pasyon ng bayan

7/21/2019 Pasyon ng Bayan

http://slidepdf.com/reader/full/pasyon-ng-bayan 1/56

PASYON NG BAYAN (1813-2013)[*]

David Michael M. San Juan

“Kaya, o mga kababayan, ating idilat ang bulag na kaisipan at kusang igugol sa kagalingan ang ating lakas sa tunay at lubos na pag-asa na magtagumpay sa nilalayong kaginhawahan ng

bayang tinubuan!”

- Andres Bonifacio (“Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog”)

Panalangin

O Diyos sa kalangitan

Hari nitong kasaysayan

Dinggin, sinisintang bayan

Hinirang na kalupaan

Dalhin mo sa katubusan

Salaysay na tinutuos

Kamay Mo ang siyang tulos

Sa bawat inaping bungkos

Pag-asa Ka ng ginapos

Hikahos ay matatapos

Panulat na makabayan

Sana’y walang malimutan

Landasin ay ‘Yong ilawan

Dilim nawa’y malarawan

Liwanag ay nang makamtan

Bawat sigwa at balangaw

Bawat awit at balaraw

Bawat taksil, mang-aagaw

Bawat kamay na naghinaw

http://tmp/wktemp-3eac9ae3-37a7-42ee-9dbb-e702b44755a3.html#_ftn1



Bawat puring paimbabaw

Bawat puno ngang marangal

Bawat angal at atungal

Bawat kidlat, gintong aral

Bawat linta, dangal-sugal

Bawat taong nagpapagal

Bawat ningning at tagumpay

Bawat pakpak na kinampay

Bawat buhay na inalay

Bawat aming pagsalimbay

Sa kaylupit: hamo’t lumbay

Lahat-lahat, isiwalat

Upang sugat ay maghilab

Kanser pa ring nagnanaknak

Pupuksaing walang habag

Tiraniya’y nang matibag

Kulaba sa aming mata

Harinawa’y pawiin na

Ephphatha o makakita

Maranatha, halika na

Sa bayan Mo’y sumanib Ka

Simula

Ang alpha ay sa Tondo



Sinilangan ng Supremo

Bodegerong proletaryo

Sa libro ay edukado

Bayaning si Bonifacio

Kasibulan yaong buhay

Sarili ay inialay

Sa pamilya niya’y gabay

Handog: lakas na may malay

Pati na sa bayang lumbay

Sa panahon ng karimlan

Kapulua’y bilangguan

De-kahon ang kaisipan

Bawal yaong lumalaban

Bawal lalong manindigan

Repormistang pahayagan

Kahit maka-Espanya man

Kandado kung mabalingan

Niyong matang nabulagan

Sensura ng kamangmangan

Garote ang s’yang hantungan

O kwartel ng kalupitan

Ng erehe sa Simbahan

Mala-Elias na huwaran



Nang hindi nga pamarisan

Dami rin ng pinatapon

Naglayag sa mga alon

Bayang hindi natutunton

Lungkot doon ay sambunton

Walang hanggan ang panahon

Buhay man ay waring patay

Sa pamilya ay nawalay

Malusog ay nananamlay

Inaasam ang mahimlay

Sa sariling bayang lantay

Dambuhalang kabukiran

Tila isang kaharian

Nitong frailes na gahaman

Magsasaka’y alipin man

Hanap din ay katubusan

Kulubot na ang katawan

Luyang paa’y ‘yong hawakan

Araw man din ay kalaban

Tingni itong karukhaan

Hustisya ang karampatan

Pagbubuo

May bagyo man at may dilim

Anang isang matulain

Liwanag ay sisibol din



Sigwa nga ay lulupigin

Ng araw na masintahin

Alitaptap na iilan

Sa pusikit na karimlan

Nagtatag sa Katipunan

Ibabangon itong bayan

Kakamtin ang kalayaan

Yaong buong kapuluan

Tumugon sa panawagan

Laksa-laksang anakbayan

Kahit madla’y kahimbingan

Sa lihim ay may bulungan

Kunwa ay may inuman lang

Frente nila’y karaniwan

O tipikal na sosyalan

Asembliya’y may kanlungan

Silid sa may kasulukan

Nakarating sa arabal

Dami na ring umaangal

Sa pag-unlad na mabagal

At buwis sa nagpapagal

Himagsik nang inaaral

Humigit na dal’wang daan



Ang nabigo ngang aklasan

Trahedya ay sanrekwa man

May aral na natutuhan

Tiyakin ang kahandaan

Pati nga ang kamalayan

Niyong buong sambayanan

Maitaas ang kailangan

Ipaunawang mainam

Himagsik ang katubusan

‘Pagkat libo mang soldados

At daan pang asesinos

Kulang pa rin niyong dulos

Na huhukay at tatapos

Titiyak sa huling ulos

Mensaheng di ano lamang

Uod dapat na gumapang

