åß íáé ðÜ íôá ìÝ ëïò ìéáò êïé íù íé êÞò ï ìÜ äáò. Ç å ìðëï êÞ ôùí ìå -ëþí ôçò ïé êï ãÝ íåéáò ìå ôïõò á óèå íåßò êá ôÜ ôç èå ñá ðåß á ôïõò óõ ÷íÜèå ù ñåß ôáé á ðü ôïõò å ðáã ãåë ìá ôé êÝò õ ãåß áò ùò ðá èï ëï ãé êÞ. Óå á íôß -èå óç ìå ôç Äõ ôé êÞ êïõë ôïý ñá, ç Á óéá ôé êÞ ðá ñÜ äï óç èå ù ñåß ôçí ïé -êï ãÝ íåéá ùò âá óé êÞ ìï íÜ äá ôçò êïé íù íß áò. Ôõ ðé êÜ ç á íá æÞ ôç óç âï -Þ èåéáò åß íáé ìéá á ðü êïé íïý ïé êï ãå íåéá êÞ á ðï óôï ëÞ ðá ñÜ ìéá ðñï -óù ðé êÞ á ðü öá óç (Chiu et al. 2000, Wong et al. 2003). Ôá ìÝ ëç ôçòïé êï ãÝ íåéáò èå ù ñïýí ü ôé åß íáé åõ èý íç ôïõò íá åß íáé ìá æß ìå ôïí á -óèå íÞ êá ôÜ ôçí å ðá öÞ ìå ôï èå ñá ðåõ ôÞ. Ïé èå ñá ðåõ ôÝò ðïõ äåí ãí -ù ñß æïõí ôçí ðï ëé ôé óìé êÞ óç ìá óß á ìéáò ôÝ ôïéáò óõ ìðå ñé öï ñÜò ìðï -ñåß íá ôç èå ù ñÞ óïõí ùò åê äÞ ëù óç ôçò ðá èï ëï ãé êÞò å îÜñ ôç óçò ôïõá óèå íÞ Þ ôçò õ ðå ñå ìðëï êÞò ôçò ïé êï ãÝ íåéáò. Ï ðïéá äÞ ðï ôå ðñï -óðÜ èåéá íá á íôé ìå ôù ðé óôåß ôÝ ôïéá «á êá ôÜë ëç ëç» óõ ìðå ñé öï ñÜ ìð ï -ñåß íá ï äç ãÞ óåé óå óýã ÷õ óç êáé áß óèç ìá ôá ðåß íù óçò êáé íá êá ôá -ëÞ îåé óå ðñþ é ìç äéá êï ðÞ ôçò èå ñá ðåß áò (Lin & Cheung 1999).

:

µ . µ µ (Wong 2007).

µ µ :

µ (Yi 2000).

µ µ :

(Parker, Gladstone et al. 2001) µ µ µ µ µ

µ µ .

µ µ . , , µ

. :

µ µ µ µ . µ

µ µ µ (Shin 2002). :

µ µ . µ µ µ

. µ µ µ µ µ (Parker et al.

2001). , µ µ

µ (Alem et al. 1999). , µ , µ . µ , ,

µ .

Πίνακας 1: Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα και στοιχεία της Κινέζικης κουλτούρας

34

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Á öñé êá íé êÞ êïõë ôïý ñáÏé Á öñï á ìå ñé êá íïß åß íáé ëé ãü ôå ñï ðé èá íü íá æç ôÞ óïõí âï Þ èåéá

á ðü åé äé êïýò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò óå óý ãêñé óç ìå ôïõò Ëåõ êïýò (Wanget al. 2005, Dobalian & Rivers 2008) êáé åß íáé ðéï ðé èá íü íá êá ôá -öý ãïõí óôá å ðåß ãï íôá êáé íá åé óá ÷èïýí ãéá íï óç ëåß á (Bhui et al.2003, Bhugra et al. 2004). ×ñç óé ìï ðïéïýí ðå ñéó óü ôå ñá å íáë ëá êôé -êÜ êïé íù íé êÜ õ ðï óôç ñé êôé êÜ äß êôõá êáé ìç å ðé óôç ìï íé êïýò êïé íï ôé -êïýò, ïé êï ãå íåéá êïýò êáé èñç óêåõ ôé êïýò õ ðï óôç ñé êôé êïýò ìç ÷á íé -óìïýò (Barksdale et al. 2009). Ðñï ôé ìïýí íá æç ôïýí êá èï äÞ ãç óçãéá øõ ÷é êÜ ðñï âëÞ ìá ôá á ðü ôïí êëÞ ñï êáé ôçí åê êëç óß á (Taylor etal. 2000, Young et al. 2003), ôïõò öß ëïõò êáé ôçí ïé êï ãÝ íåéá êáé á -ðü å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò ìç åé äé êåõ ìÝ íïõò óå èÝ ìá ôá øõ ÷é êÞò õ ãåß -áò Þ ðá ñá äï óéá êïýò èå ñá ðåõ ôÝò ðéï óõ ÷íÜ ðá ñÜ á ðü åé äé êïýò øõ -÷é êÞò õ ãåß áò (Peifer, Hu, Vega 2000, Boyd-Franklin 2003, Abrams,Dornig, Curran 2009). Ôá âá óé êÜ ÷á ñá êôç ñé óôé êÜ ãíù ñß óìá ôá ôçòêïõë ôïý ñáò áõ ôÞò ðá ñá èÝ ôï íôáé óôïí ðß íá êá 2.

Ç êïõë ôïý ñá ôùí Ëá ôß íùíÏé Ëá ôé íï á ìå ñé êÜ íïé äå ÷ñç óé ìï ðïéïýí å ðáñ êþò ôéò õ ðç ñå óß -

åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò (Peifer, Hu, Vega 2000, Wang et al. 2005, Blan-co et al. 2007). Ïé ðç ãÝò âï Þ èåéáò ðïõ ôõ ðé êÜ ÷ñç óé ìï ðïéïý íôáéðå ñéó óü ôå ñï åß íáé ïé öß ëïé, ï êëÞ ñïò êáé ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò ãå íé -êÞò éá ôñé êÞò (Leong & Lan 2001, Cabassa et al. 2007). Ïé Ìå îé êá -íï á ìå ñé êá íïß åì öá íß æïõí ìåéù ìÝ íç ÷ñÞ óç õ ðç ñå óéþí õ ãåß áòãéá ôß äå ãíù ñß æïõí ôéò äéá èÝ óé ìåò õ ðç ñå óß åò, áé óèÜ íï íôáé ðéï Ü -íå ôá ìå å íáë ëá êôé êÜ óõ óôÞ ìá ôá ðå ñß èáë øçò (Garc/es et al. 2006,Mikhail et al. 2006) ü ðùò åß íáé ïé ëá ú êïß èå ñá ðåõ ôÝò ìå ôéò å íáë -ëá êôé êÝò ðñá êôé êÝò (âü ôá íá, ðñï óåõ ÷Þ, óõ ìðëç ñþ ìá ôá äéá ôñï -öÞò, ìá óÜæ), Ý ÷ïõí ÷á ìç ëü åé óü äç ìá êáé äåí ìðï ñïýí íá á íôá -ðï êñé èïýí ïé êï íï ìé êÜ. Ôá âá óé êÜ ÷á ñá êôç ñé óôé êÜ ãíù ñß óìá ôáôçò êïõë ôïý ñáò ôùí Ëá ôß íùí ðá ñá èÝ ôï íôáé óôïí ðß íá êá 3.

Åõ ñù ðá ú êÝò ÷þ ñåò, äõ ôé êüò ðï ëé ôé óìüò êáé á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò

Ôï ìå ãá ëý ôå ñï ðï óï óôü ôùí á ôü ìùí ðïõ Ý ÷ïõí á íÜ ãêç øõ -÷éá ôñé êÞò öñï íôß äáò óôçí Åõ ñþ ðç äåí ôç ëáì âÜ íïõí (Alonso etal. 2007) ìå á ðï ôÝ ëå óìá ïé ðÜ ó÷ï íôåò ìå åê ðôù ôé êÝò øõ ÷é êÝò íü -óïõò íá Ý ÷ïõí öôù ÷Þ ðïéü ôç ôá æù Þò. Óå ðá ñü ìïéá óõ ìðå ñÜ óìá -ôá êá ôÝ ëç îå êáé ìå ëÝ ôç ðïõ äéå íåñ ãÞ èç êå óå Ý îé åõ ñù ðá ú êÝò ÷þ -ñåò (ÂÝë ãéï, Ãáë ëß á, Ãåñ ìá íß á, É ôá ëß á, Ïë ëáí äß á êáé É óðá íß á)(Alonso et al. 2004).

Á ðü ôéò ìå ëÝ ôåò ðïõ Ý ÷ïõí ãß íåé óôç Ãåñ ìá íß á êáé ôï Ç íù ìÝ íïÂá óß ëåéï ó÷å ôé êÜ ìå ôéò ðå ðïé èÞ óåéò ãéá ôéò øõ ÷é êÝò äéá ôá ñá ÷Ýòêáé ôïõò øõ ÷éá ôñé êïýò á óèå íåßò (Angermeyer & Dietrich 2006)ðñï Ý êõ øå ü ôé ï ãå íé êüò ðëç èõ óìüò äå ìðï ñïý óå ðïë ëÝò öï ñÝòíá á íá ãíù ñß óåé óù óôÜ ôçí øõ ÷é êÞ áñ ñþ óôéá (Lauber et al. 2003,De Toledo Piza Peluso et al. 2008). Ïé ðå ðïé èÞ óåéò ôïõ êïé íïý ãéáôçí áé ôéï ëï ãß á ôùí øõ ÷é êþí äéá ôá ñá ÷þí êáé ôçí á ðï ôå ëå óìá ôé êü -ôç ôá ôùí äéá öü ñùí èå ñá ðåõ ôé êþí ðá ñåì âÜ óå ùí äéÝ öå ñáí á ðüôéò á ðü øåéò ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò (Jorm et al. 1997,Magliano et al. 2004). Ôï óôßã ìá Þ ôáí Ý íôï íï ãéá ôïõò ðÜ ó÷ï íôåòá ðü øõ ÷é êÞ äéá ôá ñá ÷Þ êáé é äéáß ôå ñá á ðü ó÷é æï öñÝ íåéá (Jorm etal. 2000, Norman et al. 2008). Ðá ñü ëá áõ ôÜ ï Littlewood (2001)á íá öÝ ñåé ü ôé ïé ï ìÜ äåò ôùí ìåéï íï ôÞ ôùí Þ ôáí ðéï ðé èá íü íá óôéã -ìá ôß æïõí ôçí øõ ÷é êÞ á óèÝ íåéá á ðü ôïõò Åõ ñù ðáß ïõò ëåõ êïýò.

Ìå ëÝ ôåò á ðü ôéò Ç íù ìÝ íåò ðï ëé ôåß åò, ôçí Áõ óôñá ëß á êáé ôçÃåñ ìá íß á äåß ÷íïõí ü ôé ï ãå íé êüò ðëç èõ óìüò åß íáé ðéï åê ðáé äåõ -ìÝ íïò óå ó÷Ý óç ìå ôï ðá ñåë èüí þ óôå íá á íá ãíù ñß æåé ôéò øõ ÷é êÝòäéá ôá ñá ÷Ýò (Goldney et al. 2005, Jorm et al. 2006), ç á ðü óôá óçá íÜ ìå óá óôéò ðå ðïé èÞ óåéò ôïõ êïé íïý êáé ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí øõ -÷é êÞò õ ãåß áò ó÷å ôé êÜ ìå ôéò áé ôß åò êáé ôç èå ñá ðåß á ôùí øõ ÷é êþíäéá ôá ñá ÷þí Ý ÷åé ìé êñý íåé êáé ç ðñï èõ ìß á ôùí ðá ó÷ü íôùí íá æç -ôïýí âï Þ èåéá á ðü ôïõò å ðáã ãåë ìá ôß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò Ý ÷åé áõ îç -èåß (Angermeyer & Matschinger 2005, Goldney et al. 2005, Jormet al. 2006).

Óôçí Áã ãëß á ïé êÜ ôïé êïé åß íáé ðéï ðé èá íü íá á ðï äß äïõí ôçíøõ ÷é êÞ á óèÝ íåéá óå ãå íå ôé êïýò ðá ñÜ ãï íôåò. Óôç äý óç ôï âéï ëï ãé -êü õ ðü âá èñï èå ù ñåß ôáé ç ðéï óç ìá íôé êÞ áé ôß á ôùí øõ ÷é êþí äéá -ôá ñá ÷þí (Furnham & Chan 2004, Angermeyer & Matschinger

:

, µ

µ (Okello & Musisi 2006) µ µ µ

(McCabe & Priebe 2004).

µ µ µ

(Bennett et al. 2004). µ µ :

µ µ µ µ (Anglin, Link & Phelan 2006) µ

(Alvidrez 1999). , µ (Boyd-

Franklin 2003) . µ (Hines-Martin et al. 2003) µ

µ , µ (Bhugra et al. 2000), µ µ µ µ (Whaley 2001),

µ µ , µ µ .

µ µ :

µ µ µ µ µ

(Okello & Neema 2007). :

µ µ .

µ µ µ µ µ µ µ µ

µ (Lam & Rosenheck 1999). µ µ

(Cauce et al. 2002).

:

µ µ µ , µ µ µ µ ( µ

µ ) µ (Ünal et al. 2007). µ µ µ µ

µ . µ

(Alvidrez 1999). :

µ µ (Garcia & Lindgren 2009). µ .

