Pravci evolucije. Postojećih različitih pravaca evolucije moguće je upoređivanje osnovnih evulutivnih karakteristika određenih sistematskih kategorija. Neki od pravaca evolucije mogu biti: 1.Evoluciona divergencija, 2.Evoluciona konvergencija, 3.Paralelizam u razvitku, 4.Progresivna evolucija, 5.Regresivna evolucija. Evoluciona divergencija – Divergencija označava povećanje razlike između dvije ili više taksonomskih jedinica istog ranga i zajedničkog porijekla. Novi oblici postaju različiti među sobom a isto tako različiti u odnosu na polaznu formu. Njihove razlike se divergiraju, oni stiču nove osobine građe i različite prilagođenosti na nove ekološke i geografske uslove života. Evolutivnu divergenciju i povećanje raznolikosti u krupnim razmjerama u okviru grupe životinja Osborn označio kao adaptivnu radijaciju. Primjer adaptivne radijacije imamo kod bogato raširene i raznovrsne grupe mezozojskih reptila (gmizavci) koji su evulirali u različitim pravcima i adaptirali se na razlučite načine života na tlu, u vodi i vazduhu. Sisari su naslijedili gotovo sve životne prostore, uzimaju kao primjer ekološke zamjene. Evoluciona konvergencija – Konvergencija označava pojavu sličnih oblika kod organizama koji nisu međusobno srodni. Slične oblike organizmi stiču prilagođavanjem iste uslove života. Konvergirati znači zbližiti. Morfološka sličnost među ne srodnim grupama nastala pri sličnim životnim uslovima naziva se adaptivna konvergencija, a slični taksoni nazivaju se homeomorfi. Primjer evolucione konvergencije pokazuju ajkule – ribe, htiozauri – reptile, delfini – sisari (pojava sa sličnim oblikom tijela i peraja). Parelelizam u razvitku – Paralelizam označava pojavu homeomorfnih organizama kod srodnih grupa sa manjim morfološkim razlikama. Homeomorfe nastaju tokom vremena kao rezultat sličnih evolutivnih promjena. Paralelizam nastaje kada srodni oblici po odlikama nastaju nasljeđeni od zajedničkog pretka putem divergencije, steknu nove oblike po kojima se međusobno razlikuju a zatim živjeti u sličnoj sredini, paralelno razvijaju slične osobine. Ribe, dipnoi i vodozemci vode prijeklo od krosopterigia, od kojih su naslijedili zajedničke osobine. U početku su divergentno evoluirali u mnogim odlikama (zubni sistem, skelet glave, ekstremiteti, neke nasljedne osobine predaka, a zajednička osobina oglleda se u pojavi krvnog sistema kao rezultat paralelnog razvitka. Progresivna evolucija – Evolucija organskog svijeta biljnog i životinjskog od nastanka pa sve do danas karakteriše se stalnim povećanjem raznovrsnosti i usavršanja građe i funkcija organizama i njihovih organa. Put progresivnog usavršavanja živog svijeta i njegovim prilagođavanjem nove uslove života, od protozoa pa do sisara, čovijeka od algi do skrivenosjemenjača naziva se progresivna evolucija. Regresivna evolucija – Pod ovim pojmom podrazumjeva se kakav evolutivni proces koji vodi uprošćavanju građe i funkcija pa sve do degradacije tjelesne organizacije tj. redukcije organa nepotrebnih u određenoj sredini, najčešće u suženoj adaptivnoj zoni i regresivna evolucija nastaje kao rezultat prilagođavanja u posebnim životnim uslovima. Regresivna evolucija ne znači da se određeni evolutivni tip vraća na niže evolutivne skupove (sisari ne mogu regresivno da evolurijau u gmizavce, niti gmizavci u vodozemce). U mnogim slučajevima pojava regresa u građi i funkcijama označava i vodi ka biološkom progresu tj. ka boljoj prilagođenosti. Primjer: Organizmi koji žive u pećinama i pod zemljom gube oči, ali kao kompenzaciju za oči doživljavaju određene korelativne promjene u drugim organima.

