Pahtau San Htai (MIT Pahtau komiti ni san ai san htai ga san ni hpe Rev. Dr. Lahpai Awng Li htai ai mahtia ni, 2013-2014)

(1)Jinghpaw Wunpawng htung hkying nga ai hte maren Sara Kaba a mying, amyu mying hte nta masha ni hpe shachyen shaga ya rit.

Nye mying gaw Awng Li rai nna Gauri lahpai kasha re. Ningrum ningtau na mying gaw Sarama Maraw Ji Wawm re. Kasha lahkawng lu ai, Lahpai Wun Dan Awng hte Lahpai Sut Ring Naw re. Dai daw Buga gaw Manmaw re.

(2) Sara Kaba lung lai mat wa ai jawng ni hte Sara Kaba lu ai Janmau ni hpe tsun dan rit.

B.Sc (Q)gaw Mandale Dakkasu npu na Myitkyina Degree College kaw lung la ai re. M.Div gaw MIT Insein; D.Min gaw Union Theological Seminary, Philippines; Ph.D gaw Philippine Christian University, Philippines jawng ni kaw lung la ai re.

(3) Sara Kaba hku nna Dakkasu kaw ningtawn ai hte awng pru wa ai rai tim Asuya magam gun n galaw ai sha Karai a mu hpe gun hpai na matu lata la ai gaw moi kaji ten kaw nna myit shatawng da ai lam ni nga ai majaw rai kun?

Moi kaji yang du pyi n dang mat hkra si na daram machyi ga ai nga nu wa ni tsun dan ai. Bai nna tan 10 lung ai aten hta grai machyi ai. Tuberculosis byin wa mayu ai kum la nga ai nga nna, nhtoi 45 ya tsi htu ai hte jawng mung bat lahkawng daram n lu sa mat ai. Dai tsi la ngut ai hpang mung jahkring hkring machyi ai lam byin ai majaw jawng laika hpang hkrat ai lam ni byin ai. Dai shaloi Karai Kasang a shamai shatsai ya na chye ju hte tsang 10 san poi hpe awng lu na chyeju hpe grai marit ai hte akyu grai hpyi ai re. Akyu hpyi ai hte maren dai shaning jang tsang shi awng lu sai re. Dai majaw, chyeju dum ai myit masin hte Karai magam hta lakung lakap tai let jut shara mi hta sha pyi htoi tu lu ai wa tai mayu ai ngu myit lu ai hte aten hpring hpung magam gun hpai na matu daw dan ai re. Karai a mungdan a matu kaja dik ai hkungga hpe ap nawng mayu ai majaw Dakasu hta ningtawn ai hku awng dang lu hkra shakut nna she, mungkan ahkaw ahkang arawng aya mai lu wa ai lam, yawng hpe kau da nna, chyum jawng lung la ai hte sasana magam hta gun hpai nga ai hku re.

(4) Sara Kaba hku nna Karai magam gun hpai ai gade ning dang rai sai kun?

1996 April shata praw 1 ya shani kaw nna aten hpring magam gun hku ap nawng daw jau nga ai re.

(5) Ndai zawn Karai a magam bungli hpe gun hpai ai ten hta Sara Kaba hku nna yak hkak kin dut ai lam ni law law hkrum sha lai wa na sai. Dai hta na Sara Kaba n malap lu ai mabyin masa langai hpe naw tsun dan rit.