. µ

µ µ µ . µ

µ (Delgado et al. 2006). :

µ µ µ µ µ .

µ µ µ (Rothbaum et al. 2000), µ (Bhugra et al.

2000). µ

. µ µ µ ,

µ µ µ . O µ µ

µ µ µ (Cabassa et al. 2007).

Πίνακας 3: Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα και στοιχεία της κουλτούρας των Λατίνων

Πίνακας 2: Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα και στοιχεία της αφρικανικής κουλτούρας

35

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

2005). Á íôß èå ôá, êÜ ðïéåò êïõë ôïý ñåò ôïõ ìç äõ ôé êïý ðï ëé ôé óìïýôåß íïõí íá äß íïõí Ýì öá óç óå õ ðåñ öõ óé êÝò êáé ìá ãé êÝò äõ íÜ ìåéòùò áé ôéï ëï ãß á ôùí øõ ÷é êþí ðñï âëç ìÜ ôùí, Ý íá öáé íü ìå íï ôå ëåß -ùò á óõ íÞ èé óôï óôéò äõ ôé êÝò êïé íù íß åò. Ïé äéá ðï ëé ôé óìé êÝò ìå ëÝ ôåòêá ôá ëÞ ãïõí ü ôé ïé ìç äõ ôé êÝò êïé íù íß åò ðñï óåã ãß æïõí ôéò øõ ÷é êÝòá óèÝ íåéåò ðéï áñ íç ôé êÜ á ðü ôéò êïé íù íß åò ôïõ äõ ôé êïý ðï ëé ôé óìïý(Furnham & Wong 2007). Ç äéá óöÜ ëé óç ôùí áí èñù ðß íùí äé -êáéù ìÜ ôùí, ç êïé íù íé êÞ å ðá íÝ íôá îç êáé ç êñá ôé êÞ åõ èý íç êõ -ñéáñ ÷ïýí óôá óõ óôÞ ìá ôá ôïõ äõ ôé êïý ðï ëé ôé óìïý. Ïé Furnhamand Murao (2000), ãéá ðá ñÜ äåéã ìá, á íá öÝ ñïõí ü ôé ïé âñå ôá íïß å -ðé êå íôñþ íï íôáé ðå ñéó óü ôå ñï óôéò å ëåõ èå ñß åò ôùí á ôü ìùí ìå ó÷é -æï öñÝ íåéá ùò ðï ëß ôåò ôïõ êñÜ ôïõò êáé ôïõò èå ù ñïýí ëé ãü ôå ñï å -ðé êßí äõ íïõò á ðü ôïõò ÉÜ ðù íåò. Óôçí Á óß á ç äç ìéïõñ ãß á øõ ÷éá -ôñé êþí äï ìþí ìÝ óá óôçí êïé íü ôç ôá, þ óôå ïé ðÜ ó÷ï íôåò íá ìÝ -íïõí êï íôÜ óôá óðß ôéá ôïõò åß íáé äý óêï ëç êá èþò ðé óôåý ïõí ü ôéôá Ü ôï ìá ìå ó÷é æï öñÝ íåéá ðñÝ ðåé íá á ðï ìï íþ íï íôáé óå øõ ÷éá ôñé -êÜ íï óï êï ìåß á. Ïé é äÝ åò áõ ôÝò å ðé êñá ôïý óáí óôç Âñå ôá íß á ðå ñß -ðïõ ðå íÞ íôá ÷ñü íéá ðñéí (Furnham & Chan 2004). Å ðé ðëÝ ïí,óôïõò ÉÜ ðù íåò õ ðåñ ôå ñïýí ïé êïé íù íé êïß ðå ñé âáë ëï íôé êïß óôñå -óï ãü íïé ðá ñÜ ãï íôåò óå á íôß èå óç ìå ôïõò âñå ôá íïýò ðïõ õ éï èå -ôïýí ôç âéï ëï ãé êÞ äéÜ óôá óç ü óï á öï ñÜ ôçí áé ôéï ëï ãß á ôùí øõ ÷é -êþí äéá ôá ñá ÷þí (Kurumatani et al. 2004).

Ç äéå ñåý íç óç ôçò óõ ìðå ñé öï ñÜò á íá æÞ ôç óçò âï Þ èåéáòóôçí åë ëç íé êÞ êïõë ôïý ñá

Ðá ñü ëï ðïõ ï ðëç èõ óìüò ôçò Åë ëÜ äáò ðá ñïõ óß á æå å îáé ñå ôé -êÞ ï ìïéï ãÝ íåéá óå å ðß ðå äï å èíé êþí ÷á ñá êôç ñé óôé êþí, ãëþó óáòêáé èñç óêåß áò, ôéò ôå ëåõ ôáß åò äý ï Þ ôñåéò äå êá å ôß åò ðá ñá ôç ñÞ èç -êå Ý íáò ìå ãÜ ëïò á ñéè ìüò ïé êï íï ìé êþí ìå ôá íá óôþí êáé ðï ëé ôé êþíðñï óöý ãùí á ðü Âáë êá íé êÝò ÷þ ñåò, Á óß á, Á öñé êÞ ìå á ðï ôÝ ëå -óìá ç åë ëç íé êÞ êïé íù íß á íá ÷á ñá êôç ñß æå ôáé ðëÝ ïí á ðü ðï ëé ôé óìé -êÞ äéá öï ñå ôé êü ôç ôá êáé á íï ìïéï ìïñ öß á (Óôñá ôïõ äÜ êç 2008).

Ç Åë ëÜ äá Üë ëá îå ìå ãñÞ ãï ñïõò ñõè ìïýò ìå ôçí å ðß äñá óç ôçòá óôé êï ðïß ç óçò, ôçò ìå ôá íÜ óôåõ óçò, ôçò åê âéï ìç ÷Ü íé óçò, ôçò ìå -ôá âï ëÞò ôçò äï ìÞò ôçò ïé êï ãÝ íåéáò êáé ôç óõì ìå ôï ÷Þ ôçò óôçí Åõ -ñù ðá ú êÞ Êïé íü ôç ôá êáé ç ìå ôá âá ôé êÞ áõ ôÞ êá ôÜ óôá óç ôçò åë ëç -íé êÞò êïé íù íß áò å ðÝ äñá óå óôç äéá ìüñ öù óç ôïõ ðõ ñç íé êïý ôý -ðïõ ïé êï ãÝ íåéáò, å íþ ðá ñÜë ëç ëá äéá ðé óôþ íå ôáé ìéá óåé ñÜ á ðüóç ìá íôé êÝò áë ëá ãÝò ü ðùò ç ÷á ëÜ ñù óç óõã ãå íé êþí äå óìþí, ç áë -ëá ãÞ ñü ëùí êáé å îïõ óß áò ôïõ Ü íôñá êáé ôçò ãõ íáß êáò ðïõ öáß íå -ôáé íá äç ìéïõñ ãïýí Ý äá öïò ãéá ôçí ðñü êëç óç óôñå óï ãü íùíóõí èç êþí êáé ôçí å îá óèÝ íé óç ôïõ ìé êñï ðå ñé âáë ëï íôé êïý õ ðï -óôç ñé êôé êïý óõ óôÞ ìá ôïò ãéá ôá øõ ÷é êÜ åõÜ ëù ôá Ü ôï ìá (Georgas& Mylonas 2006).

Ôï 19ï áéþ íá óôçí Åë ëÜ äá óýì öù íá ìå ôïí Douzenis (2007),ç öñï íôß äá ôùí á ôü ìùí ìå ðñï âëÞ ìá ôá øõ ÷é êÞò õ ãåß áò ðå ñéï ñé -æü ôáí óôá óôå íÜ ðëáß óéá ôçò ïé êï ãÝ íåéáò. Ï Hartocollis (1966) ðå -ñéÝ ãñá øå ëå ðôï ìå ñþò ôéò äéá èÝ óé ìåò õ ðç ñå óß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áòóôçí Åë ëÜ äá ôï 1966 êáé á íá ãíþ ñé óå ðïë ëÝò ðñï êá ôá ëÞ øåéò êáéðñù ôü ãï íåò èñç óêåõ ôé êÝò ðå ðïé èÞ óåéò (ð.÷ ïé øõ ÷é êÜ ðÜ ó÷ï íôåòåß íáé äáé ìï íé óìÝ íïé) ðïõ å ðç ñÝ á æáí êá ôá ëõ ôé êÜ ôçí ðá ñï ÷Þ öñï -íôß äáò óôá Ü ôï ìá áõ ôÜ. Å ðé ðëÝ ïí, ç á ðïõ óß á êïé íï ôé êþí äï ìþíá íÜ ãêá æå ôá Ü ôï ìá ìå øõ ÷é êÜ íï óÞ ìá ôá ðïõ äåí Ý ÷ñç æáí ðå ñáé -ôÝ ñù íï óç ëåß áò íá å ðé óôñÝ øïõí óôï êëåé óôü êáé á óöõ êôé êü, ðïë -ëÝò öï ñÝò, ðëáß óéï ôçò ïé êï ãÝ íåéáò Þ íá ðå ñÜ óïõí ü ëç ôçí õ ðü -ëïé ðç æù Þ ôïõò óôï Ü óõ ëï óå ðå ñß ðôù óç ðïõ ç ïé êï ãÝ íåéá ôïõò

á ðÝñ ñé ðôå êáé áñ íïý íôáí íá ôïõò äå ÷ôåß. Ç ïé êï ãÝ íåéá á íá ãêá æü -ôáí íá æç ôÞ óåé âï Þ èåéá ãéá ôï ìÝ ëïò ôçò áí äå ìðï ñïý óå íá å ëÝã -îåé ôçí êá ôÜ óôá óç å îáé ôß áò ôçò óï âá ñü ôç ôÜò ôçò áë ëéþò Ý êñõ âåôçí ý ðáñ îç ôïõ ðñï âëÞ ìá ôïò á öïý ãéá ôïõò ãï íåßò Þ ôáí ðï ëýäý óêï ëï íá ðÜ íå ôï ðáé äß ôïõò óå åé äé êü ãéá ôß èá óôéã ìá ôß æï íôáíá ðü ôçí êïé íù íß á ùò á ðï ôõ ÷ç ìÝ íïé ãï íåßò.

Ç Åë ëç íé êÞ ïé êï ãÝ íåéá á ðï ôå ëåß ôçí ðéï óç ìá íôé êÞ ðç ãÞ õ ðï -óôÞ ñé îçò ãéá ôï øõ ÷é êÜ Üñ ñù óôï ìÝ ëïò ôçò (Madianos, Economouet al 1999). Óôçí ðá ñá äï óéá êÞ åë ëç íé êÞ ïé êï ãÝ íåéá, ç êå íôñé êÞó÷Ý óç ôï ðï èå ôåß ôáé ìå ôá îý ãï íéþí êáé ðáé äéþí (ü ÷é ìå ôá îý óõ æý -ãùí). Ç Åë ëç íß äá ìç ôÝ ñá èá ìðï ñïý óå íá ÷á ñá êôç ñé óôåß ùò õ ðåñ -ðñï óôá ôåõ ôé êÞ. Ç åë ëç íé êÞ ðá ñá äï óéá êÞ ïé êï ãÝ íåéá, ðáß æåé óç ìá -íôé êü ñü ëï óôçí ðñï óôá óß á ôïõ øõ ÷é êÜ Üñ ñù óôïõ ìÝ ëïõò ôçò, åì -öá íß æï íôáò ìéá óôÜ óç ðñï óôá ôåõ ôé êÞ ðïõ öôÜ íåé óå á êñáß åò ðå ñé -ðôþ óåéò óôçí á ðü êñõ øç Þ ôçí Üñ íç óç ôçò øõ ÷é êÞò áñ ñþ óôéáò êáéðá ñÜë ëç ëç êá èõ óôÝ ñç óç óôçí á íá æÞ ôç óç øõ ÷éá ôñé êÞò âï Þ èåéáò.Ç óôÜ óç ôçò óýã ÷ñï íçò ïé êï ãÝ íåéáò áë ëÜ æåé ðñïò ôï èå ôé êü ôå ñï á -ðÝ íá íôé óå æç ôÞ ìá ôá øõ ÷é êÞò áñ ñþ óôéáò. É äéáß ôå ñá ðñÝ ðåé íá ôï íé -óôåß ï óç ìá íôé êüò ñü ëïò ôçò åë ëç íé êÞò ïé êï ãÝ íåéáò óôçí êá ëÞ ðñü -ãíù óç ôçò ðï ñåß áò êáé ôçí ðá ñá ìï íÞ óôçí êïé íü ôç ôá ôïõ ÷ñü íéïõøõ ÷ù óé êïý ìÝ ëïõò ôçò, ü ôáí ðá ñÜë ëç ëá áõ ôÞ õ ðï óôç ñß æå ôáé á ðüêïé íï ôé êÞ õ ðç ñå óß á øõ ÷é êÞò õ ãåß áò.

