ĐƯỜng dÂy 500kv bẮc - nam€¦ · gs.vs.tskh. trẦn ĐÌnh long ... nguyên vụ trưởng...

ĐƯỜNG DÂY 500KV BẮC - NAMBƯỚC NGOẶT CỦA NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM

Chủ biênGS.VS.TSKH. TRẦN ĐÌNH LONG

Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam

Hội đồng thẩm định, nghiệm thuÔng THÁI PHỤNG NÊ

Nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng

Ông PHẠM TIẾN BA Nguyên Vụ trưởng Vụ KHKT - Bộ Năng lượng

Ông NGUYỄN TUẤN TÙNG Tổng Giám đốc EVNNPT

TỔNG CÔNG TY TRUYỀN TẢI ĐIỆN QUỐC GIA

ĐƯỜNG DÂY 500KV BẮC - NAMBƯỚC NGOẶT CỦA NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM

GS.VS.TSKH. TRẦN ĐÌNH LONG (Chủ biên)

5

• LỜI GIỚI THIỆU

Một phần tư thế kỷ trôi qua, nhưng những câu chuyện và cảm xúc về thời kỳ xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam (mạch 1) vẫn còn vẹn nguyên trong ký ức của thế hệ những người đã từng tham gia và chứng kiến sự ra đời công trình thế kỷ ấy.

Ngược dòng thời gian trở về thập niên 90 của thế kỷ XX và những năm sau đổi mới đất nước để mỗi người trong chúng ta “cảm nhận” và “thấu hiểu” thực trạng “thừa điện” ở miền Bắc và “thiếu điện” triền miên ở miền Trung và miền Nam nước ta. Cũng chính từ hoàn cảnh “hai tối, một sáng”, từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn, với sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cùng sự vào cuộc khẩn trương của Bộ Năng lượng và sự giúp đỡ tận tình của chuyên gia các nước, tháng 2/1992 Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt đã phê duyệt Luận chứng Kinh tế kỹ thuật xây dựng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam. Ngày 5/4/1992, Lễ khởi công xây dựng công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam đã được tổ chức đồng thời trên nhiều tỉnh: Hòa Bình, Quảng Nam, Đắk Lắk... Điểm đặc biệt của việc xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam đó chính là thời gian thi công trong vòng 2 năm - một mốc thời gian như “không tưởng” đặt ra cho cán bộ công nhân viên ngành Năng lượng lúc đó. Với tinh thần quyết tâm của ngành, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành, các địa phương, sự ủng hộ của nhân dân trên khắp mọi miền đất nước, ngày 27/5/1994 đã đi vào lịch sử ngành Năng lượng nói riêng, của cả nước nói chung khi Đường dây 500kV Bắc - Nam chính thức đi vào hoạt động, đưa dòng điện từ miền Bắc vào miền Trung và miền Nam.

Sau 25 năm vận hành, Đường dây 500kV Bắc - Nam đã phát huy vai trò to lớn trong việc truyền tải điện, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây cũng là công trình mang lại hiệu quả cao nhất trên tổng vốn đầu tư của ngành và mở ra thời kỳ hiện đại hóa ngành Điện, đồng thời đặt nền móng khởi đầu cho lĩnh vực truyền tải điện quốc gia. Ngày 1/7/2008, trước đòi hỏi cấp thiết của thực tế hoạt động quản lý và điều hành của hệ thống truyền tải điện cả nước, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia

chính thức được thành lập, đánh dấu một bước chuyển về cả chất và lượng của lĩnh vực truyền tải điện nước ta.

Tiếp nối và phát huy truyền thống của ngành Điện 65 năm qua, cùng kinh nghiệm trong 10 năm đầu thành lập, những “người lính truyền tải điện” của EVNNPT luôn tận tâm với nghề, vượt qua khó khăn thử thách để “truyền niềm tin, tải năng lượng cuộc sống” đến mọi miền Tổ quốc Việt Nam thân yêu.

Trân trọng và gìn giữ những thành quả mà thế hệ cha anh đã tạo dựng, đồng thời để “tiếp lửa” và động viên thế hệ những “người lính truyền tải điện” hôm nay, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia phối hợp với Nhà xuất bản Hà Nội biên soạn cuốn sách “Đường dây 500kV Bắc - Nam - Bước ngoặt của ngành Điện Việt Nam”. Cuốn sách là món quà tri ân dành tặng những con người “làm nên lịch sử”, trực tiếp tham gia xây dựng công trình thế kỷ Đường dây 500kV Bắc - Nam; dành tặng những thế hệ cán bộ, công nhân viên ngành Điện nói chung, lĩnh vực truyền tải điện nói riêng đã luôn đồng hành, chung tay xây dựng và phát triển Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia ngày một vững mạnh.

Trong quá trình thực hiện, mặc dù Ban Biên soạn, Ban Biên tập đã tâm huyết, cẩn trọng và có nhiều cố gắng nhưng không tránh khỏi còn những thiếu sót. Rất mong nhận được sự chia sẻ và góp ý của bạn đọc để lần tái bản cuốn sách được hoàn thiện hơn.

Nhà xuất bản Hà Nội trân trọng giới thiệu!

NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI

6

7

BƯỚC NGOẶT CỦA NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM

Chương I

TỪ THỰC TRẠNG “THIẾU ĐÓI” ĐIỆN NĂNG TRIỀN MIÊN

ĐẾN MỘT QUYẾT ĐỊNH LỊCH SỬ

8

ĐƯỜNG DÂY 500KV BẮC - NAM

I. VẤN ĐỀ CẤP BÁCH CỦA ĐẤT NƯỚC VÀ NGÀNH ĐIỆN ĐẦU NHỮNG NĂM 1990

Những nét chủ đạo trong bức tranh điện lực giai đoạn 1975 - 1990

Giai đoạn 1975 - 1980

Sau ngày 30/4/1975, đất nước thống nhất, nhân dân ta được sống trong hòa bình, độc lập, tự do. Ngành Điện được tiếp thêm sinh khí, nguồn lực và có những nét rất mới trong hoạt động.

Về tổ chức bộ máy, quản lý ngành Điện cả nước lúc bấy giờ là Bộ Điện và Than. Ở miền Bắc không có nhiều sự thay đổi về tổ chức, cơ cấu bộ máy. Còn ở miền Nam chỉ sau ngày thống nhất đất nước (30/4/1975) đúng một ngày, Đội Quân quản Điện lực của Tiểu ban Quân quản công nghiệp thuộc Ủy ban Quân quản thành phố Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định chính thức tiếp quản Công ty Điện lực Việt Nam của chế độ cũ (ngày 1/5/1975). Sau đó, Tổng cục Điện lực miền Nam ra đời và duy trì hoạt động đến tháng 8/1976 thì thành lập Công ty Điện lực miền Nam thuộc Bộ Điện và Than. Tại khu vực miền Trung, ngày 7/10/1975 Công ty Điện lực miền Trung được thành lập trực thuộc Bộ Điện và Than, có nhiệm vụ quản lý ngành Điện trên địa bàn 11 tỉnh từ Quảng Bình tới Phú Yên và khu vực Tây Nguyên. Trước ngày thống nhất đất nước, lưới điện miền Trung do Công ty Nước và Điện Đông Dương miền Trung và Công ty Điện lực Việt Nam quản lý.

Trong những trang vàng lịch sử về mối quan hệ hữu nghị sâu sắc giữa Việt Nam - Liên Xô (cũ), thời gian này có một sự kiện rất đáng chú ý và mang ý nghĩa to lớn là ngày 18/12/1975, Việt Nam và Liên Xô ký hiệp định về việc Liên Xô viện trợ kinh tế, kỹ thuật cho Việt Nam để xây dựng những xí nghiệp công nghiệp và các công trình khác giai đoạn từ năm 1976 - 1980. Theo đó phía bạn đồng ý giúp ta xây dựng công trình đầu mối thủy lợi, thủy điện Hòa Bình trên sông Đà, trên cơ sở thiết kế kỹ thuật do Viện Thiết kế thủy công Liên Xô lập ra. Sở dĩ phía ta và phía bạn chọn làm thủy điện trên sông Đà là bởi những lý do sau:

Thứ nhất, ngay từ những năm 1958 - 1963, khi đất nước vẫn còn chia cắt, Đảng ta đã có chủ trương, sách lược phát triển kinh tế và điện khí hóa sẽ đi

9


trước một bước, theo Tư tưởng của V.I. Lê Nin - lãnh tụ kiệt xuất của Cách mạng Tháng Mười Nga và Cách mạng vô sản thế giới: “Chủ nghĩa cộng sản = Chính quyền Xô viết + Điện khí hóa”. Cuối tháng 5 và trung tuần tháng 9 năm 1959, Bác Hồ và Bộ Chính trị đã có các cuộc họp quan trọng bàn về quy hoạch sông Hồng để chống lũ và làm thủy điện. Lúc ấy, việc này đã được giao cho Bộ Thủy lợi và Điện lực khẩn trương tiến hành thực hiện. Một số cán bộ, nhà khoa học, chuyên gia đã được mời để tham gia nghiên cứu, khảo sát thực địa sông hồ Việt Nam. Đã có nhiều phương án xây dựng thủy điện ở trên sông Đà, sông Lô, sông Thao được đưa ra, nhưng qua tính toán, làm thủy điện trên sông Đà là tốt nhất, kinh tế nhất, vừa có điện, vừa bảo vệ được miền Bắc và thủ đô Hà Nội khỏi những trận lũ lớn gây ra bởi sông Hồng. Theo lời kể của Anh hùng Lao động Thái Phụng Nê, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng, từ những năm 1940, chính quyền thực dân Pháp đã nhiều lần khoan thăm dò trên tuyến Hòa Bình định làm thủy điện nhưng phát hiện bên dưới khu vực đó chứa toàn cùi sỏi, kỹ thuật thời bấy giờ không thể xử lý được. Sau đó họ tiếp tục khoan tại Chợ Bờ, suối Rút vẫn gặp nguyên lớp sỏi đó và đi đến kết luận “sông Đà bất trị”

Thứ hai, phía ta có sự giúp đỡ, hỗ trợ hết sức trong sáng, vô tư và nhiệt tình của Liên Xô từ khảo sát, tính toán kỹ thuật, cung cấp nguồn tài lực, nhân lực, trang thiết bị khoa học và công nghệ cho công trình. Sau nhiều cuộc bàn thảo, tranh luận về vị trí đặt thủy điện, quy mô thủy điện, việc giải quyết các vướng mắc kỹ thuật, cuối cùng phía ta và bạn đã thống nhất chọn vị trí xây dựng nhà máy thủy điện tại khu vực thị xã Hòa Bình (nay là thành phố), làm địa điểm xây dựng công trình đầu mối thủy lợi đầu tiên và hết sức quan trọng trong sơ đồ bậc thang thủy điện sông Đà.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng diễn ra từ ngày 14 đến ngày 20/12/1976 tại thủ đô Hà Nội đã vạch ra đường lối xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn đất nước đã thống nhất và xác định phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu chủ yếu của kế hoạch 5 năm 1976 - 1980. Đại hội đặc biệt quan tâm phát triển ngành Điện theo phương châm: “Điện đi trước một bước”. Đại hội đưa ra quan điểm chỉ đạo về phát triển điện lực, vừa mang tính kế thừa, vừa có những nội dung mới phù hợp thực tiễn: “Phát

10


triển sớm năng lượng, đón trước nhu cầu; xúc tiến nghiên cứu để khai thác và sử dụng được nhiều dạng năng lượng. Về điện lực, phương hướng cơ bản là kết hợp thủy điện với nhiệt điện; hết sức coi trọng thủy điện, kết hợp quy mô lớn với quy mô vừa và nhỏ. Xây dựng lưới điện cân đối với nguồn điện. Trong kế hoạch 5 năm này, sẽ mở rộng một số nhà máy điện cũ và xây dựng một số nhà máy mới, chú trọng xây dựng nhiều trạm thủy điện nhỏ ở trung du và miền núi, nhất là ở Tây Nguyên”.