Hanggang mga kabayanan

Nang imperyo’y mawakasan

Dyaryo’y lubhang kailangan

Pahayagang Kalayaan

Lihim yaong palimbagan

Tila kidlat sa kawalan



Narating ang bawat bayan

Sa buo ngang kapuluan

Laksa-laksa ang balangay

Kilusa’y di na mabuay

Yaong ningas ay nabuhay

Sa martir at mga bangkay

Na nalibing nga sa hukay

Balintuna

Ngunit sadyang balintuna

Sa ‘yong lakas, hihina ka

Ang marami’y tunay nga ba

Baka naman lantad ka na

Sa mata ng palamara

Ang araw ng himagsikan

Hindi pa man kabuwanan

Itong lihim, natuklasan

May traydor sa kumpisalan

Umaksyon ang tampalasan

Laksa-laksa’y arestado

Sinuman ay insurekto

Kahit walang mandamiento

Peryodikong subersibo

Maging libro’y kumpiskado

Titis

Bago pa man mangalagas



Kaibayo ng mayaman

Itong masa na umalsa

Taksil yaong lebadura

Urong-sulong: elitista

Tendensiyang repormista

Sa ulo ay umakyat na

Wala pa man ang victoria

Trono nga ay inagaw na

Nariyan pa ang Kastila

Katipuna’y pinagiba

Sa halalang mayro’ng daya

Ang mumunti ngang konseho

Kinatawan daw ng indio

Kakaunting delegado

Hindi naman deputado

Sa pwesto ay asintado

Hudas saka butangero

Nang-uk-ok sa liderato

Poder, dangal ng Supremo

Inagaw ng mga lilo

Sa taktika ay eksperto

Kalihim lang ng interyor



Puwesto nga ay inperyor

Kwinestyon pa niyong traydor

Ang inupo’y emperador

Kay Emilio pumapabor

Binaligtad pa ang mundo

Pinabaril ang Supremo

Paratang ay subersibo

Sa gobyernong Pilipino

Na siya nga ang primero

Sumpa

Bundok Buntis ay nagluksa

Isinumpa ang kuhila

Isinakdal itong madla

Lagi’t laging may luluha

Bayang laging hampaslupa

Hanggang bayan ay ibigin

Hanggang verdad ay aralin

Hanggang huwad ay buwagin

Hanggang ngalan ay linisin

Hanggang landas ay tuwirin

Iikot lang itong bayan

Masasadlak sa putikan

Laksa-laksang kataksilan

Lumunod sa kalayaan

Naglubog sa kahirapan



Kaya nga ang dapat gawin

Pahina ay ‘yong basahin

Salaysayin at ulitin

Upang bulag ay gumaling

Mula noon at ngayon din

Tayo na nga at ituloy

Pelikulang dumadaloy

Sukdang ating ikaluoy

Mayro’ng limos na abuloy

Sa antuki’y isasaboy

Armistisya

Dahil bugbog ang Espanya

Alok nila’y armistisya

Sa indio na nakibaka

Pera, kwartang ibubulsa

Panilaw sa lider nila

Mestiso na doble-kara

Namagitan sa dalawa

Sa papel ay naimarka

Ang kanilang mga pirma

Kondisyon ay nakalista

Destiyero ang gobyerno

Republikang Pilipino



Sa Hong Kong ay mayro’ng plano

Kasabwat ang Amer’kano

Ipuslit si Aguinaldo

Alingasaw, sumingaw rin

Kalansing na pampadilim

Ibang puno ay umangkin

Sa Kastila ngang pakimkim

Nais nga ay paghatiin

Ang Junta de la Patria

Ngalan ay pantasmagorya

Isip pala’y pera-pera

Bayan, tila nilimot na

Pobre ito ngang historia

Maskara

Malala pang suliranin

Mga Yankee ay salarin

Lagi’t laging kabilanin

Timyas-wika kung suriin

May maskara pala mandin

Nang pangulo ay tulungan

Na bumalik sa ‘ ting bayan

Lihim nila’y iningatan

Kapalit ay kalayaan

Niyong buong kapuluan



Ngunit itong si Emilio

Nagtiwala ngang totoo

Kahit pa ang balatkayo

Niyong mga Amer’kano

Kaylinaw kung makita mo

Si Luna at Mabini nga

Nagkaisang kuro’t diwa

Amerika ay kuhila

Di dapat ang magtiwala

Mapagbanta sa ‘ting laya

Independencia

Sumandaling natabunan

Internal na tunggalian

Inihayag, kalayaan

Deklarasyo’y Kastila man

Nagdiwang din yaong bayan

Malao’y may republika

Unang-una sa may Asya

Sa Malolos, kabisera

Kongreso ma’y elitista

Pwedeng maging demokrasya

Hukbo ay may rayadilyo

Milisya ay asintado

Kahit hindi man armado

Niyong gamit na moderno



Buo yaon ngang prinsipyo

Gulantang ma’y preparado

Sa “amigong enemigo”

