partycypacja społeczna w zarządzaniu transportem i w...

Partycypacja społeczna w zarządzaniu transportem i w planowaniu przestrzennymAspekty, aktorzy i sposoby działania

Sascha Baron

Wprowadzenie

„Wielu niewielkich ludzi w wielu niewielkich miejscach, którzy czynią wiele

drobnych rzeczy przemieniają oblicze świata“ – przysłowie afrykańskie

zrozumienie pojęcia „uczestnictwa społecznego” i jego zastosowania

argumenty i problemy

warunki dobrego uczestnictwa społeczengo

aktorzy i grupy interesów

przykłady i metody na poziomie komunalnym

2Sascha Baron – Partycypacja społeczna w planowaniu…

Pojęcie uczestnictwa

Uczestnictwo społeczne znaczy informowanie i zaangażowanie

społeczeństwa, czyli mieszkańców, grup interesów (gospodarki,

stowarzyszeń), polityków itp. Obywatele są grupą docelową planowania, tak że państwo troszczy się o

zapewnienie dobra wspólnego.

Obywatele nie są tylko „klienci” i konsumenci działań administracyjnych. Oni

są dojrzałymi partnerami i posiadają wiedzę fachową (na lokalnym poziomie)


Pojęcie uczestnictwa

Informacja wyraża się w regularnej komunikacji społecznej za pomocą

prasy, radia, telewizji jak i np. ulotek czy interentu komunikacja społeczna jest tylko częścią uczestnictwa społecznego

Uczestnictwo wyrażone przez współdziałanie przy podejmowaniu decyzji

np. przybliża obywateli do polityki


Przestrzenie dla uczestnictwa społecznego

Konwencja z Aarhus Dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku,

Udział społeczeństwa przy podejmowaniu określonych decyzji dotyczących środowiska

i dostęp do sądów oraz trybunałów

Poprzez przełożenie konwencji na dyrektywy Unii Europejskiej w 2005 r.

państwa członkowskie zostały zobowiązane do jej wdrożenia w życie.

Pośredni udział także przez „gospodarkę opartą na wiedzy” (Strategia

Lizbońska)

Zmiana paradygmatu zarządzania:

z „suwerennej decyzji“ na „wspólną decyzję“5Sascha Baron – Partycypacja społeczna w planowaniu…

„Spotkać się to początek, razem żyć to postęp, razem pracować to sukces”

- Henry Ford I


Argumenty za uczestnictwem

Transparentność Otwartość i uczciwe zasady prowadzą do większej akceptacji planowania,

Promowanie zaufania obywateli do polityki i administracji publicznej.

Zrozumiałość Poprzez zwiększenie akceptacji podejmowanych decyzji politycznych i ich

jakości.

Potencjał kreatywności Odkrywanie i rozwój „kreatywnych zasobów” wśród obywateli.

Postrzeganie obywateli jako "lokalnych ekspertów„

Większa wiedza i podstawy dla decydentów,

Udział obywateli w planowaniu stwarza motywację do większego

uczestnictwa w życiu publicznym


Argumenty za uczestnictwem

Współpraca pomiędzy poszczególnymi uczestnikami (aktorami) na różnych

płaszczyznach procesu planowania,

Konsensus Wspólne ustalanie celów i realizacja ich, oszczędza czas i koszty związane z

wdrażaniem polityk, planów, projektów, programów i prawodawstwa, zwiększenie identyfikacji z projektem oraz zaangażowania obywateli

Reasumując, dobry udział społeczny prowadzi do zwiększenia akceptacji zamierzeń, a często do lepszych rozwiązań.

„Planowanie transportu bez udziału społecznego jest nieodpowiedzialną arogancją

projektantów lub polityków”

– Prof. Hermann Knoflacher, Politechnika Wiedeńska


Problemy dialogu społecznego

Złożoność materii planowania oraz różne wyjściowe kompetencje

obywateli (doświadczenia laików) zrozumienie tematu, wiedza

Nakłady czasu i środków na przygotowanie i przeprowadzenie procesu

partycypacji społecznej przedłużają proces planistyczny (uwaga: bez

partycypacji społecznej są zazwyczaj jeszcze większe opóźnienia, np. z

powodu protestów)

Niedostateczne finansowanie lub brak woli politycznej dla partycypacji

społecznej a przez nie planowanie zazwyczaj ponosi klęskę!


