Dl SS Ε RTAT1 O

■. ■'■.'■wrv.wjs»-»——— '«

QÜAM

VENIA AMPLISS. FACFLT. THILOS. UPSAL.

P· p.

MAG. GAROLUS JOHANNES METZÉNAD BIBL, REG. A C A D. AMANUENS. ORD. LIDCN.

LiTTERAT. ROM. DOC. BTBLIOTH EC AR.LINCOP. DESIGNAT.

ET

JOHANNES FRIDERICUS LOENBOMSTir. Floden.

Ostro^othi.

SECT. I.

P. II.

IN AUDIT. GUST. DIE XIII JUNH MDCÜCXXVIII.Η. A. M. S.

ϋ Ρ S A L I /Eexcudebant regia: academia: typographi.

Iii SACRAM REG· I AM MAJESTATEM

SPECTAT^: FIDEI VIRO

CüBICULARI REGIS ADMlNISTRO

NOBILISSIMO DOMINO

C. ACATIO HAMMARSKJÖLD

S α c r u m

Voluit, debuit

RESPONDENS.

9

plumbea tabula 34) exaratum fuit, diligentius adservas-se Boeotii videntur, si quidem Hesiodum35), ex opi-nione, a majoribus accepta, aliud ullum poema scri¬ptum reliquisse negaverint 36). Publica monumenta, Plinioteste, plumbeis conficiebantur voiuminibus 37): quorumtarnen usus non ita frequens Rornae fuit. Romanienim,' ut mox videbimus, ejusmodi monumenta, ex sollidiori aere, publice proposuerunt Voluminum autemvoce laminas, ut Harduinus, dignus Plinio infcerpres,jam docuit, tenuatas malleo et extensas auctor nimi-rum intellectas voluit. Namque publica illa, quae dicit,monumenta populo, ut apertius perciperentur, spectan-da in publico tradebantur, neque ea voluminum instarconvolvi oportuit 38): quippe quum plumbeum volumen;pluries convolutum et evolutum, integrum vel diutur-num nullo modo fieri possit 39). Neque Iibellorum id

λιλνμα,σμίνχ* ytypotnrut df χντψ τα Grsecise Descriptio,L. IX. c. 3r. — Μόλιβϊον Amasseus plumbeam tabulam, Gold¬hagen eine bleyerne Tafel rectius vertunt: alii plumbeas maluerelaminas. Perperam vero, nostro judicio, Gedoyn, Galliens,nec illaudatus, interpres, per un rouleau de plomb, i. e. volumenplumbeum, dedit.

35) Vid. Fuhrmann, Class. Literat. Rudolst. 1816. B. p. *55. sq.36) Pausan. 1. c.

37) L. XIIT. c. 11: 2r.

38) Vid. Isidorus Hispal. Origin, L. VI. c. 12.

39) Cf. Hugo, Hb. supra cit. c. 10. — Erroris igitur, si prorsusnobiscum existimas, judicatum velis Cel. Schelleruro, qui verbaPlinii, plumbeis voiuminibus, per plumbeas laminas in volu-

α

ίο

genus, quod ad posterius aevum referendum est, aliamquidem, quam ipsam laminarum vel tabellarum formamarguit. Sic Iibellus plumbeus, quem unicum se vidis-se Montfaucon dicit, Iongitudine quatuor circiter polli«cum, latitudine duorum et dimidii fuit 40). Moris prae-

men convolutas, inconsideratias enodata exposuerit. Latein. -Deutsch. Lexic. Aufl. 4: B. 4: in Plumbeus, a, um.

