OSMANLI MPARATORLUU TARH

Bu e-kitap taslak halindedir. Okumay zorlatrc tarama hatalar ierebilir. Bu taslak srm okurken dzeltir ve dzeltilmi srm bizimle paylamak isterseniz memnun oluruz. WEB: http://ayrac.org letiim: ayrac.org@gmail.com

Osmanl Devleti Osmanl Devleti'nin hayat izgisi 600 yllk bir sreyi iine almaktadr. yle ki, cihan devleti unvann alan bu devlet, en geni snrlarn 400 yl elinde tuttuu bilinmektedir. Gerileme dnemi dediimiz son 200 yl iinde bile fazla toprak kaybetmemi, topraklarnn byk blmn, ykl dnemlerini oluturan 20. yzyln balarna kadar koruyabilmitir. Bu zellikleri ile Osmanl, dnya medeniyetleri arasnda ilk sralarda yerini almaktadr.

21. yzyla adm adm ilerlerken, Balkanlar'da, Kuzey Afrika'da, Ortadou'da, Kafkasya'da ve tm slam Dnyas'nda, kprdanmalar grlyor. Kprdanmalarn kkeninde, hep Osmanl ruhu yatyor. Dman, hep Osmanl torunu diye saldryor. Osmanl corafyas 21. yzyla ok eylere gebe olduunu gsteriyor. Bu yzden Osmanl corafyasn iyi tahlil etmek gerekiyor. Sz konusu bu koca devletin, yzlmn, doal artlarn ve bu doal artlar zerinde oynad rol, insanlarn ve olduka farkl insanlarn bir arada uzun yllar birlik iinde yaamalarnn srrn, ynetim eklini, tarmn, sanayiini ve dnya ticaretindeki yerini, iyi bir ekilde aratrmak ve aratrmalardan gelecek iin baz sonular karmak lzumu vardr. Bunun iin de, tarih-corafya-gelecek lsn kaynatrmak gerekmektedir.

KURULUS DNEMIOsmanli Beyliginin Kurulusu; Osman Bey, Oguz asiretlerinin ittifakiyla basa getikten sonra, siyas ve din bakimdan Anadolu'nun en itibarli ve nfuzlu tarikatlerinden Ahilerin mhim bir sahsiyeti olan Seyh Edebali'nin kizi ile evlenerek, gcn artirmis idi. Bundan sonra Osman Gazi, Bizans'a karsi genisleme politikasini uygulayarak, Inegl, Karacahisar ve Yarhisar'i ele geirdi ve blgenin mhim merkezlerinden olan Bilecik'i alarak, burayi beyligin merkezi yapti (1299). Bu tarih devletin kurulus tarihi olarak kabul edilir. Seluklu Sultani III. Alaaddin Keykubad'in Ilhanli Hkmdari Gazan Han'in kuvvetleri tarafindan tutulup, Iran'a gtrlmesi zerine Seluklu merasindan bazilari ve blgedeki Trkmen beyleri Osman Bey'e tevecch gstermis; Oguz an'anesine gre onun hkimiyetini tanimayi kabul etmislerdir. Nitekim Oguz beyleri Oguz Han tresine gre tertip edilen bir trende Osman Bey'in nnde diz kerek, onun verdigi kimizi imek suretiyle tbiyetlerini sunmuslardir. Ancak henz kk bir beylik durumundaki Osmanogullarinin, seklen de olsa bu dnemde, Ilhanli hkimiyetini tanidiklari bilinmektedir. Osman Gazi, beyligini iln ettikten sonra idaresi altindaki blgeleri bes kisma ayirarak buralari gvendigi ve savaslarda yararlik gsteren kimselere tevcih etti. Oglu Orhan'a Sultann, byk kardesi Gndz Bey'e Eskisehir'i, Aykut Alp'e In-n'y, Hasan Alp'e Yarhisar'i ve Turgut Alp'e de Inegl' verdi. Diger oglu Alaaddin'e ise seyh Edebali'nin emin ve nazirliginda, ailenin geimi iin, Bilecik ve havalisinin gelirleri tahsis edildi.1302'de Bursa tekfurunun liderliginde birlesen Rum tekfurlarinin Koyunhisar (Bafeon) savasinda agir bir maglbiyet tatmalari, Osman Bey'in Bursa ve Kocaeli taraflarina akinlar yapmasini olduka kolaylastirmisti. Bir taraftan Bursa te taraftan Iznik Trk kusatmasi altinda tutuluyordu. Ancak yaslilik sebebiyle Osman Bey, fetihler iin oglu Orhan'i grevlendirmisti. Nitekim 1324 yilinda Osman Bey vefat etti ve oglu Orhan Bey Osmanli tahtina ikti. Orhan Bey, 1326 yilinda Bursa'yi, uzun sren kusatmanin ardindan, ele geirince babasinin vasiyetini yerine getirerek, Osman Gazi'nin naasini Bursa'ya nakletti ve burayi devletin yeni merkezi yapti. Orhan Bey'in komutanlarindan Akakoca ve Karamrsel ise Istanbul kiyilarina kadar akinlarda bulunuyorlardi. Bu fetih ve akinlardan telslanan Bizans Imparatoru Andranikos byk bir ordunun basinda Osmanlilara karsi harekete getiyse de Maltepe (Palekanon) Savasi'nda agir bir yenilgi aldi (1329). Bu zafer, Iznik ve Izmit'in ele geirilmesini kolaylastirmistir. Rumeliye Geis; Karasi Beyliginde baslayan taht mcadelelerinden istifade eden Orhan Bey, Balikesir ve civarini topraklarina katarak, ileride gereklesecek olan Rumeli fetihleri iin mhim bir mevkiye sahip olmustur. Nitekim Karasi Beyliginin deniz gc ve Haci Il Bey, Evrenos Bey gibi degerli komutanlar artik Osmanlilarin emrine girmislerdir. Bizans iindeki taht kavgalari ve Bulgar-Sirp saldirilari karsisinda, gittike glenen Osmaogullarindan yardim isteyen Kantakuzen'in talebi zerine Orhan Bey'in oglu Sleyman, bir orduyla Rumeli'ye geti (1345). Edirne'yi kusatan Bulgar-Sirp kuvvetlerini bozan Sleyman Pasa bu zaferin karsiliginda Gelibolu'daki impe Kalesi'ni Bizans'tan aldi. Bylece Osmanlilar ilk kez Rumeli yakasinda bir s elde etmis oluyordu (1356). Sleyman pasa Gelibolu'nun ardindan Tekirdag'a kadar olan blgeleri de ele geirerek buralara Anadolu'dan getirilen Trkmenleri yerlestirdi. Bylece Rumeli'de de Trklesme hareketi baslamistir. Sleyman Pasa'nin lmnden sonra Rumeli'deki fetihler iin kardesi Murat Bey grevlendirildi (1359). Ancak 1362'de babasi Orhan Bey'in de lm zerine Murat Bey, Bursa'ya dnd ve Osmanlilarin 3. hkmdari olarak tahta ikti (1362).Rumeli ve Balkanlarda Fetihler; I.Murat (Hdavendigar) nce tahtta hak iddia eden kardeslerini bertaraf etmekle ise basladi ve bu arada elden ikan Ankara'yi yeniden aldi. Anadolu'da birligin saglanmasinin ardindan Murat Hdavendigar, inkitaya ugrayan Rumeli ve Balkanlarin fethine yneldi. Bu sirada Balkanlar karsiklik iindeydi. Bir taraftan Sirp Hkmdari Dsan'in lm ile Sirplar

arasinda i mcadeleler siddetlenmis, te yandan Macar Krali Layos, Balkanlarda Ortadokslara olan baskilari artirmisti. Evrenos ve Haci Il Bey komutasindaki kuvvetler bu durumdan da yararlanarak Kesan'dan Dimetoka'ya kadar olan yerleri fazla bir mukavemet grmeden ele geirmislerdi. Sazlidere Zaferi ile Edirne ve Filibe, Lala Sahin Pasa tarafindan fethedildi (1363/4). Bu savaslarda Bulgarlarin yaninda yer alan Bizans baris yapmak zorunda kaldi. Trk ilerleyisini durdurmak isteyen Macar, Bulgar,Sirp ve Ulahlardan mtesekkil bir Hali ordusu Macar Krali Layos'un liderliginde Edirne zerine yrd. Ancak Meri sahilindeki Sirp Sindigi denilen mevkiide, kalabalik Hali ordusunu hazirliksiz yakalayan 10 bin kisilik kuvvetiyle Haci Il Bey, byk bir bozguna ugratti (1364). Sirp Sindigi zaferiyle Osmanlilar, Balkanlardaki fetihlerine hiz verdiler ve bunu kolaylastiracagi iin Osmanli baskenti Bursa'dan Edirne'ye nakledildi. Fetihler karsisinda aresiz kalan Bulgarlar Trk himayesini kabul etmek zorunda kaldilar (1369). irmen Zaferi ile (1372) Bati Trakya ve Makedonya'nin bir kismi Osmanli hkimiyetine girdi ve Selanik ile Kstendil'in de ele geirilmesinin ardindan Sirp Krali Lazar, vergi verip, gerektiginde asker gndermek sartiyla Osmanlilarla baris anlasmasi imzaladi(1374). Yaklasik on yil sren mcadelede, Rumeli ve Balkanlarda fethedilen blgelere Anadolu'dan mtemadiyen Trk nfus kaydirilarak blgede demografik dengeler Osmanlilar lehine degistirilmeye baslanmisti. Bu tarihten sonra bir mddet Balkanlardaki fetihlere ara verilmis ve Anadolu'da Trk birligini saglamlastirmaya ynelik dzenlemelere geilmistir. Bu maksatla I. Murat, oglu Byezid'i Germiyan beyinin kizi ile evlendirmis; Tavsanli, Emet ve Simav gelinin eyizi olarak Osmanlilara verilmistir. Ayni sekilde Aksehir, Yalva, Beysehri gibi bazi sehir ve kasabalar Hamidogullari'ndan para karsiligi satin alinmis, Candarogullar da Osmanli hkimiyetine girmisti. Artik Osmanlilarin karsisinda tek bir g kalmisti; Karamanogullari. Alaaddin Ali Bey, Osmanlilarin yeniden Balkanlara ynelmesini de firsat bilerek, harekete gemis ancak I. Murat Konya nlerinde Karamanogullarini yendiginde Karaman beyi af dilemek zorunda kalmistir(1387) Murat Hdavendigar'in yeniden Rumeli'ye ynelmesiyle birlikte Nis ve Sofya da dahil olmak zere btn Bulgaristan fethedildi.(1385/88). Timurtas Pasa'nin Sirp kuvvetleri tarafindan baskina ugratilip, yenilmesi zerine cesaretlenen Bulgar, Leh, ek ve Macar krallari da Sirplarin yaninda yer aldilar. Fakat andarli Ali Pasa, Bulgar Krali Sisman'i esir alarak Bulgarlari bu ittifakin disina atti. Buna ragmen Hali ordusu ilerleyisini srdrnce, I. Murat ordusunun basina geerek dsmani Kosova'da karsiladi. I.Murat'in ogullari Byezid ve Yakup'un da yer aldigi Osmanli birlikleri byk bir zafer kazandi. Sirp Krali Lazar ve oglu esir edilmis, dsman kuvvetlerinin byk bir kismi imha olmustu. (20 haziran 1389). Fakat I.Murat savas meydanini gezerken bir Sirp tarafindan hanerlenerek sehit dst. Bunun zerine Sirp krali da Osmanli askerleri tarafindan ldrld. Osmanlilar iin Balkanlarda tutunabilmek yolunda lm kalim savasi olarak grlen I.Kosova Zaferi Sirplar tarafindan asla unutulmamistir. Gnmzde dahi masum Mslman halka ynelik vahsetin arkasinda bu maglbiyetin ezikligi ve intikam hissi yatmaktadir. Anadolu'da Trk Birligi'nin Saglanmasi; I. Murat'in sehit edilmesinin ardindan oglu Byezid, devlet adamlarinin ittifakiyla hkmdar iln edildi. Babasinin lmn firsat bilen Anadolu'daki beyliklerin Osmanlilar'a biraktigi topraklari yeniden ele geirmek maksadiyla harekete getiklerini haber alan Byezid, sratle Anadolu'ya dnd. 1390 yilinda Germiyan, Aydin, Mentese ve Saruhan beylikleri ortadan kaldirildi. Ertesi yil Hamidogullari Beyligi topraklari ele geirildi ve bu beyliklerin yer aldigi topraklarda Anadolu beylerbeyligi adiyla idar bir nite olusturuldu. Ardindan Osmanlilarin en nemli rakip olarak grdg Karaman Beyligine ynelen Yildirim Byezid, Konya'yi kusatti. Alaaddin Ali Bey'in baris talebi, Beysehir ve evresinin Osmanlilara birakilmasiyla kabul edildi.(1391). Fakat Yildirim Byezid'in Mora ile ilgilenmesini firsat bilerek Ankara Sancak Beyi Sari Timurtas Pasa'yi esir almasi zerine, Yildirim Byezid, Alaaddin Bey'e kesin bir darbe vurmaya karar verdi. Anadolu'ya geen Yildirim, gn sren savasin ardindan ele geirilen Alaaddin Bey'i ortadan kaldirdi ve topraklari Osmanlilara lkesine dahil