May bago nang gera rito

Nang sumapit ang Pebrero

Magpapalit na ang siglo

Sundot

Amerikanong hunyango

Sa ‘sang tulay ay tumungo

Nag-astang hari ng mundo

Tinawid yaong blokeyo

Ng ating mga sundalo

Barila’y di naiwasan

‘Pagkat dangal nitong bayan

Pinagtanggol, inilaban

Ng hukbo ng mamamayan

Sandigan ng kalayaan

At ang liderato naman

Sa digmaa’y napilitan

Ayaw man ang gerang laban

Doon sa Yankeeng mayabang

Wala nang mapagpilian

Yaong punong nagulantang



Di natuto sa nagdaan

Kaaway at ang kaibigan

Iisa sa kasaysayan

‘Pag pera-perang usapan

Bakit kasi di nagising

Nobenta’y otsong kalansing

Biniling parang alipin

Bente milyones nga mandin

Paris, kasunduang lihim

Bulgar nga ay lihim pa rin

Etsepwerang tinig natin

Bawal ang s’ya’y papasukin

Kahit isa lang ang hiling

Laya nati’y kilalanin

Dapat, doon pa nga lamang

Napagsino yaong hunghang

Amerikanong gahaman

Pandarambong, panlilinlang

Agad sanang napigilan

Ngunit aral ay masaklap

Langib ay dapat matuklap

Upang pait ay malasap

At ginhawa’y maapuhap

Dugo’y ibubo ang dapat



Trahedya

Habang digma’y kumakalat

Himagsika’y inaalat

Sa pagkakaisa’y salat

Mayroon pang nang-uupat

Paksyon-paksyon yaong lahat

Sa intrigang walang wawa

Si Luna ay s’yang kawawa

Ang dugo n’ya ay naglawa

Nang paslanging walang awa

Ng taksil na walang bawa

Pati ang bunying bayani

Yaong lumpong si Mabini

Palibhasa’y kontra-Yankee

At hindi mapangumbinsi

Inetsepwera ng imbi

Gerilya

Kahiman at may paksyunan

Tuloy itong himagsikan

Gerilyang nakipaglaban

Ang madlang may katapangan

Nagkanlong sa kagubatan

Sa umaga’y pagsasaka



Sa gabi ay pambobomba

Aksyong kontra-Amerika

Ang inaatupag nila

Dayuha’y bingi’t bulag pa

Sintibay ng kabundukan

Matatag na kawayanan

Ang Sangkapilipinuhan

Walang labang uurungan

Nagkaisang manindigan

Lupit

Ngunit ang Yankee’y malupit

Latigo‘y pinalaginit

Hampas nila’y masasakit

Ang hirap ay di maisip

Impyerno at di nga langit

Nilulunod nga sa tubig

Bawat rebeldeng mabingwit

Hangin ay ipagkakait

Hanggang sikretong inipit

Sa berdugo’y ipagsulit

At ang bayang siyang dagat

Ng gerilyang isda’y tulad

Tinuyo sa pagsisilab

Ng bukid at maging baklad

Pati bahay, ‘alang tawad



Sa isa ngang bayan naman

Sa dakong Kabisayaan

Bata ay pinagpapaslang

Niyong mga tampalasan

Puting mga nandayuhan

Yaong malungkot na bayan

Nangatira ay iilan

Hanggang naging isang ilang

Disyerto na walang laman

Liban sa piping karimlan

Paglamlam

Dakuan ang ibang panig

Ng kapuluang nilupig

Palahaw ay maririnig

Hustisya ang siyang ibig

Makibaka! anang tinig

Damdamin ma’y nagniningas

Ang imperyo’y may panggulat

Bundok ng balang masaklap

Kanyon, riple, bombang lahat

Kampong kaaway may imbak

Dinatnan ng kapaguran

Walang humpay na digmaan

Ang ningas nga ay lumamlam

Sumuko ang karamihan

Si Tasyo ay pinakinggan



Anang sa aklat ay pantas

Sa nobelang hindi hamak

Yumuko ay siyang dapat

Kung punglo ay sandamakmak

Sarili’t baya’y iligtas

Hindi ito karuwagan

Kundi mandi’y katapangan

Kaysa buhay, mawakasan

At di na makabangon man

Para ituloy ang laban

Traydor

Ngunit sa nangagsisuko

Palamara ay bilanggo

Niyong gintong pinangako

Dili iba’t tagatango

Kahit pango, utak-Kano

Sila’y hunghang na talaga

Hangad lang ay managana

Bayan ma’y lugmok sa dusa

Sa eleksyo’y elitista

Naglalaway sa ganansya

Sa Baliwag, unang huwad



Halalang sa ‘ti’y ginawad

Yaong mga kulang-palad

Itinuring na s’yang latak

Sa demokrasya ngang hungkag

Ang mga walang lupain

Di edukado’y no good din

Mayoryang siyang alipin

Tinig nila ay sinupil

Sa botohan ay pinigil

Cacique

Demokrasyang Bapor Tabo

Watak-watak, walang puso

Peke at sadyang malabo

Sa ibabaw, Inglesero

Sa i lalim, yaong indio

Haciendang para sa bayan

Pamana ng himagsikan

Sininop ng Katipunan

Inagaw niyong iilan

Sa bago ngang sapakatan

Sistema niyong titulo

Inutos ng Amer’kano

Upang yaong edukado

Kasabwat nila at lilo



Agad ay may benepisyo

Yaong mga kampesino

Tunay, rebolusyunaryo

Kakampi niyong Supremo

Gerilyang hindi bandido

