passend onderwijs · web view2020. 5. 14. · wellicht word ik zelf een mentor, dus de opdrachten...

1

Portfolio Passend Onderwijs

Student: Ilse Riëtte Cornelissen

Studentnummer: S3471607

NHL Stenden e-mailadres: [email protected]

Opleiding: Docent Nederlands Tweedegraads

Traject: Voltijd

Deelbeoordeling: Eindproduct

Begeleider: J. Bruggink

Examinator(en): J. D. Houwing

Door het inleveren van dit product verklaar ik dat het product eigen werk is en dat het

vrij is van plagiaat.

3

VoorwoordDaar is hij dan. Het portfolio bijbehorend bij de minor Passend Onderwijs. In dit portfolio heb ik gaandeweg informatie en producten verzameld die aansluiten bij de opdrachten van de minor. Het is allemaal heel raar gelopen. Ik ben op een later moment ingestroomd bij de minor Passend Onderwijs. Vervolgens kreeg ik op privégebied de ene na de andere mentale klap te verwerken. Hierom lever ik het eindwerkstuk later aan. Tijdens het afronden van dit stuk kreeg ik wederom een zware klap te verwerken. Om het kort uit te leggen; ik kreeg te horen dat mijn vader zal overlijden aan de gevolgen van kanker in zijn lichaam en ook dat dit sneller gaat dan de artsen verwachten. Daarnaast kwam ik zelf in een burn-out terecht; ik was mentaal te zwaar belast. Dit is allemaal vrij recent; hierom kan het verslag hier en daar incompleet of warrig aanvoelen. Ik had heel veel moeite met het bijeen rapen van mezelf om een kloppend geheel te maken. Ik heb mijn best gedaan om een zo goed mogelijk geheel neer te kunnen zetten.

Ik ben, nadat ik later ben ingestroomd, de minor ingegaan met open houding in de hoop wat meer te kunnen en mogen leren over passend onderwijs. Ik kan met 100% zekerheid zeggen dat dit is gelukt.

Dit eindwerkstuk is tot stand gekomen aan de hand van veel tijd, energie en initiatief. Ik had dit nooit op kunnen zetten zonder de hulp van een aantal mensen.

Zo wil ik Harm Heukers bedanken; hij begeleidde me gedurende mijn stage op het Drenthe College. Ik kon met al mijn vragen en twijfels bij hem terecht. Het was fijn zo’n enthousiaste collega te hebben. Aansluitend hielp Heleen Cornelissen, mijn moeder, mij erg veel. Niet alleen was het erg gezellig om samen op dezelfde locatie te werken, zij voorzag mij ook van goede feedback en herinnerde me er zo nu en dan aan om even goed in de spiegel te kijken.

Ook wil ik graag van deze gelegenheid gebruik maken om Jaap Bruggink en Jan Dirk Houwing te bedanken. Zij voorzagen mij wekelijks van nieuwe kennis. Daarnaast begeleidden zij mij door de minor heen. Als laatste wil ik, hoe ongebruikelijk ook, mezelf bedanken. Ik heb het heel moeilijk gehad en moest elke keer over een hele hoge drempel om alles uit te werken. Ik ben trots op mezelf en op het feit dat ik iets neer heb weten te zetten.

Al met al ben ik tevreden met het eindproduct. Onder reguliere omstandigheden zou er potentie zijn tot meer, maar dit was het meest maximale wat mogelijk was. Ik wens u plezier bij het lezen; dat u nieuwe kennis of inzichten mag vergaren.

Met vriendelijke groet,

Ilse [email protected]+31623220022

mailto:[email protected]

4

InhoudVoorwoord..............................................................................................................3Hoofdstuk 1 Ontwerpactiviteit..............................................................................10

§1.1 Opdracht 1: Workshop ontwerpen en geven..............................................10§1.1.1 Oriënteren............................................................................................10§1.1.2 Ontwerpen...........................................................................................10§1.1.3 Uitvoeren.............................................................................................10§1.1.4 Het ontwerp in grote lijnen..................................................................10§1.1.5 Evaluatie..............................................................................................11§1.1.6 Reflectie...............................................................................................11

Hoofdstuk 2 Profilerende activiteiten...................................................................13§2.1 Opdracht 2: Onderzoek Passend Onderwijs...............................................13

§2.1.1 Wat?.....................................................................................................13§2.1.2 Thema..................................................................................................13§2.1.3 Motivatie..............................................................................................13§2.1.4 Leervragen...........................................................................................13§2.1.5 Aanpak.................................................................................................13§2.1.6 Uitvoering............................................................................................13§2.1.7 Theorie.................................................................................................13§2.1.8 Procesevaluatie....................................................................................14§2.1.9 Productevaluatie..................................................................................14§2.1.10 Leeropbrengst....................................................................................14§2.1.11 Verantwoording EC’s..........................................................................15§2.1.12 Literatuurlijst......................................................................................15

§2.2 Opdracht 3: De veilige school....................................................................16§2.2.1 Wat?.....................................................................................................16§2.2.2 Thema..................................................................................................16§2.2.3 Motivatie..............................................................................................16§2.2.4 Leervragen...........................................................................................16§2.2.5 Aanpak.................................................................................................16§2.2.6 Uitvoering............................................................................................16§2.2.7 Theorie.................................................................................................17§2.2.8 Procesevaluatie....................................................................................17§2.2.9 Productevaluatie..................................................................................17

5

§2.2.10 Leeropbrengst....................................................................................18§2.2.11 Verantwoording EC’s..........................................................................18§2.2.12 Literatuurlijst......................................................................................18

§2.3 Opdracht 4: Verdieping mentoraat en studieloopbaanbegeleiding............19§2.3.1 Wat?.....................................................................................................19§2.3.2 Thema..................................................................................................19§2.3.3 Motivatie..............................................................................................19§2.3.4 Leervragen...........................................................................................19§2.3.5 Aanpak.................................................................................................19§2.3.6 Uitvoering............................................................................................19§2.3.7 Theorie.................................................................................................20§2.3.8 Procesevaluatie....................................................................................20§2.3.9 Productevaluatie..................................................................................20§2.3.10 Leeropbrengst....................................................................................21§2.3.11 Verantwoording EC’s..........................................................................21§2.3.12 Literatuurlijst......................................................................................21

§2.4 Opdracht 5: Verdieping in een gedragsprobleem en/of -stoornis & leerprobleem en/of -stoornis.............................................................................22

§2.4.1 Wat?.....................................................................................................22§2.4.2 Thema..................................................................................................22§2.4.3 Motivatie..............................................................................................22§2.4.4 Leervragen...........................................................................................22§2.4.5 Aanpak.................................................................................................22§2.4.6 Uitvoering............................................................................................22§2.4.7 Theorie.................................................................................................23§2.4.8 Procesevaluatie....................................................................................23§2.4.9 Productevaluatie..................................................................................23§2.4.10 Leeropbrengst....................................................................................24§2.4.11 Verantwoording EC’s..........................................................................24§2.4.12 Literatuurlijst......................................................................................24

Hoofdstuk 3 Verdiepende profilerende activiteiten..............................................26Algemene omschrijving van activiteiten............................................................26Besteding studiepunten.....................................................................................26

Verwachte uitwerking.....................................................................................26LOB lessen.........................................................................................................27

6

Lessenseries...................................................................................................27Vergelijking relatie met leerlingen.....................................................................27Feedback begeleiders........................................................................................29Gesprekstechnieken..........................................................................................30

Opbrengst.......................................................................................................31Vergaderingen en besprekingen.......................................................................32Vergaderingen...................................................................................................32

Mijn rol............................................................................................................32Opbrengst.......................................................................................................32

Leerlingbesprekingen........................................................................................33Mijn rol............................................................................................................33Opbrengst.......................................................................................................33

Hoofdstuk 4 Reflectie op de minor in zijn geheel.................................................34Hoofdstuk 5 Totaaloverzicht verwijzingen............................................................36Hoofdstuk 6 Bijlagen............................................................................................38

Overzicht bijlagen...........................................................................................38§6.1 – Bijlage 1 Activerende workshop slaapproblemen.......................................39

Inleiding.............................................................................................................40Doelgroep..........................................................................................................40Algemene informatie.........................................................................................40De workshop......................................................................................................40Workshopmateriaal...........................................................................................41

Opzet workshop in grove lijnen......................................................................41Bijbehorende PowerPoint...................................................................................41Tijdsplanning.....................................................................................................41WORKSHOP AANTEKENINGEN....................................................................................41

Opdracht 1, slaaplogboek;..............................................................................42Opdracht 2, slaapomgeving:...........................................................................43Opdracht 3, do’s en don’ts;............................................................................43

§6.2 – Bijlage 2 Uitvoering opdrachten Visie op Passend Onderwijs.....................44De visie van de school op passend onderwijs....................................................44

Hoe is leerlingbegeleiding op het Drenthe College vormgegeven?................44Welke functies spelen hierbij een rol?............................................................45

Veranderingen en ontwikkelingen in de toekomst............................................45De visie op micro-, meso- en macroniveau........................................................45

7

De visie op microniveau.................................................................................45De visie op mesoniveau..................................................................................46De visie op macroniveau................................................................................46

Drenthe college en mijn rol...............................................................................46Mijn opvattingen over de pedagogische rol vs. de visie van anderen............47Mijn opvatting.................................................................................................47De visie van anderen......................................................................................47Visie van een interne docent Drenthe College................................................48

§6.3 Bijlage 3 – Uitvoering opdrachten De veilige school.....................................50Opdracht 1 & 2: Antipestprogramma ‘It’s up to you’.........................................50

It’s up to you, wat is het?...............................................................................50Hoe werkt het?...............................................................................................51Resultaten......................................................................................................51

Opdracht 3 Drenthe college & veiligheidsbeleid................................................52Vormgeving van de veiligheid........................................................................52De visie over (sociale) veiligheid....................................................................53Vormgeving in de praktijk...............................................................................54Aanbeveling sociale veiligheid Drenthe College.............................................56

Opdracht 4 Sociale veiligheid volgens literatuur...............................................57§6.4 Bijlage 4 – Uitvoering opdrachten Mentoraat / studiebegeleiding.................58

Opdracht 1 Wat houdt het mentoraat in op het DC?.........................................58Opdracht 2 Vaardigheden mentor.....................................................................60

Over welke vaardigheden moet een mentor beschikken naar mijn mening?. 60Opdracht 3........................................................................................................61Opdracht 4........................................................................................................62Mentoractiviteit.................................................................................................63

§6.5 Bijlage 5 – Uitvoering opdrachten gedragsprobleem en -stoornis / leerprobleem en -stoornis....................................................................................67

Opdracht 1 Welke kenmerken horen bij de classificatie van verschillende ontwikkelings-, leer- en gedragsproblemen en –stoornissen? & opdracht 2 Welke onderwijsbehoeften heeft een leerling met een probleem of stoornis?. .67

Sanne................................................................................................................... 67Linda.................................................................................................................... 70Erik....................................................................................................................... 74Verwerkingsopdracht Ivo......................................................................................79

Handvatten voor de omgang met kinderen met ASS........................................80

8

Opdracht 3 Op welke wijze worden leerlingen met deze verschillende ontwikkelings-, leer- en gedragsproblemen en –stoornissen geholpen en begeleid?...........................................................................................................81Opdracht 4 Welke rol kan en wil ik spelen in de begeleiding van leerlingen met een leer- en gedragsprobleem of –stoornis?......................................................82Opdracht 5 Mijn opvattingen over gedrags- en leerproblemen en -stoornissen vs. de visie van anderen....................................................................................84Opdracht 6 Reflectie met betrekking tot mijn bekwaamheid op dit aspect.......85

§6.6 Bijlage 6 – Lessenseries................................................................................86Werkvormen.........................................................................................................86Logboek slapen;...................................................................................................86Kwartet slapen;....................................................................................................87

Onderwerpen;....................................................................................................87§6.7 Bijlage 7 – Feedback begeleiders..................................................................88§6.8 Bijlage 8 – Aantekeningen gedurende de stage............................................90Voorbereiding.......................................................................................................90Voorstellen...........................................................................................................90Uitzoeken.............................................................................................................90Huiswerk donderdag............................................................................................90Eerste stagedag...................................................................................................91

To do................................................................................................................. 91Stage Passend Onderwijs.....................................................................................92Gesprek Diane Hofland – 14-05-2019...................................................................92

Opdracht 1........................................................................................................92De visie van de school op passend onderwijs....................................................92

Hoe is leerlingbegeleiding op het Drenthe College vormgegeven?................92Welke functies spelen hierbij een rol?............................................................93

Verandering en ontwikkelingen in de toekomst................................................93De visie op micro-, meso- en macroniveau.....................................................93

Opdracht 3........................................................................................................94Welke ontwikkelingen worden er op microniveau verwacht in de toekomst?....94

§6.9 Bijlage 9 – Aantekeningen gedurende de colleges........................................95Bijeenkomst 3, 28-02-2019..................................................................................95Bijeenkomst 4, 07-03-2019..................................................................................95

Casus Sanne......................................................................................................95Infographic Robert................................................................................................96

9

Feedback...........................................................................................................96Contract leergroep...............................................................................................97Bijeenkomst 5, 14-03-2019..................................................................................97

Voorbereiding college 5.....................................................................................97Wet sociale veiligheid........................................................................................97Pestprotocol.......................................................................................................98

Bijeenkomst 21-03-2019......................................................................................99Casus Linda.......................................................................................................99

Bijeenkomst 04-04-2019......................................................................................99Sociaal emotionele begeleiding – leren leven....................................................99

09-05-2019.........................................................................................................100Verdieping leerprobleem of leerstoornis; dyslexie..........................................100

13-06-2019.........................................................................................................101§6.10 Bijlage 10 – Globaal overzicht ingevulde EC’s per activiteit.....................102

Uiteindelijke uitwerking EC’s........................................................................102

10

Hoofdstuk 1 Ontwerpactiviteit§1.1 Opdracht 1: Workshop ontwerpen en geven§1.1.1 OriënterenTijdens de minor is het de bedoeling dat we een workshop geven. We kiezen een onderwerp uit binnen passend onderwijs.

Tijdens de minor is het de bedoeling dat we een workshop geven. We kiezen een onderwerp uit binnen passend onderwijs. Omdat ik inmiddels al een tijdje stage loop op het Drenthe College, weet ik wat er speelt bij de leerlingen. Ik heb besloten om te gaan voor het thema slaapproblemen. Dit is te koppelen aan PO. Slaapproblemen kunnen veel problemen met zich meebrengen. Denk bijvoorbeeld aan concentratieproblemen, depressie en lichamelijke problemen. Deze zaken kunnen weer extra zorg met zich meedragen en dus passend onderwijs vereisen. Hierom kies ik voor slaapproblemen; het is een daadwerkelijk probleem en kan worden aangepakt. Ook met een preventief oog richting het PO.

§1.1.2 OntwerpenVoor ik de workshop ga ontwerpen, ga ik me bezighouden met een lessenserie op het DC. Tijdens deze lesserie bied ik de leerlingen theorie, tips en opdrachten omtrent slapen en ontspanning. De lessenserie is dan ook de basis voor de workshop. Het is de bedoeling dat de workshop activerend is. Ik ben dan ook van plan dezelfde of soortgelijke opdrachten uit te voeren tijdens de presentatie. Ik wil dit doen aan de hand van een carrousel waarin de opdrachten rouleren, zodat mijn medestudenten een breed beeld op kunnen doen. Hiermee geef ik in feite een les slapen en ontspanning in vogelvlucht.

§1.1.3 UitvoerenVandaag heb ik de presentatie en workshop voorbereid. Ik wil allereerst motiveren waarom ik dit onderwerp kies en waarom ik vind dat het valt onder passend onderwijs, omdat de meningen hierover wel eens zouden kunnen verschillen. Verder ga ik drie verschillende spellen doen en wil ik een rondvraag doen.

Vandaag was het zover. Ik heb de workshop gehouden. Het ging best prima. Ik was enorm moe en heb het momenteel heel zwaar. Ik zal meer bespreken in de evaluatie.

§1.1.4 Het ontwerp in grote lijnenDe workshop bestaat uit een aantal onderdelen. Allereerst zal ik een kleine energizer doen. Ieder groepslid kiest een kaart uit een stapel die rondgaat; hoe ziet mijn slaap eruit, en hoe wil ik dat deze eruit ziet? Het doel hiervan is om de studenten op een speelse wijze op te warmen, ze te laten visualiseren en ze te laten nadenken over hun slaap. Dan zal ik mijn motivatie duidelijk maken en uitleggen waarom ik het onderwerp in kwestie heb gekozen. Daarna zal ik een deel theorie aanbieden op het gebied van slaap en ontspanning. Zodra ik dit heb gedaan, is het tijd voor roulette. Ik deel de groep in drie groepen in, die ieder tien minuten bezig gaan met een opdracht. Dit draait door zodra de timer gaat. Dit

11

doen we drie keer. De eerste opdracht is het maken van een slaaplogboek inclusief slaaptips voor elke dag van de week. De tweede opdracht bestaat uit twee delen. Deel A is het bedenken hoe jij het fijnste in bed ligt. Wat heb je nodig, warmte, kou, dekens etc.? Het tweede deel is het zintuigelijk omschrijven van je kamer. Ga elk zintuig na en omschrijf een deel van je kamer. De uitwerking is te vinden in bijlage 1.

12

§1.1.5 EvaluatieOver het algemeen liep de workshop naar mijn mening prima. Ik was van tevoren erg moe en mijn emoties zaten hoog; het gaat thuis niet heel erg goed. Ondanks dit wilde ik de workshop wel geven. Ik merkte dat ik me niet optimaal voelde en zo voelde mijn workshop aan. Het was niet het niveau dat ik normaal van mezelf gewend ben. Ondanks dit heb ik de workshop gewoon gegeven.

De groepsleden vonden het erg interessant. Het onderwerp wekte hun interesse en was ook zeker iets waar ze mee verder wilden.

Een goede tip die ik terug kreeg van Bas;

“Ik had het fijn gevonden als je de opdrachten nog even had teruggekoppeld of klassikaal had besproken. Nu hebben we het wel gedaan maar […] weet ik niet wat ik er mee moet ofzo.”

Een leuke reactie van Myrthe was;

“Ik vond het heel interessant. Ik vind het onderwerp interessant en ook belangrijk. Ik vind je PowerPoint er ook erg mooi uitzien.”

Robert had nog wat te zeggen over de opdrachten en de ondersteunende muziek;

“Normaal denk ik niet zo na over hoe ik slaap. Maar, nu moest ik echt eens kijken naar mijn gewoonten en hoe laat ik slaap en ook hoe weinig. Ja, dat vond ik wel confronterend, maar ook wel weer leuk. Ik vond de muziek ook erg fijn.”

Jaap bevestigde dat ook hij de muziek tijdens het werken prettig vond. Ik startte zelfs een trend, want tijdens een opdracht later die middag zette hij zelf ook muziek op.

Volgens de groep was het een goede workshop, met leuke elementen. Wat ik wel begreep, was dat er hier en daar ruimte was voor potentie en ook voor verbetering.

§1.1.6 ReflectieIk was, op zich, tevreden met de workshop. Het frustreerde me omdat ik weet dat ik beter kan, maar dat ik niet beter kan. Dat lijkt tegenstrijdig, maar is het niet. Ik weet van mezelf dat ik meer in me heb en er nog iets beters van kon maken, maar momenteel heb ik die energie niet in me. Ik zit een beetje op het randje. Hierom ben ik ergens ook wel weer trots; ondanks alle tegenslag en de moeilijkheden, heb ik me er wel toe gezet om een workshop te ontwerpen en uitvoeren. De workshop liep ook vrij goed. Niets ging fout, de groep werkte goed mee en ik heb alles kunnen vertellen/doen wat ik wilde.

De tip van Bas neem ik zeker mee; ik wil de volgende keer met meer structuur en met meer rust aan het werk. Ik wil de opdrachten ook terugkoppelen aan de klas. Sherilyn gaf aan dat de opdracht met de coachkaarten leuk vond, omdat deze beeldend was.

13

ABCD-reflectiemodel

Aanleiding

Ik gaf een workshop over Slaapproblemen en ontspanning. Dit deed ik voor mijn minor Passend Onderwijs.

Belangrijk voor mij

Voor mij was het belangrijk dat ik de workshop gaf en er tevreden mee was. Het was van belang dat ik uit zou komen met de tijd en dat ik alles zou vertellen wat ik wilde.

Conclusie?

Het ging relatief goed. Ik werk altijd in de drive met automatisch opslaan, maar hier ging iets mis, wat nooit gebeurt. Ik heb het snel opgelost en kon me aanpassen.

Ik kan dus flexibel handelen in noodsituaties. Ik gaf de workshop en hij was prima. Ik ben echter wel van mening dat er meer potentie in zat. Mijn groepsgenoten waren het hiermee eens. Ik hoop de volgende keer een betere workshop of les op te kunnen zetten, maar daarvoor moet ik vooral beter in mijn vel zitten.

Deed ik dat ook werkelijk of deed ik iets anders?

Dit weet ik nog niet; hiervoor moet een volgende keer volgen.

Welk Effect had datgene wat ik deed?

Dit weet ik dus ook nog niet. Ik denk dat, als ik beter in mijn vel zit, ik vele malen sterker voor de klas sta. Een belangrijk aspect van zo’n workshop is achter je product staan en het als het ware verkopen. Dit heeft veel invloed op de uitkomst.

F: Ben ik tevreden over hoe ik heb gehandeld? Klopt mijn analyse wel? Wat had ik anders kunnen doen?

Ik ben tevreden over hoe het ging. Ik hanteer momenteel de ‘Een 6 is ook een voldoende’ stijl. Het was voldoende, het was niet perfect, maar dat is prima. Gezien de omstandigheden ben ik heel blij met de uitkomst. Mijn analyse klopt. Ik had niet echt iets anders kunnen doen, ik ben afhankelijk van externe factoren. Volgende keer wil ik min volledige gevoel erin gooien en echt achter mijn product staan. Dus, even afwachten wat de toekomst me brengt.

14

Hoofdstuk 2 Profilerende activiteiten§2.1 Opdracht 2: Onderzoek Passend Onderwijs§2.1.1 Wat?Voor deze opdracht heb ik gekeken naar de visie op Passend Onderwijs van het Drenthe College. Ik heb hun visie in kaart gebracht. Daarnaast heb ik gekeken naar wat ik als docent in spe kan betekenen op dit vlak en heb ik min visie vergeleken met die van anderen.

§2.1.2 ThemaHet thema van de opdracht is Passend Onderwijs en hoe het Drenthe College hiermee omgaat. Daarnaast worden er een aantal visies over Passend Onderwijs bekeken en vergeleken.

§2.1.3 MotivatieDeze profilerende activiteit is een van de vijf verplichte profilerende onderdelen. Desalniettemin ben ik van mening dat het belangrijk is om te weten hoe jouw stageplek of werkomgeving omgaat met PO. Vooral als je actief bent binnen dit gebied, of zoals in dit geval, de richting bestudeert.

§2.1.4 LeervragenNa het uitvoeren van dit onderzoek heb ik antwoord op de volgende leervragen:

- Hoe kijkt het Drenthe College naar Passend Onderwijs?- Hoe actief is het Drenthe College op het gebied van Passend Onderwijs?- Wat voor rol kan en wil ik spelen voor mijn leerlingen op het gebied van

Passend Onderwijs?- Hoe kijken anderen, maar vooral ikzelf, naar Passend Onderwijs?

§2.1.5 AanpakVoor dit onderzoek ben ik begonnen door eens te neuzen op het netwerk van het DC; intranet. Hier vond ik een infographic over de leerweg van leerlingen. Ik wilde graag meer ontdekken, dus heb ik een afspraak gemaakt met Diane Hofland. Zij is zorgcoördinator op het Drenthe College. Met haar zal ik in gesprek gaan. Daarnaast heb ik theorie bekeken en zal ik in gesprek gaan met een docent over haar visie over Passend Onderwijs.

§2.1.6 UitvoeringVoor de uitvoering van het onderzoek is er uit gegaan van de opdrachten. Deze zijn uitgevoerd en opgenomen in bijlage 2. In de eerste opdracht heb ik gekeken naar de visie van het Drenthe College op Passend Onderwijs. Ook is er onderzocht hoe de visie op zowel macro- en mesoniveau wordt ingezet en of er ontwikkelingen worden verwacht. De tweede opdracht draait om welke rol ik wil en kan spelen en om mijn visie in vergelijking met die van anderen.

15

§2.1.7 TheorieTijdens deze opdracht is er gewerkt met theorie. Deze komt terug in de vergelijking van visies. Zo wordt mijn persoonlijke visie ondersteund met literatuur. Daarnaast komen de visies die worden vergeleken uit literatuur die zal worden benoemd in het desbetreffende gedeelte.

16

§2.1.8 ProcesevaluatieIets wat me opviel tijdens het uitvoeren van deze opdracht is dat Passend Onderwijs overal heel anders wordt beschouwd en dat de vormgeving overal anders is. Tijdens het gesprek met Diane had ik veel gerichte vragen voorbereid, maar zij leek me niet helemaal te begrijpen. Uiteraard was het mijn taak om haar bepaalde termen uit te leggen en om het gesprek te sturen, maar ik merkte dat zij telkens een andere kant op wilde dan ik. Hier zal in meespelen dat zij een bepaald imago wil behouden en de school positief uit het gesprek wil laten komen. Hoe dan ook, het werd duidelijk dat binnen de school niet duidelijk was wat nou wel en niet onder PO vielen en dat hier niet altijd één lijn in werd getrokken. Wat ik hierin een volgende keer beter aan kan pakken, is dat ik voor mezelf duidelijker wil hebben wat PO nou exact inhoudt. Op die manier kan ik het er gericht met anderen over hebben.

Daarentegen ging het uitvoeren van het onderzoek goed. Ik wist bij de juiste mensen aan te kloppen en ben met zowel docenten, zorgcoördinatoren als met studiegenoten in gesprek geweest over de onderwerpen. Daarnaast heb ik nu een goed beeld van Passend Onderwijs op het Drenthe College.

Een volgende keer zou ik van tevoren iets meer tijd incalculeren. Zo heb ik iets meer ruimte om zelf de benodigde kennis te ontdekken. Daarnaast zou ik zorgen dat ik mijn eigen termen nog iets scherper heb, zodat er geen eventuele verwarring ontstaat.

§2.1.9 ProductevaluatieAl met al ben ik best tevreden met de uitvoering en resultaten van de opdrachten. Ik weet immers wat ik moet weten. Ik heb de visie van het Drenthe College, anderen en die van mezelf duidelijk. Daarnaast heb ik me gericht op wat ik zou kunnen betekenen voor mijn leerlingen. Zo heb ik ontdekt dat ik al vrij snel een vrij goede band heb met leerlingen; ze vertrouwen mij en komen bij me als er iets is. Hierdoor kan ik ze, indien nodig, doorverwijzen naar een helpende persoon of instantie.

Ik vond de opdracht wel wat lastig, omdat de uitkomst me niet altijd even duidelijk was. Er waren een aantal opdrachten die ik uitvoerde maar ik had soms toch het gevoel dat ik het grotere geheel nog niet volledig had.

§2.1.10 LeeropbrengstIk vond het leuk om te leren hoe een school tegen Passend Onderwijs aan kijkt. Zeker met alle geluiden die er nu te horen zijn. Er wordt veel gesproken over het falen van PO. Oké, wellicht is het niet optimaal, maar waarom gaan we dan niet samen kijken naar hoe het wel werkt, en hoe je het laat werken binnen jouw school en werkomgeving?

Het was interessant om te leren welke personen en instanties bij een school en haar Passend Onderwijs horen. Er komt meer bij kijken dan je in eerste instantie zou denken. Daarnaast heb ik geleerd dat het niet altijd werkt zoals het zwart op wit staat. Op mijn stagelocatie was er sprake van een ethisch dilemma. Tot waar kun jij je leerling helpen als bijvoorbeeld vakdocent of mentor en wanneer

17

schakel je een externe in of stuur je de leerling door naar iemand van het PO? Veel docenten willen het liefst hun leerlingen zelf helpen, terwijl dat officieel niet in hun takenpakket zit. Er was dan ook sprake van een groot grijs gebied.

Ik wil me op dit terrein vooral ontwikkelen door me in dat grijze gebied te verdiepen. Hoe ver kun, moet en wil je gaan als docent of mentor om je leerlingen te helpen? Dit wil ik doen door me meer in te lezen in passende literatuur. Daarbij komt uiteraard een deel ervaring; een deel kun je pas echt leren door te ervaren.

18

§2.1.11 Verantwoording EC’sVolgens de handleiding van de minor, pagina 4, zijn voor de verplichte literatuur negen en voor de praktijk zeven EC’s weggezet. Dit betreft het totaal van alle vijf opdrachten. Ervan uitgaande dat één EC gemiddeld 28 uur kost, zou dat betekenen dat het gaat om een totaal van 448 uur voor de zes verplichte opdrachten. Hierbij zijn de EC’s voor de persoonlijke profilerende opdrachten, de leergroep en de bijeenkomsten nog niet meegerekend.

448 uur / zes opdrachten = ±75 uur per opdracht.

Omdat het een verplichte opdracht betreft, zal ik niet verder inwijden op de besteding van de uren. Voor deze opdracht is er onderzoek uitgevoerd, verplichte literatuur gelezen, eigen literatuur gelezen, zijn er interviews en gesprekken gehouden. Ook zijn de opdrachten uitgewerkt op het moment en is er later aan de werkelijke verslaglegging gewerkt.

§2.1.12 LiteratuurlijstVoor de gebruikte literatuur verwijs ik u graag naar het totaaloverzicht van de verwijzingen. Deze is te vinden in hoofdstuk 4. Ik heb gekozen voor dergelijke methode omdat ik enkele bronnen vaker gebruik. Daarbij werk ik met een automatisch systeem dat zich na het toevoegen van een nieuwe bron update waardoor het totaal van alle bronnen in één en dezelfde lijst komt te staan.

Voor deze opdracht specifiek heb ik de volgende bronnen geraadpleegd;

- Competentie thermometer- De vijf rollen van de leraar, M, Slooter- Gedragsproblemen in scholen, van der Wolf en van Beukering- Interview met Diane Hofland (zorgcoördinator DC)- Interview met Heleen Cornelissen (instructeur Zorg en Welzijn DC)- Passend onderwijs – passend beleid?, Bekkers, Noordegraaf, Waslander, &

de Wit M Sc

19

§2.2 Opdracht 3: De veilige school§2.2.1 Wat?Ik heb gekeken naar hoe een school veiligheid nastreeft. Wat maakt een school veilig? Hoe wordt er omgegaan met pesten? Zijn er antipestprogramma’s of wetten voor veiligheid? Ook heb ik me verdiept in een antipestprogramma. Daarnaast heb ik gekeken naar min eigen rol binnen sociale veiligheid.

§2.2.2 ThemaHet thema van de opdracht is Veilig Onderwijs. Er wordt ingezoomd op veiligheid, wetten en antipestprogramma’s.

§2.2.3 MotivatieDeze profilerende activiteit is een van de vijf verplichte profilerende onderdelen. Dat doet niet onder aan het feit dat een school een veilige omgeving moet zijn voor zowel leerling als leraar. Er moet duidelijkheid zijn over hoe de sociale veiligheid in elkaar steekt. Daarnaast vind ik het belangrijk om, als degene met autoriteit, te weten hoe te handelen indien er zich (pest)situaties voordoen. Zijn er protocollen en heb je je eigen normen en waarden op een rij?


Hoe gaat het Drenthe College om met Sociale Veiligheid? Wat voor pestprotocollen hanteert het Drenthe College? Wat voor antipestprogramma’s zijn er en is er een beste optie? Wat is er, in grote lijnen, te vinden over sociale veiligheid in literatuur?

§2.2.5 AanpakTijdens de minor kreeg iedereen een antipestprogramma toebedeeld. We kregen een lijst, kregen even de ruimte om research te doen en konden vervolgens een antipestprogramma kiezen. Het was aan ons om de uitkomsten en ons oordeel over het programma op een creatieve wijze te presenteren. Voor de rest van de opdrachten kreeg ik toegang tot het intranet van het DC waardoor ik bij de juiste documenten kon komen.. Ook heb ik mijn neus in de literatuur begraven om meer te weten te komen over sociale veiligheid.