Ðá ñÜ ôï ãå ãï íüò ü ôé ïé ¸ë ëç íåò áì öé óâç ôïýí ðá ñá äï óéá êÝòá îß åò, å íôïý ôïéò å îá êï ëïõ èïýí íá äéá ôç ñïýí óôå íü äå óìü ìå ôçíïé êï ãÝ íåéÜ ôïõò (Ãå þñ ãáò 2002) êáé íá Ý ÷ïõí óõ ÷íÝò å ðá öÝò ìåôïõò óõã ãå íåßò ôïõò (Georgas et al. 2001, Ðõñ ãéù ôÜ êçò 2008). ÇÅë ëç íé êÞ êïé íù íß á öáß íå ôáé íá á íôé ìå ôù ðß æåé ìå ìå ãá ëý ôå ñç á íï -÷Þ êáé êá ôá íü ç óç ôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò á ðü å ðáã ãåë ìá ôß á øõ -÷é êÞò õ ãåß áò êá èþò ðá ñá ôç ñåß ôáé á íÜ ðôõ îç ôùí õ ðç ñå óéþí øõ ÷é -êÞò õ ãåß áò êáé Üì âëõí óç ôïõ óôßã ìá ôïò (Madianos, Economou etal. 1999). Óå ìéá ðñü óöá ôç ìå ëÝ ôç ðïõ å ðé êå íôñþ èç êå óôç äéå -ñåý íç óç ôçò óôÜ óçò á ðÝ íá íôé óôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò óå á ãñï -ôé êÞ ðå ñéï ÷Þ âñÝ èç êå ü ôé Þ ôáí ðéï ðé èá íü ïé óõì ìå ôÝ ÷ï íôåò íáðñï ôé ìÞ óïõí ôçí øõ ÷ï ëï ãé êÞ êáé øõ ÷éá ôñé êÞ ðá ñÝì âá óç óå ðå -ñß ðôù óç Üã ÷ïõò êáé êá ôÜ èëé øçò êáé íá óõ óôÞ óïõí ïé êï ãå íåéá êÞêáé êïé íù íé êÞ õ ðï óôÞ ñé îç ãéá ôç á íôé ìå ôþ ðé óç ôïõ Üã ÷ïõò (Zissi2006). Ðá ñü ëï ðïõ ðá ñü ìïéá åõ ñÞ ìá ôá öá íå ñþ íïõí á íç óõ ÷ß áãéá ôï óôßã ìá ôçò øõ ÷é êÞò á óèÝ íåéáò (Macri 2001) å íôïý ôïéò åß íáéóõì âá ôÜ ìå ôç ãå íé êü ôå ñç å ìðåé ñß á ðïõ äåß ÷íåé ü ôé ïé ¸ë ëç íåò óõ -÷íÜ ÷ñç óé ìï ðïéïýí ìç åé äé êåõ ìÝ íç âï Þ èåéá êáé õ ðï óôÞ ñé îç á ðüìÝ ëç ôçò ïé êï ãÝ íåéáò êáé öß ëïõò óå ðå ñéü äïõò øõ ÷é êþí ðñï âëç -ìÜ ôùí êáé áé óèÜ íï íôáé Ü íå ôá íá ìïé ñá óôïýí êá èç ìå ñé íÝò (ïé êï -íï ìé êÝò, å ðáã ãåë ìá ôé êÝò, äéá ðñï óù ðé êÝò) äõ óêï ëß åò Þ ðÝí èïò ìåÝ íá êï íôé íü ôïõò ðñü óù ðï. Óå ìéá ìå ëÝ ôç ìå ãõ íáß êåò öïé ôÞ ôñéåòâñÝ èç êå ü ôé ïé åë ëç íß äåò Þ ôáí ðéï ðé èá íü íá Ý ÷ïõí Ý íá «êá ëý ôå -ñï öß ëï» êáé ðå ñéó óü ôå ñåò óôå íÝò ó÷Ý óåéò óå óý ãêñé óç ìå ôéò á -ìå ñé êÜ íåò (Malikiosi- Loizos & Anderson 1999).

Ïé ¸ë ëç íåò óôñÝ öï íôáé êáé óôçí åê êëç óß á ãéá íá æç ôÞ óïõíâï Þ èåéá. Ç Åë ëç íé êÞ Ïñ èü äï îç Åê êëç óß á Ý ÷åé ðáß îåé êá ôá ëõ ôé êüñü ëï óôç äéá ôÞ ñç óç ôçò åë ëç íé êÞò êïõë ôïý ñáò êáé ãëþó óáò êáéå ðç ñå Ü æåé óç ìá íôé êÜ ôçí êá èç ìå ñé íÞ æù Þ ðïë ëþí áí èñþ ðùí ìÝ -÷ñé óÞ ìå ñá (Evergeti 2006). Ç ðñï óåõ ÷Þ, ç á íá æÞ ôç óç óõì âïõ -ëþí á ðü ôïí êëÞ ñï, ç ðå ðïß èç óç ü ôé ôá øõ ÷é êÜ ðñï âëÞ ìá ôá á ðï -ôå ëïýí ó÷Ý äéï ôïõ Èå ïý êáé äï êé ìá óß á ãéá ôçí ðß óôç ôùí áí èñþ -ðùí åß íáé åí äåé êôé êÜ ðá ñá äåßã ìá ôá ôçò å ðß äñá óçò ôçò Åê êëç óß áò(Chliaoutakis et al. 2002, Brouzos & Mouladoudis 2004).

Ç þ èç óç ãéá ôçí á íá ìüñ öù óç ôïõ åë ëç íé êïý óõ óôÞ ìá ôïò

36

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

øõ ÷éá ôñé êÞò ðå ñß èáë øçò äü èç êå ôï 1984, ü ôáí ó÷å äéÜ óôç êå Ý íáðå íôá å ôÝò ðñü ãñáì ìá øõ ÷é êÞò õ ãåß áò, óôá ðëáß óéá ôçò åé äé êÞò÷ñç ìá ôï äü ôç óçò ôçò Å.Ï.Ê. (Êá íï íé óìüò 815/84), ðïõ Ý ÷åé ðñï -óöÝ ñåé åé äé êÞ ïé êï íï ìé êÞ å íß ó÷õ óç óôçí Åë ëÜ äá ãéá ôïí ôï ìÝ áôçò å ãêá ôÜ óôá óçò êáé ôïõ å îï ðëé óìïý ÊÝ íôñùí Á ðï êá ôÜ óôá óçòøõ ÷é êÜ ðá ó÷ü íôùí (Madianos, Zacharakis, & Tsitsa 2000, Bellali& Kalafati 2006). Ç á ðï êÜ ëõ øç á ðü ìéá âñå ôá íé êÞ å öç ìå ñß äá(Karastergiou, et al. 2005) ôï 1989 ôùí á ðá ñÜ äå êôùí óõí èç êþíå ðé âß ù óçò ôùí øõ ÷é êÜ ðá ó÷ü íôùí óôï Ü óõ ëï ôçò ËÝ ñïõ ðñï êÜ -ëå óå ôç äéå èíÞ êá ôá êñáõ ãÞ êáé êé íç ôï ðïß ç óå ôï Åë ëç íé êü êñÜ ôïòðñïò ôçí á íá ìüñ öù óç ôïõ óõ óôÞ ìá ôïò øõ ÷éá ôñé êÞò ðå ñß èáë øçòìå óêï ðü ôïí á ðïé äñõ ìá ôé óìü, ôçí á ðï á óõ ëï ðïß ç óç êáé ôç äç -ìéïõñ ãß á êïé íï ôé êþí äï ìþí (Madianos, Tsiantis, & Zacharakis1999, Avgoustidis 2001). Ôï óý óôç ìá øõ ÷é êÞò õ ãåß áò óôçí Åë ëÜ -äá á ðï êôÜ óôïé ÷åß á ôùí Äõ ôé êï åõ ñù ðá ú êþí êáé Á ìå ñé êÜ íé êùíóõ óôç ìÜ ôùí ðå ñß èáë øçò (Bellali & Kalafati 2006).

Ôï ðñü ãñáì ìá «ØÕ ×ÁÑ ÃÙÓ» ìå ìá êñï ðñü èå óìï ó÷å äéá óìü(2000-2010) äéá äé êá óéþí á ðï á óõ ëï ðïß ç óçò óõ íé óôÜ óÞ ìå ñá ôçâá óé êÞ ãñáì ìÞ ôçò øõ ÷éá ôñé êÞò ìå ôáñ ñýè ìé óçò óôçí Åë ëÜ äá. ÔïÐñü ãñáì ìá Øõ ÷éá ôñé êÞò Ìå ôáñ ñýè ìé óçò ìå ôçí ï íï ìá óß á «Øõ -÷áñ ãþò» åß íáé Ý íá å èíé êü ó÷Ý äéï ãéá ôçí áë ëá ãÞ ôïõ ôñü ðïõ ðá -ñï ÷Þò õ ðç ñå óéþí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò, ìå ìå ôÜ èå óç ôïõ êÝ íôñïõ âÜ -ñïõò á ðü ôçí ðá ñå ÷ü ìå íç á óõ ëé êïý ôý ðïõ ðå ñß èáë øç óôçí êïé -íï ôé êÞ öñï íôß äá. Ðïë ëïß øõ ÷é êÜ ðÜ ó÷ï íôåò âãÞ êáí á ðü ôï «÷þ -ñï» ôïõ øõ ÷éá ôñé êïý á óý ëïõ êáé å ðÝ óôñå øáí óôï ÷þ ñï ôçò êïé -íü ôç ôáò. Óôü ÷ïò åß íáé íá äç ìéïõñ ãç èïýí á ðï ôå ëå óìá ôé êÜ äß êôõáêïé íï ôé êþí äï ìþí êáé õ ðç ñå óéþí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò, þ óôå êÜ èå Ü -ôï ìï íá âñß óêåé á ðá íôÞ óåéò óôá øõ ÷é êÜ ôïõ ðñï âëÞ ìá ôá, óôïíôü ðï ðïõ æåé êáé åñ ãÜ æå ôáé, ìÝ óá óôçí êïé íü ôç ôá êáé ü ÷é óôï á óõ -ëé êïý ôý ðïõ, á íá ðï ôå ëå óìá ôé êü Øõ ÷éá ôñé êü Íï óï êï ìåß ï, ìå ôéòå ëÜ ÷é óôåò äõ íá ôÝò å ðé ðôþ óåéò óôéã ìá ôé óìïý, ðå ñé èù ñéï ðïß ç óçòêáé á ðï êëåé óìïý. Ìå âÜ óç áõ ôïýò ôïõò óôü ÷ïõò ôï Ðñü ãñáì ìá«Øõ ÷áñ ãþò» äç ìéïõñ ãåß äï ìÝò á ðï êá ôÜ óôá óçò (Îå íþ íåò, Ïé êï -ôñï öåß á, Äéá ìå ñß óìá ôá) ãéá ôïí á ðï ú äñõ ìá ôé óìü ôùí ÷ñï íß ùí á -óõ ëé êþí á óèå íþí ðïõ æïý óáí óôá Øõ ÷éá ôñåß á êáé ôáõ ôü ÷ñï íáêïé íï ôé êÝò äï ìÝò ðá ñï ÷Þò õ ðç ñå óéþí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò (Øõ ÷éá ôñé -êÜ ÔìÞ ìá ôá óôá Ãå íé êÜ Íï óï êï ìåß á, ÊÝ íôñá Ç ìÝ ñáò, Êé íç ôÝò Ìï -íÜ äåò, ÊÝ íôñá Øõ ÷é êÞò Õ ãåß áò ê.á.). ¸ ôóé, ìÝ óá á ðü ôï ðñü ãñáì -ìá «ØÕ ×ÁÑ ÃÙÓ» ç êïé íù íß á åí óù ìá ôþ íåé ôç äéá öï ñå ôé êü ôç ôá(Seyfried, Ziomas 2005).

Ðñü óöá ôç ìå ëÝ ôç ôùí Madianos & Christodoulou (2007) Ý -äåé îå ìéá óá öÝ óôá ôç âåë ôß ù óç ôïõ óõ óôÞ ìá ôïò õ ðç ñå óéþí øõ ÷é -êÞò õ ãåß áò ùò ðñïò ôçí ðå ñé öå ñåéá êï ðïß ç óÞ ôïõò å íþ áõ îÞ èç -êáí ôá ÊÝ íôñá Øõ ÷é êÞò Õ ãåß áò êáé ôá øõ ÷éá ôñé êÜ êñå âÜ ôéá óôá Ãå -íé êÜ Íï óï êï ìåß á. Ðá ñü ëá áõ ôÜ ç ï ëï êëÞ ñù óç ôçò êÜ ëõ øçò ôùíá íá ãêþí ôïõ óõ óôÞ ìá ôïò ðá ñá ìÝ íåé á êü ìç ôï æç ôïý ìå íï. ÓôçíÅë ëÜ äá Ý íá óç ìá íôé êü ðï óï óôü ôïõ ãå íé êïý ðëç èõ óìïý å ðé óêÝ -ðôå ôáé ìç øõ ÷ß á ôñïõò ãéá ôñïýò ãéá øõ ÷ï ëï ãé êÜ êáé øõ ÷éá ôñé êÜðñï âëÞ ìá ôá.

