, .^::.J^:

t^i

PARMENIDIS ETN.,.*^«^

":::?

'V-^,

DOCTRINA DE MU.N DI • STRUCTUIIA. '*fe-"

AUCTORE

E. F. APELT,

PHILOSOPHIAE DOCTORE ET PROFESSORE PUBLICO ORPINARIO L\

UXIVERSITATE lENENSI.

I K mr A E

SUMPTIBUS FREDERICI MAUKIl

MDCCGL^II.

' -H

r.;'Jt.?-; --. r>:-;.;>. :

r

*-'•• -

«

Q

a

l£^v V

Ex quo Boeckhius veram indolem astronomiae Philolaicae ex-

plicuit, Pythagoreorum doctrina de mundi structura non amplius

dubia vel ambigua est. Scimus, Philolaum in medio mundo po-

suisse Jovis custodiam sive Vestam, circa quam tres universi pla-

gae sint: xdv ovqavdv seu regionem sublunarem, xdv xocffiov seu

coelum sphaerarum etVXviiTrovj diei et noctis vicissitudines autem

explicuisse terrae revolutione non circum axem, sed circum me-

dium mundi ignem in orbe aequatoriali , quem oblique secet eclipti-

cus circulus, in quo Sol, Luna et quinque planetae circum ignem

revolvuntur. At non tam certum est, num illa doclrina de igne

Vestae in medio mundo sito et diurno motu terrae circum id ante

Socratem extra scholae limites propagata sit. Vestigia hujus

doctrinae Parmenidis et Empedoclis opinionibus inesse voluerunt

nonnulli, qui veterum philosophorum placita aut tradiderunt aut

interpretati sunt. Jam in Theolog. Arith. p. 7 ed. Ast legimus:

(ot nvi^ayoQstoi) ^adi,, nsQt zd ^isdov Tmv tsadaQoav dvoixsliov xst-

(Sd^ai Tiva svadixov dtccTTVQOV xv^ov..ioixa(St ds xard ys taiza xari^xo-

Xov&fjxsvai TOtg nvO^ayoQStoig oi ts tvsqI ^EfiTtsdoxXsa xai HaQiisvidijv

xal dxsSov ol TiXsltiToi tmv ndXai Coqxov, (fdiisvot Tijv fiovad txi^v

(pvCtv 'EdTias TQOTCov ev fisdoi idQvdd^ai, xal did to ido^QO-

Tiov (pvXdaasiv Ttjv avxrjv SdQav. Et nostris temporibus, ut ta-

ceam de aliis, excellentissimus veterum philosophematum interpres

Boeckhius Philolai doclrinam in Parmenidis et Empedoclis figmentis

suspicatus est. Jam in commentatione mea, quae inscripta est:

Untersuchungen Uber die Philosophie und Physik1*

J£l..^^...~ .

_ 4 —der Alten evlncere sludui, Parmenidis et Empedoclis placita de

rerum nalura a Pylliagoreorum philosoplioruni doctrina prorsus

aliena esse, quod Jamjam copiosius et novis argumentls monstrare

hic conabor.

Tota plillosophiae Eieatlcae indoles a Pythagorica doctrlna dl-

versa esl. Pylhagorei enlm philosophi verltatem ita quaerebant,

ut res nalurales mathematlce i. e. numerls et figuris geometricis

cognoscerentur, quapropter veram cognitionem rerum visiblllum et

naturalium sibl arrogabant. Eleatlci conlra duo ponunt cognllionls

genera: unum visiblllum ct naturallum, alteruni Intelllglbiilum

rerum, quorum alterum quldem, tw votjrov veritatem ipsam, alte-

rum vero, tu do'§a(ftu)>, tantum veritatis specie^n scilicet opiniones

comprehendit. Slcull omnem cognitlonem humanam In duas par-

tes, ila eliam mundum sensibilem In duas reglones dlvldit Parme-

nides, aiteram igneam^ alleram terrenam^ lllam superlorem, hanc

inferiorem orbem esse ratus. Haec mundi dlvisio plane non con-

grult cum Phllolaica illa trlparlltione In tres supra dlctas universi

plagas.