Những năm trước “bậc thềm” của thời kỳ đổi mới, ngành Điện đã tập trung đầu tư xây dựng mới một số nhà máy điện, cả nhiệt điện và thủy điện có công suất lớn và trung bình (Nhà máy Thủy điện Trị An, Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại...). Cùng với những công trình nguồn điện mới đã và đang xây dựng, còn có những công trình nguồn điện đã được chú ý xây dựng, củng cố, vận hành trong nhiều năm trong thời kỳ chiến tranh (Nhà máy Thủy điện Thác Bà, Nhà máy Nhiệt điện Ninh Bình, Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí...). Một số công trình nguồn điện chủ yếu do có sự giúp đỡ, hỗ trợ về cơ sở vật chất, khoa học kỹ thuật của Liên Xô, Trung Quốc và các nước xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh việc khôi phục các nguồn điện có từ trước năm 1975. Tại các khu công nghiệp quan trọng, ngành Điện được trang bị thêm các nguồn tại chỗ như lắp đặt tua bin khí chạy dầu cho An Lạc (Hải Phòng); chuyển một loạt máy phát điện chạy dầu điêzen từ miền Nam ra để bổ sung cho Hà Nội, Quảng Ninh, Nghệ An.

Với tinh thần vì miền Nam thân yêu khắc phục hậu quả nặng nề do chiến tranh để lại, đội ngũ cán bộ, kỹ sư miền Bắc cùng với cán bộ, công nhân miền Nam đã hoàn thành xuất sắc việc khôi phục Nhà máy Thủy điện Đa Nhim, đảm bảo 34% công suất cho toàn miền, đóng góp thêm sản lượng 1.280 triệu kWh/năm từ cuối năm 1976. Mấy năm tiếp theo, bằng nguồn vốn của Pháp, ngành Điện đã xây dựng, mở rộng đường dây 230kV từ Thành phố Hồ Chí Minh về Cần Thơ. Ngoài ra còn nâng cấp lưới truyền tải từ 15kV lên 66kV và tiếp đến là 110kV để phục vụ các tỉnh miền Đông và miền Tây Nam Bộ1.

Tuy nhiên, các nhà máy điện sau một thời gian vận hành trở lại bắt đầu gặp sự cố hỏng hóc, nguồn tài chính hỗ trợ từ ngân sách nhà nước

1. EVN,“Điện lực Việt Nam - 60 năm thắp sáng niềm tin”, NXB Thanh niên, 2014, tr.19

11


còn eo hẹp, thiếu thốn, trong khi các phụ tùng, trang thiết bị dự phòng không còn. Việc nhập khẩu phụ tùng, trang thiết bị với nhiều nước không triển khai được do chính sách cấm vận rất khắc nghiệt của Mỹ và các nước phương Tây. Thiếu dầu, thiếu vốn nên tình trạng thiếu điện ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài trên phạm vi cả nước.

Các cơ quan chức năng từ trung ương tới địa phương đều nắm rõ tình hình bức xúc ấy. Để khắc phục, ngày 15/6/1977 Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 252-TTg về việc tăng cường nguồn điện và tiết kiệm điện. Thủ tướng yêu cầu ngành Điện tích cực sửa chữa phục hồi các nguồn điện; triệt để tiết kiệm điện sinh hoạt; ưu tiên dành điện cho sản xuất công, nông nghiệp; đặc biệt quan tâm kiểm tra, đôn đốc việc cung cấp, sử dụng, tiết kiệm điện trong nhân dân. Để triển khai thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng, ngày 1/8/1977, Bộ Điện và Than ra Thông tư hướng dẫn thi hành Chỉ thị số 252-TTg, đề ra các giải pháp, biện pháp cơ bản thực hiện tiết kiệm điện, dành ưu tiên cho công nghiệp, nông nghiệp; đề ra cơ chế xử phạt đối với các trường hợp vi phạm, khen thưởng những đối tượng nghiêm túc thực hiện Chỉ thị. Tiếp đó, ngày 16/4/1978, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 241-TTg về việc triệt để tiết kiệm điện. Chỉ thị nêu rõ: Giảm tiêu dùng điện quá mức; bảo đảm đáp

Khôi phục sửa chữa đường ống thủy áp, Nhà máy Thủy điện Đa Nhim (sau năm 1975)

12


ứng các nhu cầu sản xuất và xây dựng; đưa công tác quản lý và phân phối sử dụng đi vào nền nếp; tuyên truyền, giải thích rộng rãi trong cán bộ, công nhân, xã viên và nhân dân. Xây dựng và thực hiện nghiêm các định mức sử dụng điện. Mục tiêu trong năm 1978, ngành Điện phải giảm mức tiêu hao điện năng xuống bằng thời kỳ trước chiến tranh. Giao Ủy ban Kế hoạch Nhà nước xét duyệt và ban hành mức tiêu hao cho các ngành và áp dụng giá lũy tiến từ 150% - 300% đối với số điện sử dụng quá mức quy định.

Gần hai tháng sau, ngày 14/6/1978, Bộ Điện và Than ra Thông tư số 20/ĐT/VP1 thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, quy định mức sử dụng điện hàng tháng trong sinh hoạt của các khu dân cư. Trong điều kiện nguồn điện thiếu trầm trọng, Sở Quản lý và phân phối điện của các khu vực tiến hành xây dựng định mức cụ thể cho hộ dân sử dụng điện, đồng thời tổ chức nhiều đoàn kiểm tra định kỳ và đột xuất để ngăn ngừa, hạn chế vi phạm trong quá trình sử dụng điện của các hộ dân và các đơn vị.

Thực hiện chính sách của Đảng về xây dựng vùng kinh tế mới và để có điện cho sản xuất và sinh hoạt tại khu kinh tế mới Mộc Châu (Sơn La), Sao Đỏ (Hải Dương), sau một thời gian xây dựng, tháng 4/1977 lưới điện cao áp phục vụ cho hai nông trường Mộc Châu và Sao Đỏ đã được hoàn thành gồm 16 trạm biến áp có tổng dung lượng 1.340 kVA và 477 km đường dây 110kV. Sang năm 1978, ngành Điện tiếp tục đưa vào sử dụng công trình đường dây và trạm Đồng Bảng (Phong Vân), công trình này cung cấp điện cho 20 máy bơm lớn, đảm bảo nước tưới cho 7.500ha lúa, dâu, thuốc lá và dứa... Về phụ tải, công suất sử dụng của công nghiệp trung ương tăng hơn 1,6 lần, công nghiệp địa phương tăng hơn 1,4 lần, công suất sử dụng cho thủy lợi tăng 1,2 lần. Các biện pháp đó chứng minh cho sự cố gắng, nỗ lực của cán bộ, công nhân viên ngành Điện đã ngày đêm lao động hăng say, cần cù, sáng tạo, đảm bảo điện sản xuất và phấn đấu từng bước cung cấp điện, giảm sự mất điện sinh hoạt trên các vùng, miền cho nhân dân.

Vượt qua chiến tranh biên giới khốc liệt năm 1979 đến đầu những năm 1980, chúng ta đã xây dựng lại nhiều cơ sở điện lực các tỉnh biên giới phía Bắc bị quân địch phá hủy nặng nề: Nhà máy Điện Lào Cai (8MW) bị phá hủy hoàn toàn; các trạm thủy điện vùng Hà Tuyên (nay là các tỉnh Hà

13


Giang, Tuyên Quang), nhiều trạm điện, đường dây truyền tải và lưới điện trung, cao áp ở Lạng Sơn, Cao Bằng bị tàn phá, hư hỏng nặng... Ngành Điện phải mất nhiều thời gian và công sức sửa chữa, khắc phục, bổ sung, hoàn thiện lại những cơ sở ấy, cố gắng giảm đến mức tối thiểu ảnh hưởng tiêu cực của việc cung ứng điện ở các vùng biên giới. Ngành Điện các tỉnh biên giới còn có thêm nhiệm vụ duy trì nguồn điện thông qua việc xây dựng các trạm biến áp, thủy điện nhỏ, các tổ máy phát điện lưu động, để cung cấp điện cho các đơn vị quân đội, giúp tăng cường khả năng chủ động phòng thủ biên giới.

Tháng 3/1979, ngành Điện đã xây dựng mới đường dây 220kV Hà Đông - Hòa Bình, đây là tuyến đường dây truyền tải điện 220kV đầu tiên ở miền Bắc nhằm nâng cao năng lực truyền tải, cung cấp điện, đồng thời tạo cơ sở kỹ thuật cho việc xây dựng đường dây 500kV sau này; sửa chữa, khôi phục hoàn chỉnh các trạm biến áp 110kV. Do trong thời kỳ chiến tranh, Hà Nội và một số thành phố lớn khác là trọng điểm ném bom “hủy diệt” của máy bay giặc Mỹ nên nhiều cơ sở vật chất - kỹ thuật, trong đó các cơ sở sản xuất và công trình điện bị phá hoại nghiêm trọng. Tuy vậy, ngành Điện cả nước đã cùng nhau đoàn kết vượt mọi khó khăn, sửa chữa, phục hồi hoàn chỉnh hệ thống điện cũ, tiếp tục mở rộng lưới điện phân phối, cải tạo lưới điện hạ áp của các thành phố lớn, đặc biệt là ở thủ đô Hà Nội, nâng tổng chiều dài lưới điện 110kV lên 846km, tổng chiều dài lưới điện 35kV là 3.000km.

Được sự chỉ đạo sát sao và tạo điều kiện thuận lợi của Đảng và Nhà nước, đúng 11 giờ sáng ngày 6/11/1979 Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thanh Nghị đã phát lệnh khởi công xây dựng công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình có quy mô lớn nhất nước ta do Liên Xô giúp xây dựng với 8 tổ máy có tổng công suất 1.920MW. Trước đó gần hai tháng, Thủ tướng Chính phủ đã ra Chỉ thị số 315/CT-TTg ấn định ngày khởi công xây dựng Nhà máy vào dịp kỷ niệm 62 năm Cách mạng Tháng Mười Nga (7/11). Sau lễ khởi công, Ban Chỉ đạo công trường được thành lập do Phó Thủ tướng Chính phủ Đỗ Mười đứng đầu, Thứ trưởng Phạm Khai và Chủ tịch Ủy ban nhân dân hai tỉnh Sơn La và Lai Châu làm thành viên. Công ty Xây dựng thủy điện sông Đà được đổi tên thành Tổng Công ty Xây dựng thủy điện sông Đà do ông

14


Ngô Xuân Lộc làm Tổng Giám đốc. Tham gia lễ khởi công công trình có hàng vạn cán bộ, kỹ sư, công nhân Việt Nam và 186 chuyên gia Liên Xô. Đồng thời với các công trình nguồn điện, tháng 3/1980 các chuyên gia Liên Xô đã giúp chúng ta hoàn thành thiết kế sơ đồ lưới điện toàn quốc (theo quy hoạch) phát triển đến năm 1991. Trong sơ đồ lưới điện toàn quốc, các công trình thuộc lưới điện miền Bắc có các trạm biến áp, đường dây tải điện 110kV và cao hơn. Các công trình lúc ấy đã được xác định là các hạng mục trọng tâm, được chú trọng đầu tư xây dựng trong các kế hoạch nhà nước ở cả các giai đoạn 1980 - 1986 và 1986 - 1991.

Ở miền Trung, ngành Điện tập trung phục hồi các trạm điêzen, đồng thời đẩy mạnh việc xây dựng Nhà máy Điện điêzen Đồng Hới (14MW), hoàn thiện Nhà máy Nhiệt điện Bến Thủy, Nhà máy Nhiệt điện 3/2 và các trạm phát điện điêzen. Hệ thống lưới điện được cải tạo những vị trí cũ nát, xây dựng mới đường dây như đường dây 35kV Huế - Đồng Hới, phát triển lưới 15kV để phục vụ nông nghiệp và sinh hoạt của nhân dân. Nhưng những biện pháp này cũng chỉ đáp ứng phần nào, vẫn còn tình trạng mất cân bằng lớn cung không đủ cầu. Mặc dù công suất của nguồn lớn, song vì trang thiết

Các chuyên gia Liên Xô và công nhân Việt Nam trên công trường Nhà máy Thủy điện Hòa Bình

15


bị các nhà máy nhiệt điện đã khai thác mấy chục năm, trải qua chiến tranh bị đánh phá, già cỗi, nguồn cung cấp than thiếu, chất lượng xấu; nguồn điêzen phân tán rải rác, phụ tùng thay thế không có, dầu chạy máy cũng thiếu nên không huy động phát được hết công suất. Bên cạnh đó, do tác động của nhiều yếu tố, cả khách quan lẫn chủ quan, mà việc khởi công xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Hunggari có công suất 75MW suốt từ năm 1976 - 1983, với 14 lần đốt thử lò hơi vẫn không đủ áp lực để quay máy tua bin và máy phát điện. Tất cả những khó khăn ấy khiến ngành Điện miền Trung buộc phải áp dụng cơ chế cắt điện luân phiên ở khu vực này, lúc đầu là cắt 1 ngày 1 đêm, rồi 3 ngày 3 đêm, nhiều khi cả tuần không có điện. Mỗi khi nông nghiệp yêu cầu chạy máy bơm cấp nước phải sa thải bớt phụ tải hoặc lại phải tiến hành cắt điện luân phiên.