Ngayo’y pulubing totoo

Mga cacique ang hari

Anghel-anghel na kunwari

Masahol sa prayleng pari

‘Pagkat lahat ay inari

Lupain na sari-sari

Kumbaga sa kagubatan

Si Tales ang s’yang naghawan

Nagsuyod sa tinaniman

Ngunit sa dakong anihan

Tagumpay ay may nangamkam

Lubhang kamalas-malasan

Elias, Simoun ngayo’y nasa’n

Matanglawi’y kapaguran

Banig na hinihigaan

Inang Baya’y nalagasan

Kamatayan

Hampas nitong kalangitan

Lubhang kasakit-sakitan

Bayani’y nagkaubusan



Si Mabining anakbayan

Kinuha ni Kamatayan

Maikli man itong buhay

Ng bayaning mayro’ng alay

Di mawawaglit sa malay

Tayo nga’y magbulay-bulay

Aral-buhay, sumisilay

Nang madakip sa Kuyapo

Si Mabining lumpong henyo

Sa Guam pinadestiyero

Ipinatapong totoo

Sa takot ng Amer’kano

Kaiba sa mga taksil

Utak niya’y di mapigil

Malayo ma’y nagsulat din

Yaong sa bayang hilahil

Sa mundo’y ipinarating

Palibhasa ay bihasa

Sa Ingles at sa Kastila

Diwa ng laya ang pwersa

Kinatakutang talaga

Ng mga imperyalista



Argumento ay kayhusay

Hinangaan ng kaaway

Panulat niya na lantay

Layuni’y layang dalisay

Sa bayang nakahandusay

Di lang polemikong lintik

Ang kanyang isinatitik

Yaong kay Kiko ngang hibik

Isinulat na mabilis

Munti man ay di nagmintis

Mula sa kaibuturan

Niyong pusong makabayan

Yaong obra’y mahaba man

Para lamang patunayan

May sariling panitikan

Nang kanya ngang maramdaman

Nalalapit na hantungan

Saka lamang pinirmahan

Panunumpa sa dayuhan

Nang makabalik sa bayan

Sa lubos na kalungkutan

Tagal nawalay sa bayan



Sandali lang nahalikan

Lupang kanyang tinubuan

Pumanaw sa karamdaman

Pagpapatuloy

May lumbay man bawat ulap

Tuloy yaong pag-apuhap

Lunas sa pait at hirap

Na mariing pinalasap

Sa bayang kulang ng palad

Marami man at makapal

Napaslang, bayaning mahal

Tuloy ang taguyod-dangal

Putok sa bundok nagtagal

Sa imperyo’y sagot-angal

Nadakip man sa Palanan

Pangulo ng kapuluan

Tuloy ang Katagalugan

Si Sakay ang haring-bayan

Sa Sierra Madreng kanlungan

Republika ang tinatag

Saklaw ang gubat at patagHangad ay ang paglalansag

Sa dayuhang lumalabag

Sa layang di natitinag

Hanggang sa Kabisayaan

Umalin awn aw an laban



Pulahanes nanindigan

Bagong kaaway ay saktan

Ubusin kung makayanan

Doon naman sa Mindanaw

Sa mga Moro’y malinaw

Libu-libo ma’y pumanaw

Itatarak ang balaraw

Upang laya’y di magalaw

Dugo’y binubong talaga

Baha ang siyang kapara

Sa Bud Bagsak, inapula

Liyab ng Morong nag-alsa

Daan-daa’y pinaslang nga

Di mabilang pang labanan

Laksa-laksang sagupaan

Pilipino’y natalo man

Alab ng puso’y nariyan

Titis na di mawakasan

Mersenaryo

Ngunit yaong kalungkutan

Di lamang sa nalagasan

Matindi ang kataksilan

Baril na tutok sa bayan



Galing sa mga bayaran

Konstabularyong panggapi

Sa indiong di maamuki

Buong burukrasyang hari

Mamamayang di nagsuri

Galamay na walang puri

Sa payak na salitaan

Magkakabaya’y naglaban

Habang ang mga dayuhan

Halakhak at kasiyahan

Regalo sa mga hunghang

Teatro

May lumbay man at may hapis

Himagsik man ay nagmintis

Itong bayan kong naamis

May tanghalang mang-iinis

Sa kaaway ay panglingkis

Bawal man yaong bandila

Bawal man awit ng bansa

Bawal man isip na kusa

Bawal man ang layang diwa

Lahat ay pwede sa dula

Ang mga himig ng bayan

Awit niyong himagsikan



Kulay niyong kalayaan

Simbolo ng kabansaan

Gunita ang s’yang kanlungan

Sedisyoso man ang sulat

Kayraming nangagsikalat

Pahayagang pawang mulat

Kahit na nga inaalat

Totoo ang siniwalat

Kaya nga ang mandaragit

Amerikang manggigipit

Kalayaang munti’t tipid

Malao’y ibinilibid

‘Pagkat wika ay matuwid

El Renacimientong hirang

Na nagtanggol nga sa bayan

Kinandado’t binawalan

‘Pagkat tutol sa dayuhan

Na tiwali at kawatan

Kaya’t yaong “kalayaan”

At anila’y “kabihasnan”

Hatid ng dayong “kaibigan”

Kaipala’t taksil naman

Teatrong huwad ang larawan

Nilubos yaong lansihan

Nagtayo ng paaralan



Inang wika’y bawal naman

Kultura niyong Kanluran

Ang laman ng talakayan

Ang radyo at telebisyon

Iisa lang din ang misyon

Ikalat ang Kanong bisyon

Coke, Colgate pawang “solusyon”