Filogenija. Pod filogenijom se podrazumjeva historijski razvoj i srodnički odnosi u organskom svijetu. Phylon – stablo, genesis – postanak. Filogenija na osnovu paleontološkog materijala uz primjenu metoda i rezultata različitih paleontoloških i bioloških disciplina zaključuje o srodničkim odnosima, o srodnostima današnjih i izumrlih grupa kao i o odnosima u organskom svijetu geološke historije. Ontogenija. Ontogenija ili ontogeneza predstavlja razvoj jedinki od momenta začeća pa do smrti. Onthos – živo biće. Ontogenija tumači individualne, dok filogenija historijski razvoj u org. svijetu. Ontogenetski razvoj jedinki prolazi kroz više stadijuma, može se razlikovati čak pet različitih stadijuma: a)embrionalni, b)larveni, c)neanični, d)odrastao ili efebičan, e)starosni. Za paleontologiju je izuzetno važna utvrđivanje te individualne starosti koju je fosilna forma imala u momentu stradanja.Monofilija i polifilija. Termini monofilija i polifilija se upotrebljavaju u dvojakom značenju. Prvi i pravi smisao da označe prijeklo i razvoj organskih grupa od jednog početnog oblika (popilacije vrsta – monofilija, ili od različitih početnih oblika – polifilija). Za ilustraciju polifiletskog porijekla životinja navodi se primjer prelaza između biljaka i životinja koji vršen više puta i stoga je prijeklo životinja polifiletsko. Porijeklo višećelijskih životinja (metozoa) smatra se monofiletski, gdje su se metozoe samo jednom odvojile od zajedničkog pretka jednoćel. organizama (protozoe). Monofiletičnost je jedna od osnovnih karakteristika evolucije. Monofiletski nastanak organskih grupa i živog svijeta u cijelini potvrđuju paleontološki podaci, kao i odnosi u građi ćelija, hemijskoj strukturi i mnogim drugim detaljima.Fosili i stratigrafija. Proučavanjem fosila u geologiji ima dvije različite svrhe: a)da se utvrdi relativna starost sedimenata u kojima su nađeni ti fosili, b)da se objasni sredina i način postanka samog sedimenta. Da bi odredili način postanka nekog sedimenta i životne uslove u sredini u kojoj je nastao treba da poznajemo način života životinja čiji su fosilni ostaci nađeni u tom sedimentu, treba da raspoznajemo fizičke, hemijske i biološke uslove za njihovu egzistenciju kako su i kada uginuli, gdje se sahranjeni i kojoj mjeri su njihovi ostaci mogli i dan danas biti sačuvani. Pa tako npr. prema debljini ljuštura možemo zaključiti da li su životinje živjele blizu obale gdje su bile izložene udarima talasa ili su živjele dalje od nje na mirnom morskom dnu. Možemo odrediti takođe i na osnovu fosila i približni salinitet mora. Tako npr. neke grupe životinja kao što su korali, bodljokošci, brahiopodi i glavonošci su uglavnom vezani za mora normalne slanosti, dok npr. neke druge školjke modu da žive u manjim slanim morima i da lakše podnose promjene saliniteta. Poseban problem predstavljaju endemične vrste koje su ograničene samo na jednu izolovanu oblast u kojoj su formirane (izolovana jezera: Bajkalsko, Tanganita, Orhijsko). Gotovo svi mekušci, rakovi, račići u ovim oblastima su endemi. Ovi fosili endema mogu da posluže samo za lokalnu korelaciju, npr. povezivanje slojeva u jednom ugljenom bazenu. Kada se nađu ostaci različitih organizama u jednom komadu stijene to ne znači su ti organizmi zajedno živjeli. Tako npr. u mulju mora ili jezera nalazimo ostatke životinja koje su nastanjivale jezersko ili morsko dno (bentos), zatim ostatke slobodno plivajućih životinja (nekton), slobodno lebdećih životinja (planktoni), kao i ostatke ličća koje je donešeno sa kopna. To znači da to nije skupina organizama koji su zajedno živjeli, nego zajedno ukopani (tapocenoza). U nekim slučajevima pripadnost fosila u istoj biocenozi može da se dokaže, npr. osobine korala brahiopoda, rudista, i dr. organizama