Trên lĩnh vực phân phối và sử dụng điện, kết quả điện phục vụ các ngành đã tương đối đồng đều trong năm 1980, trong đó ưu tiên tập trung điện cho phát triển công nghiệp, tiếp đến là nông nghiệp. Về công nghiệp: ngành Điện đã cấp điện cho trên 2.500 xí nghiệp công nghiệp quốc doanh và công tư hợp doanh, cùng hàng vạn cơ sở sản xuất tiểu công nghiệp. Điện năng do công nghiệp sử dụng năm 1980 là 1,4 tỉ kWh, chiếm 52% điện thương phẩm toàn ngành. Ngành Điện đã góp phần làm cho giá trị tổng sản lượng công nghiệp nói riêng và tổng sản phẩm xã hội nói chung ngày càng tăng. Trong nông nghiệp: Sản lượng điện tiêu thụ của cả nước là 340 triệu kWh, chiếm 12% điện thương phẩm toàn ngành. Ngành Điện đã cung cấp điện cho 1.700 trạm với 7.360 máy bơm thủy lợi ở miền Bắc; 80 trạm ở miền Trung; 170 trạm ở miền Nam. Năng lực thiết kế các công trình bơm điện cả nước là 890.000ha, chiếm 55% tổng năng lực thiết kế các công trình thủy nông. Trong đó, công trình thiết kế tưới bơm điện ở miền Bắc là 675.000ha, chiếm 56%, miền Trung và miền Nam là 215.000ha, chiếm 43% diện tích có hệ thống thủy nông. Tiêu bằng bơm điện cho 360ha, trong đó miền Bắc là 350ha, chiếm 43% diện tích canh tác có công trình thiết kế tiêu nước. Thực hiện tưới tiêu khoa học cho 52.000ha diện tích canh tác. Về điện sinh hoạt: do nguồn điện thiếu vì phải tập trung ưu tiên cho sản xuất, buộc phải cắt giảm điện sinh hoạt của nhân dân. Vấn đề cắt giảm điện sinh hoạt của nhân dân được tiến

16


hành nhiều nhất ở các tỉnh, còn đối với các thành phố lớn vẫn tương đối đảm bảo mức dùng điện cho các hộ dân.

Nhìn chung hoạt động kinh doanh của ngành Điện thời gian này ở cả 3 miền đất nước cũng có sự khác nhau. Miền Bắc về cơ bản vẫn thực hiện theo phương thức cũ, với tổ chức Công ty Điện lực - Sở Điện lực - Chi nhánh điện. Trong công tác kinh doanh bắt đầu nghiên cứu và thí điểm làm hóa đơn qua máy tính cổ điển. Công ty Điện lực 1 đặt 8 máy tính tại số 2F Quang Trung, Hà Nội để làm hóa đơn tiền điện và thực hiện làm hóa đơn nhiều giá. Tại miền Trung vẫn tiếp tục thu tiền điện trực tiếp tại các chi nhánh điện lực, Sở Điện lực và bắt đầu nghiên cứu lập hóa đơn trên máy tính. Miền Nam làm hóa đơn tiền điện trên máy tính IBM, tập trung cho toàn bộ các cơ sở của Công ty Điện lực. Ngành Điện đã có nhiều cố gắng, nỗ lực vượt mọi khó khăn để cải thiện tình hình, nhưng tình hình cung cấp điện của cả nước vẫn tiếp tục căng thẳng, nhất là sau những năm 1980; sản lượng điện sản xuất không đáp ứng được nhu cầu phụ tải cả về lượng và chất; chu kỳ cắt điện luân phiên lại tiếp diễn ở cả 3 miền, thậm chí khi bão lũ, ngập úng phải cắt điện công nghiệp và điện sinh hoạt ở nhiều vùng dân cư. Việc đáp ứng nhu cầu điện sản xuất và sinh hoạt của nhân dân vẫn còn một khoảng cách dài và trở thành bài toán khó - vấn đề nổi cộm, day dứt, trăn trở ngày đêm trong các cấp lãnh đạo, trong ngành Điện và nhân dân.

Nguyên nhân sâu xa là giai đoạn 1975 - 1980, kinh tế đất nước gặp nhiều khó khăn; nước ta không còn nhận được nguồn viện trợ dồi dào từ bên ngoài; hậu quả khốc liệt của các cuộc chiến tranh còn ghi đậm dấu ấn trên nhiều vùng, miền nước ta; sức người, sức của và ngân sách quốc phòng chi lớn liên quan đến chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc và Tây Nam bộ; chính sách cấm vận vô cùng khắc nghiệt của Mỹ và các nước phương Tây cản trở nhiều đến hoạt động của nền kinh tế vốn đã rất khó khăn; thiên tai xảy ra liên miên ảnh hưởng lớn đến sản xuất... Vậy là khó khăn chồng chất khó khăn. Tình hình ấy được phản ánh ngắn gọn trong câu thơ của nhà thơ Tố Hữu: “Lụt Bắc, lụt Nam. Máu đầm biên giới/ Tay chống trời. Tay giữ nước. Căng gân”. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của

17


Đảng đã có nhận định rất sâu sắc và chính xác về những bất cập của nền kinh tế đất nước giai đoạn này “... kết quả sản xuất không tương xứng với sức lao động và vốn đầu tư bỏ ra, những mất cân đối lớn của nền kinh tế vẫn trầm trọng, thu nhập quốc dân chưa đảm bảo được tiêu dùng của xã hội trong khi dân số tăng nhanh; thị trường, vật giá, tài chính, tiền tệ không ổn định, đời sống nhân dân lao động còn nhiều khó khăn”. Kinh tế chậm phát triển đã ảnh hưởng nhiều đến hoạt động của các ngành công nghiệp, trong đó có ngành Điện. Ngành Điện đã có nhiều biện pháp cố gắng phục hồi các nhà máy thủy điện để bù vào nguồn điện thiếu hụt từ nhiệt điện, nhưng do những hạn chế, yếu kém về chất lượng thiết bị và kỹ thuật, việc nâng công suất phát ra của những cơ sở này ít kết quả.

Trong Báo cáo tổng kết 25 năm ngành Điện Việt Nam (1955 - 1980), bên cạnh những kết quả và thành tựu, Bộ Điện và Than đã thẳng thắn chỉ ra và làm rõ nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến những yếu kém, bất cập của ngành, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm bổ ích. Trong nhiều năm, chúng ta mới thực hiện được một phần cơ bản về cung cấp điện, trong khi vấn đề điện khí hóa còn liên quan trực tiếp đến cả các vấn đề về giáo dục nâng cao dân trí, nâng cao nhận thức hiểu biết về điện lực; vấn đề học tập, vận dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ trong sản xuất. Việc lập kế hoạch để triển khai điện khí hóa còn đơn giản, nhất là chưa xác định một cách cụ thể, khả thi nguồn vốn của điện khí hóa. Chúng ta cũng chưa tính toán đầy đủ và sát thực tế dẫn tới lúng túng trong khâu phân phối điện; chưa nắm chắc nhu cầu phụ tải cũng như chưa phân loại tốt phụ tải. Có nơi khi xảy ra tình huống xấu đã xử lý cắt điện không hợp lý, gây thiệt hại cho đơn vị sản xuất và các hộ dân. Báo cáo đã chỉ ra việc chưa nắm chắc định mức và sử dụng định mức đó như một công cụ sắc bén trong việc cung cấp điện. Ngành Điện cũng đã nhiều lần đặt vấn đề đo, ghi, lập định mức nhưng vào thời điểm đó vẫn chưa thực hiện được... 1

Dưới đây là biểu thống kê công suất và sản lượng điện của cả nước trong giai đoạn này:

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr. 109 - 110.

18


Ngành Điện lực Việt Nam đến hết năm 1980:

Khu vực Công suất (MW) Sản lượng(triệu kWh)

Miền Bắc 590 606

Miền Trung 105 80

Miền Nam 648.5 1.280

(Nguồn: Ngành Điện lực Việt Nam - Biên niên sự kiện tư liệu, 2014, tr. 82)

Biểu thống kê có phần khái lược cho thấy công suất và sản lượng điện của miền Nam vẫn là lớn nhất, tiếp đến là miền Bắc và sau cùng là miền Trung, tương ứng với tốc độ phát triển kinh tế thực tế của 3 miền. Đồng thời biểu cũng cho thấy có những bất hợp lý nhất định về công suất và sản lượng điện ở các vùng, miền. Ở miền Bắc, có công suất nguồn điện khá cao (590MW), nhưng làm ra sản lượng điện lại thấp (606 triệu kWh), trong khi khu vực miền Nam với công suất nguồn chỉ nhỉnh hơn miền Bắc là khoảng 58MW, nhưng lại có sản lượng điện lên tới 1.280 triệu kWh, hơn gấp đôi sản lượng điện miền Bắc! Khu vực miền Trung cũng vậy. Công suất nguồn 105MW trong khi sản lượng điện chỉ đạt 80 triệu kWh. Lý giải về sự phát triển không đồng đều của hoạt động điện lực giai đoạn này có nhiều nguyên nhân, trong đó có hai nguyên nhân chủ yếu: 1) Chiến tranh biên giới ngày 19/2/1979 kéo dài một số năm đã ảnh hưởng lớn và trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các ngành, nghề; ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của nhân dân khu vực miền Bắc và cả miền Trung, khiến sản lượng điện tiêu thụ giảm rõ rệt, cho dù công suất thiết kế, lắp đặt của các nhà máy điện ở miền Bắc có khá hơn. 2) Vấn đề tổn thất điện năng lớn, gây lãng phí chưa được kịp thời giải quyết, kéo dài một số năm, thậm chí có xu hướng ngày càng trầm trọng, cũng góp phần vào tình trạng thiếu điện liên miên trong những năm 1975 - 1980 và cả ở những giai đoạn sau.

Giai đoạn 1980 - 1985

Từ năm 1980 - 1985, ngành Điện vẫn phải chịu tác động từ những khó khăn chung của nền kinh tế đất nước đang trong tình trạng khủng hoảng

19


trầm trọng, nhất là sự trượt giá, lương, tiền cuối năm 1985, dẫn tới siêu lạm phát kéo dài bắt đầu trong năm 1985 đến năm 1988 từ 500% - 800%. Các khoản đầu tư vật chất của Nhà nước cho ngành Điện vì thế cũng rất eo hẹp, hạn chế, đòi hỏi toàn ngành phải cố gắng, chật vật vượt lên mọi khó khăn trong việc phát triển nguồn điện phục vụ sản xuất và sinh hoạt của nhân dân. Tại Báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ do Thứ trưởng Phạm Khai ký ngày 13/1/1981, Bộ Điện và Than đã đề ra Kế hoạch dự kiến xây dựng các nhà máy thủy điện trong 5 năm (1981 - 1985): “... Đẩy mạnh xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình. Khởi công xây dựng công trình Thủy điện Trị An, năm 1986 - 1987 chạy các tổ máy đầu tiên, vốn đầu tư cho 5 năm (1981 - 1985) là 315 triệu đồng. Khởi công xây dựng công trình Thủy điện sông Côn (Quảng Nam - Đà Nẵng) năm 1986 bắt đầu phát điện. Triển khai xây dựng công trình Thủy điện Đrây H’linh (Đắk Lắk), hoàn thành công tác khảo sát, thiết kế công trình Thủy điện YaLy trên sông Sê San để năm 1986 triển khai xây dựng. Xây dựng các trạm thủy điện nhỏ: Suối Củn (Cao Bằng), Mộc Châu (Sơn La), Phú Minh (Quảng Nam - Đà Nẵng), Thác Bay (Lai Châu), sông Vàng (Quảng Nam)...”. Báo cáo thể hiện sự chủ động, tầm nhìn sâu rộng và có những bước đi đúng trong việc phát triển điện lực của Bộ Điện và Than, nhất là trong hoàn cảnh kinh tế đất nước thời điểm ấy đang hết sức khó khăn.