Posult enim Parmenldes duo rerum naturalium prlnclpia sibi

contraria, quae varlis nomlnlbus celebrat: calidnm et frigidum

slve lucidum et opacum, ignem et terram. In carmine suo ambo

illa princlpla etlam lucem et noctem appellat *). Parmenldem his

appellalionibus non proprle terram et ignem, sed aetheriam et ter-

*) Arlsloteles Pliys. T, 5. T. I, p. 257 G: TlaQUEvldTfs &eQfidv yal

tpvxQov aQxas noiel, ravra 6k nQOsayoQeveL nvQ yal yrjr,

Idem Melapliys. I, 6. T. 11. p. 648 F : 6vo rdi alrias yal 6vo rds aQxds

rldr{aL . ., &eQfidv xal ipvxQov, olov ^vq xal yrjv Xeycov rovTcov 6k rd

(ikv xard rbv ov (ro 9eQndv) rdrreL, &dreQov 6k yard rb jut) 6v.

Sitnplicius Pliys. f. 6. B dicit de Parnienide: ev xoZs nQos 66^av principia

statuisse h^vq yal yijv, iidXXov 6k <pSs xai axoros.

Alexand. Aphrod. apud Simplic. Phys. f. 9 A: aQX&s rcov yevouevcov ini-

•&eTO xvQ yai yrjvj Ti)r fikv yrjv cas vh]v VTiort&els, ro 6k jivq cos noLrjTixov

airiov yal ovofid^eL, <f>r}ai, rb fikv nvQ (pdisi '^V^ ^^ ;''?*' ayoros.

— 5

renam nialeriem intellcxisse, neniini dubium fore credo. Ipse ap-

pellat illa elementa fjtoQ^pai i. e. species seu genera («iJay) ma-

teriei. Ex duobus Iiis generibus, luce et nocte, constat totus

mundus.

Quomodo ex his materiei speciebus mundum constructum sibi

finxerit Parmenides, si velimus-quaerere, in primis notandum est,

(luld de Terrae figura et situ docuerit. Terram autem docuit ro-

tundam esse, et aequalibus undique a mundi ora intervallis distan-

tcm, in cenlro conslslere, eamque tremlscere quidem interdum,

baud tamen nioveri, scd clrcum hanc tanquam centrum coelestes

orbes clrcumfcrri. Testls est Dlogcnes Laertlus IX, 21 de Par-

menide loquens : TTQWTog t^v y^^ cine^fijrs aqaiQosid^ xal iv [ikdot

«slai>ai. Idem testatur Plutarch. Plac. III, 15: IlaQfisvidi^g, Jjy-

fioxQiTogf dtd TO Travtaxoi^sv Idov difsacadav fisvstv sttI rrjg idOQ-

Qoniag , ovx txovdav alviav , 6C ijv dsvQO iidkXov rj sxsZds QSipstsv

dv dtd TovTo fiovov fisv xQadaivsaO^at,

[ir/ xtvslaO^ai ds. Terrae

motus spectarl, unusqulsque intelllgit. Parmenides quoque pri-

mus, teste Posldonio, lerram in quinque zonas dlslribult; quarum

medlam (torridam) nlmis latam fecit, ila ut circulorum troplcorum

intervallum excedat; ambas autcm temperalas babilablles dixit.