čije su ljušture prirasle za podlogu, pa ih u tom položaju nalazimo i u fosilnom ostatku. U slučaju kad talasi razaraju neki greben sa fosilima koje dalje odvlače na morsko dno pa se pvi stariji pretaloženi fosili mađu zajedno sa ostacima živućih orgnizama, onda govorimo o oriktocenozi, tj. zajednici zajedno iskopanih, to je samo gomila fosila, skupina na jednom mijestu, ostaci organizama koji su živjeli u raznim dobima i na raznim mijestima uginuli, bili ukopani pa se tek kasnije nakon pretaložavanja našli zajedno. U pretaloženom stanju često nalazimo sitne planktonske forme kokolitofloride. Zahvaljujući tektonskim deformacijama stijena a sa njima i fosili, često su na različite načine razvučeni, spljošteni, raskinuti itd. Ova pojava može da ukaže na pravac kretanja stijenske mase. Zbog nedovoljnog poznavanja pojava u prirodi pojedini tragovi su tumačeni pogrešno, tako npr. tragovi kretanja crva smatrali razgranatim stablima, zatim ostaci algi. Često do zabluda dovodi određivanje fosila na osnovu njihovih morfoloških karakteristika od sekundarnog značaja. Odredba lisnatog drveća samo na osnovu nervature lista može dovesti do pogrešne odredbe. Takođe se često misli da sredina u čijem sedimentu nema fosila nije bila nastanjena, ili da pak fosile koje nađemo u sloju predstavljaju kompletan prikaz faune i flore. Krečnjake ljušture djelovanjem atomsferlija se raspadaju jer ih napadaju u vodi, u vodi se nalazi CO2 i kuhinjske kiseline. Fosili mogu biti razoreni i mehaničkim putem. Djelovanjem egzogenih faktora, kao što su vodena struja, talasi itd.Pojam i značaj taksomanije (sistematika). Pod taksomanijom (grč. riječ taxix – poredak, nomos – zakon) ili sistematikom (lat. riječ system) podrazumjeva se teorijski i praktičan način klasifikacije recentnih i fosilnih biljaka i životinja. Biološka i paleontološka klasifikacija počivaju na uspostavljanju jedne hijerarhijske ljestvice, koja sadrži određeni broj stupnjeva. Svaka grupa koja odgovara jednom od tih stupnjeva treba da bude veća od grupe koja stoji niže na ljestvici, a manja od grupe koja ima viši položaj. Takva hijerarhija naziva se taksonomskom hijerarhijom. Taksonomija prema tome uvrđuje uže i šire taksonomske kategorije kao što su vrsta, rod, familija, red, klasa, kolo carstvo. U historiji taksonomije postoje tri perioda: 1)Prvi period za vrijeme prije postojanja Karla Linea, 2)Drugi period vezan za Karla Linea, 3)Treći period vezan za Čarla Darvina i njegovo dijelo „Porijeklo vrsta“. Prvu klasifikaciju životinja, a koja je zasnovana na stepenu njihovog savršenstva uradio je Aristotel prije 2000 godina. Karl Line se smatra osnivačem sistematike kao nauke. U svom dijelu „Sistem prirode“, izdvojio je osnovne sistematske kategorije carstvo, kolo, klasa, red, familija, rod i vrsta. Suština ove sistematike da sve životinje i biljke grupišu u različite grupe, pri čemu pripadnici jedne skupine imaju neku zajedničku osobinu koja ih povezuje. Na