Để đáp ứng và phù hợp với yêu cầu của tình hình thực tiễn, ngày 23/4/1981, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Nghị định số 170/CP thành lập Bộ Điện lực là cơ quan của Hội đồng Bộ trưởng có chức năng quản lý ngành Điện cả nước. Ông Phạm Khai được cử làm Bộ trưởng Bộ Điện lực. Cơ cấu tổ chức của Bộ Điện lực gồm 3 cấp: Bộ - Công ty (Cục hoặc Tổng cục) - Xí nghiệp và một hệ thống từ Bộ đến đơn vị sản xuất, xây dựng cơ bản, bao gồm những đơn vị hệ thống quản lý kỹ thuật, công nghệ lao động, tài chính và kinh tế. Thuộc Bộ có các cơ quan tham mưu chức năng, 9 công ty, 2 viện, Ban Quản lý công trình Sông Đà, 2 trường trung học. Các đơn vị cơ sở của Bộ có 112 đơn vị, trong đó 78 đơn vị xí nghiệp sản xuất phân phối điện và 34 đơn vị xây lắp, khảo sát, thiết kế cơ khí, quản lý sản xuất và xây dựng ngành Điện ở tất cả các địa phương từ Lạng Sơn tới mũi Cà Mau. Ngày 1/5/1981, Bộ trưởng Bộ Điện lực đã ra quyết định thành

20


lập Sở Truyền tải điện miền Bắc, đánh dấu sự ra đời của lĩnh vực truyền tải điện Việt Nam. Ngày 9/5/1981 Bộ trưởng Bộ Điện lực ký Quyết định số 15-ĐL/TCCB tiếp nhận các đơn vị, cơ quan thuộc Bộ Điện và Than trước đây chuyển về Bộ Điện lực; đồng thời đổi tên các công ty điện lực miền Bắc, miền Nam và miền Trung lần lượt là Công ty Điện lực 1, Công ty Điện lực 2, Công ty Điện lực 3. Các sở quản lý phân phối điện khu vực được đổi thành các Sở Điện lực tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Việc ra đời các Sở Điện lực đã thống nhất mô hình hoạt động và nâng cao hiệu quả quản lý ngành Điện trên toàn quốc. Việc tiếp nhận, bảo quản, vận chuyển vật tư thiết bị viện trợ đến các công trình đang đầu tư xây dựng là cần thiết trong lúc bấy giờ, nên ngày 26/8/1981, Bộ trưởng Phạm Khai đã ký quyết định thành lập Xí nghiệp Giao nhận vận chuyển Hải Phòng để thực hiện các công việc này.

Thực tế việc lãng phí nguyên vật liệu, nhiên liệu của các ngành, các địa phương trong thời gian này là tương đối phổ biến. Nó xảy ra ở mọi nơi, mọi lúc, nhất là đối với các phụ tùng, trang thiết bị dùng cho ngành Điện và nhiều ngành khác được các nước xã hội chủ nghĩa anh em viện trợ cho chúng ta. Thậm chí dân gian còn có câu nói bóng: “Mọi việc đã có Liên Xô chịu!”. Chính vì thế, một trong những vấn đề cần tập trung giải quyết của Bộ Điện lực lúc đó là phải nắm rõ tình hình lãng phí nhiên liệu như than, điện, xăng dầu và các nguồn năng lượng khác, để từ đó triển khai tiến hành nhiều biện pháp căn bản và cấp bách nhằm thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng năng lượng. Trong đó việc đề ra chính sách giá điện là một giải pháp quan trọng góp phần từng bước đưa ngành Điện và người dân gần hơn với cơ chế thị trường, hạn chế sự lãng phí trong tiêu dùng điện năng. Để góp phần tăng cường công tác quản lý lưới điện, ngày 17/9/1981, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ra Quyết định số 149-CT giao Bộ Điện lực quản lý thống nhất lưới điện quốc gia, bao gồm lưới điện từng miền, lưới điện khu vực do Bộ quản lý. Lưới điện quốc gia bao gồm từ nguồn điện đến đồng hồ điện của khách hàng. Thực hiện quyết định của Hội đồng Bộ trưởng, Bộ Điện lực tiếp nhận toàn bộ đường dây cao áp và trạm biến áp. Các tổ chức quản lý điện trước đây phân cấp cho địa phương quản lý, nay chuyển về một đầu mối là Bộ Điện lực trực tiếp quản lý thống nhất.

21


Trong lúc trăn trở tìm hướng đi tháo gỡ khó khăn, một sự kiện chính trị, xã hội lớn, hết sức vui mừng đã đến với ngành Điện và nhân dân cả nước. Từ ngày 27 đến ngày 31/3/1982, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng đã họp tại thủ đô Hà Nội và đề ra phương hướng, nhiệm vụ và mục tiêu chủ yếu về phát triển kinh tế, xã hội trong 5 năm 1981 - 1985.

Đối với phát triển điện lực, Đại hội đã đặt ra mục tiêu, phương hướng phát triển trong kế hoạch 5 năm là: “Xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển điện lực trong cả nước khoảng 15 - 20 năm và vạch kế hoạch cụ thể thực hiện quy hoạch đó trong 5 năm (1981 - 1985) theo hướng kết hợp thủy điện với nhiệt điện, đẩy mạnh phát triển thủy điện, kết hợp quy mô lớn, vừa và nhỏ. Bảo đảm cân đối giữa phát triển sản xuất điện với mạng lưới truyền tải điện và các công trình phục vụ cho ngành Điện, giữa nguồn phát điện với các cơ sở tiêu thụ điện, để khai thác năng lượng có hiệu quả nhất. Phấn đấu đưa sản lượng điện đến năm 1985 đạt 5,5 đến 6 tỉ kWh”.

So sánh với mục tiêu, phương hướng phát triển điện lực đề ra từ Đại hội IV (1976) thì tới Đại hội V (1982), đã có ít nhất 4 nội dung quan trọng mới được bổ sung. Đó là chỉ rõ và khẳng định phải xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển điện lực cả nước khoảng 15 - 20 năm, vạch kế hoạch cụ thể thực hiện quy hoạch đó trong 5 năm, đây là chỉ đạo đầu tiên để xây dựng các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia cho đến nay; tiếp theo là phải phát triển thủy điện, kết hợp quy mô lớn, vừa và nhỏ; việc bảo đảm cân đối giữa phát triển sản xuất điện với lưới tải điện và các công trình phục vụ cho ngành điện, giữa nguồn phát điện với các cơ sở tiêu thụ điện; đặt chỉ tiêu sản lượng điện cao hơn những năm trước. Tất nhiên, để thực hiện được những mục tiêu đề ra, Đại hội V cũng đã chỉ ra nhiều giải pháp khác nhau, có giải pháp mang tính định hướng, nhưng cũng có giải pháp mang tính cụ thể: “Phát huy hết năng lực sản xuất của các nhà máy nhiệt điện và thủy điện hiện có, sử dụng hợp lý nguồn điện chạy bằng dầu. Giảm mạnh lượng điện hao hụt và mất mát, điện tiêu dùng và giảm tiêu hao nhiên liệu trong sản xuất. Khẩn trương xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại và các công trình đồng bộ, đưa tổ máy đầu tiên vào phát điện đầu năm 1983, hoàn thành 3 tổ máy trong năm 1985. Bảo đảm tiến độ xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình để sớm đưa tổ máy đầu tiên vào phát điện...”.

22


Vấn đề tiết kiệm điện trong lúc nóng bỏng cung không đủ cầu cũng được Nghị quyết nêu ra cho ngành Điện, cho toàn dân quán triệt và thực hiện: “Triệt để tiết kiệm điện trong sản xuất và sinh hoạt. Phân phối điện phải ưu tiên cho các mục tiêu sản xuất chủ yếu, các cơ sở trọng điểm”. Ngày 29/3/1983, Bộ Điện lực có Công văn số 71/ĐL-TVKT gửi giám đốc các Công ty Điện lực 1, 2, 3 về việc đặt đồng hồ đo, đếm điện. Đây là một trong nhiều cố gắng của ngành Điện nhằm góp phần khắc phục những khó khăn trong việc quản lý, thực hiện những quy định về cung cấp và tiêu thụ điện, về chính sách giá cả của Nhà nước ban hành.

Từ những bài học kinh nghiệm quý báu được đúc rút từ thực tiễn phát triển điện lực, nằm trong hai Kế hoạch nhà nước 5 năm, ngành Điện tiếp tục chủ động tìm ra những bước đi “thực tiễn và táo bạo” trong triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V, thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ ba (1981 - 1985). Vào khoảng giữa năm 1984, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Điều lệ cung ứng và sử dụng điện theo Nghị định số 80/HĐBT, tạo cơ sở pháp lý cho kinh doanh bán điện. Trên cơ sở Nghị định, một số tỉnh, thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng đã tổ chức tăng cường khâu kinh doanh điện, ký lại và ký mới hợp đồng cung cấp điện theo Nghị định này (Hà Nội đã ký lại và ký mới hợp đồng cung cấp điện cho 700 hộ dân). Các sở Điện lực tập trung quản lý khách hàng lớn và kiểm tra các chi nhánh thực hiện. Các chi nhánh điện ở các thành phố sẽ đảm nhiệm một số khâu, như: ghi chỉ số đồng hồ, thu tiền điện tại nhà, treo tháo đồng hồ điện... Công tác kinh doanh điện, hạn chế thất thoát nhờ thế có nhiều chuyển biến hơn trước.

Với sự giúp đỡ tận tình của các chuyên gia Liên Xô nhiều kinh nghiệm và tài năng, ngành Điện lần đầu tiên xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển điện lực của cả nước. Đó là Tổng sơ đồ phát triển điện lực giai đoạn I (1981 - 1985) - Tổng sơ đồ phát triển điện lực đầu tiên của ngành Điện, với sự tham gia của nhiều cán bộ, kỹ sư, nhà khoa học, chuyên gia am hiểu điện năng. Một số nội dung liên quan đến việc xây dựng Đường dây siêu cao áp truyền tải điện năng với cấp điện áp 500kV, từ miền Bắc vào miền Trung và miền Nam cũng đã lần đầu tiên được nêu ra trong Tổng sơ đồ này.

23


Vào ngày 12/1/1983, sau hơn 4 năm phấn đấu làm việc trong điều kiện vô cùng gian khổ của các cán bộ, chuyên gia, công nhân viên Tổng Công ty Xây dựng thủy điện Sông Đà và các đơn vị liên quan, kể từ khi khởi công (06/11/1979), Lễ lấp sông Đà (đợt 1) trên công trường xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình đã được tổ chức trọng thể. Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Văn Đồng đã đến dự. Những khối bê tông đã được đưa xuống chặn dòng sông, khởi đầu cho việc hợp long chặn đứng dòng sông Đà dữ dội, bước vào giai đoạn mới xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình.