Ç Á èç íá ú êÞ êïé íù íß á ãß íå ôáé ðéï á íïé ÷ôÞ êáé á íå êôé êÞ ðñïòôïõò øõ ÷é êÜ á óèå íåßò. Ôï 1979/1980 ìå ëå ôÞ èç êáí ïé óôÜ óåéò á ðÝ -íá íôé óôçí øõ ÷é êÞ áñ ñþ óôéá å íüò äåßã ìá ôïò 1.574 å íç ëß êùí ôïõãå íé êïý ðëç èõ óìïý ôùí äÞ ìùí Âý ñù íá-Êáé óá ñéá íÞò ðñéí á ðüôçí á íÜ ðôõ îç ôçò ðá ñï ÷Þò õ ðç ñå óéþí á ðü ôï ôï ðé êü Ê.Ê.Ø.Õ. Ôï1994 å ðá íå îå ôÜ óôç êå Ý íá äåßã ìá 360 á ôü ìùí ðïõ åß ÷áí å îå ôá óèåßôï 1979/1980 ìå óôü ÷ï íá äéå ñåõ íç èåß ôõ ÷üí ìå ôá âï ëÞ ôçò óôÜ -óçò ôïõò á ðÝ íá íôé óôçí øõ ÷é êÞ áñ ñþ óôéá ìå ôÜ á ðü óõ íå ÷åßò êáéóõ óôç ìá ôé êÝò ðá ñåì âÜ óåéò ôùí ìå ëþí ôïõ Ê.Ê.Ø.Õ ãéá ôçí åõáé -

óèç ôï ðïß ç óç ôùí êá ôïß êùí ôçò êïé íü ôç ôáò. Õ ðÞñ îå èå ôé êü ôå ñçóôÜ óç á ðÝ íá íôé óôïí øõ ÷é êÜ Üñ ñù óôï óôï äåßã ìá ôï 1994 ìå ëé -ãü ôå ñç áõ ôáñ ÷é êü ôç ôá, ðå ñéó óü ôå ñç á íå êôé êü ôç ôá êáé ôÜ óç ãéá á -ðï äï ÷Þ ôçò åí óù ìÜ ôù óçò ôïõ øõ ÷é êÜ áñ ñþ óôïõ. Öáß íå ôáé ü ôé ïéäñá óôç ñéü ôç ôåò å ðß äå êá ðÝ íôå ÷ñü íéá ãéá ôçí åõáé óèç ôï ðïß ç óçôçò êïé íü ôç ôáò ðé èá íüí íá á ðÝ äù óáí (Madianos et al.1987,1999).

Ïé Madianos et al (2008) ìå ëÝ ôç óáí ôá ôÝó óå ñá ðñþ ôá ÷ñü -íéá ëåé ôïõñ ãß áò ôïõ Ê.Ê.Ø.Õ Æù ãñÜ öïõ (2000- 2003) êáé Ý ãé íåóý ãêñé óç ìå ôá ôÝó óå ñá ðñþ ôá ÷ñü íéá ëåé ôïõñ ãß áò ôïõ Ê.Ê.Ø.ÕÂý ñù íá-Êáé óá ñéá íÞò (1979-1983). Êá ôÜ ôçí ðå ñß ï äï 2000- 2003ôï ÷ñï íé êü äéÜ óôç ìá ôçò ìç á íôé ìå ôù ðß óé ìçò èå ñá ðåõ ôé êÜ øõ ÷éá -ôñé êÞò äéá ôá ñá ÷Þò âñÝ èç êå íá åß íáé ìé êñü ôå ñï óå óý ãêñé óç ìåôçí ðå ñß ï äï 1979-1983. Å ðé ðëÝ ïí, ìü íï ôï 4,6% ôùí ðå ëá ôþíôïõ ÊÝ íôñïõ Êïé íï ôé êÞò Øõ ÷é êÞò Õ ãéåé íÞò æÞ ôç óå á ðü ìü íï ôïõâï Þ èåéá êá ôÜ ôçí ðå ñß ï äï 1979 Ý ùò 1983 óå óý ãêñé óç ìå ôï51,7% êá ôÜ ôçí ðå ñß ï äï 2000- 2003. Ôá åõ ñÞ ìá ôá áõ ôÜ õ ðï äç -ëþ íïõí áë ëá ãÞ ôçò óôÜ óçò á ðÝ íá íôé óôçí øõ ÷éá ôñé êÞ êáé ôçí øõ -÷é êÞ á óèÝ íåéá, á íÜ ðôõ îç ôçò é êá íü ôç ôáò Ý ãêáé ñçò á íá ãíþ ñé óçòøõ ÷ï ðá èï ëï ãé êþí óõ ìðôù ìÜ ôùí êáé áë ëá ãÞ íï ï ôñï ðß áò ó÷å ôé êÜìå ôçí á íá æÞ ôç óç âï Þ èåéáò.

ÓÕ ÆÇ ÔÇ ÓÇ-ÓÇ ÌÁ ÓÉÁ ÃÉÁ ÔÇ ÍÏ ÓÇ ËÅÕ ÔÉ ÊÇÏé å ðáã ãåë ìá ôß åò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò ðá ñÝ ÷ïõí öñï íôß äá óå ðëç -

èõ óìïýò ìå ãëùó óé êÝò êáé ðï ëé ôé óìé êÝò äéá öï ñÝò êáé ðïõ Ý ÷ïõíðå ðïé èÞ óåéò ó÷å ôé êÝò ìå ôçí õ ãåß á ðï ëý äéá öï ñå ôé êÝò á ðü áõ ôÝòðïõ Ý ÷åé óõ íç èß óåé ï öñï íôé óôÞò. ¼ ëïé ïé ðï ëé ôé óìïß Ý ÷ïõí Ý íáóý óôç ìá ðå ðïé èÞ óå ùí õ ãåß áò ðïõ êá èï ñß æåé ôïí ôñü ðï ðïõ ôáìÝ ëç á íôá ðï êñß íï íôáé óôçí áñ ñþ óôéá, ôï ÷ñü íï ðïõ á íá æç ôïýíâï Þ èåéá, ôçí åì öá íé æü ìå íç óõ ìðôù ìá ôï ëï ãß á, ôéò èå ñá ðåõ ôé êÝòìå èü äïõò ðïõ ÷ñç óé ìï ðïéïý íôáé ãéá ôçí á íôé ìå ôþ ðé óç ôçò áñ ñþ -óôéáò. Ç ÷ñÞ óç å íüò á ìé ãþò âéï-éá ôñé êïý ìï íôÝ ëïõ (Kaplan &Saddock 1998) ðïõ åß íáé åõ ñÝ ùò á ðï äå êôü óôéò Äõ ôé êÝò êïé íù íß -åò åß íáé á íå ðáñ êÞò ãéá êá ôÜë ëç ëç å êôß ìç óç êáé èå ñá ðåß á óå ìéáðï ëõ ðï ëé ôé óìé êÞ êïé íù íß á. Åß íáé óç ìá íôé êü íá èõ ìü ìá óôå ü ôéáõ ôü ôï ðëáß óéï ìðï ñåß íá ìçí ôáé ñéÜ æåé ðÜ íôá ìå å êåß íï ôïõ á -óèå íÞ, åé äé êÜ áí ðñï Ýñ ÷å ôáé á ðü ðï ëé ôé óìé êÜ äéá öï ñå ôé êü õ ðü -âá èñï (Fung & Wong 2007, Stone & Finlay 2008).

Óýì öù íá ìå ôç Leininger (1995), «...ç êïõë ôïý ñá á íá öÝ ñå ôáéóôç ãíþ óç ãéá ôéò á îß åò, ôá ðé óôåý ù, ôéò á íôé ëÞ øåéò, ôïõò ôñü ðïõòæù Þò, ç ï ðïß á ìá èáß íå ôáé, ìïé ñÜ æå ôáé êáé ìå ôá öÝ ñå ôáé óôïí ôñü -ðï óêÝ øçò, ëÞ øçò á ðï öÜ óå ùí êáé äñÜ óçò ìéáò óõ ãêå êñé ìÝ íçò ï -ìÜ äáò á ôü ìùí ç ï ðïß á êëç ñï íï ìåß ï äç ãß åò êáé êá ôåõ èýí óåéò, å -íþ ðá ñÜë ëç ëá ôá ìå ôá öÝ ñåé óôçí å ðü ìå íç ãå íéÜ».

Ìéá á ðü ôéò êõ ñéü ôå ñåò ðñï êëÞ óåéò ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí õ ãåß -áò êáé é äéáß ôå ñá ôùí íï óç ëåõ ôþí /ôñéþí åß íáé íá êá ôá íï Þ óïõí ôçóç ìá íôé êü ôç ôá ôçò êïõë ôïý ñáò êáé íá ðñï å ôïé ìá óôïýí ãéá íá ãß -íïõí ðï ëé ôé óìé êÜ å ðáñ êåßò, þ óôå íá ðá ñÝ ÷ïõí á ðï ôå ëå óìá ôé êÞöñï íôß äá ðïõ íá åß íáé ðï ëé ôé óìé êÜ êá ôÜë ëç ëç.

Ç ðï ëé ôé óìé êÞ å ðÜñ êåéá åß íáé Ý íá ðï ëý óç ìá íôé êü æÞ ôç ìá ãéáôç íï óç ëåõ ôé êÞ ðñá êôé êÞ êáé ï ñß æå ôáé ùò «ç äéá äé êá óß á êá ôÜ ôçíï ðïß á ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò ðñï óðá èïýí óõ íå ÷þò íá á ðï êôÞ -óïõí ôçí é êá íü ôç ôá íá åñ ãÜ æï íôáé á ðï äï ôé êÜ ìÝ óá óôï ðï ëé ôé óìé -êü ðëáß óéï ôïõ ðÜ ó÷ï íôá (Ü ôï ìï, ïé êï ãÝ íåéá, êïé íü ôç ôá)«. Ç ðï -ëé ôé óìé êÞ áõ ôï ãíù óß á åß íáé ç áõ ôï å îÝ ôá óç êáé ç óå âÜ èïò äéå ñåý -íç óç á ðü ôïí ß äéï ôïí å ðáã ãåë ìá ôß á õ ãåß áò ôïõ äé êïý ôïõ ðï ëé ôé -

37

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

óìé êïý õ ðü âá èñïõ þ óôå íá á íá ãíù ñß æåé ôç ìå ñï ëç øß á êáé ôéòðñï êá ôá ëÞ øåéò ôïõ ãéá Ü ôï ìá ðïõ ðñï Ýñ ÷ï íôáé á ðü äéá öï ñå ôé êÞá ðü ôç äé êÞ ôïõ êïõë ôïý ñá. Áí äå ãíù ñß æåé ôçí å ðéñ ñï Þ ôùí äé -êþí ôïõ ðï ëé ôé óìé êþí ðå ðïé èÞ óå ùí êáé á îéþí õ ðÜñ ÷åé ï êßí äõ -íïò ï åé äé êüò íá å ðé âÜë ëåé ôéò äé êÝò ôïõ á îß åò êáé ðñü ôõ ðá óõ ìðå -ñé öï ñÜò óå Üë ëåò êïõë ôïý ñåò (Campinha-Bacote 2002). Ðï ëé ôé -óìé êÞ åõáé óèç óß á óç ìáß íåé ü ôé ï å ðáã ãåë ìá ôß áò õ ãåß áò ãíù ñß æåéü ôé õ ðÜñ ÷ïõí ðï ëé ôé óìé êÝò äéá öï ñÝò áë ëÜ êáé ï ìïéü ôç ôåò áë ëÜäåí êÜ íåé ÷á ñá êôç ñé óìïýò ð.÷ êá ëý ôå ñåò Þ ÷åé ñü ôå ñåò, óù óôÝò ÞëÜ èïò ãéá ôéò ðï ëé ôé óìé êÝò áõ ôÝò äéá öï ñÝò.

Ç äéá ÷åß ñé óç ôçò øõ ÷é êÞò õ ãåß áò êáé ôçò øõ ÷é êÞò á óèÝ íåéáòìðï ñåß íá óôå ñåß ôáé ðï ëé ôé óìé êÞò áõ ôï ãíù óß áò êáé åõáé óèç óß áò(Ridley et al. 1998). Áõ ôü é ó÷ý åé ãéá ü óïõò Ý ÷ïõí âéþ óåé ôçí å -ìðåé ñß á ôçò øõ ÷é êÞò íü óïõ ü ðùò êáé ãéá ôá êï íôé íÜ ðñü óù ðá ôïõðÜ ó÷ï íôá (Kokanovic et al. 2001). Êá ôÜ ôç äéá ðï ëé ôé óìé êÞ êëé íé -êÞ óõì âïõ ëåõ ôé êÞ åß íáé óç ìá íôé êü ï å ðáã ãåë ìá ôß áò õ ãåß áò êáé ïíï óç ëåõ ôÞò íá ìçí êÜ íåé ãå íé êåý óåéò ãéá ôá Ü ôï ìá á ðü äéá öï ñå -ôé êÜ å èíé êÜ õ ðü âá èñá, êá èþò õ ðÜñ ÷ïõí óõ ÷íÜ ÷á ñá êôç ñé óôé êÜôá ï ðïß á á ðïñ ñÝ ïõí á ðü ðï ëé ôé óìé êÝò äéá öï ñÝò ðïõ åß íáé äõ íá -ôü íá å ðç ñå Ü æïõí ôçí êëé íé êÞ áë ëç ëå ðß äñá óç êáé ôç èå ñá ðåß á.Æç ôÞ ìá ôá ðïõ ðñÝ ðåé íá ëáì âÜ íï íôáé õ ðü øç êá ôÜ ôç äéá ðï ëé ôé -óìé êÞ óõì âïõ ëåõ ôé êÞ á íá öÝ ñï íôáé óôïí ðß íá êá 4 (West Aus-tralian Transcultural Mental Health Centre 2002).