Problemy dialogu społecznego

Osobiste animozje pomiędzy uczestnikami i emocje

Różnorodne motywacje uczestników procesu np. żądza władzy, partykularne lub gospodarcze interesy,idealizm ...

Dyskusje zorientowane na wypracowanie wspólnego stanowiska nie zawsze prowadzą do wypracowania konsensusu między uczestnikami. Uczestnictwo nie może zastąpić rozwiązań dobrych dla wszystkich postulatów, ale przedstawia obraz interesów.

„Komunikacja społeczna to nie wszystko, ale planowanie bez komunikacji jest niczym“

– za Bischoff, Selle, Sinning (2005): „Informieren, Beteiligen, Kooperieren”

(„Informować, uczestniczyć, współpracować”)


Jacyś aktorzy procesu zostali zapomniani?

Jeśli może być zaplanowana droga rowerowa nawet bez udziału innych urzędów (np. od gospodarki wodnej czy ochrony przeciwpowodziowej) tak, że rządzi tym woda…

11Foto: imoveSascha Baron – Partycypacja społeczna w planowaniu…

Warunki osiągnięcia sukcesu przy partycypacji

1. Udział społeczeństwa jest musi być pożądany politycznie a proces

uczestnictwa być wspieranym politycznie.

2. Mieszkańcy jak i grupy interesu czują się adresatami procesu

planistycznego są zaangażowane albo zainteresowane.

3. Decyzje nie są podjęte na samym początku procesu. Udostępnia się

natomiast uczestnikom procesu możliwości do kształtowania (zmiany) i

rozwoju planów.

4. Czas, zasoby finansowe i personalne dla partycypacji społecznej są

dopasowane do procesu i osiągalne.

5. Właściwości (np. podział obowiązków) i zadania są zrozumiałe

6. Kontynuacja – ciągłość procesu.


Uczestnicy procesu na poziomie komunalnym

władze miasta

urzędy i instytucje innych organów

publicznych

politycy

gospodarka - przedsiębiorcy

spółki miejskie

stowarzyszenia, związki, kościoły

szkoły, uczelnie, itp.

massmedia

13

źródło: SRL – „Kooperative Beteiligungsverfahren in der kommunalen Verkehrsplanung” (Wspólne zaangażowanie w proces planowania lokalnego transportu ), s. 11

Sascha Baron – Partycypacja społeczna w planowaniu…

- społeczeństwo

- zorganizowane grupy

- instytucje publiczne

- planistazagadnienie planistyczne

Intensywność procesu partycypacji

Informowanie (I) informowanie zainteresowanych o stanie procesu planistycznego

przekazywanie faktów bez oczekiwania opinii o nich

obserwacja / wysłuchiwanie / Zbieranie uwag (Z) Monitorowanie, ocena i wykorzystanie opinii

(percepcja = opinie mogą być wykorzystywane)

Informowanie i zbieranie uwag

(zbieranie uwag = propozycje muszą być przeanalizowane)

Kooperacja / współdecydowanie (K) bezpośrednia współpraca (część planowania) ( kooperacja)

kooperacja zakończona wspólną decyzją

( współdecydowanie)


kierunek komunikacji

planiści | obywatele

Sascha Baron – Beteiligung Stadt- & Verkehrsplanung

Proces udziału społecznego

15

źródło: ÖGUT (Hrsg.)(2005):Das Handbuch Öffentlichkeitsbeteiligung

(Podręcznik partycypacji społecznej), Wiedeń, s. 8.

Jutro zaczyna się proces

udziału (o udział).

Masz ochotę wybrać się ze

mną?