Thêm một điều đáng chú ý là trong năm 1984, bên cạnh việc tập trung đầu tư xây dựng một số nhà máy điện có công suất và quy mô lớn, để góp phần giải quyết tình trạng thiếu điện của đất nước, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, trên cơ sở đề xuất của ngành Điện và tham khảo kinh nghiệm sản xuất điện của Liên Xô, Chính phủ đã có chủ trương linh hoạt và phù hợp với tình hình kinh tế đất nước đang gặp muôn vàn khó khăn lúc ấy. Đó là chủ trương đẩy mạnh phát triển thủy điện vừa và nhỏ, nhằm khai thác tối đa tiềm năng sông ngòi Việt Nam làm thủy điện (cả nước có khoảng 3.450 sông, suối). Báo cáo công tác của Ban Năng lượng Chính phủ tháng 8/1984, ghi rõ: “Đẩy mạnh phát triển thủy điện vừa và nhỏ: 450 công trình thủy điện vừa và nhỏ cho thấy trữ năng kinh tế - kỹ thuật lên đến 17 tỉ kWh/năm (20% tổng trữ năng kinh tế - kỹ thuật). Trước chiến tranh phá hoại miền Bắc, mới có 3 thủy điện nhỏ với công suất trên 700kW. Trong chiến tranh phá hoại, do yêu cầu phát triển nông nghiệp và công nghiệp địa phương, trong thời gian từ năm 1964 - 1968, phong trào xây dựng thủy điện nhỏ đã được đẩy lên ở tất cả các tỉnh miền núi với đủ các loại công suất tổ máy, từ 5 đến 50kW, kể cả tua bin gỗ. Đến năm 1973, miền Bắc đã có 268 trạm với tổng công suất 7.650kW. Sau chiến tranh biên giới, phần lớn các trạm thủy điện nhỏ ở Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lạng Sơn bị phá hủy, trong đó có các trạm lớn như Tà Sa, Nà Ngần, Suối Củn, Thông Giót (công suất 1.200kW)”.

Báo cáo đã nêu lên những kết quả đạt được trong việc thực hiện chủ trương của Chính phủ phát triển thủy điện vừa và nhỏ: “Hoàn thành xây lắp 114 trạm, trong đó đã đưa vào vận hành 83 trạm với tổng công suất

24


4.329,5kW; lập luận chứng kinh tế - kỹ thuật cho 37 trạm loại công suất từ 100kW trở lên; hầu hết các địa phương đã lập bản đồ, sơ đồ xác định tiềm năng thủy điện; các địa phương và các Bộ, ngành cũng đã kiến nghị khoảng 50 trạm thủy điện nhỏ cần ưu tiên xây dựng trong kế hoạch 1983 - 1985 và dự kiến khoảng 280 trạm được khôi phục và xây dựng cho giai đoạn 1983 - 1990...”1.

Thực tế đúng như trong báo cáo. Việc xây dựng các trạm thủy điện nhỏ và vừa ở các vùng nông thôn phù hợp với khả năng hạn hẹp của từng đơn vị, địa phương và người dân đã đem lại lợi ích rất tốt. Trên những địa bàn vốn nhiều năm ảm đạm, tối tăm vì không có điện, nay đã có ánh điện bừng sáng khiến cho cuộc sống của người dân bước sang trang mới, sản xuất khấm khá hơn và đời sống tinh thần vui tươi hơn. Họ càng phấn khởi và tin tưởng vào sự tốt đẹp của chế độ ta, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước ta.

Cũng trong giai đoạn 1980 - 1985, hàng loạt các công trình nguồn điện đã được xây dựng mới, hoàn thành và đưa vào sử dụng: Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại được đưa vào vận hành đúng tiến độ, bảo đảm ổn định cho hệ thống, tránh được tình trạng “ăn đong” về công suất; xúc tiến xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình - Công trình thủy điện lớn nhất đất nước và vùng Đông Nam Á; củng cố các nhà máy nhiệt điện Ninh Bình, Thái Nguyên; khai thác sử dụng tối đa công suất của Nhà máy Thủy điện Thác Bà. Về lưới điện, đưa các đường dây 220kV Thanh Hóa - Vinh, Phả Lại - Hà Đông; các trạm biến áp 110kV, 220kV Hà Đông vào vận hành vượt tiến độ. Nhiều trạm biến áp trung gian và đường dây phân phối được lắp đặt và đưa vào vận hành kịp thời, tạo điều kiện để Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại tiếp tục đưa vào vận hành các tổ máy mới. Khởi công xây dựng một số nhà máy điện: Nhà máy Thủy điện Trị An trên sông Đồng Nai (400MW), trong đó có sự đóng góp quan trọng của nhân dân theo phương thức xã hội hóa; Nhà máy Thủy điện Drây H’Linh trên sông Serpok (12MW). Tỉnh Nghệ Tĩnh (nay là tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh) xây dựng thêm Nhà máy Thủy điện Kẻ Gỗ có công suất 2.100kW

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr. 415.

25


với 3 máy x 700kW. Trong 4 năm vận hành, Thủy điện Kẻ Gỗ đã phát được 8 triệu kWh góp phần cải thiện tình hình điện cho khu vực Nghệ Tĩnh. Tháng 8/1983 phục hồi Nhà máy Thủy điện Khuất Sao (Tràng Định - Lạng Sơn) bị địch đánh phá trong chiến tranh biên giới. Cho đến tháng 10/1985, Nhà máy Nhiệt điện Bến Thủy (Vinh) ngừng hoạt động do nguồn điện ở phía Bắc được tăng cường sau khi Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại hòa vào lưới điện.

Việc cải tạo lưới điện, ưu tiên cung cấp điện cho các địa bàn trọng điểm, sắp xếp các xí nghiệp nghỉ luân phiên, tiết giảm định mức sử dụng điện chỉ là những biện pháp tình thế, trong khi các nguồn điện mới đang được xây dựng, chưa đưa vào vận hành và sử dụng. Thêm nữa, do vật tư, thiết bị, phương tiện vận tải chưa đáp ứng kịp thời, nên đã gây trở ngại không ít cho công tác quản lý, cải tạo lưới điện. Vì vậy ở giai đoạn này, công suất nguồn điện tăng không đáng kể, sản lượng điện sản xuất có tăng nhưng cũng chưa đáp ứng được so với nhu cầu thực tế. Tình trạng tổn thất điện năng cao là phổ biến kèm theo tình trạng thiếu điện ở các thành phố lớn vẫn diễn ra trầm trọng. Ngay tại thủ đô Hà Nội lúc ấy, mỗi ngày thiếu khoảng ½ triệu kWh, bằng 20% điện thương phẩm thực tế được cấp.

Như vậy, trong năm 1985 ngành Điện quản lý các nhà máy thủy điện có công suất thiết kế và sản lượng điện là: Thác Bà 120MW và 369,6 triệu kWh; Đa Nhim 160MW và 1.067,6 triệu kWh, cùng một số cơ sở sản xuất thủy điện nhỏ là 10,6MW và 34,5 triệu kWh. Tổng cộng là 290,6MW và 1.472,6 triệu kWh. Các nhà máy nhiệt điện có công suất thiết kế và sản lượng điện là: Phả Lại 440MW và 1.508,3 triệu kWh; Uông Bí 163MW và 287,8 triệu kWh; Ninh Bình 100 kWh và 378,5 triệu kWh; Thái Nguyên 24MW và 58,4 triệu kWh; Việt Trì 16MW và 32,2 triệu kWh; Yên Phụ 22,5MW và 29,4 triệu kWh; Vinh 8,0MW và 7,4 triệu kWh. Các nhà máy nhiệt điện chạy dầu có công suất thiết kế và sản lượng điện là: Thủ Đức 165MW và 508 triệu kWh; Cần Thơ 33MW và 192,4 triệu kWh; Chợ Quán 35MW và 14,7 triệu kWh. Các nhà máy chạy tua bin khí dầu và khí đốt có công suất thiết kế và sản lượng điện là: Thủ Đức (khí dầu) 7,2MW và 7,2 triệu kWh; Hải Phòng (khí dầu) 85,5MW và 85,5 triệu kWh; Thái Bình (khí đốt) 34MW và 73 triệu kWh. Các nhà máy sử dụng diesel có công suất và sản lượng điện phân bổ ở

26


các miền là: Miền Bắc 11,3 MW và 2,6 triệu kWh; miền Trung 315,4MW và 243,7 triệu kWh và miền Nam là 243,5MW và 162,4 triệu kWh1.

Với việc thực hiện Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn I, tổng công suất nguồn điện cả nước thời điểm kết thúc kế hoạch 5 năm lần thứ ba (1981 - 1985) đã đạt 1.696 MW, tổng sản lượng điện đạt 5.300 triệu kWh, hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch đề ra của ngành Điện, cũng chính là hoàn thành chỉ tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V đề ra.

Mặc dù trong bộn bề khó khăn, với sự giúp đỡ của Ủy ban Khoa học Nhà nước Liên Xô (cũ) và Ủy ban Khoa học Kỹ thuật Việt Nam (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), ngành Điện đã tập trung các cán bộ khoa học kỹ thuật triển khai đồng thời 5 chương trình nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp Nhà nước: “Cân bằng nhiên liệu năng lượng toàn quốc”, “Tối ưu hóa hệ thống điện hợp nhất”, “Khai thác có hiệu quả các nhà máy nhiệt điện”, “Hệ thống điều khiển và tự động hóa lưới điện truyền tải và phân phối”, “Áp dụng và khai thác các dạng năng lượng mới”. Đây là lần đầu tiên công tác nghiên cứu khoa học trong ngành Điện được tổ chức một cách có bài bản và quy mô lớn, huy động được hàng trăm cán bộ khoa học kỹ thuật, các giáo sư, tiến sĩ, phó tiến sĩ, kỹ sư trong và ngoài ngành cùng tham gia. Các kết quả nghiên cứu được đánh giá tốt và đã áp dụng vào việc lập Tổng sơ đồ phát triển điện giai

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam, Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr.420, 421.

Lễ cắt băng khánh thành Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại (1983)

27


đoạn I1 góp phần làm cơ sở để triển khai việc lập Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn II. Về vấn đề này, ngay từ giữa năm 1985, Bộ Điện lực (nay là Bộ Công thương) đã lập Tờ trình trình Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn II trong đó có nội dung rất quan trọng là kiến nghị phải xây dựng một nhà máy nhiệt điện để hỗ trợ thủy điện về mùa khô và góp thêm nguồn cung cho phía Nam, nhưng rất đáng tiếc là lúc đó Nhà nước còn nhiều khó khăn về vốn đầu tư, còn Bộ Điện lực cũng thiếu kiên quyết nên việc đã không triển khai được. Không có nguồn nhiệt điện mới dẫn đến tình trạng lẽ ra “điện đi trước một bước”, thì ngược lại nguồn điện phát triển chậm hơn so với nhu cầu tốc độ phát triển của phụ tải.

Nhìn chung, kế hoạch triển khai Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn I đã được ngành Điện thực hiện khẩn trương, nghiêm túc và đem lại nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai công tác quy hoạch, do tác động của cả yếu tố khách quan và chủ quan, còn bộc lộ và phát sinh một số vấn đề sau: “a) Quy hoạch phải dựa hoàn toàn vào quy hoạch phát triển của các ngành kinh tế quốc dân và phục vụ cho các ngành đó. Do đó quy hoạch ngành Điện phải điều chỉnh theo cho phù hợp. b) Quy hoạch được lập với sự giúp đỡ của Liên Xô và theo quan điểm phù hợp với khả năng cung cấp thiết bị của họ. Vì vậy, một số vấn đề ta có nhu cầu cần thiết, nhưng bạn chưa đáp ứng được. c) Việc lập quy hoạch, phát triển lưới điện 35kV trở xuống còn chậm, bị động và phụ thuộc nước ngoài. d) Lưới điện còn nhiều cấp điện áp: 220kV, 110kV, 66kV, 35kV, 15kV, 6kV gây khó khăn cho vận hành, quản lý, xây dựng mới”2.

Tổng kết công tác 5 năm giai đoạn 1980 - 1985, Bộ Điện lực đã rút ra 6 bài học kinh nghiệm chủ yếu: Đó là nâng cao tinh thần trách nhiệm, sự giác ngộ sâu sắc về điện năng trong nền kinh tế quốc dân; trên cơ sở xác định tiềm năng của đất nước trong giai đoạn 10 - 15 năm tới, đẩy mạnh phát triển thủy điện; phải củng cố và tăng cường công tác kinh doanh điện; vấn đề điện phục vụ nông nghiệp phải được đặt ở vị trí thích đáng; cần xem xét lại quan hệ trong tổ chức xây dựng lưới điện, để phát triển lưới truyền tải

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr.145.2. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, tập 1, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr.442.