Quaenam vero ex sententia Parmenidis coeli constructio est

circa hanc in medio mundo qulescentem terram? Hanc quaeslio-

nem spinosani et controversam , ut mihi vldetur, omni ex parte

dijudicare llcet ex loco classico Stobaei, quem, quomodo explican-

dus sit, viri docti valde dubltaverunt et contenderunt. Ille locus

apud Stobaeum Ecl. Phys. I, 23. 1. p. 482 sq. ita legltur: IlaQ-

fjtsvidijg drsfpdvag slvat nsQiTtS7iXsy[Jbsvag inaXkr^kovg , Trjv fisv sx

Tov aQaiov, ti)v ds sx xov nvxvov , fiixvdg ds dXJLag sx (fcorog xai

(fxoTOvg fista^ii tovtcov ' xai z6 nsQts^ov ds nddug xsiy^ovg dixtjv

arsQsdv vndQ^stv, vff m nvQc6d?/g (Stscfdvij' xai %6 fiscsaitatov na~

(Sav nsQi cov ndXiv nvQtodtjg • tcov ds ctvfjifiiytov trjv fjtsaattdtijv

dnddatg xoxsa (vulg. xs xai) *) nddr^g xivtjascoi; xcci ysvsascog

*) Sic emcndavit Davisins ad Ckeron. Nat. Deor. I, 11.

— 6 —

vTidQX^tV, ^VTivct xai daifiova xal xv^SQVriTrjv xal xlijdovxov (vulg.

xXijQovxov) i7tovofid^€i , dixijv t« xal dvaYxrjv. Kat rrjg [isv y^g

T7JV djtoxQtdiv eivat rov c?«^a, did x^v ^iatOTSQav avifjg s^aTfj/t-

dQ-ivTa niX^dtV tov db TTVQog dvanvoriv xov ^Xiov xal tov yaXa-

^iav xvxXov, tiVfif^tyTf d' e'§ dfjtcpotv slvat t^v asXrjVrjv ^ tov t'

deQog xai tov TCVQog. JIsQKiTdvTog d' dvcoTaTa) ndvTCov tov aiO^i-

Qog^ V7t* avTO} to nvQtadsg vnoTay^vai, rov^' onsQ xsxXrfxafisv

ovQavov v(p^ ov *) ildri xd nsQiysta.

Hunc locum corruptum esse quis non vidit? Varia fortuna

verba: xai ro fiedaiTaTOV nadcSv neQi (iov ndXiv nvQiodrjg emen-

dare conatl sunt viri docti. Karsten **) putat Stobaei verba sic

scribenda esse: xai to fjtsdaiTaTov nadoiv nsQi oj ndXiv

nvQcodrjg, credens excidisse xevtqov Ta^iv exsiv aut simile quid,

quod in infimum hunc sive terrenum orbem conveniat. Sed haec

nimis artiflciosa conjectura non tantum aliquid tautologiae simile,

sed eliam falsum sensum praeberet. Etenim to fisaaiTaTov na-

dav non est centrum universi vel tu nsQiysia, ut opinatur Kar-

sten, sed media corona omnium tam mixtarum, tam purarum. Exeadem ratione.mihi rejicienda videtur etiam emendatio Bocclvhii ***),

qui pro nsQi ca conjecit nsQi S et supplendum censet dTSQsov ac

si dicere voluisset Stobaeus, intimum nucleum (sc. universi) esse

solidum et circum id ignem. Quod si dicere voluisset Stobaeus,

nonne scripsisset tov navtog pro nadwvl Ad verbum naaoJv au-

tem mihi supplendum videtur cftecfavo^v. Davisius conjecit: xal

xrjv fisdaiTdTrjv nadoSv dQaidov ndXtv nvQoodrj , quae conjectura,

ut jam Karsten annotavit , repugnat ipsius Stobaei testimonio , qui

unam tantum ix tov aQatov, puro candore nitentem coronam,

memorat. Ego autem censeo, simplicissimam et verisimillimam con-

jecturam esse, si iegamus: tijv fisdatTdxrjv naamv fiixTMv (pro

nsQi (uv) ndXtv nvQoodrj, et mediam omnium mixtarum iterum co*

*) pro ^595' ov lcgendum est: -licp' w.