Sa galit ng aping nasyon

Natulog sa kalasingan

Sa kultura ng dayuhan

Itong sinisintang bayan

Sarili ay nalimutan

Muling napasa-karimlan

Komonwelt

Upang yaong mamamayan

Manatiling kahimbingan

Pinamarali’y halalan

Kaunting pinamilian

Tatlo lamang sa listahan

Si Quezon ang kandidato

Niyong mga Amer’kano

Nakisali si Emilio



Ang unang naging pangulo

Anang iba ay panggulo

Wala mang perang totoo

Yaong butihing Obispo

Pari at Katipunero

Ang ngalan n’ya ay Gregorio

Tinig niyong simpleng tao

Aglipay ang apelyido

Sa kasaysaya’y markado

Pro Deo ang kanyang motto

Et Patria, idagdag mo

Sa D’yos at Baya’y serbisyo

Plataporma ay radikal

Kampana ay dinupikal

Lupa nga sa tagabungkal

Manggagawang nagpapagal

Dito gawin ang kalakal

Agad na independensya

Republikang sosyalista

Diwa ay nasyunalista

Kaya natalo man siya

Panalo ang militansya



Binhi

Ang obispo’y di mag-isa

Sa kanyang pakikibaka

Unyon at mga welgista

Panay tagasuporta n’ya

Libu-libong sosyalista

Si Don Belong ang katuwang

Komonwelt ay wala pa man

Anarkistang kaisipan

Sosyalistang kamalayan

Sa Espanya’y natutuhan

Himagsikang Katipunan

Noon nga ay kasagsagan

Daming mga mamamayan

Deportasyo’y kahatulan

May Don Belong sa listahan

Sa karsel ng monarkiya

Republikano’y kakosa

Radikal na anarkista

Mayroon ding sosyalista

At ilan nga’y komunista

Araw-gabing talakayan

Matinding balitaktakan

Unyon, welgang matimtiman

Kapitalistang gahaman

Marxismo ang kasagutan



Balikbayan nang malaon

Si Don Belong ay may baon

Laksa-laksa yaong bunton

Librong politikang tuon

Liyab sa kanyang panahon

Samu’t saring babasahin

Sa wikang ati’y sinalin

Kaya nga’t nang lumaon din

Kaisipan ay tumining

Bayan ay mapapagaling

Unyonismo ay sumibol

Sa bayang napaparool

Sulirani’y buhul-buhol

Kalayaa’y binubundol

Ng Imperyong nagtatambol

Batid niyong mamamayan

Unyon ay kulang na kulang

Kung hindi nga manindigan

Sa usaping panlipunan

Kaya partido’y kailangan

Komunista

Bukod-tangi ngang lapian



Sumulpot sa kapuluan

Sovietista ang huwaran

Tagumpay sa ibang bayan

Hangad ay ang masubukan

Dekada trenta tinatag

Ang partidong di malansag

Komunista ay ang bansag

Adhika nila’y mabasag

Ang kapitalismong linsad

Ang Internasyunale nga

Awitin ng manggagawa

Isang mundo, isang diwa

Bigkis ng pagkaunawa

Inawit na walang sawa

Itong bagong Katipunan

Hangad, paglaya ng bayan

PeKaPe ang isang ngalan

Ibang bansa’y may ugnayan

Sabay-sabay yaong laban

Nang dumaming kasapian

Niyong kanilang lapian

Gobyerno ay kinabahan

Baka sila’y mag-aklasan



At tuparin, kalayaan

Kung manggagawa nga naman

Doon sa may kalunsuran

Bumuo niyong bukluran

Magnetong kapangyarihan

Sa magsasaka ngang hirang

Reaksyon

Upang yaong magbubukid

Di mabulid sa himagsik

Gobyerno ay nanlilisik

Hampas na kalupit-lupit

PeKaPe ay ipiniit

Huwad na laya’y nalantad

Balatkayo ay nahubad

Amerikang mang-uupat

Punong cacique’y kasabwat

Layang bibig ay sinikwat

Tuloy ang laban sa lihim

May liwanag nga sa dilim

May unyon nga at welga rin

Buhay yaong ‘sang layunin

Ang lipunan ay baguhin

Aral sa mga tirano

Ang ugat at puno’t dulo

Ng ismo-ismo sa mundo



Ay di radikal na ulo

Kundi “gutom” niyong tao

Sa Bilibid man itambak

Lider niyong anak-hirap

Bagong dugo ay tatambad

Ang bayan nga ay di tunggak

Lalaban sa mga uslak

Kaya naman hanggang ngayon

May komunista sa nayonWakas-hirap s’ya ring layonMagbubukid saka piyon

