palaestra latina - culturaclasica.com · teste censorino, nec k nec q nec h in numero adhibet...

ANNUS. SCHOL. V. NUM. 44 1934-1935 MENSE MAJO MCMXXXV

PALAESTRA

LATINA

S U M M A R I U M

D E RECTA LINGUAE LATINAE PRONUNTATIO-

NE.—De Qu, (Jové).

NARRAOONIA ET CROCODILOPOLIS, (Vlator).

COMMERCIUM E P I S T U I - A R E , ( L u r z , J o v é ) .

D E STUDIIS MEDIIS CLASSICIS, (Jiménez).

ACADUMIAE CERVARIENSIS VlRI LlTTERATI-B. Moxó DE L. GALLISARIO, (Jové).

DELICIAE MEAE, (Pujolrás).

CURSUS GvMNASTicus.-Agricolarum felicitas, (Martija).

BiBLiooRAPHiA, (Codina, Martija, Pastor, Jové, Fanlo, Jiménez,

DE I.ATRONIBUS FÁBULA —COROCOTTA, REX LA-TRONUM, in operculis.

EXERCITATIONES SCHOLARES, in o p e r c u l i s .

CoMPOsmoNhS vfiRTENDAE. in opercuHs.

Ordinarii atque Superiorum permissu

AC Segarra - Palaestra Latina (Cervera) 01/05/1935 - Pàgina 1

www.culturaclasica.com

142

>

> O m Z O

>

í s S s 5 c o

ri n

O O

2 . OQ

i "• 3 3

3 2 c o 5 ' 2 . p . Q^ o

i

O. S'

s B o

»

s

3 "

n o Ej) 3

a " 6 0 '

2 5-

1'^ o

o H 2. B

r/^l 3 5 i í

o f i 5 ero

- S ^ ^

" c 5- 3 2 n

i' ° u 3 8 • ; ; o n — M c o

i: £

ri II

2 CT* C " • p r* ü l

— 3 n

3 n

s-^ • 1 n

- :Í 3 0 0 c 2 3 K'

o C i -• s: w ií -' * -~** ^ &» ?= 3

3 o

3 «"O

o w 13

C O O

n

o -" Tí

S o 3 --"

r s

=• r

i I i^

n n

n o '

^ 2 Br 3

Íl - . 3

3 n 2 . "O o

3

-• ST 3 S p 5

oq n a o.

o o

i ^

o » ' i . 2 » n

(A

c a "1

"l o

5í 3 c 3 3 o

(A C

2 ^

-. H p c o 3

O 2 . 3 a c 3 n » a a w « a

> c

00 03 S'

3 o

i=.

c:

H > >

70

o 31 n «/> n



ANNUS. SCHOL. V. NUM 44 1934-1935 MENSE MAJO MCMXXXV

LATINA M E N S T R U O S DE L A T I N I T A T E C O M M E N T A R I U S Pretium subnotattonis annuae, solutfone antelata, est 6 pesetarum In Híspanla. 7 la America et Luaftaafa. 8 la reliquia civltattbus. Pretium mlttatur oportet ad Admlnlstratorem: CBRVERA (Lérida) ' Universidad ' Espafia

> ' f c * '

De recta linguae Latinae pronuntiatione

De complexione litterarum Qu

Ut apendicem quandam pronuntiationis litterae c nunc pro-nuntiationem complexionís litterarum qu proponere constituimus.

Ante hos quinqué annos ad nos pervenit lucubratio quaedam magnae eruditionis quam primum Dr. Ramirus Arguelles Hevia Pro-fessor in Seminario Almeriae orationem habuit aditialem curriculi academici, et postea prelo commendavit.*'^ Tota illa oratio in hac re unice versabatur: «Quomodo pronuntiari debeat u post q in verbis Latinis». Non ero ipse ex illis qui eam rem sicuti alias símiles flocci faciam parvique censeam momenti. Nam ut lile ait: «si Latínihomx-nes non pronuntiabant u post q, non tantum Hispani sed ñeque Itali unquam eam pronuntiare debent; contra autem si eam pronuntiabant Latini et nos Hispani, sicut Itali, eam pronuntiare perpetuo debe-mus»*^'. O veram vocem quae non ad hanc litteram dumtaxat, sed ad singulas erat transferenda!

lile autem in utramque partem sincero veritatis amore argumenta praebet et, quamquam ad non pronuntíationem illius litterae u protendit, id non facit sine errandi formidine. Plura enim animad-vertit in illa quaestione quae contradictoria videantur.

De hac nempe litterarum complexione qu plura dicta sunt: q litteram idem esse ac c, atque ideo supervacaneam; inutilem etiam esse u litteram quae q sequitur. Contra alii: q litteram satis esse dis-tinctam a littera c ac proinde non esse supervacaneam; u autem

(1) Debe pronunc. la u inmediata a la n en pal. latina»? Almería, tmp. Celedonio Pelaez, 1929. (2) Ibldcm p, SS.



l 4 4 ^ • • - .!••

quatndam etiam habere propriam pronuntlátionem, iis qui rectis lin-guam Latinatn proferre satagant, minime praetereundam. Eam sen-tentiarum apparentem contradictionem fortassls non erit diffictte explicare has propositiones singulas demonstrando: a) Q est comple-xio litterarum CV. b) Q postea credita est una llttera atque eadem ac C. c) Huic litterarum complexioni addita est postea u parasítica, quae primam jam oblitam repraesentaret. d) In ea complexione litterarum u littera non est voealis, sed consona et quidem liquida, e) Quomodo ea-sit pronuntianda. f) Casns alii in quibus u eandem vi-cem experitur.

a) Q est complexio litterarum CV. Apud veteres Latinos littera c sicut adhaerebat consonae n, ut in Cnaeo, sic etiam litterae v, non solum ut vocali, sed etiam ut consonae. Cum autem tam v consonae. quam v vocalís una eademque esset scriptura, ut ómnibus notutn est, facile erat ignaris consonam v, faceré vocalem in pronun-tiando, et mutare germanum vocabulorum sonum. Quod ut nemo efficeretex ^ y . consonantium, unum c o m p o - ^ ut dúplex illa duplicisigno ^ ^ suerunt scriptores hoc modo ^y c o n s o n a u-nutn sonum redderet ex duobus consonantibus compositum.

Q non exstitisse initio apud Latinos ut littera simplex auctor est praeter alio&Marius Victorinus cujus verba describere hicplacet: «Nec g quidem nec q Latinus sermo introduxit»:<^> Hanc rem testatur etiam Isidoras Hispalensis: «Q litteram nec Gra€ci resonant nec He-braei; exceptis Latinis, hanc nuUa alia lingua habet. Haec prius non erat, unde et ipsa supervacua est vocata, quia per c cuneta veteres scripserunt».*^' Despauterlus adserit Nigidium Figulum in commen-taríis suis nec k posuisse nec q, nec x et Gatonem dixisse Sabinos et Etruscos carere q. >* «Auctoritas quoque tam Varronis quam Macri, teste Censorino, nec k nec q nec h in numero adhibet litterarum.»*** «Q ex c et v compositum —alt Funcc ius - , antea non fuit, sed post-modum etiam píaetar necessitatem, nescio qiio auctore, inventum»'** Ad rem etiam máxime facit testímonium Velii Longi: «De g littera quaesitum est. et multi illam excluserunt, quoniam nihil aliud sit quam c et f et non minus possit scribi quia per c et i/ et i et s. Nam ipsa quoque nota qua scribitur, si modo antiquam figuram spectes, ostendit c esse et v. Pariter lítteras inter se confusas quia, quae, quid scrtpserunt; gis, qae, qid, quoniam scilicet in q esset c et y.»'*> Dio-medes alius antiquitatls grammaticus praecedentibus adsentitur his verbisi *Q consonans muta ex c et v litteris composita supervacua, qua utimur quando. u e t altera voealis in una syllaba junguntur ut

Kéll,VI. p. 24S9.-(^) ntgm l.\.-(3,) Comm. Gromm. - Orthogr. I I - ( 4 ) Pr iac laan* K«il, II. 544.-(S) De puer. Hng.Lat inae I. 18.-(6) Kcll, VII. 2218.