edildi(1397). Karamanoglu tehlikesinin bertaraf edilmesiyle, Anadolu'da Osmanlilara direnebilecek en gl devlet olarak Kadi Burhaneddin devleti kalmis idi. Daha 1392 yilinda, Kadi Burhaneddin'in mttefiki durumundaki Candaroglu Sleyman an bir baskinla ldrlp beyligin Kastamonu subesi ortadan kaldirilmisti (1392). Ardindan, ertesi yil Amasya ve Merzifon civari Osmanli hkimiyetine alinmisti. Kadi Burhaneddin'in 1398'de Kara Ylk tarafindan ldrlmesi zerine, ona bagli Sivas, Tokat, Kayseri, Malatya gibi sehirler birer birer ele geirildi. Bylece Firat'in batisinda kalan Anadolu topraklari Osmanli sancagi altinda birlestirilmis oluyordu. Yildirim Byezid'in Istanbul Kusatmasi ve Balkanlardaki Fetihleri. Yildirim Byezid'in Karaman seferine anlasma geregi katilan Bizans Imparatoru V.Yuannis'in oglu Manuel'in, babasinin lm zerine anlasmayi igneyerek Istanbul'a kamasi sebebiyle Yildirim, Istanbul'u kusatmaya karar verdi. 1391'de baslayan ilk muhasara 1396 yilina kadar srdrld. Bu maksatla Istanbul Bogazi'nda Anadolu Hisari insa edildi. Sehre dis yardimlarin gelmesini nlemeyi ve iase zorlugu altinda savunmayi kirmayi hedefleyen bu muhasara Timur'un Anadolu'ya ulasmasina kadar fasilalarla devam ettirilmistir. Bu kusatma srerken bir yandan da Yildirim, Bulgaristan, Arnavutluk ve Bosna taraflarinda fetih hareketlerine devam etmekteydi. Kusatma altindaki Bizans'in da talebi ile Trklere karsi yeni bir Hali ittifaki olusturan Macar Krali Sigismund, Ingiltere dahil btn Avrupa devletlerinden topladigi 120 bin kisilik bir orduyla harekete geti. Yildirim Byezid dsmani sasirtan bir hizla Nigbolu Ovasi'nda dsmani karsiladi. 50-60 bin kisilik Osmanli ordusu, sayica ok stn olan Hali ordusunu byk bir bozguna ugratti. Savas meydanindan kurtulabilenler, kaarken Tuna'da boguldular.(1396) Halilardan geriye sadece muazzam bir ganimet kalmisti. Bu ganimetle, Edirne ve Bursa'da pek ok cami, medrese ve imaret insa edilmistir. Zaferin ardindan, Eflk, Bosna, Macaristan ve Mora zerine seferler dzenlendi. Itibari bu zaferle bir kat daha artan Yildirim, Nigbolu dnsnde Anadolu birligini kurmaya ynelik niha adimlari atmaya baslayacaktir. Ankara Savasi ve Fetret Devri: Yildirim Byezid, Firat boylarina kadar topraklarini genislettigi sirada, Timur da Iran, Azerbaycan ve Irak'i ele geirmisti. Bazi Anadolu beyleri Timur'a siginirken, lkeleri istil edilen Celayirli Ahmet ve Karakoyunlu Kara Yusuf da Yildirim Byezid'in yanina kamisti. Bylece her iki devlet biribirine sinir komsusu olmus, ancak bu durum iki hkmdarin da Trk dnyasinin liderligine oynamalari sebebiyle olumsuz neticeler dogurmustur. Timur, Osmanlilara siginan Celayirli Ahmet ve Kara Yusuf'un iade edilmemesini bahane edip Sivas'i kusatmis ve kendisine teslim edilmesine ragmen sehiri tahrip etmisti(1400). Bu olaydan sonra da her iki hkmdar arasinda mektuplasmalar devam etti. Fakat Timur'un, Anadolu beyliklerine topraklarinin geri verilmesi ve bazi sehirlerin kendine birakilmasi gibi talepleri Yildirim tarafindan reddedildi. Dolayisiyla iki fatih iin savas artik kainilmaz hle gelmisti. 160 binlik Timur'un ordusunu, 70 bin kisiyle ubuk Ovasi'nda karsilayan Yildirim Byezid, savasin baslarinda stnlg ele geirdi. Ancak Timur'un safinda eski beylerini gren bazi askerlerin saf degistirmesi ve Kara Tatarlarin Osmanli ordusunun arkasini evirmesi savasin talihini degistirdi. Bir avu askerle direnmeye alisan Yildirim Byezid sonunda esir edildi (26 Temmuz 1402). Ankara Savasi'ni kazanan Timur, Anadolu beyliklerini tekrar ihya etti ve bylece Anadolu Trk birligi paralandi. Balkanlardaki Trk ilerleyisi durdugu gibi bir kisim topraklar da elden ikti. Yildirim'in ogullari arasindaki taht mcadeleleri Osmanli devletinin "Fetret Devri" boyunca 12 yil mddetle devam etti. Sayet bu savas gereklesmemis olsaydi, hibir direnme gc kalmayan Istanbul byk bir ihtimalle Yildirim Byezid zamaninda Trklerin eline geecekti. Dolayisiyla Ankara Savasi Osmanlilari en az 50 yil geriye gtrmstr.Esir dsen Yildirim Byezid, yedi ay boyunca Timur'un yaninda sehir sehir dolastirildiktan sonra zntsnden ecele yenik dst. Osmanli sehzadeleri tahtin sahibi olabilmek iin kiyasiya birbirleriyle mcadele etmeye basladilar. Bu mcadele elebi Mehmet'in tek basina devlet idaresine hkim olusuna kadar devam etti (1413). elebi Mehmet kardesleri Sleyman, Isa ve Musa elebi'yi bertaraf ettikten sonra Anadolu Trk birligini yeniden tesis etmek iin aba sarf etti. Glenen Karamaogullarinin nfuzunu kirdi, Karamanoglu Mehmet Bey'in eline geen Osmanli topraklarini geri aldi. Candarogullari beyliginden ankiri'yi ve ardindan Canik

(Samsun) blgesini yeniden Osmanli lkesine katti. Fakat Sehzade Mustafa ve Simavna Kadisi oglu Seyh Bedreddin'in isyanlari lkeyi karistirmaktaydi.(1419) Sehzade Murat Rumeli ve Manisa'da ortaya ikan bu isyani bastirdi, Seyh Bedreddin ve adamlari yakalanarak idam edildi. Timur'un beraberinde gtrdg Mustafa elebi de Anadolu'ya dndgnde tahtta hak iddia etmisti. Sehzade Mustafa'nin Selnik'te baslattigi isyan bastirildi. Asi sehzade Bizans'a siginmak zorunda kaldi. elebi Mehmet ldg zaman Osmanli lkesinde sknet byk oranda tesis edilmeye baslanmisti (1421). Babasinin en byk yardimcisi olan sehzade Murat tahta iktigi zaman Bizans tarafindan karsisina ikarilan amcasi Mustafa elebi'nin isyanini bir kez daha bastirdi ve Bizans'i cezalandirmak iin Istanbul'u kusatti(1422). Bu defa kk kardesi Sehzade Mustafa'nin isyan haberini alan II.Murat, kusatmayi kaldirarak kardesini cezalandirmak zorunda kaldi. Isyancilarin yaninda yer alan Anadolu beyliklerine karsi harekete geen II.Murat, Candaroglu Isfendiyar Bey'i itaat altina aldi. Izmir Beyi Cneyd'i ortadan kaldirip, Izmir, Aydin ve Mentese civarini ele geirdi. Germiyanoglu Yakub Bey'in ocugu olmadigindan, topraklarini Osmanlilara birakmayi vasiyet etmisti. Onun lmyle Germiyan ili de Osmanlilara katilmis oldu(1428). Balkanlarda da durum Osmanlilar lehine dzelmeye basladi. Nitekim Fetret devri sirasinda elden ikan topraklar geri alindigi gibi, 1440'a kadar Belgrat hari btn Sirp topraklari Osmanli hkimiyetine girmisti. Fakat Erdel ve Eflk'ta st ste gelen bazi kk bozgunlar Avrupa'da byk bir sevinle karsilanarak, Osmanlilara karsi yeni bir Hali seferinin tertip edilmesine cesaret vermisti. II. Murat, Balkanlardaki Osmanli varligini tehlikeye atmamak iin Macarlarla Segedin Antlasmasini imzaladi (1444) ve bu anlasmadan sonra tahttan feragat etti. Kk yastaki oglu II. Mehmet'in hkmdar olmasini firsat bilen Macarlar anlasmayi bozdu ve yeni bir Hali ittifaki olusturuldu. II. Murat yeniden ordunun basina geerek dsmani Varna Savasi'nda karsiladi. Macar krali ldrld. Halilarin lideri durumundaki Jan Hnyad glkle kaabildi(1444). andarli Halil Pasa'nin israriyla ikinci kez tahta ikan II. Murat, Mora ve Arnavutluk'a sefer dzenledi. Varna'nin intikamini almak isteyen Jan Hnyad yeniden harekete geti. Fakat II. Kosova Muharebesi'nde bir kez daha Sirplar byk bir yenilgiye ugratildi (1448). Varna ve Kosova savaslariyla Osmanlilar Balkanlardaki durumunu iyice glendirmis, Bizans'in batidan yardim alma umutlari ise tamamen ortadan kaldirilmistir. II. Murat 48 yasinda lnce II. Mehmet yeniden Osmanli tahtinin sahibi olmus (1451) ve Osmanli Devleti artik bu dnemde tam bir cihan devleti hline gelmistir.

Osmanl Devleti'nin Kuruluu Osmanl Devleti'nin kurucusu saylan Osman Gazi'nin babas Erturul Gazi, onun babas Gndz Alp'tir. Gndz Alp'in babasnn Kaya Alp, onun babasnn Gk Alp, onun babasnn Sarkuk Alp, onun babasnn Kayk Alp olmas ihtimali vardr. Yurt tutmak iin Orta-Asya'dan, Trkistan'dan Dou Anadolu'ya gelen bir Kay airetinin banda bu Sarkuk Alp'in bulunmas muhtemeldir. Yurt tutulan blge, Van Gl'nun kuzey-dousunda Ahlat civardr. Osman Gazi'nin bykbabas Gndz Alp'in, kendisi gibi Kaylardan olan Mardin Artuklularnn hizmetinde bir bey iken Caber'de Frat' geerken boulup Trk mezarna gmlm olmas ihtimali dnlebilir. Osmanl Devleti'ni kuracak aileyi bir buuk asr sonra Ahlat'tan oynatan sebep yaklaan Cengiz Han'n Moollar olabilir. Ahlat-Mardin yolu, gney-batya doru kuuuu 200 km'dir. Gndz Alp, Artuk Arslan'n (1201-1239) emrettii bir misyon iin 250 km daha gney-batya inip Caber'e gelmi olabilir. Bu misyonda baarl olmayan Kay Aireti reisi Gndz Alp' kaybedip onun olu Erturul Gazi'nin bakanlnda 1230 yaznda Yassemen meydan muharebesinde 39 yalarndaki Erturul Bey, Trkiye sultan Aleddin Keykubad'a kk fakat yiite bir hizmette bulunmu olmaldr.

Bunun zerine Aleddin, Erturul Bey'e Bizans snrnda dirlik vermitir. Erturul, Erzincan'dan ku uuu 900 km yol alarak batdaki dirliine erimitir. Muhtemelen tarih 1231 yldr ve Osmanl Devleti'nin nvesi kurulmutur. Erturul Bey, Trkiye mparatorluu'nun bir uc beyi durumundadr. Seluklu Trkiye'sinin Bizans'a kar olan bat snrlar, iki byk uc beyi tarafndan korunmaktadr, kuzey'de Kastamonu'da oturan obanoullar ve gneyde Germiyanoullar. Erturul Bey 1281'de lnceye kadar 50 yl bu obanoullarna tabidir. Dorudan doruya Konya'daki Seluklu mparatoru'na bal byk uc beylerinden deildir. Erturul Gazi'ye verilen yurd Bursa-Bilecik illerinin snrlarnn birletii yredir ve 1.000 km2 kadar bir toprak parasndan ibarettir. St, sonradan Bizans'tan fethedilerek bakent yaplmtr. Erturul Gazi'nin yerine olu Osman Gazi gemi ve 1324'e kadar 43 yl saltanat srmtr. 1300 ylna kadar babas gibi obanoullarna tabi kk bir u beyi olan Osman Gazi, bu tarihte dorudan doruya Konya Seluklularna bal byk bir uc beyi mevkiine ykselmitir.

Osmanl Devleti'nin Kuruluu Bu suretle Osmanl devletilii 69 yl obanoullarna, Kastamonu'ya tabi yaamtr. 1308'de Selukoullar dnce Osman Bey, dorudan doruya Tebriz'de oturan lhan'n byk uc beylerinden biri haline gelmi ve lhan'n Anadolu umum valileri tarafndan kontrol edilmitir. lhanllara tabiiyet, 1335'e kadar devam eder. Osman Gazi 1281'de babasndan 4.800 km2 kadar ald toprak mirasn 16.000 km2'ye kartarak 1324'te olu Orhan Gazi'ye devretmitir.Bu topraklar Bizans'tan fethetmitir. Osman Gazi'nin brakt miras bugnk Bilecik ili, Eskiehir merkez ilesi, Sakarya'nn Gevye, Akyaz, Hendek, Ktahya'nn Domani, Bursa'nn Mudanya, Yeniehir ve negl ilelerinden ibarettir. Orhan Gazi, babasnn yllardan beri kuatt Bursa'y alarak (6 Nisan 1326) bakent yapt. Bu suretle 1321'de Marmara'ya erien ve denize kan Osmanllar bir Bizans ehri daha aldlar ve az sonra Karadeniz'e de ktlar. 1231'den 1326'ya kadar 65 yl Osmanolu birer prenstir. Sadece 1300'de Seluklu sultanndan tabl'l-alem alarak byk u beyi olmulardr. 1326'dan itibaren Orhan Gazi artk gerek bir kraldr ve Anadolu Trkmen beyleri iinde yalnz Karamanolu ayn seviyededir. 1335'te Sultan Orhan artk lhanllara ballktan kurtulur ve tamamen mstakil, asker bakmdan ok gl, fevkalde dinamik bir devletin ba olur. 1324 ubat'ndan 1362 Mart'na kadar 38 yl sren saltanat fetihlerle geer. Babasnn dehasn, belki daha byk apta tevars etmitir. Son derece mahir bir diplomasi ile hem Anadolu Trkmen Beylikleri, hem Balkan devletleri, hem de Bizans ile mnasebetlerini devam ettirir ve daima Osmanl Devleti'nin lehine durumlar meydana getirir. 1329 Maysnda, o srada ok mhim bir ehir saylan znik'i fetheder. ehri geri almak isteyen Bizans imparatoru III. Andronikos Paleologos'u Trk topraklarna sokmadan Boazii'ne 40 km mesafede, Gebze civarnda yakalar. Yaplan savata imparator yaralanp kaar ve iki imparatorluk prensi muharebe meydannda kalr. Bu Pelekanon meydan muharebesi (2 Mart 1313) Osmanl hkmdarnn hretini btn cihana yayar. Zira Avrupa'nn unvan ve protokol bakmndan birinci hkmdar saylan Bizans mparatorunu ak sahra muharebesinde yenmitir.