KTC Nawngnang kaw la nga ginra up galaw nga ai ten 1999 ning hta re. KTC Nawng Nang jawng manghkang kaba byin ai majaw laning myi pat nna bai hpaw hpang wa ai aten re. Dai aten hta ngai gaw KTC a sharin sara ningnan re. Jawng pat ai mang hkang a majaw myu a mying, sari sadang hkrat sum mat wa nga ai hpe maroi nni byin ai majaw, dai aten na KBC Amu Madu Sara Kaba Saboi Jum hpaji jaw shatsam ai hte, KTC atsawm bai hpaw mat wa lu na matu jut shara mi hku sha pyi shang lawm ra ai ngu daw dan nna wa ap nawng nga ai aten re (shawng da Trustee dawdan minute hte shaga ga sai. Rai tim woi awn ai ni kaling kachyit masa jai lang ai majaw, n ap nawng byin ai re). Asak Kaba sai ngu ai ga baw hte constitution kaw tara jahkrat la nna, Sara Kaba N -Ngai Gam, Sara Kaba Kareng Naw Tawng, Sarama Kaba Hkin Hla Twin ni hpe shanhte naw ap nawng mayu tim n mai sai hku tara hte jawng bungli kaw nna jahkring ai majaw hpung sara nkau mi, hpung masha nkau mi hte dai shaloi na chyum jawng ma ni malawng maga, jawng hpe woi awn ai ningbaw ningla ni a ntsa nju n dawng nga ai aten mung re. Jawmgma ni mung Student Body hpaw ai majaw ngu mara shagun nna jawng pat hkrum, Ginwang na masha kaba ni jawm jawp ai hkrum rai myi pri hte ra rai hkam sha ngut ai hpang, jawng bai baw ai shaloi gaw student body hpaw mai ai lam constitution kaw bai mu rai nna, shanhte a ntsa kaling kachyit galaw ai ngu pawt a-ngun let jawng lung nga ai aten re. Jawng ma ni kasu kabrawng loi ai aten re majaw, la nga ginra hpe grai jum tek uphkang yak ai aten re. AD 2000 chyeju shakawn hpawng gawknu gawgap nga ai aten re majaw, lak sasama hte payan marai 100 daram jawng wang kaw wa nga ai hte mare na jinghpaw num ma ni hpe n manu ai hku an sha ai lam ni mung nga ai majaw, chyumjawng ma ni hte manghkang jahkring hkring byin ai aten mung re. Kalang lang shana yu tung du hkra jawngma ni hpe sin ra ai aten mung nga ai. Jawngma ni bai kasu kabrawng jang, jawng bai pat ra nna myu sha ni Karai Kasang a man, masha a man kaya kaba kalang bai hkrum na hpe grai tsang ai majaw, grai pu ba hkam, jam jau hkam nna dau jau lai wa sai re.