145

Quirinus».W Charisius etiam: «q littera éx c et u litteris composi-ta»*^' Eandem rem deducere licet ex illo quod tradit Despauteríus de Papyriano: «Papyrianus libro quarto de orthographia scribit omnino id fieri non posse ut geminetur u, ne duae litterae ejusdem vocis et soni in unum confundí et coalescere videantur; hic ígitur único u scriberet equs, coqus, obliqus. Eademque videtur Quíntilliani senten-tia qui in libro primo de Instit. Or. vult qum adverbium per q scribi duabus sequentibus litteris ut qum primum, qum facerem. Is uni-cum u scriberet magniloqus et similia»/^' Cur illi scriptores negabant alteram u scribi posse? Quia sciebant q jam in se unum u includere. Quod confirmat Scaurus: *-Quis quidam per cvis scribunt, quoniam supervacuam esse q litteram putant. Sed nos c in dativo ponemus ut sit differentia citi et qm».**'

Verba tándem Martiani sunt haec: «Q quidam litteram non pu-tabant, et vincerent nisi in equo et equitatu apparerent expresse. Haec nunquam nisi duabus vocalibus ponitur quarum prior erit u et sic ceterae consequentur ut quartus, questus, Quirites, quotus, equus. Constat autem ex c et u ideoque dúplex et composita dicitur».<*>

(Sequar) EMM. J O V É . C . M . F .

Narragonia et Crocodüopolis ACTUS QUARTUS

IV 2, BARO, BUFO, ALASTOR (aequitur) BUFO.-Paropamlsadia est térra fertiHs- mas (ad Alastorem), non ut lucra

sima, «pars, ut aiunt, caeli, quae ce' faceremus, sed ut gravia negotia obi-cidit in terram»(l). Ubi porcl cocti et remus.En, accipel (datei nummum) cultro furculaque instructi vias per- diem dege laetusl ambutant et columbae as$ae per ALASTOR.—Gratias máximas agit servus aera volitant; pro unaquaque liora tuus (pilco de capite detracto in-somno tradita pensantur á magis- clinat corpus coram Barone); opto tratibus quiñi thaleri. ut in posterum tibi serviam.

ALASTOR. — «Credat Judaeus Apella» (2). BARC—Quaestionibus nostris responde, Mendacia te caliere sentio. Sed mi- quaeso, sincerusl Nostlne Berberi-ror, quod illam regionem tam ferti- tiam matronam nobilissimaní et il-lem et opimam reliquistis et peregri- lustrissimam? nati estis huc. ALASTOR.—Optime, optime.

B A R C —fad Bufonem solum) Cum hoc BARO.—Te nosse apero, quae agantur In homine colloquar solus. Nugis inep- palatio reglo. tis tempus teris. «Tempus est valore ALASTOR.—Vae, novi perbene. Per trien-pecuniae» (3). In hanc terram veni- nium fere ibi bacchantur et potant,

(1) Kci l ,L4l9 . (2) Id L 5.-(3) Comm. Gramm. Ar» Ver». 1 l . - (4) Kcil , VU, 544.-(5) ApucDes-paaterium Comm. Oramm Orthogr. - LUterarum ordo.

(1) JacoboSannazaro.-(2) Hor. Sat. I, 5. 96.-(3) Provítblum Antlorum.



146

quasi ómnibus dlebus celebrentur nuptiae. Utinatn Baro rex noster háec nosset! Qui profecto lamentan-dus esset si viveret.

BARO.—Vivit adhuc. ALASTOR. —Confitemini ipsl: Nonne vo-

bis videtur esse culmen quoddam fatuitatis et amentiae et scurrilitatís. quod cives nostri propter virguncu-lam vetulam, quae nihil ad nos per-tinet, conjuges liberosque derelin-quunt et proficiscuntur in Centau-riam terram barbarie famosam?

BARO.—Hoc discemere nolo. Sed mani-festa potius, quae fiant in arce regia!

ALASTOR. —Confestim narratur. Ex quo in beilurn Crocodilopolitanum pro-fectus est Baro, domas regla, id est arx frequentatur a procls ventitanti-bus, qui regem cecidlsse affirmant et Berberitiam uxorem sibi expetuntet bona regia luxuriose dissipant. Vix unquam satis houm, suum, piscium, gallinarum, caprearum, vini, cere-visiae, in arcem trasportare possu-mus. Proel autem dominantur In pa-latio, quasl omnia slnt sua.

B A R O . - A h , dü, quae audiol (sibi toqui-tur) Et regina? (ad Alastoretn)

ALASTOR.—Anno ante Berberitia, post-quam Chrysocantharum filiolum Milvo proco auctore crudeliter fame confici jussit, ómnibus fere divitiis palatii ereptis nave perampla, cui nomen erat Brema, ad Papagoniam noctu aufugit una cum Pantalabo, cui proco belluoni paulo ante laetls-sima nupserat. Amarante autem Crocodilopoli CKpugnata et eruta, cum Abdelcadero marlto confestim

IV 3, BA BARO.—Quam jucundas res et spes! BUFO. —Utique, rex; ñeque vero quid-

quam melius faceré possumus quam ut tempori cedamus et animo aequo condiciones exspectemus jucundio' res.

BARO. —Priusquam sol occiderit, funes-tum ac pestiferum judlcium habebo de grege nequissimo procorum, qui

se recepisse perhibetur ad ZarathuS' tram avunculum, qui Dalailama in India Ínter Gangem et Brahaputram et ab Hlmalaja usque ad Cum Bum Tibetanum regnat Rosalinda vero virgo modestissima initio hujus anni a Saracenls. qui urbem diu, sed frustra oppugnarant, blanditiis deducía est in Africam mediam. Balsamina Igitur sola restat in arce pa-trem reducem constanter expectans; fortiter resistit ómnibus minis aut lllecebris procorum, quorum quisque expetit eam matrimonio.

BARO —(sibi loquitur) Sexcentas gra-tlas ómnibus dlis! Sed millies vae procis, qui in palatium reglum pe-netrarintl

BUFO. — (ad Alastorem) Num uxor quaedam tlbi nota est, cui est nomen Isidora?

AI.ASTOR.—Nonne matrimonio conjunc-ta erat cum Bufone quodam, qui una cum Barone hero profectus est in bellum?

BUFO. —Quantum scio.

ALASTOR.—Isidora, ex quo Bufo maritus ejus abiit, valet optime. Casulam vendidit et cum Rhinocorace fratre in vico nobis vlcino vitam agit lau-tissimam jucundisslma concordia; heri Rhinocorax perquam se gavisu-rum esse mihi dixit, si Bufo, qui pi-gerrlmus ac segnisslmus ad nihil aliud idoneus esset nisi ad epulan-dum et potandum et stertendum, numquam rediret.

BuFO.-Grat las tlbi pro hoc nuntio! Vale!

ALASTOR.-Vale ! (abit)

RO, BUFO

Balsaminae In arce mea ipsius regia molestiae continuae et onerl gravis-simo sunt et contumeliis afficere au ' dent me, qui bellator Narragoniae fortissimus legionibus fulminatrici-bus Crocodilopolim, gloriosissimum Centauriae decus, funditus delevi.

VlATOR, S. V. D.



t47

Commercium Epistulare Domino Professori, Emmanueli Jové, Cer-oeriensi, *Palaeítrae Latinae»

Moderatori, s. p. d.

Amicus noíter íautorque Societatis Lat. Monac. fortissimus, Prof. Dr. Hans Lamer nuntiavit te, Domine clarissirae, scire velle Societatis Lat. Monac. origines, conilitutionem, fines, etc. Qui nuntius mihi jucundissimus eft. Libenter mitto ephemeridis noñrae fascículos, unde omnia notescunt. Palaeálra Latina Veálra mihi non ignota eSt. Eam maximi aeálimo; saepe lego et gaudeo. Nonne fieri poteál, ut vi-cissim mittamus sive commutemus fasciculos? Non ignoro quidem ephemeridem Monacensem tantum quarcr vel quinquies in anno prodire. Nonne superari poteíl haec dificultas?