Osmanl Devleti'nin Kuruluu 1345'te ilk Trkmen beylii olarak Balkesir-anakkale evresinde saltanat sren Karesi beyliinin topraklarn Osmanl Devleti'ne katar ve anakkale Boaz'nn Asya yakasn tutar. 1354'te Orhan Gazi'nin byk olu Veliahd Gazi Sleyman Paa Gelibolu yarmadasna, Rumeli'ye, Balkanlara, Avrupa'ya ayak basar. Trk tarihinin dnm noktalarndan biridir. "Rumeli Ftihi" ann kazanr. Gelibolu yarmadasn fetheder. 1354'te Ankara'y da alr. 1359'da attan derek lr ve Bolayr'daki byk mill ziyaret yerlerinden olan trbesine gmlr. Yerini kardei Gazi Murad Bey (I. Murad) alr. Murad Bey daha 1359'da Meri'i aarak Dimetoka'y alr ve stanbul surlarna kadar aknlar yapar. 1362'de babas Orhan Gazi'nin yerine geer. 4 ay sonra 1362 Temmuzunda da Edirne'yi fetheder. Artk Osmanl Devleti bir imparatorluktur. Dnyann gl devletlerinden biridir ve ekinilecek bir asker gtr. Sultan Orhan'n oluna brakt servet 95.000 km2 dir. Bugnk Bilecik, Bursa, Balkesir, Sakarya, Kocaeli, Bolu illerinin tamamn, anakkale ve Eskiehir illerinin en byk ksmn, stanbul ilinin Asya topraklarnn byk ksmn, Edirne, Krklareli, Tekirda, Ankara, Manisa, Ktahya, zmir illerinden de baz paralar iine alr. Bu topraklar zerinde Orhan Gazi'nin devletinin nfusu, o zamanki ngiltere krallnn nfusundan ok fazladr. Ve bu topraklar o ada dnyann en zengin lkeleri arasndadr. Boazlar, Marmara, Ege, Karadeniz arasnda iki ktaya yaylmtr. Dehetli bir jeopolitik ehemmiyet arz etmektedir. I. Sultan Murad, 1362'de babasnn yerine getikten bir ka ay sonra Edirne'yi ald zaman, bykbabasnn babas Erturul Gazi'nin Sakarya evresinde yurt tutmas zerinden 131 yl gemitir. 131 ylda Sakarya'dan Meri'e varlmtr. Bu topraklarn mhim ksm gaza ve cihad yoluyla Hristiyanlardan fethedilmi ve Trkletirilmitir. 1335'ten itibaren Trkiye'nin en gl hkmdar ve lideri olan Sultan Orhan'dan sonra 1362'de Sultan Murad artk hi bir Anadolu Trkmen beyliince mnakaa edilemeyecek bir dereceye erierek saltanatna balamtr.

OSMAN GAZI VE BEYLIK

Kaynaklarin, slih, dindar, kahraman, cesur ve merhametli bir kimse olarak tanittigi Osman Gazi, gnde bir yemek pisirtip fakirleri doyurmak, iplaklari giydirip donatmak, dul ve yetimleri gzetip korumak gibi iyi hasletlere sahip bir kimse idi. Hak ve adalete saygili, stn yeteneklere sahip bir hkmdar olan Osman Gazi, nn kilicindan ziyade adalet severligi ile saglamisti. Feth ettigi yerlerde ser' hkmlere gre hareket eder, tebeasi arasinda irk, din ve milliyet farki gzetmezdi. Gl bir komutan oldugu kadar sabirli ve olgun bir idareci idi. Yaninda alisanlar,

kendisine karsi byk saygi gsterirlerdi. En zorba kimseler bile onun huzurunda saygi ile hareket ederlerdi. O, kuvvet ve zenginlikten ziyade adalete daha ok nem veren, gl bir irade ve hosgrye sahip bir hkmdardi. Osman, Ertugrul Bey'in, Gndz Alp ve San Yatu (Savci Bey)'den sonra Sgt'te dnyaya gelen kk ogludur. Ibn Keml, onun dogum tarihini Hicr 652 (M. 1254) senesi olarak gstermekte ise de genellikle onun 656 (1258) senesinde dogdugu belirtilir. Bununla beraber bu tarihin 650 (1252) veya 657 (1259) oldugunu syleyenler de bulunmaktadir. Sgt'te dnyaya gelen Osman, Ertugrul Bey'in kk oglu idi. Ertugrul Bey, 93 yasinda vefat edince, onun idaresi altinda bulunan asiretler, gerek kabiliyet, gerekse hareketliligi sebebiyle Osman'in, babasinin yerine basa gemesini istiyorlardi. Geri Osman, babasinin son dnemlerinde ona veklet etmek suretiyle ynetimle ilgili konularda kardeslerinden farkli bir hviyete sahip oldugunu ortaya koymustu. Kardesleri bakimindan pek byk bir sikintisi olmayan Osman, amcasi Dndar Bey'le ugrasacaga benziyordu. Zira Ertugrul Bey'in kardesi Dndar Bey de birlige reis olmak istiyordu. Bu yzden Osman'la amcasi arasinda ihtilaf (anlasmazlik) meydana geldi. Zira, Kayi asiretinden baska bazi asiretler de Dndar Bey'in basa gemesini istiyorlardi. Bununla beraber Osman'in reisligini isteyen taraf daha etkili grnyordu. Bunun iin Dndar Bey, reislik arzusundan vazgeerek Osman'in asiret reisi olmasini kabul etmek zorunda kaldi. Gerekten, Osman Bey, Ertugrul Gazi'nin vefatindan sonra cesaret, mertlik ve ahlk meziyetleri sebebiyle asiret, kavim ve kabileye bas olacak bir vasifta grlmst. Amcasi Dndar Bey de dahil oldugu halde herkes ona itaat ve bagliligini bildirdi. Baslangita o, babasinin komsu Rum tekfurlari ile iyi geinme siyasetine devam etti. Asiretin basina getigi zaman yirmi yasinda bir gen olmasina ragmen, siyaseti iyi bilen, halim selim bir kimse olmakla birlikte, gerekleri savunma konusunda korkusuz ve cesurdu. O, tam bir cihad eri idi. Bu sebeple Osman Bey, kisa zamanda etrafinin yigitlerden meydana gelen bir hle ile evrelendigini grd. Bu hlenin iinde Konur Alp, Turgut Alp, Abdurrahman Gazi, Aka Koca, Gndz Alp, Karamrsel, Saltuk Alp, Samsa avus gibi isimler vardi. Byk bir kismi garip ve vatanlarim birakip gelmis olan bu insanlarin, Osman Bey etrafinda toplanmalari, devletin glenmesine sebep olmustu. Osman Bey, bunlarin tabi bir lideri durumuna geldi. Bundan baska, Osman Bey'in, Uc'lardaki Trkmenler arasinda byk bir nfuza sahip olan Seyh Edebali ile yakinlik ve akrabalik tesis etmesi, basta ahiler arasinda olmak zere Uc'lardaki diger topluluklarin kendisine baglanmasina sebep oldu. Bylece Osman Gazi, kendisini hem etrafindaki asiret reislerine sevdirmis, hem de

onlarin kendisine bagladigi umutlari bosa ikarmamisti. Gerekten de o, evresindeki Trkmen komsulari ile mmkn mertebe atismaya girmemek iin gayret sarf ediyordu. Ertugrul Bey'in oglu arasinda Osman Bey'e dsen taht, kardeslerini birer saltanat rakibi olarak degil, yeni devletin kurulup gelismesinde msterek bir gayretle el ele verdiren ve saltanat ihtirasi yerine, feragat, fedakrlik ve basirete gtren bir metod takip etmelerinin sebebi nedir? Ileride tafsilatli bir sekilde anlatilinca grlecegi gibi, Osman Gazi de kendisine yurt ve istikll veren Seluklu sultanina karsi ayni hassasiyeti gstermis, o, hayatta bulundugu mddete istikllini iln etmemisti. Bylece o, edep ve irfani, sahs ve nazar kaliplar halinde birakmayip devlet bnyesinde de ifadesini bulan bir anlayis olarak cemiyete mal olmustu.

OSMAN BEY VE AHILIKAbbas halifesi en-Nsir li-Dinillah (575-622/1180-1225) rehberliginde kuruldugu kabul edilen ahilik, kisa zamanda Islm lkelerinde tesirini gstermeye basladi. Son derece dzenli ve disiplinli olarak alisan bu teskilt, milad X. asirda genellikle ilk Mslman Trk devleti kabul edilen Karahanlilar vasitasiyla Trk dnyasinda da boy gstermeye basladi. XI. asrin ikinci yansindan (1071Malazgirt) sonra, kapilarini Mslman Trklere amis bulunan Anadolu'ya, dogudan birok gler olmustu. Daha nce de Anadolu'nun Urfa'dan (Sanliurfa) baslayarak Adana'ya kadar giden sinirlarindan, zaman zaman giren Abbas ordulari, Nigde, Nevsehir, Kirsehir, Kayseri, Yozgat ve Ankara blgelerine akinlar yapmislardi. Ordu mensuplarindan bir kismi akinlar sonunda ele geirilen bu yerlerde bazan da yerlesip kaliyorlardi. zellikle VIII. yzyilin ikinci yansindan itibaren Abbas ordusunun ayrilmaz bir parasi durumunda olan Trkler de, bu ordu ile Anadolu'nun ilerine kadar gelmislerdi. Trkler, iklim ve jeolojik yapi bakimindan Orta Asya'ya benzeyen Kirsehir yresini begenerek burayi yerlesim blgesi olarak semislerdi. Bundan sonra normal ve isteyerek devam eden gleri, XIII. asirdaki Mogol istilasindan kama takib etti. Bu istiladan nceki glerde daha iyi bir iklime gelme, hayvanlar iin daha iyi bir kislak ve yaylak bulma dsncesi hakimdi. Bu sebepledir ki, Mogol baskinindan nce gelenler, daha ziyade gebe, asker ve hayvan yetistiricisi idi. 1225 tarihinden sonra gelenlerin ekonomik ve sosyal durumlari, bu ilk gelenlerden daha farkli idi. Zira, korkun bir katliamdan kurtulmak iin gelen bu sonuncular ogunlukla, esnaf, tccar, zengin ve sanatkrdi. Bu yeni gmenler, geimlerini saglayabilmek iin, yerli ve mslman olmayan esnafla rekabete girmek zorunda idiler. Bu rekabetin

kuvvetli, tesirli ve kisa zamanda meyvesini verebilmesi iin bunlarin birlesip bir teskilt iinde hareket etmeleri gerekiyordu. Bu teskilt, zellikle hayvancilikla ugrasan, baska bir ifade ile atli gebelerin ihtiya duyduklari bir sahaya cevap vermeliydi. BU DIPNOTUN YERI NERESI Byle bir alisma faaliyetinin iinde bulunuldugu sirada yeni bir Mogol tehlikesi bas gsterdi. Bu tehlikenin merkez ss Anadolu idi. Daha nce gelip buraya yerlesmis bulunan Mslman Trkler iin byk bir tehlike olan Mogollara karsi bazi kimselerin farkli sahalarda faaliyette bulundugu grlr. Bunlar: Ahi Evran ismiyle bilinen Seyh Nasirddin Mahmud (. 1262), Baba Ilyas, Haci Bektas ve Mevln Celleddin Rum gibi nemli sahsiyetlerdi. Bas gsteren Mogol tehlikesine karsi farkli alanlarda halki irsad etmeye ynelik alismalardan birisi de esnaf ve sanatkri bir birlik altinda toplamaya muvaffak olan Ahi Evran tarafindan yapiliyordu. Bylece o, sanat ve ticaret ahlkini, retici ve tketici menfaatlerini gven altina almayi, bu vesile ile kt politik ve ekonomik atmosfer iinde, onlara yasama ve direnme gc vermeye alisiyordu. Bu yzden ilk defa Kirsehir'de XIII. yzyilda kurulan ahilik, kisa bir zaman iinde Anadolu'nun hemen her tarafina yayilmis oldu. XIV. asir Islm dnyasi ile birlikte Trklk lemini canli levhalar halinde gzlerimizin nne seren Ibn Batta (1304-1369), Anadoludaki seyahatlerinde, kaldigi birok ahi zaviye ve tekkesinden bahsetmekle kalmaz, onlar hakkinda genis ve doyurucu bilgiler de verir. Anadolu'daki ekonomik ve sosyal hayatin dzenlenmesinde XIII. yzyildan itibaren byk bir rol oynadigini grdgmz Ahilik, sanatkr ve esnaf zmreleri arasinda yayilmis, sosyoekonomik zelligi agir basan bir teskilat olarak grnmektedir. Anadolu'nun sosyal ve ekonomik yapisina Mslman Trk sanatkr ve esnafinin is ahlki, insan terbiye ve egitimi, fazilet sahibi olma, sosyal yardimlasma ve dayanismada rnek olma gibi hususlarda etkili olan bu teskilat hakkinda bir hayli bilgiye sahip bulunuyoruz. Osmanli Devleti'nin kurulus hamurunda mayasi bulunan ahiligin oynadigi rol, kmsenemeyecek kadar byktr. Gerekten de Osman Bey'in faaliyetleri esnasinda Anadolu'da ahilik, byk bir g olarak faaliyetlerine devam ediyordu. Osman Bey, ahi reislerinden olan ve Eskisehir civarinda Itburnu denilen mevkide tekkesi bulunan Seyh Edebali'nin kizi ile evlenmekle ahilerin nfuzundan yararlanabilmistir. Seyh Edebali, o havalinin en itibarli ve sz dinlenen, kendisine hrmet edilen bir sahsiyeti

idi. Sam taraflarinda tahsilini ikmal etmis, zengin, tekke ve zaviye sahibi bir kimse idi. Herkese yardim eden bir kimse olmakla birlikte fakir ve dervis grnml olmayi tercih eden bu zatin damadi olmakla Osman Bey, ahilerin gcnden istifade etmisti. Nitekim Seyh Mahmud Gazi, Ahi Semseddin ve oglu Ahi Hasan ile sonradan Osmanlilarda kadi, kadiasker ve vezir olan andarli (Cendereli) Kara Halil de ahilerden olup bunlarin tamami Osmanli Beyliginin kurulmasinda ve bymesinde hizmet etmislerdi. Gerekten, bu dnemde Anadolu'nun sosyal bnyesine hakim olan ulema, dervis, sanatkr ve kahramanlar kadrosunu bir arada dsnmemiz gerekir. Mcahede sevkini ve Islm birligi susuzlugunu en ileri ve yksek voltaja ayarlamasini bilen bu iman adamlarinin, Seluklulara mvazi bir mukadderat izgisi stnde yryecek olan Osmanli Beyligi'nin kurulusu hadisesine fiilen katilmis olmalari, devletin ve Islm mmetinin bir talihi olmustur. yle ki bir tarafta olgun, sz dinlenir ve seviyeli bir seriat ulemasi ile beraber yryen, Snn ve muhtesem bir tasavvuf anlayisinin dogurdugu teskilt; br tarafta sik Pasazde'nin, Gaziyan-i Rm, Abdalan-i Rm, Ahiyan-i Rm, Bciyan-i Rm dedigi organize ve hamasdin teskilt. Biraz nce de belirtildigi gibi gerek Osman Bey, gerekse onu takib eden ilk hkmdar ve sehzdeler ile idare ve devlet adamlari, tasavvuf messesesinin veya yine bu teskilatin msterek esaslarina sahip ahiligin gaye, terbiye ve disiplinine gre yetismis, cesur, dinamik, mert ve i lemleri kontroll kimselerdi. Bu sebeple yeni devlet, muhtesem oldugu kadar dil ve msavati bir idare tezgahina, renk, sekil ve ahenk yetistiren bir i ve dis kuvvetler dengesini dnyaya hediye etmeye hazirlaniyordu. Hem akil hem de imanla desteklenen yeni devlet, adeta tabiatin himayesine kabul edilerek daha ilk yillarda mcahid ve yekpare ehresini kazanmisti. Su da var ki, Osman Bey'in etrafini evreleyen ilim ve hikmet kadrosu, yalniz yasadiklari devrin irfan, iman, ahlk, idare ve hukuk haritasini izmiyorlardi. Onlarin hizmet ve hedefleri, bir hanedan veya bir zmre ile belirli bir zamana has degildi. Bir medeniyet ve ideolojiyi devirler lsnde gereklestirmek iin gen padisahin sahsinda gelecek han, hakan ve ktlelere yol aip nclk ediyorlardi. Bylece yeni devlet, tam bir ahenk ve slup ile ise baslamis, msterek bir tezgahin basinda, istikbalin dokusunu rmeye ve gelecek zamanlara miras birakmaya hazirlaniyordu. Grldg gibi, devleti, bir yandan mantik, bir yandan da manev temellere oturtan Osmanlilar, merkez ve idar otoritenin, politika ahlkini