§2.2.6 UitvoeringDe opdracht Sociale Veiligheid bestaat uit een aantal onderdelen. Deze onderdelen heb ik samen gevoegd in één bijlage; bijlage 3. In de eerste opdracht neem ik opdracht twee direct mee; ik doe onderzoek naar het antipestprogramma It’s up to you. De opdracht heb ik uitgewerkt in een PowerPoint. Deze is toegevoegd op drive. De begeleider en beoordelaar worden uitgenodigd om deze te bekijken via een e-mail. De eerste helft beslaat nog een deel van de vorige opdracht (zorgstructuur). De presentatie zelf had niet de creatieve potentie omdat ik mezelf mentaal op een zwakke plek bevond. Ik heb het dan ook simpel gehouden. Dat maakt de informatie echter niet minder duidelijk. In opdracht drie noteer ik in verslagvorm hoe het Drenthe College het veiligheidsbeleid heet vormgegeven. Hierbij put ik inspiratie uit de kennis van

20

een docente, de zorgcoördinator en een pestprotocol. In de vierde en laatste opdracht verdiep ik me in literatuur. Ik bekijk en vergelijk een aantal boeken en hun informatie over het veiligheid.

21

§2.2.7 TheorieVoor de opdracht zal ik voornamelijk voor het laatste gedeelte gebruik maken van literatuur. Deze literatuur is verplicht. De verplichte literatuur geldt als volgt;

- Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008)

- Gedragsproblemen in scholen (van der Wolf & van Beukering, 2011)- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Handboek voor elke mentor (Bakker - de Jong & Mijland, 2018) - Een zelfgekozen (digitaal) artikel of boek. Let op, dit is geen website.

Wanneer ik gebruik maak van literatuur, zal ik hier op APA wijze naar verwijzen. In hoofdstuk 5 zal een totaaloverzicht te vinden zijn van alle gebruikte literatuur.

§2.2.8 ProcesevaluatieDe opdracht was vrij breed. In het eerste gedeelte heb ik me gericht op een antipestprogramma. Er zijn veel van dergelijke programma’s en het bleek dat de werking niet altijd gelijk is. Tijdens minordagen brachten studenten hun eigen ervaringen in; wat voor de ene klas wel werkt, werkt voor een andere klas niet. Daarentegen was het zeker om over antipestprogramma’s te leren; wat is het, hoe steekt het in elkaar? Wat beter kan wat betreft het proces? Als het aankomt op een antipestprogramma wil ik mijn research beter doen. Ik ging door een moeilijke tijd waardoor mijn research minder scherp was dan normaal. Daarnaast had ik het programma op een betere manier kunnen presenteren dan dat ik deed. Ik heb een simpele presentatie gegeven, maar achteraf had ik zelf iets soortgelijks willen doen; een soort interactieve presentatie waarbij ik mijn luisteraars de keuze maak. Een soort ‘Bandersnatch’ presentatie met verschillende mogelijkheden, afhankelijk van de keuze van de kijker. Nu ik op persoonlijk gebied wat beter ben, kan ik veel creatievere keuzes maken. Desondanks ben ik trots dat ik iets heb weten neer te zetten ondanks dat het slecht ging op privégebied. Daarnaast heb ik veel mogen leren over pesten en het tegengaan of voorkomen.

Wat betreft het veiligheidsbeleid en de uitvoering hiervan op het Drenthe College, wil ik een volgende keer op zoek naar een persoon die hier over gaat en hier verstand van heeft. Nu werd ik enigszins ‘afgescheept’ met een protocol en moest ik het maar een beetje uitzoeken. Ik wil een volgende keer in discussie kunnen gaan en dingen bespreken met mensen. Ondanks dat ben ik tevreden met mijn research. Door mijn onderzoek en ook het vele observeren weet ik goed hoe het eraan toe gaat op het DC. Hierom kon ik een aanbeveling schrijven die ik zelf zeker interessant vind, waarvan ik ook denk dat zij hier eens mee aan de slag zouden moeten.

§2.2.9 ProductevaluatieIk heb zeker bereikt wat ik wilde bereiken. Omdat ik nu mijn doelen moet bijstellen moet ik ook leren sneller tevreden te zijn. Ik heb in ieder geval een basis; ik heb staan wat ik moet hebben staan. Daarnaast sta ik achter wat ik heb genoteerd. Wat ik al aangaf, is dat ik niet tevreden ben met de manier waarop ik dingen heb uitgewerkt en gepresenteerd. Het is wat het is en niet meer. Ik heb

22

achteraf ineens ontelbaar veel ideeën hoe ik het uit had kunnen werken. Ik zal deze ideeën dan ook bewaren voor een volgende keer om een product af te leveren dat bij mij en mijn daadwerkelijke kunnen past. De literatuuropdracht vond ik heel erg moeilijk. In geen enkele van de verplichte bronnen stond überhaupt de term ‘sociale veiligheid’. Hoe moest ik er dan literatuur over zoeken en vergelijken? Ik wist niet goed wat ik wilde en waar ik moest beginnen. Hoe dan ook heb ik toch iets neergezet; daar ben ik trots op. Wellicht is het niet perfect, maar dat moet ‘nieuwe Ilse’ maar even accepteren.

23

§2.2.10 LeeropbrengstHet onderwerp viel me best zwaar; ik vond het aanvankelijk niet heel interessant en zat erg in de weerstand. Ondanks dat ben ik aan de slag gegaan en besefte ik hoe enorm belangrijk dit onderdeel is, ongeacht je vak of rol binnen een school. Iedereen heeft een groot belang bij veiligheid en een prettige sfeer binnen de school. Ik heb onder andere geleerd hoe en waar veiligheid naar voren komen. Zo moet je je er als docent bewust van zijn dat je een voorbeeldrol hebt.

Ik heb geleerd dat ik me bewuster wil zijn van veiligheid. Wanneer voel ik me veilig? En wanneer anderen? Wat is mijn visie hierover en hoeverre strookt deze met die van mijn werkplek? Dit ga ik ook meenemen naar mijn volgende stage. Ik wil bijvoorbeeld actief bezig met een escalatieladder, maar ook met pesten (voorkomen) en me verdiepen in de visie over veiligheid van zowel de school als mijn eigen leerlingen.






- Effectief leren, S. Ebbens en S. Ettekoven- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Gedragsproblemen in scholen (van der Wolf & van Beukering, 2011)- Handboek voor elke mentor (Bakker - de Jong & Mijland, 2018) - Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding (de Mooij, de Wilde, & van

der Wal, 2008)- It’s up to you docentenhandleiding, Reactif- Jaarverslag 2016. Communicatie en PR, Emmen.- Looking in classrooms, Good, T., & Brophy, J.- Pestprotocol Drenthe College Assen

24

- School en veiligheid wetgeving- Sociale veiligheid in en rond scholen; Primair en Voortgezet onderwijs 2006

– 2010, Mooij, T., De Wit, W., & Fettelaar, D.

25

§2.3 Opdracht 4: Verdieping mentoraat en studieloopbaanbegeleiding§2.3.1 Wat?Voor deze opdracht is er gekeken naar het mentoraat. Er wordt besproken wat de rol van een mentor precies inhoudt en waar een mentor aan moet voldoen. Daarnaast wordt er geoefend met gespreksvoering in de praktijk, wordt er toegelicht over welke vaardigheden een mentor zou moeten beschikken en zal ik zelf mijn visie over dit alles geven. Met andere woorden; wat is een mentor, wat doet hij, wat moet hij kunnen en wat vind ik hiervan?

§2.3.2 ThemaHet thema van de opdracht is het mentoraat ofwel studiebegeleiding. Hoe doe je dit en wanneer ben je hier geschikt voor? Wat houdt het in? Zijn er opleidingen voor?

§2.3.3 MotivatieOok deze activiteit valt onder één van de vijf verplichte delen van de minor. Desalniettemin lijkt het een zeer interessante opdracht. Het mentorschap heeft me altijd al getrokken; ik kon zelf ook altijd goed overweg met mentoren en kan me herinneren dat ik ook behoefte had aan een mentor. Het is voor een leerling fijn om soms even bij iemand om hulp te kunnen vragen. Daarnaast kan het contact fijn zijn en kan het de leerling helpen om een begeleidend iemand op de achtergrond te hebben. Wellicht word ik zelf een mentor, dus de opdrachten lijken me zeker interessant.


Welke taken heeft een mentor zoal? Aan welke vaardigheden moet een mentor zoal voldoen? Wat is mijn visie op het mentorschap?

§2.3.5 AanpakDe opdracht bestond uit een aantal subopdrachten. Zo zal ik kijken naar wat het mentoraat inhoudt op het Drenthe College. Hiervoor zal ik in gesprek gaan met twee mentoren (LOB’ers); zij weten het immers het beste. Voor het beschrijven van de vaardigheden van de mentor zal ik in gesprek gaan met mijn begeleider Harm Heukers. De opdracht zal ik verder ondersteunen met informatie uit de minorbijeenkomsten. Hier kregen wij een hand-out met interessante informatie over het onderwerp. Tijdens de minorbijeenkomsten is er al geoefend met gespreksvoering vanuit de mentorrol. Dit was een interessante opdracht die ook goed verliep. Hier zal ik in de derde opdracht aan werken. Ook zal ik mijn eigen visie en rol op dit gebied omschrijven; hiervoor zal ik eigen ervaring en literatuur raadplegen.

26

§2.3.6 UitvoeringVoor de verschillende opdrachten heb ik een verschillende uitvoering. Ik zal in gesprek gaan met een aantal mensen, zal literatuur raadplegen en zal eens met een kop thee zitten en met mezelf in gesprek gaan. De opdracht is vooral onderzoekend; Wat houdt het in? Waar moet je aan voldoen? Is er een studie nodig? Wat houdt dat dan in? Wat is mijn visie? Ik zal dan ook onderzoeken en alles per opdracht noteren. De uitwerking van deze opdrachten is te vinden in bijlage 4.

27



- Gedragsproblemen in scholen (van der Wolf & van Beukering, 2011)- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Handboek voor elke mentor (Bakker - de Jong & Mijland, 2018) - Een zelfgekozen (digitaal) artikel of boek. Let op, dit is geen website.


§2.3.8 ProcesevaluatieHet was een hele interessante opdracht. Het mentorschap brengt veel verantwoordelijkheden en skills met zich mee. De opdracht bestond uit verschillende onderdelen. Zo heb ik gekeken naar wat het mentoraat specifiek inhoudt bij het Drenthe College. Daarnaast heb ik onderzocht wat mentorschap exact inhoudt en wat het met zich meebrengt. Hiervoor heb ik onder andere een mentor geïnterviewd. Dit was een goede aanvulling op de opdracht; het mentorschap kreeg contouren. Ook het oefenen van een mentorgesprek ging erg goed; ik dacht goed na over wat ik zei en ik werkte gericht naar het gezamenlijke doel toe.

Wat ik de volgende keer anders aan zou pakken, is mijn rol binnen het mentorschap. Omdat ik momenteel niet een officiele functie had, is dat wellicht wat complex. Ik zou een volgende keer een gestructureerde aanpak hanteren. Wat wil, kan en mag ik betekenen voor leerlingen? Ik denk dat het voor zowel mezelf als voor de leerlingen en medewerkers prettig is als ik van tevoren zaken heb ingekaderd; wat kan ik betekenen voor de partijen en wat mág ik betekenen? Tijdens deze stage was het soms te vrij waardoor er geen duidelijke grenzen of actiepunten waren. Het heeft me daarentegen geholpen om het mentorschap beter te begrijpen. Mentorschap is een complex iets; je wilt iemand helpen maar zit wel vast binnen een professionele functie. Je zult dus soms moeten handelen volgens protocol, ondanks dat dit je natuurlijke gevoel kan tegenspreken. In dit geval doel ik op situaties waarbij je je leerling graag wil helpen, maar hem officieel moet doorsturen naar een externe partij.

§2.3.9 ProductevaluatieIk heb inmiddels duidelijk wat het mentorschap inhoudt. Het heeft me zelfs enthousiast gemaakt. Als ik verder ga in het onderwijs, wil ik zeker ook een rol als mentor aannemen. Ik denk dat dit, zoals Heleen Cornelissen in het interview benoemde, natuurlijk in me zit. Ik houd niet van onrecht en wil graag mensen helpen. Ik ben tevreden met de producten. Ik heb research gedaan naar de inhoud maar heb ook de context kunnen ervaren. Ik heb nagedacht over de invulling van een les maar heb ook gesproken met mensen die ervaring hebben binnen het vak.

28

Ook hier geldt dat ik de laatste opdracht een volgende keer anders zou aanpakken. Ik wil een volgende keer de tijd nemen om na te denken over de kwestie. Ook wil ik nadenken en duidelijk maken wat de verschillen zijn als je officieel in functie bent en wanneer je meeloopt als een stagiaire. Ook zou ik de volgende keer willen kijken naar een betere balans. Deze leerlingen hebben duidelijk behoefte aan een band – die ook ontstond. Hoe zorg ik ervoor dat ik, in de toekomst, een goede band houd maar geen ‘vrienden’ word met mijn leerlingen?

29

§2.3.10 LeeropbrengstEen belangrijk besef dat tijdens deze periode naar voren is gekomen, is de band met leerlingen. Ik wist al dat deze band belangrijk is, maar ik wist niet dat het ook een andere kant kende. Ik lig qua leeftijd niet ver af van deze leerlingen. Hierdoor sta ik dichter bij ze. Dit kan een voordeel zijn, maar kan ook zeker een nadeel worden. Wat er tijdens deze stage gebeurde, is dat mijn autoriteit soms verbleekte. De band met leerlingen was goed en zij groeiden naar me toe. Hierdoor vervaagde de grens tussen informeel en formeel. Wat kun je wel en niet zeggen? Wat mag je wel en niet doen? Ik had goede gesprekken met de leerlingen en gaf ze advies. Onder andere door mijn leeftijd vervaagden dus de grens tussen vriend en ‘mentor’ / vertrouwenspersoon. Dit is iets wat ik tijdens mijn volgende stages ga meenemen. Hoe ga ik daarmee om?

Daarnaast vond ik het heel leerzaam om me te richten op het mentorschap. Ik weet nu wat het inhoudt en ook wat het met zich mee kan brengen. Van boze ouders tot gevoelige kwesties of pijnlijke situaties met leerlingen. Het is maar de kunst om dat op je werk te laten en niet mee te nemen naar huis. Het mentorschap is zeker iets waar ik mezelf in wil gaan verdiepen.






- Competentieprofiel mentor- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Gedragsproblemen in scholen (van der Wolf & van Beukering, 2011)- Handboek voor elke mentor (Bakker - de Jong & Mijland, 2018) - Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding (de Mooij, de Wilde, & van

der Wal, 2008)

31

§2.4 Opdracht 5: Verdieping in een gedragsprobleem en/of -stoornis & leerprobleem en/of -stoornis§2.4.1 Wat?In deze opdracht wordt naar voren gebracht wat voor gedragsproblemen en -stoornissen en leerproblemen en -stoornissen je tegen kunt komen in het onderwijs. Er wordt gekeken naar wat dit van een docent vraagt, op zowel vakdidactisch als pedagogisch gebied. Daarnaast wordt, onder andere aan de hand van een casus, in kaart gebracht wat voor onderwijsbehoeften leerlingen met een zo’n probleem of -stoornis hebben. Uiteindelijk wordt er ook gekeken naar jouw invulling als docent op dit gebied.

§2.4.2 ThemaGedurende deze opdrachten staat het thema gedragsproblemen en -stoornissen centraal. Dit is een breed begrip. Tijdens de colleges wordt de focus gelegd op: ADHD, ASS, faalangst, dyslexie en dyscalculie.

§2.4.3 MotivatieTegenwoordig zijn de klassen groot; het varieert vaak tussen de twintig en dertig leerlingen. Op de website van het NJI: “Onder jongeren van 13 tot 18 jaar lijdt 5,6 procent naar eigen zeggen aan een antisociale gedragsstoornis (Verhulst e.a.,1997).” Bij een klas van 30 leerlingen zou dit neerkomen op 1 à 2 leerlingen. Als docent heb je vaak meerdere klassen, zo’n vier tot zes. Dit houdt in dat jij best een heel aantal leerlingen met een gedragsprobleem of -stoornis tegen zal komen. Daar komen dan ook nog leerproblemen en -stoornissen bij. Zo is de prevalentie voor dyslexie zo’n 3,6 procent binnen Nederland. Je zult veel (verschillende) dingen tegenkomen als docent. Het is goed om te weten wat er (veel) voorkomt en hoe je hiermee om moet en wil gaan.

§2.4.4 LeervragenAan het eind van de opdracht heb ik antwoord op de volgende leervragen:

- Welke gedragsproblemen en -stoornissen/leerproblemen en -stoornissen zijn er zoal of komen veel voor?

- Wat vragen dergelijke problemen en -stoornissen van mij als docent?- Welke specifieke onderwijsbehoeften heeft een leerling met een

gedragsprobleem of -stoornis/leerprobleem of -stoornis?

§2.4.5 AanpakDe opdracht bestaat uit een zestal kleinere opdrachten. Deze pak ik stuk voor stuk op. Gaandeweg zal ik antwoorden krijgen op mijn leervragen. Zo zal ik literatuur raadplegen, visies vergelijken, casussen uitwerken en reflecteren op mijn eigen visie en bekwaamheden.

§2.4.6 UitvoeringZoals benoemd, komt in deze opdracht redelijk wat literatuur naar voren. Daarnaast zal ik bij mijn praktijkplek kijken hoe de context is vormgegeven. Ik zal ook moeten nagaan wat ik belangrijk vind en op welke manieren ik een leerling

32

kan helpen, zowel vakdidactisch als pedagogisch. Uiteindelijk zal ik een soort ‘wensenlijstje’ opstellen en aan de hand hiervan reflecteren. De uitwerking van dit alles is te vinden in bijlage 5.

33



- Gedragsproblemen in scholen (van der Wolf & van Beukering, 2011)- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Een zelfgekozen (digitaal) artikel of boek. Let op, dit is geen website.


§2.4.8 ProcesevaluatieDe opdracht was arbeidsintensief. Dit komt omdat er zes deelopdrachten waren die individueel vrij veel werk kostten. Ik ben tevreden met hoe de casussen zijn uitgewerkt; ze zijn vrij uitgebreid uitgewerkt. Ik denk dat dit een positief effect had op de opbrengst, ondanks dat dit vrij veel tijd kostte. Ik heb op een andere manier gekeken naar het onderwerp en me echt ingelezen.

Wat ik anders zou aanpakken is de opdracht over begeleiding op de praktijkplek. Ik had meer uit deze opdracht kunnen halen, maar was destijds beperkt. Dit kwam omdat ik vastzat aan mijn begeleiders maar ook omdat het mij ontbrak aan energie om dit uitgebreider aan te pakken. Ik zou een volgende keer meer gestructureerd te werk gaan; ik zou bij collega’s in de les kunnen kijken en meer schoolbreed kijken door collega’s buiten de opleiding aan te spreken. Ik denk dat ik hier meer uit kon halen en ik ben dus niet tevreden met hoe dit nu op papier staat. Helaas moet ik het doen met wat ik heb.

Wat ook beter kon, is de vergelijking van mijn visie met die van anderen. Ik wist niet goed waar ik moest zoeken en kon dus niet de juiste informatie vinden. Nu ben ik gaan zoeken naar alles wat ik kon vinden met betrekking tot een visie over het onderwerp. De volgende keer lijkt het me beter om gericht een standpunt in te nemen, zodat ik daar voors en tegens bij kan zoeken. Nu moet ik zeggen dat dat een uitdaging wordt wat betreft dit onderwerp, omdat niemand echt ‘tegen’ begeleiding voor gedrags- en leerproblemen en -stoornissen is. Het is in ieder geval een onderwerp waar ik mezelf in wil verdiepen en vooral ontwikkelen.

§2.4.9 ProductevaluatieWat betreft het eindresultaat ben ik tevreden, maar niet helemaal. Zo ben ik heel erg tevreden met de uitwerking van de casussen. Het voldoet aan de eisen die ik in mijn hoofd had en heeft ook daadwerkelijk wat opgeleverd. Ik ben niet helemaal tevreden met de uitwerking van mijn rol in de begeleiding. Hier had ik achteraf gezien meer uit kunnen halen. Dit komt, denk ik, door de situatie thuis en hoe ik me voelde destijds. Ik zou dit wat dieper onderzoeken; wat kan ik betekenen en wat wil ik betekenen? Wanneer gaat mij iets te ver en tot waar wil ik leerlingen helpen?

De reflectie had beter gekund; mijn gevoel zegt dat het niet is wat het zou kunnen zijn, maar dat kan ook mijn perfectionisme zijn terwijl de opdracht prima

34

is uitgewerkt. Soms zit mijn gevoel te veel in de weg, maar ik heb het idee dat ik beter zou kunnen reflecteren. Dit zou ik in de toekomst kunnen doen door wat meer stapsgewijs te werken, desnoods binnen een format. Ik denk dat de ‘kernkwaliteiten’ hier goed zouden werken, omdat je dan ook nagaat waar je niet goed tegen kunt en waar je aan moet werken.

Al met al ben ik tevreden met de eindresultaten. Ik heb voor mijn gevoel veel kennis kunnen vergaren binnen deze opdracht. Ik durf te zeggen dat ik het beter zou kunnen uitwerken, maar ik ben tevreden en dat is wat telt.

§2.4.10 LeeropbrengstHet besef over de gedrags- en leerproblemen en -stoornissen was het meest kenmerkend voor deze opdrachten. Ik wist niet dat er zo veel bij komt kijken. Het was soms overweldigend omdat over elke aparte situatie zoveel is te vinden en omdat je moeilijk de hele DSM door kunt spitten.

De casussen waren leerzaam; je moet aan zo enorm veel dingen denken en je kunt een leerling op zoveel manieren helpen. Zo was het actieplan voor Erik interessant; hoe zorg je voor een aanpak die schoolbreed kan worden gebruikt.

Ik wil mezelf ontwikkelen op dit gebied. Ik besef dat je veel leerlingen tegen zult komen die onder deze categorie vallen. Ik zal dan moeten weten hoe en wat er kan spelen, maar vooral hoe ik daar mee om moet gaan. Zo kan ik me inlezen in literatuur, maar ik weet dat praktijk ook belangrijk is. Er zullen vast en zeker conferenties zijn over dit onderwerp. Zo zijn er vast ook cursussen die ik kan volgen; het is een belangrijk onderwerp binnen het onderwijs. Bij mijn LIO wil ik ook van tevoren in kaart brengen hoe mijn school hierin staat en wat zij doen aan begeleiding. Ik ben enthousiast omdat ik merk dat deze casussen een bepaalde interesse wekten. Daarnaast merk ik dat ik het heel prettig vindt om leerlingen te helpen, maar dat ik op dit vlak moeite heb met hoe ik dat doe. Het is een fijn besef; ik wil hiermee aan de slag, want binnen mijn vakgebied zul je wel moeten weten hoe je een leerling kunt helpen.




35


36


- Achtergronden van en tips voor de omgang met leerlingen met een specifieke hulpvraag (Nauta & Giesing, 2017)

- Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)- Handboek voor elke mentor (Bakker - de Jong & Mijland, 2018)- Handboek voor leraren (Geerts & van Kralingen, 2016)- http://www.stichtingdyslexienederland.nl/ (Stichting Dyslexie Nederland,

sd)- https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders-jongeren/autisme/ - https://www.mentaalbeter.nl/Pages/nl-NL/Jong-Autisme/Oorzaken - https://www.slzorg.nl/dagbesteding/dagbesteding-voor-autisme-teacch/ - https://www.zobegaafd.nl/wat-is-het-gemiddelde-iq-in-nederland/ - Lessen in orde (Teitler, 2017)- Masterplan dyslexie 2019 (Henneman, Bekebrede, Cox, & de Krosse, 2019)- Wat is dyslexie? (RID, 1990 - 2020)

https://www.zobegaafd.nl/wat-is-het-gemiddelde-iq-in-nederland/

https://www.slzorg.nl/dagbesteding/dagbesteding-voor-autisme-teacch/

https://www.mentaalbeter.nl/Pages/nl-NL/Jong-Autisme/Oorzaken

https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders-jongeren/autisme/

http://www.stichtingdyslexienederland.nl/

37

Hoofdstuk 3 Verdiepende profilerende activiteitenProfilerende activiteiten kunnen veel inhouden. Zo doet een student een groot onderzoek, een ander geeft een lessenserie en weer een ander begeleid leerlingen in een bepaald traject. Bij mij was het anders. Ik heb gedurende mijn stage meegedraaid als collega. Ik was elke dag aanwezig en draaide actief mee binnen de vaksectie. Ik fungeerde als aanvulling bij lessen, als docent voor bijles en als vertrouwenspersoon die dicht bij de leerlingen stond. Ik heb de elf EC die stonden voor dit onderwerp gedraaid aan uren en werk. Ik doel hiermee op alle activiteiten die buiten de opdrachten vallen. Sommige delen zullen hier en daar overlappen, maar ze gelden als extra en dus verdiepende activiteiten.

Algemene omschrijving van activiteitenOp het Drenthe College gebeurt altijd veel. Ik was hier dan ook meer dan welkom; ze konden mijn hulp en inzet erg goed gebruiken. Ik heb dan ook veel verschillende dingen gedaan gedurende het semester. Zo heb ik vergaderingen en leerlingbesprekingen bijgewoond. Daarnaast ben ik op enkele excursies gegaan met de groep leerlingen die ik begeleidde. Ik heb een aantal leerlingen begeleid binnen het vak Nederlands met het schrijven van een verslag. Ook heb ik mondelinge examens afgenomen. Daarnaast komt dat ik intakes heb bijgewoond. Ik heb lessen gegeven over slapen en ontspannen, maar ook over executieve functies en dan vooral gericht op plannen. Ik heb LOB lessen bijgewoond en gegeven. Ik heb leerlingen op persoonlijk vlak begeleid. Ik heb met leerlingen gepraat en ze geholpen. Ik heb gefungeerd als collega binnen de school.

Al met al; ik heb veel verschillende dingen mogen ondernemen. Hierdoor heb ik veel verschillende kanten mogen zien van mijn praktijkplek. Om een beeld te geven van de hoofdzaken, zal ik een aantal verschillende onderdelen uitlichten. Zo zal ik uitweiden over de LOB lessen die ik heb gegeven en ook over lessenseries. Daarnaast zal ik een vergelijking maken tussen de relaties op mijn stageplek van jaar twee en van dit jaar; wat was kenmerkend, wat was het verschil en waarom? Ik zal ook een deel toelichten over gesprekken en de technieken die hierbij kwamen kijken. Ik zal vervolgens uitweiden over vergaderingen en besprekingen en ik zal uiteindelijk de feedback van mijn begeleiders Harm Heukers en Heleen Cornelissen invoegen en analyseren.

Ik zal hier van de gelegenheid gebruik maken om te zeggen dat ik dit gedeelte minder uitgebreid uit kan werken dan ik zou willen. Sowieso vond ik dit gedeelte al moeilijk; ik had niet echt een onderzoek of een grotere activiteit waar ik me op kon richten. Hierom besloot ik om me zo breed mogelijk te oriënteren en verschillende taken op te pakken. Dit zou ik in de toekomst anders aanpakken; gestructureerd en met een idee in mijn hoofd. Gezien de status waarin ik nu zit, kies ik even voor de makkelijkste weg wat betreft uitwerking. Ik hoop dat het voldoende is als ik laat zien dat ik de elf studiepunten daadwerkelijk hierin heb zitten aan werk, door terug te blikken op mijn ervaringen, resultaten en activiteiten.

38

Besteding studiepuntenOnderstaand is een deel dat uit mijn aantekeningen komt. Dit was hoe ik ongeveer dacht mijn EC’s te besteden. Dit is iets anders gelopen. Te vinden in bijlage 10.

Verwachte uitwerking- Vrije punten invullen 11 EC

o Lessenserie slaapproblemen 1 ECo Lessenserie / opdracht / LOB les over plannen & discipline 2 ECo [Onderzoek Stad, DVL & passend onderwijs 3 of 4 EC ?]o Open ruimte ( 4 à 5 EC)

39

LOB lessenWekelijks had de klas waarmee ik meeliep LOB-lessen. Ik kom als een vreemd iemand binnenvallen, maar de leerlingen accepteerden mij snel. Ik heb wekelijks meegeholpen met het bedenken van activiteiten voor deze lessen. Bij deze lessen stond mijn rol als mentor centraal. De ene keer heb ik een complete les gegeven, de andere keer een onderdeel van de les.

Deze leerlingen zaten erg in de knoop met hun zelfbeeld. Hierom heb ik tijdens een les het kwaliteitenspel gedaan met de leerlingen. Dit spel leerde ik kennen tijdens een workshop van iemand van de minor. De leerlingen moesten uit hun comfortzone komen door dit spel; ze waren dit duidelijk niet gewend. Iedereen kreeg complimenten; ook wij (Heleen, Harm en ik). Naarmate het spel vorderde, kwamen de meeste leerlingen verder, gaven ze oprechte complimenten en konden ze die ook onderbouwen. Ook heb ik de leerlingen kunnen helpen door veel met ze te praten. Ze gaven aan dit prettig te vinden.

Zo heb ik wekelijks lessen verzorgd op het Drenthe College. We hebben een aantal spellen gedaan; de Kletspot, foto/caachkaarten, verschillende energizers en dergelijke zijn ingezet. We hebben over de streep gespeeld. Daarnaast hebben we onderwijsleergesprekken gevoerd, gekeken naar het zelfbeeld en dergelijke. Vele diverse lessen die aansloten op de behoeften van de leerlingen.

LessenseriesIk heb op het Drenthe College veel losse LOB-lessen gegeven. Daarnaast heb ik twee lessenseries gegeven. Zo heb ik een lessenserie gegeven over slapen en ontspanning (onder andere ter preventie van leerproblemen en in zekere zin ter preventie van passend onderwijs). De workshop, te vinden in de eerste bijlage, bevat een deel van die lessenserie. We hebben eerst een informatieve les opgesteld.

Als vervolg hebben we een workshop opgezet en uitgevoerd. Hierna hebben we de schoolarts uitgenodigd. Zij kon de leerlingen vanuit professioneel perspectief informatie verstrekken en ook hun vragen beantwoorden. Na deze les hebben we nog één afsluitende les gehad waarin we een open onderwijsleergesprek hebben gehad; hoe ging het met de leerlingen? Hebben ze iets gehad aan de lessen, de informatie en tips?

De leerlingen gaven aan verschillende dingen te hebben geprobeerd. Een paar gaven zelfs aan dat hun slaap erop vooruit was gegaan. Dit gold helaas niet voor alle leerlingen.

Deze leerlingen hebben we doorverwezen naar de schoolarts voor hulp. Bij een leerlinge was dit omdat zij dacht last te hebben van slapeloosheid. Hier komt het passend onderwijs weer om de hoek kijken; de leerling wordt doorverwezen in de hoop de juiste, passende hulp te krijgen.

Naast deze lessenserie heb ik een korte lessenserie opgezet over executieve functies. Bij het uitwerken van deze lessen heb ik veel gehad aan de workshop over executieve functies. Ik heb een informatieve, inleidende les gegeven waar ik onder andere heb gepraat over plannen, timemanagement, leerstijlen en

40

organisatie. De les erop heb ik de leerlingen zelf aan de slag gezet; zij moesten een weekplanning maken voor zichzelf. Dit vonden ze erg moeilijk. De leerlingen gaven aan dat ze dit wilden doorpakken omdat ze het idee hadden dat ze meer overzicht creëerden. Op een moment in de LOB-les hebben we samen gepraat over de lessenserie; heeft het effect gehad? Blijven ze dingen hetzelfde doen? Hebben ze een andere, of misschien wel eigen, weg gevonden?

In bijlage 6 is een link te vinden naar een les over slapen en ontspannen. Hier is ook de link naar een les over executieve functies te vinden.

Vergelijking relatie met leerlingenElk studieboek voor docenten benoemt het; de band met leerlingen is erg belangrijk. Voor jou als docent, maar ook voor de leerlingen. Ze voelen zich gezien en gehoord. Ze voelen zich veilig en durven naar je toe te komen als er wat is. Wat interessant is, is het verschil in mijn band op mijn vorige stageplaats en de huidige stageplaats.

Vorig jaar heb ik ruim acht weken stagegelopen bij het Harens Lyceum Hier gaf ik Nederlands les aan een eerste en tweede klas havo vwo. Bij zo’n dergelijke stage moet er met een aantal factoren rekening worden gehouden:

- Je komt midden in een jaar binnenvallen als docent; leerlingen moeten in een vrij korte tijd aan jou wennen.

- Je bent niet bekend op de school; sommige docenten hebben al een bepaald imago waardoor leerlingen zich beter gedragen.

- Omdat je meeloopt onder de noemer ‘stagiaire’ kan het zijn dat leerlingen je minder serieus nemen.