Proces planowania a proces uczestnictwa

Przykładowy schemat przebiegu procesu planowania i udziału

społecznego

16

źródło: ÖGUT


przebieg

faza przygotowań

decyzja rady o przeprowadzeniu procesu

wdrożenie

informacja o realizacji

pierwsze kroki

decyzja

prezentacja na radzie miasta

uwzględnienie w budżecie

„komórki planistyczne”

4 „komórki planistyczne” do opracowania jednej koncepcji

informacja zwrotna

dyskusja nad wynikami z uczestnikami

ocena społeczna

tworzenie

debata z projektantami

przekazanie opinii politykom

udział grup docelowych i interesantów

informowanie

warsztaty

okrągły stół

Rodzaje partycypacji (wybór)

Spotkanie z mieszkańcami (niem. Bürgerversammlung) (I) informacja o przyjętym projekcie lub zamiarach planistycznych we wczesnych stadiach jak i w trakcie projektu

Grupy robocze (Z) regularne lub jednorazowe spotkania w ramach otwartych warsztatów albo przez „stałą obsadę” uczestników w

dłuższym czasie

obywatelskie zespoły planistyczne / „komórki planistyczne” (ang. citizens’ panel) (K) wszyscy chętni (w tym laicy): wybór przez losowanie 10-25 uczestników, mających możliwość otrzymania specjalnego urlopu w

swych dotychczasowych miejscach pracy, otrzymujących honoraria praca nad z góry zadanym, dającym się rozwiązać zagadnieniem

(problemem, planem itp.)


Rodzaje partycypacji (wybór)

Okrągły stół (K) regularnie, jednorazowo, w przypadku zaistnienia potrzeby

głównie stały skład uczestników, rzadziej otwarte na inne grupy interesów

zazwyczaj uczestnicy spośród administracji publicznej i stowarzyszeń

(organizacji) społecznych

dyskusje i negocjacje na równych prawach

Workshop - warsztaty (K) określony, stały temat; różne metody dla poszczególnych grup roboczych

wspólne poszukiwanie rozwiązań

otwarte dla wszystkich grup lub wstępnie określeni partnerzy (grupy interesu)


Przykład „Miasto przyjazne pieszym i rowerzystom“

Federalny Urząd Ochrony Środowiska (2001-2003)

miasta modelowe (uczestnicy): Lingen, Plauen, Wittenberg

nadrzędne cele:− Długoterminowa promocja ruchu

pieszego i rowerowego− Stworzenie przyjaznego klimatu

dla ruchu pieszego i rowerowego− Wpływ na wybór środka lokomocji

w celu zwiększenia udziału ruchu rowerowego i pieszego.

cele pośrednie:− Koncepcje partycypacji i strategie

komunikacji społecznej,− Budowa lokalnych sojuszy na

rzecz ruchu pieszego i rowerowego,

− Działania, które można wdrożyć szybko łatwo i niskobudżetowo

− Zalecenia dla polityki dotyczącej ruchu pieszego i rowerowego.

19Źródło: plan+rat, PGV


komitet sterujący

grupyrobocze

instytucjepolityczne

komitet doradczyfirma

consultingowa


struktura organizacyjna oraz − efektywne monitorowanie projektu− „zakotwiczenie” (kontynuacja)

struktur współpracy także po zakończeniu projektu

− zaangażowanie kierownictwa− główne grupy robocze

rady doradcze projektu dyskusja nad celami oraz

sposobami działania uczestnictwo gremiów

politycznych kontrola wyników działań

20Bildquelle: plan+rat, PGV


komitet sterujący

grupyrobocze

instytucjepolityczne

komitet doradczyfirma

consultingowa


Akcje adresowane do społeczeństwa

partycypacja społeczna

Impreza rozpoczynająca i wprowadzająca do projektu− przejazd rowerowy przez miasto wraz z

dyskusją nad stanem istniejącym− spotkanie z aktywistami lokalnych

organizacji i grup społecznych Przejazd rowerowy rad doradczych

uczestniczących w projekcie− przynajmniej raz do roku− osobiste zapoznawanie się z

funkcjonowaniem rozwiązań powstałych w projekcie

21fotografie: plan+rat, PGV



Akcje adresowane do społeczeństwa

marketing społeczny

konkurs „Pracodawca przyjazny rowerzystom“− „rowerem do pracy”− w przypadku innych projektów współpraca

także z kasami chorych i ubezpieczalniami!