kontrol eden bir yardimci kuvvetler halkasi tesis etmekle de icra ve tesri organlarini hak ve adalet unsurlarinin murakabesine vermis oldular. Gerekten, Avrupa'nin kuvvetten baska bir g ve otorite tanimadigi bir dnemde, yeni yeni filizlenip gelisen Osmanli Devleti'nde adalet, hak ve hukuk prensiplerine gre davranip hareket etmek babadan ogula nesilden nesle (neslen ba'de neslin) vasiyet ediliyordu. Hoca Saadeddin Efendi (tarihi, Seyhlislm), Osman Gazi'nin, oglu Orhan'a olan vasiyetini su ifadelerle nakleder: "Dilerim ey sahib-i ikbl u ch Etme sen cnib-i zulme nigh Adl ile bu lemi bad kil Resm-i cihd ile beni sd kil Rh-i cihd ire edp ictihd Memleket-i Rum'da kil adl u dd..." Grldg gibi Osman Gazi, devlet i teskiltinda sakat ve zayif bir taraf birakmamak, bir atlak ve gedige meydan vermemek iin basta devlet adamlari olmak zere her ferdin kendi durumuna gre Islm'in arzuladigi adalet anlayisi erevesinde hareket etmesini istemektedir. Osmanlilarda, nesilden nesile vasiyet edilerek devam eden bu anlayisin sonucu olarak ortaya ikan uygulamaya bakan Gibbons, Osmanlilari sevmemekle birlikte su szleri sylemekten kendini alamaz: "Yahudilerin toptan ldrldg ve engizisyon mahkemelerinin lm satigi bir devirde Osmanlilar, idaresi altinda bulunan esitli dinlere bagli kimseleri baris ve ahenk ierisinde yasatiyorlardi. Onlarin msamahakrligi, ister siyaset, ister halis insaniyet duygusu, isterse lakayd neticesi meydana gelmis olsun, su vak'aya itiraz edilemez ki, Osmanlilar, yeni zaman tarihinde milliyetlerini tesis ederken din hrriyet umdesini (prensibini) temel tasi olmak zere vaz' etmis ilk millettir. Ardi arkasi kesilmeyen Yahudi ta'zibati (iskence) ve engizisyona resmen yardim mesuliyeti lekesini tasiyan asirlar esnasinda, Hiristiyan ve Mslmanlar, Osmanlilarin idaresi altinda ahenk ve baris iinde yasiyorlardi."

OSMAN GAZI'NIN RYASI

Osmanli kaynaklan, tamamen ilah takdirin bir tecellisi sonucunda, Osman Gazi'nin grdg bir rya ve buna bagli olarak evliliginden bahsederler. Osmanli kaynaklarinda birbirine yakin ifadelerle anlatilan bu rya, Hammer gibi Bati'li yazarlar tarafindan biraz da hayl gc ile sslenerek bir sahne oyunu gibi dramatize edilir. Devrin, egitim, din, kltr, sosyal, ekonomik ve hatta folklorik anlayisi hakkinda fikir vermesi bakimindan bu ryayi degisik kaynaklardaki anlatilislarini gnmz Trkesine yakin bir ifade ile buraya almakla dnemin anlayis ve fikr seviyesi bakimindan bir degerlendirme yapmaya imkan vermis olacagiz. "Osman Gazi biraz aglayip dua ve niyaz eder. Derken uykusu gelip uyur. Ryasinda kerameti aik ve belli olan bir seyhin kendi halki arasinda bulundugunu grr. Herkes bu seyhe gvenirdi. Aslinda onun dervisligi gizli idi. yle grnrd. Dnyaligi, mali, mlk ve koyunlari oktu. ilim sahibi bir kimse idi. Misafirhanesi devamli herkese aikti. Osman Gazi, bu dervise konuk olurdu. Osman Gazi ryasinda bu azizin kusagindan bir ayin dogdugunu ve gelip kendi koynuna girdigini grr. Bu ay, Osman Gazi'nin koynuna girince hemen onun gbeginden bir aga biter ki glgesi dnyayi tutar. Glgesinin altinda daglar var, her dagin dibinden sular ikar, o sulardan da kimileri ier, kimileri bahe sular kimileri de esmeler yaptirir. Osman Gazi gelip bunu seyhe haber verir. Bunun zerine seyh Osman'a "Ogul Osman, padisahlik sana ve senin nesline mbarek olsun ve benim kizim Malhun Hatun senin helalin oldu." deyip hemen nikahini kiydi. sikpasazde, Osman Gazi'nin ryasini yukaridaki ifadelerie anlatirken Nesr su ifadelerle olayi nakl eder: "Meger Osman'in halki arasinda aziz bir seyh vardi. (Ona) Edebali derlerdi, gayet kemal sahiplerindendi. Veliligi, kerameti belli olmustu. Halkin itikad ettigi kimse idi. Btn illerde meshur olmustu. Rya ilmini iyi bilirdi. Dnyaligi sonsuzdu. Fakat fakirmis gibi grnrd. Hatta (kendisine) dervis (fakir) lakabi ile hitab ederlerdi. O, bir zviye yapip gelene ve gidene hizmet ederdi. Zaman zaman Osman da onun zviyesinde misafir olurdu. Bir gece Osman Gazi, ryasinda bu seyhin koynundan bir ay ikarak, gelip kendisinin koynuna girdigini, hemen gbeginden bir aga bittigini, lemi tuttugunu, glgesinde daglarin bulundugunu, bu daglarin dibinden pinarlarin ikip aktigini, kiminin bahesini suladigini, kiminin esmeler akittigini grr. Osman Gazi, ertesi gn gelip bu dsn o azize anlatti.

Seyh ona "Ya Osman, mjdeler olsun. Hak Tel sana ve senin evladina saltanat verdi. Btn dnya evladinin himayesi altinda olacak, hem de kizim Mal Hatun sana hell (es) oldu" diyerek, hemen kizini Osman Gazi ile evlendirdi. Osman Gazi'nin dsn yordugu sirada, Seyh'in Turgut adli bir mridi de orada bulunuyordu. "Ya Osman, sana padisahlik verildi, skrne (olarak) bize ne verirsin?" dedi. (Osman) "Sana bir sehir vereyim" dedi. Dervis "Su kycegize de raziyim, bana bir nme (yazili kgit, mektup, belge) ver" dedi. Osman Gazi "Ben yazi yazmasini bilmem. Bir su kabi ile bir kilicim var. (Onlari) nisan olsun diye sana vereyim. Benim evladim anlari senin elinde grp ibka etsinler" dedi. O su kabi ile kili onlarin elinde kaldi. Simdi dahi padisah olanlar, onu (o ky) grp ziyaret ederler, o dervisin evladina nimetler (verirler) ve ihsanlar ederler. Bu Edebali dedigimiz seyh, yz yirmi yasinda ld. mrnde, birini genliginde, digerini de yasliliginda (olmak zere) sadece iki hatun aldi, ilk hatununun kizini Osman Gazi'ye verdi, sonraki hatunu Taceddin Krd'n kizi idi. Hayreddin Pasa ile bacanak oldular. Bu menakib, Edabali oglu Mehmed Pasa'dan nakledildi. Ayni rya, Solakzde tarafindan da su sekilde verilmektedir: "Osman Han, merhum babasinin yoluna devam ederek, Anadolu'daki kumandanlar arasinda ve gaza meydaninda kendini gsterdi. limlere ve seyhlere ok fazla itikadi vardi. O zamanin yce makam sahibi, hal bilen seyhi, Seyh Edebali hizmetine devam ederek onun dua ve hrmetini rica ve istid'a ederdi. Bir gece deti oldugu zre, Cenb-i Allah'a mnacatta bulunup hcet dilerken, kendileri uykuya daldilar. Rya leminde, Seyh Edebali'nin koynundan bir ayin dogup gelerek kendi koynuna girdigini grdler. Bu ay kendisinin gbeginden nihayeti olmayan bir aga seklinde biterek dali ve budagi ile btn dnyayi kusatir. Cihan halkinin bir kismi bostan sular, bir kismi ziraat yapar, bir kismi seyran eder, bir kismi da dolasir. Osman Gazi bu gzel yerden uzak kalinca sabah namazini eda edip seyh hazretlerinin huzuruna varir. Grdg ryayi bir bir anlatir. Seyhin bu

ryayi tabir etmesini diler. Seyh Edebali biraz kendi i lemine baktiktan sonra basini kaldirip Osman Gazi'ye; "Ey yigit mjdeler olsun! Sana ve senin nesline padisahlik verildi. Ryanda grdgn o ay, koynumdan ikip senin koynuna girdi. Sen benim kizimi alip bana damad olacaksin. Bundan ocuklarin ve soyun olacak. Kiyamete kadar yedi iklimde hkm sreceklerdir" dedi. Seyh Edebali hemen orada bulunan Mslmanlarin huzurunda kizi Rabia'yi Osman Gazi'ye nikahladi. Orhan Gazi bundan dnyaya gelmistir. Daha nce de temas edildigi gibi Osmanli kaynaklari tarafindan tamamen ilah bir takdirin tecellisi gibi nakl edilen bu rya, Hammer gibi Batili yazarlarca degisik sekillerde verilir. Hammer, benzer ryalarin grldgne dair haberlerin ok eskilere dayandigini ve hemen hemen birok padisah, hkmdar ve hanedan iin byle ryalarin grldgne dair nakillerin bulundugunu ifade ile syle der: "Byk padisahlarin dogumundan nce gelecekte nail olacaklari (ulasacaklari) g, kudret ve kuvveti gstermek zere bu neviden ryalarin nakli Sark (Dogu) tarihilerinde zaman zaman grlen bir istir. Bununla beraber bu det, sadece onlara has bir is degildir. Benzer haberler, gerek agdas, gerekse eski Bati tarihilerinde de grlr." Osman Gazi ile ilgili rya hakkinda byle diyen Hammer, kendisi de ayni ryayi degisik ifadelerle anlatmaktan geri kalmaz. Bu sebeple biz de Osmanli kaynaklari ile Hammer'in ifadesini karsilastirmak isteyenlere bir kolaylik olsun diye onun verdigi bilgiyi de temel hususiyetlerini bozmadan zet halinde vermek istiyoruz: Karamanin Adana sehrinde dogmus olan Seyh Edebali, Suriye'de (Sam'da) Fikih (slm Hukuku) tahsil ettikten sonra Eskisehir'e yakin Itburnu kyne gelip yerlesmisti. Osman, zaman zaman oraya gelip seyhle grsrd. Osman bir gece Edebali'nin kizi Malhatun'u grp sik oldu. Fakat seyh, Osman'in iyi niyetine tam olarak gvenemedigi ve bu gen ile kizi arasinda mevcud olan esitsizligi gz nnde bulundurarak evlenmelerini uygun grmedi. Osman, derdini silah arkadaslarina ve komsularina aar. Bunlardan biri olan Eskisehir beyi, Osman'in anlatmasi zerine Malhatuna gnl verir. Kizi kendisi iin istedi. Fakat o da geri evrildi. Edebali, Osman'dan ok Eskisehir Beyi'nin c almasindan korktugu iin, o beyin topraklarini terk ederek gelip Ertugrul blgesine yerlesti. Bu yer degisimi, iki bey arasinda byk bir dsmanliga yol ati.

Bir gn Osman, kardesi Gndzalp ile birlikte komsusu ve dostu olan Inn beyinin evinde iken, Eskisehir beyinin mttefiki ve Harman Kaya hakimi olan Kse Mihal ile birdenbire ikageldigi grlr. Bunlar, ellerinde silahla Osman'in kendilerine teslim edilmesini istiyorlardi. Inn beyi, gerek misafirperverligin bu sekilde bozulmasini kabul etmeyerek onlari vermeyecegini syledi. Bu esnada Osman ile Gndzalp ileri atilip mcadeleye basladilar. Eskisehir beyi korkup kaarken Kse Mihal esir alindi. Bunun zerine Kse Mihal kendisini esir alan bu gl insana karsi bir sevgi duydu ve ona tabi oldu. Daha sonra Osman, babasinin yerine geince, Kse Mihal atalarinin dinini birakarak Mslman oldu. O andan itibaren de Osman'in ykselmekte olan gcnn saglam dayanaklarindan biri oldu. Bylece Osman, Rumlar arasinda bir dost kazanmis, ama henz sevdigi insana kavusamamisti. Aradan iki yil geti. Bu iki sene zarfinda kuskular ve spheler onun yakasini birakmiyordu. Ondan sonra Mal Hatun'un babasi, Osman'in sebatkrligindan duygulanarak ilah bir isaret olarak grdg ryayi onun lehinde yorar. Buna gre: Osman Gazi, Seyh Edebali'ya misafir olarak gelir. Sabirla yatagina girip yatar. Uyuyunca su ryayi grr: Ev sahibi yaninda yatiyordu. Birdenbire ev sahibi Edebali'nin ggsnden bir hill ikti. Gittike byyen hill tam bir dolunay seklini alinca gelip kendi koynuna girer. Ondan sonra yanlarindan bir aga belirir. Bu aga dallanip budaklaniyor, gittike gzellik ve yesilligi artiyordu. Dallarin glgesi, kita ufuklarinin nihayetlerine kadar karalari ve denizleri kaplayiverdi. Kafkas, Atlas, Toros ve Balkanlar gibi drt byk siradag silsilesi, bu yapraklar adirinin drt destegi gibi grnyordu. Agacin kknden deniz gibi gemilerle rtlms olarak Dicle, Firat, Nil ve Tuna fiskiriyordu. Kirlar, ekinlerle evrilmisti. Daglar ise sik ormanlarla talanmis bulunuyordu. Bu daglardan ikan bereketli sular, gl baheleri ve servilikler arasinda dolasa dolasa akiyordu. Uzaktan kubbeler, ehramlar, dikili taslar, stunlar, hasmetli kulelerle ssl sehirler grnyordu. Btn bunlarin zirvelerinde birer hill parildiyordu. Minarelerin serefelerinden ezanlar, m'minleri namaza agiriyordu. Tam bu sirada hizla esen bir rzgr ikmisti. Agacin yapraklarini dnyanin btn sehirleri zerine, zellikle iki denizin birlestigi, iki karanin kucak atigi iki dnyayi eviren bir halkanin en degerli tasi niteliginde olan Istanbul'a dogru savuruyordu. Osman, halkayi (yzg) parmagina geirmek zere iken uyandi. Bylece, Osman ile Mal Hatun'un birlesmesinden dogacak olan soyun kuvvet ve kudretini tahmin ettirmekte olan bu ryanin tabiri, gen