Het is belangrijk om dit soort dingen mee te nemen in je achterhoofd tijdens een analyse. Ik liep dus stage met leerlingen op havo/vwo niveau. Nu loop ik stage bij een mbo niveau 2 opleiding. Het valt me, logischerwijs, op dat er veel verschil is. Waar ik tegenaanloop, is dat verschil in niveau. Ik begrijp soms niet goed waarom zij iets niet begrijpen, omdat het voor mij zo vanzelfsprekend is. Ik probeer me te verplaatsen in de leerlingen.

Harens Lyceum

In een korte tijd heb ik best een goede band op kunnen bouwen met de leerlingen die hiervoor open stonden. Hier was de rolverdeling echter duidelijk aanwezig; ik stond voor de klas en was docent en zij waren leerlingen. Er was sprake van duidelijke grenzen.

Drenthe College

Van mijn moeder wist ik dat deze leerlingen moeite kunnen hebben met iemand accepteren. Bij mij was dat niet het geval. Een kleine twee weken na mijn eerste dag kregen we het nieuws dat mijn vader ongeneeslijk ziek is. De leerlingen leefden enorm met ons mee. Mijn moeder kreeg een kaart van de hele klas, maar ik ook. Ik was verbaasd.

41

Ik realiseer me dat mijn leeftijd mee heeft gedragen aan de band. Bij het HL stond ik verder af van de leerlingen. Bij het DC was ik slechts een paar jaar ouder dan de leerlingen. Dat vond ik wel eens lastig, maar bood me ook een manier om met de leerlingen te praten terwijl ik binnen hun belevingswereld blijf; ik begrijp ze misschien iets makkelijker.

Harens Lyceum

Aan het eind van mijn stage kwam een leerlinge naar me toe. Ze zei: ‘Ik wou dat u mijn docente bleef. Ik wil niet dat u weggaat.’ Ze gaf me vervolgens een stevige knuffel. Dit raakte me; ik heb iets voor haar betekend. Mijn stagebegeleidster vermeldde tijdens de stagebeoordeling dat ik oog had voor de individuele leerling.

Drenthe College

Tijdens de stageperiode ben ik op een aantal excursies geweest. Zo ook een klassenuitje naar Walibi. Tijdens dit uitje was er een leerlinge die buiten de groep viel. Niemand wilde met haar de achtbanen in. Ik ben uiteindelijk met haar mee geweest Dit leidde tot veel goede gesprekken. De informele sfeer hielp hier ook bij. Ik heb enorm goede gesprekken met de leerlinge gehad en haar verder kunnen helpen met haar problemen. Gezien de privacy zal ik hier verder niet op in gaan.

Vergelijking en analyse

Ongeacht de situatie, het niveau of de leerlingen; ik vind een band met mijn leerlingen enorm belangrijk. Die band zal per school, per klas en ook per leerling verschillen. Het hangt af waar je leerling voor open staat. Bij het Harens Lyceum had ik een goede band met mijn leerlingen, maar relatief oppervlakkig. Ik denk dat de belangrijkste factor het niveau is. Het waren erg intelligente, welbespraakte studenten die zichzelf prima konden redden. Het leek erop dat ze het thuis ook best goed voor elkaar hadden. Dit blijft gokken, maar je hoort vaak dat een thuissituatie wel beter is bij een hoger opleidingsniveau. Zo hadden mijn leerlingen op het Drenthe College allemaal een aanzienlijke rugzak; er gebeurde veel in de thuissituaties. Nu wil ik absoluut geen negatief licht schijnen op de niveaus en concluderen dat een lager niveau meer narigheid met zich mee zou brengen. Absoluut niet. Belangrijker is het feit dat de leerlingen op het DC je echt nodig hebben. Je bent meer dan alleen hun docent. Je bent hun coach, begeleider en steun en toeverlaat. Je kunt iets betekenen voor deze leerlingen en ze een betere toekomst bieden.

Voor leerlingen is een goede relatie een basisbehoefte. Het geeft ze het gevoel dat ze erbij horen. Een leerling functioneert het beste als relaties goed zijn, hij vertrouwen heeft in zijn leerkracht en als hij ook bij hem terecht kan (Geerts & van Kralingen, 2016). Bij het DC ligt dat nog iets gecompliceerder. Daar gaat de band echt voor alles. Dus, eerst een band opbouwen, dan pas presteren. Je krijgt van de leerlingen wat je ze teruggeeft.

In conclusie; op beide scholen had ik een goede band met mijn leerlingen. De dynamiek van de band was erg verschillend. Hierbij speelden factoren als niveau,

42

openhartigheid en lengte van aanwezigheid een grote rol. Het gaat erom dat je weet hoe belangrijk een band voor jou is en dat je bewust bent van wie geeft, die krijgt. Verschillen in relaties zijn oké; hier kun je aan werken.

Feedback begeleidersAanvankelijk wilde ik van beide begeleiders feedback vragen. Ik zou met Heleen Cornelissen en Harm Heukers in gesprek gaan. Harm was mijn hoofdbegeleider. Helaas kan hij mij vanwege medische redenen momenteel niet te woord staan. Gedurende de stage heb ik natuurlijk feedback mogen ontvangen van Harm – dit zal ik noteren. Daarnaast zal ik in gesprek gaan met Heleen Cornelissen – zij kan mij gerichte feedback geven over de stage in zijn geheel. Dit is te vinden in bijlage 7

43

GesprekstechniekenGedurende mijn stage op het Drenthe College heb ik veel gesprekken gevoerd. Met leerlingen, docenten, teamgenoten en mensen van STAD. Tijdens deze gesprekken is vooral intuïtie leidend, maar er zijn ook gesprekstechnieken naar voren gekomen, die ik bewust heb ingezet om het gesprek naar een gewenste uitkomst te leiden.

Gesprekken voeren is een hele kunst op zich; hoe zorg je dat je alles benoemt wat je wilt, beknopt blijft, ook luistert naar de belangen van de anderen? Daarnaast moet je ook nog alles kunnen samenvatten en je uiteindelijke doel weten te bereiken. Er gaat heel wat techniek verscholen achter een gesprek. Deze gesprekstechnieken bevorderen een soepele en betekenisvolle communicatie (Geerts & van Kralingen, 2016).

Onderwijs van morgen geeft in een artikel op hun website een vijftal praktische tips die de basis voor een goed gesprek bieden (van Gastel-Firet, 2018):

1. Zit op dezelfde hoogte als degene met wie je in gesprek bent (fysiek bedoeld).

2. Praat met en niet tegen de ander; zorg dat jij niet alleen aan het woord bent.

3. Blijf bewust van non-verbale communicatie; hoe je iets overbrengt, kun je boodschap versterken of verzwakken.

4. Stel gerichte vragen; met de juiste vragen kun jij het gesprek leiden naar jouw eindpunt.

5. Merk je dat de ander afhaakt of focus verliest? Rond het af, houd het luchtig en vervolg het gesprek op een ander moment.

Zoals al werd benoemd, worden er binnen het onderwijs veel gesprekken gevoerd. Zo heb je een-op-een gesprekken met leerlingen, vergaderingen, gesprekken met ouders (en soms ook leerlingen), overleg in de teamkamer en dergelijke. Al die gesprekken hebben dan ook een verschillende dynamiek. Zo heb je het begeleidingsgesprek het disciplinegesprek en het slechtnieuwsgesprek.

Volgens Geerts en Van Kralingen heeft elk gesprek vier niveaus;

Inhoud; Procedure; Interactie; Emotie.

Elk niveau brengt zijn eigen functie met zich mee. Emotie kan een opening zijn tot communiceren. Je gesprekspartner voelt zich gehoord en begrepen. Je kunt met dit niveau een vertrouwensband scheppen. De procedure biedt structuur en houvast; een solide basis voor de rest van het gesprek. Interactie zorgt ervoor dat je gesprek soepel blijft lopen. De inhoud is waar het uiteindelijk om draait – hier wil je dus naartoe. De rest van de niveaus dienen ter ondersteuning. Tijdens zo’n gesprek gebruik je tien gespreksinterventies:

1. Aandacht geven;

44

2. Terugkoppelen;3. Vragend aansluiten/concretiseren;4. Samenvatten;5. Ordenend sturen;6. Vragend toevoegen;7. Confronteren;8. Informeren/adviseren;9. Oordelen;10.Opleggen.

Tijdens de minor hebben we een opdracht gedaan waarbij we een mentorgesprek nabootsten. Dit was in combinatie met de theorie enorm nuttig. Deze kennis heb ik later in kunnen zetten bij gesprekken op de stageplaats. Ik zal een situatie omschrijven, waarbij ik gevoelige informatie zal weglaten of vervormen in verband met de privacy van de leerling.

Gesprek over thuissituatie

Ik heb de leerling en haar moeder meegenomen naar een apart lokaal. Dit zodat zij alle ruimte hadden. Vervolgens gaf ik aan dat ze hier veilig konden praten – alles wat hier in vertrouwen zal worden gedeeld, blijft binnen deze vier muren. Ik heb beiden bedankt voor hun komst en dat zij tijd wilden vrijmaken. Vervolgens heb ik kort samengevat waarom dit gesprek plaatsvond – hierin gaf ik de leerling en ouder ruimte om aan te vullen.

Vervolgens heb ik de leerling gevraagd te benoemen waar zij behoefte aan had. Zij deed haar verhaal – ik vroeg door en luisterde. Vervolgens heb ik haar verhaal kort samengevat/geconcretiseerd. Door middel van gerichte vragen zijn we bij het doel van het gesprek gekomen. Er speelden een aantal dingen binnen het thuisfront en dit had directe gevolgen voor de leerling haar schoolresultaten. Ik stelde vragen die de leerling richting een aantal oplossingen/opties stuurden; deze kwamen uiteindelijk vanuit de leerlinge zelf. De moeder kon hier en daar dingen aanvullen. Ik heb de leerlinge een advies meegegeven en de te ondernemen stappen verduidelijkt. We hebben nog een aantal afspraken gemaakt. Ik bedankte de leerling en haar moeder voor haar komst en gaf aan dat ze altijd contact mochten zoeken voor eventueel een extra gesprek.

Ik was tevreden met de loop van het gesprek – het was leerzaam om zo’n dergelijk gesprek te voeren vanuit de theorie. Het grootste gedeelte was vanuit intuïtie en een stukje mens zijn, maar ik denk dat het gesprek een stuk effectiever en duidelijker wordt door het gesprek een bepaalde kant op te sturen en bewust te denken aan een aantal dingen, zoals het bewust bedanken voor de komst en tijd van de gesprekspartner. Daarnaast laat je zien dat je dezelfde houding hebt als de leerling waarmee je in gesprek bent. Dit kan een gevoel van gelijkheid geven en het gesprek bevorderen (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008).

OpbrengstZoals ik al benoemde, merk ik dat de stage mij op dit gebied heeft versterkt. Ik vond mezelf altijd al relatief goed met gesprekken voeren. Nu ik de theorie erachter ken, heb ik het idee dat ik gerichter en effectiever te werk kan gaan. Ik

45

leer misverstanden te vermijden en kan wat sneller naar het doel toewerken, zonder onnodige informatie. Ik neem die theorie mee in mijn achterhoofd tijdens mijn volgende stage. Ik vond het interessant om te leren dat mentoren af moeten van de ‘direct de leerling willen helpen’ houding (Bakker - de Jong & Mijland, 2018). Dat was iets waar ik nog niet echt bij had stil gestaan – leg de bal maar eens bij de leerling neer.

Ik neem deze ervaringen ook mee in het dagelijkse leven; ik weet nu hoe ik mensen nog beter op hun gemak kan laten voelen en hoe ik nou eigenlijk mijn doel van het gesprek bereik. Tuurlijk zal ik deze kennis niet bij elk gesprek inzetten; het zou raar zijn als ik alle conventies toe zou passen als ik het met mijn vader heb over de boodschappen, maar bij zakelijke gesprekken zal ik het zeker gebruiken.

46

Vergaderingen en besprekingenEen ander belangrijk deel van de stage waren de wekelijkse vergaderingen en besprekingen. Deze wisselden elkaar om de week af. Tijdens de leerlingbesprekingen werden de leerlingen, hun acties en voortgang van de afgelopen twee weken besproken. Dit was hard nodig op het Drenthe College; deze leerlingen hadden allemaal een aardige rugzak. Wekelijks hadden zij hulpbehoeften of kwamen zij in situaties terecht waarbij moest worden ingegrepen. Tijdens de vergaderingen werden overige zaken besproken. Vanwege privacy en dergelijke kan ik niet ingaan op informatie die werd gedeeld tijdens de bijeenkomsten – ik zal het dan ook globaal houden en vooral naar mezelf kijken.

VergaderingenMijn rolAan het begin van de stage was het vooral inkomen. Ik moest erg wennen aan het feit dat ik andere rollen en taken kreeg dan alleen een docent zijn. Ineens moest ik lessen voorbereiden, maar ook meedenken over de toekomst en het welzijn van de sectie Zorg en Welzijn. We bespraken veel verschillende dingen. Zo overlegden we kleine zaken die onderling moesten worden geregeld. Daarnaast werd er een methodiek gepresenteerd: de leerKRACHT methodiek. Mensen kwamen hierover vertellen. Wij discussieerden vervolgens en moesten besluiten of we deze methode zouden aannemen of niet. Het doel van leerKRACHT is het creëren van een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’. Dit wordt onder andere gedaan met speciale bordsessies, een gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en lesfeedback en de stem van de leerling (Stichting leerKRACHT, 2019).

Destijds hebben we gekozen om deze methodiek niet aan te nemen. Inmiddels is deze methodiek wel aangenomen (januari 2020). Persoonlijk vond ik het maar niets; ik vind dat goed onderwijs uit jezelf en je team moet kunnen komen. Ik houd niet zo van dat standaard onderwijs ‘gezwets’. Ze kunnen alles heel mooi verwoorden, maar meestal loopt het in de werkelijkheid anders. Daarnaast komt het feit dat het team Zorg en Welzijn niet sterk genoeg is voor een dergelijke methode. Er zijn slechte relaties onderling en het team is geen hecht team. Een bepaald persoon binnen het team lag niet lekker met de anderen, maar heeft wel een belangrijke rol. Die persoon is van mooie woorden, maar weinig waarmaken. Ik heb destijds direct gezegd tegen mijn moeder dat leerKRACHT niets is voor dit team – dit blijkt nu ook zo te zijn. Er is sprake van te veel onderlinge spanningen. Dit mogelijk ten nadele van leerlingen.

Tijdens de vergaderingen hebben we veel diverse zaken besproken. Dit waren vooral de formele verplichtingen, stageregelingen en algemene dingen. Iedereen kreeg elke keer een mogelijkheid om dingen in te brengen – je moest dus voorbereid komen. Ook ik. Ik gaf les en liep actief mee, dus ik zou ook zeker tegen dingen aanlopen. Het was dus ook aan mij om voorbereid te komen, actief mee te helpen zoeken naar oplossingen en te discussiëren over andere onderwerpen.

47

OpbrengstDe vergaderingen waren heel leerzaam. Ineens was ik niet alleen een stagiaire. Ik moest ineens ook dingen inbrengen, meedenken en ik had een eigen stem. Dit vond ik in het begin best moeilijk, maar ook spannend. Ik was immers ‘maar een stagiaire’. Ik was niet anders gewend. Achteraf kijk ik positief terug op de vergaderingen – het was misschien niet het leukste onderdeel van de stage, maar het leverde wel veel op. Ik kon mijn problemen en dilemma’s inbrengen en leerde ook anders te kijken naar problemen van anderen. Het gaf me vooral een goed inzicht hoe het er achter de schermen aan toe gaat binnen een school. Er moeten veel dingen worden geregeld en besproken, terwijl je dit lang niet altijd meekrijgt.

Ik wil deze ervaringen meenemen in mijn LIO – hier zal ik ook veel vergaderen. Ik wil me dan ook ontwikkelen – meer een eigen stem vinden en inspraak hebben op de stand van zaken. Uit de studentenrol, in de docentenrol. Al met al was het een leerzame ervaring.

LeerlingbesprekingenMijn rolAl snel behoorde ik tot het team Zorg en Welzijn; ik had er ook mijn plek. Aangezien ik de leerlingen ook veel sprak en zag, kon ik ook goed meepraten tijdens de leerlingbesprekingen. Om de week kreeg ik dan ook de ruimte om mee te praten en te denken.

Ik denk dat ik een goede toevoeging was; ik had al vrij snel een band met de leerlingen uit mijn klas. Ik stond dichtbij ze en praatte veel met ze. Om de week kon ik dus zaken inbrengen die me opvielen. Daarnaast kon ik meepraten met andere collega’s en ze zelfs gericht advies meegeven gebaseerd op wat ik zag en hoorde. Dit sluit aan bij het ‘Handboek voor mentoren’, waar wordt beschreven dat de leerling centraal staat en waar iedereen meedenkt (Bakker - de Jong & Mijland, 2018).

Tijdens de besprekingen had ik absoluut een rol. Ik kon leerlingen inbrengen en kon ook meedenken over gerichte oplossingen. Ook ik had een aandeel bij belangrijke beslissingen. Zo werd er eens besproken of een leerling kon en mocht wisselen tussen twee scholen van het DC. Mijn stem telde ook mee. Uiteindelijk stemde de meerderheid ‘voor’ en kon de leerling de overstap maken.

De leerlingbesprekingen vond ik interessanter dan de vergaderingen. Bij de vergaderingen kwamen er veel zaken aan bod die (nog) niet relevant voor mij waren. Dit is zo omdat ik 1) geen duidelijke exacte rol had bij het DC en 2) ik niet officieel in dienst was voor het DC als medewerker. De leerlingbesprekingen vond ik erg interessant omdat deze directe gevolgen hadden voor de leerlingen en mij.

Wat me opviel is dat, naarmate de minor vorderde, ik de kennis die ik daar opdeed in kon zetten tijdens de leerlingbesprekingen. Ik kon meedenken over gerichte oplossingen aan de hand van theorie over passend onderwijs en alles

48

wat daar onder valt. Op deze manier konden we de leerlingen goede, onderbouwde steun aanbieden.

OpbrengstZoals eerder benoemd, denk ik dat de leerlingbesprekingen het meest interessant waren voor mij. Althans, op dit moment. Ik kon mijn kennis inzetten en gebruiken en kon leren van de gevolgen. Het onderwijs is een kwestie van ervaring – deze bijeenkomsten waren dan ook winstgevend. Ik kreeg inzicht in wat er speelt voor een leerling en wat er bij komt kijken om het onderwijs passend te laten zijn voor iedere leerlingen. Elke leerling is anders en heeft dan ook behoefte aan andere zaken – maar hoe doe je dat goed? Wanneer grijp je in? Ik vind leerlingbesprekingen ook erg nuttig, omdat je de leerlingen in het oog houdt – zo blijf je zicht houden op wat er gebeurt of juist niet gebeurt.

Al met al ben ik erg blij met zowel de vergaderingen als de leerlingbesprekingen. Ze hebben me veel inzicht gegeven in de ‘behind the scenes’ van een school en het was een interessante ervaring om een keer meer te zijn dan enkel ‘docent/stagiaire’ en ook inspraak te hebben op de achtergrond.

In bijlage 8 zijn de aantekeningen opgenomen die gedurende de stage zijn gemaakt. In bijlage 9 zijn de aantekeningen opgenomen die tijdens colleges zijn gemaakt. Als laatst is in bijlage 10 een globaal overzicht van EC’s opgenomen wat betreft de invulling voor het vrije gedeelte.

49

Hoofdstuk 4 Reflectie op de minor in zijn geheelVoorafgaand aan de minor had ik veel research gedaan. Welke minor leek me leuk? Ik dacht het te weten; cultuureducatie zou het helemaal zijn! Op die manier kon ik het nuttige en het aangename met elkaar samenbrengen. Toen het eenmaal zover was, bleek het niet te zijn wat ik had verwacht. Helaas. Gelukkig had ik een back-up. Tijdens de minormarkt heb ik gepraat met Jan-Dirk Houwing over passend onderwijs en onderwijskunde 3. Ik had het vak net afgerond bij hem en heb het altijd met veel plezier gevolgd. Hierdoor kwam ik erachter dat passend onderwijs wel passend zou zijn.

Ik ben iets later ingestroomd, maar dat was geen probleem. Ik werd bijgepraat en had zo een stageplaats gevonden. Ik heb de minorbijeenkomsten altijd met veel plezier bezocht. Elke keer weer werd er veel materie op diverse manieren aangeboden. Daarnaast werd de student meester van zijn eigen planning en inhoud gemaakt. Dit was in zekere mate prettig voor mij, maar bezorgde mij aan de andere kant stress. Ik had te veel vrijheid en wist niet wat ik ermee aan moest. Daarnaast kreeg ik erg heftig nieuws op het thuisfront. Hierdoor heb ik alles in een soort waas ervaren. Dit had tot gevolg dat mijn werk niet zo scherp was als dat ik van mezelf gewend ben. De opdrachten maakte ik half en mijn notities waren vaag en onvolledig. Dit zorgde voor veel verwarring, frustratie en extra werk.

Wat vond je van de minor in zijn algemeen?

De minor zelf vond ik enorm interessant! Het heeft me zoveel bewustzijn geboden over hoe onderwijs nog een contextkant heeft; elke leerling heeft zijn verhaal en vereist in zekere zin persoonlijke zorg. Ik heb ondervonden hoe belangrijk ik het vind dat iedere leerling zich gezien, gehoord en geholpen voelt. Ik heb veel dingen mogen leren en heb diepgang kunnen creëren in onderwerpen als mentorschap, dyslexie en faalangst. Ik heb mezelf beter leren kennen; ik heb ontdekt dat ik ook last heb van faalangst. Ondanks dat dit een vervelende situatie is, heeft het me geholpen in mijn persoonlijke leven. Ik heb mijn rijbewijs gehaald met behulp van een faalangst examen!

Hoe vond je dat de minor was ingericht?

Zoals ik al benoemde, vond ik de bijeenkomsten heel interessant. Van een college, tot presentaties tot kennisbasketbal. De colleges waren divers en dynamisch, wat ik erg waardeer. Wat me wel opviel vanaf het begin, is dat de handleiding niet volledig is. Dat is tenminste hoe ik het zelf heb ervaren.

Vertel, wat kon er beter aan die handleiding?

Nou, ik vond de handleiding ‘gehaast’ aanvoelen. De grote lijnen zijn er, maar ik moest zoveel zelf bedenken en invullen. Daarnaast was er nog het daadwerkelijk ‘vrije gedeelde’. Ik had zo enorm veel vrijheid dat ik het niet meer overzag. Omdat ik door een hele zware tijd ga, kostte me dit nog meer energie dan anders. Ik was gefrustreerd omdat ik er maar niet uit kwam, ondanks dat ik wel mijn best deed. De resultaten zijn ook lang niet wat ik van mezelf gewend ben. Maar, om terug te komen op de handleiding; de begeleiding en de colleges waren

50

prettig, hadden een goede frequentie en waren leerzaam. Het punt is dat ik niet wist wat er van me verwacht werd. Wat voor eindproduct willen ze nou van me zien? Hoe groot moet dat ongeveer zijn? Hoe gedetailleerd? Ik ben iemand die het graag goed doet en vervolgens verdrinkt in het werk omdat ik te veel doe. En dan het vrije gedeelte; tsja, moest ik een mega doorbrekend onderzoek doen? Of een lessenserie? En wanneer is het dan goed/volledig? Ik had zoveel vragen dat ik niet wist waar ik moest beginnen. Ik wil dan ook de tip meegeven om nog eens naar de handleiding te kijken en hem eventueel te herschrijven.

Het viel me op dat ik niet de enige was die dit zo ervaarde. Ik zal geen namen noemen, omdat ik niet weet of zij willen worden genoemd, maar een aantal medestudenten die ik sprak, ervaarden het ook als veel en vaag.

51

Stel, je kan terug in de tijd, wat zou jij beter kunnen doen?

Helaas kan ik niets doen aan de huidige thuissituatie. Ik zou ook hetzelfde hebben gereageerd als het nog een keer zou gebeuren. Dat is nou eenmaal zo. Ondanks dat zou ik dingen wel anders aanpakken. Ik was heel erg moe, had geen energie en school boeide me niet; mijn vader gaat dood en dat was op dat moment het enige wat voor mij telde. Het beheerste mijn leven op elke manier mogelijk. Dat doet het nog steeds, maar je leert er beter mee omgaan. Als ik het over mocht doen, zou ik sneller aangeven waar ik mee zat en waar ik hulp bij nodig had. Daarnaast zou ik sommige opdrachten totaal anders hebben aangepakt. Ik weet dat ik met die andere aanpak resultaten had behaald waar ik zelf meer tevreden over zou zijn. Ik zou heel concreet;

- Eerder communiceren wat me dwars zit.- Meer vragen stellen; schrijf ze op en stel ze gewoon.- Aangeven dat ik niet duidelijk heb wat er van me wordt verwacht.- Ondanks alles toch proberen aantekeningen en opdrachten duidelijker te

verwerken.- Meer research doen over hoe ik een rol binnen het PO zou kunnen

vervullen als stagiaire op een school; op zoek gaan naar een concrete taak i.p.v. een soort extra hulp/loopjongen zijn.

Wat neem je mee in je leerloopbaan?

Tsja. Mag ik zeggen veel, of zelfs alles? De minor was een periode waarin ik veel heb geleerd. Zowel specifieke informatie en lesstof over het passend onderwijs als over mezelf. Ik ben erg gegroeid in de afgelopen tijd en heb heel wat klappen gekregen. Ondanks dat ben ik best trots op mezelf. Ik blijf gepassioneerd om de minor af te ronden en ben mijn strijdlust niet kwijt. Ik ben een stuk kennis rijker; ik heb ervaring opgedaan. Ik weet nu beter hoe ik omga met leerlingen met een rugzak en wat voor hulp ik ze kan en mag bieden.

Wat is je eindoordeel over de minor Passend Onderwijs?

Al met al ben ik tevreden. Ik heb geleerd dat je sneller tevreden mag zijn en wat vaker aan jezelf moet denken. Als het niet lukt, dat is dat maar zo. De minor was leerzaam. De minor was pittig. De minor was leuk. Dat maakt deze minor uniek vind ik. Een minor die of veel te makkelijk, of veel te moeilijk is, gaat problemen op leveren. Dit zorgde voor uitdaging, dynamiek en het omhoog houden van mijn strijdlust. Het is geen wedstrijd; ik hoef geen eerste te worden. Als ik de marathon maar loop. Ik ben trots op mezelf, hoe ik het heb doorstaan hoe ik ben gevallen en ook op hoe ik mezelf heb herpakt.

Ik wil ook zeker een moment nemen om jullie te bedanken. Jaap Bruggink en Jan Dirk Houwing; enorm bedankt, vanuit de grond van mijn hart. Voor de kennis, de uitdagingen, de opdrachten en de motivatie.

- Ilse Riëtte Cornelissen

52

Hoofdstuk 5 Totaaloverzicht verwijzingenBakker - de Jong, M., & Mijland, I. (2018). Handboek voor elke mentor. Esch:

Quirijn.

Bekkers, V., Noordegraaf, M., Waslander, S., & de Wit M Sc, B. (2011). Passend Onderwijs - passend beleid? Drie visies op beleidsvorming rondom Passend onderwijs. Den Haag: ECPO.

Competentie thermometer. (sd). Pedagogisch competent. Opgehaald van Competentie Thermometer: https://ctmeter.nl/onderwijs/voortgezet-onderwijs/competenties/pedagogisch-competent/

de Mooij, I., de Wilde, J., & van der Wal, J. (2008). Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding (3e ed.). Bussum: Coutinho.

Drenthe College. (2013). Pestprotocol Drenthe College. Assen.

Drenthe College. (2017). Jaarverslag 2016. Communicatie en PR, Emmen.

Drenthe College. (2019). Passend onderwijs. Opgehaald van Drenthe College: https://www.drenthecollege.nl/overdc/passend_onderwijs

Drenthe College. (2019). Studentenbegeleiding. Opgehaald van Drenthe College : https://www.drenthecollege.nl/over-drenthe-college/studentenbegeleiding/

Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2015). Effectief leren (4e ed.). Noordhoff Uitgevers.

Geerts, W., & van Kralingen, R. (2016). Handboek voor leraren (4e ed.). Bussum: Coutinho.

Good, T., & Brophy, J. (2008). Looking in classrooms. Boston: Allyn and Bacon.

Henneman, K., Bekebrede, J., Cox, A., & de Krosse, H. (2019). Protocol dyslexie voortgezet onderwijs. Masterplan Dyslexie.

Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in de klas. Tielt: Lannoo campus.

Kletspot. (2018). De originele Kletspot. Opgehaald van Kletspot: https://www.kletspot.nl/de-originele-kletspot.html

Meijerink, H. P., Letschert, J. F., Rijlaarsdam, G. C., Van Den Bergh, H. H., & Van Streun, H. (2009). Referentiekader taal en rekenen. De referentieniveaus. Enschede: Lulof druktechniek.

Mooij, T., De Wit, W., & Fettelaar, D. (2011). Sociale veiligheid in en rond scholen; Primair en Voortgezet onderwijs 2006 - 2010. Radboud Universiteit Nijmegen, ITS. Nijmegen: ITS.

Nauta, P., & Giesing, M. (2017). Achtergronden van en tips voor de omgang met leerlingen met een specifieke hulpvraag. Athenaeum Uitgeverij.

Odenthal, L., Potiek, S., & Verbaan, A. (2017). De zesde rol van de leraar; de leercoach. Amersfoort: CPS.

53

Reactif. (2013). It's up to you docentenhandleiding. Utrecht: Stichting Reactif.

RID. (1990 - 2020). Wat is dyslexie. Opgehaald van RID: https://www.rid.nl/dyslexie/watisdyslexie/

School en veiligheid. (2016, Februari). Wet op sociale veiligheid. Opgehaald van Schoolenveiligheid: https://www.schoolenveiligheid.nl/po-vo/kennisbank/wet-op-sociale-veiligheid/

Slooter, M. (2014). De vijf rollen van de leraar (7e ed.). CPS Uitgeverij.

Stichting Dyslexie Nederland. (sd). Stichting Dyslexie Nederland. Opgehaald van Stichting Dyslexie Nederland: http://www.stichtingdyslexienederland.nl/

Stichting Dyslexie Nederland. (sd). Stichting Dyslexie Nederland. Opgehaald van Stichting Dyslexie Nederland: http://www.stichtingdyslexienederland.nl/

Stichting leerKRACHT. (2019). leerKRACHT: de stap-voor-stap aanpak naar beter onderwijs. Opgehaald van Stichting leerKRACHT aanpak: https://stichting-leerkracht.nl/aanpak/

Teitler, P. (2017). Lessen in orde (3e herziene druk ed.). Bussum: Coutinho.

van der Wolf, K., & van Beukering, T. (2011). Gedragsproblemen in scholen; het denken en handelen van leraren. Leuven: Acco.

Van Gastel-Firet, A. (2017, juni 20). Praktische tips: zo word je een goede mentor. Opgeroepen op oktober 12, 2018, van Onderwijs van morgen: https://www.onderwijsvanmorgen.nl/praktische-tips-zo-word-goede-mentor/

van Gastel-Firet, A. (2018, juli 5). Zo voer je een goed gesprek met leerlingen. Opgehaald van Onderwijs van Morgen: https://www.onderwijsvanmorgen.nl/zo-voer-je-een-goed-gesprek-met-leerlingen/

van Overveld, K. (2014, juni 1). Onderwijs en gedragsproblemen: Prioriteit voor preventie. Opgehaald van Wij leren: https://wij-leren.nl/preventie-gedragsproblemen.php

Vygotsky, L. (1980). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge: Harvard university press.