Libenter scribam, si placet Vobis, nuntios accuratiores. Iterum dico salutem.

DR. G . LURZ

Emmanuel "Jové, C. M. F., Professori et DoSori Domino,

Georgio Lurz,, Societatis Latinae Moderatori, S. P. D.

Tuas litteras nuper accepi easque satis liberales et modo etiam (ascem no-vem quaternionum veálri pulcerrimi commentarii «Societatis Latinae». Eos perlus-travi singulos quamvis perfundiorie et saporem in animo jucundum reliquerunt. Nos vero commutationem noAri commentarii cum veálro accipimus libentissime, ñeque ullam in re superandam censemus difficultatem.

Clarissimus ille Dn. Hans Lamer suo ipse cálamo se obtulit in Palaeálrá Latina de Societate Latina scripturum. (') Qua re, ut nunc eSt, nuntios accuratiores de ea abs te non efflagitamus.

Una igitur cum epistula tabellado commitimus totam fasciculorum collec-tionem adhuc editorum «Palae^lrae Latinae».

Tibi perpetuo obsequentissimus vale dicit.

De Studiis Medüs Classicis cursibus Academicis praemittendis

A commentario juriilico canónico "Apoílinaris" (Oct.-Dec.

*934> 49''5**°) '" ^^^' ^^"^^ covpc*i<liMe recípínus

Quaenam sunt ítudia media classica quae requiruntur ut quis possit in ali-quam ecclesiaílicam Facultatem adscribi?

Studia media classica Facultatibus ecclesiascicis praemittenda juxta praescrip-ta S. Congr. de Sem. et Stud. Univers. ordinata sint; iis praescriptis deficientibus, juxta civiles ordinationes clericis rite educandis accomodatas.

( I ) cfr. PAI . L*T. , Í. V. p. laS.



148

De ftudiis mediis Codex (c. 1364) praecipit ut cadera praeter sôlam reli-

gionis quae praecipuum locum obtinere debet, comprehendant linguas Latinara

praessertim et patriara nec non celeras disciplinas quae conveniant communi omniura

cultui et ílatui clericorum in religione ubi futuri sacerdotes sacrum miniSlerium

exereere dehent. Has condiciones pressius definiverunt poêa Conít. Ap. Deus scien-

tiarum Dominus art. 25, i .° , Ordinationes S. C. de Sera, et Studiorura Univ.

art. 13-15. Ejusmodi enim ordinationes curriculum tnediura íttudiorura classicorum,

comprehendunt praeter convenientem inñitutionem religiosam et linguas litteras-

que Latinas, Graecas, patriasque disciplinas praecipuas, etiara hiíloriara natura-

lem, mathesira, phisicam, hiíloriam civilera. Ex quibus raens Ecclesiae facile colli-

gitur, quae eál ut áludia media classica Facultatibus ecclesiaálicis praeraitenda non

inferiora sint communibus íludiis mediis quae in Facultatibus civilibus requiruntur.

Praeftat igitur in prirais cognoscere quaenam íludia media classica vigeant

apud varias nationes ut eadem prae oculis habere possint qui officium habent ec-

clessiaîcara inîtutionem raoderandi.

CIVITAT

Angíia

Austria

Belginm

Germania

Cecoslovacb

Gallia

Germania

Hibernia

Hispa nia

Hollandia

Hungaria

Italia

lancilandia

ES

A

¡a

B

L I N G U A L A T I N A L I N G U A G R A E C A

H O R A E S C H O L A R E S I N H E B D O M A D A M

I

3

7

6

6

5 6

6

8

4

8

6

8

8

II

4

5

7-6

5

5 6

6

8

5

5 6

7

5

III

4

5

7

5

5

5

5 6

8

3

5 6

7

5

IV

5

5

7

4

5

5

4

5

7

4 6

5 6

6

5

V

5 6

7

4

4

5

4

5

7

4 6

7

6

6

6

VI

5 6

7

4

5

4

5 6

4

3 1 0

5

4 6

VII

5

4

5 2

5 6

3

5

4

VIII

5

4

5

5 6

5

3

IX

5 6

Summa

26

37 42

35

37 40

31

48

62

24

18

40

45

45

32

I

4

II

3

5

4

3

4

6

3

III

3

5

3

3

4

3

5

6

3

IV

4

5

5 2

3

4

3 6

6

4

5

4

5

V

4

5

5

3

4

4 6

6

4

6

6

4

4

VI

4

5

5

4

4 6

6

4

8

6

4

4

VII

5

4 2

6

6

5

4

VIII

5

4

5 6

5

3

IX

5 6

Summa

18

25

25

1 2

9

34

16

34

36

25

31

2 2

19

19

( i ) Canadá: A, Unguae Galligae; B, Linguae Anglicae.-—(a) Germania: A, Borussia; B, Bavaria.



149

O

"i S

*S

1

s C u

w

I

iJ-i ^1J

».< = a

.g ^ g

X

^ g — z .a

a. .= X

.2

g í S

m

3

í i o < i 6

i „

ji CO

-- -.ü

1 ó < e •a -r^ £ ,a 1 ^ • <

.2 •f i

V i

< 1 -

> u

i « a e s

H

e E 9 W l

i 9

m

\ rt

9 W l

<* S B s l / l

j

( f l

1 ,

s 1 "^

M

•• S

1 S wl

§ e a

vt

E e

1/5

3 S a 9 t O

i a 9

(« E E

t / i

^ a a

v j

« E S

( / l

0 0

0 0

^£l H

H M

0

«

0 0 H

0 0 l - l

so M

0 0

^ H

so

so H

o M

0

I X

«

« • ^

0 0 Cí

« H

H

«

ON

«

H

c^

os «

t < ^

«

o • r

os «

l O Cl

« H

« <r)

o «n

<4

3 4-1

u 4-»

" u

4 - t

n s 00 c

,11}

so H

l O H

f ^

«

so m

I X o

^ «

« M

l O M

O Cl

• ^

«

so «

l O

"

so H

O en

tí

u

u

u 3 00 C

0 0 H

« en

K «

• i -

«

so M

• ^

«

O

m

0 en

• ^

«

0 M

0 H

0 M

« M

H

en

I X

«

<j

3 Cu rt u 00 o u

Í3

0

>o M

tx H

0 0 e<

0 0 H

e< el

O en

M

en

H

en

0 0 H

• ^

Cí

os et

tx M

0 0 w

SO el

O en

« s u

•T) el

K

en M

o M

0 0 H

so en

so

n

s H H

0 0 H

0 0 M

K H

e(

- f M

O

i >

u ni <J

«s

CU

e)

en

H

H

o H

0 0 H

SO

e< H

n

so

- 1 -H

ei

"

3

8 3 u

- 0

rt

C u '5

os H t

os

e)

O H

n

• ^

0 0

el M

0 0 H

• ^

M

Cu O (A

S O S c

S .2 c Cu

£

E 3

O 'éib

3 CU

u 60 « "ob ' u

S • 3 4-* 3 u

o

' I ü " ' - U t O « ' — > » 0 ' « e < ü i í t ^ _ c os os rt c

s g i I IJ^^§^ H .. « 2 " — c 5 i r <

_¡í u c u .3 c ^'O Z ~¿ 00 a "

J I; 2 i3 ?,< 2 -cu a^w^S os "•

j ; os (í ^ o u ^ " § g S ^ -4-' O ij t i - - ; > • -

2 í „ j o .SKQ S

•í* r*^ QU (rt

.S -O

rt r-

u tx "> « H

r 3

B

•3

« H

. 2 * ^ OSX! rt u " 3

^ >s E -• -« rt J . " 60S - E o e« 'K 0-.«

cu U -T3 E •::^ en ' t u ^ ^

E o

o 04

3 ^^ . .— « ei •i >8

M tu

eñ-5 so -2

1. f

u S r t O r t a ^ e n l c s í uP¿>-l, ^ 2^ü o ' ^ - o c< 5- H

en' OSI

u .«

f l

s ir S H " eñ u . c os¿ T 2=> " -H vü o s .-^ so ¿ .2 § : : "J 6 0 H J 2 _ M e S l , u ^

u S 3

•2 -£ -O o rt "iS rt o rt O- ._ M

. 2 -O >

X g O

O _« 60 . O Cu c

.s ¿,5

g- lD 5°°==

Cu I — " ^ .2 ts^

2 " ^ > o -.Z. dui 5 1 ' I ^ á.'S Su

e< s u .5 UJ Os£» C - ~

00— -

11 I I

O- " ^ ^ ; ; Ü ~ O "O a- 2 S ü «i >-, Tj-^j . ^ g 2 ^^2 . c?3 i E-s S ^ a - o

M Í - - 0 C e n S * ' -

Q-i tfi

E Leu

= 3

o « U HJ .ZIT" rt [ T G <.') c o ™ _ u ucur"^ 0 D O s 2 " C - a

2 . •3 e c o

S — 2. N cu c É.S-S : ^ 2^J g : | ^ o rt

u s

cu U

rt

«"2 I .'. E . . " o . ^ u o S • « • rt 60 CU E 04 CU OJTS >



150

Academiae Cervariensis viri Litterati Bened ic tus María d e Moxó.

