Osnovni pravci poreske harmonizacije u EUPojam, izvori i osnovni instituti komunitarnog poreskog prava

lan 2. Ugovora o osnivanju EU sadri postavljeni ciljeve socijalne i ekonomske prirode:harmonian, uravnoteen i odriv razvoj ekonomskih aktivnosti, visoka stopa zaposlenosti i socijalne zatite, porast ivotnog standarda kao i njegovog kvaliteta, visok stepen konkurentnosti, visok stepen zatite i poboljanja ivotne sredine, socijalna kohezija i solidarnost meu Drava lanica.

Jo smjeliji i provokativniji cilj je postavljen u toku Samita u Lisabonu 2000. godine:EU bi trebalo da do 2010. godine postane najkonkurentnija i najdinaminija na znanju zasnovana ekonomija svijeta.

Sredstva putem kojih ovi ciljevi treba da budu postignuti su:

1. uspostavljanje jedinstvenog trita;

2. ekonomska i monetarna unija (EMU);

3. sprovoenje zajednikih politika i aktivnosti (npr. koordinacija ekonomskih politika, pribliavanje-ujednaavanje zakonodavstava u Dravama lanicama, jednak tretman mukaraca i ena, koordinacija politike zapoljavanja, itd.)

Jedinstveno trite, po rijeima Evropskog suda pravde (sluaj 15/81 Gaston Schul, 1982 ECR 1409), podrazumijeva:Eliminaciju svih prepreka u poslovanju-trgovini unutar Zajednice na naina da se nacionalna trita spoje u jedinstveno trite stvarjui uslove to je mogue blie onima koji postoje na izvornom unutranjem tritu.

Ugovor o osnivanju EU naglaava da jedinstveno trite podrazumijeva:- l. 3(1)(c) - unutranje trite koje karakterie ukidanje prepreka slobodnom protoku dobara, lica, kapitala i usluga (etiri osnovne slobode);- l. 3(1)(h) - pribliavanje-ujednaavanje zakona Drava lanica.

Fiskalne prepreke zajednikom tritu: Fiskalni teret u sluaju emigracije pravnih lica kao i na prelazak granice dobara, usluga, dohotka ili kapitala;

Razliit poreski tretman domaih i uvezenih dobara i usluga;

Sutinske razlike izmeu nacionalnih poreskih zakona, koje dovode do distorzija-poremeaja na tritu;

Razliit poreski tretman rezidenata i nerezidenata i domaih i stranih investicija ili dohotka (posebno meunarodno dvostruko oporezivanje dohotka iz inostranih izvora).

Razlike u poreskim sistemima drava lanica, kao i u nacionalnim poreskim politikama koje one vode, izazivaju diskriminaciju u pogledu investicija izmeu drava lanica, pa je odreena poreska harmonizacija postala neophodan uslov funkcionisanja jedinstvenog trita Unije.

U njenom odsustvu, trite bi bilo fragmentirano du nacionalnih granica.

Evropska Unija u ovom smislu ima samo pomonu ulogu, a njen cilj nije da standardizuje nacionalne sisteme poreza, ve da osigura da oni budu kompatibilni ne samo jedni sa drugim, ve i sa ciljevima postavljenim u Ugovoru o osnivanju EU.

Poreska politika koju vodi EU na podruju poreske harmonizacije sagledava se kroz tri osnovne kategorije:

1. osnovni ciljevi EU, tzv. tri uzajamno podstiua izazova: a) stabilizovanje poreskih prihoda Drava lanica; b) funkcionisanje unutranjeg trita i ostvarenje etiri osnovne slobode; c) unapreenje zaposlenosti.

2. posebni poreski ciljevi: vezani su za pojedine oblasti oporezivanja, odnosno fokusiraju se na praktine probleme sa kojima se suoavaju pojedinci i preduzea koji posluju na unutranjem tritu.

3. obezbjeenje odgovarajuih instrumenata za njihovo ostvarivanje pozitivna i negativna integracija.