**) Parmenidis Eieatae Carminis Reliquiae )i. 246 Ann.'

***) Annal. lil. Heidelb. a. 1808, Fasc. 1. p. 116-118.

— 7 —ronam igneam esse. Omnis enim obscuritas, quae Ituic loco la-

esse videtur, evanesit, si modo animadverterimus sub voce: <;«-

(favrj TtvQOddjjg duas diversas res esse compreliensas. Nam Sto-

baeus coronas universe enumerat tres genere : unam «^ aQawv (quam

at&sQa sive Olvfjbnov appellat Parmenides), alteram ix nvxvov (i.

e. td TisQiyeta) et plures medias inter bas fitxvdc. Hae mixtae

coronae autem sunt partim siderum orbes partim aeris et meteoro-

rum orbis. Mixtae autem nominantur quia mixtae sunt ex utra-

que materiei specie , aetheria et terrena. Quaerendae autem sunt

non in spatio vacuo inter ambas puras, sed in his ipsis; quod

discimus ex altero Stobaei loco *), ubi legimus : JlaQiisvidrjq nQiS-

tov fisv rdzTst Tov 'Eaov, tov avtov ds vofjtt^ofjtsvov vn' avtov

xai "EansQOV , sv rco aiO^sQt' (Jtsd-' ov xdv TRtov , v(f' w Tovg

sv Tw nvQ(odst ddvsQag, bnsQ ovQavov xaXsX. Ex hoc loco etiam

cognoscimus, quomodo Parmenides sibi ordinem coronarum mixta-

rum cogitaverit et quid sub corona illa media mixtarum intelli-

gendum sit, quae iterum ignea (ndXiv nvQtodrj) a Stobaeo dicitur.

Est enim nihil aliud nisi coelum stellirerum, quod ovQavov appe-

lasse Parmenidem refert Stobaeus. Igitur non tantum "OXvfinov,

sed etiam OiQavov Stobaeus appellat coronam igneam. Ille est

nvQcodfjg dTScpdvij vnu Ta nddag nsQisxovTi , hic to nvQiodsg tWaid-sQt. Eodem nomine autem utrumque appellat , quia 6 "Ohffinog

secundum opinionera Parmenidis orbis conlinente ardore lucis vel

corona aetherea mundi fuit, tov ovQavSv autem veteres plerumque

tanquam orbem igneum diruptum cenlemplabantur, qui terram et

aeris orbem circumdat veluti cortex arborem.

Haec opinio secundum quam Olympus supra coelum (ovQavov)

situs est, ex religiosis Graecorum notionibus exorta est. lam

apud Homerum cacumen Thessalici montis Olympi, in quo sedes

deorum, per foramen coeli, terrae tecli, in Aetherem sese extoUit.

Haec cogitatio remansit, mutatis etiam de terrae coelique natura

») Ecl. phys. I, 25. p. 516. 518.

— 8 —notionibus. A pliilosophis semper Oiympus ut Tonog imsQovQd-

vtoq memoratur, puro candore, terrena caligine Immunis, aetlierea

zona mundi.

Ordo spbaerarum autem hic est. In superiore et aetherea re-

gione mundi suprema sphaera est Feneris, sub qua iila Solis et

sub hac in confinio aethereae et terrenae regionis coelum stelii-

ferum (ovQavog), quod, ut ex priore allato loco vidimus, orbes

Lunae et A&'ris subsecutos esse affirmavit.

Quod solis orbem supra stellarum coelum esse censet, com-

mune habet cum Anaximandro.

Hujus Parmenideae imaginis mundi depictionem vides in fig. I.

Ex hac pictura videmus, coronam igneam, quam appellat ov-

QKvov , mediam esse omnium mixtarum, supra quam orbes Veneris

et Soils, infra quam orbes Lunae et Aeris revolvantur circa ter-

ram in medlo mundo quiescentem. £t quia etiam mundum dividit

in regionem aetheriam et terrenam sive lucidam et opacam, Par-

menides de eo dicit vs. 11

:

^p&a nvXai, vvxvog ts xai i]iJi,ax6g sidi xsXsvd^oov.

In hunc medlum totius mundi orbem posuit Numen, Jaifiova

i} ndvva xv^sqv^ , quam xXijdovxov, dix^v et dvdyx^v appellat.

Quid hoc sibi sult? Veteres terram discum et coelum ut campa-

nam eam tegentem , stellas autem non in coelo affixas putabant.