40) Hic quidem Iibellus, prout scribit ille auctor, "octo foliis con-"stat, quorum primum et ultimum tegumenti loco erant; se*"reliqaa insculpta utrinque mysticis Basilidianorum figuris literis-"que, partim Graecis, partim Hetruscis: a tergo singulorum folio-"rum singuli sunt annuli folio haerentes, sie adaptati, ut immis-"sa atwiulis virga plumbea, totum librum compingeret." Palaeo-graph. Gr. L- !. c. 2. Hunc libellum, Romae arno ctdidcxcixemtum, Prindpi Cardinali de Bouillon deno Montfaucon obtulif,qui et duabus figuram tabulis dedit, uberioremque simul etadeuratiorem descriptionem adjecit. Lib. cit. L. II. c. 8. etAntiquité Expl. T. II. Ρ. II. L. III. ch 8 n. 4 — Phil. Bo-nannus similem, quem plumbeam thecam nominat, librum invetusto sarcophago in venit. Quae quidem libraria theca Septemlaminas incluserit, quibus singulis "verriculo" incisae litterae es-sent, nonnullae videlicet ex Graeco , nonnullae ex Hebraico,complures ex antiquo Etruscorum, et variae ex Latino et-iatn alp habe to selectae. Quid autem istis litteris, quid symbolisseu figuris , quas singulae excepissent la-minae, significatumtliecae artifex voluerit, nec peritissimus quisque perspicereullo modo potuerit. Duo hujus hbelluli folia et operculumprimus Bonannus (Musaeum Kircheriänum, Romae «709. p. 180.Tab. lx) , et ex eo Montfaucon (Antiquité Expl. vol. cit. Pf.178. a la ρ. 38°) delineavit, qui hosce plumbeos libros, proutGnosticorum superstitionis reliquias, in aevum, veterum Basilidia¬norum secundo saeculo posterius, referendos esse existimat.—Plumbeos libros "in antiquis sepulcris juxta Neapoliu» repertostestatur Georg. Fabricius, et ex eo Franc. Valesius." Tiri-nus, Comment. in S. Scriptur. Antverp 1645. T. f. p. 365. Cf.Schwarz, p. 136. — Adnotavit etiam Wehrs: ''In Italien sindzwo Urkunden auf bleiernen Tafeln vom Pabst Leo III. undder Longobarden Konig Luitbrand."

11

terea Romanorom, qui plumbi notionem haud magniceteroquin fecerunt 41), etiam fuisse, ut plumbo litterascommitterent, ex Suetonio intelligi potest42), vel exFrontino potius eonspicitur, r.arrante, Hirtium Consttlemad Decimtim Brutum, qui Matinee ab Antonio oblideretur 9litteras misisse, plumbo scripta*, quibus ad brachium religa-

41) M. Tullius: "in animi cognitione dubitare non possumas, nisiplane in physicis plumbei sumus." Tuscul. Quaesf. L. I. c. 29.Neque nobiliorem huic voci admisit sensum Terentius:

"In me (MenedemumY^xnåvis harum rerum convenit, Qusesunt dictae in stultum, caudex, stipes, asinus, plumbeusS''Heavtont. Act, V. se. 1. v. 3. — Sic plumbea vina, plumbeacarmina: sie plumbeo jugulare g la di o, quse dicendi for·mula, ex auetoritate Ciceronis ( ad Attic. L. I. ep. 16), haudinepte in hominem quadrat, qui infirmo condemnet judicio,invidia duetus, aut denique cerebro laborans; nisi ejusmodijugulantis pravitati blandus iste scilicet Franco-gallici acuminislepos praesidio erit: On dit, qifun komme a du plomb dansla tete; pour dire, qu'il est sage, posé, sérieux, qu'il nefait rien a la légere. Furetiere, Dictionr». Univ. T. III. inPlomb. Sed, desine plura; "lasciviam, in qua tres Silteni co-missantur," Nicomachus olim pinxit. Plin. L. XXXV· c. 10:36, 22. p. 701.

4a) Nero, in vita illius c. 20, praeter cetera, parum mitia, vocislevamina, quse, illis temporibus, id genus artifices periclitati fue-rint, pectore sustinuisse fertur plumbeam chartam, "quoniam,"ut animadvertit Plinius (L. XXXIV. c. 18: 50), "diis ita pla-cuit.1' Sic Josephus commemorat, quomodo Bocchoris, rex Aegy.ptius, Iudseos, lepra adfectos, mandarit tit μολνβϊίνουι xccprut

e. plumbeis chartis involutos, in mare dari praecipites(Contra Apion. L. I. c. 34): sie Aeneas Tacticus novum, quolitterae secreto mittantur, modum excogitans, ad plumbeas et¬iam Chartas respicere videtur: E/fm;c$»Ar i**» yi*(pv xctl'ly to7s rZtyvyotiKw* wtrlt i%oV!rctis etyr' ivurittt λ»*το«ϊ β $ tro t s.c. 31.