savasinin Edebali'nin kizi ile evlenmesinde araya giren engelleri bertaraf ediverdi. Dgn sleni, hkmdarlarin dgn gibi degil, Peygamberin seriatina ve gsterdigi rnege uygun olarak yapildi. Iki sevgilinin nikhini, Edebali'nin mridlerinden mttaki bir zat olan Turud (baska kaynaklarda Turgud) adindaki dervis kiydi. Bu evlilik mnasebetiyle olsa gerek ki, Osman Bey, zevcesine (esi) Bilecige bagli Kozaga adindaki kyn gelirlerini pasmaklik olarak tahsis etmistir. Bilahare o da bu hasilati, tekkeye vakf etmistir. Bu konuda 985 (1577) senesi tarihini tasiyan ve Bilecik kadisina gnderilen bir hkmde syle denilmektedir: "Bilecik kadisina hkm ki, ecdad-i izamimdan merhum Sultan Osman Han elayhi'rrahme ve'l-gufran, mesayih-i izmdan Edebli merhum'un kerimesin tezevvc eylediklerinde kaza-i mezbre tabi" Kozaga nm karyeyi pasmaklik ihsan etmegin msrun ileyha dahi karye-i mezbrenin mahslun zviyesine vakf edp yende ve revendeye sarf olunurken hla karye-i mezkrede skin olan... Tarihlerde, Osman Bey'in zevcesi olarak gsterilen Mal Hatun veya Rabia Hatun, Seyh Edebali'nin Osman'la evlendirdigi, Orhan ve Alaeddin'in annesi olarak belirtilmektedir. Halbuki Gazi Orhan Bey'in 724 (1324) tarihli vakfiyesinde "Mal Hatun bint mer" kaydinin olmasi bu kadinin Seyh Edebali'nin degil, mer Bey'in kizi oldugunu gstermektedir. Ayni sekilde birok tarihteki rivayetlere gre Mal Hatun ve babasi Seyh Edebali, Osman'in vefatindan ay nce Bilecik'te vefat etmislerdir. Halbuki vakfiyede ismi geen Mal Hatun, Osman Bey'in vefatindan sonra hla hayattadir. Mal Hatun, herhalde Osman Bey'in oglu Orhan'in annesi idi. Osman Bey'in br zevcesi (esi) ve Seyh Edebah'nin kizi olan Bl Hun (Bala Hatun) ise muhtemelen Osman Bey'in oglu Aleddin'in annesi idi.

OSMAN GAZI'NIN SAHSIYETIOsmanli tarihinin en dikkate layik sahsiyetlerinden biri olan Osman Bey, bir devlet kurucusu olarak tarih sahnesinin nemli kisilerinden biridir. Gerekten de Seluklu Bizans hududlarinda tesekkl eden bir uc beyliginin kisa bir mddet iinde byyerek tarihin akisini degistirecek bir g ve kuvvete erismesi, yeni bir din ve kltrn tasiyicisi olarak eski Bizans Imparatorlugunun enkazi zerinde kurulan yeni devlete Mslman Trk

damgasini vurabilmesi hadisesi, tarihiler arasinda henz tam anlamiyla izah edilememis bir mesele halinde mnakasa edilmektedir. Tarihte benzerine ender rastlanilan bir devletin kurucusu olarak Osman Bey ve ondan sonra gelen haleflerinin sahs meziyetleri bu gelismede byk lde rol oynamis grnmektedir. nitekim bu konuya dikkat eken yabanci bir arastirici, Osmanli Devleti'nin kudret kaynagi olarak grdg ana unsurdan birinin hkmdarlarinin sahsiyetleri oldugunu belirtir. Bir devletin gelisip bymesinde hkmdarlarin kabiliyet, ileriyi grs, anlayis ve hareketlerinin nemli derecede rol oynadigi bilinmektedir. Bu durum, gnmzden nceki asirlarda daha byk bir ehemmiyet arz ediyordu. Bu anlayistan hareketle Osman Gazi'ye baktigimiz zaman, onun gerek siyaset, gerek adalet ve gerekse halkina karsi olan sevgi ve merhamet bakimindan devrine gre zel bir yeri oldugu grlr. Bu sebepledir ki tarihler, onun, babasinin yerine getikten sonra Karacahisar'daki faaliyetlerinden bahs ederlerken syle derler: "Osman, bey nvanini alip beyligin basina getikten sonra ikametghi olan Karacahisar'daki kiliseyi camiye evirdi. Bir imam ve hatip tayin etti. Bir de her trl islere bakmak ve halk arasinda meydana gelen davalari hafta sonu olan Cuma gnlerinde karara baglamak iin bir Molla (Kadi) seti. Kayinbabasi Edebali ve drt silah arkadasi (kardesi Gndzalp, Turgutalp, Hasanalp ve Aykutalp) ile istisare ettikten sonra, Seyh Edebali'nin talebesi olan Karamanli Dursun Fakih'i imam olarak tayin etti. Pazarlarda din ve milliyet farki gzetmeksizin dzeni koruma grevini de ona verdi. Bir Cuma gn Germiyan Trk Beyi Alisir'in tebeasindan bir Mslman ile Bilecik Rum liderine bagli bir Hiristiyan arasinda ikan kavgada Osman, Hiristiyanin lehine hkm verdi. Bunun zerine btn lkede Ertugrul'un oglu Osman'in hak ve adalet severginden sz edilmeye baslandi. Bunun sonucunda da halk Karacahisar pazarina daha ok gelmeye basladi. Smiha Ayverdi'nin ifadesi ile "Mslman Trkler aleyhine hakikatleri degistirmeyi muamele ve detleri haline getirmis olan Garpli tarihiler arasinda bulunan Gibbons, zaman zaman gerekleri teslimden de geri kalmayarak yakistirmaciliktan vaz geer. Osmanli Imparatorlugu'nun Kurulusu adli eserinde Osmanlilar aleyhinde iftira derecesine varacak sekilde ifadeler kullanan Gibbons, Osman Bey'den bahs ederken su szleri sylemekten de kendini alamaz: "Osman, etrafini teshir eden icazkr bir sahsiyetti. yle bir sahsiyet ki, kabiliyetleri itibariyle kendisi ile rekabet edecek olanlar veya kendisinden stn olanlar bile maiyetinde seve seve hizmet ederlerdi. Osman, isinin erbabi adamlari kullanacak kadar byk bir adamdi. Orta kirattaki bir ok kimsenin yaptigi gibi, rakiplerini aradan

ikarmak ve etrafina yalniz kendisinden asagi simalari toplamak suretiyle stnlgn meydana koymak ihtiyacini duymazdi. Gerek kendini, gerekse baskalarini inzibat altinda tutmayi bilirdi. Bir bina kurucu, binasindan belli olur." Gerekten, Osman Gazi'nin gerek hak ve hukuk anlayisi, gerekse insanlari belli bir dzen iinde disiplinli bir sekilde alistirmasini bilmesi, onu zamanindaki birok idareciden daha stn bir sahsiyet haline getirmisti. Zira bina kurucu binasindan belli oluyordu. Bu sebeple olsa gerek ki halk, onun idaresindeki sehirlerin pazarlarinda haksizliga ugrama korkusu olmadan alis verisini yapiyordu. Bu da ekonomik bakimdan oldugu kadar sosyal ve idar bakimdan da komsu ve evre hkmdarlarin tebeasi bulunanlarin (uyrugunda olanlarin) psikolojik olarak Osman Gazi ile beyligine sempati ve hatta gipta ile bakmasina sebep oluyordu. Osman Gazi'nin, evresindeki bir ok prz ortadan kaldirip hakimiyetini tesis etmesi de bu anlayisla mmkn olmustur. Nitekim, Osmanlilar hakkindaki ilk Trke kaynak olarak kabul edilen Ahmed'nin manzum eserinde: "Oldi Osman bir ulu gzi kim ol, Nereye kim vardiysa buldi yol" seklindeki ifadesinden de anlasildigi gibi Osman Gazi, sahsiyeti, anlayisi, hal ve hareketleriyle btn islerin stesinden gelmeyi becerebilen nadir sahsiyetlerdendir. Bunun iindir ki vefat edip idareyi oglu Orhan'a biraktigi zaman, babasinin kendisine biraktigi topragin drt mislini ogluna birakmistir. 1281'de Ertugrul Gazi'nin ogluna biraktigi miras 4800 km2'den fazla degildi. Insan, XVI. asirdaki Osmanli Devleti'ni dsndg zaman bu rakamin zerinde heyecanla titremekten kendini alamaz. Zira bu toprak parasi, o muazzam devlet iin ok basit ve kk bir paradan teye bir mana tasimaz. Bu topraklar, Bilecik'in Sgt ve Bozyk kazalarini, Ktahya'nin Domani kazasini, yani en kuzeyindeki ikintiyi, Eskisehir'den Yarimca nahiyesini, yani Porsuk ile Sakarya arasindaki kismi, Eskisehir sehrini disarida birakip sehrin varoslarini yalayacak sekilde ihtiva ediyordu. Osman Bey'in 1324'te biraktigi miras 16000 km2 olmustur. Stratejik fetihlerin hayat ehemmiyeti bir yana, bu rakamdaki dikkate deger nokta, baba mirasinin 43 yil ugrasilarak veya buuk misline ikarilmis olmasidir.

Osman Bey 1291'de Karacahisar'i alip Porsuk'a iyice gney sirtini dayamis, 1299'da Bilecik, Yarhisar ve Inegl fethedilmis, 1302'de Koyunhisar ve 1301'de Yenisehir alinarak Marmara'ya 15, Iznik Gl'ne 10 km. yaklasilmistir. 1308'de Lefke (Osmaneli), Glpazari, Yenipazar, Geyve, Tarakli, Akyazi, bir mddet sonra da Hendek alinmis, Sakarya'nin btn dogu kiyilari ele geirilmistir. 1313'te Inegl'n kuzeybatisindaki Akhisar alinarak Inegl-Yenisehir feth edilerek Gemlik Krfezi gney kiyilari, Kestel dahil Bursa'nin btn varoslari Trklere gemistir. Onun siyas dehasina isaret eden Hammer, isim benzerliginden yola ikarak Osman Gazi'yi, Allah elisi Hz. Muhammed'in nc halifesi Hz. Osman (24-35/644-656)'a benzeterek syle der: "Peygamberin nc halifesi olan Osman'dan beri, Islm kanunlarina bagli bulunan lkelerin tahtlari stnde bu isimle hi bir hkmdar shret kazanmamistir. Bu halifenin, fatih ve kanun koyucu sifaati ile kazandigi nurlu san ve shret, yediyz yil sonra, Osman adinin hatirlattigi gibi Ertugrul'un oglunda ve onun daha sonraki kusaklarinda yine parlak bir sekilde gzkecekti." leride daha genis bir sekilde temas edilecegi gibi o, devlet olmanin geregi olan kanunlarin yrrlge konup uygulanmasinda, o dnem iin devlet erkni diyebilecegimiz arkadalan ile istisare ettikten sonra karara vanyordu. Nitekim sikpasazde'nin ifadesine gre "Bc-i bazar" denilen pazar vergisinin tarhi byle bir istisareden sonra olmustur. Keza, o dnem ve daha sonraki asirlarda devrine gre fevkalade ileri bir dsncenin mahsl olan "Dirlik" sistemi de yine onun tarafindan uygulanmaya konmustu. Toprak sisteminin nemli bir blmn meydana getiren timar, Osmanli toprak rejiminin temelini teskil eder. Zira bu cemiyette, iktisad, ictima, asker ve idar teskiltlarin tamami byk lde toprak ekonomisine dayanmaktadir. Toplum hayatinda en kk vazife sahibinden, devletin basinda bulunan hkmdara varincaya kadar hemen hemen btn sosyal gruplar geimini toprak gelirleri ile temin etmekteydiler. Bunun iindir ki Osman Gazi, feth ettigi yerleri silah arkadaslarina dirlik olarak verirken bununla ilgili bazi kanunlar da koyar. Nitekim bu konuda sikpasazde'nin ifadesi ile o syle der: "Her kime kim bir timar virem ni sebebsiz elinden almayalar. Ve hem ol ldg vakitte ogluna ve eger kck dahi olsa vireler. Hizmetkrlari sefer vakti olicak sefere varalar t ol sefere yarayincaya. Ve her kim kanun dzse Allah ondan razi olsun. Ve eger neslimden bir kisi bu kanundan gayri bir kanun koyacak olursa edenden ve ettirilenlerden Allah Tel razi

olmasin". Bu ifadelerden maddeler halinde su sonulari ikarmak mmkndr: 1- Hi kimsenin timari sebepsiz olarak elinden alinamaz. 2- Timar sahibinin lm halinde timari ogluna intikal eder. 3- Sayet ogul kkse, sefere gidecek yasa gelinceye kadar onun yerine hizmetkrlarinin sefere gitmesi gerekmektedir.