Bxcellentissimus ac Reverendissimus Dominus Benedictus María de Moxó et de Francolí natus est Cervaríae IVIdus Apríles anno 1773, mortuus autem Episcopali dignitate auctus Saltae in civitate Ameríca-na apud Tucumanum anno 1816. Cum esset monachus ad Sancti Cu-cuphatis in agro Vallensi et prímum super visimum ageret aetatis annum Romam venit ut sub Josephi Nicolai Azara viri Celtiberis au-spiciis majares in litteris faceret progressus. Redux in patriam post quattuor annos luculentissimam orationem funebrem habuit cum in aliam sepuUuram transferrentur exuviae Abbatum illius Cenobii ante decessorum, de quibus postea historicum tentamen etiam edidit. Anno 1792 humaniorum litterarum caíhedram obtinuit in Academia Cerva-riensi quam postea saepe honestavit, praesertim cum anno 1797 ex regii decreti auctoritate Apollinari laurea donaretur, aliamque elegan-tissimam haberet orationem. Anno 1798 commentarium de vetustissi-mis philosophis scripsit ab atheismi crimine vindicandis; anno vero 1802 de Josephi Rialpii, jurisconsulti Barcinonensis, singulari in litteris praestantia; tándem de philosophia cum religione foederata ad-versus sophistas et atheos. Sunt et alia scripta et orationes quas ipse Cicero sibi non dedignaretur. De ejus in litteris Latinis elegantia speci-men videbunt lectores nostri in praefatione ad Josephi Finestresii com-mentarlos a clarissimo Luciano Gallisario editos, quam ineditam animadverti. En igitur vobis loquentem litterarum Latinarum ma-gistrum:

Benedictus Moxó Lacetanus de Luciano Gallisario ad lectoron Quod te paucls in ipso hujus com- lllud igitur pritnum universe testor,

mentarii aditu et vestíbulo morer, aequi me cum mullos hujus memoriae doctos bonique, opinor, cónsules, lector huma' atque eruditos homines et Hispanos et nissime, si quae mihi te nunc interpel- exteros saepius convenerim; neminem landl causa ac ratio fuerit, cognoveris. tamen hactenus invenisse in quo majora Existimavi namque non parum studia ac praeclariora vel ingenii vel studii ad-tua interesse, hujus quam tu jam jam jumenta et subsidia versar! deprehende-percurrere aves htstcriae clarissimum rem. Itaque minime mirabar cum majo-scriptorem Lucianum Gallisarium.civem res natu cives mei. me praesente, com-Ausetanum non de nomine tantum sed memorarent eum tantos jam in litteris penítus atque omnino cognitum habere. bonisque artibus processus In adules-Ñeque enira sine máxima causa Plato centia fecisse, ut vel in illa aetate, sum-affirmabat. ejus nos dictis facillime ere- mis quibusque viris pax esse in ea laude dere. quem et pluá quam nos sapere et vlderetur. Memini me a gravissimo quo-docti eruditique. ac boni viri famam sibi dam hujus nostrae Academiae professore constanter peperisse videamus. Qua- audire, Lucianum olim Gallisarium ad-propter haec saltem de praestantissimo huc juvenem ad hanc urbem ea de cau-viro atque eximia in omni litterarum ge- sa appulisse, ut prima rhetorlces ele-nere gloria abundanti, praefari in prae- menta in eadem pueris traderet. Cum sentia, bona, quaeso, lector, tua venia autem non parvam ob ingenii famam liceat. apud omnes exspectationem sui conmo-



visset, Josephum Finestresium vix ilHus audito adventu ad eum domi cupide, pe-riclitandi experiundique hominis causa, adiisse una cum Bartholotnaeo Povio Ballearico, quo Finestresius propter stu-diorutn similltudinem fatniliarissime utebatur: multaque eo die tres itlos viros de studiis humanitatis deque omni genere doctrinae Ínter se contulisse: quem quidetn sermonen) cum ad aliquot horas produxissent, ubi ab eo discesserunti tum Finestresium ad amicum conversum magnopere vereor, o bone, —dixisse —ne nos veterani scilicet milites, huic novo tironi palmam concederé debeamus.

Nihíl proíecto tam a docti ac sapien-tis hominis persona abhorret, quam ia-vidia atque obtrectatioj cum id e contrario homines veré docti ac sapientes In more semper positum habuerint, ut sí quando in alio praeclarum aliquod inge-nii doctrinaeque lumen aspicerent, ap-plicarent se statim ad illum, eumque so-cium et consortem gloriosi laboris adsu-merent. Itaque ab hoc ipso eruditlssimo serm one repetendam potissimum arbitror eam conjunctionem atque amicltlam, quae Gallisario delnceps cum Flnestre-slo et Povio perpetuo intercessit; ut illa, nulla re alia umquam, nisl utriusque morte potuerit finiri. Est mihi nunc in manibus litterarum a Gallisario ad Finestresium scriptarum fasciculus, Mitto urbanitatem, mitto leporem, mitto Atti-cum Romanumque salem. quoillae om-nes conditae sunt. Non id uunc agltur. Nemo easdem attendius legerit, quin fa-cillime inlellegat, nihíl omníno Finestresium Galisario apertí celatique in vita voluisse, sed eum eo uno in primís pul-cerrima ' quaeque atque ad litterarum splendorem et gloriam magnopere per-tinentia, consilia sua communicasfe. Quod vero ad Povlum'áttinet, testis ego ipse sum. eum Gallisarii memoria ac desíderio magnopere moveri consuevis-se; cum saepe mihi senex humanlssí-mus adfirmaverit, nihíl síbt tam In votís

tSl

esse, quam ut studia sua cum illo con-jungere liceret; quod sí quandoque ad-sequeretur, íngravescentis jam aetatis ac valetudínis molestias, una illa suavissi-ma litterati otii cum eo conjuntione. minus multo moleste atque aegre esset laturus.