Lana myi na aten shana yu tung 1:00 Am daram hta jawng sin wa nye yup gawk chyinghka sa adup nna ngai hpe jasu ai. Ngai kajawng rawt wa yang, shi gaw, hpa hkum san nga, na jawngma langai hpe mare masha ni nhtu hte hkan shachyut kahtam nga sai nga tsun dan ai. Ngai mung Torchlight sha lang nna, makau gawk na jawngma ningbaw hpe ahprun jasu la nna jawng wang chyinghka lam de kagat mat wa ai.Shaloi jawngma wa matsa nna chellenge galaw ai nsen hte, mare masha ni a matsa ai hte chellenge galaw ai nsen na ai. Shaloi kagat nga let hpa baw galaw ra na kun ngu Karai Kasang kaw akyu hpyi ai re. Shaloi jawngma langai hkan gagat nang nna, KTC jawngma langai hte mare masha ni galaw hkat ai re, jawngma wa gaw shi a gawk chyinghka lam kaw nhtu hte mare masha ni hpe ninghkap na matu ala nga ai; mare masha ni chyawm gaw jawng chyinghka lam kaw re nga tsun dan ai. Shaloi jawngma ningbaw ni hpe mare masha ni jawng wang de n shang wa na matu naw tawngban jahkring da mu, sara ya hkan sa wa na re ngu shangun kau dat nna, ngai gaw nye jawngma wa a gawk de ding ding sa mat wa ni ai. Shi gawk hte man ang ang lagaw lahkam 10 daram tsan ai kaw du ai shaloi kaga jawng ma lahkawng masum gaw ngai hpe sara hkum sa, shi tsa nang nga ai re, nhtu hte mu ai myi hkan kahtam nga ai nga tsun dan ma ai. Shaloi dai shara kaw jahkring mi ngai hpa galaw ra na ta? ngu tsap let kyu hpyi la rai nna, nye makau na jawngma ni hpe nanhte kadai mung nye hpang hkum hkan sa ngu tsun abik kau nna, ngai hkrai dai tsa nang ai jawngma wa a gawk de dingding gwi gwi lahkam sa wa ai re. Shaloi dai tsa nang ai jawngma wa nhtu hte shada nna ngai hpe azi yu dat let Ha! Sara Awng Li nga tsun nna shi nhtu hpe makau kaw jahkrat kau nna, "ngai hpe mare masha ni jawm htwi ma ai" nga hkrup ai hte ngai hpe marawn tsun dan wa ai. Shaloi ngai shi hpe htim ahpum la nna, sara ma hkra hpe pri nen ai hku hparan ya na, azim sha nga u ngu n-gun jaw let shi a myiman na sai ni hpe katsut ya ai re. Shaloi shi hte rau gawk na jawngma ni yupku npu na lamya pru wa ma ai. Shanhte yup nga ai aten, du shang wa nna nhtu hte mu ai mi kahtam rai share nga ai majaw, shanhte hpe hkra na tsang nna yupku npu de shara la gawp nga ai ni rai ma ai.Shanhte hpe nhtu tsing da kau shangun nna, tsi du hpe shaga rai, hkum loi kaba ai jawng ma ni hpe dai tsa nang ai jawng ma hpe gawk shinggan de n pru hkra sin da shangun nna, ngai gaw jawngwang chyinghka lam de bai kagat mat wa ni ai. Dai kaw mare masha marai 7 daram hte shanhte hpe hkan je ai mare masha nkau myi hte hkrum ai re. Shanhte gaw sara na jawngma hpe shapraw ya rit ,dai na jang shakrip hkat na re, anhte hpe roi ai, matsa ai, challenge galaw ai; anhte kaw na langai hpe htwi kau da nna jawng wang de hprawng shang mat wa ai re nga tsun dan ma ai. Shanhte hpe atsawm hpyi nem tawng ban ai hte si mani ai hku hpawtde hparan la hkat ga, ngai nan nhtoi htoi ai hte sa hparan ya na re ngu tsun let tsam mari lu shazim kau dat ai re. Dai shana tup masin gari ai hte, tsa nang ai jawngma wa kaw na sai ni nye palawng hte hkum hkan achya kap nga ai sai sama ni hte rai n mai yup mat ai. Dai jahpawt nhtoi san ai hte mare salang ni kaw sa nna mare masha ni hte manghkang n kaba hkra woi hparan sai. Jawngma wa a lagaw leng pawng da ai mung nye gumhpraw hte shaw wa ya, tsa jahpu hka ni hpe mung nye gumhpraw hte wa ya rai, kaga malu masha ni hte seng ai hka ni hpe mung mare masha ni hpyi ai made nye gumhpraw hte wa ya ai hte prinen hkra tawng ban shazim kau lu ai re. Jawng de bai du wa yang jawngma wa bai, shi jawng pru ra jang mare masha langai ngai hpe sat kau da nna she pru na re nga un hkawm ai hpe mung, tsam mari counselling gaw, akyu woi hpyi, rai jawng gaw tara nga ai hte maren hkring ra na re. Rai tim prat tup bai n mai lung sai ngu ai hku n rai na re, Karai Kasang gaw 'dai ai ntawng nhtu' shatai na matu lunghkrut kaw garang la nga ai re, ngu tsam mari abawp shazim da lu ni ai. Dai jawngma jawng shapraw hkrum ai re. Kaga jawngma ni gaw, dai jawngma wa ngai hpe mara tam nna lama ma hku bai tai na hpe grai tsang ya ma ai. Rai tim shi nta rai n wa shi yang, ngai kaw sa hkrap nna, shi mai kaja ai hku she asak hkrung sana re. Sara nang n-gun jaw ai hte maren lani mi Karai Kasang a matu 'dai ai ntawng nhtu' tai hkra shakut na re nga nna nta wa mat ai re. Dai hpang nta kaw na lahkawng lang ngai kaw laika hte tawng ban ai lam ni, shi masha kaja tai hkra shakut nga ai lam ni, chyeju dum ai lam ni ka wa ai re. Shaning tsumra na ai hpang, shi chyumjawng bai lung shangut rai ya gaw, 'dai ai ntawng nhtu' tai let sasana magam hta ap nawng nga sai re. Ndai mabyin hte dai aten hta ap nawng daw jau ai lam gaw grai lak lai ai, mahkrum madup mabyin ni tai lai wa sai re.