Parmenides vero cognoverat coelum esse sphaeram contlnentem

terram globosam undique circumdantem, in qua stellae affixae sint;

quod exprlmit versibus 136—138:

. . sidrjctstg ds xal ovQavov diAtplg ty^ovia,

tv&sv s<pv Ts xai (og (jiiv dyova^ snsd^asv dvdyxrj

nsiQav* Pjisiv ddvQcov.

— 9 —Sphaerae stelliferae sive xov ovgavov i. e. fipmamenli conver-

sione oritur diei noctisque vicissitudo et quaevis mutatio naturae,

quae ab liac pendet. Eara igitur mensorem et gubernatorem et

tanquam fontem et originem omnium motuum coelestium conside-

rare licet, qua propter etiam seriores Astronomi et Astrologi ii-

lam sphaeram Primum mohile nominabant. Haec est causa cur

hanc sphaeram Parmenides sedem divini numinis habuit, cujus vi

et moderamine mundus regatur et universum contineatur.

Planetarum unum tantum novit nempe Venerem, reliqui ei

ignoti sunt. Igitur septem sphaerarum coelum, quod xoafiov vo-

cant Pylhagorei, hic plane non invenitur. Orbem ladeum autem

apud Parmenidem nihil aliud esse nisi ipsum coelum stellatum i. e.

Tov ovgavov videmus ex ipsis versibus 139—142:

Ttcog yaux xal ^Xtog '^de dsXrivtj

atd^riQ rs ^vvog ydXa x ovQaviov xal oXviinog'

edXarog ^d' adTQoav d^SQiiov [levog coQf^rjd^jjCav

Yiyvsdd^aL

Hic yaXa^iag xvxXog , via lactea, ovQaviog dicitur, quia

iv Tbi ovQavqj, in coelo stellato, sedem habet, et ab Olympo, qui

coelum cingit, distinguitur. Aether autem communis dicitur, quia

omnia superiora ex eo conflata sunt. Idem etiara cognoscilur ex

Stobaei verbis p. ,574 : JlaQfjisvid^g to xov nvxvov xal tov aQaiov

fiiyfia yaXaxTOsidhg dnoTsXsdai xQWfia. Etenim, si via lactea ex

mixtione lucidae et caliginosae sive rarae et densae materiei orta est,

non in Aethere, sed in confinio aethereae et terrenae regionis i. e. in

coelo stellato sita esse debet. Cui sententiae etiam hoc consenta-

neum est, quod Stobaeus p. 532 refert: UaQfisvidrig tov fjXiov xal

TtjV CsXiififiv sx Tov yaXa^iov xvxXov dnoxQi&rjvai , tov fisv dno

Tov aQaioTSQov fiiyfiarog , o d^ d^sQfiov , tuv ds dno tov nvxvo-

TSQov, onsQ xjjvxQov. Quum enim Solem supra, Lunam infra or-

bem lacteum sive coelum posuisset Parmenides, putabat etiara ex

ipso illo orbe excrevisse Solera et Lunara, illura puriore et cali-

diore, hanc frigidiore et crassiore natura praeditam.

. #

— 10 —Ex hac explicatione Parmenidis placltorum de rebus physi-

cis facile etiam id inteiligitur, quomodo duo loci obscuri interpre-

tandi sint. Alter est Stobaei (I, 24. p. 500): 'Ava^ifiivfjg xai

JlaQfievidijg riyv neQKpoQdv trjv il^ontdtoi t^g y^g slvat rov ovQa-

vov h. e. summum orbem sive circuilura, non totius universi vel

mundi, sed terrenae regionis in mundo esse coelum stelliferum.

Alter est Ciceronis de natura decorura I, 11 : „Parraenides com-

mentitiura quiddam coronae simile emcit, dtstfdvrjv appellat,

continente ardore lucis orbem, qui cingit coelum, quera appellat

Deum." Non cingentera orbem, sed coelum, quod cingitur ab

orbe continente ardore lucis appellat deum. Coelura autera quod

appellat Deum, est ovQavog et orbis continente ardore lucis, qui

illum clngit, est "OXviijtog i. e. aetheria regio mundi vel orbis

aetherius.