OSMAN BEY'IN SIYASI FAALIYETLERIDaha nce de temas edildigi gibi, Ertugrul Bey'in vefatindan sonra, Kayi boyunun idaresini stlenebilecek kudret ve vasifta grlen Osman Bey, 23 yaslarinda iken beyligin basina getirilir. Filhakika Osman Bey, babasinin son gnlerinde de beylige veklet etmekte idi. Onun, beyligin basina getirilmesi, alti asirdan daha uzun bir sre yasayacak olan devlete "Osmanli" adinin verilmesine sebep oldu. Bylece Hammer'in de isaret ettigi gibi Islm dnyasinda, UI. Halife olan Hz. Osman'dan sonra bir Osman daha tarih sahnesine ikiyordu. Beyliginin ilk dnemlerinde Kastamonu Uc beylerinden obanogullari ile irtibati olan ve hatta bir bakima onlara bagli oldugu sylenen Osman Bey'in, obanogullarinin gaz faaliyetlerini durdurmalari zerine harekete geip gazaya devam ettigi belirtilmektedir. Osman Bey'in, Uc'larda gaz faaliyetlerine baslayip liderligi eline geirmesi, kudret ve nfuzunun gnden gne artmasina sebep oldu. Bununla beraber o, babasi Ertugrul Bey'in Rum tekfurlari ile iyi geinme siyasetine itina gsteriyor, onlarla dostane mnasebetleri devam ettirmek iin azam derecede gayret sarf ediyordu. Fakat bazi Rum tekfurlari onun glenmesinden kusku duyup rahatsiz olmaktaydi. Bu sebeple "Imdi bunlari bu vilayetten ikarmazsaniz veya kovmazsaniz ahir (son) pismanlik fayda vermez" gibi szler sylyorlardi. Bu tekfurlar iinde zellikle Inegl tekfuru, komsu tekfurlara Osman Bey'in ileride kendileri iin byk bir tehlike olacagini bildiriyor ve Osman Bey'e bagli Trk kabilelerine bir takim zararlar vermekten geri kalmiyordu. Bunun zerine Inegl'n zaptina karar veren Osman Bey, bir miktar kuvvet ile kaleyi almak iin yola ikar. Inegl tekfurunun Ermenibeli'nde pusu kurdugu grenilmesine ragmen Osman Bey, pusu kurmus ve gc bilinen bu kuvvetli dsman ile

arpismaktan ekinmez. Bu arpismada Osman Bey'in yegeni ve kardesi Saru Yatu'nun oglu Bay Koca sehid dser. Bu sehid, muharebe sahasina yakin olan ve adi geen yerin alt taraflarinda Hamza Bey ky arazisinde harap bir kervansaray yaninda defn edilir. Bu savastan birka gn sonra Inegl'e yakin bir mesafedeki Kolaca kalesi basildi, ahalisi teslim oldu ve kale zapt edildi. Asikpasazde'nin ifadesine gre hicretin 684. (1284) yilinda meydana gelen bu hadise, Osman Gazi'nin ilk fethidir. Bu olay, Inegl tekfurunun Karacahisar tekfuru ile ittifakina sebep oldu. Bir mddet sonra Osman Bey, Domani civarinda Inegl tekfuru ile yeniden karsilasir. Karacahisar tekfurunu da yanina alan Inegl tekfuru bu sefer yenilmekten kurtulamadi. Osman Bey, bu muvaffakiyetten sonra Karacahisar'i feth etti. Bununla beraber Osman Bey'in kardesi San Yatu da bu savasta sehid dst(1288). Saru Yatu'nun naasi, Sgt'e getirilerek orada babasi Ertugrul'un trbesine defn edildi. Bu muharebe esnasinda Karacahisar beyinin en gen kardesi Latos (veya Kalanos) da ldrld. Osman Bey, zellikle Karacahisar'in fethinden sonra siyas bir sahsiyet kazanmis grnmektedir. Nitekim o, bu basarisindan dolayi Anadolu Seluklu Sultani'nin kendisine gnderdigi hkimiyet (beylik) sembollerini (alamet) alarak bir sancak beyi durumuna geldi. Gerekten, Seluk hkmdari Giyasu'd-Din Mes'ud, umum siyaseti cmlesinden olarak uc beylerini taltif ettigi sirada Osman Bey'e de bir ferman gndererek ona Sgd' temlik etmis idi. Feridun Bey Mnseati'nda belirtildigine gre Sgd'n temlik ve iktasini gsteren ferman 683 (1284) tarihini tasimaktadir. Keza 688 (1289) tarihini tasiyan ve Kara Balaban avus ile gnderilen ikinci ve daha kapsamli fermana gre artik o, Uc Beyi olmustur. Fermanla birlikte kendisine tug, alem, kili ve gms takimli at gibi hediyeler de gnderilmisti. Bu fermanda Sgt ve Eskisehir'in ilhaki ile teskil olunan sancaga Osman Sah Bey'in tayin edildigi ve o siralarda Seluklu hkmetince alinan mir vergilerin tamamindan muaf oldugu bildirilerek syle deniyordu: "... Bir sancaklik yer itibariyle saadetimden msarnileyhe taklid edp verdim ve buyurdum ki, sol ki mukteday-i zat-i adalet simattir mesned-i emnet ve eyalette keml-i vekar ve sekine birle temekkn ve karar eyleyp... mefhumun sir ve disar ednp serr-i zlimi, mazlumdan def ve ates-i mezlimi ruy-i zeminden ref etmesine cidd ve chd gsterp... fevaidinden behremend olmaga alisip zaman-i hkmette vadi' (alak) ve serifgani (zengin) ve fakir, alim ve cahil, karib ve baid (yakin ve uzak) msafir ve mcavire cmleten yeksan bakup..."

Osman Bey, 691 (1291)'de Eskisehir civarinda bulunan Karacahisar'i aldiktan sonra Mudurnu taraflarinda bulunan Samsa avus ve kardesi Sulamis ile de grserek bir pln hazirlar. Buna gre kendisi ile tesrik-i mesai etmis olan Harmankaya Rum Beyi Kse Mihal da olmak zere Sakarya vadisindeki Sorkun (veya Sorgun ky), Tarakli Yenicesi, Mudurnu ve Gynk taraflarina akinlar yaparlar. Osman Bey'in, gnden gne yeni topraklar elde edip basari kazanmasi, evredeki Rum tekfurlarini olduka tedirgin etmeye baslar. Bu sebeple bunlar, Osman Bey'i ortadan kaldirma arelerini aramaya basladilar. Bununla beraber savas ve atisma olmaksizin Mudurnu ve Gynk taraflarina yapilan akinlar zerinden tam yedi sene geti. Bu mddet esnasinda Osman Bey, kuvvetlerini iyi bir disiplinle yetistirmekten geri kalmiyordu. Bylece gn getike durumunu kuvvetlendiriyordu. Fakat civarda bulunan Bizans tekfurlarinin da ona karsi olan dsmanliklari artiyordu. O zamana kadar her sene asiretin kiymetli esyasini kendi kalesinde muhafaza etmekte olan Bilecik tekfuru bile Osman Bey'in dsmanlari arasina girip onlarin saflari arasinda yer almisti. Kse Mihal, kizinin dgn esnasinda bu dgne davet edilen Rum beylerini Osman Gazi ile baristirmak istedi ise de bunda muvaffak olamadi. Aksine onlar, Osman Bey'in dostu olan Kse Mihal'i de kendi taraflarina ekmek istediler. Bu arada da Osman Bey'e karsi bir suikast plani hazirladilar. Bu suikastin uygulanmasi iin Yarhisar (Yenisehir ile Lefke yani Osmaneli arasinda) tekfurunun kizinin dgn uygun bir firsatti. Bilecik'in, Osman Gazi tarafindan fethi ile sonulanacak olan bu dgnde, zaman, mekan ve uygulama iin uygun sartlarin bir araya gelmesi neticesinde bir suikast plni hazirlandi. Buna gre Yarhisar tekfurunun kizi ile evlenecek olan Bilecik tekfuru dgnne Osman Beyi de davet eder. Suikast plni da bu esnada gereklestirilecektir. Fakat Osman Bey'i dgne dvete gelmis olan Harmankaya Rum Bey'i Mihal, Osman Bey'i durumdan haberdar etmis ve kendisi iin hazirlanan suikasti btn teferruatiyla ona anlatmisti. Bunun zerine dveti kabul eden Osman Bey, karsi tedbir aldi. Bu gaye ile Osman Bey, dgn hediyesi olarak bir sr kuzu gnderiyor, dgn mteakib btn kabilenin yaylaya ikmak zorunda bulundugunu ve eskiden beri oldugu gibi kabilenin btn kiymetli esyasinin yasli kadinlar vsitasi ile kaleye gnderilmesine msaade edilmesini taleb ediyordu.* Bilecik tekfuru, gzel bir firsat yakaladigini hesaplayarak buna memnun olmus ve dgn yeri olarak kararlastirilan Bilecik'e birka saat mesafedeki akir Pinari denilen yere gitmisti. Osman Bey ise asiretin agir ve kiymetli esyasi yerine atlara silah ykleyip 40 kadar yigit ve sekin gaziyi de kadin kiyafetine sokarak Bilecik'e gnderdi. Bu gaziler, dgn

mnasebetiyle bos kalip ihmal edilecek olan kaleyi zapt edeceklerdi. Gerekten de bu karsi plana gre tam zamaninda hareket edip Bilecik kalesini kolaylikla ele geirdiler. Gazilerinin basarisindan haberdar olan Osman Bey de yanindaki diger gazilerle birlikte Kaldirik (sikpasazde'ye gre "Kildirik" s. 16) Derbendi denilen yerde dgnden dnen Bilecik tekfuruna pusu kurdu ve onu hezimete ugratti. Bu esnada tekfur ve maiyeti de dahil olmak zere dgn halkinin ogu ldrld. Osman Bey, sabaha karsi Yarhisar zerine yrd. Yapilan ani bir baskinla kale kusatilip feth olundu. Halkin byk bir kismi da esir alindi. Geline ait esya ganimet olarak alindi. Daha sonra Bilecik'e dnld. Osman Bey, Bilecik ve Yarhisar'in fethinin dogurdugu saskinlik ve dsmanin psikolojik durumunun bozulmasindan istifade iin derhal Turgut Alp'i bir miktar svari kuvveti ile Inegl zerine gnderdi. Kaleyi kusatma altina alan Turgut Alp, harp yapmak suretiyle burayi ele geirmeye muvaffak oldu. Kalenin tekfuru ile ganimetleri Osman Gazi'ye getirdi. Osman Bey, bu vak'alarda elde edilen ganimet ile esirlerden, gelin ve ona ait esyanin disinda kalani tamamiyle gazilere dagitti. Nilfer adindaki gelini de bu hadiselerde pek ok yararligi grlen oglu Orhan'la evlenirdi. Bilahere bundan Murad Han Gazi ile Sleyman Pasa dnyaya geleceklerdir. Asikpasazde, Osman Gazi'nin, oglu Orhan'la evlendirdigi Nilfer ve dgn hakkinda su bilgileri verir: "Osman Gazi, onu oglu Orhan Gazi'ye verdi kim lfer Hatun'dur. (Lolofira, Llfer=Nilfer) Orhan Gazi ol demde yigit olmustu. Ve bir oglu dahi vardi kim onu g zerinde koyup dururdu. Bu drt pare hisarlari yerine mukarrer ettiler. Elhasil Osman Gazi dgn eyleyip Nilfer Hatun'u oglu Orhan Gazi'ye vermek ister. Ve hem yle etti. lfer (=Nilfer) Hatun oldur ki, Kaplica kapisina yakin yerde Bursa hisari dibinde tekyesi var. Nilfer suyu kprsn ol hatun yapti. Ve o suya Nilfer dey ad verdiler. Ve hem Murad Han Gazi ve Sleyman Pasa dahi onun ogludur. Ikisinin dahi atasi Orhan Gazi'dir. Ol hatun vefat edince Orhan Gazi ile defn ettiler." Milad 1299 senesinde meydana gelen bu fetihten itibaren Osman Bey'in gc daha ziyade artmisti. O, yeni fetih haberlerini bildirmek ve alinan ganimetten takdim etmek zere Anadolu Seluklu Sultani'na bir adam gndermek zereyken, Sultan UI. Alaeddin Keykbad'in, Ilhanli hkmdari Gazan Han kuvvetleri tarafindan esir alinip Iran'a gtrldgn grenir. Bu durumda ona hediye takdimine gerek kalmamis oluyordu. Bununla beraber, mstevli Ilhanli kuvvetlerinin Osman Bey'in Uc Beyligi'ne zarar verme ihtimaline karsi asiret ve oymagin

savunma isine nem verdi. Bunun iin tedbirler aldi. Su kadar var ki, Osman Bey, Seluklu Sultani UI. Alaeddin Keykbad'in yoklugunun meydana getirdigi bassizlik ve serbestlik zerine, daha rahat hareket etme imknini da buldu. Bu sebeple, ipekilik, dokuma ve demir madenleri ile meshur olan Bilecik'in merkez olmasi dsnlmeye baslandi. Gerekten buranin alinmasi byk bir basari oldugundan Osman Bey, fetih faaliyetlerine devam etmek zere Uc Beyligi merkezini buraya nakl eder. Osman Bey, merkezini buraya nakl etmekle birlikte Seluklulara olan bagliligini da devam ettiriyordu. Hoca Saadeddin Efendi, Osman Gazi'nin, Seluklulara olan bagliligindan bahs ederken, Seluklularin, Mogollar karsisindaki zaafini firsat bilen evredeki diger bazi beylerin nasil bagimsizlik sevdalarina dstklerini anlatarak syle der: "Seluklu Devleti, Mogollara yenilince Seluklularin parlakligi gitmis (yildizi snms), lke Mogollarin eline gemisti. Seluk hanedaninin elinde ok az yetki kalmisti. Bu hanedanin, nimetlerle besledikleri evredeki beyler, artik onlara boyun egmez hale geldiler. Bunlardan her biri bagimsizlik sevdasma dserek gleri yettigince lkelere sahip olmaya basladilar. Ama Osman Gazi'nin dostlugu geici olmayip, bu hakikatsizlerin tuttuklari yola gitmekten kainmis, gemis hukuku saymis, gc ve kudreti lsnde Seluklu topraklarini korumus, cihad sancagini dikip lkeler feth etmekle dsman gznde rklecek, savas meydanlarinda korkulacak bir kisi olmustu." Firhakika gerek Osman, gerekse ondan sonra gelen halefleri, yle manev bir disipline bagli idiler ki, Seluklu hatirasini onlarin btn hareketlerinde grmek mmknd. Bu sebeple Seluklularin tabi varisi olan Osmanli Beyligi, ikis ve ykselis devirlerinin dinamizmi iinde yer alan bu terbiye ve anlayisa aktif bir rnek teskil etmistir. Nitekim Osman Bey, kendisine yurt ve istikll tanimak zorunda bulunan Sultan'a karsi, o, saltanat ve hayattan ekilinceye kadar siyas istikllini iln etmemekle, edep ve irfani, sahs ve nazar kaliplar halinde birakmayip devlet bnyesinde de ifade bulan bir anlayis olarak cemiyete mal etmistir. Gerekten de Seluklu Sultani Alaeddin Keykbad tarafindan bagimsizlik nisanesi olarak davul, sancak vs. gnderildigi zaman, Osman Bey'in, alinan nevbeti ayakta dinlemis olmasi, Osmanlilarda nemli bir gelenek (an'ane) haline gelerek ikiyz sene muhafaza edilmistir. Binaenaleyh Osmanli Padisahlari, bes vakit namaz esnasinda mehterhane alindigi zaman onu ayakta dinlemislerdir. Bu gelenek 210 sene devam ettikten sonra Ftih Sultan Mehmed tarafindan kaldirildi.