Enim vero Gallísaríus eam tum brevi tempere de se opínionem Ferraríae, hoc est in amplissima Italíae urbe eademque omnium praeclarlssimarum doctrínarum laude florenti praebuerat, ut publícae illius lyceí bíbliothecae praeficeretur; atque in eo muñere Hispanus lícet, duobus doctissimis Italis Andreae ac Caesarí Barotis, ingenti omnium plausu succe-deret. Ñeque id injuria. Nam ut Johan-nes Andresius scribit, haud facíle fuisset alium ínvenire, quí illum omnís erudi-tíonis doctrinaeque copia aequaret.(*> Itaque ejus potissimum opera atque stu-dio, sic paucís annis Ferrariensís bibllo-theca, ab exiguís aut certe non ita mag-nís profecía initiis crevit, ut tota Italia non tam quidem ob Hbrorum et typis editoriim et manuscriptorum ftumeium, quam ab eorumdem exquisitum utilis ' símumque delectum celebraretur.W De qua quidem re praeter illud Andresii, de quo modo dicebam, gravissimum testi-monium, exstat etiam aliud luculentissi-mum documentum Thomae Serrani, virl doctissimi humanissimique et quem in Latina poesi alterum nostrae aetatis His-panum Martialem veteri illí nulla ex parte inferiorem habeamus. Is igitur cum eruditum quemdam amicum Italiae videndae cupidum alloqueretur:

Si vis, ajebat, Italiae politloris Cultos nosse viros et elegantes... Ad pulcram Eridanl venito divam Urbium invidiam elegantiorum... Huc ut veneris ibis ad Lyceum Notum conspicuis prius magistris, Novis notius attamen magistris: Nam auctum Pontificum modo a duo-

[rum

V;'

(a) Oalllsá, como te hí escrito varias veces, tiene muy pocos que le Iguaren en toda erudición. Cartas fa-ifilllares de D. Juan Andrís a sn hermano. 1.1, carta 2. - (b) Aun ha ganado más la biblioteca pública (de Ferra ra)... por la diligencia y habilidad de su bibliotecario el erudtllslmo espaflbl D. Luciano Gallitá, (Id. eodem loco)



152

Clementlsque Pilque vero amore, ín dies magls ac magis nitesclt, Seque clarlus Inclpit vlderl... Post vldenda tlbl omnla tuentl Raris blbllotheca facta Hbrls: Hanc nobls dabat antea fruendam Caesar fiUus lllius Barotl, Quo Ferrarla jure glorlatur: At tibí reserabit unus omnl Erudltus in arte Lucianas. Quod quldem poema cum anno

MDCCLXXXVIIl Mlchaél García Falgl-nlae. quod Umbrlae oppidum est, ede-ret, lectorem sedulo monebat de Luciano Gallisarlo Gotholauno Ibldem agi; qul scilicet tamentsl In media Ilaliae luce ha-bitaret, ómnibus tamen supra fidem erudltus videretur. W

Nunc ut ad Andreslum redeam, dici vlx potest, quam prolixe semper Is de Gallisarii ingenio doctrinaque existima-verlt. Quem cum unus ob intimam fami-liarltatem Intus et in cute perspectum máxime haberet, neminem omnino 11-bentius promptiusque ac majore cum fructus spe consulebat, ubi quid sive in veterum sive in recentium scrlptorum lectione et tractatlone ei occurreret, de cujus sententia non satis sibi liqueret. De qua quidem re non id nunc nos dici-mus, ín quo nihil practer audltum habea-mus, sed cujus nos ipsl e contrario testes saepe atque spectatores fuerimus. Nam cum anno MDCCLXXXV nibilissimum lUud par amicorum, ílorentissimas quas-que Italiae provincias, non inanis ut ple-rumque fít curiosltatis explendae causa, sed eruditionls doctrlnaeque studio obi-rent atque Romae ties ut opinor menses constitlssent; ego qui paulo ante ibidem appuleram, ut in ea potissimum urbe ele-gantioribus musis ómnibus litarem, Ita eos cuplde of^cioseque assectabar ut quoad possem et liceret, quemadmo-dum olim Cicero adulescens a Qulntl Scaevolae sic ego ab eorum latere num-

quam discederem. Per eam Igitur ipsam occasionem. quantum Andresius Gallisarii judicio deferret, facile intellexi; ñeque id solum tum cognovl sed illud etiam haud minus aperte perspexi, plurlmos Romanos clves, qul magnum sibi no-men. luculentissimis in vulgus editis scriptis quaeslssent, et qul, ut lllius gen-tis est mos, de nostrorum hominum in litteris humaniorlbus gloria crebro de-traxissent; eos viso auditoque Gallisarlo, Ingenuo quodam pudore ruboreque subfundí.

Itaque haud praeter opininnem mihi accidit, cum ex ejusdem Andresll litteris ad nostrum datis intellexi hos de vita et scriptis Finestresii commentarlos, quorum fama Alpes jam illas atque Apenninum transcendlsset, vehementls-sime a multis doctissimis Italls exposcl. ac paene convicio efflagitarl cum nimlam quemadmodum ipsls videbatur, acade-mlci typographi moram, apud eundem Andreslum, identidem accusarent. Id enim sibi lili firmissime persuasserant: hoc volumen e Gallisarii manibus ita proditurum, ut in eo uno et exquisití acerrlmlque judicil et reconditae variae-que eruditionls atque doctrinae, omnes inventum irl números sperarent. Quod quidem cum eos rectlssime verissimeque censuisse videam, et cum hunc librum praestantissima Gallisarii fama atque exlstimatione, longe dignlssimum judi-cem, de homlnis laudibus dicere jam ul-terius, lector humanisslme, supersedeo. Id unum modo in fíne addam, de quo noblllssimum Hispaniensis historiae scriptorem. johannem Masdevium con-fírmantem vidi: in hoc scilicet commen-tario, et de Finestresii rebus et a Gaili-saric scripto, tamquam in tabula qua-dam plcta, duorum nos simul summo-rum sapientum imaginem, vivis expres-sam et politam coloribüs habíturum.

EMMANUEL JOVÉ, C . M . F .

(c) Ita Ule ad clarlsslmum non modo Oalllaarll sed omnium paene Hlspanorum. qulcumque elegantiorea litteras bonasque artes Impeaslus hoc tempere cxcolunt, amlcum, pracstantlasfmuro vero dvem meum Josepbum a Vega c Leglonensl usque urbe scrlbebat: <D. Luciano Oallsá es uno de los hombrea más doctos y eruditos que yo conozco. Si V. logra que publique su vida del Se. Flncstreti tendremos en una misma obra el retrato de dos grandca sabios.



153

DELICIAE MEAE Ut juvat idum cervum ad aquarum cúrrete fontes;

Ut florum api de negare Met fah ricare placet;

Ut lihet advolitare avibus piscique natare, Me sub sereno vespere

Aílra videre juvat. Nit eíl gratius in térra meliusque videndum

Quam caelum id astris consitum Nubibus et vacuum.

Quam jucundum nobis adspedum exhibet orbis Circumdatus belle undique

Caeruleo spatio, In quo plus quam lucent, aura agitante Favoni,

In veré flores, siderum Máxima turba micat!

Qiíae spedacula caelorum dignissima visu Una Satorem praedicant

Cordaque laetifcant... Umbra cum nodis jam omnino térra tenetur,

Quae amplissimo in cáelo tremunt Sidera conspicio.

Mecum volvente ulteriora laboribus aequa Quae solvet in cáelo Deus,

Triftitiae umbra fugit. Nam adspicere et contemplari sub node serena

Caeli decus mirabile, ínclita regna poli,

Suavius eSl animis quam dulcia mella palato. Dulcedo talis gignitur

Tale vidente decus!...

Tándem expande, expande mihi velamina, caelum; MonSlra nitores optimae

Alterius patriae. HEl^RICUS PUJOLRÁS, C. M. F.



154

CURSUS GYMNASTICUS la Geórgica. (II 4S8-S31)

AGRICOLARUM FELICITAS Sin has ne possim naturae accederé partes Frigidus obstiterit circum praecordia sanguis, Rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes, 485 Flumina amem silvasque inglorius. O ubi campi Spercheusque et virginibus bacchata Lacaenis Taygeta! O qui me gelidis con vallibus Haemí Sistat, et ingenti ramorum protegat umbra.