Kampania „mile dziecięce“ (zbieranie mili)− dzieci jako piesi i rowerzyści

upowszechnianie poprzez publikatory

22Fotografie: plan+rat, PGV


Przykład „Planowanie infrastruktury rowerowej w Lipsku“

projekt realizowany przez: miasto Lipsk (od 1989)

uczestnicy: − Urząd Planowania Transportu− Wydział Infrastruktury UM− Straż Miejska (Ordnungsamt)− Urząd Ochrony Środowiska− ADFC Leipzig

działania:− grupy robocze− „oficer rowerowy“− pojedyncze realizacje− wypracowanie zasad

postępowania

23fotografie: Bernhard Kern, www.partizipation.at


Przykład „Shared Space“ / Strefy zamieszkania

Idea Shared Space (przestrzeni współdzielonej):

− to nie jest koncepcja transportowa, raczej „filozofia” względnie nowy sposób planowania transportu

− opracowana w 2001 r. w Holandii− głównym kryterium jest zintegrowane

planowanie przestrzeni miejskiej− udział społeczny od początku procesu

planistycznego− „laicy“ planują wspólnie z ekspertami

cel: ulica dla wszystkich i wspólnie planowana, wzajemne zrozumienie

Przykład Konstancja (Konstanz) od 2009 Uczestnicy procesu (aktorzy):

− DB Station (spółka Dworce Kolejowe)− Wydział Infrastruktury Urzędu Miasta − Urząd Planowania Przestrzennego i

Ochrony Środowiska− osoby z ograniczoną zdolnością ruchową− przedsiębiorcy (m.in. wypożyczalnia

rowerów)− mieszkańcy sąsiednich budynków

Cele: − przebudowa placu dworcowego (~350 m)− podniesienie jakości przestrzeni− przestrzeń dla wszystkich środków

lokomocji (także węzeł przesiadkowy)− przestrzeń bez barier

Metody: − strona internetowa o projekcie− wystawy i prezentacje zamiarów− warsztaty dla mieszkańców

24Fotografie: Stadt Konstanz


Przykład „przewożenie rowerów w kolejach regionalnych“

zleceniodawca: Zarząd Transportu Regionalnego Badenii-Wirtembergii

cel: zebranie doświadczeń w zakresie bezpłatnego przewozu rowerów

metoda: wywiady pogłębione aktorzy:

− zarządy transportu regionalnego− przedsiębiorstwa kolejowe− organizacje społeczne i branżowe

(ADFC, VCD, org. turystyczne) cele: Rozpoznanie możliwości

technicznych i opinii społecznych na potrzeby nowych przetargów

Wstępne wyniki:− „okrągły stół“

ok. 1-2x rocznie ADFC spotyka się z DB Regio, Erfurter Bahn, Zarząd Transportu Regionalnego Turyngi

25fotografie: Baron (imove) und Malur (Erfurter Bahn)


Przykład lustra „Trixi “ w Fryburgu Bryzgowijskim

Miasto Fryburg (od 2007) punkt wyjścia:

− sprzeciw społeczny wobec wypadków śmiertelnych cyklistów

− lobbing przez mieszkańców! lokalna prasa

Cel: więcej bezpieczeństwa dla rowerzystów (martwe pole)

Uczestnicy procesu:− Urząd Miasta – wydział infrastruktury− policja− Instytut IMOVE (TU Kaiserslautern) − Okrągły Stół Fryburg (RoundTable)− przedsiębiorstwa spedycyjne− ADAC (Niemiecki Związek Motorowy)− szkoły