IZVORITA PORESKE HARMONIZACIJE 1. pozitivna integracija

2. negativna integracija

3. poreska konkurencija

I - Pozitivna integracijaPozitivna integracija podrazumijeva integraciju kroz pozitivno djelovanje koje se odnosi na koordinaciju, voenje zajednike politike i aktivnosti u pojedinim oblastima, ujednaavanje nacionalnog zakonodavstva putem uredbi i direktiva.

Ovo pozitivno djelovanje svoje izvorite ima u odreenim odredbama Ugovora o osnivanju EU kao i pravnim aktima koje donose institucije EU.

KOMUNITARNO PRAVO (pravo EU):Komunitarno pravo se sastoji od tzv. primarnog i sekundarnog komunitarnog prava.

Primarno komunitarno parvo je najvii izvor prava u hijerarhiji ostalih izvora prava.

Nii izvori prava sekundarno komunitarno pravo moraju da budu u saglasnosti sa primarnim poto se iz njega izvode.

Kada neka drava postavne lanica EU, ona mora osigurati primjenu komunitarnog zakonodavstva u granicama njene teritorije.

Ona mora da obezbijedi njegovu suprematiju u odnosu na nacionalno zakonodavstvo.

Komunitarno pravo je odvojeno od nacionalnog zakonodavstva iako se primjenjuje od strane domaeg pravosua.

Nacionalno zakonodavstvo ne moe da ga ukida ili mijenja, u sluaju sukoba komunitarno zakonodavstvo e imati prednost u odnosu na nacionalno, a ako doe do tumaenja ono je u iskljuivoj nadlenosti Evropskog suda pravde.

I - Primarno komunitarno pravo ine:a) Ugovori EZ;

b) osnovni pravni principi (kao to su ljutska prava);

c) sudska praksa Evropskog suda pravde na ovom polju;

d) opta pravila (naela) komunitarnog prava razvijena od strane Evropskog suda pravde.

Ugovori Ez:Evropska Unija je osnovana Ugovorom iz Mastrihta, formalno poznatim kao Ugovor o Evropskoj Uniji, koji je stupio na snagu 7. feuruara 1992. godine.

On se zasniva na Evropskim zajednicama, koje obuhvataju:1. Evropsku zajednicu za ugalj i elik;2. Evropsku Zajednicu za atomsku energiju (EUROATOM);3. Evropsku ekonomsku zajednicu (EEZ).

Dok prve dvuje zajednice pokrivaju specifina polja ekonomije, EEZ pokriva sva ostala.

Ugovor o EEZ potpisan je u Rimu 25. marta 1957. predstavlja najznaajniji evropski ugovor.

II - Sekundarno komunitarno pravo ine:a) uredbe (regulations), direktive (directives), odluke (decisions), preporuke (recommendations) i miljenja (opinions) Savjeta Evrope i Evropske komisije;

b) sudska praksa Evropskog suda pravde po pitanju uredbi, direktiva i odluka (ostala dva pravna instrumenta nisu pravno obavezujua)

Podjela pravnih akata sekundarnog komunitarnog prava:U odnosu na pravnu snagu:

1. pravno obavezujua: uredbe, direktive i odlukeUredbe i direktive su dva najznaajnija oblika sekundarnog komunitarnog prava koji mogu biti propisani od strane institucija EU.

2. pravno ne obavezujua: preporuke i miljenja.

Uredbe (regulations): Uredbe predstavljaju skup optih normi koje se primjenjuju u odnosu na sva pravna lica u EU.

One su direktno primjenjive u svim dravama lanicama.

Uredbe postaju pravno obavezujue u svim dravama lanicama bez potrebe za bilo kakvim oblikom implementacije.

Drave lanice ne mogu primijeniti bilo koju mjeru osim one koju zahtijeva sama Uredba.

Direkrive (directives):Direktivom se zahtijeva od drave lanice da sprovede one promjene u nacionalnom zakonodavstvu kako bi se ostvario cilj koji je u direktivi naznaen, a koji proizilazi iz odredaba ugovora.