Kontra sa gahamang leon

Sibol

At noon sa kanayunan

Mga bukid na luntian

Sa kabyawan at tubuhan

Sa palayan at maisan

Mayroon ding nanindigan

Don Perico Abad Santos

Kamulatan ay nilubos

Kampesino’y isang bugkos

Sosyalismo ang tutubos

Sa ganid ay s’yang uubos



Partido Sosyalista nga

Ngalan ng lapian nila

Tinipong talapagobra

Rizal at Marx ang ideya

Katipunan ang s’yang diwa

Talinduwa at takipan

Sanlang-bili ’t takalanan

Samu’t saring kahunghangan

Ng asenderong gahaman

Nilinaw at nilabanan

Pasyon, kanilang sinulat

Upang madla ay imulat

Sa dahas nga at sa sindak

Kapitalismo’y hinamak

Libertad ang itinatak

Pasion ding Talapagobra

Inaawit sa Pampanga

Hanggang sa may Nueva Ecija

Bundok, burol narating na

Hanggang ngayo’y may bisa pa

‘Pagkat api pa rin naman

Gutom itong ating bayan

Habang yaon ngang iilan



Mga pamilyang kawatan

Naninibasib sa yaman

Buti pa sa nakaraan

Yaon si Quezong mayaman

Nagmalasakit sa bayan

Ugat ay naunawaan

Patas dapat ang lipunan

Kahit na may kapintasan

Sapagkat tao nga lamang

Kahit iba ang paraan

Reporma ay sinubukan

Baya’y di man nasapatan

Hustisya sosyal ang bando

Sa maralita ngang indio

Wikang pambansa’y binuo

Upang Ingles ay igupo

Binigkis ang mga pulo

Malaon din pinawalan

Yaong mga makabayan

Sa Komonwelt ay katuwang

Anti-pasistang lalaban

Anti-Hapon: kaisahan

Sumandali ay nilimot

Tunggaliang umiikot

Militante’y nagsalikop



Sa isang payong sumukob

Kontra bagong mananakop

Ngunit ang pagkakaisa

Totoong pansamantala

Komonwelt ay lumisan na

Ang bayan ang naiwan nga

Sa Hapon ay s’yang sasangga

Ligalig

Hapones na mapagpanggap

Ilang kabaya’y nabihag

Ng salitang masasarap

“Asya ay sa ating lahat

Basta’t Hapon, una dapat”

Ito namang Amerika

Walang planong idepensa

Mga Pilipinong masa

Sa Bataan, kawal nila

Armas, suplay ay kulang na

Di naglaon ang panahon

Sumuko ngang mahinahon

USAFFE sa mga Hapon

Daming bihag na nilamon



Martsang Kamatayan noon

Ang pangakong babalikan

Ang kawawang kapuluan

Matagal pang katuparan

Kayrami nang mapapaslang

Kaylangang may manindigan

Kaya nga’t ang buong bayan

Kumukulo ang kalamnan

Sasabog na tila bulkan

Ayaw na sa kaapihan

Sawa nang mapangakuan

Gera

Sa Sierra Madreng paanan

Nagtipon ang taumbayan

Hukbalahap ang sandigan

Bagong pwersa na panlaban

Sa huwad na kaibigan

At ang Makapili naman

Espiya niyong kalaban

Traydor sa mga kabayan

Nakabayong sa ulunan

Walang pagkakakilanlan

Ang Kempeitai na marahas



Berdugo at talipandas

Pumapaslang, walang habas

Kahit buntis, tinatagpas

Sinuman ay hinahampas

Kaya lamang nabawasan

Yaong dahas ng dayuhan

Si Laurel na lider-bayan

Hapon, pinakitunguhan

Republika ma’y basahan

Masa

Ang banderang pula naman

Tumindig sa lalawigan

Yaong mga kabukiran

Iniwan ng mayayaman

Binungkal nga niyong bayan

May aral na natutuhan

Sa digmaa’y makilaban

Palakasin ang bukluran

Imulat na yaong bayan

Kanilang kapangyarihan

Kung wala nga ang gahaman

Lahat ay magbahaginan

Lupaing napakayaman

May biyayang aasahan

Mamamayan na sinuman



Nagliyab ang kapuluan

Gerilya ang sambayanan

Binulag yaong kalaban

Palihim ang pulong-bayan

Lubog-litaw, pahayagan

Sa angkin ngang kagitingan

Niyong mga makabayan

Dinanas ma’y kahirapan

Ang digma’y napagwagian

Itong Hapon ay talunan

Pagbabalik

Nang isang pitik na lamang

Binansagang mga “sakang”