(6) Lai wa sai ten hta Sara Kaba gaw Jinghpaw W.P Chyum College (Kachin Theological College) KTC, Nawng Nang hta sharin sara hku nna, ap nawng lai wa sai hpe mung chye lu ai. Ya gaw MIT, hta bai sharin sara hku nna ap nawng dawjau nga ai hpe mu chye lu ai. Sara Kaba hku nna KTC Nawng Nang hte MIT a shai hkat ai lam, ningmu hpe tsun dan rit.

Ngai KTC hta galaw ai aten na hte shingdaw ai hku sha tsun mayu ai. Hpa majaw nga yang ya hpang daw na KTC a lam ngai pu pu le le nchye mat sai. MIT gaw Academic hpe madung dat ai, KTC gaw gap hpe madung dat ai. MIT gaw quality hpe madung dat ai, KTC gaw quantity hpe madung dat ai. MIT na woiawn ai ni gaw Myen mungdan hte mungkan madang hku Academic contribution lu jaw ai, KTC na woi awn ai ni n lu jaw ai.

(7) Ya Sara Kaba gaw MIT hta sharin sara galaw nga ai sha n-ga, Jinghpaw Wunpawng Karai Masa hte Lit Hkrawk Hpung (Kachin Theologians and Scholars' Network) a ningbaw re ai lam hpe mung chye lu ai. N dai Lit Hkrawk Hpung hpe gara hku myit n chyang shaw nna hpaw hpang wa ai hte yaw shada ai lam, komiti malawm ni gaw gade rai nga sai hte shi a ru di rung gaw gara kaw hpaw da nna galaw nga ai magam bungli ni gaw hpa ni rai nga ai kun?

Chyurum Wunpawng sha ni lam shagu hta mungkan lahkam dep ngang ngang kang kang rawt jat galu kaba wa lu na matu hpaji beng-ya hte gaw gap mat wa ra ai. Hpaji beng-ya hte gaw gap ai ngu ai gaw Karai Masa ringchying ai amyu tai wa na matu, mungkan hpaji hkum sum hpa hta ring chying ai amyu tai wa na matu, labau htunghking hkringhtawng lam ni hte ringchying ai amyu tai nga lu na matu, mungkan de hpaji len shalai jaw lu ai amyu tai lu na matu, Karai Kasang hpe kam hpa manoi manat ai hte hpaji hta mahta nna asak hkrung ai amyu tai na matu gaw gap ai lam re. Dai lam ni dik tup wa na matu, hpaji sawk ladat hte laika amyu myu ka shaparaw ai lam, bawngban hpawng amyu myu woi galaw ai lam, hkaw tsum hpawng/ sharin hpawng amyu myu woi galaw, Internet Web hte hpaji gin len/sawk tam hkaja lu hkra jawm lajang ai lam ni hte gaw gap la ra na re. Dai ni hpe Chyurum W.P Karai Masa munu ni, mungkan hpaji munu ni lata gindun nna jawm hkrang shapraw galaw gun hpai sa wa lu na matu ngu ai yaw shada lam hte hpaw hpang wa ai re. Main Komiti gaw ngai ma, Rev. La Rip ma, Rev. K. Zau Nan ma sha re. Malawm hku nna gaw myit lawm ai ni yawng mai lawm ai ngu ai masa jai lang ai re. Ya she naw npawt hpang wa ai re majaw ja gumhpraw arang hpa rai n nga shi ai majaw dam lada ai hku hpa rai n lu woi galaw shi ai. Karai masa hte seng ai laika buk kaji sha naw lu shapraw ai re. Dai ning na jawng lung shaning hta gaw Meshia journal lu shapraw hkra ngu nna Rev. K. Zau Nan an lahkawng myit makun nga ga ai. Rev. La Rip Ph.D ngut nna bai du wa jang loi dam lada hkra bungli ni woi galaw lu hkra shakut sa wa na re. Ru di rung ngu ai mung n nga ai. Anhte a nta gaw anhte a rung re ai ga rai nga.

(8) Dai hta sha n-ga Mine Sweeping ngu ai hpung hte seng nna Sara Kaba hku nna naw san lang dan rit.