54

Hoofdstuk 6 BijlagenOverzicht bijlagen§6.1 Bijlage 1 – Activerende Workshop slaapproblemen

§6.2 Bijlage 2 – Uitvoering opdrachten Visie op Passend Onderwijs

§6.3 Bijlage 3 – Uitvoering opdrachten De veilige school

§6.4 Bijlage 4 – Uitvoering opdrachten Mentoraat/studieloopbaanbegeleiding

§6.5 Bijlage 5 – Uitvoering opdrachten gedragsprobleem en -stoornis / leerprobleem en -stoornis

§6.6 Bijlage 6 – Lessenseries

§6.7 Bijlage 7 – Feedback begeleiders

§6.8 Bijlage 8 – Aantekeningen gedurende de stage

§6.9 Bijlage 9 – Aantekeningen gedurende de colleges

§6.10 Bijlage 10 – Globaal overzicht ingevulde EC’s per activiteit

55

§6.1 – Bijlage 1 Activerende workshop slaapproblemen

Docentenhandleiding

|| Activerende workshop || Passend Onderwijs ||J. Bruggink & J. D. Houwing || 17-04-2019 || Door: I. Cornelissen ||

56

InleidingDit project is opgezet voor de profielminor Passend Onderwijs aan NHL Stenden, te Leeuwarden. Eén van de opdrachten betrof het opzetten en uitwerken van een activerende workshop omtrent een thema binnen Passend Onderwijs. In deze workshop is ervoor gekozen om ‘slaapproblemen’ aan te pakken. Deze workshop is voor docenten en andere helpende functies binnen het onderwijs. Slaapproblemen zijn veelvoorkomende maar onderschatte problemen binnen scholen. Aan de hand van dit materiaal en deze workshop wordt er bewustzijn gecreëerd omtrent de aard en ernst van dit probleem. Zo wordt er een handvat geboden om mogelijk te maken om te gaan met deze problemen en leerlingen een eind op weg te helpen. Belangrijk om in het achterhoofd te houden; deze workshop is dus niet voor de leerlingen zelf; hiervoor zou een aparte lessenserie kunnen worden gemaakt en/of gebruikt.

DoelgroepDe doelgroep voor dit project; docenten, student-docenten & mensen met een andere helpende functie binnen de school (denk aan zorgcoördinator, SLB’er et cetera).

Algemene informatieDe workshop slaapproblemen is een project met activerende elementen, om zo een optimaal bewustzijn te creëren en leerresultaat te verkrijgen. Tijdens de workshop krijgen de deelnemers een actieve rol en veel vrijheid. De leidinggevende van de workshop zal dan ook een begeleidende en ondersteunende rol aannemen.

De workshopTijdens de workshop zal informatie worden verstrekt om slapen en slaapproblemen. De deelnemers zullen vervolgens actief aan de slag gaan met deze stof en deze verwerken en toepassen. Inspiratie wordt geput uit een daadwerkelijk uitgevoerde lessenserie op het Drenthe College.

57

WorkshopmateriaalOpzet workshop in grove lijnen

- Opwarmer; reflectieopdracht ‘Hoe ziet jouw slaap eruit?’- Anekdote en motivatie DC & eigen slaapproblemen- Stuk theorie over slaap; wat is het, waarom is het zó van belang voor onze leerlingen?o Waarom is het passend onderwijs? Waarom vind ik het passend onderwijs?- Zelfstandig aan de slag met opdracht(en)- Controleren en vragenronde- Evalueren- Afsluiten

Bijbehorende PowerPointIk raad het aan om de presentatie even te bekijken en ook af te spelen. Dan ervaart u, als lezer, de workshop op een andere manier. Klik op de link, en download de presentatie. Vanuit daar kunt u een diavoorstelling af laten spelen, dan pakt hij de audio ook mee.

Klik hier voor de PowerPoint

TijdsplanningWorkshop duur; 60 minuten

Introductie-opdracht kaartenspel - 7 minuten

Inleiding; aanleiding en motivatie - 5 minuten

Theorie en koppeling - 10 minuten

Opdrachten roulette - 30 minuten

Evalueren en afsluiten - 8 minuten

WORKSHOP AANTEKENINGENIntroductie

Ik wil mijn workshop beginnen door de coachkaarten rond te laten gaan. De deelnemers kiezen een kaart die hun slaap omschrijft. Dit mag over het algemeen zijn, op het moment, gebaseerd op slaappatroon. Er mag een tweede kaart worden gekozen, onder het mum van ‘Hoe zou ik willen dat mijn slaap eruit ziet?’ Dit is echter niet verplicht. Ik wil na het bespreken de workshop inleiden en concreet mijn doel van de workshop benoemen;

- Het doel van de workshop is het creëren van bewustwording over slaapproblemen, het belang van slaap (voor leerlingen) en wat voor vervolgstappen kunnen worden gezet om de problematiek aan te pakken.Aanleiding en motivatie

Aanleiding; vertellen over slaapproblemen in eigen klas op stage. Behoefte aan hulp. Vierdelige lessenserie gegeven met behulp van schoolarts en schoolmaatschappelijk werk. Ook vertellen over eigen ervaring; altijd goed geslapen, tot nieuws thuis.

https://drive.google.com/file/d/1aoB8Cx28eN2k8Q3P5Ly_KpueH2lLJxAZ/view?usp=sharing

58

Motivatie; vertellen over het belang van slapen. Belangrijk voor leerlingen. Grondslag van PO. Theorie uitleggen.

59

Theorie

Wat is slaap? Waarom is het zo belangrijk, en nog belangrijker; waarom hebben onze leerlingen het zo hard nodig? Wat zijn dingen die slaap beïnvloeden en hoe pak je slaapproblematiek aan?

Waarom PO? Staat niets in de boeken, maar…

Gebruik gemaakt van ‘Leerlingen met een specifieke hulpvraag’ (Nauta & Giesing, 2017). Ook gekeken naar ‘Gedragsproblemen in de klas’ (Horeweg, 2015).

Ik vind het PO; zorgbehoefte en voorstadium van veel grotere problemen. Voorkomen beter dan genezen.

Activerende opdracht

Roulettespel;

3 opdrachten, drie groepen. Na tien minuten doordraaien. Dit onderdeel kost dus 30 minuten.

Opdracht 1, slaaplogboek;Ga na hoe je vorige week hebt geslapen. Ga dus vanaf woensdag elke dag even na hoe je die nacht hebt geslapen; hoe zag je avond eruit, wat heb je gedaan na het eten, hoe laat ging je naar bed en hoe laat sliep je. Probeer nu voor deze week voor elke dag iets te bedenken. Wat ga je maandag doen om beter te slapen? En dinsdag? Probeer elke dag iets te bedenken en dit ook echt uit te voeren. Ook al slaap je wel goed of denk je dat het niet helpt, het kan geen kwaad, toch? Zie voorbeeld:

60

Opdracht 2, slaapomgeving:

A) Beschrijf op welke manier lig jij het fijnst in je eigen bed. Welke eisen stel je aan je bed en omgeving? Denk hierbij aan:

- kussen(s)- matras- dekbed/dekens/ lakens- verlichting- temperatuur- sfeer- frisse lucht / ventilatie

B) Beschrijf je kamer volgens je zintuigen. Geen interpretaties, maar probeer elk zintuig te gebruiken. Een voorbeeld;Ik ruik vanille, hoor het voortrazende verkeer langs mijn huis. Het is er altijd. Ik zie de zee, ik zie blauw, ik zie mezelf. Wederkerend in mijn eigen spullen, flecterend. Ik proef minuscule stofdeeltjes die door de kamer heen dwarrelen, zie het zachte licht dat schijnt vanuit mijn raam. Ik voel het zachtjes krassen van de krijtjes op mijn muur. Ik kijk op naar het plafond en zie mijn lamp, cadeau van mijn broer. Ik voel de puzzelstukjes waaruit hij bestaat. Ik ruik mijn geurkaarsen, zie het Caribisch blauw op mijn muur. Ik zie mijn bed, voel de zachte veren in mijn kussen en het satijnachtige gevoel van mijn deken. Het ruikt er ook wat stoffig, door de grijze zachte vloerbedekking die kriebelt onder mijn voeten.

Opdracht 3, do’s en don’ts;Maak eens een lijstje van do’s en don’ts als het aankomt op slapen. Wat is goed om te doen en wat juist niet?

Wat kun je zelf bedenken? Probeer zo ver mogelijk te komen zonder internet. Als je het echt niet meer weet, mag je gebruik maken van internet.

- Laat leerlingen een voorbeeld zien. Hier is geen standaard versie van; dit is naar wens op te stellen.

Controleren en vragenronde

Ik ga na of de groep daadwerkelijk het doel van de workshop heeft bereikt en kijk of er nog vragen zijn. Er is hier ruimte voor nabespreking.

Wat kunnen ze hiermee? Opdrachten uitvoeren met leerlingen. Bewustzijn creëren en het belang weten van slapen kan veel voorkomen. Je kunt leerlingen tips meegeven en handvatten aanreiken, werkt dat niet? Dan doorverwijzen naar schoolarts.

Evalueren

Kijken hoe de deelnemers de workshop vonden. Zijn er tips en tops? Was het in orde? En vooral; kunnen ze hiermee verder in de toekomst?

Afronden

Ruimte voor eigen invulling; is ergens nog behoefte aan? Zijn er nog vragen of opmerkingen? Dit is afhankelijk van de situatie.

62

§6.2 – Bijlage 2 Uitvoering opdrachten Visie op Passend OnderwijsVoor onderstaande opdrachten ben ik in gesprek gegaan met Diane Hofland. Zij is zorgcoördinator voor het Drenthe College. Daarnaast heb ik gebruik gemaakt van informatie die ik via intranet heb verkregen.

De visie van de school op passend onderwijsHet Drenthe College heeft als doel om onderwijs voor elke student zo toegankelijk mogelijk te maken. Iedereen is er welkom, ook als je een beperking hebt. Sinds de Wet passend onderwijs van toepassing is, heeft ook Drenthe College de plicht om voor elke (potentiële) student een passende onderwijsplek te vinden. Dit betekent dat zij doeltreffende aanpassingen zullen verrichten om onderwijs mogelijk te maken, tenzij dit een onevenredige belasting met zich meedraagt voor de school. Ook dan komt de leerling goed terecht; het Drenthe College zal samen met de student bekijken welke school kan voorzien in de zorgbehoefte (Drenthe College, 2019).

Volgens Diane Hofland houdt het DC zich actief bezig met het passend onderwijs. De afdeling studentenadvies, ook wel STAD, is hier volledig op gericht. Binnen de school wordt bij iedere leerling afgewogen of de casus in kwestie het regulier onderwijs of het ZAT betreft (zorgadvies team). Het DC probeert zo dicht mogelijk tegen het onderwijs aan te zitten; regulier waar het kan, passend als het moet. STAD probeert zo dicht mogelijk bij het team te staan; wanneer er dan een vraag opkomt, kan deze worden ondersteund.

Het DC gaat met haar leerlingen in gesprek. Zij streven ernaar om te bieden wat de leerling nodig heeft. Het DC staat achter haar leerlingen en willen het beste voor hen.

Hoe is leerlingbegeleiding op het Drenthe College vormgegeven?Stel, er is een probleem met een leerling. Hoe wordt deze leerling geholpen of begeleid?

De route is in de basis bijna altijd gelijk. De leerling heeft een probleem. Hiermee stapt hij of zij vaak naar de LOB’er toe (loopbaanbegeleider). Vaak kan de LOB’er relatief kleine problemen zelf oplossen. Als het grote zaken betreft, wordt de leerling doorverwezen naar STAD. STAD gaat in gesprek met de leerling en geeft advies. Zo kunnen zij bijvoorbeeld de leerling doorverwijzen naar een externe partij, zoals school maatschappelijk werk of de GGZ. Binnen het DC wordt er gewerkt met het drielijnenmodel, zie afbeelding hiernaast.

63

Mocht er sprake zijn van een acuut geval, wordt hiernaar gehandeld. Volgens Diane; ‘Stel, we krijgen een melding van een leerling die van de flat wil springen of die sterk suïcidaal is. Er worden direct specialisten bij gehaald en de gezondheid en veiligheid van de leerling zijn dan prioriteit nummer één.’

64

Welke functies spelen hierbij een rol?Er zijn meerdere functies betrokken binnen het passend onderwijs zoals dit is vormgegeven in het Drenthe College. De functies die een grote rol spelen in eerste instantie;

(Vak)docent LOB’er Zorgcoördinator STAD (studentenadviseur)

Binnen de school zijn er ook een aantal andere functies die een rol spelen binnen het passend onderwijs. Hierbij valt te denken aan schoolmaatschappelijk werk, een schoolarts, een vertrouwenspersoon en huiswerkbegeleiding. Mochten mensen in de huidige functie niet de benodigde zorg kunnen bieden, wordt de derde lijn ingeschakeld. Hierbij valt te denken aan de GGZ, Accare, bureau HALT et cetera. Diane Hofland brengt in dat het DC de studenten probeert binnen de school te houden; ‘Wij sturen niet door als dit niet nodig is.’ Binnen het passend onderwijs zijn er dus veel functies die de zorgbehoefte invullen; bij ontwikkelingen wordt alles uiteindelijk wel weer teruggekoppeld aan het DC. Het menselijk samenspel is het fundament voor passend onderwijs.

Veranderingen en ontwikkelingen in de toekomstOok voor deze opdracht heb ik gebruik gemaakt voor de kennis van Diane Hofland en Harm Heukers. Zij hebben mij voorzien van de huidige stand van zaken op micro-, meso- en macroniveau. Over het algemeen blijkt dat het DC actief bezig is met het passend onderwijs, maar dat zij geen specifiek toekomstbeeld hebben als het aankomt op passend onderwijs. Ze lijken te dealen met de huidige situaties en zien wat ze overkomt en waar behoefte aan is.

De visie op micro-, meso- en macroniveauDe visie op microniveauIn principe zijn op microniveau de vakdocenten en LOB’ers het eerste aanspreekpunt. Op microniveau zijn er echter een aantal knelpunten. STAD probeert binnen het Drenthe College zo dicht mogelijk bij het team te staan. Mijn stagebegeleider, Harm Heukers, is het hier echter niet mee eens. Inmiddels is het op het punt beland dat STAD leerlingen met een zorgbehoefte zo snel mogelijk doorverwezen krijgt. Dit schuurt met de welwillendheid tot helpen van de LOB’ers. Veel LOB’ers proberen naar hun kunnen hun leerlingen te helpen; zij voelen zich verantwoordelijk en willen hun leerlingen helpen. STAD heeft echter liever dat de LOB’ers de leerlingen direct doorverwijzen. Er is momenteel sprake van een groot grijs gebied waarin het onduidelijk is waar de grens ligt voor de LOB’er en waar STAD om de hoek komt kijken. Dit heeft naast de ethische kant, ‘Waar heeft de leerling het meeste baat bij?’, ook te maken met de praktische kant; een LOB’er heeft een beperkt aantal uren en ook beperkte lijnen om in te zetten. Daarnaast komt de kwestie naar boven waarin de andere, ‘reguliere’ leerlingen niet worden ondergesneeuwd. Het is een pijnlijke situatie met een groot grijs gebied. Er wordt binnen het DC druk gezocht naar een concrete

65

oplossing met zo concreet mogelijke lijnen. Tot waar gaat de LOB’er en waar begint STAD?

66

De visie op mesoniveauOp mesoniveau is er ook actief gewerkt aan passend onderwijs. Binnen het DC is er een werkplein opgesteld. Dit werkplein heeft een samenwerking met RMC, mensen van de gemeente Assen. Als er een leerling is die wil uitstromen en wil werken, komt deze in het systeem te staan. Er worden afspraken gemaakt zodat de leerling in kwestie niet tussen wal en schip raakt. Het Drenthe College wil het beste voor haar leerlingen en wil ze in beeld houden, ook als zij besluiten te willen werken.

Ook wordt er bij de intake van een student het nodige onderzoek verricht. Vooraf worden er een aantal zaken bevraagd en genoteerd. Mocht er sprake zijn van een bepaalde zorgbehoefte, wordt er doorverwezen naar een tweede gesprek zodat er vanaf de start hulp kan worden geboden. Er worden dus vooraf een aantal zaken opgezet. Denk hierbij aan oriënterende vragen als ‘Wat kan iemand in functie doen als X om leerling Y te helpen?’, ‘Waar kan men rekening mee houden (in het geval dat…)?’

De visie op macroniveauOok op macroniveau wordt er actief gewerkt aan het ontwikkelen en verbeteren van passend onderwijs. Er is momenteel een project gaande; School in de wijk. Binnen dit project is de school in samenwerking met de gemeente en Vaart en welzijn maatschappelijk werk Assen. Het doel van dit project is vroegtijdig schoolverlaten te voorkomen. Binnen het project ‘School in de wijk’ worden er mensen ingezet die studenten aanspreken die vaak op ‘de rode banken’ worden gespot. Dit zijn leerlingen die hangen op een bepaalde plek in een wijk in de buurt van het DC. Het gaat hier om studenten die onterecht absent zijn. Er worden gesprekken aangegaan met de leerlingen. Door gemeente Assen worden gelden beschikbaar gesteld om de leerling aan de voorkant te helpen, zodat dit niet naderhand moet gebeuren. Er lopen binnen dit gesprek lijnen tussen de school, de gemeente Assen, Vaart en welzijn maatschappelijk werk Assen en (wijk)agenten. De bedoeling van dit project is niet om met een vinger te wijzen, maar juist een hand in de rug te bieden.

Drenthe college en mijn rolBinnen het Drenthe College hoopte ik vooraf een belangrijke spil te zijn voor mijn klassen. Ik loop momenteel met twee klassen mee; DVL1A en een volwassenen klas. Helaas kan ik geen rol invullen binnen mijn vakgebied omdat het vak Nederlands wordt afgerond. Vooral bij DVL1A loop ik actief mee. Ik vul hier een rol van LOB’er in, woon de LOB-lessen bij en vul deze zo nu en dan in. Ik kijk samen met Harm en Heleen naar wat er op dat moment speelt en waar de leerlingen behoefte aan hebben. Op basis hiervan draaien we vaak samen een les in elkaar. Ik had echter wel een grotere rol willen spelen. Ik merk dat ik veel onduidelijkheid ondervind in welke functies men nou kan vervullen binnen het passend onderwijs. Ik ben geen specialist en loop een relatief korte tijd stage bij het DC; wat voor functie kan ik in een dergelijk korte tijd dan vervullen?

Momenteel functioneer ik als LOB’er en vertrouwenspersoon voor de leerlingen. Daarnaast ben ik een soort tussenschakel tussen de LOB’ers, STAD

67

en de leerlingen. Ik heb een observerende rol waarin ik zoveel mogelijk kansen probeer te pakken en waarin ik naar mijn kunnen probeer een goede rol in te vullen. Toevallig was ik een paar weken terug in gesprek met medeminorstudenten; ook bij hen heerste er verwarring over wat voor functie wij binnen deze stage no precies kunnen en zouden moeten vervullen. De minor is vrij onderzoeksgericht; wat is het, hoe is het vormgegeven? Dit terwijl mijn gevoel mij meer vertelt om juist dingen te ondernemen en zaken op te pakken. Desondanks dit alles probeer ik de leerlingen te helpen en hen te voorzien in hun zorgbehoeften.

68

Mijn opvattingen over de pedagogische rol vs. de visie van anderenMijn opvattingWaar moet ik beginnen? Er is zoveel te zeggen over Passend Onderwijs, laat staan de pedagogische rol. Ik ben van mening dat er in elke leerling een grote potentie zit. Wat dat is en waar dat zich in uit, is aan de leerling om uit te vinden. Toen ik zelf op de middelbare school zat, was ik enorm op zoek naar wie ik was en wat ik wilde. Waar was ik goed in? Ik had veel vragen, maar door dit zelf te moeten uitvinden, heb ik wel veel geleerd. Ik vind dan ook dat jij als pedagoog je leerlingen op pad moet helpen en houden. De rest is aan de leerling. Hij of zij moet zichzelf en de wereld ontdekken.

Het bijzondere aan de stage op het Drenthe College in Assen was dat het werk daar heel dankbaar is. Als docent en mentor, lees; pedagoog, krijg je echt het gevoel dat je de leerlingen een kans en een toekomst biedt. De leerlingen hebben allemaal een unieke, maar enorme rugzak. Door simpelweg rol aan te nemen van pedagoog kun jij heel veel voor ze betekenen. Ik heb dan ook ingezien hoe belangrijk het is om naast alle rollen die je hebt als docent, zeker niet de rol van de pedagoog te vergeten. De rollen houden elkaar in balans; de didacticus en de pedagoog, de gastheer en de presentator en de afsluiter kunnen allemaal niet zonder elkaar (Slooter, 2014). Het is me opgevallen dat je bij elke rol de pedagoog ernaast aan kunt, en eigenlijk moet, aanhouden.

De visie van anderenEr bestaan veel verschillende visies op de pedagogische rol; iedereen kijkt er immers anders tegenaan. Een visie die aansluit op de mijne, is de ‘person centered classrooms’ van Freiberg en Rogers. Aanhangers van deze filosofie zijn ervan overtuigd dat leerlingen eigen verantwoordelijkheid moeten krijgen, omdat ze de vrijheid en ruimte nodig hebben om eigen keuzes en ook fouten te maken (van der Wolf & van Beukering, 2011). Ik ben het hier mee eens; leerlingen moeten zichzelf kunnen ontwikkelen en ook leren door middel van trial and error.

Vossen vroeg daarnaast aandacht voor de gevoelens van de leraar en het kind in de onderwijssituatie. Ik sluit me hierbij aan; ik vind dat ook gevoel en de gesteldheid van jezelf en je leerlingen erg meespelen in het onderwijs. Het programma zorgt voor positieve relaties tussen leraar en leerling en tussen leerlingen onderling, de identificatie met de klas en de school en het zich verbinden met leerdoelen. Ook hier komt de pedagoog naar voren. De docent heeft voldoende pedagogische kennis en vaardigheid om een veilige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen zich kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon. De docent realiseert zo'n veilige leeromgeving voor de groep(en) waarmee hij werkt, maar ook voor individuele leerlingen. En dat doet hij op een professionele, planmatige manier (Competentiethermometer, sd).

Ondanks dat ik zelf positief ben te spreken over de pedagogische rol binnen het PO en hier ook achter sta, sluit ik me aan bij Victor Bekkens. Hij wist het Passend Onderwijs en de werking hiervan mooi te verwoorden. “Gesteld kan worden dat de ontwikkeling van het beleid inzake Passend onderwijs moeilijk vast te

69

pakken is. Het lijkt op een stuk zeep dat steeds weer uit je handen glipt. Deels komt dit door externe omstandigheden, maar deels ook door de gekozen benadering (Bekkers, Noordegraaf, Waslander, & de Wit M Sc, 2011).” De pedagogische rol is cruciaal binnen het PO. Het is duidelijk dat het Passend Onderwijs nog veel onderhoud moet ondergaan, maar dat de pedagogische rol en het belang hiervan zullen blijven.

70

Visie van een interne docent Drenthe CollegeHet was niet mogelijk een praktijkbezoek te doen. Om toch praktijk te integreren heb ik een interne docent van het DC gevraagd om haar mening te geven over de pedagogische rol. Zij geeft zorgvakken bij de opleidingsafdeling zorg en welzijn. Zo geeft ze vakken als ADL (algemene dienstverlening) en MFA (medical first aid). Er kan dus worden gesteld dat deze docent zich al veel bezig houdt met zorg en dat dit terug is te zien in haar mening omtrent de pedagogische rol binnen het (passend) onderwijs. Om tot de antwoorden te komen in de gewenste richting, heb ik haar een aantal vragen gesteld en zo de goede richting in gestuurd. Het was mijn doel om haar uiteindelijk uit haar zelf te laten praten.

Ben je bekend met de rol van pedagoog?

Ja zeker. Ik pas dit ook dagelijks toe.

Vertel, op wat voor manier(en)?

De start is het moment dat je ze ziet. Dus zodra ze bij je deur komen. De leerling moet zich gezien voelen. Ik begroet ze altijd.

Hoe doe je dat?

Bij voorkeur bij naam. Als ik de naam even kwijt ben, kan ik diegene even aankijken. Echt even contact zoeken met iemand, zeg maar.

En verder?

Door heel duidelijk structuur te bieden. Hier zijn de leerlingen bij gebaat – structuur en regelmaat. Ik wil een combinatie maken tussen het mondeling en het opschrijven. Ik start ook altijd met een dagprogramma op het bord, dit vinden ze heel fijn merk ik.

Ik heb heel duidelijk een begin en eind van de les. Ik probeer consequent te zijn en me vasthouden aan de vastgestelde regels. Ik blijf altijd met leerlingen in gesprek – communiceren is belangrijk.

Weet je ongeveer wat voor bekwaamheidseisen er gelden voor deze competentie?

Je moet geloof ik een docentenopleiding hebben gevolgd en in ieder geval didactisch onderlegd zijn. Ook pedagogisch. Je moet blijven bijscholen en lectuur lezen. Op beide vlakken.

Waar moet je zoal aan voldoen vind je zelf?

Je moet […] een veilig leerklimaat kunnen opzetten. Ik vind het belangrijk dat je betrouwbaar bent en eerlijk. Je moet goed kunnen luisteren en rustig zijn. Veel samenvatten en herhalen. Ik merk nu dat het heel goed is om eerst informatie te geven en daarna zelf op onderzoek uit te laten gaan. Je daagt ze uit en maakt het leerproces eigen. […] Het is lastig, maar je moet inspelen op het niveau. Sommige leerlingen vereisen meer verdieping en uitdaging. Anderen hebben de handen al vol aan de basis. Het is heel erg lastig maar zo belangrijk. Ik vind het zelf ook moeilijk.

72

Nu weet je hoe de rol van de pedagoog in elkaar steekt; wat vind je er van? Heb jij een pedagoog in je? En hoe belangrijk vind je het?

Ik denk dat daar de basis ligt. Bij de pedagoog. Tuurlijk moet je alle andere dingen ook kunnen, maar zeker het niveau waar ik lesgeef moet je dit kunnen. Wij zeggen altijd eerst de relatie dan de prestatie.

Je moet inspelen op positieve benadering, de leerlingen belonen. Ik denk dat ik dat, de rol van de pedagoog, van nature in me heb. Daar hoef ik geen opleiding voor te volgen. Dat zou dan eerder het didactische zijn. Het mooiste is als je natuurlijk overwicht hebt dat ook gemeend is, dat je belangstellend en geïnteresseerd bent.

Wat nou als iemand het niet van nature heeft?

Iedereen heeft zijn kwaliteiten en niet iedereen bezit het pedagogische. Je zult je moeten onderwijzen en leren, op zoek gaan naar ‘kunstjes’ om de rol eigen te maken en te laten werken. Je zal er meer energie in moeten steken. Ik denk zelf altijd zo: Je hebt een dominee die heel goed kan preken maar qua sociaal contact slecht is met de mensen, maar je hebt ook een dominee die goed is in het sociale contact, het bezoeken van mensen maar waarbij de preek een opgelezen vers is. Ik denk dat je, als je het van nature hebt, het makkelijker hebt. Iemand die dat niet heeft moet er meer moeite in steken en komt er al lerend achter. Kwestie van ervaring. Het ligt er ook heel erg aan welk vak je geeft; rekenen, Engels en Nederlands behoren tot het basisprogramma en de lessen zitten propvol. Er is weinig ruimte voor de pedagoog. De lessen waar het wat losser is, zoals ADL, MFA, koken en burgerschap, […] daar is meer vrijheid. Dat vinden leerlingen moeilijk, maar dit geeft meer ruimte voor de pedagoog.

73

§6.3 Bijlage 3 – Uitvoering opdrachten De veilige schoolOpdracht 1 & 2: Antipestprogramma ‘It’s up to you’Voor de eerste twee opdrachten kregen alle studenten een antipestprogramma toebedeeld. Het was de bedoeling dat we ons hierin zouden verdiepen. Vervolgens zouden we onze opgedane kennis presenteren. Ik heb gekozen voor het antipestprogramma ‘It’s up to you’. De naam sprak me direct al aan. Ik heb opgezocht wat het programma inhoudt. Ik was direct verkocht; het leek me een lesonderdeel dat ik zelf zou inzetten indien dit nodig zou zijn.

Ik ben gaan speuren op het internet. Iets wat me verbaasde, was dat er niet heel veel bekend was over het programma. Ergens is dit niet heel vreemd; er zijn tal antipestprogramma’s. Het is onmogelijk om elk programma uitgebreid te testen en uit te werken. Uiteraard heb ik wel een aantal dingen kunnen vinden. Ik zal beginnen met de inhoud van het programma; wat is het? Hoe werkt het?

It’s up to you, wat is het?It’s up to you is een interactieve film. Deze kan worden ingezet als interventie. De film is voornamelijk bedoeld voor het voortgezet onderwijs maar kan ook worden ingezet op het mbo. Het draait in dit geval om cyberpesten. Iets wat in de tijd van eindeloze likes, comments en retweets zeer relevant is. Een interactieve film is een film waarin de kijker de kans krijgt om keuzes te maken voor de speler en daarmee de verhaallijn te beïnvloeden. Hieronder is een voorbeeld te zien van de ‘kaart’ van de film ‘Bandersnatch’ op Netflix. Het geeft goedt weer dat een interactieve film complex in elkaar zit en dat elke keuze het verhaal op zijn eigen manier verandert. Het doel van deze interactieve film is om leerlingen te laten ervaren dat de keuzes die zij maken gevolgen met zich meedragen. It’s up to you heeft een gratis en gebruiksklare lessenserie. Daarnaast is het antipestprogramma erkend door erkenningscommissie Jeugdinterventies van het NJI/RIVM.

74

Hoe werkt het?De leerlingen dienen de film blanco te bekijken. Het is de bedoeling dat ze tijdens de eerste les van deze lessenserie de film individueel bekijken. Er is dus een computerlokaal benodigd met een computer en koptelefoon of oortjes per leerling. Het is dus van belang dat de docent niet vertelt wat het onderwerp is, maar enkel wat de werkwijze is. De leerlingen moeten in de huid van de hoofdpersoon kruipen en zo nu en dan een keuze maken. De leerlingen bekijken de film twee keer. Dit is met het doel dat de leerlingen ontdekken dat elke keuze een ander einde met zich meebrengt.

De film duurt ongeveer zeven minuten. Hij heeft 22 eindes en 72 verschillende scenario’s. Zodra de leerlingen de film twee keer is gekeken, benoemt de docent dat ze het die dag zullen hebben over cyberpesten en de gevolgen van je daden. Vervolgens worden in groepjes de vijf hoofdscenario’s besproken aan de hand van begeleidende vagen. De antwoorden woorden genoteerd aan de hand van steekwoorden. Er wordt een centrale discussiegroep gevormd waar uit elke groep één leerling aanschuift. Deze leerlingen bespreken de antwoorden met elkaar en gaan in discussie. De docent betrekt de buitenkring ook en vraagt door.

In het derde deel van de opdrachten worden eigen ervaringen gedeeld. Zo komt de film nog dichter bij de leerlingen te staan. In de docentenhandleiding staat veel aanvullende en helpende informatie die de les op gang houdt. Hoe persoonlijker de verhalen, hoe ingrijpender de impact.

In het laatste gedeelte worden er groepen gevormd. De leerlingen zullen in groepen nadenken over groepsafspraken op het gebied van social media. Zorg

75

ervoor dat deze afspraken positief worden geformuleerd; dus hoe het wél moet. In de tweede ronde worden de afspraken klassikaal besproken. Vervolgens wordt per item één afspraak gekozen. Er worden samen maximaal zes groepsafspraken vastgesteld die ook worden genoteerd. Zo kunnen ze elkaar ergens ook op wijzen; dit geldt immers voor iedereen. Aan het einde van de les wordt er geëvalueerd. Hiervoor staan begeleidende vragen in de handleiding.

ResultatenNa enig speurwerk op de website vond ik een aantal cijfers. De makers van het antipestprogramma’s vragen de gebruikers om het programma te beoordelen. 75% van de ondervraagde docenten geeft aan tevreden te zijn met de interactieve film en bijbehorende lessenserie. Daarnaast zijn de leerlingen die aan het programma hebben mee gedaan ondervraagd. 58 procent van de leerlingen geeft aan anders te denken door It’s up to you. Er kan niet worden vastgesteld of de interactieve film het probleem volledig oplost. In de handleiding geven makers Joeri en Tom aan; “Om pesten op scholen te stoppen, is een pestprotocol niet genoeg. Ook onze film is geen totaaloplossing, maar wel een eerste stap, zeker als daarna met de klas wordt gediscussieerd. Eerst moet iedereen zich bewust worden van hun eigen rol en de rol als klas in (cyber)pesten, daarna kan gedragsverandering plaatsvinden.” Er wordt dus gesteld dat een dergelijk antipestprogramma een eerste stap is op de lange weg richting het stoppen van pestgedrag (Reactif, 2013).

Een link naar de presentatie: https://drive.google.com/open?id=1JPQDlI1QoCiQQ67SK2ic2KEO4u2cXLl7

https://drive.google.com/open?id=1JPQDlI1QoCiQQ67SK2ic2KEO4u2cXLl7

https://drive.google.com/open?id=1JPQDlI1QoCiQQ67SK2ic2KEO4u2cXLl7

76

Opdracht 3 Drenthe college & veiligheidsbeleidElke school heeft een andere manier voor het vormgeven van veiligheid. Daarentegen is veiligheid een belangrijke factor voor iedereen. Elke leerling en medewerker binnen een school heeft recht op een veilige werken leeromgeving.