OSMAN GAZI'NIN BAGIMSIZLIK KAZANMASI699 (1299) yili gerek Osman Gazi, gerekse gen ve yeni devlet iin birok bakimdan nemli bir yil olmustu. Fetihler ve meydana gelen bazi olaylar, Osman Bey'in nemli kararlar almasini gerektiriyordu. Bu bakimdan tarihler onun bu yilda bagimsizligini iln ettigini ve artik "Han" olarak halki etrafina toplayip devlet messeselerini islettigini anlatirlar. Osman Bey'in, yrttg gaza hareketlerinde byk basarilar elde etmesi, Anadolu'nun diger blgelerindeki gazilerin de gelip etrafinda toplanmalarina sebep olmustu. Seluklu Sultani'nin ugradigi agir muamele karsisinda Seluklu emir ve askerleri dagilip baska yerlere gitmek zorunda kalmislardi. Bunlardan byk bir kismi ve bilhassa kili erleri, Bizans'a karsi cihad ve gaza isi ile mesgul olup onlara galebe alan Osman Bey'in bulundugu yere ynelerek onun yanina geldiler. Ayrica Seluklu ve Beyliklerin topraklarinda gebe bir hayat yasayip Mogollara tabi olmak istemeyen Trkmen asiretleri de beyleri ile birlikte Osman Bey'in lkesinde yasamaya ragbet ediyorlardi. Beri taraftan Seluklu devletinin ugradigi zaaftan dolayi bulunduklari yeri ve hizmetleri terk ederek bassiz kalan bir kisim Seluklu merasi da kendilerine bir bas ve siginilacak bir yer ariyorlardi. Bunun iin de en msait yer, Osman Bey'in topraklan idi. Bylece buralarda hizmet ve is imkni da bulacaklardi. Bu sebeple onlar da Osman Bey'in evresinde yavas yavas toplanmaya basladilar. Bylece hududlardaki Trkmenler ile Mogollardan kaip Uc'a gelen Trkler, Osman Bey'in mintikasina gelerek onun daha da kuvvetlenmesine yardimci olmuslardi. Seluklu Devleti'nin hududlarinda ortaya ikan Uc beylikleri ve bilhassa garptakiler, Mogol (Ilhanli) Devleti'nin istilasina maruz kalmaktan endise ediyor ve Sultan'in esir olarak Iran'a gtrlmesinden sonra Seluklu Devleti'nin artik sona erdigine kani bulunuyorlardi. Osman Bey'in reislik yaptigi asiret ve oymaklar, bu durum karsisinda hkmdarligin mesru olarak Kayi Han evladina dsecegini, bu sebeple Osman Gazi'nin emret ve riyasete (emirlik ve reislik) getirilmeye hak kazandigini sylyorlardi. Nihayet oymak beyleri, Trkmen kabilelerinin reisleri ve Seluklu Devleti blgesinden gelen muhacirler (gmen) toplanip: "Mogol istilasi Seluklu memleketlerinde karar kilmis ve devam etmektedir. Artik Seluklu devleti mnkarizdir. Dsmanlari kuvvetlidir.

Hlen Seluklu Sultanlarindan hi birisi Ilhanli Devleti'nin elinden mlk geri almaga gelmedi. Buna muktedir degillerdir. Bu uc memleketlerin korunmasi ve himayesi ise kuvvet, kudret, iktidar ve liyakat sahibi bir sultanin istikll ile hareket etmesini zaruri kiliyor, bylece dsmanlarin ve zalimlerin bu taraflara mdahalesi nlenebilir. Trkmen boy ve kavimleri arasinda haseb ve neseb, iyi ahlk, secaat ve semahat ile buna layik olan Osman Bey'dir. O, hem Kayilardan semahat ile buna layik olan Osman Bey'dir. O, hem Kayilardandir, hem de dindar ve mslmandir" deyip onu basa geirdiler. Osman Bey de bu umumi arzuya uydu ve karari kabul etti. Ona baglilik merasimi Oguz han tresine gre yapildi. Herkes Osman Bey'in nnde diz kt. Bu ona itaatin bir delili idi. Iste Osmanli Devleti'nin istiklli bu hadise ile (1299) basladi. Bu merasim ile Osman Bey, fiilen ve hukuken devlet reisi olarak padisah olmustu. Bu durum her tarafa da bylece bildirilmisti. Osman Bey, istikllini ilandan sonra byk bir dikkatle Mogollarin hareketlerini gzetlemeye basladi. Kendisi de dahil olmak zere mstakil veya yari mstakil uc beyleri, bagli bulunduklari Seluklu Sultanligi'nin hayatina son veren Ilhanli Devleti tarafindan kendileri hakkinda nasil bir hareket takib edilecegini beklemeye basladilar. Bununla beraber bu zaman zarfinda Osman Gazi'nin, bu yeni devletinin din, hukuk, sosyal ekonomik vs. gibi messeselerini tanzim etmesi ve bunun iin gerekli tedbirleri almasi tabi idi. sikpasazde bu konuda syle der: "Karacahisar'i alinca sehrin evleri bos kaldi. Germiyan vilayetinden ve baska yerlerden bir hayli adamlar geldi. Osman Gazi'den evler istediler. Osman Gazi de verdi. Kisa bir zaman iinde mamur oldu. Birok kiliseyi de mescid yaptilar. Pazar da kurdular. Halk toplanip "Cuma namazi kilalim ve bir kadi isteyelim" dedi. Dursun Fakih denilen aziz bir kisi vardi. O, halka imamlik ederdi. Durumlarini ona sylediler. O da gelip Osman Gazi'nin kayinatasi Edebali'ya syledi. Daha sz bitmeden Osman Gazi geldi. Sorup muradlarini grendi. "Size ne lazimsa onu yapin" dedi. Dursun Fakih "Hanim! Sultan'dan izin gerektir" der. Osman Gazi: "Bu sehri kendi kilicimla aldim. Bunda Sultan'in ne dahli var ki ondan izin alayim? Ona sultanlik veren Allah, bana da hanlik verdi. Eger minneti su sancak ise ben kendim dahi sancak kaldirip kfirlerle ugrastim. Eger o, ben Seluk hanedanindanim derse ben de Gk Alp neslindenim. Eger bu vilayete (lkeye) ben onlardan nce geldim derse, Sleymansah dedem de ondan evvel geldi."

Halk razi oldu kadiligi ve hatipligi Dursun Fakih'e verdi. Cuma hutbesi ilk nce Karacahisar'da okundu. Bunun tarihi hicretin 699 (1300)'unda vaki oldu. Nesr, Osman Gazi'nin istiklli ve Seluklu Sultani Alaeddin'den kendisine gnderilen hkmranlik nisaneleri hakkinda syle der: "Hlasa Osman'a davul ve bayrak gelince, o da ganimet malindan 1/5 (beste bir)'ini ayirarak hadsiz (hesapsiz) hediyeler ve nihayetsiz armaganlarla (birlikte) Konya'ya giderek, bu sultan U. Alaeddin'le bulusmak, rizasini alarak veliahdi olmak amacini gtt. Zira, bu Feramrz oglu Alaeddin Keykbad'in oglu yoktu. O, Osman'i hemen (hemen) oglu yerinde grerek (ona) davul, bayrak (alem) ve kili gndermisti. Osman Gazi de Sultan Alaeddin zamaninda her ne kadar bir nevi istikll bulmussa da lakin edebe riayet ederek, hutbeyi ve sikkeyi yine sultan adina kilmisti. Sultan Osman, nezdine gitmek hazirliklarini yaptigi sirada, Sultan Alaeddin'in teki dnyaya intikal ettigi (ldg), oglu kalmadigi iin yerine veziri Shib'in getigi haberi geldi. Osman bunu isitince "hkm yce ve ulu Allah'indir" diyerek derhal buyurdu: Dursun Fakih'i Karacahisar'a hem kadi hem de hatip yaptilar. Zira bu Dursun Fakih bir aziz kisi idi. Halka imamlik ederdi. Edebali ile de tanisikligi vardi. Karacahisar'a da Germiyan'dan ve baska yerlerden hayli Mslmanlar gelmis, senlenmisti. Osman Gazi adina okunan ilk hutbe, Karacahisar'da okundu. Bazilari, "Sultan Alaeddin"den davul ve bayrak gelmesi, Bilecik'in feth edilmesinden nice yillar ncedir. Karacahisar alindigi vakit, Akdemirle gnderdi" dediler. Daha nce de temas edildigi gibi Osman Gazi, Seluklu sultanina bagli kalmis, onun gnderdigi hkmranlik nisnelerini almakla birlikte ona karsi saygisizlik mnsina gelebilecek bir harekete tevessl etmekten kainmisti. Hatta, elde ettigi ganimetlerin beste birini ona gndermekle, onu devletin yegane reisi olarak tanidigini ve Islm hukuk anlayisina gre "Beyt'l-mal" hakki olan bu miktarin, yerine sarf edilmek zere onun hazinesine gndermisti. Gerekten, Feridun Bey'in Mnsetinda da belirtildigi gibi Seluklu Sultani Alaeddin b. Feramrz'dan mensurla birlikte kendisine gnderilen davul, sancak, kili gibi hkmranlik alhameti olarak kabul edilen bu esyanin gnderilme tarihi hicretin 688. (M. 1289) senesidir.

Osman Gazi, bagimsizligini (istiklalini) iln edip kendisi adina hkm verecek olan kadi ve yine kendi adina hutbe okuyacak hatib tayin ettikten sonra, devlet olmanin gerektirecegi yeni kanun, nizam ve sistemleri yrrlge koyup yerlestirmek zorunda idi. Btn bunlarin yapilmasinda evresindeki arkadaslarinin grslerinden de istifade ediyordu. Nitekim Osmanli dneminin ilk vergisi diye kabul edebilecegimiz bc ile ilgili kanunu yrrlge koyarken sadece kendi evresinin degil, baska beyliklerin vatandaslarindan olan insanlarin fikir ve uygulamasini da dikkate almisti. Keza onun hkmranliginin taninmasi da bu sekilde olmustu. Bu konuda en eski kaynaklardan biri olan sikpasazde syle der: "Kadi ve Sbasi konuldu. Halk kanun ister oldu. Germiyan'dan birisi geldi. "Bu pazarin bcini (vergisini) bana satin" dedi. Halk, "Han'a git" diye cevap verdi. O kisi hana varip szn syledi. Osman Gazi sordu: "Bc nedir?" Adam dedi ki: "Pazara ne gelse ben ondan para alirim." Osman Gazi: "Senin bu pazara gelenlerde alacagin mi var ki aka istersin?" dedi. O adam: "Hnim! Bu tredir. Btn vilayetlerde vardir ki padisah olanlar alir" dedi. Osman Gazi: "Tanri mi buyurdu yoksa beyler kendileri mi yapti?" diye sordu. O adam: "Tredir hnim, ezelden kalmistir." dedi. Osman gazi ok kizdi: "Bir kisinin kazandigi, baskasinin olur mu? Onun mlknde (malinda) benim ne dahlim var ki ondan aka alayim. Bre kisi, var git artik bana bu sz syleme. Sana ziyanim dokunur." dedi. Bunun zerine halk dedi ki: "Hnim! Bu, pazar beylerine dettir ki, bir nesnecik vereler." Osman Gazi: "Mdem ki siz yle diyorsunuz yleyse pazara bir yk getirip satan herkes iki aka versin. Satamayan ise bir sey vermesin. Kim bu kanunu bozarsa Allah onun dinini de dnyasini da bozsun" dedi. Grldg gibi dnemin ekonomik ve sosyal sartlarina gre devlet ile idare iin nemli bir gelir kaynagi olan ve "Bc-i bazar" denilen vergi, bir Germiyanli'nin teklifi zerine kabul edilmistir. Bu teklifin kabulnde Osman Gazi'nin yakin arkadaslari da tesirli olmus grnmektedirler. Osman Gazi'nin uygulamaya koydugu kanunlardan biri de daha nce temas edildigi gibi timarla ilgilidir. Savasa istirak karsiligi (daha sonra genellikle eskinci timari) olarak verilen timarlarin sahipleri sefer aninda harbe gitmek zorunda idiler. Osman Gazi, biraz nce belirtilen kanunlari uygulamaya koyduktan sonra eskiden beri Oguzlarin deti zere elde edilmis olan yerleri kardes, ogul ve silah arkadaslarina dirlik olarak verdi. Bu cmleden olarak Karacahisar

sancagi ki ona Inn derler oglu Orhan Bey'e verdi. Sbasiligini kardesi Gndz'e verdi. Yarhisar'i Hasan Alp'a verdi ki bu da yarar bir yoldasti ve kendileri ile birlikte gelmisti. Inegl mintikasini Turgut Alp'a verdi. Simdi dahi o azizin adi anilir. Inegl yresinde kyleri var ki ona "Turguteli" derler. Kayin atasi Seyh Edebali'ya Bilecik sr ve resimlerini (vergi) verdi. Hanimini Bilecikte babasi ile birlikte birakti. Kendisi Yenisehir'e giderek gazilere ev yapiverdi. Bu uygulama ile Seyh Edebali, hem beylik ailesine nezaret ediyor, hem de Bilecik kalesine hakim oluyordu. Hoca Saadeddin Efendi, Osman Gazi'nin dirlik olarak verdigi yerler hakkinda su bilgileri verir: "Osman Gazi 701 (1301-1302) tarihinde hkm altinda bulunan bel-delere keremli ocuklarini ve gzel yaradilisli beylerini tayin etti. Sultann demekle meshur olan Karacahisar sancagini Orhan Gazi'ye verdi. Eskisehir'i Gndz Alp'a, Inn kalesini Aygud Alp'a, Yarhisar'i Hasan Alp'a ve Inegl' Turgud Alp'a verdi. Ogullarindan yigit Alaeddin Pasa'yi keremli ve faziletli annesi ile birlikte Bilecik'te Seyh Edebali'nin yaninda biraktigi gibi, bu sehrin gelirini de seyhin harcamalarina ve evresindeki fakirlerin ihtiyalarina sarf edilmek zere ayirdi. Devleti iin Yenisehir'i merkez ve adaletin duragi edinerek askerlere konaklar yaptirip mescid ve hamamlar insa ettirmeye yneldi." Grldg gibi, Bilecik kalesini ailesinin ikamet mahalli olarak seen Osman Gazi, Beyligini bes idare blgesine ayirdi. Bunlari, savaslarda yararliliklari grlenler ile gvendigi kimselere tevcih etti. Bu arada Iznik zerine yapilabilecek bir harekatin tertip ve tanziminde elverisli bir konumda bulunan Yenisehir'i de hkmet merkezi olarak seti. Gaza faaliyetlerine devam edip lkesini genisletmek isteyen Osman Gazi'nin akinlari, bir mddet sonra Kprhisar'a yneltildi. Kprhisar'in evresi yagmalanmakla birlikte kale zapt edilemedi. Ierdekiler mahsur kaldi. Bu esnada (1302) syle bir hadiseden bahsedilir: Osman Gazi, fethini lzumlu grdg Kprhisar zerine hareket etme tesebbsne geecegi ve bu hususta gaziler ile beylerin de ayni fikirde olmalarina ragmen amcasi Dndar Bey'in, seferin aleyhinde bulundugu grlr. Dndar Bey, Kprhisar'inin alinmasi bir taraftan Germiyanogullarinin, br taraftan da Rum tekfurlarinin dsmanligini celb edecegini syler. Bu grsnde de israr edip harbe mani olmak ister. Osman Bey, kuvvetleri arasinda bozgunluk ve tefrika ikarmaya sebep olacak bu hareket karsisinda,