28


và phân phối điện phù hợp với tốc độ phát triển nguồn; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, liên doanh, liên kết với các đối tác mới để phát triển ngành nhanh chóng. Sau đây là số liệu thống kê khái lược kết quả ngành Điện đã phấn đấu thực hiện.

Ngành Điện lực Việt Nam đến hết năm 19851

- Tổng công suất: 1.696MW, tăng 25% so với năm 1980.

- Tổng lượng điện sản xuất: 5,300 triệu kWh, đạt 151% so với năm 1980.

- Tổng lượng điện thương phẩm: 3.866 triệu kWh.

- Tổn thất điện năng: 18 - 19%.

Qua thống kê, chúng ta nhận thấy nếu như năm 1980, ngành Điện lực cả nước chỉ mới đạt tổng công suất là 1.343,6MW và tổng lượng điện sản xuất là 1.966 triệu kWh, thì đến hết năm 1985, sau 5 năm đã đạt tổng công suất là 1.696MW và tổng sản lượng điện sản xuất là 5.300 triệu kWh. Mức đạt tổng công suất của giai đoạn sau không vượt nhiều so với giai đoạn trước, nhưng lượng điện sản xuất thì có sự vượt trội, gấp hơn 2 lần! Điều đó một lần nữa cho chúng ta thấy rằng, mặc dù giai đoạn này là hết sức khó khăn, dưới tác động của nền kinh tế đất nước đang trong giai đoạn khủng hoảng, nhưng cán bộ, công nhân viên ngành Điện lực đã hết sức cố gắng, nỗ lực trong việc sản xuất, cung cấp điện cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân. Một điều không kém phần quan trọng là tổng lượng điện thương phẩm (điện bán cho khách hàng) của toàn ngành đạt 3.866 triệu kWh, trong đó thành phố Hà Nội đã cung ứng 683 triệu kWh điện thương phẩm. Mặc dù điện bán cho khách hàng chưa nhiều, nhưng có thể nhận xét rằng tiềm năng, tiềm lực làm kinh doanh thương mại của ngành Điện là rất lớn, vừa từng bước đáp ứng nhu cầu của người sử dụng điện, vừa tham gia giải quyết phần nào bài toán thiếu điện triền miên đã trở thành “căn bệnh mãn tính” của đất nước trong nhiều năm trước.

Chỉ tiêu tổng lượng điện sản xuất hết năm 1985 mà ngành Điện đã hoàn thành cho thấy một điều rất quan trọng là lãnh đạo ngành Điện rất linh hoạt,

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, tập 1, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr.443.

29


năng động, chủ động bám sát tình hình thực tế, ý thức sâu sắc và nhận rõ điều kiện, khả năng tài chính eo hẹp của ngành, cùng những tác động của nền kinh tế đất nước trong giai đoạn này cũng đang rất khó khăn, từ đó đề xuất và xin ý kiến chỉ đạo của Trung ương, để kịp thời điều chỉnh lại chỉ tiêu do Đại hội Đảng V đặt ra cho ngành Điện là đến năm 1985 phấn đấu đạt sản lượng điện là 5.500 triệu kWh - 6.000 triệu kWh. Sự điều chỉnh chỉ tiêu phấn đấu giữ ở mức trên 5 tỉ kWh là hoàn toàn hợp lý, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh kinh tế của nước ta lúc đó và chỉ tiêu ấy đã được thực hiện.

Giai đoạn 1986 - 1990

Với sự quan tâm đặc biệt đối với ngành Điện, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ chín (khóa V) ngay từ cuối năm 1985 đã đề ra chỉ tiêu cụ thể phát triển ngành Điện vào năm 1986 - năm khởi đầu cho kế hoạch Nhà nước 5 năm (1986 - 1990), cũng là năm khởi đầu việc thực hiện Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn II là 5,9 tỉ kWh, tăng hơn giai đoạn trước gần 1 tỉ kWh. Đó là nhiệm vụ lớn và không kém phần nặng nề đối với toàn ngành Điện lực.

Sau năm 1986, dưới ánh sáng đường lối đổi mới toàn diện của Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ VI và hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh: “Hãy tự cứu lấy mình trước khi trời cứu”, cả nước ta thực sự chuyển mình bước vào thời kỳ đổi mới, xóa bỏ cơ chế quản lý kinh tế tập trung quan liêu bao cấp, hình thành cơ chế kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ phương châm hành động “Nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”, Đại hội VI đã đề ra Phương hướng, mục tiêu chủ yếu phát triển kinh tế, xã hội của nước ta trong 5 năm 1986 - 1990. Đại hội đã đánh giá kỹ và thấu đáo tình hình điện năng, đồng thời nhấn mạnh việc phát triển điện lực có ý nghĩa hết sức quan trọng trong sự phát triển của đất nước. Đối chiếu với nội dung phát triển điện lực trong văn kiện các Đại hội Đảng trước đây thì những nội dung trong văn kiện này đã có sự kế thừa và chứa đựng nhiều tư tưởng chỉ đạo rất mới về định hướng phát triển, về những bước đi, giải pháp, biện pháp chủ yếu và cơ bản để phát triển điện lực của đất nước trên suốt ba miền Bắc, Trung, Nam, cả ở tầm vĩ mô và vi mô:

30


“Trong những năm qua, chúng ta đã dành nhiều vốn đầu tư để xây dựng các công trình quan trọng về điện lực. Trong 5 năm tới, vẫn phải tiếp tục đầu tư mạnh để tạo ra một bước chuyển biến đáng kể trong cân đối năng lượng. Đối với miền Bắc, với việc hoàn thành xây dựng nhà máy Nhiệt điện Phả Lại, lắp đặt một số tổ máy của Thủy điện Hòa Bình, nguồn điện sẽ đảm bảo đủ nhu cầu và có một phần dành cho các tỉnh miền Trung. Ngoài nguồn điện từ miền Bắc vào, việc tìm biện pháp bổ sung để đảm bảo điện cho các tỉnh Khu V và Tây Nguyên là nhiệm vụ cấp bách của ngành Điện. Một mặt, đẩy nhanh xây dựng những cơ sở điện mới đã được xác định, mặt khác, tăng thêm dầu và phụ tùng để sử dụng tốt hơn những cơ sở điện hiện có. Ở miền Nam, tập trung các điều kiện vật chất để đảm bảo hoàn thành xây dựng Thủy điện Trị An và Thủy điện Đrây H’linh”.

Không chỉ bằng sự đầu tư từ ngân sách của Nhà nước, Đảng ta đã lần đầu tiên chỉ ra việc phải kết hợp sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của toàn dân trong việc tập trung đầu tư xây dựng các công trình phát triển điện lực của đất nước. Có thể xem đây là chủ trương chính thức và cũng là tiền đề của phương thức “xã hội hóa” huy động tiềm năng, nguồn lực của nhân dân trong hoạt động xây dựng công trình cung cấp điện và sản xuất điện của Đảng và Nhà nước ta nhiều năm sau:

“Một hướng quan trọng khác là bằng khả năng của Trung ương và địa phương, Nhà nước và nhân dân, ra sức xây dựng nhiều trạm thủy điện nhỏ ở các vùng, nhất là Tây Nguyên và miền núi phía Bắc để giải quyết nguồn điện tại chỗ, đáp ứng nguyện vọng thiết tha của đồng bào các dân tộc. Đi đôi với nguồn, cần xây dựng kịp thời và đồng bộ các hệ thống lưới điện, từ cao thế đến trung thế và hạ thế. Hoàn thành cải tạo lưới điện Hà Nội, Hải Phòng; tăng thêm nguồn điện và lưới điện cho đồng bằng sông Cửu Long; tiến hành chuẩn bị cải tạo lưới điện Thành phố Hồ Chí Minh và các thành phố khác khi có điều kiện. Cải tiến việc phân phối và sử dụng điện, nhằm trước hết đảm bảo một cách ổn định nhu cầu các trọng điểm về kinh tế và xã hội. Đồng thời, phải tích cực chuẩn bị cho thời kỳ sau năm 1990 xây dựng những công trình đã được quy hoạch như: Yaly, Sông Hinh, Thác Mơ, Đắc Nga 3...”1.

1. Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ VI, NXB Chính trị quốc gia, 1986, tr.507, 508.

31


Với những nội dung tư tưởng chỉ đạo rất mới, sáng suốt và đúng đắn của Đảng ta, nền kinh tế đất nước từng bước khởi sắc, ngành Điện nhận được sự đầu tư nhiều hơn về cơ sở vật chất và tinh thần của Nhà nước và nhân dân. Ngày 16/2/1987, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra Nghị quyết thành lập Bộ Năng lượng trên cơ sở hợp nhất Bộ Điện lực với Bộ Mỏ và Than. Bộ trưởng là ông Vũ Ngọc Hải. Ngành Điện lúc này có nhiều điều kiện thuận lợi về mọi mặt để bắt đầu tập trung trí tuệ và lực lượng thực hiện Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn II. Ngày 30/1/1988, tại Hà Nội, Bộ Năng lượng Việt Nam và Bộ Năng lượng Liên Xô đã ký Hiệp ước đẩy nhanh hơn nữa các công trình về điện do Liên Xô giúp xây dựng. Theo đó, hai Chính phủ sẽ cùng phối hợp để soạn thảo Tổng sơ đồ phát triển năng lượng Việt Nam giai đoạn 1991 - 1995 và lập dự toán công trình Thủy điện Sơn La trên sông Đà và Yaly trên sông Sê San.

Căn cứ vào tình hình thực tế cũng như tiến độ triển khai xây dựng Nhà máy Thủy điện Hòa Bình, ngày 9/11/1988, Bộ Năng lượng ra quyết định thành lập Công ty Thủy điện Hòa Bình trên cơ sở sáp nhập Ban chuẩn bị sản xuất của Nhà máy và Ban quản lý công trình Thủy điện Hòa Bình để tiếp nhận và vận hành tổ máy số 1. Và tới ngày 30/12/1988, tin vui đến với ngành Điện và toàn dân: Sau gần 9 năm xây dựng, tổ máy số 1 công suất 240MW của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình được đưa vào vận hành. Theo đó, Nhà máy hàng năm đưa thêm từ 1 - 2 tổ máy khác vào hoạt động, tăng thêm 20% sản lượng điện, tạo sự chuyển biến lớn về lượng và chất của hệ thống điện miền Bắc. Lúc này, ngành Điện không những chỉ phấn đấu thỏa mãn nhu cầu các phụ tải, mà còn phấn đấu có điện dự phòng cho các nhu cầu đột xuất, nhất là đối với sản xuất nông nghiệp.

Khi nguồn điện ngày càng được bổ sung, sản lượng điện tăng mạnh trong những năm giữa thập niên 1980, thì vấn đề hệ thống lưới điện và các trạm biến áp ở các vùng, miền, tỉnh, thành phố lại bộc lộ sự yếu kém và bất hợp lý. Phần lớn các trạm phân phối điện chỉ có một nguồn trung áp, các mạch vòng tiết diện dây điện nhỏ, khi một đường dây có sự cố, đường dây thứ hai không bảo đảm việc cấp điện, do đó hạn chế đến công suất. Trong tình hình ấy, được sự đầu tư hỗ trợ của Nhà nước, ngành Điện đã xây

32


dựng và đưa vào vận hành đường dây 110kV Thái Nguyên - Cao Bằng, trạm 110kV Tuyên Quang (1990). Các đường dây Mộc Châu - Mai Châu, Cẩm Phả - Tiên Yên và Trạm 110kV Tiên Yên... đều được đưa vào khai thác, sử dụng phục vụ các khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa. Trong năm 1986, Trung tâm Điều độ hệ thống điện miền Bắc được nâng cấp và hoàn thiện với nhiều trang thiết bị tiên tiến, có nhiệm vụ chỉ huy, điều hành hệ thống sản xuất, truyền tải, phân phối điện năng khu vực miền Bắc, nhằm đạt kết quả tối ưu về kỹ thuật và kinh tế, góp phần vào việc đảm bảo hệ thống điện quốc gia vận hành an toàn, liên tục, tin cậy. Bộ Điện lực đã chỉ đạo các Sở Điện lực, nhất là ở các tỉnh, thành phố lớn phải xây dựng định mức tiêu thụ điện cho các nhà máy điện, có thể sử dụng cách yêu cầu các nhà máy phát bù bằng điêzen để giảm sản lượng điện (khoảng 30%); mở các đợt tuyên truyền sâu rộng về tiết kiệm điện trên các phương tiện thông tin đại chúng, phát hành hàng nghìn tờ rơi, mở các hội nghị, hội thảo về tiết kiệm điện; ngành Điện ở các thành phố lớn tiến hành tách công tơ, lắp đặt đồng hồ điện ở những khu đông dân cư, xóa bỏ tình trạng bán điện khoán theo hộ...