Sin has... Ordo eát: «si sanguis fri- «ego laudo ruris amoeni Rivos et musco

gidus circum praecordia obíiiterit ne circumlita saxa nemusque».) O uhi cam-

(quominus) possim accederé has partes pi: «Vergilius enthusiamo poético abrep-

naturae». Poeta erroneam antiquorum tus, sententiarum ordinem turbat». (Hey-

opinionem participat, qui dicunt sapien- ne). Ordo et sensus hic eSl: O (utinam

tiam vel ftultitiam horainum majori vel sit) qui me siílat ubi campi, cet. (Cf. va-

minori caliditati sanguinis responderé. riae leftiones apud Ribbeck.) Campi

Circum praecordia: Doftrinam sequitur SperSheusque: endiades pro campi ad

Empedoclis qui, ait Cicero (Tuse. I, 9) Speréheum siti; hic eíl mons Thesaliae, e

«animum esse censet cordi suSusum san- Pindó monte fluens in sinum Malliacum.

guinem». Unde sanguis frigidus circum Taygeta (pl.): mons Laconiae, celeber

precordia eíl animus hehes et tardus ad orgiis Bac£hi. Virginibus hacShata (pa-

sapientiam. siv.) Lacaenis: id eSt frequentata a La-

Rura mihi: (Cf. hic locus cum Hor. coniae mulieribus, ibi fefta Bacéhi cele-

Sat. II, 6, I: «hoc erat in votis, modus brantibus. ConvalUbus: hanc leftionem

agri non ita magnus, Hortus ubi et tec- prefero cum Wagnerio et códice Medi

to vicinus jugis aquae fons Et paulum ceo, (non in vallibus, ut vult Heyne,

silvae super his foret». Et Ep. I, 10, 6; quia modo praecessit, vers. 485).

Félix qui potuít rerum cognoscere causas, 490 Atque metus omnes et inexorabile fatum Subjecit pedibus strepitumque Acherontis avari. Fortunatus et lile déos qui novit agrestes, Panaque silvanumque senem Nymphasque sórores.

Félix qui... Facile omnia hace ad gijlrum. (Cf. Lucr. De Rer. Nat. I, ^8-

epicureorum dodrinam exigas. Ñeque

eSi cur veteribus grammaticis, Vergilium

epicureum fuisse tradentibus, fidem de

rogare velimus. (Cf. adnot.. ad Ecl. VI,

V. 31 seq., in Pal, Lat. n. 32, pag. 75).

In hoc Lucretium ducem sequitur. et jtnar,

153, ubi do£trina epicúrea amplius ex-

ponitur.) Félix qui potuit rerum cognos

cere causas: nobilissimus Vergilii versus,

ait S. Aguñinus (De Civit. Dei VII, 9).

Vera beatttudo in sapientia cñ, et si

quis in terris felix eíl, si quis ex omni



155

parte beatus, is profeílo erit qui potuit vitam turbat ab imo, Omnia suffundens

rerum cognoscere causas. Potuit pro po- mortis nigrore ñeque uUam Esse volup-

teíl (Heyne); at Forbiger: «propria hic tatem puram liquidamque relinquit». Et

perfeéii vis et significatio obtinet; debet Horatius (^Carm. I, i i ) «Tu ne quaesie-

eniíti jam cognovisse rerum causas, qui ris scire nefas, quem mihi, quem tibi Fi-

jure meritoque felix praedicandus est». nem di dederint». Fortunatus et Ule...

Atque metas omnes: metus ex supersti- Post virum doctum nemo beatior agri-

tione ac religione ortos, cf. Lucr. (III, cola. Cicero (Cato Majorj de voluptati-

¡y): «Et metus ille foras praeceps A£he- bus agricolarum «quae mihi, ait, ad sa-

rontis agendus, Funditus humanam qui pientis vitam proxime videntur accederé».

Illum non populi fasces, non purpura regum 495 Flexit, et infidos agitans discordia fratres, Aut conjúrate descendens Dacus ab Histro; Non res Romanae perituraque regna, ñeque ille Aut doluit miserans inopem aut invidit habenti. Quos rami fructus, quos ipsa volentia rura 500 Sponte tulere sua, carpsit nec férrea jura Insanumque forum, aut populi tabularia vidit.

Fasces: Apud Romanos erant virga- sanguine fratrum») lia etiam Stampini,

rum fasciculi, quibus simul colligata erat cui verbum fratres potius videtur adhi-

securis, qui a lictoribus praeferebantur bitum in sensu Lucretii III, 70 «Crude-

magistratibus tanquam insigne atque pu- les gaudent in tristi funere fratris»; (in-

nitionum instrumenta; bini praetoribus tendendo le divisione prodotte nelle fami-

urbanis, seni proconsulibus et praetori- lie dalle guerre civili). Daci: erant gen-

bus provincialibus, duodecim consuli- tes inter Carpathos a Septentrione et

bus, vigintiquator dictatori. (cf. Cic. de Histrum (Dannubium) a meridie. Con-

Lege Agraria, 34, 39) Meronimice po- jarato Hiñro: pro conjurati populi ad

nuntur pro magistratu, praecipue pro Hiílram; metonimia Virgilio familiaris.

consulatu. (Hor. Sat, I, 6. 96 «Parentcs (cf. Geor. I, 510, «bine movet Euphra-

honesti fascibus et sellis».) Agitans dis- tes, illinc Germania bellum». Res Roma-

cordia fratries: Ad hoc Heyne: «Respexit nae; i. e. vicissitudincs imperii Romani,

(poeta) Arsacidum dissidia quae in illos quas alus regnis opponit quae peritura

annos incidunt quibus Geórgica per- sunt et imperio adjicienda. Aut doluit

scripta esse et feruntur et videntur, inter miserans inopem: juxta Servium, Vergi-

consanguineos Phraatem et Tiridatem, lius loquitur ex Stoicorum sententia qui

quos per fratres declarat, agitata». Hanc motus omnes animi atque aífectus veluti

interpretationem veram esse putat Wag- morbos ex homine subíalos volebant ad

ner, quae lamen Ribbeckio non placel. bene beatcque vivendum, speciatim mi-

Ut opinor poeta ad factum parlículare sericordiam ut vitium pusilli animi (Se-

non adludit, sed generatim declarat reg- ñeca, De Clem. II, 5). Sed hoc ab huma-

ni cupiditate bellum etiam inter fratres nissimo Vergiiii animo prorsus abhorret.

inflaman, (cf. v. 510 «gaudent perfusi Sensus est: agricola «remotus ab omni



156

pauperuai miseria et divitum luxu ac fortius declarandam. Tabularía (pl.): lo-

{austu, animum ab omni perturbatione cus in Capitolio quo senatus consulta,

vacuum habere potest» (Heyne). In plebiscita de societate et foedere ac prir

eodem sensu Tibullus (I, i , yy): «Ego vilegio cujusque concessis habebantur.

composito securus acervo Despiciam di- (Suet., Vesp. 8-Liv. 49. 16).

tes de&piciamque famem». Ipsa... volen- (sequar)

Ha... sponte sua: ad notionem primariam H. MARTI)A, C . M . F .

Bibliographia FerdinanduB Prat, S . ) . Jesús Chríst

sa f íe, sa doctrine, son oeuvre, (2 vül. In 8 ° , 596 pp. et IV 596 pp ) Beauchesne. Paris.

Omnes quotquot celebratum opus *.La Theologie de S. Paul> mullís jam abhlnc annis mirantur (nec sunt paucl prout XX editíones demonstrant) laeto suscipient animo alterum ingenii fructus clarissimi P. Prat. Plura in duobus ope-ribus invenlmus communia: divisio ea-dem, slmilis quoque disposltio typogra-fica atque methologica, qua disquisitio-nes grammaticae ex quibus difíicultas lectoribus oriri posset non in medio tex-tu ut Fllllon, sed ad calcem fere semper subjícluntur. Non invenies quidem in novo opere scientlficum apparatum ampU' tudíne máxime atque perfectione coníec-tum; alia enim mens auctoris fult: «íl re s'adresse, inquit, ni aux debutants, ni aux mattrea mais á la classe moyenne de íecUura» Nos tamen libenti animo Ptris. Lebreton sententiam suscrlbimus scribentis: *Non seulement son ouvra-ge sera d'une grande utiüté aux etw diants, mais il instruirá ausai les mat-tres^ (Etudes 5 nov. 1933). Et re quidem vera notulae historicae, archaeologicae. geograpliicas bine inde sparsae, scienti-ficis cognitionibus venustate quadam ex-positis, abundant. Praepterea fluidas e-legansque sermo. Psicologicum Vltae Chrlsti elementum cum expositione histórica ita consoclatur ut ^imilla opera P. Lagrange, Lebreton, Joüon mirifice

compleat. In dubtis qvjaestionibus discu-tiendis clarissimus semper et securus. ita ut in nonnullis, fere omnium $uffragia praevideatur faciliter obtenturus: Sr. ex. gr. excursum de die ultimae Cenae. (pp. 508-520, praessertim pagina 518).