Mine Sweeping ngu ai gaw tinang amyu hte seng ai labau hpe grau mai kaja jaw ang ai hku sawk sagawn nna Myen mung jawng ni hta sharin lang laika (Textbook) (sh) textbook ka ai shaloi jai lang na reference book ka shapraw ai lam re. German mungdan na NGO langai re. Dai hpung a myen mung hte seng ai manager Dr. Hans wa MIT de Dr. Hlai Bwa hte sa matut nna, MIT kaw na ni tinang a amyu sha ni a labau hpe textbook (sh) reference book tai hkra ka mayu ai amyu ni hpe ka byin hkra ja gumhpraw garum na ngu nna sa offer galaw ai re. Shanhte a ningmu hta Myen mung asuya jai lang nga ai ethnics group ni a labau gaw n jaw, n teng ai lam grai lawm mat sai. Dai majaw tengman jaw ang ai labau nga ra ai. Du na ra ai ten na myen mung jawng ni hkan tengman jaw ang ai labau hpe sharin la lu shangun mayu ai ngu ai yaw shada ai lam hte sa garum la ai hpung rai ma ai. Kachin labau a matu gaw ya ngai woi awn nna ka nga ai hku re. Part I gaw 2013 March-2014 March, Part II gaw 2014 April- 2015 March, Part III gaw 2015 April 2016 March rai garan nna English hku ka na re. Ya gaw Part I (myen mung de du shang shanu nga ai aten du hkra ) hpe ka hpang wa nga sai. Part langai a matu group masat la nna interview ni hkan galaw, laika bum ni jawm mahkawng rai, mahkawng la lu ai data ni hta hkan nna laika buk byin tai wa hkra ka shapraw ai ladat hte woi galaw nga ai re. Myit lawm ai hte aten lu jaw ai ni hte jawm galaw ai bungli re. {Rai tim shanhte German ni shada ninggnu nbung hkat ai majaw ya dai project hten mat hkring mat sai}

(9) Anhte mu mada dep hkap ai daram gaw MIT hta sharin sara galaw ai Jinghpaw Sara/num ni hta mai gan mungdan de visiting professor hku nna sa du sharin ai gaw Rev. Dr. Lahpai Zau Lat hte Sara Kaba sha naw rai nga ai hpe chye lu ai. N dai zawn mai gan de sa du sharin ai lam gaw Jawng a masing kun? (sh) shanhte nan shaga la ai lam re kun?

Ngai gaw visiting professor hku hkawm sa ai lam n re. Scholar hku hkawm sa ai lam she re.United Board for Christian Higher Education in Asia hpung ni Scholar hku lata la ai majaw, Myenmung a lam presentation galaw ai hte scholarlly research article langai sa ka ai lam she re. Ph.D lu sai ni hte Ph.D dissertation ka nga ai ni mai shawk ai. Shawk ai ni kaw nna shanhte ra ai ni hpe scholar hku masat nna shaga la ai hte scholarly research paper langai sa ka shangun ai lamang re. Hong Kong kaw base glaw ai hpung ni rai ma ai. Professor hku sharin ya ai lam gaw, ngai Ph.D lung nga ai aten hta Union Theolgical Seminary, Philippines kaw M.Div ni hpe Asian Religions subject sharin ya na matu saw ai majaw bat 5 sharin ya ga ai.

(10) Sara kaba du hkawm mat wa ai mai gan mungdan ni law law nga na sai. Dai hta ya gaw interfaith ngu ai hpe grai nan galaw nga ai re hpe mu chye lu ai. Anhte myen mungdan hte Jinghpaw W.P myu sha ni hta mung Interfaith gaw galaw ra nga sai kun? (sh) nau jau nga ai kun? Sara Kaba a ningmu hpe naw tsun dan rit.

N jau ai. hpang pyi hkrat nga wa nga ai. Myen mung hta n law la ai hpaji ninghkring ni woi galaw ai lam gaw nga ai, rai tim grai dam lada hkra n lu woi galaw shi ma ai. N dai lahkawng masum ning daram hta gaw Buddha ni hte Muslim ni a mang hkang law wa ai majaw interfaith activities ni loi law wa sai. Jinghpaw ni a matu hku tsun ga nga yang, Hkalup hpung ni hta Karai Masa chyana mat sai majaw, interfaith relation hte dialogue nga wa na matu grai naw bai myi jahpaw la ra na re. Makam hkri dun (Doctrinal state ment) mung "on the paper" hku ka da nna, hpung shawa hpe woi awn ai lam mung rai nnga ai majaw, mung Karai masa chyana nga ai lam madung rai nga ai. Anhte a makau grup yin hta kaga religions ni law law shanu nga ai re majaw, aten galu hta Karai Masa ngang ngang kang kang hte yawng hpe lu woi awn lu na matu (sh) yawng hte hku hku hkau hkau ngwi pyaw simsa ai hku rau nga lu ai hte sasana galaw lu na matu gaw interfaith relation hte dialogue ladat hku gaw gap sa wa ra na re.