Bumalik ang Kanong dupang

Sinalubong sila naman

Niyong Pilipinong hibang

Nagbunyi pa yaong bayan

Nang dumating sa daungan

Mga kaibigang nang-iwan

Nang-agaw sa kalayaan

Sagad yaong katusuhan

Nang labanan, wala naman

Sa tagumpay, nagsulputan



Kabute sa kaparangan

Hawig nila’t kahambingan

Lobong laging nag-aabang

Mga Huk ay pinasuko

Hindi lahat ay yumuko

Batid, alam may malabo

May lihim ang Kanong tuko

May lason na isusubo

Ibinaon nga sa hukay

Yaong armas na matibay

Sila nga ay nangaghintay

Wastong panahon na tunay

Kasaysayan ay s’yang gabay

Atake

Di sukat na akalain

Baya’y muling nagupiling

Kapayapaang hiniling

May taksil pala mandin

Digma ay nagpatuloy rin

Sa Malolos, sa Bulacan

Hukbalahap ay pinaslang

Higit nga sa isandaan

Masaker sa walang laban

Kano ang may kagagawan



Mga lider ng Huk naman

Lumahok sa ‘sang halalan

Aanim lang na kongresman

Panalo rin itong bayan

Reporma ang inilaban

Parity rights, tinutulan

Niyong anim, makabayan

Kaya talsik agad naman

Bago pa nga pagbotohan

Yaong isyung nilabanan

Kaipala’y huwad naman

Demokrasyang pinagyabang

Nang matapos nang digmaan

Walang tinig, taumbayan

Gobyerno ay pangmayaman

Kasabwat pa ng dayuhan

Sa pagkamkam niyong yaman

Ginto, langis, kabukiran

Yamang-dagat, at anuman

Dayuhan, may karapatan

Nagsiklab ang sambayanan

Magsasaka ay lumaban

Manggagawa, nanindigan

Pilipinas na ‘ting bayan

Tayo dapat ang yumaman



Ibinandong matimtiman

Yaong mga panawagan

Ng lider sa lalawigan

Sa bukid nga’y kaibigan

Niyong mga mamamayan

Kidlat na sadyang kaybilis

May punglo na di dumaplis

Juan Feleo’y naamis

Magsasaka’y nangahapis

Kapwa indio ang balawis

Balawis at malulupit

Ahente ng mang-uumit

Hangad nila ay sumapit

Kaguluhang di kapurit

Baya’y lumakad sa siit

Kaya naman natutuhan

Ng masang anakbayan

Muling hanapin ang daan

Niyong ating kalayaan

Sa dawag at kagubatan

Tanggulan



Nagtanggol sa kabundukan

Ang pulahang nanindigan

Tuloy na ang himagsikanImperyalistang gahaman

At gobyerno, s’yang kalaban

Sila ang pinanggalingan

H-M-B na hukbong bayan

Sa prinsipyo ay tumangan

Ngunit mayroon ding ilan

Naging bandido’t kawatan

Nalubos ang kagipitan

Niyong mga taumbayanMga unyon, binawalan

Sinikil ang karapatan

Magsasaka’y binusalan

Padron

Si Ka Amadong butihin

Makata’t unyonista rin

Bayan ay lalong nanimdim

Nang siya ay arestuhin

“Komunista” ay ang turing

Bintang na walang batayan

Wala siyang kasalanan

Malao’y napatunayan

Hangad lang ay paglingkuran

Bayan niya sa karimlan



Nang makarsel siya naman

Nobela ay nagkalaman

Isang obrang panitikan

Inukit ang kasaysayan

Remedyo sa kahirapan

Sosyalismo’y kasagutan

Sa bayan ay katubusan

Ang tunay na kalayaan

Anakpawis, ang hahawan

Sa tuwid at tamang daan

Iyan ang paninindigan

Ni Ka Amadong maalam

Supremo ang tinularan

May tiwala nga sa bayan

Sa kanilang kapasyahan

Ang noon ay umuulit

Kasaysaya’y inuugit

Yaong mga binibingwit

Niyong ibong mandaragit

Taong ayaw na pumikit

Kung sino ang makatwiran

At s’yang may paninindigan

Destino ay bilangguan

O kaya ay hukay naman



Na gawa ng mga hunghang

Diktadura

Gayon na nga ang naganap

Nang si Marcos ay humanap

Ng solusyong ihaharap

Para lutasin ang hirap

Hatid sa bayan ay saklap

Bugbog-kulatang katawan

Babae at kabataan

Kahit nga taong simbahan

Lahat ay pinagbintangan

“Komunista” na kalaban

Daan-daan ang pinaslang

Ng mga sunud-sunuran

Serpyenteng hari-harian

Hayok sa kapangyarihan

Masiba sa kayamanan

Daan-daan din ang bilang

Ng nawala’t sukat lamang

Desaparecidong hirang

Natagpuan ay madalang

Katarunga’y nakasalang



Di lamang ang karapatan

Inumit sa taumbayan

Ng diktadurang kalaban

Baya’y binaon sa utang

Dahil sa katiwalian

Dinambong na nga ang yaman

Niyong buong kapuluan

Bawat kontratang mainam

Pati plantang nukleyar man

Sobra sa presyong gahaman

Korte Suprema mang hirang

Sa krimen ay nagulantangYaman ng ganid na angkan

Kumpiskahin na agaran

Malaon, s’yang kautusan

Tinig

Aral na sadyang kaylalim

Ang daan ma’y malabangin

Sa paghahari ng dilim

Hindi lahat ay nahimbing

May tinig na nanggigising

Bago pa man nanindigan

Ang bayan sa kalunsuran

Rebelde sa kabundukan

Martilyo ng sambayanan

Sa diktadura’y panlaban



Bente anyos sa karimlan

Itong ating sintang bayan

People Power, katugunan

Niyong mga mamamayan

Sa ninakaw na halalan

Sa tangke ay nagsiharang

Pari, madre at sibilyan

Ordinaryong mamamayan

Nagdarasal, may awitan

Kapit-bisig sa martsahan

Sa Edsa ang s’yang tipanan

Niyong buong sambayanan

Kahit ilang araw lamang