Quod Vir Clariss. Karsten Parmenidem de structura mundi

slatuisse docuit refutatur hac ipsa declaratione Parmenideae iraa-

ginis mundi. In tribus autera maxime erravit vir doctus. Pri-

mum, quod putat rov ovQavov i. e. orbem stellarura esse extre-

raam mundi oram, coronara supremam, quae muri instar flxa et

solida reliquas omnes contineat. Confundil igitur "OXvfiTtov sd-ia-

xov et ovQavbv dficpig txovta, coelum stellatum, qui est media

inter mixlas corona. Deinde, quod coelura septera sphaerarum

interponit inter terram et illam supremam coronam. Denique,

quod putat orbem lacteum ab orbe fixarum vel omnino stellarum

diversum esse. Haec omnia a Parmenidis sententia prorsus

aliena sunt.

Mundi structura, quam Empedocles sibi flnxit, fere eadem est

ac Parraenidis. Eura quoque in mediura raundi centrura posuisse

terram quiescentera cognoscitur ex Aristotelis de Coelo II, 13

verbis : oV* dh iisvst (Jj yrj) , ^rjtovdt t^v aitiav xal Xsfovdiv,

(ocSTisQ 'EiiTTsdoxXrjg , t^v tov ovQavoS (poQav xvxXw nsQtd-sovdav

xai O^dttov (fSQOfisvijV, t^v t^g yijg (fOQav xcoXvsiVj xa^dnsQ to iv

toig xvdO^oig vdcoQ. xal ya^ tovtOf xvxl(a tov xvdO^ov (psQOiii-

— 11 —

voVf noXlttxig xdzca rov %a},xov ywoiasvov o[Aa>g ov (psQsrai xdtta^

nsffvxoq (piqsti&ai^ 3id rrjv avTrjv aiTiav. Idem testatur SilDpIi-

cius ad Aristoteiis de Coelo II, 13. Porro Plutarchus apud Euse-

bium (I, 8, 10) Empedoclis placita referens dicit: sivat dh

xvxXw nsqi tijv y^v (psQOfisva dvo '^(iKS<faiQia y to fisv xad^oXov

nvQog, TO ds ixixrdv s^ dsQog xai oXiyov nvQog, vnsQ otSTag t^v

vvxra sivai. Hic vocabulo ^fiKifpaiQtov non usitato sensu usum

fuisse auctorem jam inde apparet, quod de eo dicit, in orbem nio-

veri circa terram. Igitur duo iila hemispiiaeria sunt duae sphae-

rae concentricae sive homocentricae, ex quarum conversione circa

terram vicissitudinem diei et noclis oriri putavit Empedocles.

Quis in his non recognoscet ambas lllas coronas Parraenidis, qua-

rum altera est lucida et ignea, altera autem caliginosa? Quo-

modo autem ex illarum revolutione circa terram diei noctisque

vicissitudo oriri potest? Id apparebit, si modo recordemur, quid

de natura solis et coeli placuerit Empedocli. De solis autem na-

tura plane aiiter sentit ac Parmenides. Est enim ei non singu-

lare corpus in aethere seu orbe igneo se movens, sed quasi lens

caustica in ipso coelo crystallino. Coelum autem pariter ac Par-

menides conflnium orbis aeris et ignis habuit, quod cognoscimus

ex Plac. II, 11 (Stob. I, 500): %a?is6oxX^g dTSQSfiviov slvat

Tov ovQavov «I dsQog cvfinaj^ivTog vno nvQog XQvdtaXXostddSg to

nvQciodsg xal dsQwdsg sv sxaTiQO) Tciov '^[it(S(paiQi(av nsQiixovTa i. e.

coelum crystallinum infra ignem positus sejungit sphaeram ignis

ab sphaera aeris. Lente llla caustica coelo crystallino aiicubi in-

sita ardor lucis sphaerae superioris coUigitur in unum focum, unde

orilur species solis in coelo, quapropter Diog. (VIII, 77) ex

sententia Empedoclis solem nvQog d&Qotdfj^a fiiya vocat. Testan-

tur id ipsi versus Empedoclis 186. 188:

"HXtog o^v^sXyg ^d* dyXaistida dsXrjVij.