(11) Sara Kaba hku nna Karai masa laika buk ni hte chyum laika Ginshi laika buk ni hpe dip shapraw da ai lam ni nga ai hpe chye lu ai. Sara Kaba dip shapraw da ai laika buk kade mi dang rai nga sai kun?

8 rai sai (1) Myihtoi Hosea a mungga: Lachyum hpyan laika (2) Myihtoi Yoela & Amo yan a mungga: Lachyum hpyan laika (3) Mungkan de hpaji len shalai ai amyu tai saga hte mungga lak jet ni (4) Ga Shaka Ningnan Ginshi (1st Edition) (5) Galati & Titu: Lachyum hpyan laika (6) Timohti I&II: Lachyum Hpyan laika (7) Ga Shaka Ningnan Ginshi (2nd Edition) (8) Ningpawt Ninghpang Hkristan Karai Masa ni re. Ya ka nga ai laika ni gaw Jinghpaw hku Myihtoi Laika Ginshi hte Kachin Theology, English hku gaw kachin labau hte hkye hkrang la ai lam hte seng ai Buddha & Hkristan ningmu ni re. Htaning gaw ngai jinghpaw hku ka da ai laika ni hpe Myen ga hku mung bai gale nna dip shapraw mat wa na re.

(12) Sara Kaba hku nna Karai masa, mung masa lam yan hku nna awmdawm ngu ai hpe gara hku chye na hkap la ai kun?

Awmdawm ngu ai gaw tinang a lam hte seng nna tinang nan madu tai nna wang lu wang lang gaw gap la lu ai, gin shalat la lu ai masa hpe tsun ai re. Karai masa hku tsun ga nga yang Karai Kasang a hkrang bung sumla ngu ai shinggyim ahkaw ahkang hpring hpring, manu hpring hpring lu la ai hte tinang a shawng lam gam maka hpe tinang nan, Karai Kasang a amying ningsang hte gaw gap la lu ai masa rai nga ai.

(13) Sara Kaba hku nna Jinghpaw W.P myu sha ni hpe Pahtau Magazin kaw nna numhtet ga naw tsun ya rit.

1. Karai a amying ningsang hte myu a shawng lam hpe gaw gap sa wa ga.

2. Karai madun ai kum la ni hpe chye yu ai amyu tai ga.

3. Karai a nsen chye madat ai amyu tai ga.

4. Tengman dinghpring ai lam hpe tsaw ra manu shadan ai amyu tai ga.

5. Kaling kachyit, kat hpa yat hpa myit jasat sat lawat koi gam ga, in-group church politic hkoi mat wa hkra jawm shakut ra ai.

6. Hpaji byeng-ya hta mahta nna asak chye hkrung ai ni law wa hkra jawm shakut ga.

7. Daw jau ai lam gaw woi awn ningbaw ningla tai ai lam re; woi awn ningbaw ningla tai ai lam gaw daw jau ai lam re (serving is leading, leading is serving) ngu ai masa hpe jum tek let myu hpe pawn ba sa wa ga.

8. Mungkan de hpaji len shalai ai amyu tai saga.

9. Makam masham hte seng ai Ningbaw ningla kaja grai ra ahkyak nga ga ai. Akyu jawm hpyi ga.

10. Jinghpaw, Maru, Lashi, Azi ,Rawang, Lisu ngu nna ginhka woi ai myit jasat salawat ni hpe jawm ninghkap ra ga ai.

11. "Dai tengman ai gaw nanhte hpe shalawt dat na ra ai (Yawhan 8:32)" ngu ai chyum ga hpe ayan myit dum nga ga.

(14) Sara kaba hpe matut mahkai la mayu ai lam nga yang gara hku matut mahkai la ra na kun?

No.5, Gandama lam, Insein gat shawng kaw, Insein. e.mail: liawng@gmail.com, Ph. 09400053018, 09421107752.