Lineov prijedlog sve vrste su dobile dvojno latinizirano ime, pri čemu prvo ime označava ime roda, a drugo ime vrste. Iza naziva vrste obavezno slijedi ima autora koji je prvi put odredio i opisao tu vrstu, npr. Clypeaster donubicus – Vadasz. Treći period, period vezan za Čarlsa Darvina i njegovu knjigu „Porijeklo vrsta“ 1859 godine. On je udario temelje sistematici koja je zasnovana na filogeniji, tj. razvoj određene vrste organizama, njihove historije i međusobnim povezanosti. Razlikuje se prirodna i vještačka sistematika. Prirodna ili filogenetska sistematika zasniva se na objašnjenju genetskih odnosa, srodnih grupa u vremenu i prostoru (mora da postoji neke objedinjujuća osobina), npr. sve sisare objedinjuje mlijeko, ptice – perja. Vještačka sistematika grupiše organizme na osnovu sličnosti spoljašnjih

morfoloških karakteristika, npr. foraminifere se prema sastavu ljušture dijele na hitinske, pjeskovite i karbonatne.Pojam vrste i roda u paleozologiji. Predstavnici iste vrste pored velikog broja zajedničkih morfoloških, fizioloških, ekoloških i drugih karakteristika u najvećem broju slučajeva odlikuje se time što se međusobno ukrštaju, daju plodno potomstvo i što su reproduktivno izolovani od drugih. Vrstu je teže definisati u paleozologiji iz razloga što se radi o mrtvom materijalu i nema mogućnosti za eksperimente i praćenje životne aktivnosti. U većini slučajeva fosilni ostaci su fragmentirani dok meki djelovi potpuno nedostaju. Fosili su rijeđi i teže ih je naći od živih organizama. Fosilni materijal se sastoji u tome što zahvata dug period vremena. Pojam roda podrazumjeva grupu međusobno sličnih vrsta za koje se vjeruje da potiču od zajedničkog direktnog pretka. Izdvajanje roda u zoološkom ili paleozološkom smislu vrši se na osnovu morfoloških karakteristika ili filogentskih.Zoološka i paleozološka nomenklatura. Pod nomenklaturom se podrazumjeva imenovanje pojedinih taksonomskih kategorijama po tačno određenim pravilima da bi se postigao određeni red u taksonomiji. Osnovu biološke nomenklature dao je Line. On je uveo internacionalne nazive za organizme koji su najčešći latinski, rijeđe grčki ili potiču od drugih jezika koji su polatinjeni. Bez obzira da li se radi o nižim ili višim taksonomskim kategorijama nazivi obično ukazuju na neku od karakeristika određenog taksona (conus – konični oblik ljušture), može dobiti i po mjestu nalaska, po nekoj stratigrafskoj pripadnosti ili po nekoj litološkoj ličnosti. Vrsta kao osnovna taksonomska kategorija označava se sa dva imena, dok se ostale više taksonomske kategorije označavaju jednim imenom, prva riječ u nazivu vrste je obično imenica, a istovremeno i ime roda, dok druga je najčešće pridjev i označava vrstu (Clypeaster Danubicus Vadasz). Jedan od osnovnih principa nomenklature jeste princip prioriteta. Na snazi je ono ime vrste ili roda koje je prvi put punovažno opisano kao i ime autora koji je prvi odredio i opisao vrstu. Svi nazivi koji su nastali kasnije nazivaju se sinonimima, ako se jedno isto ime da dvjema različitim vrstama istog roda ili različitim rodovima, onda su u pitanju homonimi. U tom slučaju naziv koji je dat kasnije smatra se nevažećim i mora da se izmjeni. Ako nazivi ne odgovaraju pravilima zoološke nomenklature smatraju se nevažećim.Glavne kategorije paleozološke nomenklature. Carstvo (Regnum) – Životinje (Animalia), Stablo (Phylum) – Hordati (Hordata), Koljeno (Kolo) Cladus – Kičmenjaci (Vertebrata), Razred (Klasa) Classis – Sisari (Mammalia), Red (Ordo) – Zvjer (Carnivors), Porodica (Familia) – Psi (Canidae), Rod (Genus) – Pas (Canis), Vrsta (Species) – Kućni pas (Canis Familiaris). Navedene kategorije se mogu dalje raščlanjavati dodavanjem prefiksa: super (nad), sup )pod), infra (podpod). U paleozologiji važe slijedeća pravila: a)Kada se ne može odrediti kojem rodu, familiji, redu, vrsti, kolu itd. pripada neka forma onda se označava kao forma, Incertae Genus – forma nepoznatog roda, Incertae Familiae – forma nepoznate familije, Incertae Classis – forma nepoznate klase, Incertae Phylum – forma nepoznatog stabla. b)Kada je neka forma nalik na neku već poznatu vrstu ali je zbog nedostatka materijala odredba nesigurna, ispred imena vrste stavlja se Cf, to znači Conformis – sličan, ili Cfr što znači uporedi od riječi Coferautur, stavlja se ispred imena ranije opisanih vrsta sa kojima naš primjerak želimo uporediti, Uvigerina Cf. Semiornata d'Orbigny, Toaxter

Cf. Brunneri Mer. c)Kada je neka forma srodna nekoj vrsti ali se od nje u nekoj mjeri razlikuje onda stavljamo znak Eff (Afinis – srodan), Toaxter Aff. Brunneri Mer. d)Kada primjerak pripada nekoj grupi koju predvodi neka određena vrsta ispred imena vrste stavlja se oznaka Ex gr, (Ex Grege – iz stada). e)Kada nismo u mogućnosti da odredimo vrstu a znamo rod onda se iza imena roda stavlja oznaka Sp, Uvigerina Sp. f)Kada neku vrstu smatramo u užem smislu onda to označavamo sa oznakom S.Str (Sensu Stricto – u užem smislu), za razliku od vrste u širem smislu S.Lato. Kada smo pronašli novu vrstu tada ćemo iza imena nove vrste staviti Sp. Nov. Mjesto na kome je pronađen holotip naziva se Locustypicus. g)Može se desiti da neznajući jedan za drugog, dva autora opišu istu vrstu, i da ta vrsta nosi različita imena u literaturi. U tom slučaju jedan od autora se kasnije odbacuje, i to onaj koji je kasnije objavljen. Ovaj princip prioriteta naročito važi u nauci, njime se ne samo daje priznanje istraživačima već i isključuje zabuna. Veće su teškoće kod određivanja biljnih fosila. Obično su očuvani samo pojedini dijelovi biljke. Imamo: korijenje, drvo, listovi, cvijetovi, cvijetni prah, plodovi i sjemenke. Za odredbu vrste kod biljaka samo su pogodni cvijetovi donekle plodovi. Kada nam oni ne stoje na raspolaganju onda smo prinuđeni da se služimo vještačkim ključevima koji su izgrađeni za: spore, polene, listove, korijenje, drvo, koru itd. U slučaju da je nemoguće odrediti rod kome ostatak pripada, on se vještački svrstava u određenu morfološku grupu koja nosi naziv recentnog roda kome je najsličnija ali pod navodnim znacima. Za određivanje rodova fosilnih biljaka i životinja postoje odgovarajući priručnici i to posebno za neke mekušce, alge, foraminifere itd.Paleobotanika. To je naučna disciplina koja proučava fosilne biljke. Palos – star, botnika – biljke. Ukupan biljni svijet dijeli se na dva osnovna stabla: a)niže biljke (taleophyta), b)više biljke (cormophyta). Niže biljke – talofita: Tijelo talofita (talus) sastoji se od jedne ili više ćelija. Talofiti imaju veoma prostu građu premda i među njima ima pravih (neke morske alge dostižu dužinu i do 300m). Talofite nemaju korijena, stabla ni listova (a imaju ćelije), diferencijacija njihovih ćelija