^AXX 6 fiiv dXtaOstg fiiyav ovquvov dfi(f/inoXtvtt.

jivTavysi! nQog "OXvfinov dTaQ^rjTOtdt nQogconotg.

llic Olympus, ad quem refulget sol intrepida fronte, mani-

fesle est Olympus Parmenidis seu corona superior, orbis igneus,

- 12 —cujus lux in foco iilo coeli i. e. rov ovquvov m unum concurrit

ad splendorem 80115°^). Quocum convenit, quod legimus apud

Plutarchum 1. c. : 6 ds TJXioq t^v tpv(ii,v ovx tdit tcvq, dXld xov

nvQog dvvavdxXadig , ofiola Tjj dtp vdarog yivofievfjj et Pyth.

orac. c. 12 : TEfiTtsdoxXsovg (pddxowog tov ^Xiov tcsqI yv*'

dvaxXddsi, (ftoTog ovQaviov y^voiisvov, avi^ig, „dvTavystv TtQog \)X."

xtL Unde videmus solem non esse corpus igneum, sed oriri re-

fractione ardoris circa terram circumfusi et acceptam lucem a

coelo speculi instar relundere. Solis autem splendor certo tantum

coeli loco affulget, eo nerape , ubi focus ille sive lens caustica

coeli sphaerae infixa est. Quae igilur sphaera crystallina dum re-

volvilur circa terram in medio mundo quiescenlem secum vehit

solis discum sibi inflxum, qua ratione oritur vicissitudo diei et

noctis.

Quibus expositis lucem etiam afferre possumus narrationi illi

miraculosa de Empedocle: 'EfiusdoxX^g dvo TJXiovg, tov [isv dQ-

yiST VTtov, nvQ sv tw stsqco ri[iiG(paiQioi tov xodfiov, nsTtXrjQCOxdg

To riiJbid^paiQiov, dsl xaTavtixQv t^ dvravysiqi savTOv TSTayiisvov'

Tov dh (paivofjhsvov dvTavystav sv rw sviQC;) ^fiidcpaiQict) Tm tov

dsQog Tov -D-sQfiOfnyovg nsnXtjQcofisvc;) , dno xvxXoxsQOvg Trjg avy^g

xav dvdxXactiv SYYivofiivfjg sig tov -qXiov tov XQvGTaXXosidi} (rov

cpcavofisvov^ avfinsQisXxofjbivriv ds r// xivi](Jst tov nvQivov. cag ds

(iQaxio}g siQtjdO-ai' GvVTSfiovTa , dvTavysiav tlvat tov nsQt ttjV yijv

nvQog Tov tjXiov **). Pierique in hoc primigenio sole Empedoclis

Vestam seu Jovis custodiam, quam Philolaus in medio mundo esse

staluit, cernere voluerunt pariter ac in illa sede, quam Parmeni-

des assignat Numini, quod vocat Necessitatem et Justitiam. Utrum-

que lalsum. rjXiog dQxivvnog non est corpus quoddam coeleste,

sed To TivQ nsQt Tffv Y^v i. e. orbis igneus, qui orbem aeris cir-

*) uvxavyu hic siniiliter dictum ut vs. 195 de luna solem intuente recle

moimit jam Karsten Empedocl. Reliq. p. 219.

**) Slob. Ecl. phys. I, 26. p. 530. Plut. de Plac. phil. II, 20. Eus. Prop.

Eu. XV, 23. p. 836. Galen. Hist. phil. XIV, p. 37.

— 13 —cumdat. Alterum igitur hemisphaerium , primigenio igne reple-

tum, est ipse ille orbis igneus seu Parmenidls Olympus , cujus

ardor lucis in foco coacervatur, quo fit, ut solis imago appareat

in coelo. Sol autem visibilis non re, sed specie tantum existit.