Ona sadri cilj koji se treba ostvariti, sadrinu propisa koji treba da se uvedu ili da se postojei propisi izmijene, kao i rok implementacije, dok ostavlja dravama lanicama relativnu slobodu u pogledu izbora oblika i metoda njene implementacije.

Ukoliko neka drava lanica u predvienom roku ne ostvari implementaciju direktive, ona se moe neposredno primijeniti.

Pravno ne obavezujua akta sekundarnog komunitarnog pravaPored tzv. tvrdog prava (hard law) koje se odnosi na pravno obavezujue akte, u komunitarnom pravu postoje i pravno ne obavezujue tzv. meko pravo (soft law).

Ovu vrstu pravnih akata ine prije svega preporuke (recommendations) i politiki dentlmenski dogovori (political gentelmen's agreements).

Ovaj oblik pravnih akata, koje donosi Evropska komisija u oblasti oporezivanja se koristi zbog potekoa koje nastaju u procesu donoenja direktiva od strane Vijea EU.

Ovi oblici pravno ne obavezujuih pravnih akata nastaju poslije bilatarealnih ili multilateralnih konsultacija predstavnika Drava lanica.

II - Negativna integracijaVid integracije koji se ogleda u zabarnama ponaanja koja bi vodila krenju etiri osnovne slobode na kojima poiva Unija.

Ove slobode podrazumijevaju zabranu diskriminacije po osnovu dravljanstva (lica), odnosno porijekla (dobra, usluge i kapital).

Evropski sud pravde direktno primjenjuje etiri slobode, to esto rezultira u jurisprudenciji koja neposredno stavlja van snage takve odredbe nacionalnog prava.

Posljedica toga je da je Evropski sud pravde razvio obiman korpus sudske prakse o kampatibilnosti nacionalnih propisa sa ugovorom o osnivanju EU.

Sporovi koji se tiu komunitarnog prava izmeu privatnopravnih stranaka ili privatnopravnih stranaka i dravnih vlasti neke drave lanice, ne pretresaju se, tj. ne rasparavljaju direktno od strane Evropskog suda pravde.

Postupak koji je zapoeo pred nacionalnim pravosuem, npr. tuba sudu, e biti okonan pred nacionalnim pravosuem. Ne postoji pravo na albu na presudu nacionalnog pravosua pred Evropskim sudom pravde.

Meutim, Evropski sud pravde e imati jurisdikciju da odluuje o tzv. prethodnom pitanju (preliminary ruling) koje se tie:

1. tumaenja ugovora;

2. valjanosti i tumaenju akata institucija zajednice i Evropske centralne banke;

3. tumaenja statuta tijela ustanovljenih na osnovu akata Savjeta, u sluaju da statuti to predviaju.

Ako takvo pitanje postoji pred bilo kojim sudom neke Drave lanice, taj sud moe, ukoliko smatra da ga ovo pitanje onemoguava da donese presudu, traiti od Evropskog suda pravde da donese odluko po tom pitanju.

Ako se takvo pitanje postavi u predmetu u postupku pred sudom neke Drave lanice na iju odluku nije mogue uloiti nijedan pravni lijek na osnovu nacionalnog zakonodavstva, sud mora ovu stvar iznijeti pred Evropski sud pravde.

Evropski sud pravde ne primjenjuje komunitarno pravo, on odluuje o tumaenju komunitarnog prava koje je obavezujue za nacionalni sud.

Ovaj nacionalni su onda primjenjuje komunitarno pravo, u smislu na koji je ono protumaeno od strane Evropskog suda u odnosu na injenice odreenog sluaja.

III Poreska konkurencijaPoreska konkurencija izmeu Drava lanica dovodi do spontanog ujednaavanja nacionalnih poreskih zakona, na taj nain to proizvodni faktori, po pravilu, usmjeravaju ka privredama onih Drava lanica u kojima je poreski sistem stimulativniji.