nije dovoljno napredovala. Prema načinu ishrane talofite se dijele na: autotrofne (samohrane) kao što su alge i lišajevi; i heterotrofne (saprofite) biljke koje rastu na truleži – bakterije, neke gljivice. Među fosilima rijetko ćemo naći bakterije, gljivice, lišajeve, ali se njihova prisutnost može utvrditi. Bakterije imaju veoma važnu ulogu u biohemijskim procesima kojom prilikom nastaju rude željeza i sumpora. Sporangije i hife gljiva možemo naći u uglju dok se lišajevi često uklopljeni u fosilnu smolu. Od talofita najčešći fosil su alge koje imaju krečnjački skelet (ljušture, jednoćelijske alge, zaštitni povoji jedno i višećelijskih algi). Paleoalgologija. To je naučna disciplina paleobotanike odnosno mikro paleobotanike koja se bavi proučavanjem fosilnih algi. Alge obuhvataju različite jednoćelijske i višećelijske niže biljke sa prostom organizacijom biljnih tijela. Alge se karakterišu prisustvom hlorofila i različitih pigmenata koji omogućavaju autotrofni način života. Većina algi ima diferenciranu ćelijsku opnu koja može biti manje, više prožeta neorganskom materijom. Od neorganskih materija najčešće je u pitanju kalcijum karbonat, a rijeđe silicijum dioksid. Jedna od važnih osobina algi jeste boja. Nju određuje hlorofil i različiti pigmenti. Boja im je najčešće zelena, rijeđe žuta, mrka, crvena i modrozelena. Takođe boja algi zavisi i od količine svjetlosti koja dopire do

njih. Alge žive pretežno u morima, slatkim i brakičnim vodama (oslađene vode). Ima i takvih algi koje žive na vlažnim i privremeno plavljenim staništima kopna. U vodenim sredinama izdvajaju se dvije osnovne grupe algi: a)planktonske, b)bentoske. U tipične holoplanktone spadaju alge dijatomeje, kokolitofloride. Mnoge alge naseljavaju dno vodenih basena, stijenovito, pjeskovito ili muljevito dno. Kao primjer bentoske alge navest ćemo vrstu: Clypeina Jurassica. Tokom geološke historije (Pz, Mz, Kz) učestvovali su u formiranju različitih tipova sedimenata kao što su sapropeli, uljni škriljci, silikatne i karbonatne stijene itd. Sapropeli i druge bituminozne tvorevine stvaraju se pretežno od planktonskih algi (modrozelene do zelene alge). Alge dijatomeje i silikoflagelate u toku krede i tercijara učestvovale su u formiranju sedimentnih stijena,dijatomita koje imaju poseban značaj u ekonomskoj industriji. Najznačajnija djelatnost modrozelenih, crvenih i zelenih algi tokom geološke historije Zemlje ogleda se u stvaranju manjih ili većih kompleksa karbonatnih stijena. Ove skeletne krečnjačke alge u toku svog života luče kalcijum i magnezijum karbonat koji djelimično ili u potpunosti prožima njihovo vegetativno tijelo.Modrozelene alge (Cyanophyte) su najprimitvniji jednoćelijski (kolonijalni) i višećelijski biljni organizmi. Njihovo pručavanje se vrši pomoću stereomikroskopa (mikroskopi sa propusnom svejtlošću i povećanje ide do 200 puta). Kao najbolje proučeni rad modrozelenih algi jeste Geocapsomorpha iz uljnih škriljaca, Pribaltika (Estonija i okolina Lenjingrada). Kolonija se sastoji od okruglih i ovalnih ćelija sa tankom i sluzavom opnom. Veličina kolonija je od 10-80 mikrona dok veličina pojedinih čestica negdje oko 5 mikrona. Ostaci ovih algi poznati su iz ordovicijuma Pribaltika. Različite slojevite karbonatne strukture u stijenama starijeg paleozoika koje su prvi put opisane i državi New York nazvane su