26

Konflikt ... ... Lösung

Bildquelle: imoveSascha Baron – Partycypacja społeczna w planowaniu…

Przykład lustra „Trixi “ w Fryburgu Bryzgowijskim

Idee upublicznienia procesu:− możliwość ufundowania luster

przez indywidualnych mieszkańców

− aktywna prezentacja problemu na łamach prasy codziennej

− Finansowanie ok. 250 luster zostało zapewnione przez prywatnych sponsorów – w dużej mierze indywidualnych mieszkańców

− Kontrargument „pustej kasy publicznej“ wystarczył

27źródło: screen z www.toter-winkel.hcpy.de


Wnioski

Każde działanie planistyczne wymaga indywidualnego podejścia do partycypacji społecznej

Także małe działania pomagają, a czasem są nawet bardziej skuteczne, jeśli odbywają się regularnie (np. „okrągłe stoły” z stowarzyszeniami rowerowymi)

Schemat procesu partycypacji pozostaje w zasadzie taki sam, ale należy zaplanować odpowiednią ilość czasu i zasobów aby go przeprowadzić

Udział społeczny w całym procesie planowania buduje zaufanie i zaangażowanie w politykę lokalną i jest podstawą sukcesu


Wnioski

Rozsądny wybór intensywności konsultacji – samo informowanie społeczeństwa nie wystarczy, udział społeczny wykracza poza konsultacje i jest procesem towarzyszącym planowaniu

Mieszkańcy wnoszą do procesu planowania LOKALNĄ wiedzę ekspercką „spod drzwi”, także w sytuacji gdy nie posiadają wiedzy branżowej

Stowarzyszenia (np. ADFC, VCD) dostarczają wiedzy FACHOWEJ z zakresu ruchu rowerowego, gdyż one są na bieżąco zaznajomione z sytuacją w kraju i na świecie powinna ona być zawsze wykorzystywana podczas fachowych

zagadnień

Dobra partycypacja społeczna pozytywnie nastawia publikatory i tworzy dobrą atmosferę wśród ludzi, nawet jeśli nie wszystkie postulaty mogą być brane pod uwagę – wysłuchanie i udział społeczeństwa czynią większą akceptację dla zamierzeń.


Literatura www.partizipation.at www.mitarbeit.de

Krause, Juliane; Hildebrandt, Edzard (2005): Modellvorhaben Fußgänger- und Fahrradfreundliche Stadt (Rozwiązania modelowe miast przyjaznych pieszym i rowerzystom) www.uba.de Verkehr Publikationen Fuß- und Radverkehr

Holtkamp, Lars (2001): Bürgerbeteiligung in Städten und Gemeinden – Ein Praxisleitfaden für die Bürgerkommune (Udział społeczny w miastach i gminach – praktyczne podręcznik dla gmin obywatelskich), Berlin.

Institut für Landes- und Stadtentwicklungsforschung und Bauwesen des Landes Nordrhein-Westfalen (ILS NRW) (2008): Nachhaltige Verkehrspolitik – Akteure und Prozesse , ein Leitfaden (Zrównoważona polityka transportowa – Aktorzy i Procesy - Wprowadzenie), Dortmund

Guidemaps (2004): Successful transport decision-making – a project management and stakeholder engagement handbook (Efektywne podejmowanie decyzji w transporcie – podręcznik partycypacji dla menadżerów projektów i decydentów)

Landeshauptstadt München, Referat für Stadtplanung und Bauordnung (2006): Perspektive München- Verkehrsentwicklungsplan (Plan rozwoju transportu w Monachium)


Serdecznie dziękuję za Państwa uwagę!

... oraz życzę wielu sukcesów i zadowolenia przy Państwa pracy nad

procesami partycypacji społecznej!


imove - Institute for Mobility & Transport, Kaiserslautern University of TechnologyPaul-Ehrlich-Strasse 14, 67663 Kaiserslautern, Germany

Fon +49 631 2053813, Fax +49 631 2053905, http://www.imove-kl.de

partycypacja społeczna w zarządzaniu transportem i w...

Documents