Vormgeving van de veiligheidElke school moet ergens beginnen als het aankomt op veiligheid. Natuurlijk heeft iedereen zijn eigen normen en waarden, maar het is aan de school om hier een solide basis in aan te bieden. Het Drenthe College hanteert vijf uitgangspunten (Drenthe College, 2013). Deze zijn als volgt vermeld in het pestprotocol;

1. Drenthe College is actief in het scheppen van een veilig leer- en werkklimaat waarbinnen pesten als onacceptabel gedrag wordt bestempeld.

2. Pesten wordt als een probleem gezien door alle direct betrokkenen: studenten, docenten, loopbaanadviseurs, studentadviseurs, onderwijsondersteunend personeel en ouders.

3. Direct bij de studenten betrokken medewerkers van Drenthe College kunnen pesten signaleren en nemen vervolgens duidelijk stelling tegen het pesten.

4. Drenthe College heeft een aanpak vastgesteld die wordt toegepast als pesten is gesignaleerd. Er zijn deskundige medewerkers dit kunnen uitvoeren en betrokken partijen kunnen begeleiden.

5. Drenthe College ontplooit preventieve (les)activiteiten en besteedt hierin aandacht aan pesten en ander ongewenst gedrag en de gevolgen hiervan.

Het Drenthe College geeft aan dat zij respect erg belangrijk vinden. Het is voor iedereen een verantwoordelijkheid waarvan wordt uitgegaan dat iedereen een bepaalde mate van respect hanteert. Volgens Horeweg is de school verantwoordelijk voor een goed leerklimaat. Het moet terugkomen in de regels, het gedrag met en naar elkaar toe, tussen het personeel en in het protocol. Hij raadt dan ook aan dat dit protocol niet ergens ligt te verstoffen, maar dat het zichtbaar en vindbaar moet zijn (Horeweg, 2015).

Indien er vermoedens, signalen of meldingen van ‘pestgedrag’ zijn, wordt dit opgepakt door de medewerker die dit als eerste opmerkt. De situatie wordt gemeld bij de SLB’er van de leerling(en) in kwestie. Afhankelijk van de situatie worden ook de opleidingsmanager en STAD (studentenadvies) ingelicht. In principe zal de SLB’er als eerste op zoek gaan naar een werkende oplossing. Zij zijn een eerste aanspreekpunt; ook wanneer leerlingen zelf zitten met een pestsituatie.

Het Drenthe College hanteert twee algemene soorten aanpak. De eerste aanpak sluit aan bij de ‘positive action’. Dit is een aanpak van Yorneo, die het Drenthe College schoolbreed hanteert. De focus wordt hierbij gelegd op het versterken van de intrinsieke motivatie van jongeren om zo positief gedrag te laten zien. Indien de tweede aanpak wordt gehanteerd, worden de ouders van de pester en gepeste ingelicht. Daarnaast worden meelopers

77

aangesproken. De ouders krijgen medeverantwoordelijkheid en zullen meedenken voor een oplossing van de situatie. Dit is een vrij algemene omschrijving. Er wordt dan ook benoemd dat het afhangt van de situatie en de ernst hiervan.

Het Drenthe College heeft, volgens Diane Hofland, nauwe samenwerkingen met deskundigen. Indien het nodig is, kunnen de leerlingen externe hulp krijgen en kunnen zij worden doorverwezen. Er zijn dus zowel binnen als buiten de school mogelijkheden voor hulp uit de tweede en derde lijn.

78

De visie over (sociale) veiligheidHet Drenthe College geeft een hoge prioriteit aan veiligheid. Zo wordt in het pestprotocol vermeld dat alle studenten én medewerkers verantwoordelijk zijn voor een veilig leer- en werkklimaat. Ook uit gesprekken met Harm Heukers (vakdocent en LOB’er), Diane Hofland (zorgcoördinator) en Heleen Cornelissen (vakdocent en LOB’er) blijkt dat zij veiligheid erg belangrijk vinden. Zij hebben dagelijks te maken met leerlingen met een rugzak en zorgbehoeften en zien dus elke dag dat veiligheid nodig is om de leerlingen verder op weg te helpen met hun leerweg. “Ik denk dat we de prioriteit nóg hoger hebben liggen omdat we in de zorgsector werken.” zegt Heleen Cornelissen, in de teamkamer van Zorg en Welzijn. Het is te bevestigen dat er actief wordt gewerkt aan veiligheid. Zo wordt er om de twee weken een leerlingbespreking georganiseerd waarin eventuele situaties en /of problemen worden besproken. Op deze manier wordt de veiligheid van de leerlingen nauwkeurig gevolgd. Ook de successen of juist fouten worden besproken, bijgehouden en in de gaten gehouden. Ook is er een les gehouden over pesten, is er een gedragscode opgesteld voor leerlingen en zijn er nieuwe afspraken gemaakt. De PowerPoint van de les staat op Drive. Hiervoor wordt een uitnodiging verstuurd. De gedragscode geldt als volgt:

Code Welk gedrag laat ik zien

Wat doet dit gedrag bij een ander

RESPECT Naar elkaar luisterenAlgemeen beschaafd Nederlands pratenOogcontact tijdens gesprekElkaar in de waarde latenWie goed doet, goed ontmoet

Zelfvertrouwen gaat omhoogMen voelt zich begrepenGehoord worden

VOLWASSEN ZIJN Netje gedragenVoor elkaar opkomenWe maken grapjes, maar niet over elkaar

Je krijgt respect terugWe worden door klasgenoten gewaardeerdBewustwording

AARDIG ZIJN HelpenSpullen delenElkaar met rust latenElkaar laten uitpraten

Je voelt je beterWe worden gehoord

Om sociale veiligheid te kunnen waarborgen, is er binnen het DC een vertrouwenscommissie opgesteld. Meldingen op het gebied van ongewenst gedrag worden binnen deze commissie besproken en behandeld. Onder ongewenst gedrag kan het volgende worden verstaan; seksuele intimidatie, discriminatie, pesten en zowel fysieke als verbale agressie. De meldingen kunnen komen van leerlingen, medewerkers, stagiaires of anderen die betrokken zijn binnen het DC.

Mocht iemand van de hierboven genoemden last hebben van een dergelijke situatie, kan hij of zij naar een vertrouwenspersoon stappen. De school kent verschillende afdelingen. Deze afdelingen hebben dan ook verschillende vertrouwenspersonen. Zij mogen vanwege de privacywet maar beperkte

79

informatie delen in de commissie. Mocht het gaan om een misdaad, dan zijn zij dit verplicht. Daarnaast kan de vertrouwenspersoon advies bieden en meedenken. Alles gaat, uiteraard, in overleg met de persoon in kwestie.

Uit het jaarverslag van 2016 blijkt dat leerlingen de (sociale) veiligheid beoordelen met een 4,1 op een schaal van vijf. “Het is een bevestiging dat de aanpak van Drenthe College met overzichtelijke locaties en een persoonlijke benadering door docenten en conciërges goed werkt (Drenthe College, 2017). Het DC bevindt zich dus op het goede pas als het aankomt op veiligheid.

80

Vormgeving in de praktijkHet Drenthe College heeft haar protocol gebaseerd op het nationaal onderwijsprotocol tegen pesten. Dit protocol tracht het probleem van pesten bij leerlingen aan te pakken en daarmee het geluk, welzijn en de toekomstverwachting van de leerling daadwerkelijk te verbeteren (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008). Binnen de school worden pestsituaties op verschillende manieren aangepakt. Zo wordt er gebruik gemaakt van de ‘No blame’ methode. Binnen deze methode wordt er niet beschuldigd. “Deze methode gaat dus niet op zoek naar de pesters om ze te straffen bij No Blame wordt ingezet op de toekomst en de hulp die ook de pesters kunnen bieden als probleemoplossers. (Bakker - de Jong & Mijland, 2018).” Dit zou leiden tot een mogelijke oplossing voor de situatie. Deze aanpak heeft de eerste voorkeur omdat deze in grote lijnen aansluit bij de ‘positive action’ aanpak van Yorneo. Niemand wordt iets verweten. Zowel de pester als de gepeste en meelopers niet. De situatie wordt zo objectief mogelijk behandeld. Er wordt veel tijd besteed aan de achterliggende reden van het pestgedrag. In het pestprotocol wordt echter wel benoemd dat deze aanpak een groot nadeel met zich mee brengt. “De daadwerkelijke start van de aanpak wordt vooruitgeschoven en het oprakelen van mogelijke oorzaken voor het slachtoffer kunnen zeer beschamend zijn (Drenthe College, 2013).” Hierom wordt er direct gefocust op het stoppen van het pestgedrag en het bieden van ondersteuning. Deze methode bestaat uit gerichte gesprekken met de pester en gepeste. Dit gebeurt eerst apart en daarna gezamenlijk. Ook worden er klassikaal gesprekken gevoerd over ongewenst gedrag en de eventuele gevolgen hiervan, zoals pestgedrag.

De tweede aanpak waar het Drenthe College mee werkt is een bekende aanpak die veel scholen hanteren. Dit is de vijfsporenaanpak. Indien er sprake is van ‘ernstig pestgedrag’, eventueel gepaard met agressie, vernielingen of digitaal pesten, wordt deze aanpak gehanteerd. Binnen deze aanpak is de ideologie dat pesten een groepsprobleem is met verschillende betrokkenen. Het draait niet alleen om de pester en gepeste, maar ook de zwijgende middengroep, de meelopers, de docent, en ouders. Voor deze aanpak is er een apart protocol. In grote lijnen ziet het protocol er zo uit (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008):

1. Steun bieden aan de leerling die gepest wordt;2. Steun bieden aan de leerling die zelf pest;3. De middengroep betrekken bij de oplossingen van het pestprobleem;4. De school steunen bij het aanpakken van de pestproblemen’5. De ouders steunen.

Klachten over en signalen van pesten worden serieus genomen. Zo werd er afgelopen periode actie ondernomen; er werd een lessenserie opgezet voor een klas die pestproblemen had. Deze lessenserie is uiteindelijk aan meerdere klassen gegeven. De adviezen van Horeweg worden opgevolgd; neem klachten over pesten serieus, geef lessen over pesten, maak afspraken en tolereer pesten in geen enkel geval (Horeweg, 2015).

81

In het kort: Uit het pestprotocol blijkt dat het Drenthe College geen enkele vorm van pesten tolereert. Het wordt gezien als groepsprobleem met meerdere betrokkenen en er zal direct actie worden ondernomen om dit gedrag te laten stoppen. Alle studenten en medewerkers zijn verantwoordelijk voor een veilig leer- en werkklimaat. Tijdens de zogenoemde ‘gele weken’ krijgen medewerkers van het DC speciaal gerichte trainingen. De algemene voorwaarden bij de Onderwijsovereenkomst en het Deelnemersstatuut bieden aanknopingspunten om sancties op te leggen. Bij vormen van pesten waarbij agressie en vernielingen aan de orde zijn, wordt het Sanctieprotocol gebruikt voor het opleggen van een sanctie. Het is te stellen dat het Drenthe College zich actief bezighoudt met pesten en het tegengaan hiervan. Zij voldoen aan de wettige voorwaarden op het gebied van sociale veiligheid;

- Er wordt een sociaal veiligheidsbeleid uitgevoerd- Er worden minstens twee taken belegd en het pestbeleid wordt

gecoördineerd. - Er is een aanspreekpunt waar ouders en/of leerlingen terecht kunnen over

pestsituaties.

(School en veiligheid, 2016)

82

Aanbeveling sociale veiligheid Drenthe CollegeZoals hierboven benoemd, is het Drenthe College zeer actief op het gebied van (sociale) veiligheid. Er wordt gewerkt met het drielijnensysteem, er zijn verschillende methodes om pestgedrag aan te pakken en er zijn vertrouwenscommissies en leerlingbesprekingen. Uit het gedane onderzoek kwamen een aantal dingen aan het oppervlak;

Te beginnen met de term ‘sociaal gewenst gedrag’. Uit gesprekken met medewerkers van het DC kwam naar voren dat zij andere dingen constateren dan dat zij uitvoeren. Dit kwam vooral uit de ‘hogere’ klasse. Er worden uitspraken gedaan die wenselijk zijn, terwijl de daadwerkelijke acties tegenover de uitspraak staan. Er kwam naar voren dat de school beloofde alles in hun kunnen te doen voor een leerling met zorgbehoeften. Daarentegen deed Diane Hofland een uitspraak; ‘Regulier waar het kan, passend als het moet.’ Dit voelde tegenstrijdig aan; alsof de school het zichzelf zo gemakkelijk mogelijk wil maken terwijl er wordt gezegd dat zij de leerling de begeleiding en ondersteuning bieden die hij of zij nodig heeft. Het leek alsof dit werd gedaan om de leerlingen, ook de ‘randgevallen’ binnen het reguliere onderwijs te hebben. Het algemene gevoel dat hieruit naar voren kwam was; zeggen wat ze willen horen, omdat dit sociaal gewenst is, maar hier niet daadwerkelijk achter staan en het dus niet tot werkelijkheid maken. Hierom wordt er aanbevolen om eens goed rond de tafel te gaan zitten met verschillende afdelingen en een gelijke, gezamenlijke visie op papier te zetten. Er moet één lijn worden getrokken in de visie en de uitvoering van deze visie.

Daarnaast wordt er aanbevolen om te concretiseren tot hoever een SLB’er kan gaan en waar een externe partij moet inspringen. Het grijze gebied moet worden ingekleurd; wat valt binnen en wat valt buiten het takenpakket van de persoon in kwestie? Hier zal schoolbreed één lijn moeten worden getrokken; gelijke monniken, gelijke kappen. Dit houdt in dat iedereen zich er ook aan zal moeten houden, ongeacht de situatie. Als dit niet het geval is, zal er wederom sprake zijn van een grijs gebied en een ethisch dilemma (‘Tot hoever moet ik gaan als docent of begeleider en wanneer schakel ik de hulp in van specialisten?’). Hiervoor wordt aangeraden om hierover in discussie te gaan en dit wellicht te onderbouwen met literatuur. Zoek uit wat het beste is voor de leerlingen en zorg ervoor dat dit wordt nagestreefd. Uiteindelijk staan de leerling en zijn of haar welzijn vooraan.

Dit sluit aan bij mijn eigen uitgangspunten omtrent sociale veiligheid. Ik vind het belangrijk dat het welzijn van de leerlingen voorop staat. Dit geldt eveneens voor de medewerkers van een school. Zowel medewerkers als leerlingen moeten zich veilig en aangenaam kunnen voelen op een school. Zodra er sprake is van een verstoring, moet dit naar kunnen worden opgelost of verholpen. Dit kan bijvoorbeeld komen door een conflict tussen (een aantal) mensen. Naast het feit dat de sfeer als veilig moet worden ervaren, vind ik het belangrijk dat iedereen binnen de school (van leerling tot directeur) een plek heeft waar hij of zij naar toe kan gaan als er iets is wat de veiligheid verstoort of bedreigt. Dit kan een SLB’er zijn, maar ook een vertrouwenspersoon of specialist.

83

In de toekomst wil ik zelf op de best mogelijke manier (sociale) veiligheid waarborgen. Dit valt niet per se toe te spitsen op mijn vak. Mijn vak draagt daarentegen wel een groot voordeel met zich mee. Leerlingen hebben relatief vaak het vak Nederlands in de week. Dit houdt in dat ik veel contacturen heb met de leerlingen en dus een oogje in het zeil kan houden. Zelf vind ik het belangrijk dat ik een goede band heb met de leerlingen en dat ze me kunnen vertrouwen. Ik zal dan ook duidelijk maken dat ze altijd naar me toe kunnen komen als ze ergens mee zitten. Ik weet van mezelf dat ik goed oplet en dat het me opvalt als er iets is met een leerling; ik zal dan ook zeker niet afwachten en op de leerling afstappen om te vragen of en wat er is; het is aan hen of ze me dit willen en kunnen vertellen. Hoe dan ook zal ik later in mijn lessen zorgen voor een vertrouwelijke sfeer. Leerlingen weten dat ze bij mij mogen komen en ik zal zo open en transparant mogelijk communiceren. Inmiddels heb ik geleerd dat leerlingen het waarderen als jij ook open en kwetsbaar bent; dat laat zien dat jij ook een mens bent en schept een band.

84

Opdracht 4 Sociale veiligheid volgens literatuurWat is sociale veiligheid? Sociale veiligheid is een breed concept waar veel over valt te zeggen. In dit geval wordt de focus gelegd op de vraag; waarom is het zo belangrijk? In welke mate en voor wie dan?

Waarom is sociale veiligheid zo belangrijk? Het lijkt een simpele vraag, maar het antwoord ligt iets complexer dan men in eerste instantie zou denken. Zonder de besproken veiligheid is de kans op leren klein (Ebbens & Ettekoven, 2015). Docenten, ander personeel en leerlingen kunnen ervaren dat dergelijke maatregelen inderdaad nodig zijn ter vergroting van sociale veiligheid: wanneer iemand zich minder veilig voelt op sociaal gebied, zullen er suggesties worden gedaan om de sociale veiligheid te verbeteren of vergroten (Mooij, De Wit, & Fettelaar, 2011). Heel simpel gezegd; als er geen maatregelen zijn om een veilige omgeving te creëren, zullen de mensen binnen die omgeving vanzelf met suggesties (moeten) komen om hier wel voor te zorgen. Hoe dan ook, er zal actie worden ondernomen. Het is echter een wijze keuze om van tevoren zaken op te zetten zodat conflicten en vervelende situaties kunnen worden voorkomen.

In ‘Gedragsproblemen in scholen’ wordt er gesproken over pedagogische schoolconcepten. De nadruk ligt hier op het belang van probleempreventie, het pedagogisch klimaat en hechte relaties tussen leerlingen onderling en leraren onderling (Good & Brophy, 2008). Een aanpak die hierop ingaat is het Zevenbladverbond (van der Wolf & van Beukering, 2011). Deze aanpak richt zich op het bevorderen van positief gedrag bij alle leerlingen en hen ook uit te dagen om zich respectvol en positief te gedragen tegenover zichzelf maar ook tegen anderen. De aanpak moet op mesoniveau effect hebben; er moet een veilige omgeving worden gecreëerd op school. Volgens het boek hebben de interventies op klassenniveau betrekking op de volgende zeven aspecten;

1. Het oefenen van competenties: kennis, vaardigheden en reflectie.2. Het leren van leerlingen met en van elkaar.3. Het voeden van de behoefte van autonomie.4. Het realiseren van natuurgetrouw en betekenisvol leren voor de leerlingen.5. Het aanspreken van leerlingen.6. Het benutten van de kwaliteiten van alle leerlingen.7. Het uitstralen van waarden door de leraar.

De hier bovenstaande zeven aspecten zijn onderverdeeld in vier aandachtsgebieden; veiligheid in de klas, in het team, voor en met de ouders en in de omgeving van de school. Het is een aanpak die zich schoolbreed uit, maar ook in de klassen. Zowel op meso- als microniveau dus. Een solide basis voor de leerlingen is uiteraard kennis en vaardigheden, oftewel de eerste interventies. Zo kan de zone van naaste ontwikkeling zorgen voor een bepaalde mate van veiligheid (Vygotsky, 1980). Een prettige en ook natuurlijke leeromgeving zijn belangrijk voor de veiligheid van leerlingen. De volgende interventies laten het belang zien dat een docent natuurlijke autonomie uitstraalt en de voorbeeldrol aanneemt. Leerlingen moeten zich veilig , gezien en gerespecteerd voelen. Je moet als leerling het gevoel hebben dat de docent naast je staat, je aandacht en steun geeft (Ebbens & Ettekoven, 2015).

85

In conclusie; de vraag waarom (sociale) veiligheid belangrijk is, is vrij simpel te beantwoorden. Iedereen heeft belang bij veiligheid. Leerlingen moeten zich kunnen ontplooien. Dit kan enkel gebeuren als zij zich prettig voelen en zichzelf kunnen zijn. Hiervoor is ruimte tot kwetsbaarheid nodig. Ook al het werkend personeel binnen een school heeft baat bij veiligheid. Niet te vergeten dat zij allemaal bijdragen aan de ontwikkeling van de generatie van de toekomst. Het is dan ook vanzelfsprekend dat we samen streven naar een zo veilig mogelijke omgeving. Wat betreft de uitvoering van veiligheid op, in en om school; er zijn veel verschillende soorten en vormen van veiligheid. Het is van belang dat de school een gezamenlijke visie opstelt om vervolgens vanuit deze visie aanpakken en programma’s te hanteren. Ga samen op zoek naar wat het beste werkt voor de school en haar personeel en leerlingen. Veiligheid voor vooruitgang.

§6.4 Bijlage 4 – Uitvoering opdrachten Mentoraat / studiebegeleiding Opdracht 1 Wat houdt het mentoraat in op het DC?In deze opdracht zal ik beschrijven wat het mentoraat inhoudt specifiek binnen het Drenthe College. Ook bespreek ik een aantal vragen die komen kijken bij het mentorschap, waarbij ik inspiratie put uit de handleiding van de minor Passend Onderwijs. Omdat de antwoorden hierop vaak breed van begrip zijn, zal ik deze specifiek toespitsen op het Drenthe College. Omdat er veel verschillende termen worden gehanteerd voor mentorschap, zoals LOB/SLB e.d., zal ik het meest algemene begrip ‘mentorschap’ hanteren. Wanneer het een specifieke kwestie betreft, zal ik het juiste begrip hanteren om mijzelf te verduidelijken.

Mentorschap in het algemeen

Elke school zal in grote lijnen een soortgelijke indeling hebben voor het mentoraat; een klas heeft vaak een mentor/LOB’er/SLB’er die als eerste aanspreekpunt dient. Het is zijn of haar taak om de leerlingen als individu en klas in het oog te houden. Indien er problemen zijn of het niet ideaal gaat op schoolvlak, kan de mentor ervoor kiezen om een gesprek aan te gaan met de leerling en of ouders (Van Gastel-Firet, 2017). Een mentor is een frontliniewerker; zij worden dagelijks geconfronteerd met complexe dilemma’s, moeten flexibel kunnen zijn en dienen als tolk tussen het menselijke en het formele (van der Wolf& van Beukering, 2011).

Mentorschap op het Drenthe College

De specifieke inrichting van het mentoraat verschilt echter per school. Dat heeft te maken met verschillende externe factoren zoals bijvoorbeeld de normen en waarden en de visie van een school. Het Drenthe College valt onder het mbo. Op hun website vermelden ze het volgende: “Het mbo leidt je op voor drie dingen: het uitoefenen van een beroep, deelname aan de maatschappij (o.a. door het vak Burgerschap), doorstromen naar een hoger onderwijsniveau.” Bijpassend bij deze drie zaken krijgen de leerlingen het vak Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB). De leerlingen werken tijdens dit vak aan hun loopbaancompetenties en krijgen persoonlijke begeleiding.

86

Ik heb een halfjaar mee mogen lopen op het DC. Bij LOB liep ik mee met Harm Heukers en Heleen Cornelissen. Tijdens deze lessen werd er gekeken naar de voortgang van de stage van leerlingen, maar ook naar zaken op persoonlijk vlak. Vaak begonnen de lessen met een kringgesprek. Als leerlingen iets kwijt willen, kon dat tijdens dit gesprek. Ook konden de LOB’ers checken hoe een aantal zaken ervoor stonden. Het vervolg van de les werd bepaald aan de hand van wat er op dat moment relevant was. Zo kregen leerlingen bijvoorbeeld tijd om te werken aan stageopdrachten met begeleiding. Ook konden de LOB’ers persoonlijke gesprekken houden of tijd maken voor ‘mentorzaken’. Een deel van deze lessen heb ik ook mogen invullen.

Welke taken heeft een mentor/LOB’er?

Wanneer men een mentor vraagt wat zijn taken zijn, is het antwoord vaak ‘veel!’. Dit klopt; een mentor heeft een vrij grote waslijst aan taken. Zo voert een mentor gesprekken met leerlingen en/of ouders, houdt hij de ouders tussentijds op de hoogte van zaken en neemt hij deel aan leerlingbesprekingen. Ook moet een mentor het leerproces van de individuele leerlingen in het oog houden en indien nodig bijsturen en stimuleren om te leren. Mentoren helpen hun leerlingen ook vaak in een bepaalde mate met plannen en het aanleren van executieve functies en studievaardigheden. Wat ook zeker niet mag ontbreken is het verzorgen van loopbaanbegeleiding en oriëntatie gericht op bijvoorbeeld het kiezen van een vervolgstudie.

87

De bovenstaande taken komen redelijk goed overeen met de inrichting van het mentoraat op het DC. Heleen en Harm hielden zich bezig met de individuele leerling, maar ook met de klas als geheel. Een aantal voorbeelden van taken die zij uitvoerden;

- Het ontwikkelen en geven van een lessenserie over pesten als interventie vanwege een uit de hand gelopen situatie in de klas.

- Het ontwikkelen en geven van een lessenserie over slapen en ontspanning omdat leerlingen aangaven hier behoefte aan te hebben.

- Het bijhouden waar leerlingen staan met hun stage en het bijsturen waar nodig.

- Het (klassikaal) bespreken van de situatie van leerlingen; hoe gaat het met ze? Speelt er iets of hebben ze ergens behoefte aan?

- Het helpen op het gebied van executieve functies met opdrachten en ondersteunende lessen.

- Het op de hoogte stellen van ouders en gesprekken voeren met ouders en leerlingen zodra het niet goed ging met leerlingen.

Een mentor is verantwoordelijk voor veel verschillende zaken en taken. Als ik al deze dingen hierboven zou omschrijven, was ik voorlopig nog niet klaar. Tijdens de stage op het DC heb ik een goed beeld gekregen over het mentorschap. Het is lastig om een vast takenpakket te ontwerpen voor mentoren; op school komen er veel specifieke kwesties naar voren. Daarnaast zullen niet alle kwesties binnen het officiële takenpakket vallen, maar zal de ethische of morele kant zwaarder wegen. Op het DC was er sprake van een groot grijs gebied; tot waar kan en mag een mentor helpen en wanneer stuur je een leerling door naar STAD? Als mentor sta je dicht bij de leerlingen en wil je hen graag helpen; je zult ze dus ook niet altijd doorsturen als jij zelf iets zou kunnen oplossen. Toch is het verstandig om na te gaan; kan en mag ik dit oplossen? Valt het binnen mijn taken? Komt het de leerling ten goede als ik hem doorverwijs?

Is er een (verplichte) scholing of training in het mentorschap?

In principe is er geen verplichte scholing of training voor het mentorschap. Vaak wordt de docent door en school ingedeeld en krijgt een of meerdere mentorklassen toebedeeld. Het kan zo zijn dat de school een cursus/training aanbiedt of zelfs verplicht, maar voorafgaand zijn er geen verplichtingen. Daarentegen kan een docent of mentor (in wording) er wel zelf voor kiezen om een cursus te volgen.

Op het Drenthe College was er sprake van een complexe situatie. Zo is Heleen Cornelissen officieel gezien een ‘Instructeur’. Dit heeft te maken met het contract, de opleiding en de inschaling. Daarentegen is zij LOB’er; dit is een taak die eigenlijk alleen mag worden vervuld door een docent. Dit heeft te maken met de gevolgde opleiding en het officiele takenpakket. Heleen is echter goed in wat ze doet en vindt veel plezier in deze taak. Omdat het DC een tekort heeft aan docenten en dus mentoren, is het goedgekeurd dat Heleen de taak van LOB’er op zich neemt. Dit zorgt echter wel voor een aantal complicaties, vooral op officieel gebied.

Welke gegevens heeft een LOB’er van een leerling?

88

Over het algemeen heeft een mentor toegang tot het volledige leerlingendossier. Zo maken veel scholen gebruik van systemen als Magister of SOMTODAY. Hierin staan basisgegevens van leerlingen en vaak aanvullende notities als er iets bijzonders speelt bij een leerling. Dit kan een leerstoornis of -probleem zijn, maar ook een bepaalde thuissituatie. Wat er precies in het dossier staat, is vaak gevoelige informatie. Vanwege de privacywet moet er zorgvuldig om worden gegaan met leerlingen. Daarnaast kan een leerling zelf bepalen wat en in welke mate en frequentie hij deelt met de mentor. Dit is aanvullende informatie waardoor de mentor gerichter kan helpen met een probleem of situatie.

Opdracht 2 Vaardigheden mentorVoor deze opdracht heb ik Harm Heukers geïnterviewd. Hij is een ervaren LOB’er. Hij is tijdens het studiejaar 2018 – 2019 LOB’er van een eerstejaars groep, opleiding Zorg en Welzijn.

Harm, jij bent LOB’er. Waar moet een mentor zoal aan voldoen volgens jou?

Voor deze groep (DVL1A), een groep met een rugzakje; moet je betrouwbaar zijn. Geduldig zijn. Iets over jezelf kunnen vertellen – niet gesloten zijn. Als jij de leerling wil kennen, willen ze jou ook leren kennen – dat is belangrijk.

Oké, duidelijk. Zijn er nog meer dingen?

Ja, heel veel zelfs. Je moet goed contact met ouders kunnen leggen. Dat is niet altijd even makkelijk. De klas waar je mee te maken hebt is heel divers, het is een heel heterogeen gezelschap.

Wat bedoel je daarmee?

Je moet tegen een diverse klas kunnen. Deze groep bestaat bijvoorbeeld uit veel verschillende mensen. Je moet sfeer kunnen creëren vind ik, […] altijd proberen positieve sfeer te houden. Dat is belangrijk. Deze groep heeft dat nodig.

Zijn er nog andere dingen die je belangrijk vindt en mij als docent in spé wilt meegeven?

Je spullen op orde hebben moet meer dan normaal zijn voor je. Daarmee creëer je orde en rust. Als je begint, moet je weten wat je doet.

Hoe doe ik dat dan? Ik ben immers nieuw.

Dat is waar. Ik drijf voort op een groot deel ervaring. Soms weet je wel hoe dingen lopen, dus daar kan ik op inspelen. Probeer zeker te zijn van je zaak.

Over welke vaardigheden moet een mentor beschikken naar mijn mening?Voor mentoren zijn er een aantal standaard competenties waar hij of zij aan moet voldoen. De invulling hiervan zou verschillen per persoon. Mentorschap is een vak waarbij de persoonlijke opvatting een grote rol speelt. Ik zal puntsgewijs een

89

aantal dingen benoemen waarvan ik vind dat een mentor dit moet zijn of hieraan moet voldoen.

Een mentor moet volgens mij;

Advies kunnen en willen geven Afwijkingen kunnen signaleren Behoeften herkennen en onder

woorden kunnen brengen Creatief kunnen denken en

oplossen Door durven vragen Een luisterend oor kunnen

bieden Een open leerhouding hebben Een vertrouwensband kunnen

creëren Feedback kunnen geven en

ontvangen Flexibel zijn Gesprekken kunnen voeren Goed en/of makkelijk contact

kunnen leggen en onderhouden

Hard kunnen werken Kunnen anticiperen Kunnen fungeren als

frontliniewerker Kunnen reflecteren Kunnen samenwerken Kwetsbaar durven te zijn Leerlingen goed kunnen

observeren Mensen op hun gemak kunnen

stellen Oplossingsgericht ingesteld

zijn Rekening kunnen houden met

anderen (ook al drijft dit misschien tegen zijn natuur in)

Stressbestendig zijn Zorgvuldig en discreet kunnen

werken

Het zijn van een mentor voor één of zelfs meerdere klassen is een pittige opgave. Een mentor moet aan veel dingen voldoen; hij heeft een breed takenpakket, naast het zijn van een docent. Hetgeen dat hierboven staat, is slechts een greep uit vele taken en opvattingen. Ik heb inspiratie geput uit de handout ‘Competentieprofiel mentor’ die is uitgedeeld tijdens een bijeenkomst.

Opdracht 3Tijdens de bijeenkomsten hebben we ook geoefend met gespreksvoering op het gebied van mentorschap. Zo kregen we een casus toegedeeld waar ik als mentor slecht nieuws moest brengen aan ouders; hun zoon was erg vervelend en druk in mijn lessen. Zo erg zelfs, dat er een gesprek moest plaatsvinden. De docent in kwestie merkte dat de leerling gedragsproblemen vertoonde. Dit wordt door Horeweg omschreven als exsternaliserend gedrag (Horeweg, 2015). Hierbij doelt hij bijvoorbeeld op;

Dwars, dwingend, onrustig en brutaal; Agressief, dominant, niet sociaal, niet eerlijk, regels schendend; Druk, ongeconcentreerd, impulsief; Weinig motivatie, slechte werkhouding.