¸ íáò íï óç ëåõ ôÞò åß íáé ðï ëé ôé óìé êÜ é êá íüò (Omeri 2006) á. ü -ôáí á ðï äÝ ÷å ôáé êáé óÝ âå ôáé ôçí å ôå ñü ôç ôá, â. êá ôá ëá âáß íåé ôçí Ýí -íïéá ôçò êïõë ôïý ñáò êáé ðþò áõ ôÞ ìðï ñåß íá å ðç ñå Ü óåé ôïí Üí -èñù ðï êáé ôá óõ íáé óèÞ ìá ôá ðïõ ðá ñÜ ãï íôáé á ðü ôéò äéá ðï ëé ôé -óìé êÝò áë ëç ëå ðé äñÜ óåéò, ã. åß íáé óå èÝ óç íá å êôé ìÞ óåé ôçí áé ôéï ëï -ãß á ôïõ ðñï âëÞ ìá ôïò á ðü ôçí ðëåõ ñÜ ôïõ ðÜ ó÷ï íôá, ôçò ïé êï ãÝ -íåéÜò ôïõ êáé ôçò êïé íù íß áò óôçí ï ðïß á æåé êáé íá åí óù ìá ôþ óåé ôéòá íôé ëÞ øåéò ôùí ðá ó÷ü íôùí, ôéò é äéáé ôå ñü ôç ôåò ðïõ åì öá íß æåé çêïõë ôïý ñá êáé ôï ðï ëé ôé óìé êü õ ðü âá èñï êáé ôçí ðá ñá äï óéá êÞèå ñá ðåõ ôé êÞ ðá ñÝì âá óç óôç óýã ÷ñï íç èå ñá ðåõ ôé êÞ äéá äé êá óß á,

ä. åß íáé å íÞ ìå ñïò ãéá ôï ñü ëï ôçò èñç óêåß áò êáé ôçò ïé êï ãÝ íåéáòóå Üë ëåò êïõë ôïý ñåò ãéá íá ìðï ñÝ óåé íá åê ðáé äåý óåé ôïõò öï ñåßòáõ ôïýò ðñï êåé ìÝ íïõ íá âï ç èÞ óïõí á ðï ôå ëå óìá ôé êÜ ôïí ðÜ ó÷ï -íôá, å. á íá ãíù ñß æåé ü ôé ïé ðÜ ó÷ï íôåò á ðáé ôïýí é óü ôç ôá óôç öñï íôß -äá, á íå îÜñ ôç ôá á ðü ôï ãëùó óé êü ôïõò õ ðü âá èñï êáé äéåõ êï ëý íåéôçí ðñü óâá óç áõ ôþí ôùí á óèå íþí óôéò äéá èÝ óé ìåò ðç ãÝò (óù óôÞäéá óýí äå óç ôùí õ ðç ñå óéþí ìå ôá îý ôïõò êáé ìå öï ñåßò ôçò êïé íü -ôç ôáò ð.÷ ìå ãå íé êïýò ãéá ôñïýò, åê êëç óß á, äÞ ìïõò, ðá ñá äï óéá -êïýò èå ñá ðåõ ôÝò, ó÷ï ëåß á), óô. åõáé óèç ôï ðïéåß êáé åê ðáé äåý åé ìÝ -ëç ôçò êïé íü ôç ôáò, ïé êï ãå íåéá êü äß êôõï, äá óêÜ ëïõò, êëç ñé êïýò,ãéá ôñïýò, íï óç ëåõ ôÝò êáé ëïé ðïýò å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò Üë ëùí åé -äé êï ôÞ ôùí êáé ðñù ôï âÜè ìéáò ðå ñß èáë øçò óå èÝ ìá ôá êëé íé êÞò øõ -÷éá ôñé êÞò, äéá ðï ëé ôé óìé êÞò ðñï óÝã ãé óçò êáé Üì âëõí óçò ôïõ óôßã -ìá ôïò, Ý ôóé þ óôå íá âåë ôéù èåß ç é êá íü ôç ôá Ý ãêáé ñçò á íá ãíþ ñé óçòêáé ðá ñá ðï ìðÞò ôùí ðá ó÷ü íôùí. Óôçí Åë ëÜ äá õ ðÜñ ÷åé ìå ãÜ ëç á -íÜ ãêç ãéá á íÜ ðôõ îç äé êôý ùí äéá óýí äå óçò ôùí õ ðç ñå óéþí ðñù ôï -âÜè ìéáò öñï íôß äáò êáé ôùí õ ðç ñå óéþí øõ ÷é êÞò õ ãåß áò.

Ï íï óç ëåõ ôÞò ðïõ èá êÜ íåé óå âá óôÞ ôçí á ðü öá óç ôïõ á ôü ìïõíá êá ôá öý ãåé óå ðá ñá äï óéá êÝò å íáë ëá êôé êÝò ðñá êôé êÝò ü ðùò óõì -âáß íåé ð.÷ ìå ôïõò Á óéÜ ôåò, èá âåë ôéþ óåé ôçí å ìðé óôï óý íç êáé èá å -íé ó÷ý óåé ôç èå ñá ðåõ ôé êÞ óõì ìá ÷ß á ìå ôïí ðÜ ó÷ï íôá, èá áõ îç èïýíïé ðé èá íü ôç ôåò ôï Ü ôï ìï íá åß íáé ðéï á íïé ÷ôü êáé Ü íå ôï óôçí å ðé êïé -íù íß á å íþ èá ìåéù èïýí ôá ðï óï óôÜ ðñþ é ìçò äéá êï ðÞò ôçò èå ñá -ðåß áò Þ ìç óõì ìüñ öù óçò. Áí ï íï óç ëåõ ôÞò äå ëÜ âåé õ ðü øç ôïõ ôçíêïõë ôïý ñá ðïë ëÜ óõ ìðôþ ìá ôá äå èá å íôï ðß æï íôáé êá èþò ðïë ëïßåê öñÜ æïõí øõ ÷é êÝò äéá ôá ñá ÷Ýò ìå óù ìá ôé êÜ óõ ìðôþ ìá ôá ìå á ðï ôÝ -ëå óìá ïé ðÜ ó÷ï íôåò íá ìçí á íôé ìå ôù ðß æï íôáé Ý ãêáé ñá.

ÓÕ ÌÐÅ ÑÁ ÓÌÁ ÔÁÏ ôñü ðïò ðïõ ïé Üí èñù ðïé óõ íç èß æïõí íá á íôé äñïýí á ðÝ íá -

íôé óôçí á óèÝ íåéá êáé ôçí øõ ÷é êÞ á óèÝ íåéá Ý ÷åé äéá ìïñ öù èåß êá -ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôçò æù Þò ôïõò êáé äåí ìðï ñåß êÜ ðïéï Ü ôï ìï íá á -ðáë ëá ãåß áð’ áõ ôÝò ôéò óõ íÞ èåéåò ÷ù ñßò íá äç ìéïõñ ãç èïýí öñáã -ìïß êá ôÜ ôç äéá äé êá óß á ôçò å ðé êïé íù íß áò. ¸ ÷ï íôáò ãíþ óç ôùí åñ -ìç íåõ ôé êþí ìï íôÝ ëùí ôïõ á óèå íïýò ãéá ôçí á óèÝ íåéá, åß ìá óôå óåèÝ óç íá äéá ðñáã ìá ôåõ ôïý ìå á ðï ôå ëå óìá ôé êÜ ìá æß ôïõ ìéá ðñï -óÝã ãé óç óôç èå ñá ðåß á ðïõ èá âñåé á ðÞ ÷ç óç êáé èá ôý ÷åé ôçò á ðï -äï ÷Þò ôïõ.

Ç ðá ãêü óìéá ïñ ãÜ íù óç õ ãåß áò Ý ÷åé îå êé íÞ óåé ðñï óðÜ èåéåòóõ íåñ ãá óß áò ìå ðá ñá äï óéá êïýò èå ñá ðåõ ôÝò êáé å ðáã ãåë ìá ôß åòðñù ôï âÜè ìéáò ðå ñß èáë øçò ðñï êåé ìÝ íïõ íá åí óù ìá ôù èïýí ïéðá ñá äï óéá êÝò ðå ðïé èÞ óåéò êáé ðñá êôé êÝò óôï ÷þ ñï ôçò õ ãåß áò(WHO 2001, WHO Africa Regional Office 2008). Ç ðï ëé ôé êÞ õ ãåß -áò ôùí ÷ù ñþí á íá ãíù ñß æåé ôï óç ìá íôé êü ñü ëï ôïõ óõ óôÞ ìá ôïòôùí ðá ñá äï óéá êþí ðñá êôé êþí êáé ôçò ðñù ôï âÜè ìéáò ðå ñß èáë -øçò óôçí ðá ñï ÷Þ øõ ÷éá ôñé êÞò öñï íôß äáò. Ôï óý óôç ìá áõ ôü ðñÝ -ðåé íá ðñï ù èåß ôáé êáé óôïí åë ëç íé êü ÷þ ñï.

Óå äéÜ öï ñåò ÷þ ñåò (ð.÷. Áõ óôñá ëß á, Áã ãëß á) Ý ÷ïõí äç ìéïõñ -ãç èåß óôñá ôç ãé êÝò ðïõ óôï ÷åý ïõí óôçí åí äõ íÜ ìù óç ôçò ðï ëé ôé -óìé êÞò å ðÜñ êåéáò óôç Íï óç ëåõ ôé êÞ, óõ ìðå ñé ëáì âá íï ìÝ íçò êáéôçò á íá ãêáéü ôç ôáò ðï ëõ ðï ëé ôé óìé êïý ðëáé óß ïõ óôç íï óç ëåõ ôé êÞåê ðáß äåõ óç (Omeri 2006). Ç á íá ãêáéü ôç ôá ìéáò äéá ðï ëé ôé óìé êÞòíï óç ëåõ ôé êÞò êïõë ôïý ñáò ãéá ôçí å îá óöÜ ëé óç ôçò ï ëé óôé êÞò å îá -ôï ìé êåõ ìÝ íçò íï óç ëåõ ôé êÞò öñï íôß äáò êÜ èå áí èñþ ðïõ, á ðü ü ðïõêé áí ðñï Ýñ ÷å ôáé, åß íáé óôéò ìÝ ñåò ìáò ðå ñéó óü ôå ñï á íá ãêáß á á ðüðï ôÝ óå ü ëï ôïí êü óìï êáé óôçí Åë ëÜ äá ãéá ôçí ðñï á ãù ãÞ ôçò õ -ãåß áò êáé ôçí ðá ñï ÷Þ ðïéï ôé êÞò öñï íôß äáò.

· µ µ µ µ µ

· µ µ , µ µ µ

· µ µ µ µ µ µ µ

· µ µ . µ µ

· µ µ .

, , µµ .

· µ µ . µ µ µ . ,

µ µ µ , , µ µ .

µ µ µ µ - µ . · µ µ µ . µ ,

µ µ µ µ µ

· µ µ · , µ

µ µ · µ µ µ µ

µ µ . µ , µ

µ µ µ µ µ .

· µ µ µ µ µ µ µ µ .

Πίνακας 4: Ζητήµατα που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά τη διαπολιτισµικήσυµβουλευτική (West Australian Transcultural Mental Health Centre 2002)

ÂÉ ÂËÉÏ ÃÑÁ ÖÉÁAbrams LS, Dornig K, Curran L. (2009). Barriers to service use for post-

partum depression symptoms among low-income ethnic minoritymothers in the United States. Qual Health Res: 19:535- 551.

Alem A, Jacobsson L, Araya M, Kebede D, Kullgren G. (1999). How aremental disorders seen and where is help sought in a rural Ethiopi-an community? Acta Psychiatrica Scand: 100: 40-47.

Al-Krenawi A, Graham JR, Al-Bedah EA, Kadri HM, Sehwail MA. (2009).Cross-National Comparison of Middle Eastern University Students:Help Seeking Behaviors, Attitudes Toward Helping Professionals,and Cultural Beliefs About Mental Health Problems. CommunityMent Health J: 45:26-36.

Alonso J, Angermeyer M, Bernert S, Bruffaerts R, Brugha T, Bryson H etal. (2004). Use of mental health services in Europe: results from theEuropean study of the epidemiology of mental disorders (ESEMeD)project. Acta Psychiatr Scand Suppl: 109:47-54.

Alonso J, Codony M, Kovess M et al. (2007). Population level of unmetneed for mental healthcare in Europe. British Journal of Psychiatry:190:299-306.

Alvidrez J. (1999). Ethnic variations in mental health attitudes and ser-vice use among low income African American, Latina, and EuropeanAmerican young women. Community Mental Health Journal:35:515-530.

Angermeyer MC, Dietrich S. (2006). Public beliefs about and attitudestowards people with mental illness: a review of population studies.Review article. Acta Psychiatr Scand: 113:163-179.

Angermeyer MC & Matschinger H. (2005). Causal beliefs and attitudesto people with schizophrenia: Trend analysis based on data fromtwo population surveys in Germany. The British Journal of Psychia-try: 186: 331-334.

Anglin DM, Link BG, Phelan JC. (2006). Racial differences in stigmatiz-ing attitudes toward people with mental illness. Psychiatric Ser-vices: 57(6): 857-862.

Avgoustidis AG. (2001). Cooperation of psychiatry and the church as adeinstitutionalization project. International Journal of MentalHealth: 30(4): 42-48.

Barksdale CL, Molock SD. (2009). Perceived Norms and Mental HealthHelp Seeking among African American College Students. The Jour-nal of Behavioral Health Services & Research: 36(3): 285-299.