12

tis, milites Scultennain amnem transnasse 43^. Gennaniensvero Caesar, vicina et saeva roorte quum languesceret,aeceptumque a Pisone venenum suspicarefcur, ceterisveneficorum flagitiosis scriptionibus, quis creditnr animasnuminihus infernis sacrari, sunm accessisse η omen vidit,phimbeis tabulk insculptnm 44). Ejusmodi multa, qnae fa-scinationibus idonea essent, ad placandos etiain roanes,seu ad daemones fugandos optima olim, ut ex pluri-bus adparet monumentis, habueronfc antiqui 45).

43) Stratag. L. III. c. 13: 7.— Cassius Dio: Έs ίλοαμΐν μολίβϊου λιπτονiyyρχφχντίί τινχ, χπΐ'ιΧιξχν χντον, ιοτπιρ τι χχρτι'ον, xui χοΧνμβητγyvxros νφΰίρω ίιινιγχιΐν ι'ίωχχν. HlSt. Rom. L. XLVI. C. %6. Plum-beae igitur lamellae, quum in illis epistolae exararentur, voluminisformam nonnumquam induisse videntur.—Suidas : ΕU ΙΧχσμον*μολνβίου γράφοντα. Has β plumbo Jaminas dicebaDC Graeci etπίλμχτχ, et Xtnßxs, at ssepius ίλχο-μok.— Du Fresne (in Glos¬sar, med. et inf. Latinit.): "Plumbet um, lamina plumbea, cuialiquid inscriptum sit." — Glandibus etiam ejusdem molliorismetalli Inscripta quaedam, et per fundam in castra immissa, me-rooriae prodidit Appiänus : Πtaaots ix μολνβίου sstaotvifjikvois iyypx-φοντιs uiii το γιγνομενον, is τovs Ρα)μχίον{ ηφΐισχν χηο σφονίόνή!.De bello Mithridat. c. 31.

44) Tacit. Annal. L. II. c. 69. — Cassius Dio: ΈΧχσμοΙ μολίβίινοιupxs rtvxs μιτχ τον ονομχτοο χννον ίχοντί!. L. LVII. C. 18. Desimilibus tabellis meminit et Apuleius, eas ad feralem officin amreferens disciplinse magicae, quae artera scilicet explanat secre-torum, quibus obaudiunt mattes, turbantur sidera, cogunturnumitta, serviunt elementa: de iis, inquam, meminit, litterata-rutn nomine tammarum. Opera, in us. Delph. p. 88. (Ub. Iii»Asini aur.). Vid. et Edit. Beroaldi (Venet. 1510), fol. LVII. atergo.

45) Bonannus, Musseum Kirch er. ρ. χ 80·

*3

Plumbi quoqae albi experimentum in charta fuit 46),quod luculente, si vel Graeca sunt eorum exempla, etAeneas, qui Tacticus dicitur, et Pausanias probant.Ille quidem inter viginti modos, quibus et occulte scri*bi Iitterae47), et mitti secreto possint, reminiscituretiam, cum eo in artificio multa et solierti valeat in-

genii sagacitate, epistolam, quse in solum esset calce-ati tabellarii insuenda, ut eo magis abscondite, ipso i-gnorante nuntio, daretur. Haec, inquit, epistola in can-dido, per naalleum tenuato, plumbo scribatur, ne quidscriptis noeeat 48}. Pausanias vero aeneam urnulam inurbe Messenise Ithome, et quidem Ioco, quem noctur-nus visus denuntiaverit, ab Epitele effossam e terrafuisse perhibet. Quod quidem vasculum Epiteles, ex-posita somnii imagine, ad Epaminondam detulit, qui,amoto operculo, sacrisaue Somnio factis, plumbum