Nước ta là một nước nông nghiệp, sản xuất và năng suất lúa gạo phụ thuộc vào các nguồn điện chạy máy bơm nước cho thủy lợi tưới và tiêu nước, chạy các loại máy xay xát lúa gạo, ngũ cốc và hoa màu. Tuy nhiên, việc phát triển lưới điện nông thôn ở miền Bắc cũng chỉ thật sự được đẩy mạnh từ năm 1984, do Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại và mấy năm sau là Nhà máy Thủy điện Hòa Bình đi vào vận hành. Đây là hai nhà máy điện có công suất lớn nhất lúc ấy, lần lượt đưa các tổ máy phát hòa vào lưới điện quốc gia. Giai đoạn này lưới điện quốc gia 110kV đã được kéo tới hầu hết các xã vùng đồng bằng sông Hồng, kéo tới nhiều huyện vùng cao biên giới vùng Việt Bắc, Tây Bắc. Điện được kéo ra đảo Cát Hải với đường dây dài hàng mấy chục kilômét. Với sự nỗ lực bền bỉ, không mệt mỏi của cán bộ, kỹ sư, công nhân viên ngành Điện, điện lưới quốc gia đã đến và thắp sáng tại nhiều địa bàn miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Về công tác nghiên cứu, điều tra cơ bản, Chính phủ đã đồng ý để ngành Điện được tiếp tục triển khai Đề tài chương trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước mã số 10A “Nghiên cứu áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật

33


để phát triển và khai thác có hiệu quả hệ thống điện” do Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải làm chủ nhiệm, Tiến sĩ Phạm Tiến Ba làm phó chủ nhiệm đề tài. Sau một thời gian nghiên cứu, điều tra cơ bản, kết quả đề tài đã được ứng dụng vào sản xuất đem lại nhiều tác dụng thiết thực, như tăng được công suất phát điện của Nhà máy Thủy điện Thác Bà, Nhà máy Thủy điện Trị An lên tới 10%; góp phần làm cơ sở cho việc lập Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn II, III...

Cũng như nhiều ngành công nghiệp và kinh tế - kỹ thuật khác, ngành Điện đã bắt đầu trang bị và sử dụng máy tính cá nhân (PC) cho công tác kinh doanh, thay PC dần cho máy tính cổ điển. Các vụ, cục, phòng, ban và nhiều cán bộ, công nhân viên từ Bộ đến các cơ quan, đơn vị, địa phương đều được trang bị hoặc tự chủ động trang bị máy tính trong công việc, thay cho việc sử dụng máy chữ đơn giản, thô sơ. Máy tính còn được sử dụng cho các công việc của nhiều đơn vị, như quản lý hồ sơ, làm hóa đơn phục vụ công tác kinh doanh...

Tình hình điện lực đầu những năm 1990

Ba năm 1989, 1990, 1991 là ba năm rất đặc biệt và nhiều ý nghĩa không chỉ đối với ngành Điện mà còn đối với cả nước.

Trước hết, tính chất đặc biệt được thể hiện ở mức độ phát triển nhanh của nền kinh tế quốc dân và những kết quả của nó đang vào mùa “nở hoa, kết trái”. Nói cách khác, đó là ba năm “thu hoạch” của quá trình “gieo trồng” từ ít nhất là 5 năm trước. Các kết quả, chỉ tiêu về phát triển kinh tế, xã hội của đất nước đã được hoàn thành một cách tốt đẹp. Cả ba chương trình phát triển chủ yếu là lương thực, thực phẩm, hàng xuất khẩu, hàng tiêu dùng đều thành công. Từ chỗ phải nhập khẩu lương thực, nước ta đã sản xuất đủ tự cung, tự cấp, có dự trữ và còn xuất khẩu gạo; khoán 10 được triển khai từ năm 1988 trên quy mô toàn quốc càng khuyến khích nông dân sản xuất lúa gạo; hàng hóa, nhất là hàng tiêu dùng nhiều hơn, đa dạng hơn; xuất khẩu sang các nước tư bản tăng mạnh (năm 1988 tăng gấp 3 lần năm 1986), thâm hụt thương mại giảm. Từ năm 1989, nước ta bắt đầu xuất khẩu dầu thô đem lại nguồn thu xuất khẩu lớn; lạm phát được kiềm chế dần. Đến năm 1990,

34


tốc độ tăng trưởng sản lượng công nghiệp bình quân đạt từ 12 - 14%, GDP tăng 5,1%, bình quân đầu người đạt mức 98USD.

Đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng VI về phát triển kinh tế, xã hội đất nước, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII tổ chức tại thủ đô Hà Nội tháng 6/1991 nhận định: “Hơn bốn năm đưa Nghị quyết Đại hội VI vào cuộc sống là quá trình thể nghiệm, tìm tòi, từng bước cụ thể hóa, phát triển và tổ chức thực hiện những định hướng lớn của Nghị quyết Đại hội. Đảng và Nhà nước vừa tập trung giải quyết những vấn đề kinh tế, xã hội cấp bách, giữ vững ổn định chính trị, vừa thực hiện đổi mới các lĩnh vực của đời sống xã hội”. Báo cáo của Hội đồng Bộ trưởng về tình hình và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội nước ta do Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười trình bày tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa VIII ngày 18/12/1989 ghi nhận: “Sản lượng công nghiệp năm 1989 ước tăng khoảng 3% so với năm 1988. Một số ngành sản xuất quan trọng tăng khá như điện, dầu thô, xi măng, máy biến thế, pin, gạch xây, rau quả đông lạnh, hàng gia công xuất khẩu và chế biến nông sản”. Tiếp đó, Bản thuyết trình của Ủy ban Kinh tế, Kế hoạch và Ngân sách của Quốc hội tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa VIII ngày 7/2/1990, tuy rất “khắt khe” đã đưa ra nhận xét khả quan và tích cực về việc thu chi ngân sách nhà nước năm 1990 là: “... ưu điểm là đã lấy thu trong nước là chủ yếu để chi. Thu từ vay nợ, viện trợ của nước ngoài chỉ chiếm một tỉ trọng nhỏ, nếu tính cả chi trả nợ nước ngoài thì tỷ lệ này không đáng kể”1.

Như vậy, kinh tế đất nước có những khởi sắc chính là nền tảng vững chắc cho các ngành công nghiệp và kinh tế - kỹ thuật phát triển, trong đó có Điện lực. Và đến lượt các ngành công nghiệp và kinh tế - kỹ thuật với vai trò hết sức quan trọng, vừa là nền tảng vững chắc, vừa là mục tiêu của nền kinh tế, đã tác động trở lại nền kinh tế thông qua việc thúc đẩy, bồi đắp, cung cấp, sản xuất ra các sản phẩm phục vụ nền kinh tế. Sự phát triển và mối liên hệ gắn bó hữu cơ hai chiều của Điện lực với các ngành, nghề trong nền kinh tế quốc dân là tất yếu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa - nòng cốt của công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

1. Văn kiện Quốc hội toàn tập, tập 7, NXB Chính trị quốc gia, tr.1080.

35


Tính chất đặc biệt còn thể hiện ở chỗ hầu hết các mục tiêu kế hoạch đặt ra của ngành Điện lần đầu tiên đã được hoàn thành, làm thay đổi căn bản về chất lượng điện của cả nước. Trong ba năm đó, nguồn điện bắt đầu tăng trưởng mạnh mẽ là do các công trình nguồn điện lớn được tập trung đầu tư mọi nguồn lực để thi công từ những năm trước, đã hoàn thành theo tiến độ và nhanh chóng được đưa vào khai thác sử dụng.

Nếu như năm 1988, chúng ta chưa kịp khánh thành một nhà máy điện lớn, thì trái lại trong năm 1989, chúng ta có thêm ít nhất 2 nhà máy điện lớn bắt đầu đi vào vận hành. Đó là sau 6 năm vừa xây dựng vừa phát điện (1983 - 1989), Nhà máy Thủy điện Trị An đã đưa cả 4 tổ máy với tổng công suất thiết kế 400MW vào hoạt động an toàn và có hiệu quả, cùng với tổ máy số 1 của Nhà máy Thủy điện Drây H’Linh đã được đưa vào vận hành, góp phần tăng công suất điện đáp ứng một phần nhu cầu sử dụng điện của miền Trung. Trước đó ngày 19/10/1989, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười ký quyết định biểu dương tập thể và các thành viên Ban Chỉ đạo xây dựng công trình Nhà máy Thủy điện Trị An đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chỉ đạo, xây dựng công trình. Bộ Năng lượng sẽ tiếp nhận bàn giao công trình từ Ban chỉ đạo. Điều không thể không đề cập tới trong quá trình xây dựng công trình là phương thức xã hội hóa huy động nguồn lực trong nhân dân đã được khơi dậy, phát huy cao độ; tính đến tháng 4/1989, nhân dân 16 tỉnh phía Nam đã đóng góp 91 tỷ đồng, bằng 24% tổng số vốn; công trình hoàn thành trước thời hạn một năm rưỡi và đã cung ứng nguồn điện trị giá 150 tỷ đồng. Tại lễ bàn giao, tổng công trình sư Liên Xô - Kiếcxanốp khẳng định: “Đây là một thành tựu của tình hữu nghị và sự hợp tác hiệu quả Việt - Xô, thể hiện năng lực xây dựng và làm chủ công nghệ của kỹ sư và công nhân Việt Nam trên lĩnh vực thủy điện!”1.

Cuối năm 1989, các mục tiêu trong Tổng sơ đồ phát triển điện II đã được gấp rút cơ bản hoàn thành. Ngày 15/11/1989, trạm phát điện tuabin khí đầu tiên ở Quảng Nam - Đà Nẵng bước vào hoạt động. Từ thời điểm ấy, tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng có thêm 8.000kWh bổ sung cho nguồn điện, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân trong tỉnh.

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr.214.

36


Thêm một điểm nhấn nữa tô hồng bức tranh toàn cảnh phát triển điện lực đất nước là ngày 4/12/1989, tổ máy số 2 của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình chính thức vận hành hòa lưới điện quốc gia, với công suất thiết kế 240MW, cùng với tổ máy số 1 đã phát điện từ ngày 30/12/1988, đến năm 1989 Nhà máy Thủy điện Hòa Bình đã cấp cho lưới điện quốc gia 1.306.519,2MWh, chiếm 16,8% tổng sản lượng điện của hệ thống (7.792.100MWh), cung cấp nguồn điện lớn và ổn định cho đất nước. Ngày 22/12/1989, Công ty Xây lắp điện 1 khởi công xây dựng đường dây 220kV Hòa Bình - Ninh Bình gồm hai mạch dài 113km, có 369 cột sắt cao từ 39,5 đến 48,3m, cột nặng nhất là 40 tấn, khối lượng đào đắp lên đến 1.000.000m3, đúc 36.600m3 bê tông, vận chuyển lắp đặt 130.000 tấn vật liệu. Để phát điện đồng bộ với tổ máy số 3 Nhà máy Thủy điện Hòa Bình, Công ty đã phấn đấu hoàn thành việc xây dựng công trình vào năm 1991.