Bellali T & Kalafati M. (2006). Greek psychiatric care reform: New per-spectives and challenges for community mental health nursing.Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing: 13: 33-39.

Bennett G, Marcellus M, Sollers J, Edwards C, Whitfield K, Brandon D,Tucker R. (2004). Stress, coping, and health outcomes amongAfrican-Americans: A review of the John Henryism hypothesis. Psy-chology and Health: 19:369 -383.

Bhugra D, Hilwig M, Mallett R, Corridan B, Leff J, Neehall J, Rudge S.(2000). Factors in the onset of schizophrenia: a comparisonbetween London and Trinidad samples. Acta Psychiatr Scand:101:135-141.

Bhugra D, Harding C & Lippett R. (2004). Pathways into care and satis-faction with primary care for black patients in South London. Jour-nal of Mental Health: 13(2): 171-183.

Bhui,K, Stansfeld S, Hull S et al. (2003). Ethnic variations in pathwaysto and use of specialistmental health services in the UK: systemat-ic review. British Journal of Psychiatry: 182; 105-116.

Blanco C, Patel S, Liu L, Jiang H, Lewis-Fernandez R, Schmidt AB, OlfsonM. (2007). National trends in ethnic disparities in mental healthcare. Medical Care: 45(11): 1012-1019.

Boyd-Franklin N. (2003). Black Families in Therapy: Understanding theAfrican American Experience 2nd ed. New York: Guilford.

Brouzos A & Mouladoudis G. (2004). Past, present, and future of thePerson-Centered approach in Greece. Person-Centered and Experi-ential Psychotherapies: 3(4): 256-267.

Cabassa L, Lester R, Zayas L. (2007). «It’s like being in a labyrinth:» His-panic immigrants’ perceptions of depression and attitudes towardtreatments. Journal of Immigrant Health: 9:1-16.

Caldwell MA, Miaskowski C. (2002). Mass media interventions toreduce help-seeking delay in people with symptoms of acute

myocardial infarction: time for a new approach? Patient Educationand Counseling: 46: 1-9.

Campinha-Bacote J. (2002). The process of cultural competence in thedelivery of healthcare services: a model of care. J TransculturalNursing: 13(3):181-184.

Cauce AM, Domenech-Rodriguez M, Paradise M, Cochran BN, Shea JM,Srebnik D et al. (2002). Cultural and contextual influences in men-tal health help seeking: a focus on ethnic minority youth. J ConsultClin Psychol.: 70(1):44-55.

Chiu SN, Poon TK, Fong SYY & Tsoh MY. (2000). A Review of 354 Out-reach Patients of Kwai Chung Hospital Community PsychiatricTeam. Hong Kong Journal of Psychiatry: 10(3): 6-13.

Chliaoutakis JE, Drakou I, Gnardellis C, Galariotou S, Carra H &Chliaoutaki M. (2002). Greek Christian Orthodox ecclesiasticallifestyle: Could it become a pattern of health-related behavior?Preventive Medicine: 34: 428-435.

Chun C, Enomoto K & Sue S. (1996). Health care issues among Asian Amer-icans: Implications of somatization. In: Kato PM, Mann T. (eds), Hand-book of diversity issues in health psychology. New York: Plenum.

De Toledo Piza Peluso E, De Araujo Peres C, Luis Blay S. (2008). Publicconceptions of schizophrenia in urban Brazil. Soc Psychiatry Psychi-atr Epidemiol: 43:792-799.

Delgado PL, Alegria M, Canive JM, Diaz E, Escobar JI, Kopelowicz A,Vega WA. (2006). Depression and access to treatment among U.S.Hispanics: Review of the literature and recommendations for poli-cy and research. Focus: IV(1): 38-47.

Dobalian A, Rivers PA. (2008). Racial and ethnic disparities in the use ofmental health services. Journal of Behavioral Health Services &Research: 35(2):128-41.

Douzenis A. (2007). The mentally ill in Greece: Starvation during thewinter of the Nazi Occupation. International Journal of MentalHealth: 35(4): 42-46.

Evergeti V. (2006). Living and caring between two cultures: Narrativesof Greek women in Britain. Community Work & Family: 9(3): 347-366.

Fung K, Wong Y. (2007). Factors influencing attitudes towards seekingprofessional help among east and Southeast Asian immigrant andrefugee women. International Journal of Social Psychiatry: 53(3):216-231.

Furnham A, Chan E. (2004). Lay theories of schizophrenia: a cross-cul-tural comparison of British and Hong Kong Chinese attitudes, attri-butions and beliefs. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol: 39:543-552.

Furnham A, Murao M. (2000). A cross-cultural comparison of British andJapanese lay theories of schizophrenia. International Journal ofSocial Psychiatry: 46: 4-20.

Furnham A, Wong L. (2007). A cross-cultural comparison of British and Chi-nese beliefs about the causes, behaviour manifestations and treatmentof schizophrenia. Psychiatry Research. 30: 151(1-2):123-38.

Garc/es IC, Scarinci IC, Harrison L. (2006). An Examination of Sociocul-tural Factors Associated with Health and Health Care Seekingamong Latina Immigrants. J Immigrant Health: 8:377-385.

Garcia C & Lindgren S. (2009). ‘’Life grows between the rocks’‘ Latinoadolescents’ and parents’ perspectives on mental health stressors.Res Nurs Health: 32(2):148-62.

Georgas J, Mylonas K. (2006). Cultures Are Like All Other Cultures, LikeSome Other Cultures, Like No Other Culture. In: Kim U, Yang KS,Hwang KK. (eds), Indigenous and cultural psychology: Understand-ing people in context. New York: Springer.

Georgas J, Mylonas Ê, Bafiti Ô, Christakopoulou S, Poortinga Õ Ç, Kagit-cibasi A et al. (2001). Functional Relationships in the Nuclear andÅxtended Family: A 16 culture study. International Journal of Psy-chology: 36: 289-300.

Goldney RD, Fisher LJ, Dal Grande E, Taylor AW. (2005). Changes in men-tal health literacy about depression: South Australia, 1998 to 2004.Med J Aust: 183:134e7.

Hartocollis P. (1966). Psychiatry in contemporary Greece. American Jour-nal of Psychiatry: 123(4): 457-462.

Hines-Martin V, Malone M, Kim S et al. (2003). Barriers to mental health

38

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

care access in an African American population. Issues in MentalHealth Nursing: 24(3):237-256.

Ho K, Hunt C, Li S. (2008). Patterns of help-seeking behavior for anxietydisorders among the Chinese speaking Australian community. SocPsychiatry Psychiatr Epidemiol: 43:872-877.

Jorm AF, Korten AE, Jacomb PA et al. (1997). Helpfulness of interven-tions for mental disorders: beliefs of health professionals comparedwith the general public. Br J Psychiatry: 171: 233-237

Jorm AF, Angermeyer MC, Katschnig H. (2000). Public knowledge of andattitudes to mental disorders: a limiting factor in the optimal useof treatment services. In: Andrews G, Henderson S. (eds), Unmetneed in psychiatry. Problems, resources, responses. Cambridge:Cambridge University Press.

Jorm AF, Christensen H, Griffiths KM. (2006). The public’s ability to rec-ognize mental disorders and their beliefs about treatment: changesin Australia over 8 years. Aust N Z J Psychiatry: 40:36e41.

Kaplan H, Saddock B. (1998). Synopsis of Psychiatry, 8th Edition. Balti-more: Williams and Wilkins.

Karastergiou A, Mastrogianni A, Georgiadou E, Kotrotsios S, & Mau-ratziotou K. (2005). The reform of the Greek mental health services.Journal of Mental Health: 14(2): 197-203.

Karasz A. (2005). Cultural differences in conceptual models of depres-sion. Social Science and Medicine: 60: 1625-1635.

Kim BSK & Omizo ÌÌ. (2003). Asian cultural values, attitudes towardseeking professional psychological help and willingness to see acounselor. The Counseling Psychologist: 31(3): 343-361.

Kokanovic R, Petersen A, Mitchell V, Hansen S. (2001). Care-giving andthe social construction of ‘mental illness’ in immigrant communi-ties. Perth: Eastern Perth Public and Community Health Unit andMurdoch University.

Kramer EJ, Kwong K, Lee E & Chung H. (2002). Cultural Factor Influ-encing the Mental Health of Asian Americans. WesternJournal ofMedicine: 176: 227-231.

Kung HS, Hoyert DL, Xu J, Murphy SL. (2008). Deaths: Final Data for2005. National Vital Statistics Reports 56. Hyattsville, MD: Nation-al Center for Health Statistics.

Kurumatani T, Ukawa K, Kawaguchi Y, Miyata S, Suzuki M, Ide H, SekiW et al. (2004). Teachers’ knowledge, beliefs and attitudes con-cerning schizophrenia: A cross-cultural approach in Japan and Tai-wan. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology: 39: 402-409.

Kwon-Ahn Y. (2001). Substance abuse among Korean-Americans: Asocial-cultural perspective and framework for intervention. In:Straussner S. (ed), Ethnocultural issues in addiction treatment. NewYork: Guildford Press.

Lam JA & Rosenheck R. (1999). Street Outreach for Homeless Personswith serious mental illness. Is it effective? Medical Care: 37 (9):894-907.

Lauber C, Rossler W. (2007). Stigma towards people with mental illnessin developing countries in Asia. International Review of Psychiatry:19(2): 157-178.

Lauber C, Nordt C, Falcato L, Ro¨ssler W. (2003). Do people recognisemental illness? Factors influencing mental health literacy. Eur ArchPsychiatry Clin Neurosci: 253:248-251.

Leininger M. (1995). Transcultural nursing: Concepts, theories, researchand practices. USA: McGraw Hill Inc.

Leong FTL & Lau ASL. (2001). Barriers to providing effective mentalhealth services to Asian-Americans. Mental Health ServicesResearch: 3(4): 201-214.

Lin K & Cheung F. (1999). Mental health issues for Asian-Americans. Psy-chiatric Services: 50(6): 774-780.

Littlewood R. (2001). The history of stigmatization of the mentally ill -cultural and national aspects of stigmatization. In: Crisp AH. (ed),Every family in the land - understanding prejudice and discrimina-tion against people with mental illness. London: Royal Society ofMedicine Press Ltd.

Macri I. (2001). Medical psychology in Greece. Journal of Clinical Psy-chology in Medical Settings: 8(1): 27-30.

Madianos M, Christodoulou G. (2007). Reform of the Mental Health CareSystem in Greece 1984-2006. International Psychiatry: 4: 16-19.

Madianos M, Alevisopoulos G, Kallergis G, Koukia E, Rouvali O &Tomaras V. (2008). Changes in utilization of community mentalhealth services in three boroughs of Athens (1979/1983-2000/2004). Eur J Psychiat.: 22 (4): 225-234.

Madianos MG, Madianou D, Vlachonikolis J, Stefanis C. (1987). Atti-tudes towards mental illness in the Athens area: implications forcommunity mental health intervention. Acta Psychiatr scand: 75:158-165.

Madianos MG, Zacharakis C, Tsitsa C, & Stefanis CN. (1999). Geograph-ical variation in mental hospital discharges in Greece and socioeco-nomic correlates: A nationwide study (1978-1993). Social Psychia-try and Psychiatric Epidemiology: 34: 477-483.

Madianos MG, Economou M, Hatjiandreou M, Papageorgiou A, Rogak-ou E. (1999). Changes in public attitudes towards mental illness inthe Athens area (1979/1980-1994). Acta Psychiatr Scand: 99: 73-78.

Madianos MG, Tsiadis J, Zacharakis C. (1999). Changing patterns ofmental health care in Greece (1984-1996). European Psychiatry: 14:462-467.

Madianos MG, Zacharakis C, Tsitsa C. (2000). Utilization of psychiatricinpatient care in Greece: A nationwide study (1984-1996). Interna-tional Journal of Social Psychiatry: 46(2): 89-100.

Magliano L, Fiorillo A, de Rosa C, Malangone C, Maj M. (2004). Beliefsabout schizophrenia in Italy: a comparative nationwide survey ofthe general public, mental health professionals, and patients’ rela-tives. Can J Psychiatry: 49:322-330.

Malikiosi-Loizos M, Anderson LR. (1999). Accessible friendships, inclu-sive friendships, reciprocated friendships as related to social andemotional loneliness in Greece and the USA. European Psycholo-gist: 4(3): 165-178.

McCabe R & Priebe S. (2004) Assessing the stability of schizophreniapatients’ explanatory models of illness over time. Journal of Men-tal Health: 13: 165 -171.

Mikhail N, Wali S, Ziment I. (2006). Use of alternative Medicine amongHispanics. J Immigrant Health: 8:377-385.

Norman RMG, Sorrentino RM, Windell D, Manchanda R. (2008). The roleof perceived norms in the stigmatization of mental illness. Soc Psy-chiatry Psychiatr Epidemiol: 43:851-859

Okello ES, Musisi S. (2006). Depression as a clan illness (eByekika): Anindigenous model of psychotic depression among the Baganda ofUganda. World Cultural Psychiatry Research Review: I: 60-73.

Okello ES, Neema S. (2007). Explanatory models and help-seekingbehaviour: Pathways to psychiatric care among patients admittedfor depression in Mulago hospital, Kampala, Uganda. QualitativeHealth Research: 17: 14-25.

Omeri A. (2006). Transcultural nursing: the way to prepare culturallycompetent practitioners in Australia. In: Papadopoulos I. (ed), Tran-scultural health and social care. Development of culturally compe-tent practitioners. UK: Churchill Livingstone.