Tijdens een dergelijke casus komen theorieprincipes naar voren zoals ‘horizontale/verticale loyaliteit’ en gespreksvormen (Bakker - de Jong & Mijland, 2018). De ouders wilden het namelijk niet geloven; zo was hun zoon thuis nooit. Toch misdroeg de leerling zich tijdens lessen. Waar loopt het mis? Tijdens de casus heb ik een tweekolommengesprek in mijn achterhoofd gehouden. Er was

90

immers sprake van twee tegenovergestelde meningen, terwijl beide partijen een oplossing wensen (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008).

Allereerst opende ik mijn gesprek door de ouders vriendelijk te bedanken voor hun komst. Het is jouw taak als mentor om de ouders zich veilig te laten voelen. Vervolgens ben ik transparant geweest en heb ik het ‘probleem’ zo objectief mogelijk verteld. De ouders reageerden vervolgens defensief. Hierin was empathie van belang; leef je in de wereld van de ouders in. Spreek uit dat je hen begrijpt, maar dat wat jij en je collega’s zien niet strookt met wat zij zien. Benoem dat jij het ook vervelend vind en dat je ervan uitgaat dat beide partijen het beste willen voor de leerling. Uiteindelijk begeleid je de ouders mee in een oplossing. Het gaat niet om het halen van je gelijk, maar om het vinden van een vervolgstap waar beide partijen achter staan. Het advies is, zelfs als je denkt een helder beeld te hebben, door te vragen. Blijf open en transparant (Bakker - de Jong & Mijland, 2018).

Tijdens de casus ben ik te werk gegaan met de handout als ondersteuning, maar mijn eigen persoonlijke ingeving was leidend. Hoe zou ik dit aanpakken als mentor? Hoe zou ik reageren en wat vind ik belangrijk? Het gesprek liep door en uiteindelijk kwamen we binnen de tijd tot een prettige uitkomst waar beide partijen tevreden mee waren. Het leek ons een goed idee om eens met de leerling rond de tafel te gaan. De ouders zijn nu op de hoogte van de situatie.

De meest logische, volgende stap zou het samen rond de tafel gaan zijn. Dan kan er worden gekeken naar hoe de leerling het zelf ervaart en waar wellicht het pijnpunt ligt.

Ik heb me tijdens de casus gericht op het welzijn van de leerling; er is een reden dat de leerling dit gedrag vertoont, maar laten we nou eerst eens kijken hoe hij dit zelf ervaart. De veiligheid van de leerling staat voorop. Wat nou als het probleemgedrag wordt veroorzaakt door een pestprobleem of een leerprobleem / -stoornis (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008)?

91

Opdracht 4Je beschrijft welke rol jij kan en wil spelen binnen mentoraat/studieloopbaanbegeleiding. Je vergelijkt en analyseert jouw opvattingen over de visie en de invulling van deze rol en de invulling van de rol/visie van anderen uit de literatuur en de praktijk

Tijdens mijn stage heb ik ontdekt dat het mentorschap me ligt. Ik bouwde relatief snel en gemakkelijk een band op met de leerlingen. Heleen zei dat de groep best lastig kan zijn maar dat ze me snel accepteerden. De leerlingen vertrouwden mij en durfden me dan ook persoonlijke zaken te vertellen.

Ik durf te zeggen dat ik als een soort mentor/vertrouwenspersoon heb gefungeerd tijdens deze periode. Ook tijdens het uitspelen van casussen merkte ik dat het me natuurlijk afgaat. Dit sluit aan bij wat Heleen zei in haar interview. Sommige mensen ligt het gewoon. Ik hielp vroeger mensen al graag en dat is niet anders geworden. Ik heb zelf altijd veel gehad aan mijn mentoren en heb er dan ook positieve associaties bij. Dit zou ook wel eens een van de redenen kunnen zijn waarom ik het mentorschap zo graag goed wil overbrengen.

Als ik verder ga in het onderwijs, zal ik zeker mentor worden. Ik wil dan op zoek naar mijn eigen manier; hoe ga ik lessen invullen? Hoe zorg ik voor een goede maar professionele band met mijn leerlingen? Tot waar kan en mag ik leerlingen helpen? Wanneer verwijs ik ze door?

Interessant is de kwestie dat sommige scholen elke docent verplichten mentor te worden. Dat is onmogelijk en ook niet tactisch. Daar waar de ene mentor te ver gaat en dag en nacht beschikbaar zal zijn, daar zal de andere klagen dat hij koos voor zijn vak, maar niet om psycholoog te spelen (Bakker - de Jong & Mijland, 2018). Hier sluit ik me bij aan; de uitkomsten zullen effectiever zijn wanneer docenten zelf de keuze krijgen over mentorschap. Een mentor moet je zijn, kunnen en doen. Ik vind het mooi hoe er word omschreven dat het belangrijk is om jezelf te kunnen blijven. “Om vertrouwen te winnen, moet je ook een stukje van jezelf geven.” (Bakker - de Jong & Mijland, 2018).

De manier waarop jij als leerkracht kunt helpen, hangt af van wat je zelf aankunt (Geerts & van Kralingen, 2016). Dit is een goed punt; een mentor moet zich kunnen inleven en zal goed advies moeten kunnen geven, maar daar komt wel een stuk levenservaring bij. Als mentor zul jij dus vanuit je eigen ervaring moeten kunnen praten, wil je je leerlingen bereiken en helpen. Geerts en van Kralingen raden aan om te onderzoeken hoeveel je kunt hebben en wanneer iets je te veel wordt. Kun je je grenzen verruimen of moet je ze bewaken? Het is goed om hier bewust van te zijn, voor zowel je leerling als voor jezelf.

Wat ik heel belangrijk vind, is dat de mentor focus legt op het zelfbeeld van de leerlingen. De leeftijdsgroep zit in een fase waarin ze volop bezig zijn met zichzelf ontdekken. Daar kunnen ze best een beetje hulp bij gebruiken. Een mentor houdt zich bezig met stress, faalangst, pesten en het daadwerkelijke zelfbeeld (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008). Dit is iets waar ik me als mentor mee bezig wil houden. Hier kan ik mijn eigen levenservaring gebruiken; ik wil mijn leerlingen helpen een positief, reëel zelfbeeld te ontwikkelen.

92

Al met al is er veel waar je rekening mee moet houden. Ik ben klaar voor de uitdaging en wil de literatuur gaan combineren met praktijkervaringen.

93

Mentoractiviteit

Lesopzet mentorles minor Passend OnderwijsInleiding

Als mentor heb je meerdere taken. Eén van die taken is je leerlingen leren leven. Het is aannemelijk dat veel van je leerlingen worstelen met vragen als ‘Wie ben ik, waar sta ik voor?’ ‘Hoe ziet mijn toekomst eruit?’. Een puberende tiener is veel met zichzelf bezig; dit is echter niet erg. Als mentor kun jij hierop inspelen door de leerlingen handvatten te bieden en ze een eind op weg te helpen in hun zoektocht naar wie ze zijn.

Deze les een voorbeeld van vele manieren hoe je een leuke mentorles geeft, maar je leerlingen spelenderwijs iets bijbrengt.

In deze les voeren we twee spellen uit met de leerling. Eén spel is wat serieuzer en gerichter, één is wat speelser. Ik raad aan met het speelse spel te beginnen; hier komen vanzelf gesprekken uit voort en zo kun jij als docent de brug maken naar het serieuzere deel.

Het idee is om je les verder te laten verlopen zoals jij dit zou doen als docent; de spellen kun je gebruiken, de rest van de inrichting van de les is aan jou. Ik heb er zelf voor gekozen om deze lessen simpel, rustig en effectief te laten. Deze les is, of je het nou wil of niet, toch vrij serieus. Hierom ben ik van mening dat de les geen poespas nodig heeft, of zaken als differentiatie of een bewegingselement.

Spel 1; De Kletspot

Schaf een Kletspot aan of leen deze (Kletspot, 2018). Dit is een pot waar veel verschillende kaartjes in zitten met vragen of stellingen. Deze kaartjes leiden vaak tot leuke, interessante en ook komische gesprekken. Op deze manier zijn leerlingen bezig met zichzelf en elkaar, zonder dat ze dit bewust doorhebben. Zij zullen het zien als een leuk spel, maar eigenlijk leer je de studenten leven. Ik raad aan om van tevoren bewust een aantal kaartjes te kiezen uit de pot – zou houd je toch enige controle. Je kan de klas indelen in groepjes, of telkens een leerling naar voren laten halen. Voor deze les kies ik voor groepjes, om de sfeer klein en informeel te houden. Persoon A trekt een kaart en kiest de voor- of achterkant van de kaart. Vervolgens kiest persoon A een persoon B van wie hij deze stelling of vraag wil weten. Persoon B beantwoordt en trekt vervolgens een nieuwe kaart. Persoon B kiest dan weer iemand van wie hij de stelling of vraag wil weten.

Spel 2; Puber coachkaarten

Schaf puber coachkaarten aan. Deze kaarten zijn gemaakt in nauwe samenwerking met pubers, waardoor ze goed zullen aansluiten bij de

94

belevingswereld van je leerlingen (12-16 jaar). Het spel bestaat uit 42 kaarten met hierop prikkelende open vragen. ‘Het helpt pubers verwoorden wie ze zijn, wat hen bijzonder maakt en wat ze nodig hebben om zichzelf te blijven.’ Kies willekeurig kaarten en leg deze voor aan je klas. Bespreek klassikaal hoe en wat. Mocht de sfeer niet goed of veilig genoeg zijn om dit klassikaal te doen, kan dit natuurlijk ook in groepen worden gedaan. Ik raad het echter aan om dit klassikaal te doen; zo kun je samen normen en waarden bespreken en heb jij als docent sturing over de sociaal emotionele begeleiding.

95

NHL Stenden

Instituut Educatie en Communicatie

Afdeling Talen

LESFORMULIER

Naam student

Naam coach

Naam NHL-docent

: Ilse Cornelissen

: J. Bruggink

: J. D. Houwing

School

Klas

Datum

: NHL Stenden

: n.v.t. Aantal lln.: n.v.t.

: -

LESOPDRACHT: Geef een mentorles op het vlak ‘leren leven’

LESDOEL(EN): (in termen van eindgedrag)

- De leerlingen hebben informatie over zichzelf of anderen ontdekt.- De leerlingen kunnen in hun eigen woorden open vragen over zichzelf

beantwoorden.- De leerlingen kunnen in eigen woorden enigszins omschrijven wie zij

denken dat ze zijn.

KERNDOEL(EN):

n.v.t.

LEERSTOF:

- Kletspot- Puber coachkaarten- Eventueel eigen materiaal

97

Belangrijke keuzes/ overwegingen voor de lesopzet:

- Beginsituatie: Het is belangrijk dat de sfeer prettig en veilig is. De leerlingen moeten zich open kunnen stellen naar elkaar toe. Straal dit als docent dus zelf ook uit.

- Werkvormen: Voer de opdrachten respectievelijk uit in groepjes van 3 à 4 & klassikaal- Knelpunten: Het zou kunnen zijn dat er iets persoonlijks wordt gevraagd / een leerling een

onverwacht of onaangenaam antwoord geeft. Wees dus alert als docent en probeer naar juistheid te handelen; dit verschilt per situatie. Streef altijd naar een veilig leer- en werkklimaat.

- Persoonlijke leerdoelen: Probeer zelf zo open mogelijk te zijn en houd overzicht. Gaat alles goed, en hoe ogen de leerlingen?

98

Doen voor aanvang van de les (bijvoorbeeld kopiëren, OHP klaarzetten): Voor de les: bord schoonvegen, boeken klaarleggen, huiswerk op rechterbord zetten.

Tijd Functie lesdeel *

Lesopzet Leerlingactiviteit Docentactiviteit Leer-/hulpmiddelen

0-5

5-10

10-25

25-40

40-45

Ontvangst

Introductie

Spel 1

Spel 2

Evalueren

- Ontvang de leerlingen – ga bij de deur staan & neem de rol van gastheer aan. Maak evt. een kort praatje maar houd het totaaloverzicht over je klas

- Open je les door even klassikaal een moment te nemen. Ga even informeel in gesprek – speelt er momenteel iets? Zijn er nog vragen of onduidelijkheden? Hebben je leerlingen nog hulp nodig? Of zijn er nog leuke dingen gebeurd?

- Deel de klas in groepen van 3 à 4 in. Sluit jezelf ook aan bij een groep. Verdeel vervolgens de kaarten en zet een timer op het bord. Zo kunnen de leerlingen (gestuurd) het spel spelen en elkaar en ook zichzelf beter leren kennen.

- Kies zelf of je de klas verdeelt in groepen of dat je spel 2 klassikaal doet. In dit geval doen we het klassikaal. Ga met de klas in een kring of u-vorm zitten. Pak een kaart van de stapel en bespreek de stelling of vraag klassikaal. Geef de stapel door en doe dit om de beurt. Tip; het is leuk om de pijlers of opvallende dingen op het bord te noteren.

- Evalueer; hoe vonden de leerlingen de les? Wat hebben ze geleerd? Wat nemen ze mee of waar gaan

Binnenkomen – praten – zitten – spullen pakken

Luisteren – vragen inbrengen – spreken – vertellen

Luisteren – meespelen – vragen stellen – vragen beantwoorden – kaarten pakken

Luisteren – meespelen – vragen stellen – vragen beantwoorden – kaarten pakken

Luisteren – input geven – praten – reflecteren

Lln. ontvangen – spreken – vragen stellen – bij de deur staan

Voor de klas staan – spreken – vragen stellen en beantwoorden – helpen

Groepen maken – rondlopen – aansluiten bij groep – timer op bord zetten – meespelen

Groepen maken – rondlopen – aansluiten bij groep – timer op bord zetten – meespelen – op bord schrijven

-

Evt. Whiteboard en marker

Kletspot kaarten, digibord, timer

Puberkaart coachkaarten, digibord, timer, whiteboard, marker

Whiteboard, marker

99

45-50 Afsluiten ze mee bezig? Schrijf de hoofdpunten op

- Sluit gezamenlijk de les af – bespreek evt. nodige laatste dingen en laat de leerlingen het lokaal verlaten.

Luisteren – spullen pakken – lokaal verlaten.

Vragen stellen – evalueren – reflecteren – leerlingen aansporen

Afsluiten les – spreken – leerlingen begroeten

Evt. agenda

100

§6.5 Bijlage 5 – Uitvoering opdrachten gedragsprobleem en -stoornis / leerprobleem en -stoornisOpdracht 1 Welke kenmerken horen bij de classificatie van verschillende ontwikkelings-, leer- en gedragsproblemen en –stoornissen? & opdracht 2 Welke onderwijsbehoeften heeft een leerling met een probleem of stoornis?Er zijn enorm veel verschillende soorten problemen en stoornissen. Het is onmogelijk om voor al deze problemen en stoornissen alle kenmerken te noteren. Tijdens de minor is de focus gelegd op: ASS, faalangst, dyslexie. Over deze zaken zijn casussen uitgewerkt. Deze zullen per probleem of stoornis gericht worden uitgewerkt. Per casus zal dan ook naar voren komen wat voor kenmerken er zijn en welke specifieke onderwijsbehoeften hierbij horen.

Casussen minor PO uitgewerktSanneSignalering

- (Sanne lijkt rustig)- Sanne is klein van postuur- Sanne is brildragend- Sanne zit aan tafel met drie meiden

o De meiden praten weinig met Sanne Als Sanne iets vraagt, reageren haar tafelgenoten met ‘Zoek

het zelf maar op.’- Sanne werkt alleen bij een groepsopdracht, nadat haar tafelgenoten haar

zeiden dat zij alleen moest werken.- Carla praat met Sanne – frequentie is ‘laag’

o Carla trekt vaker op met de andere leerlingen dan met Sanne- In de pauzes is Sanne over het algemeen alleen- Haar prestaties zijn matig- Sanne komt vaak huilend thuis- Ze heeft een bijbaantje

o Sanne vertelt vaak verhalen aan haar oppaskind Volgens casus levendig en mooi

- De ouders hebben contact gehad met de mentor- Mentor is op de hoogte van de situatie

101

Voorlopige hypotheseWat valt me op?

In de casus worden een aantal dingen benoemd;

- Sanne is vaak alleen- Weinig sociaal contact – contact met klasgenoten is dan ook summier.

o Ze wordt genegeerd door tafelgenoten.- Werkt alleen nadat anderen haar dat zeggen, ondanks dat het een

samenwerkingsopdracht is. Durft ze niet voor zichzelf op te komen of heeft ze er wel vrede mee?

- Sanne heeft matige schoolprestaties.- Sanne komt huilend thuis – het is aannemelijk dat de situatie haar dus wel

iets doet.- Sanne vertelt volgens de casus ‘mooie en levendige’ verhalen – dit zou

kunnen duiden op grote fantasie. Daarnaast zou dit kunnen betekenen dat Sanne goed op kan trekken met jongere kinderen – misschien zelfs beter dan met kinderen uit haar leeftijdsgroep.

De leerlinge heeft kenmerken die ook voorkomen binnen het ASS spectrum. Zo is er moeite op het sociale vlak. Daarnaast lijkt het erop dat Sanne een grote fantasie heeft; ze kan ‘mooie en levendige verhalen’ vertellen aan haar oppaskindje. Zou ze in een veilige omgeving ontpoppen? Dit blijft gokken; hiervoor zou meer informatie nodig zijn. Het kan ook het geval zijn dat Sanne haar plek nog niet helemaal heeft gevonden en wordt gepest door klasgenootjes.

Analyse

Tijdens een minorbijeenkomst werd er door meerdere minorstudenten benoemd dat zij dachten aan iets dat binnen het ASS valt. Dit blijft echter gissen; er is te weinig achtergrond informatie. Het zou ook kunnen dat Sanne simpelweg wordt gepest. Dit zou kunnen door bijvoorbeeld haar uiterlijk (dit wordt uitvoerig beschreven in de casus) maar ook omdat de leerlinge een gedragsstoornis heeft (zoals dus bijvoorbeeld ASS) (Horeweg, 2015). Zo’n dergelijke leerling is weinig assertief en kan zich op sociaal gebied niet goed redden; dit lijkt naar voren te komen in de casus. Zo komt Sanne niet voor zichzelf op als de tafelgenoten haar negeren of afwimpelen. In ‘Handboek voor de mentor’ worden een aantal zaken genoemd waaraan je pesten zou kunnen herkennen:

- Zijn teruggetrokken in contacten;- Hebben (opvallend) slechtere leerresultaten;- Worden op school niet betrokken bij groepswerk;- Zijn opvallend stil tijdens de les;- Zijn in pauzes vaak alleen;- Heeft geen of minder vrienden/vriendinnen.

Het feit dat Sanne huilend thuiskomt, geeft aan dat zij niet lekker in haar vel zit. Ze presteert ook niet heel goed. Dit geldt vermoedelijk alleen voor de schoolsituatie. Ze vertelt aan haar oppaskindje ‘mooie en levendige’ verhalen; dit is een indicatie dat zij zich in een veilige (thuis)situatie wel prettig voelt. “Een

102

kind dat gepest wordt, kan niet meer voor zichzelf opkomen (Bakker - de Jong & Mijland, 2018).” Sanne komt niet voor zichzelf op wanneer haar klasgenoten haar negeren en wanneer zij buiten wordt gesloten in een groepsproject. Een andere hint waar uit kan blijken dat Sanne gepest wordt, is dat haar klasgenoot Carla wel eens met haar praat ‘uit medelijden’, maar eigenlijk liever met andere leerlingen optrekt. Is dit omdat ze anders bij de ‘zwakkere’ groep hoort en geen slachtoffer wil zijn van pesterijen?

103

Het kan zijn dat Sanne in het autistisch spectrum zit. Dergelijke leerlingen:

- Begrijpen weinig van de sociale wereld om zich heen;- Voelen emoties of situaties niet (goed) aan;- Begrijpen de ander niet altijd even goed;- Zijn vaak minder goed in samenwerken (Teitler, 2017).

Het blijft echter gissen of Sanne ASS zou hebben; hiervoor is te weinig achtergrondinformatie. Hoe meer ik me verdiep in de casus, hoe meer ik denk dat zij gepest wordt, omdat zij wellicht wat afwijkt van de rest. Het zou kunnen dat Sanne aan het syndroom van Asperger lijdt. Kenmerkend hiervoor is het onvermogen om sociale interacties te begrijpen, waardoor diegene slachtoffer kan worden van pesterijen. Daarbij beschikt deze persoon over een grote woordenschat, waarmee Sanne in dit geval de levendige fantasieverhalen vertelt. Ook wordt er moeite ondervonden bij het uiten en interpreteren van emoties (Nauta & Giesing, 2017).

104

LindaSignalering

Linda vraagt vaak om bevestiging of ze het wel goed doeto Zo vraagt ze tafelgenoten maar ook de docent.

Ze wordt rood/nerveus als ze centraal staat of klassikaal iets moet zeggen of presenteren.

o Angst om iets fout te doen? Linda krijgt geen taak om iets uit te zoeken, waarom niet?

o Kan ze dat organisatorisch niet aan? Linda is voorafgaand aan een toets/werkstuk/presentatie zenuwachtig,

maar ze scoort wel goed.o Dit zou kunnen duiden op faalangst.

Linda werd rood en onverstaanbaar tijdens het presenteren. Linda haar prestaties zijn goed, dusdanig goed dat de mentor wil dat ze

havo gaat doen.o Hij acht haar dus intelligent genoeg – wat zou ze zelf vinden?

Linda kan thuis (veilige omgeving?) bazig zijn.o Beide ouders werken

Verantwoordelijkheidsdrang?Voorlopige hypotheseLinda lijkt kenmerken te hebben die ook voorkomen bij faalangst. Ze wil het graag goed doen, wordt rood en nerveus als ze iets klassikaal moet bespreken en lijkt graag de controle te willen behouden (het bazig doen tegenover haar broertjes.)

Analyse

a) Analyseer de gegevens, hiertoe zul je onderzoek moeten doen wat bijvoorbeeld tekstgegevens inhouden (bv. wat is SVL? Wat zegt IO score? Etc.), wat in het dossier van Linda staat etc.

Uit de toevoeging van de casus blijken een aantal bijzondere dingen. Zo wordt duidelijk dat Linda het niet naar haar zin heeft op school. Daarnaast heeft ze een goede relatie met de docenten en is het sociaal wenselijk gedrag hoog. Dit sluit aan bij het feit dat zij zegt goed te willen presteren, omdat haar ouders dit verlangen. Ook valt op dat ze een negatief zelfbeeld heeft. Daarnaast blijkt dat zij een IQ heeft van 105. Het globale gemiddelde ligt op 100. Een IQ tussen 85 en 115 wordt gezien als gemiddeld (bron: https://www.zobegaafd.nl/wat-is-het-gemiddelde-iq-in-nederland/ ) Het IQ van Linda is dus prima in orde – hier ligt naar alle waarschijnlijkheid niet de oorzaak.

Over het algemeen scoort Linda goed op school. Haar cijfers variëren maar zijn allemaal voldoende. Het blijkt echter wel dat Linda moeite heeft met complexe opdrachten; zij raakt dan het overzicht kwijt. Dit sluit aan bij dat zij niet de taak van het uitpluizen van de opdrachten toegewezen kreeg. Ze speelt het vaak op safe door bekende onderwerpen te kiezen. Deze maakt ze onder andere

https://www.zobegaafd.nl/wat-is-het-gemiddelde-iq-in-nederland/

105

met tekeningen en afbeeldingen – dit sluit aan bij de leerstijltest, waaruit blijkt dat zij visueel is ingesteld. Ook blijkt dat Linda een doener is – wat logisch is, gezien het feit dat zij complexe opdrachten moeilijk vindt.

Het blijkt dat Linda moeite heeft met contact met anderen; ze heeft niet veel vriendinnen en is in de pauze vaak alleen. Daarnaast lijkt ze geïnteresseerd in Gerie, omdat zij vermoedelijk drugs gebruikt – dit zou echter ook voort kunnen komen uit de natuurlijke nieuwsgierigheid van een puber.

106

Linda was in haar jeugdjaren veel alleen, door haar drukke ouders. Het contact dát ze hadden waren vooral bevelen. Dit zou haar bazige gedrag tegenover haar broertjes ook kunnen verklaren; dit is misschien voor haar natuurlijk. Misschien komt hier de prestatiedruk uit voort (alles wat haar ouder zeggen zou ze kunnen interpreteren als bevel) Vooral opvallend is dat haar ouders vroeger zeiden ‘Als je je best niet doet, komt er niets van je terecht.’ Dit is een belangrijke pijler voor het ontstaan van faalangst.

b) Wat wordt in de literatuur over de problematiek geschreven? Oorzaken, gevolgen etc.“Faalangst: onder invloed van de angst niet goed te presteren zo geblokkeerd raken dat je prestatie achterblijft bij je mogelijkheden (Geerts & van Kralingen, 2016). In de brugklas heeft één op de tien leerlingen last van faalangst. In het eindexamenjaar loopt dit op tot wel één op de vijf leerlingen. Wat interessant is, is dat faalangstige leerlingen vaak niet urenlang blokken, maar de taken uitstellen vanwege de angst dat de prestatie tegen zal vallen.

In ‘Gedragsproblemen in de klas’ van Anton Horeweg staat onder andere dat er twee vormen van faalangst zijn. Positieve en negatieve faalangst; positieve faalangst doet je beter presteren, maar laat je je niet beter voelen. Negatieve faalangst gaat in de weg zitten van je prestaties. Faalangst komt vaker voor bij meisjes (Horeweg, 2015).

Nauta en Giesing spreken van passieve en actieve faalangst. Passieve faalangst is wanneer de leerling blokkeert. Het (school)werk wordt uitgesteld, toetsen worden met smoesjes vermeden en het kost veel moeite om tot een taak te komen. Deze leerlingen hebben een negatief zelfbeeld. Dit sluit aan bij Linda. Actieve faalangstigen zijn nooit tevreden met hun voorbereiding en het resultaat. Ze worden vaak gezien als perfectionisten (Nauta & Giesing, 2017).

Je kunt leerlingen helpen door structuur en duidelijkheid te bieden. Houd een vaste lesindeling aan, geef de leerlingen een spoorboekje, geef leerlingen herkansingen als ze het goede antwoord even niet kunnen vinden, bied ontspanningsoefeningen aan en maak duidelijk dat fouten maken mag (Geerts & van Kralingen, 2016).

c) Zet een voorlopige theorie op. (deze theorie houdt in dat je gegevens met elkaar in verband brengt en zo nodig voorzichtig interpreteert, dus meer in de sfeer van : "het zou kunnen dat…").In deel a) heb ik al een aantal dingen in verband gebracht. Zo is een verband wat me opviel de rol van de ouders en de faalangst van Linda. Linda en haar ouders lijken geen zeer sterke band te hebben. Vroeger kreeg Linda veel bevelen en een gebiedende toon te horen. Daarnaast vroegen haar ouders altijd naar haar prestaties en maakten opmerkingen als ‘Als je je best niet doet, komt er niets van je terecht.’ Het zou kunnen zijn dat hier de beginselen zijn ontstaan van faalangst. Linda zou een

107

constante druk kunnen voelen vanuit de kant van haar ouders. In principe scoort zij prima; haar cijfers zijn goed. Haar IQ is gemiddeld en dus ook in orde. Ze is wel vaak (onnodig) zenuwachtig. Daarnaast heeft zij weinig sociaal contact en vertoont zij sociaal wenselijk gedrag (wat duidt op dat zij niet altijd handelt naar eigen weten en willen maar naar wat hoort). Linda praat af en toe met Gerie; zij gebruikt wel eens drugs. Linda haar ouders willen liever niet dat zij omgaat met Gerie, maar tieners raken vaak nieuwsgierig naar wat niet mag. Een ding is zeker, Linda lijkt zich niet helemaal goed in haar vel te voelen.

108

Meer definitieve hypothese

Linda lijkt last te hebben van faalangst. Zodra zij in het middelpunt staat, klapt ze dicht. Ze wil graag goed presteren, want ‘anders komt er niets van haar terecht’. Ondanks haar ‘probleem’ presteert zij relatief goed. Er zijn kenmerken aanwezig van cognitieve faalangst; sommige complexe opdrachten vindt Linda lastig. Zij ziet dan door de bomen het bos niet meer. Ze is meer een doener die graag visueel werkt; dit sluit aan bij het heirvoorgaande. Ze vraagt klasgenoten en de docent continu om bevestiging; is het wel goed genoeg?

Bij vakken als aardrijkskunde en geschiedenis lijkt het mee te vallen, maar kiest ze wel vaak reeds bekende opdrachten; dit zijn vooral ‘doe-opdrachten’. Ze zoekt dus continu zekerheid op waardoor zij op een constant niveau kan blijven presteren. Daarbij komt dat Linda auditief zwakker is ingesteld; het kan zijn dat zij tijdens een uitleg haar hoofd al vol heeft met negatieve gedachten omdat ze ‘het toch niet snapt’. Voorafgaand aan toetsen is Linda zenuwachtig. Zodra zij een beurt krijgt, klapt ze dicht. Vermoedelijk omdat ze bang is om iets verkeerds te zeggen.

Er wordt benoemd dat Linda een negatief zelfbeeld heeft; dit sluit aan bij faalangst Een faalangstig persoon heeft het gevoel het nooit goed genoeg te doen. Het moet en kan altijd beter. Ruimte voor trots zijn op jezelf is er niet. Door een negatief zelfbeeld ga je ook slechter presenteren; succes wordt toegeschreven aan toeval, mislukking aan eigen falen.

Doel van plan van aanpak

Het doel van begeleiding is het verder helpen van de leerling. Zo is het belangrijk dat de leerling lekker in zijn of haar vel zit en goed mee kan komen binnen de school. Met behulp van begeleiding is het doel dat de leerlinge verder komt in haar schoolcarrière op een dusdanige manier dat zij zich prettig voelt en aan haar leerloopbaan kan werken zonder al te veel problemen. Er wordt dan ook gestreefd naar het meest optimale rendement.

In dit geval lijkt het mij het verstandigste om te werken aan het zelfbeeld van Linda. Faalangst kun je niet zomaar wegtoveren, maar er kan wel aan worden gewerkt. Te beginnen bij het zelfbeeld. Mensen die denken iets niet te kunnen, krijgen meestal gelijk. Zodra zij positiever over zichzelf zal denken, zal dit ook terug te zien zijn in prestaties. Het doel van de aanpak is dan ook haar zelfbeeld te verbeteren, daarmee haar plezier op school te vergroten om zo de prestaties uiteindelijk te verbeteren.

Plan van aanpak

Wat kan er gedaan worden om het doel van de begeleiding te bereiken? Hoe kan de leerling in deze situatie het beste geholpen worden? Hoe kun je tegemoetkomen aan de onderwijsbehoeften van de leerling?

Klassensituatie

109

- Overweeg eens om de leerling naast een eveneens worstelende leerling te zetten. De kans is groot dat ze elkaar helpen, ook omdat ze op eenzelfde niveau zitten.

- Ga met de leerling in gesprek over wat zij graag wil; waar heeft zij behoefte aan? Wil ze apart zitten, naast iemand die ook worstelt of naast iemand die het haar uit kan leggen.

- Overweeg eens buddy’s. Koppel leerlingen aan elkaar (dat kunnen er meerdere zijn, zodat er geen focus wordt gelegd op één leerling). Deze leerlingen kunnen elkaar helpen bij ziekte, verzuim of als de ander het niet begrijpt of overziet.

Didactische situatieBegin altijd met het kijken naar jezelf; wat kun jij als docent betekenen voor deze leerling?

- Maak duidelijk aan je leerlingen dat fouten maken mag en dat je hier juist van leert. Straf fouten dan ook niet af en geef het ook eerlijk toe als je zelf een fout maakt.

o Benoem eens iets wat je zelf fout hebt gedaan en hoe je hiermee omging.

- Probeer eens een klassengesprek uit over het onderwerp, zonder daadwerkelijk de term ‘faalangst’ te benoemen. Stuur je gesprek naar jouw gewenste onderwerp en laat de leerlingen eens klassikaal met elkaar praten; hoe ervaren zij het? Hoe lossen zij fouten op? Wat hebben ze ervan geleerd? Een aanknopingspunt zou kunnen zijn na een tentamen of nadat een leerling een ‘fout’ maakt.

- Bied opdrachten aan in onderdelen; laat leerlingen stuk voor stuk de opdracht maken en geef ze de tijd, zodat ze niet alles hoeven te begrijpen in één keer.

- Doe het eens omgekeerd; laat de leerlingen eens de instructie doen en laat ze de opdracht zelf (in stappen) uitzoeken. Dit doe je natuurlijk gestuurd maar zo geef je de leerlingen verantwoordelijkheid en controle.

- Spreek de leerling in kwestie aan; check hoe het gaat en hoe de leerling zich voelt. Juich positief gedrag toe en geef complimenten.