M. CooiNA, C. M. F.

A u s o n e . Oevres en vers et en prose. Traduction nouvelle de Max Jasinski 1-2 vol. Garnier-Paris.

Decimus Magnus Ausonius, poeta Burdigalensis, grammaticae et rethorlcae maglster, filiorum Valentiniani praecep-tor, in optlmis sui temporis scriptoribus adnumerandus et plerisque praeferendus est. Edltionem integram ejus operum cum interpretatione et adnotationibus adhuc non noveram, doñee M. Jasins-kius istum defectum adimplevit. Funda-mentum operis el. interpretis sunt editio critica (Peiper, apud Teubner) et editio Mosellae (M. de la Ville Mirmont. Bur-digalae 1889), In introductione quaestio stabilltur utrum Ausonius Christianus fuerit. Non obstante intima Paulini No-lanl amicitia et Christiano aliquorum operum sapore, id nulla prorsus ratione potest aífírmari.

Aulu-OelICi Les nuits Attiques. Livres XLV-XX. Traduction nouvelle de Maurice Mignon. Garnier Paris.

Tertium apparuit et ultimum volumen hujus operis cujus recensionem In PAL. LATINA Instituimus (cí. n. 40 Mense Ja-



1S7

nuaxto 1934) ad quatn lectoreni remitti-mus. Hoc posterum volumen dúos completos Índices habet: alterum rerum u-nluscujusque librí, alterum vero historl-cum totius operis.

F. d e Pao la . Storia della Letteratura Latina, sec. edltione. Dante Alighie-ri, Milano. 1935.

Haud faclle est in unum breve qul-dem opus reducere historiam litterarum Latinarum, quod tamen Ferdinandus de Paola, el. professor in Licaeo Romano T. Mamiani planissime est consecutus, suo manual! scholis superioribus Italicis adcomodato. 400 pagellarum numerum non excedit, quibus ab originibus (a. 740 a. C.) ad Justiniani témpora (a. 523 p. C.) prosequítur. Operl ceterum exacto et completo, amplius deest et phllosophi-cum studium stilisticae evolutionis, et praeclpuarum notarum cujusque periodi.

A. Carri l lo d e A l b o r n o z , San Juan Crisóstomo y su influencia social en el Imperio Bizantino del siglo IV. F. A. E. Madrid.

Ómnibus qul historiéis rebus incum-bunt in comperto est evolutionem socia-lem juris Romani máxime influxu chris-tianismi locum habuisse. Justiniani Ins-titutiones nihil aliud sunt nisi Gaji Insti-tuta, Christianis moribus magno quidem opere perfecta. Quae perfectio patet in primis quod ad servitutem, operarios et differentias inter pauperes et divites atti-net. Cl. auctor influxui studet Scti. Jo-hannis Chrisostomi in hujusmodl quaes' tionum socialium evolutionem. In com' mentarlo Rozón v Fe jam antea scripse-rat studium cui titulus Aspectos sociales del s. IV a través de las obras de S. J. Crisóstomo (1932-1933) Opus veré critl-cum, historicum el philosophicum orna-tur completa enumeratlone documento-rum, fontium et litterarum, adjunctis tredecim tabulis photographicis ex prae-cipuis codicibus.

HENMCUS-MABTIJA, C . M . F .

F; D o m i n i c o Báftez. S. Tho. Primario Professore. —Biblioteca de Tomistas Españoles t. VIII. Sdiolastiea Com-mentaria in Primam Partem S. Theol. S. Thomae Aq. — Introducción General y Edición preparada en cuatro tomos por el M. R. P Fr. Luis Urbano, O P. Tomo 1 De Deo Uno, 20 pst.

«Bibl. de Tomistas Españoles» nuper publico novum obtulit volumen, idque primum operis veré magistralis Ptris. Dominici Báñez. qui commentator e\sti-tit acutissimus et certissimus, si quis alius, Summae Theologicae quique, gra-vissimorum auctorum sententia, post immortalem Cajetanum palmam est adeptus. Praesens editio alteram Com-mentarlorum iterum producit, quae an-no 1585 ipso Báñez moderante prelo su-biit. Textus autem Summae Theologicae est Summae Leoninae; orthographia in recentem criticara est accomodata. Prae-cedit Introductio Generalis in qua P. Aloisius Urbano agitat: 1 Operositatem et imaginem P. Báñez — 2 Generalera Operis Prospectura—3 Comoediara Ban-nezlanam—4 Bannezium et Inqulsitio-nem Hispanicam—5 Charecteres operis Banneziani-6 Dotes peculiaries nostrae editionis

JuMANus PASTOR. C . M . F .

Tito LITIO. La Prima Decada. Letture p.oposte e commentate dall Prof. Giorgio Castellani—Quarta edíz.

Post brevem praefationem praebet clarus auctor introductionem haud brevem sed utilissimam de patria vita, et de ómnibus quae ad intellegentiam operis Liviani quodammodo conferre possunt. Postea relicta praefatione operis incipit a libro 1. Adnotatlones sunt et gramma-ticae et histórica*. Textus dividitur fre-quentibus tituiis et collustratur variis imagunculis quae quamdam jucundam novitatem praestant. Nobis placet mi-rum in modum.



158

Titl Livl a b u r b e condi ta . L. I. - con note italiane del Dott. Mario Anti-n o Micaiella. Quarta edizione S. E. Dante Alighieri, Genove.

In hoc Ubello commentator non so-lum ex aliis collegit ea quae sibi visa sünt aptiora ad juvandos adulescentes in Titi Livlí interpretatione, sed ex pro-pria observatione plura etiam addfdit quae cum secretis ítalicae linguae siml-litudinem majorem haberent Locos confer frequenter cum aliis auctoribus quo magis pateat eorum intellegentia. Sintaxim et stilisticam notat ut excite-tur alumnus ad constructionis exquiren-das causas Ita fit ut utilissimum deve-niat opusculum ad scholas Latinitatis ad quas praesertim est destinatum.

Tito Livio. Libro 11 delle Storie con note del Prof. Glov. Paloí ía —secon-da edlz.

Eodem fere modo procedit ac praece-dens opusculum cujus est continuatio et prolnde simili commendandum laude.

E. JovÉ, C. M. F.

D'Amico Orsinl, 1 cartni di Catullo (scelti e annotati) Firenze. F. Le Mon-níer. 1935.

Alium jam In superiore numero líbel' lum ejusdem D'Amico recensuimus. Porro huic Catulli poematum editioni easdem laudes dicere fas est. Carmina selecta traduntur atque ab ils expurgata fragmentis quae juvenibus in moralitate offendiculo esse possunt. Ceterum edi-tionem commendant, non parum qui-dem, notulae et historicae et gramma-tiene; omnia denique ad unguem typis expressa.

U. Paol i , Marziali-EpiÉrami scelti. 2 ed. Firenze, F. Le Monnier, 1935.

Haec selectorum Martialls epigram-matum editio non omnia ponit illius poetae opera, sed óptima quaeque seli-git. Hugonis Henrlci Paoll curae debetur. Satis lucet ad interpretationem iter sco-

pulis plenum auctorem faceré debuisse; ast meo quidem judicio óptima quidem fortuna ejus laborem coronavit qui Ut-teris Latinis optime serviré perget, cum Martialem nostum evulget qui minus agnoscitur in scholis quam pro illius praestantia.

L. FANLO, C . M . F .

G. Seni^agi ia , Le Catilinarie 1 e II con note, Dante Alighieri. V Ed. 1933.

ínter tot tamque egregrias commen-tationes in adversus Catilínam invec-tiones, hae adnotationes Dni Senigaglia minime dedignandae. Commentationes máxime tendunt ut concinnitas oratio-nis facile pateat atque praesertim conse-cutio, Initio historicam disquisitionem proponit paginas usque XXX productam. A, sequitur praeprimis textum Clarki Oxonii CoHectlonis, nonnullis immuta ' tis locis, juxta textum Cl. Mueller edit. Teub. Quintum jam preio subierunt hae adnotationes ex quo intelligl potest qualls eorum sin conditio.