Totam enim sphaeram mundi Empedocles in duas regiones seu

zonas (hemisphaeria vocat Plutarchus) dividit, alteram candentem

et lucidam, alteram opacam et humidam. Illa est ipse ^Xiog dg-

yhxmogy in hac autem nos terrae incolae videmus illius candoris

dvvavYsiav i. e. imaginem a coelo veluli a speculo repercussam,

quae repercussio luminis superioris est sol visibilis.

Empedoclem anni quoque varietatem explicuisse scimus. Sed

quomodo explicaverit valde obscurum. Effici aestatis et hiemis vi-

cissitudinem oscillatione vel libratione quadam utriusque orbis aeris

et ignis, Empedocles docuit. Ut ex verbis: rqonrjv (tov ijXiov)

ds ylYVsdd-aij vno r^g n€Qtsxovff^g uvvov dipalQag XMlvofiivov dxQi

navvog sv^vnOQsVv xal vno vav tQontxoav xvxXcov *) conjicere li-

cet, rem ita sibi informassse videtur, ut adjecta figura (II)

monstrat. Sit T terra, quam non globum, sed discum esse pu-

tavit, Z zenith, P polus mundi, ABD situs aestivus coeli cry-

stallini, A'B'D' ejus situs hiemalis, S et S' sol visibilis in coelo,

AB solis circulus diurnus tempore aeslivo, A'B' idem tempore

hiemali; KL et MN sunt limites, quos sphaera librans trans-

gredi non potest, alter circulo cancri, alter circulo capricorni

respondens. Quum hieme coelus crystallinus (u ovQavdg) in di-

rectione Z.T deorsum moveatur, hoc tempore major arcus cir-

culi diurni A'B' sub terra sive sub horizonte est, quapropler tunc

temporis noctes longiores dies autem breviores fiunt. Aestate

autem res contraria est. Arcuum diurnorum solis igitur ampli-

flcatio et diminutio in vicissitudine aestatis et hiemis hic non ex

obliquitate Ecliplicae, sed ex libratione seu oscillatione tov ovqu-

vov inter circulos tropicos derivalur. Atque motus annuus solis

i. c. TQonrj oritur circulis tropicis, qui coelum (jdv ovQavov')

•) Plac. II, 23. Stob. I, 26.

i*i?l^^-':-

— 14 —deorsum sursumque oscillans tanquam in carceres includunt et

quia circa terram se revolvens coeium cui inest sol, eum impedit,

quominus via recta progrediatur.

Fateor quidem hanc expositionem non omnibus scriptorum lo-

cis consentire, sed non video aliam, quae non tantum verbis scri-

ptorum, sed etiam phaenomenis ipsis congrua sit. Tale quid

etiam Lucretius Empedocli tribuisse videtur, qui postquam (V,

612. 618) afflrmarit, solis motum annuum non e simplici, sed ex

duobus causis derivandum , ita pergit vs. 635 sqq.

:

fit quoque ut e mundi transversis partibus ae'r

alternis certo fluere alter tempore possit

,

qui queat aestivis solem detrudere signis

brumalis usque ad flexus gelidumque rigorem,

et qui reiciat gelidis a frigoris umbris

aestiveras usque in partis et fervida signa.

Jam veniamus ad rem, cujus causa haec commentatio scripta

est. Vos enim, CURATOR SPLENDIDISSIME , PRORECTORACADEMIAE MAGNIFICE, DECANl OMNIUM ORDINUMMAXIME SPECTABILES, PROFESSORES ILLUSTRISSIMI,

DOCTORES CLARISSIMI, COMMILITONES HUMANISSIMI,

ad audiendam orationem, qua munus professoris ordinarii auspica-

turi sumus, omni qua par est observantia invitamus.

...aRi.'Ji;.»i.<ifj!

t.4i.,.. ..1-^..

:vt fVTn^e^:w^;, i;is ^^^^ - \. ^ ;

,

' x::^-;i^„.-

&i: -A

r

*>

^

0:-

>,'

•*: : • i-''i

4f