Pan J, Chen B, Teng H, Lu M, Shen WW. (2005). The use of alternativemedicine among Taiwanese psychiatric outpatients. Psychiatry andClinical Neurosciences: 59: 711-716

Park S, Bernstein KS. (2008). Depression and Korean American Immi-grants Archives of Psychiatric Nursing: 22 (1): 12-19.

Parker G, Cheah Y, Roy K. (2001). Do the Chinese somatize depression? Across-cultural study. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol: 36: 287-293.

Parker G, Gladstone G, Tsee Chee K. (2001). Depression in the planet’slargest ethnic group: The Chinese. Am J Psychiatry: 158:857-864.

Peifer KL, Hu T, Vega W. (2000). Help seeking by persons of Mexican ori-gin with functional impairments. Psychiatr Serv.: 51:1293-1298.

Ridley CR, Li LC & Hill CL. (1998). Multicultural assessment: Reexamina-tion, reconceptualisation, and practical application. CounsellingPsychologist: 26: 827-910.

Rothbaum F, Weisz J, Pott M, Miyake K, Morelli G. (2000). Attachmentand culture: Security in the United States and Japan. American Psy-chologist: 55: 1093-1104.

Rudell K, Bhui K, Priebe S. (2008). Do ‘alternative’ help-seeking strate-gies affect primary care service use? A survey of help-seeking formental distress. BMC Public Health: 8:207-217.

Sen B. (2004). Adolescent propensity for depressed mood and help

39

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

seeking: race and gender differences. J Ment Health PolicyEcon.:7:133-45.

Seyfried E, Ziomas D (2005) Pathways to social integration for peoplewith mental health problems: the establishment of social co-oper-atives in Greece, Greece, www.peer-review-social-inclusion.net.

Shin JK. (2002). Help-seeking behaviors by Korean immigrants fordepression. Issues in Mental Health Nursing: 23: 461-476.

Spencer MS, Chen J. (2004). Effect of Discrimination on Mental HealthService Utilization Among Chinese Americans. Am J Public Health:94: 809-814.

Stone L, Finlay WML. (2008). A comparison of African Caribbean andwhite European young adults’ conceptions of schizophrenia symp-toms and the diagnostic label. International Journal of Social Psy-chiatry: 54(3): 242-261.

Taylor RJ, Ellison CG, Chatters LM, Levin JS, & Lincoln KD. (2000). Men-tal health services in faith communities: The role of clergy in blackchurches. Social Work: 45: 73-87.

Taylor SE, Sherman DK, Kim HS, Jarcho J, Takagi K, Dunagan M. (2004).Culture and social support: Who seeks it and why? Journal of Per-sonality and Social Psychology: 87(3): 354-362.

Tseng WS. (2001). Handbook of cultural psychiatry. San Diego CA: Aca-demic Press. Unal S, Kaya, B, Yalvac YD. (2007). Patients’ Explana-tion Models for Their Illness and Help-Seeking Behavior. TurkPsikiyatri Dergisi (Turkish Journal of Psychiatry): 18 (1): 1-9.

Vogel D, Wei M. (2005). Adult attachment and help-seeking intent: Themediating roles of psychological distress and perceived social sup-port. Journal of Counseling Psychology: 52 (3): 347 - 357.

Wang PS, Lane M, Olfson M, Pincus HA, Wells KB, & Kessler RC. (2005).Twelve-month use of mental health services in the United States.Archives of General Psychiatry: 62(6): 629-640.

West Australian Transcultural Mental Health Centre. (2002). CulturalAwareness Tool - Understanding cultural diversity in mental health.Australia: Commonwealth Department of Health and Ageing andMulticultural Mental Health.

Whaley AL. (2001). Cultural mistrust of white mental health cliniciansamong African Americans with severe mental illness.AmJ Orthopsy-chiatry: 71:252-256.

World Health Organization. (2001). The world health report. Mentalhealth: New understanding, new hope. Geneva, Switzerland: WorldHealth Organization.

World Health Organization, Africa Regional Office (2008). Traditional medicineprogramme, Geneva, Switzerland,http://www.afro.who.int/trm/index.html. Retrieved on February 20, 2009.

Wong DFK. (2007). Uncovering sociocultural factors influencing the pathwayto care of Chinese caregivers with relatives suffering from early psy-chosis in Hong Kong. Culture, Medicine and Psychiatry: 31: 51-71.

Wong FKD, Kam Pui Tsui H, Pearson V, Chen E & Chiu SN. (2003). ChangingHealth Beliefs on Causations of Mental Illness and Their Impacts onFamily Burdens and Mental Health of Chinese Caregivers in Hong Kong.International Journal of Mental Health: 32(2): 84-98.

Woodward AT, Taylor RJ, Bullard K, Neighbors HW, Chatters LM, Jack-son JS. (2009). Use of Professional and Informal Support by AfricanAmericans and Caribbean Blacks with Mental Disorders. Communi-ty Ment Health J: 45:26-36.

Yeung S, Chang D, Gresham RL, Jr, Nierenberg AA, Fava M. (2004). Ill-ness beliefs of depressed Chinese Americans in primary care. Jour-nal of Nervous and Mental Disease: 192(4): 324?327.

Yi K. (2000). Psychotherapy, culture, and self: The care of Asian Ameri-cans. The California Psychologist: 33: 24-25.

Young JL, Griffith EEH & Williams DR. (2003). The integral role of pas-toral counseling by African American clergy in Community mentalhealth. Psychiatric Services: 54(5): 688-692.

Zissi A. (2006). Community perceptions of mental disorders: a Greekperspective. Journal of Community & Applied Social Psychology:16(2):136-148.

Ãå þñ ãáò Ä. (2002). Ðü óï Ý ÷åé áë ëÜ îåé ç åë ëç íé êÞ ïé êï ãÝ íåéá; Óôï: Ðï ëå -ìé êüò Í, Êá À ëá Ì, Êá ëá âÜ óçò Ö. (Å ðéì. ¸ê ä.), Åê ðáé äåõ ôé êÞ, Ïé êï ãå -íåéá êÞ êáé Ðï ëé ôé êÞ Øõ ÷ï ðá èï ëï ãß á: Á ðï êëß íïõ óåò äéá óôÜ óåéò óôï÷þ ñï ôçò ïé êï ãÝ íåéáò, ôü ìïò Â. Á èÞ íá: Á ôñá ðüò.

Ðõñ ãéù ôÜ êçò ÉÅ. (2008). Åë ëç íé êÞ Ïé êï ãÝ íåéá: Äï ìÞ êáé Ëåé ôïõñ ãß á-Å îå -ëß îåéò êáé Ðñï ï ðôé êÝò. Å ðé óôç ìï íé êÞ Å ðå ôç ñß äá ôçò Øõ ÷ï ëï ãé êÞò Å -ôáé ñåß áò Âï ñåß ïõ Åë ëÜ äïò: 6: 1-33.

Óôñá ôïõ äÜ êç ×. (2008). ¸ ñåõ íåò ãéá ôïõò ìå ôá íÜ óôåò óôçí Åë ëÜ äá å ñåõ -íç ôé êÝò åì ìï íÝò êáé åê êñå ìü ôç ôåò. Á èÞ íá: Å èíé êü ÊÝ íôñï Êïé íù íé -êþí Å ñåõ íþí.

40

ÍÏÓÇËÅÉÁ ÊÁÉ ÅÑÅÕÍÁ

Λιανική Τιµή: € 28,00. ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 34,00Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 210-6512.282 και µέσω Internet: www.mediforce.gr

Στο site µπορείτε να δείτε τα περιεχόµενα του βιβλίου

Á ðü ôéò áñ ÷Ýò ôçò äå êá å ôß áò ôïõ 2000, ç äéá äé êá óß á åê óõã ÷ñï íé óìïýôïõ Åõ ñù ðá ú êïý Êïé íù íé êïý Ìï íôÝ ëïõ ðñï ù èåß ôáé á ðü ôá üñ ãá íáôçò Åõ ñù ðá ú êÞò ¸ íù óçò óå äéá öï ñå ôé êÜ èå ìá ôé êÜ ðå äß á, å ðç ñå Ü æï -

íôáò Ü ìå óá Þ Ýì ìå óá ôï «ìï íï ðþ ëéï» ôùí Êñá ôþí Ìå ëþí óôç ñýè ìé óç êáéïñ ãÜ íù óç ôùí å èíé êþí óõ óôç ìÜ ôùí êïé íù íé êÞò ðñï óôá óß áò. Á íÜ ìå óá óôáðå äß á áõ ôÜ ðå ñé ëáì âÜ íå ôáé êáé ôï ðå äß ï ôçò Õ ãåß áò, ðïõ á ðï ôå ëåß Ý íáí á ðüôïõò âá óé êïýò ðõ ëþ íåò êÜ èå óýã ÷ñï íïõ ìï íôÝ ëïõ êïé íù íé êÞò ðñï óôá óß áò.

Ôï âé âëß ï ôçò Ìá ñß áò ×ïý êëç óõ óôç ìá ôï ðïéåß ôïõò âá óé êïýò Ü îï íåò ôïõèå óìé êïý êáé å ðé ÷åé ñç óéá êïý êå êôç ìÝ íïõ ôçò ¸ íù óçò óôï ðå äß ï ôçò Äç ìü -óéáò Õ ãåß áò, õ éï èå ôþ íôáò ìß á ãíÞ óéá «åõ ñù êå íôñé êÞ» ðñï óÝã ãé óç, ðïõ á -íôá íá êëÜ á êñé âþò ôçí á îß á êá ôá íü ç óçò êáé ìÜ èç óçò ôùí åõ ñù ðá ú êþí èå -óìþí êáé ðñá êôé êþí. Å îá óöá ëß æåé, ðá ñÜë ëç ëá, ôçí ðñü óâá óç óå Ý íáí áõ -îç ìÝ íï ü ãêï äå äï ìÝ íùí êáé ðëç ñï öï ñéþí ãéá ôéò ó÷å ôé êÝò ðá ñåì âÜ óåéò ôçòêïé íï ôé êÞò äñÜ óçò, á ðï ôå ëþ íôáò Ý íá é äéáß ôå ñá åý ÷ñç óôï åñ ãá ëåß ï ãéá êÜ -èå á íá ãíþ óôç, ðïõ åí äéá öÝ ñå ôáé íá åì âá èý íåé óôéò áñ ìï äéü ôç ôåò êáé ðï -ëé ôé êÝò ôçò Åõ ñù ðá ú êÞò ¸ íù óçò óôïí ôï ìÝ á ôçò Äç ìü óéáò Õ ãåß áò.

Μια έκδοση της MediForce

Κυκλοφορεί...

Óåëßäåò 320

«Ôï âé âëß ï á ðï ôå ëåß ðá ñÜë ëç ëá Ý íá åã ÷åé ñß äéï Ðï ëé ôé êÞò Õ ãåß áò, êá èþò ìáò îå íá ãåß ó' ü ëï ôï öÜ óìáôùí ôï ìÝ ùí ìéáò ðï ëé ôé êÞò õ ãåß áò, äß íï íôáò ôï èå ù ñç ôé êü ôïõò ðëáß óéï êáé áñ êå ôÝò ü øåéò á ðü ôçí ðñá -êôé êÞ ôïõò äéÜ óôá óç, ìå ìéá á ìå óü ôç ôá ðïõ ðç ãÜ æåé ü ÷é ìü íï á ðü ôç èå ù ñç ôé êÞ ãíþ óç áë ëÜ êáé á ðüôçí å ìðåé ñß á ôïõ óõã ãñá öÝ á óôç äéá ìüñ öù óç êáé õ ëï ðïß ç óç ðï ëé ôé êþí õ ãåß áò. ¸ ÷åé å ðï ìÝ íùò êáé Ý íáåê ðáé äåõ ôé êü ÷á ñá êôÞ ñá, ðïõ ôçí á íá ãêáéü ôç ôÜ ôïõ ôç íéþ èåé êá íåßò (...) Ý íôï íá, ü ôáí ðñü êåé ôáé íá äéá -ìïñ öþ óåé äéïé êç ôé êÜ óôå ëÝ ÷ç ìå å íéáß á äéïé êç ôé êÞ êïõëôïý ñá êáé Ý ìðíåõ óç».

Αλέκος Παπαδόπουλος, πρώην Υπουργός Υγείας

Äéáôßèåôáé áðü ôá ãñáöåßá ìáò: € 34 - ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 40 Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 6512.282

Ìðïñåßôå íá äåßôå ôá Ðåñéå÷üìåíá ôïõ âéâëßïõ óôçí çëåêôñïíéêÞ äéåýèõíóç: www.mediforce.gr

ìéá Ýêäïóç ôçò MediForce

Βιοϊατρική ΤεχνολογίαΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ

Óôï åã ÷åé ñß äéï áõ ôü, ôï ï ðïß ï ÷ù ñß æå -ôáé óå äý ï ôìÞ ìá ôá, ðïõ á íá ëý ï íôáéóå äþ äå êá êå öÜ ëáéá, ðå ñé ëáì âÜ íï -

íôáé (êõ ñß ùò á ðü èå óìé êÞ êáé ëåé ôïõñ ãé êÞÜ ðï øç) èÝ ìá ôá äéá ÷åß ñé óçò ðïéü ôç ôáò,ðñï ìç èåéþí, íï ìï èå óß áò, á îéï ëü ãç óçò, á -ðï äï ôé êü ôç ôáò å ðÝí äõ óçò, å ðá ãñý ðíç óçò,õ ãéåé íÞò êáé á óöÜ ëåéáò åñ ãá æï ìÝ íùí êáéá óèå íþí, êá èþò å ðß óçò êáé ôùí êéí äý íùíðïõ äéá ôñÝ ÷ïõí áì öü ôå ñïé á ðü ôç ÷ñÞ óçêáé ëåé ôïõñ ãß á ôçò Âéïéá ôñé êÞò ôå ÷íï ëï ãß áò.Á êü ìá, èß ãï íôáé èÝ ìá ôá óýã ÷ñï íïõ ðñï -âëç ìá ôé óìïý ó÷å ôé êÜ ìå ôéò íï ìé êü-ïé êï -íï ìé êÝò êáé êïé íù íé êÝò å ðé ðôþ óåéò á ðü ôç÷ñÞ óç ôùí éá ôñï ôå ÷íï ëï ãé êþí ðñï ú ü íôùíêáé ôçí äéá ÷åß ñé óç ôçò Âéï ú á ôñé êÞò Ôå ÷íï -ëï ãß áò ãå íé êü ôå ñá.