Zbog toga su Drave lanice podstaknute da svoje fiskalne propise prilagoavaju propisima koji su na snazi u onim Dravama lanicama koje su, zahvaljujui stimulativnijim poreskim reenjima, privukle kapital.

Pored toga, poreska konkurencija moe da doprinese uspostavljenju boljeg poreskog sistema, jer bi svaka drava mogla da iskoristi pozitivna iskustva drugih drava.

KARAKTERISTIKE PORESKE POLITIKE EUHarmonizacija poreza, posebno direktnih poreza, je politiki veoma osjetljivo pitanje.

Poreski suverenitet je fundamentalni dio suvereniteta svake drave.

Jedno od osnovnih prava nacionalnog parlamenta jeste pravo da odluuje o porzima.

Pored toga, oporezivanje je najvaniji instrument ekonomske i socijalne politike svake drave jer se njime moe uticati na redistribuciju dohotka ili bogatstva, podstaknuti investicije ili tednja, obeshrabriti potronja ili korienje odreenih dobara, tititi ivotna sredina, itd.

Zbog svega navedenog, pravi evropski porez skoro i da ne postoji.

Jedini porez ove vrste,porez koji se naplauje na nivou EU od strane komunitarnih poreskih vlasti, jeste porez na dohodak (platni spisak) koji se obraunava na zarade EU civilnih slubenika, tzv. Eurokrata.

Zato, sve dok EU bude bez svojih izvornih sredstava, morae da se finansira putem transfera Drava laica, obzirom da se svi porezi razrezuju i prikupljaju od strane nacionalnih poreskih vlasti.

Transfere kojima se finansisra EU, koje ine njene tzv. izvorne prihode ine:

1. procenat prihoda od nacionalnog PDV-a;

2. prihodi od carina na uvoz iz drava koje nisu lanice Unije;

3. poljoprivredne nadoknade;

4. uplate zemalja lanica.

Postoji velika razlika u harmonizaciji indirektnih i direktnih poreza, jer je na polju harmonizacije indirektnih poreza uinjeno daleko vie.

Razlog za to je injenica to je harmonizacija indirektnih poreza (poreza na potronju) preduslov funkcionisanja jedinstvenog trita.

Ovaj gubitak poreskog suvereniteta na polju indirektnih poreza uslovio je velike otpore ka odustajanju od preostalog suvereniteta na polju direktnog oporezivanja.

Indirektni poreziPostupak harmonizacije posrednih poreza se zasniva se na odredbi lana 99. Ugovora o osnivanju EU koji nalae:da se usvoje norme za harmonizaciju zakonodavstva koje se tiu poreza na promet, akciza i ostalih oblika indirektnih poreza do onog stepena koji je poterban da se osigura uspostavljanje i funkcionisanje unutranjeg trita.

Takoe, u ovoj oblasti lan 23. Ugovora o osnivanju EU, predvia:da e Zajednica biti zasnovana kao carinska unija.

Direktni poreziDirektni porezi su u nadlenosti Drava lanica, ali one moraju da sprovode svoju nadlenost u skladu sa pravom EU.

Kod ovih poreza, po mnogim pitanjima ne postoji obaveza da se izvri harmonizacija.

U sluaju De Groot, Evropski sud pravde konstatuje da:pravo zajednice ne sadri nikakve posebne zahtjeve u pogledu naina na koji bi zemlje lanice morale da postupaju u pogledu poreza na dobit, ukoliko uslovi pod kojima je ureen ovaj porez ne stvarju diskriminaciju, direktnu ili indirektnu, niti prepreku za ostvarivanje osnovnih sloboda garantovanim Ugovorom o osnivanju EU.

Gotovo potpuni poreski suverenitet u oblasti direktnog oporezivanja ograniava se od strane institucija EU na dva naina:

1. pet direktiva koje se tii odreenih oblasti direktnog oporezivanja;

2. sudska praksa Evropskog suda pravde, koja svojim jurisprudencijom neposredno stavlja van snage odredbe nacionalnog poreskog prava koje naruavaju etiri osnovne slobode.