46) Plin. L. XXXIV. c. 17: 48. — Plumbi duo genera: nigrum,atque candidum, seu album. Illud, plumbi nomine sim ρ Hei¬ter hodierno die notatum, ad laminas vulgo adhibueruntveteres: hoc vero, quod, teste Homero, auetoritatem et Iliacistemporibus habuit, pretiosissimum fuit. Ipse Plinium videas,melioresque iilius commentatores, in lib. cit. sect. 47. sq. Cf.Kiemer, Griech.- Deutsch. Worterb. Aufl. 4: B. 1· in K«r-airtgos,

47) Συνθηματικές γςκφα^χι, — Tibullus I"ßlandaque compositis abdere verba notis."

L. I. Eleg. 2. v. 22. Vid. Gruterus, Notae Tyronis ac Senecae(Inscriptt. Rom.) , ap, Commel. 1616.

48) Ε is χαοσίτιξον ηΧασμίνον λιπτο» yfot(ßis$a) , vrgot το μν u(f>uvlCtsSuiΖνο τ ulv CixTu'y τ» γράμμκτχ, Cap. supra cit, Comraent. Poliorcet,Ed. Orellii, Lips. l8*8·

14

album, ad summam ductum fenuitatem, in lucem prom-Sit. Qua in plumbi lamella initia fuerunt JVlagnarumDearum scripta 49). — Atque hae ferme sunt, quasexpiscari potuimus, inscriptiones plumbeae: de aene-is, quibus Romani usi magis fuerunt« sertnonem nuncjam ordiemur.

Aurea illa setate, quse, ut laudatissimo carmi-ne Ovidius cecinit, sine lege, fidem rectuanque coluit,

nec verba minacia fixoAere legebantur 50).

Properantibus vero annis, subiife protes, ad horridaarma promtiorsi), I ta enim in aereis tabulis leg esinsculpendi mos invaluit, ut ipsae demum sint cera ad-pellatae 52). Itaque ad perpetuitatem monumentorum, com-memorante Plinio, usus ceris jam pridem translatus est, ta-buiis (Preis, in quibus publicce constitutiones inciduniur 53).

4.99 Άvoti*s Si tvgt χχσσίτιρον Ιληλχσμίνον it ro Xttrrirurov* irn'XvxτοSi ϋσπίξ tu βιβλία' hruvru των μιγκλαιν beuy hiygunro 9riXtrv. Graec. Descr. L. IV. c. 26.

50) Metamorph. L. I. v. 91.51) Ovid. iib. cit. L. I. v, 89. sq. Cf. Tacit. Annal. L. 1ΙΓ. c. 26.52) "Crijus aera refigere debebamus, ejus etiam chirographa defen-

dimus." Cicero, ad Famil. L. XII. ep. 1. "Aera legum.*'Orat. III. in Catil. c; 8· De divinat, L. II. c. 21. Tacit.,Hist.L. 1V. c, 40.

^3) L. XXXIV. c. 9: 21. — "In Delo prima — concelebrantetoto orbe — nobilitas aeri?." — "Deliaci aeris lüppiter in capi-tolio in Jovis Tonantis aede,'' c. 2: 4» 5· — "Honores, legendiaevo, basibns (statuarum) inscribi» ne in sepulcris tantum le-gerentur." c. 4: g»

I?

Tempore jam Minois et Rhadamanti Talus quidam,ter in singulos annos Cretam insulam perambulans,aeneas tabulas, in quibus insculptse leges erant, ibicircumtulisse fertur: qua de caussa sereus ipse no-minatus est 54). Leges decemvfrales, quae, simpliciduodecim tabularum nomine, fons erant omnis publiciprivatique juris 55), et quarum unus libellus, quemvel quisque Romanus jam a puero didicerit 56), biblio-thecas omniuin philosophorum superasse Ciceronivisus est 57), neque eburneiS58)> nec roboreis um«quam 59), quantum, in altissimo scriptorum silentio, opi-

54) Plato in Minoe, versus finem. Cf. Guilandinus, lib. ad no. 32.cit. p. 59. sq.