Ïé óõã ãñá öåßò ðé óôåý ïõí ü ôé ôï ðå ñéå -÷ü ìå íï ôïõ åã ÷åé ñé äß ïõ, êá ëý ðôåé ìÝ ñïòôïõ ãíù óôé êïý á íôé êåé ìÝ íïõ ôùí Êëé íé êþíÌç ÷á íé êþí, ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí õ ãåß áò ðïõá ó÷ï ëïý íôáé ìå ôç äéïß êç óç êáé ïñ ãÜ íù óçôùí ìï íÜ äùí õ ãåß áò-ðñü íïéáò, ôùí ôå ÷íï -ëü ãùí Éá ôñé êþí ïñ ãÜ íùí, ôùí ôå ÷íï ëü ãùíÑá äéï ëï ãß áò-Á êôé íï ëï ãß áò, ôùí Íï óç ëåõ -ôþí-Ìáéþí, ôùí Öõ óé êï èå ñá ðåõ ôþí êáéôÝ ëïò ôùí Ιá ôñþí ü ëùí ôùí åé äé êï ôÞ ôùí.Ïé Ýì ìå óá á ó÷ï ëïý ìå íïé ìå ôçí âéï ú áôñé êÞôå ÷íï ëï ãß á áö’ å íüò èá å ìðëïõ ôß óïõí ôéòâé âëéï ãñá öé êÝò τους ãíþ óåéò, áö å ôÝ ñïõèá ôï á îéï ðïé Þ óïõí ùò âï Þ èç ìá ãéá á ðï ôå -ëå óìá ôé êü ôå ñç óõ íåñ ãá óß á ìå ôïõò Ü ìå óáá ó÷ï ëïý ìå íïõò ìå áõ ôÞí.

ΒιοϊατρικήΤεχνολογία

ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ

∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ

Λαµπρινή Καρπούζου, Χαρίλαος Αποστολίδης∆ρ Παντείου Πανεπιστηµίου ∆ιπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, MSc

ÅÊÄÏÔÉÊÇ ÓÅÉÑÁ

ÅÐÉÓÔÇÌÅÓ ÄÉÏÉÊÇÓÇÓÊÁÉ ÏÉÊÏÍÏÌÉÁÓ ÔÇÓ ÕÃÅÉÁÓ17

Λιανική Τιµή: € 21,00. ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 27,00Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 210-6512.282 και µέσω Internet: www.mediforce.gr

Στο site µπορείτε να δείτε τα περιεχόµενα του βιβλίου

Μια έκδοση της MediForce

Óåëßäåò 240

Κυκλοφoρεί...

Λιανική Τιµή: € 24,00. ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 30,00Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 210-6512.282 και µέσω Internet: www.mediforce.gr

Στο site µπορείτε να δείτε τα περιεχόµενα του βιβλίου

Ενώ ç éá ôñé êÞ êáé ç ôå ÷íï ëï ãß áðñï ï äåý ïõí ìå ãïñ ãü ñõè ìü, ôïóý óôç ìá õ ãåß áò á äõ íá ôåß íá ìå -

ôá öñÜ óåé ôç ãíþ óç óå ðñÜ îç, äåíóõì âÜë ëåé óôçí Ü ñé óôç á îéï ðïß ç óçôùí ðü ñùí êáé ìá óôß æå ôáé á ðü ôçí á -íé êá íü ôç ôÜ ôïõ íá ðá ñÜ ó÷åé ìå óõ íÝ -ðåéá öñï íôß äá õ øç ëÞò ðïéü ôç ôáò ãéáü ëïõò ôïõò ¸ë ëç íåò.

Η á ðïõ óß á ðñáã ìá ôé êÞò ðñï ü äïõóôçí á íá äéïñ ãÜ íù óç ôïõ óõ óôÞ ìá -ôïò õ ãåß áò ìå óêï ðü ôç ìåß ù óç ôïõêü óôïõò, ôç âåë ôß ù óç ôçò ðïéü ôç ôáòêáé ôçí åí óù ìÜ ôù óç ôçò ôå ÷íï ëï ãß -áò ôçò ðëç ñï öï ñé êÞò óôç âåë ôß ù óçôùí äéïé êç ôé êþí êáé êëé íé êþí äéá äé -êá óéþí, είναι ιδιαίτερα ενοχλητική.

Αðáé ôåßται Ü ìå óç ðñï óï ÷Þ ü -ëùí ôùí å ìðëå êü ìå íùí, äç ëá äÞ,ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí õ ãåß áò, ôùí ðï -ëé ôé êþí, áë ëÜ êáé ôùí á óèå íþí, á -öïý ç ðñü êëç óç ó÷å ôß æå ôáé ìå ôçíá ðï ôå ëå óìá ôé êÞ öñï íôß äá õ ãåß áòãéá ü ëïõò ôïõò ¸ë ëç íåò. Ç á íôé ìå -ôþ ðé óç ôçò ðñü êëç óçò á ðáé ôåß ñé -æï óðá óôé êÞ óêÝ øç, á öïý ç õ øç -ëü ôå ñç ðïéü ôç ôá äåí åß íáé äõ íá ôüíá å ðé ôåõ ÷èåß ìå ôá õ ðÜñ ÷ï íôáóõ óôÞ ìá ôá öñï íôß äáò õ ãåß áò.

ΕÜí èÝ ëïõ ìå á óöá ëÝ óôå ñç êáéõ øç ëÞò ðïéü ôç ôáò öñï íôß äá õ ãåß -áò, ÷ñåéÜ æå ôáé íá å ðá íá ó÷å äéÜ -óïõ ìå ôï óý óôç ìá õ ãåß áò óôç âÜ -óç ôçò á óöÜ ëåéáò ôïõ á óèå íÞ,ôçò á ðï ôå ëå óìá ôé êü ôç ôáò, ôçò á -ðï äï ôé êü ôç ôáò êáé ôçò á óèå íï êå -íôñé êÞò ðñï óÝã ãé óçò. Å ðé ðëÝ ïí, ôï óý óôç ìá ðñÝ ðåé íá ðá ñÝ ÷åé é óü ôé ìç êáé á ðï ôå ëå óìá ôé êÞ öñï íôß äá õ ãåß áò. ¸ íá ôÝ ôïéï óý óôç ìá õ ãåß áò ìðï ñåß íá êá ëý øåé êá ëý ôå ñá ôéò á íÜ ãêåò ôùí á -óèå íþí, áë ëÜ êáé ôùí å ðáã ãåë ìá ôéþí õ ãåß áò. Ïé á óèå íåßò èá âéþ íïõí á óöá ëÝ óôå ñç, á îéü ðé óôç êáé ï ëï êëç ñù ìÝ íç öñï -íôß äá õ ãåß áò êáé ïé å ðáã ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò ôçí é êá íï ðïß ç óç ôçò ðñï óöï ñÜò.

Μια έκδοση της MediForce

Κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί . . .

Óåëßäåò 272

Çðá ñïý óá Ýê äï óç á ðï ôå ëåß ôï ðñþ -ôï Åñ ìç íåõ ôé êü Áã ãëï åë ëç íé êü

êáé Åë ëç íï áã ãëé êü Íï óç ëåõ ôé êü Ëå îé -êü, ôï ï ðïß ï ðå ñé ëáì âÜ íåé ðÜ íù á ðü12.000 ëÞì ìá ôá. Ðñü êåé ôáé ãéá Ý íá óýã -÷ñï íï, êá ôá íï ç ôü -áí êáé óõ ìðõ êíù ìÝ -íï- á îéü ðé óôï êáé åý ÷ñç óôï «ï äç ãü» ôçòÍï óç ëåõ ôé êÞò ï ñï ëï ãß áò êáé ôùí âá óé -êþí éá ôñé êþí ü ñùí ðïõ ÷ñç óé ìï ðïéïý -íôáé åõ ñÝ ùò óôçí êëé íé êÞ íï óç ëåõ ôé êÞðñá êôé êÞ. Å ðé ðëÝ ïí, ðå ñé ëáì âÜ íåé å ðé -ëåã ìÝ íåò ç ëå êôñï íé êÝò äéåõ èýí óåéò á ðüôï ÷þ ñï ôçò õ ãåß áò, áñ êôé êü ëå îá å ðáã -ãåë ìá ôé êþí êáé á êá äç ìá ú êþí ôß ôëùí, ü -ðùò å ðß óçò êáé ôïí Êþ äé êá Íï óç ëåõ ôé -êÞò Äå ï íôï ëï ãß áò (Ð.Ä. 216/2001) ðïõï öåß ëåé íá ãíù ñß æåé êÜ èå Íï óç ëåõ ôÞò.ÔÝ ëïò, êáé íï ôï ìß á á ðï ôå ëåß ç ðá ñÜ èå óçåê öñÜ óå ùí ðïõ óõ íá íôÜ óõ ÷íÜ ï å ðáã -ãåë ìá ôß áò õ ãåß áò óôçí êá èç ìå ñé íÞ êëé íé -êÞ Ü óêç óç.

«Ç ôïë ìç ñÞ á ðü öá óç ôùí äýï óõã ãñá öÝ ùí íá äç -ìéïõñ ãÞ óïõí Ý íá Åñ ìç íåõ ôé êü Áã ãëï-åë ëç íé êü êáéÅë ëç íï-áã ãëé êü Íï óç ëåõ ôé êü Ëå îé êü, õ ðï äç ëþ íåéôçí áõ ôï ðå ðïß èç óÞ ôïõò, ôç âá èéÜ ãíþ óç ôïõ á íôé -êåé ìÝ íïõ óðïõ äÞò ôïõò, ôï á êÜ ìá ôï ôïõ ÷á ñá êôÞ ñáôïõò êáé ôçí å ðé èõ ìß á íá õ ðç ñå ôÞ óïõí ôï ÷þ ñï ôïõòá ðü ôç ìå ñéÜ ôïõ å ðáã ãåë ìá ôé êÜ öôá óìÝ íïõ».

Êá èç ãç ôÞò Ã. É. Ìðáë ôü ðïõ ëïòÐñüåäñïò ÔìÞìáôïò ÍïóçëåõôéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï

Áèçíþí

«Ç Ýê äï óç å íüò ðëÞ ñïõò, êá ôÜ ôï äõ íá ôü, Åñ ìç -íåõ ôé êïý Áã ãëï åë ëç íé êïý êáé Åë ëç íï áã ãëé êïýÍï óç ëåõ ôé êïý Ëå îé êïý, èá âï ç èÞ óåé ü ÷é ìü íïôïõò ¸ë ëç íåò Íï óç ëåõ ôÝò êáé Öïé ôç ôÝò ôçò Íï óç -ëåõ ôé êÞò óôéò ìå ëÝ ôåò ôïõò, áë ëÜ êáé Üë ëïõò å ðáã -ãåë ìá ôß åò õ ãåß áò, á öïý ðå ñé ëáì âÜ íåé å ðé óôç ìï íé -êïýò ü ñïõò ðïõ ÷ñç óé ìï ðïéïý íôáé ôü óï óôçí Ý -ñåõ íá êáé ôçí åê ðáß äåõ óç, ü óï êáé óôçí êëé íé êÞðñá êôé êÞ. Åß íáé ðñï öá íÝò ü ôé äåí ðñü êåé ôáé ãéá Ý -íá á ðëü ëå îé êü, äå äï ìÝ íïõ ü ôé ïé Íï óç ëåõ ôé êïß ü -ñïé åñ ìç íåý ï íôáé êáé å ðå îç ãïý íôáé ìå óý íôï ìïêáé ðå ñéå êôé êü ôñü ðï».

Êá èç ãÞ ôñéá ×. Â. Ëå ìï íß äïõÔìÞìá Íï óç ëåõ ôé êÞò, Ðá íå ðé óôÞìéï Á èç íþí

Êõêëïöïñåß...

Óåëßäåò: 296ËéáíéêÞ ÔéìÞ: € 30,00ÁðïóôÝëëåôáé ìå áíôéêáôáâïëÞ: € 36,00Ãéá ðáñáããåëßåò: Ôçë. 210-6512.082, 6512.282

Ìðïñåßôå íá äåßôå ôïõò Ðñïëüãïõò êáé ôï ÐñïëïãéêüÓçìåßùìá ôùí óõããñáöÝùí ôïõ Ëåîéêïý óôï site:www.mediforce.gr

ìéá Ýêäïóç ôçò MediForce