J. Zwior, Introd. alia Lingua Latina Litúrgica, trad. di O. Bartsch. Ed. Marietti. p. 131.

In laudem hujus libelli dicere oportet itallce tum translatum esse cum sepiles jam germanice preiis mandatum fuerat. Mens auctoris recta quidem: vldel. femlnis, quae, Deo mancipatae, divinas laudes psalere tenentur, principia linguae latine tradere quo mellus suum opus perficere queant. Grammatices ta-men expositio nlmls fortasse summaria videbitur, nam LXXV tantum plagulae totam rem grammaticam cum respon-dentibus exerclclis capiunt. Dúplex sequitur vocabularlum, lectionum se. et alphabetlcum. Placet praeterea exerci-tiorum selectio ex libris liturglcis. Non-ne resuget qui Hispanicam hujus operis traslatipnem accurate paret in utllitatem tot religiosarum quae lingua utuntur hispánica?

J. M. JIMÉNEZ. C . M , F .



159

Exercitationes Scholares

Luna Pekinensis. — I. Quidam homo regressus eál ab urbe capite. Ex quo do-mum suam pervenit, ut primum loqui de quacumque re occipiebat, nihil aliud quam res pekinenses laudabat. Quadam die, cum appeteret nox, simul cum paire, fulgente luna, iter faciebat. Qui nitor lunae hac node!, ait pater. Sed filias confeílim respondit: hic nullus equidem nitor; magnum discrimen cü cum luna pekinensi. Exasperatus pater ei maledi-xit dicens: álulte loqueris! Sub cáelo luna eSt ómnibus eadem, etianí Pekini; quomodo igitur discrimen esse poten? Simul ei magnam impingit alapam. Dum filius flens exclamat: Eja! omnia reliqua no^ra nihil pensi habeantur; sed prefecto alapa tua pekinenses superat.

LuDovicus CORTINA PRIETO

Seminarii ValUa-Dei apud Ovetum alumnus.

II. Homo quidam urbe ex capite redierat. Ex quo tempore ad suos per-vencrat, ut primum de re quacumque loqui occipiebat, nil aliud quam peki-nensia laudabat. Quondam, cum nox ad-petebat, viam cum patre, luna splenden-te, faciebat. Quam nitida nunc luna! — dixit pater. At filius ílatim: boc dici clarum non licet; magnum eál enim discrimen Ínter banc atque pekinensem lu-nam. Iratus pater imprecatus eSi ei dicens: stulte loqueris! Sub cáelo una atque eadem ubique eíi luna; et Pekini haec coUucet; quomodo igitur discrimen esse poteíl? Quumque Koc diceret, gra-vem ei alapam impegit. Tum plorans clamavit homo; age, nil cetera apud nos valeant, at profeso alapa tua multo praeílat quam pekinenses.

IGNATIUS CEREZO

Stae. Catbarinae Latinitatit alumnus-Verdoíaji.

III. Homo quidam rediit ab urbe capite. Ex quo ad suos pervenit, ut primum de re quacumque loqui occepiebat nihil aliud quam laudabat res Pekinenses. Olim cum nox adpetebat iter faciebat cum patre, dum térra lunae lumine illuítrabatur. Pater:—Heu! quam clara, ait, nonfte ifta eñ luna!—Sed filius sta-tim respondit:—Haec luna dici non po-teál clara; nam discrimen magnum Ínter hanc et Peíhinensem intercedit. Furens pater ei maledixit dicens: Inscienter loqueris! Sub cáelo luna eadam eíl in ómnibus orbis partibus; Peíhinum etiam hanc habet lunam, quomodo igitur dari poteft discrimen?

Atque sic dicens ei sollemnera impegit alapam.—Tum flens homo:—Age! Ínter nos, inquit, alíqua nihil sunt. At profedo alapa tua melíor eSt quam Pekinenses.

HANNIBAL DEL MANSO

TuBculi, Pridie idut- Martiat.

IV. Homo quidam regressus eñ ex urbe capite. Ex quo venerat ad suos, ut primum occipiebat loqui de re quacumque, nihil aliud quam laudabat Pekinen-sia. Quadam die, cum nox adpetebat, ambulabat cum patre sub splendore lunae. Ut lucet luna hac noftel inquit pater. At ftatim filius respondit: Quis hoc dicat clarum? máxime intereál ínter hanc et lunam íUam Pekinensem. Furore ac-census pater, maledixit íUí dicens: Stulte loqueris! Subter caelum, luna eadem eft ubique gentium ut etiam Pekini, quomodo igitur sit discrimen? Haec dicens ínsígnem ei impegit alapam. Tune noíler homo exclamavít gemebundus: Eja! Cetera ínter nos nihil valent. At profeso tua alapa melíor cSt quam Pekinenses.

JESÚS AB IRAOLA

Onniati.



" • ''i

Notalae.

Compositiones vertendae Fures abigendi domo

Qui res secure conservare vult suas Latronum cautus devitet molimina. ( i ) Latina de gente vir in primis nobilis Degebat saepe ruri, cultu splendido Domum exornatatn, speftandam arte, possidens. Aderant frequentes simulatores callidi, Errones (2), fiíií amici et cum balatronibus (3) Adulatores, omnes furto dediti. Nofturni expilant fures nec praeda carent Diurni, multa et facili; nihil nempe prohibet. Ex paucis quídam sincerus amicus monet Herum suosque, sed monet fruílra, ñeque Tam tríale praepedíre damnum unquam poteíl. Poálremo exclamat: Alíquando, ad solem novum, (4) Somno surgentes domini cernent artíbus Latronum mirís ablatam esse ípsam domum.

Rocci, S. J.

- ( I ) Maquinaciones.—(2) Vagabundos.—(3) Fanfarrón.—(4) Al amanecer.

El Cirujano Cuanto Chino

Un soldado en la batalla ( i ) fué alcanzado (2) por una flecha. Dejado (3) el combate, se volvió (4) y rog6 a un cirujano que le tratase. (5) El cirujano examinó y dijo varias veces seguidas: (6) Eílo no es nada, eflo es fácil de arre-

^ ' " i ^ ^ ^ A A •• Luego tomando unas grandes tijeras,

cortó el aíla (8) de la fleaía por el exterior, al ras de la piel. (9) Terminada esta operación, pidió sus honorarios. (10) El soldado le dijo: el aíla de la fle£ba ¿quién no sabe cortarla? Pero dentro

de la carne eSti la punta de la fle¿ha, y éSia. ¿cómo me la sacarás?

Pero el cirujano meneando (11) la cabeza, dijo: ESto ya no me interesa. ( l a ) Efto ya es negocio del médico interno. Asi que (13) dame mis honorarios para que pueda maréharme.

Notalae.—(i) Proelium. (2) Attingo. (3) Relinquo. (4) Reverto. (5) Medeor fdat.) (6) Iteriim iterumque. (7) Expedio. (8) Hastile. (5) Ad summam cutem. (10) Merces-edis (sing.) (11) Micare (con ahí.). (12) Mea nihil referí. (13) Igi-tur.

I IIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIlItlIlllllllllMllllllllllllllItlinmilllllll lililí lllimlH""IIMHIIIIMMIMIIMIIMMMMI»MI»MmiMIIIIMMIMI Illll

P H I L A T E L I A IIIIIIIIIIIIIHillllMIIIIIMIIHIIMIIII MM

Quiere V. favorecer grande mente las Misiones de negritos e infieles?-No desperdicie V. ni un aó lo >cllo sea nacional, sea extranjero.

Todos los recibe con gusto y agradecimiento

Visne Missionibus Nlgritarum atque infidelium summopere fave-re? Ne u n u m q u i d e m s i^nacu-tum n e g l e g a s , slve nationale si-ve exterum:

Omnia ea recipit libenter et grato animo

EL CIRCULO FILATÉLICO MISIONAL • UNIVERSIDAD, CERVERA (Lérida) Espaiía i

illlllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllKlllllllllllllllli '



palaestra latina - culturaclasica.com · teste censorino, nec k nec q nec h in numero adhibet...

Documents