55) Livius, L. III. c. 34: — Tacitus: "Finis sequi juris." Annal.L. III. c. 27.

56) Cicero: '*A parvis, Quinte, didicimus, Si in jus vocat —7 no-minare." De legg. L. IT. c. 4. Vid. Heineccius, Antiquit.Romanar. Syntagma. Ed. Havbofdi, Fracof. ad M. 1822. p. 6·

57) De Oratore , L. I. c. 44. Cf. Dionys. Halic, Antiq. Rom.L. XI. c. 44.

58) Pomponius ICsulrus: "Quas in tabulas eboreas perscriptas prorostris composuerunt." Leg. 2. §. 4. D. de Orig. Jur. Mavulth. 1. Reinesins . cui eboreas suspectum vrtii, areas legi.Epist. Lips. 1660. p. 671. — Scribit temere Rycquius ac in-consulte, in laudata Catilinaria Leges XII. eboreas esse aCicerone dietas (Commentar. de Capitol. Rom. c. 3°); Nequeenira Tollius legum uspiam mentionem eborearam movit.

59) Porpbyrius in Horatium: Aereis, inquit, tabulis antiqui non suntusi, sed roboreis. His incidebant leges. — Ad hanc sententiamaccedit Scaliger, qui loco Pomponii, nuper citato, constan»ter roboreas legit. Animadverss. in Guilandin. in Opusc. an»tehac non edit. Paris. 1610. p. ig. sq. — ßynkershoek vero,

lf>

nione augaramur, tabulis insculpfcae erant; sed in ses,sive consulum, sive aedilium factum est ministerio, in·tisse, in publico proponebantur So). Haec opinio, quamLivio, et Dionysio 61), et Diodoro 62) debemus, cer-tior nobis saltem erit, et veri quidem similior, prae-sertim quum, quod de Talo protulimus, testimonium,si ad vetustum spectas et tralaticium in ses scal-pendi usum, eam prorsus adjuvare videatur 63). Qusequidem duodecim tabulae, ceteraque et fere innume-ra legum aera 64), ut cuique eo magis obvia essent,in foris proscribi, seu , quo majori adservarenturcultu, parietibus Capitolii adfigi plerumque solebant.

quem ipse consulas, priroum ΧΙΓ. tabb. roboreas existiroat, dein-de eboreas, postremum ceneas fuisse. Opusc. varii argum. Lugd.Bat. 1719. ρ. 23. Cf. Heineccius, lib. cit. p. 3. sq.60) Livius, L. III. c. 57. — In cap. 1. Libri VI. voluminum Pata-

vinorum pro eae duodecim tabulce emendavit cenece, fide plu-rimorum Mstorum, Sigonius, quem sunt haud pauci secuti, illisuspicioni adstipulantes, qua aeueas has a principio fuisse le.ges putetur. Cf. Edit. Drakenborch.

61) Στ*;'λα<ί χχ\χχ7ι Ιγχχξάξχντιν uvrovs', Ιφιξ^ tStcruv tv uyofq, τονίπιφχνίστχτον εχλιξχμινοι τόπον. Ant. Rom. L. X. C. 57.62) E« ίωόίχχ χχΧχουί πίνχχχς %xgx£xtrts oi ύπατοι, πξοαόΧχΰχν τοΐι

πξο του βουΧευτηξίου τότε] χομίνοιο ίμβόλοα. Biblioth. Histor.L. XII. c. 26,}63) Cf. Brodaeus, Miscellan. L, IV. c. 12. et inprimis Reinesius", Kad no. 58. c. — De cetero nos non fugit, ligno Solonis leges,

quse χξονίί, et axvliet, et χΰρβtis dictse ex eo sunt (Cf. Ihre,Glossar. Suiogoth. in voce Balk ), lapidi vero incisas Lycurgifuisse. De antiquissimis Romanorum legibus', tempore AnciMartii insculptis, infra videbimus.64) Cf. Liv. L. III. c. 34. et Tacit. Annal. L. III. c. 27.

/ /