stromatoliti i onkoliti. Na pogrešnom presjeku stromatoliti pokazuju slojevitu i lamelarnu građu. Modrozelene alge stvaraju stromatolitne strukture pretežno u zonama plime i oseke odnosno plitkovodenim dijelovima morskih basena i slanih jezera. Zavisno od uslova sredine i trajanja sedimentacije stromatoliti mogu imati veoma promjenjive dimenzije (one se kreću od nekoliko mm pa do više desetina metara). Stromatoliti se najčešće javljaju u sprudovima koji se označavaju sa biohermi (to su reljefni sprudovi sa rastom u visini ili biostrome-ravni slojeviti sprudovi). U sedimentnim stijenama različite geološke starosti sreću se karbonatne tvorevine koje su po građi slične stromatolitima. Ove tvorevine su loptastog ili elipsoidnog oblika veličine do 15 mm sa koncentričnom slojevitom građom. Takve tvorevine nazivaju se onkoliti. Kod njih se na poprečnom presjeku jasno razlikuje jezgro (najvjerovatnije neko strano tijelo) i omotač sa većim brojem koncentrično raspoređenih lamela iz gornjo-trijaskih dolomita Alpa i Dinarida kao i drugih oblasti Jugoistočne Evrope česti su nalasci onkolita za koje mnogi smatraju da pripadaju rodu Spherocodium. Onkoliti su indikatori plitkovodnih sredina.Crvene alge (Rhodophyta). Odjeljak crvenih algi obuhvata višećelijske biljne organizme različitog oblika i veličine. Ove alge žive isključivo u morima koje pripdaju različitim klimatskim pojasevima (od polarnih do tropskih i to u priobalnim dijelovima do dubine 120 m). Veoma su dobri indikatori sprudnih facija. Njihov značaj u litogenezi paleozojeskih i mezozojskih sedimenata je daleko manje u odnosu na kenozojske. U toku tercijara dostignu svoj svoj maksimum. Kod arheolitotamnijuma talus je slabo razgranat. Dostiže veličinu do 2cm i odlikuje se veoma prostom građom.

Arheolitotamnijum se pojavio u gornjoj juri (J3) i gornja kreda (K2), a maksimum dostiže u eocenu, i danas živi u vodama Tihog i Indijskog okeana. U procesu stvaranja sprudova crvene alge su veoma dobar cementni materijal. One u vidu kore ili prevlake pokrivaju različit organski i neorganski materijal, cementuju ga i na taj način stvaraju debele naslage krečnjaka (u toku 30 dana naraste 125mm debljine). Litotamnijum pojavljuje se u juri i kredi, a posebno je čest u tercijaru naročito u miocenu kada gradi litotamnijumske krečnjake. Litotamnijum i danas živi u hladnim i umjerenim morima obje hemisfere. Zlataste alge. To su jednoćelijski biljni planktonski organizmi i jedna od najznačajnijih karakteristika ovih algi je posjedovanje bičeva za pokretanje. Neke od ovih algi imaju kalcijum karbonatne pločice u spoljašnjem dijelu opne (takve alge se nazivaju Kokolitofloride), a druge posjeduju silicijski skelet (Silikoflagelate). Fosilini ostaci kokolita poznati su od kambrijuma. Najznačajniji razvitak bio je u juri, kredi i paleogenu. Njihov biostratigrafski značaj ogleda se u tome što su pojedinim horizontima javljaju u masi, što imaju široko geografsko rasprostranjenje i što je evolutivni razvoj kokolitoflorida praćen izraženim promjenama u morfologiji i mikrostrukturi kokolita. Hemijski postupak za dobijanje kokolita iz različitih sedimenata sastoji se u razlaganju glinovite i silicijske komponente. To se najbolje postiže kuhanjem sedimenata u rastvoru kristalne vode (natrijum karbonat, i to u odnosu 2:1). Proučavanjem kokolita se vrši u polarizovanoj