(Geerts & van Kralingen, 2016)

Pedagogische situatie

- Geef complimenten aan de leerlingen! Dit geeft ze een enorme boost. o Bedank ze als ze goed luisteren of hard hebben gewerkt.o Schrijf ook eens complimenten onderaan een toets o.i.d., i.p.v. alles

wat fout is.- Ga eens in gesprek met je leerling(en) over hun zelfbeeld. Dit kun je

klassikaal of persoonlijk doen, afhankelijk van de situatie. Het kan bevorderlijk zijn om dit klassikaal te doen; leerlingen zien dan in dat

110

iedereen twijfels en imperfecties heeft maar dat er ook dingen wel goed zijn aan jou.

o Doe eens het kwaliteitenspel met je klas en kijk wat voor leuke complimenten je leerlingen krijgen.

(Nauta & Giesing, 2017)

111

ErikVoorbereiding mentorenoverlegOm de andere mentoren duidelijk te maken wat dyslexie is en hoe dat zich uit, wil ik een kleine startup doen, voorafgaand aan mijn informatie. Ook zal ik mijn voorbereiding printen, zodat iedereen het thuis nog eens rustig door kan lezen.

InleidingVoor het overleg zal ik een plan van aanpak opstellen en dit voor iedere aanwezige printen. Ze krijgen dit papier en een leeg a4-papiertje. Ik vraag ze een gaatje in het papier te prikken met een pen. Zodra iedereen dit gedaan heeft, zal ik vragen om, om de beurt, een regel of stukje voor te lezen. Mijn collega’s zal opvallen dat dit moeilijk gaat. Ik zal dan benoemen dat dit een beeld geeft hoe een dyslectische leerling het ervaart. Hierna zal ik mijn daadwerkelijke uitleg starten. Nu weet ik dat ik hun aandacht heb.

DyslexieWat is dyslexie? ‘Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau’ (Stichting Dyslexie Nederland, sd).

Heel simpel gezegd, hebben mensen met dyslexie moeite met het lezen, schrijven en/of begrijpen van woorden en teksten. 3% à 4% van de leerlingen is dyslectisch; iets wat je je leven lang bij je draagt.

Dyslectische leerlingen hebben moeite met;

- Lezen en of spellen op woordniveau NL en MVT (klank-tekenkoppelingen en ingewikkelde spellingsafspraken.)

- Het snel en accuraat lezen (decoderen) van teksten- Het snel en accuraat spellen (coderen) bij functioneel schrijven bij alle

vakken.

In Nederland ben je dyslectisch als je voldoet aan;

Criterium van achterstand Criterium van didactische resistentie

Hier ga ik vanwege de tijd niet verder op in. Ik verwijs je graag door naar het ‘Protocol vo’ van Masterplan dyslexie (2013).

Wat kunnen de oorzaken zijn? Er is sprake van een erfelijke component, maar dit is niet altijd het geval. In het geval van Erik zal het feit dat zijn vader dyslectisch is zeker meespelen. Hier valt tegenin te brengen dat de prevalentie van dyslexie per taal verschilt; zo zijn er binnen de Engelse taal veel meer gevallen van dyslexie. Dit kan worden verklaard door de vele verschillende klanken per letter. De taal en de ontwikkeling hiervan speelt mee. Een belangrijke term hierbij is; ‘letter-klankkoppeling’. (Welke letter zie je en hoe moet deze worden uitgesproken?).

112

Kinderen maken deze bruggetjes vanzelf, maar bij een dyslectisch iemand gaat dat minder snel en zijn de bruggetjes minder stevig. Dit verklaart ook waarom dyslectische leerlingen vaan spellend lezen (RID, 1990 - 2020).

113

Wij zijn redelijk geautomatiseerd. We doen zoveel tegelijk; we ademen, maken aantekeningen, zitten, luisteren. Zodra er druk op de ketel komt, worden we minder nauwkeurig of neemt het tempo af. Bij dyslectische mensen is het leesproces dus niet zo geautomatiseerd.Ook is het interessant dat bij dyslexie comorbiditeit een rol speelt (Horeweg, 2015). Dyslexie kan samengaan met andere stoornissen, zoals bijvoorbeeld;

- Dyscalculie- Motorische stoornissen (dyspraxie)- Zintuigelijke stoornissen- Gedragsstoornissen zoals ADHD

Iemand met dyslexie heeft een grote kans op een dergelijke ‘extra’ stoornis dan iemand zonder. Experts zijn er nog niet helemaal uit hoe dit in elkaar steekt. Zo heersen er veel vragen; is iemand met dyslexie dan ook minder intelligent? Waar ligt de oorzaak nou precies? Kun je dyslexie ‘verminderen’ (Henneman, Bekebrede, Cox, & de Krosse, 2019)? Welke gevolgen kan dyslexie voor het leren hebben?De problemen met technisch lezen kunnen doorwerken in problemen met begrijpend lezen. Ook kunnen er problemen met tekstbegrip ontstaan.

“De problemen met automatisering en werkgeheugen kunnen ook leiden tot rekenproblemen en betreft vooral het onthouden van rekenfeiten. Dit leidt tot problemen met hoofdrekenen en rekentempo (Ruijssenaars, Van Luit & Van Lieshout, 2004). Wanneer sprake is van begripsmatige rekenproblematiek, dan heeft dit niets te maken met dyslexie, maar met comorbiditeit: dyslexie en dyscalculie (Henneman, Bekebrede, Cox, & de Krosse, 2019).”

Een dyslectische leerling kan een aantal problemen ondervinden, zoals bijvoorbeeld;

Hardop (traag) lezen van teksten, het correct spellen, woordvindingsproblemen.

Inadequate leerstijlen kunnen ontstaan door onbegrip. Moeite hebben met het onthouden of ophalen van namen/begrippen uit

het geheugen (denk aan jaartallen bij geschiedenis en topografie bij aardrijkskunde).

Moeite met luisteroefeningen, omdat de woorden en klanken niet goed worden verwerkt.

Moeite met plannen en vasthouden van de volgorde van denkstappen. Ongestructureerd, inadequaat en/of vluchtig taakgedrag en werkhouding. Onvoldoende metacognitieve vaardigheden voor zelfsturing.

Welke algemene richtlijnen worden voor de begeleiding van leerlingen met dyslexie in de literatuur gegeven?Elke leerling heeft behoefte aan de drieslag relatie, autonomie en competentie. Een leerling met dyslexie misschien nog wel net een tikkeltje meer. Investeer hier dan ook in! De leerling moet zijn ‘handicap’, hoe lastig ook, zullen gaan accepteren.

Wat betreft de lessen helpt structuur. Benoem wat je wenst van je leerlingen en probeer leerlingen een spoorboekje aan te bieden, zodat zij weten waar zij aan toe zijn. Ook wordt het aangeraden om specifieke tijd voor een zorgleerling in te

114

plannen, zodat zij niet ondersneeuwen in een drukke les (Henneman, Bekebrede, Cox, & de Krosse, 2019). Geef leerlingen tijd en ruimte om iets te verbeteren maar laat hen ook denken over waarom iets fout is. Bied tijd, geef ruimte en verantwoordelijkheid maar houd een oogje in het zeil.

115

Leerlingen met dyslexie hebben grote behoefte aan hulp. Biedt zoveel mogelijk lesstof mondeling aan. Toon begrip voor de leerling en stimuleer hem of haar, zonder hem te pushen. Een concrete tip; plaats de materie steeds in de context; zo krijgt het een beeld voor de leerling. Complexe ‘stampmaterie’ moet voor dergelijke leerlingen veel worden herhaald. Voor andere (vreemde) talen, biedt deze leerling de uitleg in het Nederlands aan zodat het denkproces voor hem of haar wordt versimpeld.

Bied leerlingen middelen waarmee het vergemakkelijkt wordt; laat de leerling werken met spellingscontrole, biedt luisterteksten aan, gebruik (visuele) spelvormen, bied een rustige werkplek. Hanteer binnen school één dyslexieprotocol, dit is voor de school praktisch en voor de leerling prettig; zo wordt er één lijn getrokken (Nauta & Giesing, 2017).

Binnen de klas kunnen teksten die moeten worden behandeld, worden voorgelezen. Al dan niet door de docent, dan door medeleerlingen. Zorg voor een leesbare lay-out; gebruik een duidelijk lettertype, grote letters, eventueel een groene achtergrond. Geef de leerling kopieën mee van de gebruikte materie. Dit mag ook van een medestudent komen. Geef extra tussentijdse testen zodat de leerstof behapbaard wordt voor de leerling. Geef tijdens (deze) toetsen extra tijd en bied hulpmiddelen zoals een woordenboek aan. Sta fonetische spelling in bepaalde gevallen toe, zoals in het geval van Erik. Hij schrijft letterlijk zoals het woord klinkt. Bij Nederlands en vreemde talen moet er een aangepaste beoordeling worden opgesteld (Geerts & van Kralingen, 2016).

116

Plan van aanpak talen- mens- en maatschappijvakken dyslexieSignalering

Erik heeft moeite met de talen- mens- en maatschappijvakken.

Diagnose

De leerling heeft moeite met het correct spellen van woorden. Daarnaast komt dat hij soms woorden weglaat of verkeerd vormt. Erik heeft vooral problemen bij het bestuderen van teksten, het correct lezen van teksten en het correct opschrijven van dictaten en antwoorden.

Uit nader onderzoek blijkt dat Erik dyslectisch is. Zijn vader vertelt dit ook te herkennen. Dit is bekend geworden op de basisschool en beïnvloedt hem in zijn schoolcarrière.

Doel

Het zoveel mogelijk vergemakkelijken van Erik zijn situatie, zodat de situatie hem minder negatief beïnvloedt in zijn leerloopbaan.

Inhoud

Klassensituatie

- Overleg met de leerling waar hij zich prettig bij voelt; wellicht kan hij een vast maatje toegewezen krijgen.

- Laat leerlingen elkaar helpen; dit hoeft niet per sé onder de noemer ‘dyslexie’ i.v.m. eventuele pestsituaties

o Maak gebruik van meer samenwerkingsvormeno Laat leerlingen teksten voorlezen

- Probeer eens een klassengesprek over het onderwerp dyslexie; hoe kijkt de klas er tegenover?

o Wellicht kan de leerling met dyslexie wat vertellen over zijn situatie zodat de medestudenten het beter begrijpen en meer begrip kunnen tonen.

Pedagogische situatie

- Spreek de leerling in kwestie aan; check hoe het gaat en hoe de leerling zich voelt. Juich positief gedrag toe en geef complimenten.

o Houdt het zelfbeeld in de gaten.- Geef de leerling (persoonlijke) aandacht en ruimte; pushen is niet nodig.- Laat de leerlingen geen teksten voorlezen zonder hun toestemming.

117

- Laat de leerlingen merken dat je er voor hen bent.- Maak duidelijk dat fouten maken mag.

Didactische situatie

- Zorg voor structuuro Houd (zoveel mogelijk) dezelfde lesindeling aano Laat alle informatie zien op het bord of een stencilo Stel een spoorboekje opo Spreek je wensen en verwachtingen uito Probeer alle open gaten in te vullen

- Bied opdrachten aan in kleine onderdelen, maak de stof behapbaar.- Geef eventueel een diagnostische toets/ tussentijdse toets.

o Hiermee kunnen ook voortgang en/of pijnpunten naar voren komen.- Geef de leerling meer tijd bij toetsen, opdrachten en deadlines.- Geef bij vreemde talen de uitleg in het Nederlands.

o Probeer deze op papier aan te bieden als dit niet mogelijk is.- Zorg voor een zichtbare lay-out (groot, helder lettertype, groen papier. A3

papier)- Bied (visuele) werkvormen en spelvormen aan.- Bied zoveel mogelijk materie mondeling aan.- Plaats de lesstof in context, zodat de leerlingen een verband kunnen

leggen.- Bied de leerlingen hulpmiddelen aan

o Een woordenboeko Een rustige werkpleko Dyslexieverklaringo Extra tijdo Eventuele extra materialen en/of aantekeningen

Planning

Nader in te vullen.

Uitvoering

Nog uit te voeren.

Bronnen

(Bakker - de Jong & Mijland, 2018) (Geerts & van Kralingen, 2016) (Henneman, Bekebrede, Cox, & de Krosse, 2019) (Horeweg, 2015) (Nauta & Giesing, 2017) (Teitler, 2017) (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008)

118

Verwerkingsopdracht IvoOnderzoek de volgende vragen over ASS:

Wat de oorzaken van ASS? Wat zijn de gevolgen? Hoe kan je in het onderwijs er op inspelen?

Wat zijn de oorzaken van ASS?

Autisme is iets waarmee men ter wereld komt; het is niet iets wat voortkomt uit een bepaalde opvoeding. Wat de exacte oorzaak van autisme is, is niet bekend. Wel is bekend dat ASS genetisch gezien vast ligt, en dat broertjes of zusjes van het kind met de diagnose 19% meer kans hebben op een (soortgelijke) diagnose. https://www.mentaalbeter.nl/Pages/nl-NL/Jong-Autisme/Oorzaken

Wat zijn de gevolgen?

In de meeste gevallen zijn er maatregelen of aanpassingen nodig om iemand met autisme beter te laten functioneren. De comorbiditeit van autisme is niet heel groot/waarschijnlijk. Mensen met autisme hebben echter wel vaak moeite met zelfstandig functioneren. Er is onder andere speciaal onderwijs waar de leerlingen gerichte hulp kunnen krijgen. Het belangrijkste is om te accepteren dat er sprake is van een vorm van autisme; voor zowel de gediagnostiseerde als voor de omgeving.

De diagnose ASS brengt verschillende gevolgen met zich mee, die betrekking hebben op de persoon met de diagnose, maar ook op de omgeving. Beide partijen moeten leren omgaan met de situatie; zo moet er maatwerk worden aangemeten, maar moeten er ook (ongeschreven) gedragsregels worden opgesteld.

Het zijn de behandelprincipes van Rutter:

1. Alles moet in het werk worden gesteld om het denken, de taal en de oriëntatie op de sociale omgeving en de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind op gang te helpen en te stimuleren. Hiervoor moet een overzichtelijke en stimulerende omgeving worden gecreëerd.

2. Onaangepaste gedragingen die met autisme verbonden zijn, moeten zo veel mogelijk worden verminderd. Hierbij moet men denken aan stugheid, reageren volgens vaste patronen of stereotypie en onbuigzaam gedrag zoals inflexibiliteit.

3. Ander onaangepast gedrag moet aangepakt worden. Het gaat dan om gedrag dat niet automatisch met autisme is verbonden, maar vaak wel in combinatie met autisme optreedt (zoals hyperactiviteit en boosheid en ander storend gedrag).

4. Stress in het gezin moet verminderd worden.

Bron: https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders-jongeren/autisme/

https://www.kenniscentrum-kjp.nl/ouders-jongeren/autisme/

https://www.mentaalbeter.nl/Pages/nl-NL/Jong-Autisme/Oorzaken

119

Hoe kan je in het onderwijs er op inspelen?

Voor docenten / begeleiders / mentoren en anderen is het handig om te weten wat er met het kind aan de hand is. Wat speelt er? Waar heeft de leerling moeite mee? Wat zijn kenmerkende dingen voor de leerling? Zijn er zaken die school moet weten? Door bewust te zijn van zaken als dit kunnen er al veel misverstanden worden voorkomen. Het begint bij het accepteren van de diagnose, zodat hier rekening mee kan worden gehouden.

In veel gevallen heeft de leerling behoefte aan een grotere mate van individuele aandacht, gestructureerde begeleiding (denk aan spoorboekjes, helder zaken noteren op het bord en wensen en verwachtingen concreet uitspreken of opschrijven) en speciale educatieprogramma’s. Een voorbeeld is TEACCH (Treatment and Education of Autistic and related Communication-handicapped Children programme). https://www.slzorg.nl/dagbesteding/dagbesteding-voor-autisme-teacch/

1. Weten wat autisme is en het vertrouwd raken met een werkelijkheid die eigenlijk niet invoelbaar is;

2. Het concreet en duidelijk vaststellen wat er aan mogelijkheden zichtbaar is;

3. Het realiseren van aansluitende (dag)schema’s, ritmes, ordening/structuur;4. De begeleiders/vrijwilligers duidelijk maken wat ze aan kunnen treffen en

hoe daar mee om te gaan;5. Het concreet structureren van afspraken, verantwoordelijkheden,

praktische taken, (werk)schema’s en rollen;6. Het gebruikmaken van de bijzondere interesses van de cliënten zelf.

Handvatten voor de omgang met kinderen met ASS- Kinderen en jongeren met autisme hebben veel baat bij structuur. Dit kan

bijvoorbeeld door een vast dagschema in te stellen of door duidelijk te maken hoe een activiteit/opdracht verloopt (wat, wanneer, met wie, hoe lang het duurt).

- Visuele ondersteuning, via beeldverhaal of pictogrammen, kan helpen om een opdracht of taak duidelijk te maken aan een kind met autisme.

- Houd er rekening mee dat kinderen met autisme slecht tegen wisselende, drukke of chaotische situaties kunnen. Soms kan het bijvoorbeeld beter zijn om drukke winkelstraten, de kermis en dergelijke plekken te vermijden.

- Maak het taalgebruik zo concreet en duidelijk mogelijk.- Breng stapsgewijs veranderingen aan.- Corrigeer bij crisissituaties en probeer deze zoveel mogelijk voor te zijn

door het kind voor te bereiden.- Beloningen kunnen helpen om bepaald gedrag te stimuleren bij kinderen

met autisme. Om spraak te stimuleren kun je bijvoorbeeld een beloning geven als het kind woorden gebruikt in plaats van gebaren.



Opdracht 3 Op welke wijze worden leerlingen met deze verschillende ontwikkelings-, leer- en gedragsproblemen en –stoornissen geholpen en begeleid?Op mesoniveau wordt er actief gewerkt aan het helpen en begeleiden van leerlingen. Zoals eerder besproken, is STAD een grote factor binnen het Drenthe College. Leerlingen die speciale onderwijsbehoeften nodig hebben, worden doorverwezen naar STAD. Hier zitten de juiste mensen die ze de juiste hulp kunnen bieden.

Op de website van het Drenthe College is een aparte pagina voor studentenbegeleiding. “Drenthe College is op grond van de wet verplicht voor elke (potentiële) student met een beperking doeltreffende aanpassingen te verrichten om onderwijs mogelijk te maken, tenzij deze aanpassingen voor een onevenredige belasting van Drenthe College zorgen.” (Drenthe College, 2019).

Binnen het DC staan er drie uitgangspunten centraal:

- Er is een positief pedagogisch en didactisch basisklimaat (voorkomen is beter dan genezen)

- We bieden snel ondersteuning en in de directe omgeving van de student

- We werken samen waar dat nodig is

Het Drenthe College neemt de zorg voor hun leerlingen erg serieus. Per leerling wordt er gekeken naar de situatie en wordt er overleg gepleegd. Iedere leerling moet een intakegesprek doen, willen zij instromen of opstromen. Ook leer- en gedragsproblemen en stoornissen komen hier naar voren. Tijdens de gesprekken worden medische complicaties en mentale situaties besproken. Mocht er een ondersteuningsvraag zijn, wordt de leerling uitgenodigd voor een uitgebreidere intakeprocedure. Ik mocht een intake bijwonen. De informatie zal ik dusdanig noteren, dat de leerling niet te identificeren is. Deze leerling vertelde over haar mentale staat. Zij had last van een trauma – dit kan leerproblemen met zich meebrengen.

Ze had een afschuwelijke situatie meegemaakt, nog maar een aantal maanden terug. Zij had een vriend. De relatie liep slecht en ze maakte het uit. Ze werd gestalkt en ontvoerd. Ze werd wakker en was opgesloten in een kamer. Ze werd meerdere keren gedrogeerd en misbruikt. Uiteindelijk is ze, per toeval, gevonden en gered. Ze kreeg hulp maar heeft een flink trauma opgelopen. Het is op dit punt aan het DC om te besluiten of zo’n leerling tot bloei kan komen op de opleiding. De studente kwam enorm sterk over; ze deed haar verhaal en was enorm dapper, dat na zo’n korte tijd van herstel. Het DC heeft uiteindelijk besloten haar toe te laten en haar ook de hulp en ruimte te bieden die zij nodig heeft.

Zodra er een probleem of stoornis naar voren komt gedurende de opleiding, kan de leerling als eerste naar de LOB’er stappen. Zij zijn het

121

eerste aanspreekpunt. Aan hen de keuze om een leerling door te verwijzen naar bijvoorbeeld STAD of schoolmaatschappelijk werk.

Bij leerlingen met problemen of stoornissen wordt er een capaciteitentest gedaan. Deze test kan inzicht bieden in de situatie en de leerlingen en medewerkers helpen om gericht ondersteuning te bieden. Daarnaast is er huiswerkbegeleiding om leerlingen te ondersteunen.

122

Binnen de lessen, dus op microniveau, wordt er daar waar mogelijk rekening gehouden met leerlingen. Zo kunnen leerlingen met dyslexie een aantal speciale regelingen treffen (denk aan werken met laptops, dyslexiepassen, grote vellen en meer tijd). Tegelijkertijd geeft Harm Heukers aan dat het van belang is om leerlingen zoveel mogelijk gelijk te behandelen, zodat er geen grote verschillen ontstaan. Dit is ook veiliger voor de leerling; hiermee komt hij of zij minder snel buiten de groep te staan. Alle docenten en instructeurs hebben een boek van Nauta en Giesing over dit aspect. Dit dient als een soort ‘woordenboek’ om een docent tips te bieden. Het verschilt per docent wat voor begeleiding wordt geboden. Dit hangt ook van de opleiding en het vak af. Docenten mogen dit zelf bepalen.

Opdracht 4 Welke rol kan en wil ik spelen in de begeleiding van leerlingen met een leer- en gedragsprobleem of –stoornis?Het blijft lastig om precies te benoemen wat je als docent wil en kan doen op dit gebied. Het is een enorm gebied waar bizar veel informatie over is te vinden. Je kunt je helemaal verliezen in al die informatie. Om enigszins gericht antwoord te kunnen geven, zal ik me in ieder geval beperken tot de problemen en stoornissen die hiervoor zijn behandeld.

Als Nederlands docent zul je een heel aantal obstakels tegenkomen. Leerlingen die binnen het autismespectrum vallen, leerlingen met dyslexie, leerlingen met faalangst. Nederlands is een kernvak; er hangt dus veel van af voor een leerling. Dit kan de druk voor een leerling verhogen. Hoe ga je hier concreet mee om als docent?

Uiteindelijk zal ik als docent gericht op de leerling en zijn of haar situatie handelen. Er hangt veel af van de specifieke situatie; leer- of gedragsprobleem of -stoornis, thuissituatie, zelfbeeld, externe factoren. Ik zal dan ook nooit exact onder woorden kunnen brengen hoe ik om ga met dergelijke gevallen. Om toch een aantal dingen te kunnen schetsen, zal ik dit opsplitsen in concrete zaken op pedagogisch en vakdidactisch gebied.

Pedagogisch:

“Veel problemen verdwijnen als het gedrag van de leraar verandert.” (Horeweg, 2015).

- Ik zal altijd als eerste reflecteren op mijn gedrag. Als ik voel (interpreteer) dat leerlingen niet goed luisteren, niet goed meedoen en dergelijke, zal ik nagaan wat ik heb gedaan en gezegd. Hoe stond ik voor de klas?

o Een idee is om zo nu en dan een les te filmen. Als ik het dan later terugkijk, kan ik actief kijken naar mijn context; hoe is mijn gedrag en uitstraling? Kan ik daar iets in veranderen en verbeteren?

- Ik wil absoluut inzetten op mijn relatie met leerlingen. Dit wil ik doen door gebruik te maken van leuke werkvormen, gesprekken met de leerlingen (klassikaal en individueel), gesprekjes bij de deur

123

et cetera. Als je een goede band hebt, vertrouwen leerlingen je en komen ze sneller naar je toe.

- Iets wat ik momenteel al veel doe, is goed gedrag erkennen. Ik ben altijd heel positief naar mijn leerlingen toe. Ik geef ze graaf complimenten en zal ze ook altijd naar het positieve leiden. Als zij met een negatieve opmerking of verwoording komen, zal ik ze het laten omdraaien; oké, maar hoe kunnen we dat omdraaien tot een goed iets?

- Mijn vak draait om taal. Ik zal mijn taal dan ook altijd positief inzetten. Zoals Anton Horeweg noemt, van ‘dat kan je toch niet’ naar ‘dat kan je nog niet’.

- Iets wat ik niet al te lang geleden heb geleerd en wat ik wil gaan inzetten, is het volgende: benoem wat je voelt, benoem wat het met je doet en benoem vervolgens wat jij wenst van de ander. Daarnaast wil ik scherper worden in het van tevoren benoemen van consequenties, zodat leerlingen voorbereid zijn en ook niet voor verrassingen komen te staan.

Vakdidactisch:

- Mijn leerlingen weten waar ze aan toe zijn bij mij. Ik vertoon voorspelbaar gedrag. Ik hanteer elke les dezelfde grote lijnen. Ik houd consequent eenzelfde lijn aan in hoe ik leerlingen behandel, hoe ik reageer op ‘fout’ gedrag et cetera. Leerlingen weten ook dat als zij actief meewerken, ik ruimte inbouw voor een leuke werkvorm of wat tijd voor iets leuks.

- Ik laat op het bord zien wat ik van mijn leerlingen verwacht en wat we die dag gaan doen.

- Ik ben van plan om in de toekomst collega’s uit te nodigen (bij voorkeur uit dezelfde vaksectie) om hen eens te laten observeren, met dit gebied in hun achterhoofd. Wat is hun kennis over mij en de leerling? Wat zien zij? Wat valt hen op?

- Mijn vak draait om taal, lezen, schrijven en beargumenteren. Deze vaardigheden kan ik goed inzetten wanneer het aankomt op gedrags- en leerproblemen en -stoornissen. Zo kan ik leerlingen research laten doen over het onderwerp, ze erover laten schrijven of praten/discussiëren met de kerndoelen als subdoel.

- Leerlingen met bijvoorbeeld dyslexie zal ik daar waar mogelijk hulp bieden. Denk hierbij aan

o Dyslexiebladen (groter en groen van kleur)o Meer tijd voor toetsen/opdrachten die behoren tot het PTAo Aangepaste nakijkmethode als het aankomt op spellingo Spoorboekjes

- Iets wat ik wil gaan doen, is een soort buddysysteem. Leerlingen aan elkaar koppelen voor vragen, hulp en huiswerk. Zo kunnen ze elkaar helpen. Hoe ik dit wil gaan doen, moet ik nog duidelijk maken voor mezelf.

Zoals ik al zei, zal veel afhangen van het moment. Hoe dan ook wil ik leerlingen die last hebben van een probleem of stoornis het daar waar

124

mogelijk makkelijker maken. Zoiets mag een leerling nooit in de weg staan, wat het dan ook mag zijn. Ik geloof in het goede van de mens en weet dat elke leerling een grote potentie heeft, het is alleen een kwestie naar het zoeken hoe dat het beste naar voren komt. Iedere leerling heeft recht op een eerlijke kans.

-

125

Opdracht 5 Mijn opvattingen over gedrags- en leerproblemen en -stoornissen vs. de visie van anderenIn de vorige opdracht heb ik mijn visie al redelijk duidelijk naar voren laten komen. Ik vind dat elke leerling recht heeft op een kans, ongeacht de situatie. Zo’n situatie mag een leerling in geen enkel geval tegenwerken. De leraar zal het leerproces zo efficiënt en effectief mogelijk moeten organiseren (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008).

Mijn mening sluit aan bij die van Horeweg; het begint met het kijken naar je eigen gedrag (Horeweg, 2015). Er wordt tegenwoordig veel gericht op de preventie. Hier zet ik mijn vraagtekens bij. Leerlingen maken veel mee; gedragsproblemen los je niet zomaar op. Stoornissen als het ASS, ADHD en dyslexie kun je ook niet ‘voorkomen’. Tuurlijk, je zult leerlingen kunnen helpen, maar je zult een leerling niet kunnen veranderen. Begrijp me niet verkeerd, ik ben totaal voor het beste voor de leerlingen, maar ik weet niet of ‘preventie’ de juiste term is.

In een artikel van Wij leren wordt het volgende benoemd: “SEL is het ontwikkelingsproces waarmee je de fundamentele levensvaardigheden verwerft. Het betreft vaardigheden waarmee we onszelf, onze vriendschappen en ons werk effectief en moreel verantwoord kunnen vormgeven (Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning, 2005; 2007).” (van Overveld, 2014). Ik ben zeker voor een manier waarbij de fundamentele levensskills centraal staan. Een leerling is druk bezig met zichzelf leren kennen en is naar binnen gericht (de Mooij, de Wilde, & van der Wal, 2008).

Een ander interessant punt van Kees van Overveld is het creëren van kennisteams. Laten we als wetenschappers, opleiders, begeleiders en docenten samenwerken; onze visies en kennis bundelen om effectiever samen te kunnen werken voor de leerling. Ik weet dat het een gevoelige kwestie is binnen het onderwijs, maar ik sluit me aan bij meneer Van Overveld om de kosten minder leidend te laten zijn. Hoe kunnen we de leerlingen effectiever helpen en begeleiden?

Het is van belang dat leerlingen de kans krijgen om te groeien en zich te ontplooien. Op deze manier kunnen ze zich op een prettige manier inmengen in de maatschappij. Laten we leerlingen de hulp bieden die ze nodig hebben, maar ze niet als ‘anders’ bestempelen en behandelen. “Een goede leraar houdt bij het oplossen van een probleem rekening met alle leerlingen in de klas en richt zich niet te sterk op probleemoplossing per gebeurtenis. […] Heel belangrijk is ook dat hij ervoor zorgt dat problemen zich niet voordoen.” (van der Wolf & van Beukering, 2011)

Het draait om een goede balans. Uit deze opdracht blijkt een ding heel sterk: we zijn allemaal gericht op het helpen en begeleiden van onze leerlingen, ongeacht de situatie. Uiteindelijk zijn wij degene die kunnen zorgen voor verandering, dus laten we dat dan ook doen.

127

Opdracht 6 Reflectie met betrekking tot mijn bekwaamheid op dit aspectWaar moet ik beginnen? Het is een breed onderwerp dat veel met zich meebrengt. Zowel op het gebied van kennis als op persoonlijk gebied. Tijdens de minor ontdek ik steeds meer over gedrags- en leerproblemen en -stoornissen. Ik ben zeker nog geen expert, maar durf te zeggen dat ik al een aardig brede kennis heb opgebouwd. Daarnaast ben ik altijd bereid om te leren en mee te denken. Ik weet van mezelf dat ik mensen graag help. Ik ben gericht op het beste resultaat en het gelukkig maken van anderen. Als ik een obstakel tegenkom, zal ik mijn best doen om dit te overkomen en het me eigen te maken.

Ik ben altijd al heel positief geweest naar leerlingen. Dit heeft een goede invloed. Ik maak hiermee gebruik van het Pygmalioneffect (Geerts & van Kralingen, 2016). Dit deed ik echter al voor ik van het bestaan van het Pygmalioneffect af wist. Daarnaast vind ik een goede band met mijn leerlingen echt heel erg belangrijk; ik maak altijd een praatje en signaleer snel dingen. Ik los veel dingen op met humor maar durf ook een goed gesprek aan te gaan. Uit ervaring ben ik erachter gekomen dat leerlingen me snel vertrouwen en naar me toe komen voor hulp en/of advies. Ik vind dan ook dat hier mijn krachten liggen. Ik ga altijd uit van het positieve in een leerling, heb een goede band met ze en ze komen naar mij toe omdat ze zich veilig/prettig voelen bij mij. Hier komt een stukje privéleven om de hoek. Ik heb veel gemaakt en handel vanuit ervaring. Ik beschik over een groot empathisch vermogen en zal altijd proberen een ander te helpen.

Op pedagogisch gebied ben ik best sterk, vind ik zelf. Ik denk dat het wel een uitdaging wordt wanneer ik een ‘complexe’ situatie tegen kom, waar ik zelf niet bekend mee ben of waar ik wellicht moeite mee heb. Zo zullen er situaties voorkomen van agressief/dwars gedrag of van leerlingen die last hebben van complexe stoornissen. Ondanks dat zal ik mijn best doen om de leerling de juiste hulp te kunnen bieden, door hem of haar bijvoorbeeld door te verwijzen.