Tagumpay nga ay kinamtan

Si Cory ang bagong-hirang

Siklo

Hindi naglaon ang bayan

Nalugmok sa kalungkutan

Tagumpay ay nabahiran

Walang pagbabago naman

Sa kanilang kalagayan

Nakadalawang sabak na

Sa dambuhalang protesta



Edsa Dos at mayro’ng Tres pa

Inagaw ng aliktiya

Ang bawat kamting victoria

Tuloy ang mga patayan

Bilanggo ang kalayaan

Mendiola, Maguindanao man

Pati na ang kadayaan

Madugo pa ang halalan

Elite, cacique ang lamang

Sa bawat korte at laban

Hawak nila’y kayamanan

Bundok pati mga parang

Minahan at gusali man

May monopolyo sa poder

Ang matatayog na pader

Hunghang at traydor na lider

Pamantaya’y weder-weder

Utak ay tuso at clever

Kasapakat ng dayuhan

Yaong iilang mayaman

Sa bawat aring kinamkam

Gintong hinakot-hakot lang

Baha’t guho ang iniwan



Kung sa mapa ay titingnan

Ang dulong Kamindanawan

Kayumangging kalupaan

Patag na ang kabundukan

Kalbo yaong kagubatan

Paghahanay

Samantalang si Mang Juan

At si Aling Maryang hirang

Walang parte gamunti man

Sa yamang naglaho lamang

Sa kamay niyong iilan

Sikmura ay nanghahapdi

Bayan ay kumaing-dili

Manggagawa’y sawi lagi

Umento ay ganggamani

Kapitalista ang hari

Magsasakang kababayan

Lagi nang nasa lansangan

Hiling ay lupang taniman

Lumang pangakong nabalam

Daantaon na’y nasaan

Pati mga kaguruan

ATM ay sa sanlaan

Loandon ang siyang pasyalan

Utang dito at doon man



Pati sa Bumbay o Indyan

Pribado ang paaralan

Pati mga pagamutan

Tubig na inumin lamang

Nasalang na sa bentahan

Ginto’y hari sa ‘ting bayan

Gusali ma’y nagtaasan

Ang baya’y pinagtabuyan

Sinunog ang kabahayan

Condominium, nagsulputan

Taumbayan ang nawalan

At ang ating kabataan

Na noo’y tinatawagan

Ng paring may katuwiran

Sa El Fili sa hulihan

Tanong pa rin ay nasaan

Kaylinaw ng kasagutan

Naroon sa may lasingan

Patay-sindi at aliwan

Tamad na sa paaralan

Manhid, walang pakialam

Lubha rin ang kasaklapan



Kalapati’y nagliparan

Mababa kung magkampayan

Babae o lalaki man

Sanla yaong kapurihan

At kung sila’y mangarap man

Yumaman ang layon lamang

Luntiang mga pastulan

Hinanap sa ibang bayan

Ang sarili’y nilayasan

Tindera sa Singapura

Kasambahay sa Europa

Buwis-buhay sa Arabya

O doktor sa Amerika

Mayroon din sa Aprika

Tigmak-dugong kasaysayan

Sa Sabah o sa Tsina man

Pilipino’y walang laban

Tila minsan iniiwan

Ng deputadong kabayan

Binomba at sukat lamang

Deportasyong kahunghangan

O binigti ng dayuhan



Samu’t saring mga bintang

Kawawang bayan ni Juan

At ang buong kapuluan

Palaruan ng dayuhan

Barkong dayo sa daungan

Ginawa pa ngang tambakan

Itong ating karagatan

Parang kanila ang atin

Pati pulong kakatiting

Isda’t itim na buhangin

Dayuhan ay nag-aangkin

Umid yaong bantay natin

Pagbangon

Kung bayaning nahihimlay

Ay babangon, mabubuhay

Rizal, Bonifaciong tunayDi na magbubulay-bulay

Himagsik ang ilalatay

Gigisingin na ngang tunay

Pasyon nila’y isasaysay

Papag-alabing matibay

Yaong pusong nanamlay

Para sa mithing dalisay

Muli nilang susulatin

Makabayang babasahin

Kati una’ bubuuin



Iisa ang adhikain

Bayan nga ay palayain

Pangwakas

Eksaktong dalawandaan

Ang anyos ng Haring Bayan

Nagbangon sa karangalan

Ng buong Katagalugan

Aming buong kapuluan

Kaya itong panalangin

O Diyos ay Iyong dinggin

Diwa ng lahing magiting

Muling isanib sa amin

Tapang ay nang di kulangin

Kanilang mga huwaran

Sa gunita, ‘Yong ilawan

At nang aming matularan

At ang mga kahinaan

Ay amin nang maiwasan

Bukas mandi’y isang bayan

Ang aming masisilayan

Bawat isang kababayan

Ngiti’y hanggang kalangitan

Paraiso’y matitikman



Bawat butil na anihin

Siya naming kakainin

Ang bakal na huhukayin

At gintong dadalisayin

Sa bayan ay handog namin

Hindi na pagpapayaman

Ang mithi ng mamamayan

Kundi yaong kapakanan

Ng buo nilang lipunan

Pati ang sangkatauhan

Tunay na lingkod ng bayan

Magwawagi sa halalan

Tinig niyong taumbayan

Mahusay at di kawatan

Tainga ang sambayanan

Walang sinumang tatahan

Sa kariton o lansangan

Batong matibay, sandigan

Lahat mayro’n nang tahanan

Pamilya’y may kasiyahan

Wala na ang mga sakim

Wala na ring mga taksil



Wala na ang manunupil

Wala nang di masintahin

Bagong baya’y lilikhain

~ WAKAS ~

[*] Inspirado ng Pasiong Dapat Ipagalab nang Puso nang Tauong Baba sa Kalupitan nang Fraile ni Marcelo H. del Pilar (c.1885), Pasion ding Talapagobra, I Cristo Socialista Ya ni LinoGopez Dizon (c. 1930) at Bayang Malaya ni Amado V. Hernandez (1969).

http://tmp/wktemp-3eac9ae3-37a7-42ee-9dbb-e702b44755a3.html#_ftnref1

pasyon ng bayan

Documents