rivayete gre aniden sinirlenerek amcasini okla ldrr. Nesri'nin bu kaydini mubalagali ve hatali bulanlar, Osman Gazi'nin ihtiyar amcasina karsi byle bir hareketine mani bulunamayacagini ileri srenler de vardir. Nihayet Osman Bey, Yenisehir ovasinda topladigi kuvvetlerini alarak Kprhisar'a gelir. Halka sulh (harb etmeksizin, baris) yolu ile teslim olmasini teklif eder. Bu teklifin kabul edilmemesi zerine muhasara ve cenk baslar. Osman Bey, fethi abuklastirmak iin askerlerine yagmaya msaade ettigini bildirir. Bunun zerine yapilan kuvvetli bir hcumla kale feth olunur. ok siddetli bir arpisma olmasina ragmen halkin hayatina dokunulmaz. Daha nce de Osman Bey'in bagimsizlik hareketinden bahs edilirken temas edildigi gibi bu esnada Ilhanli hkmdari Gazan Mahmud Han, Misir'daki Memlk Devleti'ne karsi hareket ile Haleb'e gelmis, bilahare seferin ikmalini emrlerinden oban Bey'e havale edip Tebriz'e dnmst. Fakat Anadolu beylerini de onun maiyetinde bulunmaya memur etmisti. Ilhanli hkmdarindan gelen bu neviden emirlere itaat, kendi lkelerinde yari mstakil ve civardaki Bizanslilar ile harp ve sulh etmek haklarina sahip Anadolu beyleri iin bir vecibe kabul ediliyordu. Osman Bey de Kprhisar fethinden dndg zaman bu emri almisti. Bunun zerine oglu Savci Bey'i bir miktar askerle gnderdi ise de kisin siddetli ve yollarin kapali olmasindan dolayi bu asker birlik geri dnd. Bylece Ilhanli hkmdarinin emri de yerine getirilmis oldu. Osman Bey'in, Rum tekfurlarina karsi basari ile yrttg gaza harekati, Anadolu'daki diger gazilerin gelip etrafinda toplanmalarina sebep oldu. Osman Gazi, 1303 senesinde Yenisehir'den Iznik zerine hareket etti. Yolu zerindeki Marmara'ya gelince buranin tekfuru itaat edip el pt. Bunun zerine Osman Gazi de kendisini yerinde birakti. Halkin evlerine ve mallarina dokunulmadi. Bu savaslarin sonunda yurduna dnen Osman Gazi, dinlenmek zere bir mddet bekledikten sonra Iznik zerine yrmst. Harekattan haberdar olan bazi kylerin halki, Iznik kalesine siginmisti. Bir taraftan Iznik muhasara edilirken, diger taraftan da akincilar evre kylere akinlarda bulunuyordu. Bylece gerek Iznik, gerekse evresi sikistirilmis oluyordu. Bununla beraber ok mstahkem ve muhafizlari da kalabalik olan bu mhim kalenin zapti pek kolay grnmyordu. Bunun iin uzun bir mddet ugrasmak gerekiyordu. Muhasaranin kaldirilmasina karar verilmekle beraber, Iznik'in devamli sekilde tazyik ve baski altinda tutulmasini temin maksadiyla gneyindeki dagin etegine bir kale insa olundu. Iine levazim ve mhimmat konulan bu kalenin dizdarligi Taz Ali adinda gazi bir yigide havale edildi. Burasi Iznik'in fethinden sonra yikilmis fakat harabesi XVI. asra kadar ayakta kalmistir.

Osman Bey, Iznik kusatmasindan dndkten sonra bir mddet hareketsiz kalir. Bunun sebebini Gazan Mahmud Han'in yerine Ilhanli hkmdarligina geen Olcaytu Muhammed Hudabende Han'in, Anadolu beylikleri hakkinda takib edecegi siyasetin gelismesinde aramak lazimdir. Zira o dnemde, Karamanogullari beyligi Ilhanlilar tarafindan siddetle cezalandirilmisti. Mamafih bu sknet hali, Bursa tekfurunun reisligi altinda bir ittifakin kuruldugunun duyulmasindan sonra bozulacakti.

KOYUNHISARI MUHAREBESI ve SONRASIOsman Gazi ve beyligi iin byk bir ehemmiyeti haiz olan Koyunhisari muharebesi, dneminin strateji bakimindan en nemli muharebelerinden biridir. Bu muharebe, Osman Bey'in Iznik sehrini baski altinda tutmasi zerine ilk defa Bizanslilarla karsi karsiya gelmesine de sebep olmustu. Osman Bey ve arkadaslarinin basarilan, Bizans Imparatoru ile komsu Rum beylerini harekete geirdi. Bu sebeple 1306 senesinde kendi aralarinda bir toplanti yaptilar. Bu toplantida basta Bursa Rum valisi olarak Atranos (bugnk Orhaneli kazasinin merkezi olan Adrianos kasabasi), Kete (Kite, halen Bursa'da bir ky) Bednos (Mednos, Madenos, Bursa'nin kuzey batisinda bugnk Balat ky) ve Kestel tekfurlan bu toplantida hazir bulunmuslardi. Bursa tekfuru, onlara uzun bir hitabede bulunarak Osman Gazi ve devletinin kendileri iin nasil byk bir tehlike oldugunu anlatmakla kalmamis ayni zamanda birbirleri ile nasil yardimlasacaklarini ve gnden gne byyen bu tehlikeyi nasil bertaraf edeceklerini de bildirmisti. Buna gre tekfurlar byk kuvvetler toplayarak ani bir baskinla bu tehlikeyi ortadan kaldirmaya karar verdiler. Bu arada Bizans'tan da Muzalon komutasinda iki bin kadar yardimci bir kuvvet geldi. Osman Gazi, casuslari vasitasiyla beyligi aleyhine dsnlen bu baskindan zamaninda haberdar oldu. Bu yzden kuvveti sayica ok az olmasina (bes bin civari) ragmen bu mttefik orduyu Koyunhisari (Izmit'in Kuzey Dogusunda eski bir kale Baphaeon) mevkiinde karsilamaya karar verdi. Az ve fakat evik bir kuvvetle hazir bekleyen Osman Bey, muharebeye girmekten ekinmedi. Bu muharebede iki taraf ta ok zayiat verdi. Tarihi Hoca Saadeddin Efendi bu siddetli arpismayi syle tasvir eder: "Kirilasica dsman edince cs u hurs Saflar kaynayip deniz misali eyledi cs"

"Yigitlerin oklari, gzellerin gzleri gibi fitneler samaya, Osmanlinin keskin kilici asiklarin kirpikleri gibi kanlar dkmele, ugursuz dsmanin kelleleri boru ve davul nagmeleri ile oynamaya baslayinca, kan deryasina gmlen kara kafalarinda yuva kuran fesad tohumlari, bozdoganlarin vuruslari altinda kirilmis, Islm ordusu yeni bir basari ve zafer kazanmisti." Gerekten ok etin geen bu savasta, Osman Gazi'nin yegeni ve Gndz Bey'in oglu Aydogdu sehid oldu. Gerek bu vak'a gerekse Osman Bey'in kuvvetlerinin azligi, Osmanli kuvvetlerinin duraklamasina sebep olduysa da bizzat Osman Bey'in ileri atilip orduyu tesyi etmesi sonucunda dsman geri ekilme zorunda kaldi. Maglubiyeti kabul edip ekilen dsman ordusu, takib edildi. Bu takib, Dinboz (Sogukpinar Nahiyesine bagli bir ky)'a kadar srd. Burada yeniden siddetli bir arpisma meydana geldi. Kestel ve Bednos tekfurlari burada maktul dstler. Bylece Bizans tarafindan da desteklenen birlesik ordu maglub oldu. Bursa ve Adrenos tekfurlari kendi kalelerine ekildiler. Kite tekfuru ise Ulubat tekfuruna sigindi. Osman Bey kuvvetlerinin, bu tekfura karsi byk bir kin ve hinlari vardi. Bu sebeple onu takib ederek Ulubat tekfurundan teslimini istediler. Tekfur, kale halkinin istek ve israrlarina dayanamayarak bir sartla onu teslim edebilecegini syler. Buna gre Osmanli kuvvetleri Ulubat nehri kprsnden gemeyeceklerdi. Gerekten de gerek Osman Bey'in hayatinda, gerekse onun halefleri zamaninda bu sz tutularak adi geen kprden geilmedi. Ancak gerektigi zaman nehrin denize dkldg yerden kayiklar ile karsi tarafa geerlerdi. Bylece Kite beyinin ldrlmesi ile bura ve Kestel de Osman Bey'in beyligine katilmis oldu. Bu muvaffakiyet, Osman Bey'in evresinde hatiri sayilir bir Bey haline gelmesine sebep oldugu gibi dsmanlarinin da kendisinden ekinmesine sebep olmustu. Bu esnada Ulubat Gl'ndeki Alyos Adasi Aygut Alp oglu Kara Ali Bey tarafindan sulh yolu ile feth olunmustu. Adanin iinde byk bir kilise bulunuyordu. Bu kilisenin rahibi, halk arasinda ok shretli bir kimse kabul edildiginden evi kutsal bir mekn olarak ziyaret ediliyordu. Kara Ali, bu rahibi ailesi ile birlikte Osman Gazi'nin huzuruna getirdi. Osman Gazi, rahibin gzel kizini Kara Ali ile evlendirdi. Koyunhisari muharebesi sonucunda, Bursa'nin kuzey tarafi hari olmak zere taraftan yolu kesilip tek basina ve yalniz birakildi. Bununla beraber, kuvvetli bir savunmaya sahip olan Bursa'ya deniz yolu ile Bizans'tan yardim malzemesi gelmeye devam ediyordu. Osman Bey kuvvetleri, Bursa nne kadar akin yapiyorlarsa da uzun mddet devam edecek bir muhasarada bulunamiyorlardi. Bununla beraber artik Izmit yolu da Osmanlilara ailmis bulunuyordu.

Bir taraftan Osman Bey'e bagli kuvvetlerin faaliyetleri, diger taraftan teki uclardaki Trk beylerinin Bizans kale ve topraklarina olan hcumlari sonucunda kazandiklari basarilarindan telasa dsen Bizans Imparatoru Ikinci Andronikos, kizkardesi prenses Maria'yi Ilhanli hkmdarina vererek Mogollarin yardimlarini kazanmak istiyordu. Bu sayede Osmanli tehlikesinden kurtulmus olacakti. Her ne kadar Ilhanli hkmdari, Trkleri tehdide tesebbs etmis ise de bunun pek fazla msbet bir neticesi grlmedi. Zira Ilhanlilar bu sirada hem ierde mesgul hem de harite Memlk sultani ile mcadele halinde bulunduklarindan uclardaki harekta bakacak durumda degillerdi. Bunun iin Osman Bey, faaliyetlerine devam ederek Iznik ile Izmit yolu zerinde olup Iznik'in en mhim karakolunu teskil eden ve Trkler tarafindan Karahisar denilen Trikokiya (Karahisar)'yi aldi. Temmuz 1308'de gereklesen bu fetih sayesinde Osman Bey, Iznik'i sikistirmaya basladi. Bizans Imparatorunun, gl bir sekilde ortaya ikan bu yeni hareket karsisindaki tavri ile ilgili olarak Gkbilgin de syle demektedir: "Bizans Imparatoru, Trk fthatindan kurtarilmasi iin daha nce Mahmud Gazan Han'a nisanladigi hemsiresi (kizkardesi) Maria (Meryem)'yi, bu defa da Ocaytu Muhammed Hudabende Han'a nisanlamis idi. Bu sihriyetten (akrabalik) memnun olan Ilhanli hkmdari, byke bir orduyu (Uzunarsili, Le Beau, XXIII. 105. fasil 53'ten naklen bu ordunun otuz bin kisilik bir kuvvet oldugunu belirtir.) seferber ederek, Bizans'a yardima gnderecek oldu. Bu ordu, tasavvura gre hem Osman Gazi'ye karsi, hem de Bati Anadolu'daki Trk beyleri tarafindan sikistirilip muhasara altina alinan Efes, Tire ve Salihli gibi Bizans sehir ve kalelerini kurtarmak vazifesi ile grevlendirilmisti. Fakat daha nce bu konuda uc beylerine yapilan ikaz ve ihtarlar herhangi bir fayda saglamadigi gibi, bu defa da prenses Maria'nin, Mogol yardiminin bir an nce gelmesi iin Iznik'e gelerek, Osman Bey'e mstakbel esi Ilhanli hkmdarinin kirk bin kisi ile hududa dogru ilerledigi seklinde haber gndermesi de bir sonu vermedi. Bati Anadolu'daki sehir ve kaleler, birer birer Trklerin eline geiyordu. Maria'nin, tehdidini bilhassa Osman Gazi'ye tevcih etmesi, bu taraftaki akinlarin siddetinden ve bu yerlerin de imparatorluk merkezine ok yakin olmasindan ileri geliyordu. Osman Bey ise bu kadinin kullandigi magrurane tavir ve lisandan hi rkmyor, bilakis daha cr'etli hareket etmeye basliyordu. Bu sebeple Bizans topraklarina akinlar siklastirildi. Kyler yagmalanip birok esir alindi." Osman Gazi, btn bu basarilarindan sonra biraz dinlenmeye ve halkinin idaresi ile daha iyi mesgul olmaya baslamak iin Yenisehir'e dnmst (1310). Aradan bir iki sene geti. Bu zaman zarfinda bir devlete yarasir

sekilde dzen kurulup egemenlik saglamlastiriliyordu. Bundan sonra zafer kazanmaya ve galip gelmeye alisik olan gaziler 713 (1313) senesinde bir araya toplanip Osman Bey'e hitaben: "Ey Gazi Han, Allah'a hamd ve minnet olsun, kfir maglub oldu. Simdiden sonra, vakit kaybederek bos oturmak size reva degildir. Gaza ile mesgul olmak gerek" dediler. Bu tesvik zerine Osman Bey: "Evvela Kse Mihal'i davet edelim, Islm'i kabul etsin, eger mslman olursa ne al, her nereye derseniz gidelim, eger o Mslman olmazsa evvela onun memleketi Harmankaya'yi evresi ile birlikte talan edelim" dedi. Bu karardan sonra hemen Kse Mihal'e haber gndererek "Hemen gelesin, byk seferimiz vardir, btn gaziler hazirdir, seni bekliyo