svjetlosti (pomoću mikroskopa sa uvećanjem preko 1000 puta). Najbolji rezultat pri proučavanju kokolita dobijaju se upotrebom elektronskih skanmikroskopa sa uvećanjem od 1500, 5000 i 14.000 puta. Dimenzije kokolita su najčešće od 1 do 10 mikrona. U literaturi su najčešće poznati kao krečnjački nanofosili. Kokoliti su pelaški organizmi i imaju veliko rasprostranjenje u toplim morima i okeanima (samo dvije vsrte žive u slatkoj vodi). Optimalna temperatura za njihov život je između 18 i 28º, a najviše im odgovara normalan salinitet oko 35‰. Kao tvorci sedimentnih stijena kokoliti odnosno njihovi skeleti naročito su značajni u kredi i tercijaru. Krečnjačke tvorevine kredne starosti Belgije, Francuske, Engleske sadrži do 50 procenata skeletnih dijelova kokolita. Kokoliti u tercijaru (eocen – oligocen) dostižu maksimum razvitka silikoflagelate. To su jednoćelijske planktonske alge mikroskopskih veličina sa silicijskim skeletom. Proučavanje ovih algi vrši se u propuštenoj svjetlosti sa uvećanjima do 600 puta. U novije vrijeme se koristi skanelektronska mikroskopija sa uvećanjima od 1500 do 15.000 puta. To su tipično stenohalinski organizmi. Najstarija fosilna flora silikatnih algi potiče iz gornjo krednih sedimenata, mada se smatra da svojom egzistencijom započinju u donjoj kredi.Zelene alge (Chlorophyta). Obuhvataju veoma raznovrsne jednoćelijske organizme koje po građi podsjećaju na više biljke. Ove alge su poznate od kambrijuma pa sve do danas. Zelene alge se danas sreću u različitim vodenim bazenima, česte su slatkovodnim kontinentalnim bazenima, mada najveći broj algi naseljava subtropska i tropska mora sa normalnim salinitetom. Najčešće žive na malim dubinama (od 5 do 10 m, rijeđe 30m). Najpogodnija podloga za njihovu egzistenciju su koralni sprudovi, ljušture mekušaca kao i samo kamenito dno. Zelene alge su imale posebnu ulogu u litogenezi paleozojeskih, mezozojeskih i djelimično tercijarnih tvorevina. Naročito značajne mezozojeske alge: Macroporella, Diplopora, Clypeina, Paleodasycladus,

Cylindroporella, koje su značajno učestvovale u stvaranju debelih naslaga krečnjaka dolomita Južne Evrope, SAD-a i Rusije. Za perm: Gymnocodium i Mizzia.Dijatomeje (Ibacillariophyta). Silikatne alge dijatomeje su jednoćelijski organizmi mikroskopskih veličina. Dijatomeje žive u morima, okenaima i slatkim kontinentalnim vodama. Njihovo proučavanje se vrši pomoću mikroskopa u propuštenoj svjetlosti pod uvećanjima i do 400 puta. U morima i okeanima ima visokih geografskih širina dijatomeječine više od 98 procenata od ukupne mase fitoplanktona. One naseljavaju dobro osvijetljene dijelove mora i okeana (do dubine 30m, a rijeđe do 200m), kojim obezbjeđuje obavljanje osnovnih životnih funkcica putem fotosineteze. Dijatomeje su i planktonski i bentoski organizmi. One učestvuju u stvaranju dijatomjeskih glina, dijatomita, sapropela počev od krede pa do danas. Svakako njihova najznačajnija tvorevina je dijatomit koja sadrži preko 70 procenata silikatnih algi. Poznati su dijatomiti kredne i tercijarne starosti Evrope, Azije i Sj. Amerike. Dijatomiti ili dijatomejska zemlja zbog specifičnih osobina (vatrostalnost, sposobnost apsorpcije, izolacije, toplote zvuka imaju raznovrsnu primjenu u industriji). U sedimentnoj juri i kredi javljaju se isključivo dijatomeje iz reda Centrales a u paleocenu rodovi iz reda Pennales.