Ik ben van mening dat ik kan groeien op vakdidactisch gebied. In de vorige opdracht werd er gevraagd naar concrete stappen op vakdidactisch gebied. Ik merkte dat ik dit moeilijk vond. Deels omdat er geen concrete situatie was. Deels omdat ik me hierin nog niet veel heb verdiept. Het vak Nederlands behoort tot de kernvakken. Het is dus van belang dat ik hierin duidelijk heb wat ik wil maar vooral kan betekenen voor een leerling. Wat kan ik specifiek doen binnen mijn vakgebied? Ik wil mezelf hierin verdiepen, me inlezen en me ontwikkelen. Dit wil ik doen aan de hand van ervaring; binnen de praktijk zul je veel dingen tegenkomen. Daarnaast wil ik me inlezen in dit onderdeel. Het is iets waar ik me nog niet eerder mee heb bezig gehouden. Ik ben hee druk geweest met de context; hoe ben ik een (goede) docent? Nu ik mezelf heb ontwikkeld, wil ik me verder ontplooien op meta-gebied. Ik wil me richten op de kwaliteit van mijn lessen en het welzijn van mijn leerlingen.

128

Ik denk dat ik een goede basis heb om leerlingen die binnen dit gebied vallen te begeleiden. In de toekomst is het mijn plan om alleen maar sterker te worden. Ik ga me inlezen, ik ga meer oefenen in de praktijk en ik ga op collega’s afstappen; hoe gaan zij met dit soort dingen om? Wellicht zijn er wel meer dingen, zoals conventies en dergelijke. Ik ben niet vies van leren. Ik heb een passie voor mijn vak en vooral voor mijn leerlingen. Ik wil ze iets bieden, ze verder helpen. Voordat ik dat doe, ga ik eerst mezelf helpen.

129

§6.6 Bijlage 6 – LessenseriesDe link naar een les over slapen en ontspanning:

https://drive.google.com/open?id=1aoB8Cx28eN2k8Q3P5Ly_KpueH2lLJxAZ

De link naar een les over executieve functies:

https://drive.google.com/open?id=10GyNdwU6Z17ZqlQ0XIdgkkD0UTDSwsv4

Beide Powerpoints dienen als een bepaalde basis. De lessen moeten worden ingevuld tijdens de les. Deze leerlingen verschillen elke dag in hun gedrag. Daarnaast was het zo dat je je lessen vaak aan moet passen op het moment. Deze leerlingen hadden relatief simpele lessen nodig – ik kon niet de diepgang creëren die ik zou willen, maar het was zeker interessant.

Deze leerlingen zitten ongeveer op niveau 2F van de referentieniveaus (Meijerink, Letschert, Rijlaarsdam, Van Den Bergh, & Van Streun, 2009). Dit is genoeg om te kunnen functioneren binnen de maatschappij, maar het zorgt er wel voor dat je je lessen meet moet aanpassen.

Bij dit niveau en bij deze leerlingen specifiek was er een grote behoefte aan een soort coach. Het is dan ook belangrijk dat je, tijdens zo’n lessenserie, voor de klas staat als docent, maar vooral als pedagogische coach (Odenthal, Potiek, & Verbaan, 2017). Hieronder een korte, schetsmatige uitwerking van een les. Hierbij is er gekozen voor een algemene opzet met daarin verschillende werkvormen die leerlinggestuurd zijn. De docent houdt de touwtjes in handen, maar de leerlingen kunnen zelf keuzes maken en kunnen aan de slag met praktische zaken.

Les DC LOB 08-04-2019Slapen, rust en ontspanning, deel drie

WerkvormenLes starten in kring; open leergesprek houden. Hoe gaat het nu? Is er nog iets bijzonders gebeurd? Slaap je beter, slechter of hetzelfde? Heb je nog iets gedaan of geprobeerd?

Logboek slapen; Ga na hoe je vorige week hebt geslapen. Ga dus vanaf woensdag elke dag even na hoe je die nacht hebt geslapen; hoe zag je avond eruit, wat heb je gedaan na het eten, hoe laat ging je naar bed en hoe laat sliep je.



https://drive.google.com/open?id=1aoB8Cx28eN2k8Q3P5Ly_KpueH2lLJxAZ

130

Probeer nu voor deze week voor elke dag iets te bedenken. Wat ga je maandag doen om beter te slapen? En dinsdag? Probeer elke dag iets te bedenken en dit ook echt uit te voeren. Ook al slaap je wel goed of denk je dat het niet helpt, het kan geen kwaad, toch?

Zie voorbeeld

131

Kwartet slapen;Deel de groep in groepjes in. Het liefst in groepjes van drie, maar dit ligt aan de hoeveelheid aanwezigen. Deel iedere groep een onderwerp toe. Zij gaan per thema 4 kaartjes ontwerpen waarvan zij vinden dat het bij het thema hoort. Er bestaat hier niet echt goed of fout; zolang zij vinden dat het belangrijk is en het aansluit bij het thema.

Bijvoorbeeld;

Thema; Technologie

- Blauw licht- Beeldschermen- Lichaam voor de gek houden- (Minder goede) slaapcyclus

Onderwerpen; Slaapproblemen & gevolgen Slaaphygiëne Oorzaken slecht slapen Belang van slapen Wat is slapen Tips om beter te slapen

132

§6.7 Bijlage 7 – Feedback begeleidersFeedback Harm Heukers

Vanwege de huidige medische toestand van Harm zal ik de feedback op papier zetten in de vorm van quotes. Hij is niet in staat om mij momenteel van feedback te voorzien.

“Ik vind het fijn dat je stage bij mij loopt. Ik heb vaak stagiaires en ik ben erg tevreden met jou.”

“Je werkt hard – je bent erg serieus bezig met je vak en ik vind het leuk dat je samen met mij de mondelinge examens afneemt.”

“De leerlingen accepteren je en laten je toe. Je hebt nog veel te leren als mentor maar je hebt een goede basis.”

“Wellicht kun je bij het helpen van de leerlingen nog gerichter uitleg geven. Het voorbeeld is een mooie basis – misschien kun je met de leerlingen meekijken naar het product dat ze neerzetten.” Dit heb ik gedaan – ik heb de leerlingen hun verslagen gelezen en gerichte feedback gegeven.

“Het is natuurlijk lastig als enige begeleidende docent binnen zo’n groep, maar je mag best wat harder optreden en het voortouw nemen – jij bent op dat moment degene met autoriteit.” Dit was tijdens een excursie. Mijn leerlingen werden weggestuurd van een rondleiding vanwege hun gedrag. Ik vond het moeilijk hier tegenop te treden. Dit had ik beter kunnen doen en deze situatie neem ik mee naar de toekomst.

“Misschien is het interessant om in de toekomst te onderzoeken waar die grens ligt voor de mentor en waar STAD om de hoek komt kijken; dat lijkt me wel iets voor jou.”

“Het was een prettige periode waarin ik met veel plezier met je heb samengewerkt. Je hebt hard gewerkt, dacht altijd mee en voegde iets toe aan de LOB-lessen. Je was actief binnen het team, nam deel aan vergaderingen en was echt een collega. Ik ben benieuwd om te zien hoe je het gaat doen in de toekomst. Je paste bij het DC.”

Feedback van Heleen Cornelissen

Voor de feedback van Heleen Cornelissen heb ik haar ‘geïnterviewd’. Ik heb haar gevraagd om vanuit haar mening terug te blikken op mijn stageperiode.

‘Waar moet ik beginnen? Je bent betrokken en je was altijd goed voorbereid. Je bent geen verlegen persoon; je wist je goed te mengen tussen de collega’s. Ik vond dat je je leuk voorstelde. […] Aan de collega’s en aan de leerlingen! Je was geïnteresseerd en belangstellend naar hen toe.’

133

Dat zijn mooie woorden, dankjewel. Zijn er ook dingen die je opvallen die ik zou kunnen verbeteren?

‘Je bent wel kritisch naar jezelf en legt de lat hoog. Hierdoor verwacht je soms te veel van jezelf. Dat kun je niet altijd waarmaken. Je bent ten slotte maar stagiaire. Ik vond het mooi om te zien dat je erachter kwam dat dit niveau niet jouw doelgroep is om les aan te geven. Je bent kritisch – niet alleen naar jezelf maar ook naar je leerlingen. Soms kun je iets te veel van je leerlingen verwachten, wat ze niet altijd kunnen waarmaken. Ik denk dat het een mooie zoektocht is voor je: wat kan en mag ik verwachten van deze leerlingen en dit niveau? Bij mbo niveau 2 is het vaak ‘relatie voor prestatie’, maar Nederlands is natuurlijk een kernvak, dus hoe ga je daar een goede balans in vinden?’

Dat klopt wel. Ik merkte dat ik dit niveau heel moeilijk vond, omdat ik graag mijn kennis wil delen en misschien wel hoge verwachtingen heb. Ik ga dit zeker weten meenemen, dankjewel. Had je verder nog dingen die je opvielen, goed of slecht?

‘Ik vond je sociaal. Je wist wat je wel en niet moest en kon zeggen, maar je had je zegje wel klaar en je durfde je mening te delen. Je toonde begrip voor wat er allemaal speelde rond de leerlingen – de problematiek. Je wilde meedenken en het was een voordeel dat je jong was en aansloot bij leeftijdscategorie. Je kunt goed luisteren. […] Je hebt mondelinge examens afgenomen – ik hoorde van Harm dat hij erg blij was dat je erbij was – je was een goede toevoeging tijdens deze examens zei hij. Vanaf het begin kon je goed omgaan met het feit dat ik je moeder ben maar dat we op school echt collega’s waren. Naar mijn idee had je hier geen enkele moeite mee. […] Ik had veel aan jou en jij veel aan mij. We hadden veel aan elkaar – omdat we in hetzelfde vak zitten, konden ook in vaktaal met elkaar communiceren. Je had een professionele benadering…’

Nogmaals bedankt. Dit geeft me een goed beeld van de stage en zal ook zeker iets zijn waar ik mee bezig zal gaan. Vooral het gedeelte met kritisch zijn, dat is een eigenschap die ik dit jaar echt duidelijk zie.

134

§6.8 Bijlage 8 – Aantekeningen gedurende de stage*Dit zijn de ruwe aantekeningen, zoals ze destijds zijn genoteerd.

Stage Drenthe CollegePassend Onderwijs, minor SEM2

Voorbereiding- Documenten doorlezen

o Stageovereenkomsto Stagebeleido Inschrijfformulier

- Documenten ondertekeneno Stageovereenkomsto Registratieformulier stage

VoorstellenHoi, ik ben Ilse Cornelissen. Ik ben 19 jaar oud en studeer om Docent Nederlands te worden. Ik zit in mijn derde jaar en doe nu een minor ‘Passend Onderwijs’. Ik loop hier stage tot het eind van het schooljaar. De bedoeling is dat ik ga onderzoeken hoe het Drenthe College omgaat met zorg voor leerlingen. Ik ben hier ook om jullie te helpen en begeleiden.

Ik ben hier voor mezelf en voor mijn studie; ik heb niets te maken met Heleen, Harm zal mij begeleiden.

Even kort over mezelf; ik ben 19, ik hou van muziek luisteren, films en series kijken, reizen en met vrienden wat leuks doen. In mijn vrije tijd schrijf ik veel. Je mag me altijd aanspreken of wat vragen; alles wat je aan mij vertelt is vertrouwelijk.

Uitzoeken- Zorgstructuur DC – Hoe zit dit in elkaar?- It’s up to you antipestprotocol + pestprotocol DC

o Infographic

Huiswerk donderdag- Contract leergroep aanscherpen en in de drive zetten- Presentatie DC zorgstructuur + It’s up to you - Onderwerp (inter)actieve workshop aanleveren

135

Eerste stagedag- Vooral veel observeren en voorstellen- Zorgstructuur onderzoeken- Pestprotocollen onderzoeken- VoG + overeenkomst regelen- Les Nederlands volwassenonderwijs

To do- Visie passend onderwijs uitzoeken – Diane

o Je beschrijft de visie van de school op passend onderwijs. Je brengt in kaart hoe de leerlingbegeleiding op een school is vormgegeven en welke functies hierbij een rol spelen. Je onderzoekt op macroniveau en mesoniveau hoe deze visie en functies de afgelopen jaren veranderd zijn en welke ontwikkelingen er in de toekomst verwacht worden.

o Je beschrijft welke rol jij kan en wil spelen in de begeleiding van leerlingen. Je vergelijkt en analyseert jouw opvattingen over je pedagogische rol en die van de pedagogische visies van anderen uit de literatuur en de praktijk.

o Je onderzoekt welke ontwikkelingen er in de toekomst op microniveau verwacht worden.

- Veilige school; pestprotocol en regeling / wetgevingo Je doet onderzoek naar anti-pestprogramma’s en de

wetgeving rondom de veilige school. o Je beschrijft de visie van de school op sociale (en fysieke)

veiligheid op school. Je brengt in kaart hoe de school vorm geeft aan sociale veiligheid en welke factoren hierbij een rol spelen.

o Je beschrijft welke rol jij kan en wil spelen binnen sociale veiligheid. Je vergelijkt en analyseert jouw opvattingen over de visie en de invulling van deze rol en de invulling van de rol/visie van anderen uit de literatuur en de praktijk.

- Vrije punten invullen 11 ECo Lessenserie slaapproblemen 1 ECo Lessenserie / opdracht / LOB les over plannen & discipline

2 ECo [Onderzoek Stad, DVL & passend onderwijs 3 of 4 EC ?]o Open ruimte ( 4 à 5 EC)

136

Stage Passend OnderwijsMinor;

Ik heb voor de leerlingen Nederlands een opdracht/voorbeeld opgesteld voor hun opdracht. Deze heb ik dusdanig opgesteld dat ze verder konden met de opdracht zonder hen voor te kauwen hoe en wat.

Ook geef ik elke lessen LOB en BB lessen. Ik draag hierbij actief mee aan de invulling en uitvoering van de lessen. Zo ben ik bij de KEI-week extra aanwezig geweest om de leerlingen te begeleiden.

Ik wil misschien een traject opstarten om de leerlingen verder op weg te helpen met hun persoonlijke professionele ontwikkeling. Misschien kan ik ze helpen met persoonlijke zaken als plannen, discipline en zelfverzekerdheid. Kwaliteitenspel in LOB-les

Gesprek Diane Hofland – 14-05-2019Microniveau: het niveau waarop zorg verleend wordt in de klas

Mesoniveau: het niveau waarop zorg verleend wordt binnen de school

Macroniveau: het niveau waarop zorg verleend wordt met behulp van specialisten buiten de school.

Opdracht 1

De visie van de school op passend onderwijsWat is de visie, hoe kijkt DC er tegenaan?

Studentenadvies – betrokken bij PO. Steeds afwegen hoort het bij onderwijs of bij ons – ZAT. Organiseren en plannen hoort bij het onderwijs, persoonlijke begeleiding op basis van privévlak – PO kan worden ingezet.

Extra stagebezoeken, spullen of attributen zoals een rode kaart.Zo dicht mogelijk tegen het onderwijs aan moeten zitten vanuit STAD – zo dicht mogelijk tegen het team aanzitten, wanneer er een vraag opkomt kun je dit ondersteunen.

Gaan met studenten in gesprek, bieden wat lln. nodig heeft. Staan er achter en willen het beste voor de leerling.

Hoe is leerlingbegeleiding op het Drenthe College vormgegeven?Hoe wordt een leerling geholpen of begeleid?

Leerling heeft probleem – meldt zich vaak bij LOB’er – LOB’er verwijst door naar STAD - STAD voert gesprekken, studentenadviseur geeft advies voor bv maatschappelijk werk – die krijgt info door en wijst juiste persoon toe.

137

Acuut iets; meldt van de flat wil springen o.i.d. – student direct melden en er worden specialisten bij gehaald.

138

Welke functies spelen hierbij een rol?En wordt er gewerkt met een bepaald systeem, drielijnenmodel?

LOB’er – Studentadviseur – Externen alle wordt weer teruggekoppeld

Drielijnenmodel wordt toegepast – interventieniveau op DC Niveau 1 LOB’erNiveau 2 Stud. Ad3 /4 Stud. Ad – EB’er4 Orthopedagoog, school maat werk5 Externen Sturen niet door als dit niet nodig is – binnen de school houden.

Verandering en ontwikkelingen in de toekomstZijn er nog recente veranderingen of geplande ontwikkelingen?

Project gaande; school in de wijk

School in samenwerking met de gemeente & Vaart welzijn maatschappelijk werk Assen

Doel om vroegtijdig schoolverlaten te voorkomenMensen die studenten aanspreken die ze heel vaak op de rode banken zien hangen – geld van de gemeente om die leerling aan de voorkant te helpen zodat dit niet naderhand moet gebeuren.

Schuurt wat met docenten en hun leerlingen.

De visie op micro-, meso- en macroniveauKlassikaal – vakdocenten en LOB’ers?

Binnen de school

Externen, specialisten

drielijnenmodel

Werkplein -- samenwerking, RMC – mensen van de gemeente Assen, lln. die wil uitstromen en wil werken – lln. komt in systeem en krijgt afspraak zodat hij niet tussen wal en schip raakt. Willen het beste voor de lln. en ze in beeld houden.

Intake; wordt alles in opgenomen en vooraf wordt er al doorverwezen naar 2e gesprek zodat er vanaf de start hulp kan worden geboden. er worden vooraf zaken opgezet. Wat kan iemand doen in het geval van, waar kun je rekening mee houden?

139

Opdracht 3Welke ontwikkelingen worden er op microniveau verwacht in de toekomst?Je onderzoekt welke ontwikkelingen er in de toekomst op microniveau verwacht worden. Dus wat wordt er verwacht binnen de klas; rol van de vakdocent en LOB’er.

Onderzoek en beschrijf hoe op jouw school het veiligheidsbeleid wordt vormgegeven, wat de visie van de school is m.b.t. sociale veiligheid en hoe dit in de praktijk wordt vormgegeven. Hiervoor is het zinvol om contact te zoeken met de zorgcoördinator, het zorgteam en/of de decaan of leerlingbegeleider en op zoek te gaan naar (pest)protocollen. De uitgangspunten van de wetgeving zijn te vinden op https://www.schoolenveiligheid.nl/po-vo/kennisbank/wet-op-sociale-veiligheid/

Op basis hiervan beschrijf je in ½ - 1 A4 een aanbeveling voor jouw praktijkplek. Hier voeg je ook aan toe wat volgens jou de belangrijkste uitgangspunten zijn bij sociale veiligheid, welke bijdrage jij in de toekomst zou willen leveren aan de sociale veiligheid op school en hoe je dit wilt gaan concretiseren in jouw lessen.

Pestprotocol staat op intranet

Rots en water – in gele weken – wordt ingezet

Getraind in faalangsttraining, gespreksvoering in oplossingsgericht gesprekken voeren

LOB lessen – sociaal emotionele veiligheid

Leerlingbespreking – wordt ook van alles besproken

Waar hoort iets bij- is iets van onderwijs of een zorgteam – wanneer verwijs je iemand door? Ligt aan persoon, situatie, zorgbehoefte? Wanneer moet jij iets doen en valt het binnen of buiten je takenpakket – hoeveel tijd heb je als mentor voor een kwestie? Er is een hele afdeling voor die hierop gericht is – vertrouwensband kan worden opgebouwd

Stud ad die in zijn eigen team dit doet – zo STAD dichter bij het team brengen – evt. zelfs coachen en handvatten voorzien.

140

§6.9 Bijlage 9 – Aantekeningen gedurende de colleges*Dit zijn de ruwe aantekeningen, zoals ze destijds zijn genoteerd.

Minor Passend OnderwijsNeem je gemaakte opdrachten tijdens de les op in je portfolio

Bijeenkomst 3, 28-02-2019- Eerste bijeenkomst na switch- OPP oppakken binnen je stageplek?

Bijeenkomst 4, 07-03-2019Casus Sanne1 Signalering

- (Sanne lijkt rustig)- Sanne is klein van postuur- Sanne is brildragend- Sanne zit aan tafel met drie meiden

o De meiden praten weinig met Sanne Als Sanne iets vraagt, reageren haar tafelgenoten met

‘Zoek het zelf maar op.’- Sanne werkt alleen bij een groepsopdracht, nadat haar tafelgenoten

haar zeiden dat zij alleen moest werken.- Carla praat met Sanne – frequentie is ‘laag’

o Carla trekt vaker op met de andere leerlingen dan met Sanne- In de pauzes is Sanne over het algemeen alleen- Haar prestaties zijn matig- Sanne komt vaak huilend thuis- Ze heeft een bijbaantje

o Sanne vertelt vaak verhalen aan haar oppaskind Volgens casus levendig en mooi

- De ouders hebben contact gehad met de mentor- Mentor is op de hoogte van de situatie

141

2 Voorlopige hypothese

Wat valt me op?

- Vaak alleen- Weinig sociaal contact- Werkt alleen nadat anderen haar dat zeggen, ondanks dat het een

samenwerkingsopdracht is- Komt huilend thuis – het is aannemelijk dat de situatie haar iets

doet- Sanne vertelt volgens de casus mooie en levendige verhalen – dit

zou kunnen duiden op grote fantasieDe leerlinge heeft kenmerken die ook voorkomen binnen het ASS spectrum.

Infographic Robert FeedbackJe beschrijft de visie van de school op passend onderwijs. Je brengt in kaart hoe de leerlingbegeleiding op een school is vormgegeven en welke functies hierbij een rol spelen. Je onderzoekt op macroniveau en mesoniveau hoe deze visie en functies de afgelopen jaren veranderd zijn en welke ontwikkelingen er in de toekomst verwacht worden.

TIP: Je zou kunnen uitzoeken wat exact de verschillen zijn tussen eerste en tweede traject (SAW vs. SAW en de buitenste, overkoepelende ring.

TOP: Duidelijk aangegeven wie / welke instanties er zijn betrokken binnen de zorgstructuur bij het FC.

2. Je beschrijft welke rol jij kan en wil spelen in de begeleiding van leerlingen. Je vergelijkt en analyseert jouw opvattingen over je pedagogische rol en die van de pedagogische visies van anderen uit de literatuur en de praktijk. Voor de vergelijking in de praktijk ga je op bezoek bij een medestudent op een andere school.

TIP: Je kan je rol, waarschijnlijk later, wat duidelijker definiëren; wat kun jij met jouw functie betekenen voor zowel de school als de leerlingen?

TOP: Je hebt al een mooi beeld wat jouw rol zou kunnen zijn. Je weet wat je leuk en interessant lijkt.

3. Je onderzoekt welke ontwikkelingen er in de toekomst op microniveau verwacht worden.

TIP: Niet echt een tip; want het is dus niet duidelijk op je school. Misschien kun jij vanuit jouw vakgebied en expertise meedenken wat goed zou kunnen zijn voor de school of wat ze zouden kunnen verbeteren en aanpassen.

TOP: -

143

Contract leergroep- Groepsapp aanmaken- Afspreken bij wens/behoefte- Van tevoren afspreken wat we de volgende keer willen doen

o Dus niet op de dag zelf – bij uitzondering kan het, als het niet een te groot iets

- ‘Kleine’ vragen mogen ook in groepsapp worden gesteld- Wees lief voor elkaar <3- Wees open en eerlijk- Laat elkaar uitspreken- Wees op tijd als we afspreken- Communiceren als er iets niet in orde is of als iemand ergens mee

zit- Delen met elkaar hoe iedereen de minor invult – soms even een

‘koffierondje’ en met elkaar het hoe en wat delen.

Bijeenkomst 5, 14-03-2019Voorbereiding college 5LezenH5 uit Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding (van der Wal & de Wilde, 2014)H15 uit Gedragsproblemen in de klas (Horeweg, 2015)MakenWerk de casus Sanne verder uit. Verwerk in ieder geval H15 van Horeweg en het gekozen pestprogramma.Werk de presentatie van het pestprogramma uit; presentaties op 15 maartUitgangspunten OPP opstellen:

- Niet volgen maar plannen- Doelgericht, op basis van hoge verwachtingen- Eerst het aanbod intensiveren, pas later dispenseren- Aanpak factoren die de ontwikkeling en het leren belemmeren en

het benutten van stimulerende factoren- Samen met de leerling en samen met de ouders

Wet sociale veiligheid- Schoolveiligheidsplan

Sociale veiligheid is een belangrijke voorwaarde voor het leren en opgroeien van leerlingen. In scholen wordt er dagelijks gewerkt aan het realiseren en bewaren van een veilig en open schoolklimaat. De wet erkent dat sociale veiligheid een voorwaarde is voor leren en opgroeien van leerlingen en geeft scholen …

https://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Pesten

https://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Pesten

144

PestprotocolKWC1

Wat houdt het in? Hoofdlijnen?

Prevalentie, hoeveel komt het voor? Wat is de missie + visie van de school? Drie pijlers; preventie / interventie en informatie. Wat er wordt verwacht van medewerkers en studenten? Ze kijken naar vier niveaus; school, afdeling, klas en student. Ook wordt er aandacht besteed aan de signalering van pesten. Vijfsporenaanpak. Hulp aanbieden aan pester, gepeste, zwijgende middengroep, ouders, leraar. Afspraken binnen de school wie wat doet / wat er moet gebeuren. Goede bijlagen.

Heeft jouw stageschool een dergelijk protocol?

Ja, die heeft Myrthe – dit is een oude versie uit 2013.

Mening; wat vind je er van

Het is een heel breed protocol, maar toch mis ik iets concreets.

Hoe zou een protocol eruit moeten zien

Concrete aanpak; wie moet wat weten en doen? Maak het (visueel) duidelijk voor de lezer. Kijk stap voor stap; voor wie schrijven we het? Wat is het doel? Wat is de aanpak?

Hoe geven jullie scholen inhoud aan de wet veilige school

Nog geen idee – dit ga ik volgende week onderzoeken.

Hoe zouden jullie met dit verplichte onderdeel aan de slag willen? Welke leervragen?

Geen idee – dit komt t.z.t. als ik bezig ben op mijn stageschool. Wil eerst weten wat het pestprotocol is en hoe het in elkaar steekt op DC.

145

Bijeenkomst 21-03-2019Casus LindaStappenplan

Stap 1; wat signaleer je?

Linda vraagt vaak om bevestiging, of ze het wel goed doet Ze wordt rood/nerveus als ze centraal staat of klassikaal iets moet

zeggen of presenteren Linda krijgt geen taak om iets uit te zoeken, waarom niet? Linda is voorafgaand aan een toets/werkstuk/presentatie

zenuwachtig, maar ze kan het wel Linda werd rood en onverstaanbaar tijdens het presenteren Linda haar prestaties zijn goed, dusdanig goed dat de mentor wil

dat ze havo gaat doen Linda kan thuis (veilige omgeving?) bazig zijn

Stap 2; wat is je voorlopige constatering?

Iets in de richting van faalangst.

Bijeenkomst 04-04-2019Ik wil graag ontdekken waar de grens ligt voor de mentor / STAD en ook wat je moet doen met het grijze tussengebied. Wanneer schakel je STAD in en tot hoever kan, mag en moet jij gaan? In welke gevallen? – hoe bied je de leerling waar hij of zij behoefte aan heeft en geef je goede hulp?

Sociaal emotionele begeleiding – leren levenWie ben ik

Normen en waarden

Hoe ga ik om met anderen

Lezen 1 – 10 Handboek voor de mentor

13 juni workshop

146

09-05-2019Verdieping leerprobleem of leerstoornis; dyslexieCasus Erik

- Jij hebt als mentor opdracht gekregen Eik te begeleiden.o Zo ga je je collega’s tijdens de eerstvolgende vergadering

informeren over dyslexie. Je hebt twintig minuten waarin je het nodige vertelt.

o Je maakt een plan van aanpak voor de talenvakken en de mensen maatschappijvakken.

Expertgroepjes – nummer 1;

1. Waar moet je het over hebben als het gewoon goed gaat met de leerling?

Vraag aan de leerling hoe je denkt dat het gaat. Bespreken hoe het gaat op school en ook kort bespreken hoe het gaat thuis; hoe ziet de ouder de leerling, wat speelt er allemaal? Ook positieve dingen benoemen. Vraag of er nog behoefte is aan iets of dat er nog vragen zijn.

2. Voer je dit soort gesprekken met of zonder leerling erbij?Ik zou het persoonlijk met doen, maat als een partij dit liever niet heeft, mag dat ook. Het gaat echter over de leerling, dus dat is wel zo fair.

3. Hoe krijg je ouders aan het praten die stil (wellicht verlegen) zijn tijdens het gesprek?

Leid je verhaal kort in. Bespreek wat nodig is en stel vragen aan de ouder. Zorg ervoor dat ze open zijn en vraag door. Probeer aanknopingspunten te vinden of haak ergens aan. Laat ruimte / stiltes vallen en laat ze rustig uitspreken.

4. Hoe maak je ouders tot partner in plaats van vijand?Spreek vanuit de ik en ook wij vorm. Maak duidelijk dat jullie samen dezelfde belangen hebben; het beste voor de leerling. Maak duidelijk voor de ouder dat jullie samen eenzelfde doel hebben en ook aan dezelfde kant staan, als mentor heb jij immers het beste voor met je leerlingen. Samen tot oplossingen.

5. Hoe win je het vertrouwen van ouders in tien minuten?Wees eerlijk, oprecht en transparant. Wees duidelijk in je mening en feiten en het verschil hiertussen. Spreek vanuit je gevoel, vertel wat je signaleert en vraag ook naar de opinie van de ouder. Interesse en hulp bieden laten zien. Voorbereid zijn. Niet om dingen heen draaien.

147

13-06-2019Passend voorgezet onderwijs – Peter Mol

Handelingssuggesties;

Hoe geef ik concreet invulling aan de handelingen binnen mijn lessen?

Iets waar ik voor ben is het creëren van overzicht, voorspelbaarheid, duidelijkheid en orde. Deze zaken gebruik ik in mijn les met een aantal dingen; ik gebruik eenzelfde PowerPoint, eenzelfde stijl, vaak een grotendeels gelijke lesindeling, ik zet alles op het bord en op het whiteboard. De leerlingen weten waar ze aan toe zijn bij mij. Een spoorboekje kan ook erg helpen.

Positieve feedback en humor zijn dingen die ik belangrijk vind; de sfeer moet goed zijn en iedereen moet zich prettig voelen; er is ruimte voor verbetering maar ook voor een lolletje.

Regels gebruik ik wel, maar ik breng ze niet als regels. ICT is iets waar ik vaak gebruik van maak; PowerPoint, Mentimeter, Kahoot, spelletjes, YouTube et cetera. Ik wil altijd audiovisueel materiaal hebben ter ondersteuning.

Een leerbuddy is iets waar ik nog niet aan heb gedacht; dit is iets wat me wel leuk lijkt, maar dat zou ik dan aan het begin van het jaar al opzetten, zodat ze naar elkaar toe kunnen groeien en samen kunnen leren.

Ook het bieden van tijd en meer delen lijkt me goed, maar hoe ik dit wil doen weet ik nog niet. Hier moet ik naar op zoek.

148

§6.10 Bijlage 10 – Globaal overzicht ingevulde EC’s per activiteitUiteindelijke uitwerking EC’s De uren heb ik niet meer paraat. Deze ga ik achteraf ook niet meer bedenken. Daar zal ik eerlijk in zijn. Daarentegen zal dit portfolio bewijzen dat de uren er absoluut in zitten. Ik heb een halfjaar stage gelopen en daar veel gedaan – daar zitten al veel uren in. Daarnaast zit er in de colleges, de verslaglegging en verfijning van alle producten ook veel werk.

Hieronder hoe ik de EC’s uiteindelijk heb verdeeld;

o LOB-lessen 3 EC 1 EC voor de lessen 2 EC voor de verdieping theorie, voorbereiding en

evaluatie met leerlingeno Lessenserie slaapproblemen 1 EC

Inclusief voorbereiding, uitwerking en verdieping theorie.

o Lessenserie / opdracht / LOB les over plannen, executieve functies & discipline 2 EC

1 EC voor de voorbereiding, toepassing op doelgroep, uitwerken lessen, uitvoeren lessen, evalueren en terugblik op effectiviteit op een later moment met leerlingen

1 EC voor de daadwerkelijke lesseno Vergaderingen en leerlingbesprekingen 2 EC

1 EC voor de bijgewoonde vergaderingen/besprekingen 1 EC voor de voorbereiding en taken na de

vergaderingen/besprekingeno Mentoractiviteiten, leerlingbegeleiding, vertrouwenspersoon

3 EC Inclusief voorbereiding op afspraken, verdieping in

theorie, bestuderen en toepassen gesprekstechnieken, mentoractiviteiten, excursies, gesprekken met leerlingen en/of ouders en begeleiden van leerlingen in verschillende situaties

passend onderwijs · web view2020. 5. 14. · wellicht word ik zelf een mentor, dus de opdrachten...

Documents