Tới cuối năm 1989, tạm tính là miền Bắc có tổng công suất điện khoảng 3.000MW. Đây là một nguồn động lực rất quan trọng, là sức mạnh đáng kể cung cấp cho các đơn vị sản xuất, kinh doanh thương mại, để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nhưng do ảnh hưởng của thời kỳ chiến tranh và cơ chế quản lý quan liêu bao cấp kéo dài, lại mang khá đậm dấu ấn của lối sống

Sửa chữa hỏng hóc tại Nhà máy Điện Cầu Đỏ - Đà Nẵng (Ảnh. Công Bình)

37


tiểu nông khiến nhận thức và tư duy của người dân miền Bắc về sản xuất và kinh doanh, thương mại còn hạn chế; nhiều ngành nghề sản xuất, kinh doanh theo kiểu truyền thống chưa bắt kịp với sự phát triển nhanh chóng của kinh tế thị trường; nhiều ngành nghề sản xuất, kinh doanh mới chưa ra đời; nhiều ngành, nghề chưa thực sự tham gia vào hoạt động của kinh tế thị trường; thiếu các chính sách khuyến khích phát triển thị trường của cơ quan quản lý... nên giai đoạn đó, nguồn điện lực cực kỳ quan trọng này đã có mà lại chưa được khai thác tốt và sử dụng có hiệu quả. Tình trạng trên được nhiều chuyên gia xem là tình trạng “thừa điện” của miền Bắc lúc bấy giờ!

Trong điều kiện thời tiết nắng gió khắc nghiệt của miền Trung, Công ty Điện lực 3 đã vượt qua nhiều khó khăn, đầu tư xây dựng và quản lý vận hành lưới điện khu vực miền Trung, giải quyết phần lớn tình trạng thiếu điện. Thời điểm này, hàng ngày miền Trung đã có sản lượng điện từ 600.000 - 700.000kWh, đáp ứng khoảng 80% nhu cầu điện sản xuất và sinh hoạt của nhân dân các tỉnh miền Trung. Đây cũng chỉ là giải pháp tình thế, tạm thời giải quyết vấn đề thiếu điện trong thời gian ngắn mà thôi.

Ở miền Nam, đến hết năm 1990 công suất điện toàn miền là 1.031,8MW (trong đó thủy điện chiếm trên 50%). Chúng ta có thêm Nhà máy Thủy điện Trị An (400MW) đi vào hoạt động; các nguồn nhiệt điện, thủy điện khác được củng cố, bổ sung. Lưới điện cao áp và trung áp được phát triển và mở rộng. Ngành Điện đã xây dựng thêm 93km đường dây 220kV, 850km đường dây 110kV, 476km đường dây 35kV, 2.042km đường dây 15kV đã và đang vận hành với 4 trạm biến áp 220kV (tổng dung lượng là 625MVA), 16 trạm biến áp 110kV (tổng dung lượng là 1.037MVA), hàng chục trạm trung gian khác với tổng dung lượng là 231,5MVA. Chúng ta đã hoàn thành việc xây dựng đường dây 110kV Trà Vinh vào tháng 1/1989, đường dây 110kV Mỹ Tho - Bến Tre, Sóc Trăng - Bạc Liêu hoàn thành tháng 3/1989; các trạm 220kV Đa Nhim khẩn trương để khởi công tháng 12/1989, trạm 220kV Phú Lâm khởi công quý I/1989. Ngành Điện phía Nam bước đầu đã có sự chuẩn bị trong trường hợp Nhà máy Nhiệt điện Thủ Đức về “không” (gặp sự cố hoặc ngưng chạy để tiết kiệm dầu), cố gắng cấp điện bình thường cho Thành phố Hồ Chí Minh.

38


Đáng tiếc là trên thực tế, công suất điện lắp đặt của miền Nam cũng chỉ đáp ứng được 89,73%, tức là lắp đặt được 1.005MW, trong khi nhu cầu sản xuất và sinh hoạt lên đến 1.120MW và mỗi ngày nhu cầu đó lại tiếp tục tăng lên nên phải hạn chế phụ tải bằng cách cắt điện luân phiên hoặc đột xuất tất cả các ngày trong tuần, ảnh hưởng nhiều đến sản xuất và sinh hoạt của nhân dân.

Những kết quả và thành tựu đạt được trong lĩnh vực phát triển điện năng của nước ta, trong một số giai đoạn phát triển lịch sử có phần đóng góp đáng quý và rất quan trọng của Liên Xô, trên tinh thần “Bốn phương vô sản đều là anh em”. Nhận định về mối quan hệ này, từ góc độ khoa học, kỹ thuật và năng lượng, Bộ Năng lượng đã có Báo cáo số 59/NL-HTQT gửi Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, đánh giá về tình hình hợp tác khoa học, kỹ thuật Việt Nam - Liên Xô trong ngành Năng lượng với các vấn đề: Sản xuất thiết bị vật tư, công nghiệp kỹ thuật điện, lập tổng sơ đồ. Báo cáo kết luận: “Việc hợp tác với Liên Xô trong lĩnh vực năng lượng thời gian từ năm 1986 đến 1989 là có hiệu quả, phù hợp với đường lối kinh tế đối ngoại của Đảng ta”1.

Đề cập tới tính chất đặc biệt của những năm ấy, không thể không đề cập tới vấn đề lớn mang tính cấp bách chứa đựng một mâu thuẫn đặc biệt về điện lực ít có trong một quốc gia, nhưng ở nước ta lại là hiện hữu, nhất là trong các giai đoạn từ năm 1980 - 1985 và từ năm 1986 - 1990. Tuy rằng trong các giai đoạn trước, mâu thuẫn ấy không phải là không có, mà đã tiềm ẩn từ trước những năm 1975, nhưng bộc lộ rõ nhất và căng thẳng nhất vẫn là ở trong hai giai đoạn này. Mâu thuẫn ấy là: Một mặt, miền Bắc sản xuất lượng điện dồi dào, dự kiến có thể bán phần điện dư thừa ra nước ngoài để thu ngoại tệ. Trong khi đó miền Nam - đầu tàu số 1 về phát triển kinh tế quốc dân, đã từng là “hòn ngọc Viễn đông” thời kỳ trước 1975 lại đang thiếu điện nghiêm trọng cho sản xuất. Cứ vài hôm có điện lại vài hôm phải cắt điện, gần như thành một “chu kỳ” suốt mấy năm liền.

Thêm nữa, tình trạng không kết nối điện giữa các vùng, miền, nhất là miền Bắc - miền Trung - miền Nam của đất nước ta vẫn tồn tại kéo dài từ

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr.504.

39


các giai đoạn trước cho đến đầu những năm 1990 và ngày càng trầm trọng hơn. Mặc dù từ tháng 6/1989, nguồn điện cung cấp được bổ sung đáng kể nhưng không đáp ứng kịp với sự tăng của phụ tải (tăng khoảng 37,42%). Vào thời điểm ấy, cả nước có gần 6.000 doanh nghiệp nhà nước và hàng chục nghìn doanh nghiệp tư nhân; có 12.927.297 hộ gia đình và nhiều cá nhân sử dụng điện, khiến mỗi ngày ước tính trung bình cả nước thiếu gần 1 triệu kWh điện1; nhiều thành phố, khu dân cư vẫn xảy ra tình trạng các đơn vị và hộ dân sử dụng điện lãng phí; không ít các địa bàn trong cùng một thành phố, thị xã, do lưới điện kéo tới không đều nên xảy ra tình trạng nơi thừa và nơi thiếu điện; có nơi các hộ dân “đua nhau” mua và sử dụng máy tăng áp loại nhỏ để sáng điện nhà mình, nhưng khi nhà này bật lên thì nhà kia bị sụt giảm điện áp! Việc câu móc trộm điện diễn ra phổ biến ở các địa bàn phường, xã ở thành phố tới mức trầm trọng. Một số hộ đơn vị, hộ dân kéo điện từ lưới điện vào nơi ở không dùng dây bọc nhựa, không đảm bảo chất lượng dây, dẫn đến nguy cơ mất an toàn về phòng chống cháy nổ.

Nguyên nhân của tình trạng trên không phải do giảm công suất nguồn điện cung cấp, hay có sự hỏng hóc, trục trặc về kỹ thuật của máy móc và lưới truyền tải điện chập cháy. Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng tập trung vào mấy nguyên nhân chủ yếu sau: Sự vận hành của các nhà máy thủy điện phụ thuộc nhiều vào lượng nước, nhất là mùa hanh khô, ít mưa, dẫn tới khan hiếm nước. Vẫn còn cơ chế quản lý bao cấp về điện, chưa rõ trách nhiệm cá nhân, “lắm sãi không ai đóng cửa chùa”. Do vốn đầu tư ít nên phải tập trung đầu tư cho các công trình điện phục vụ sản xuất, còn các công trình phúc lợi chưa được chú ý xây dựng. Công tác chỉ đạo, quản lý của các địa phương

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr. 220.

Nhà máy Thủy điện Trị An (1991)

40


(cấp tỉnh, thành phố), nhằm giảm tổn thất điện năng chưa được thực hiện quyết liệt, triệt để1. Việc thực hiện chỉ tiêu sản lượng, thực thi phương án phân phối điện cho các yêu cầu ưu tiên còn chưa được coi trọng, nhất là tại một số địa bàn trọng điểm. Các phương thức quản lý chưa được chú trọng thực hiện; các quy định, quy trình kinh doanh bán điện, quản lý khách hàng chưa chặt chẽ và việc thực hiện chưa tốt nên hiệu quả kinh doanh thấp. Vấn đề nhu cầu sử dụng điện cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân tăng lên nhanh chóng, nhất là ở các thành phố, thị xã, khu vực miền Nam, miền Trung. Bên cạnh đó, còn không ít hộ dân, cơ quan, đơn vị thiếu ý thức về khai thác, sử dụng điện, gây lãng phí điện, chỉ biết đến lợi ích cá nhân, tập thể đơn vị mình, mà quên lợi ích của cộng đồng đã làm đậm thêm màu tối của bức tranh điện lực cả nước.

Rõ ràng là đã đến thời điểm chín muồi Đảng và Nhà nước ta cùng ngành Điện phải có những giải pháp lớn và cơ bản, phải có những quyết định ở tầm vĩ mô mang tính “đột phá” để giải quyết triệt để tình trạng căng thẳng, bức xúc kéo dài nhiều năm - kéo dài tới cả đầu những năm 1990, vừa tháo gỡ “cái nút” đang buộc chặt gây cản trở sản xuất, cản trở sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng điện ngày càng tăng cao của nhân dân.

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr 549.

41


***II. QUYẾT ĐỊNH LỊCH SỬ

Tư tưởng chỉ đạo của Đảng

Lịch sử phát triển của nhân loại từ cổ chí kim đã chỉ rõ: Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý và quyết định bản chất mọi học thuyết chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học... Nắm vững nguyên tắc bất di bất dịch ấy, từ thực trạng tình hình điện lực nước ta đầu những năm 1990, những vấn đề cấp bách đã được các nhà lãnh đạo, quản lý, nhà nghiên cứu khoa học trong và ngoài ngành Điện dày công nhóm lại, đặt thành kế hoạch đề tài nghiên cứu, điều tra cơ bản. Để tăng thêm tính thuyết phục về mặt nhận thức và lý luận, góp phần tạo nên sự ủng hộ trong các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là sự ủng hộ trong Trung ương, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng, đại diện ngành Điện đã đọc tham luận mạnh dạn và thẳng thắn đề xuất với Đại hội Đảng toàn quốc một số định hướng phát triển của ngành như sau: “Xây dựng quy hoạch tổng thể và chính sách phát triển năng lượng quốc gia, ưu tiên phát triển ngành năng lượng. Thực hiện quy hoạch phát triển điện, cân đối nguồn thủy điện và nhiệt điện cùng với mạng lưới truyền tải và phân phối, chú ý nhu cầu điện ở miền Trung và miền Nam”1.

Từ đề xuất của ngành Điện và xuất phát từ tình hình thực tế nóng hổi, kế thừa tư tưởng, quan điểm chăm lo phát triển ngành Điện của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, Đảng ta đã tiếp nhận, nâng lên tầm cao mới và chuyển thành tư tưởng chỉ đạo hết sức cô đọng, rõ ràng về phương hướng phát triển ngành Điện trong 5 năm (1991 - 1995), là: “Phát triển điện lực, nhất là ở miền Trung và miền Nam”, đặt trong tổng thể chiến lược xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội đất nước. Trong Báo cáo chính trị đọc tại Đại hội, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã đề cập tới quá trình chuyển dịch kinh tế theo hướng từng bước công nghiệp hóa: “Đẩy mạnh thăm dò khai thác, chế biến dầu khí và một số loại khoáng sản, phát triển có chọn lọc một số ngành công nghiệp tư liệu sản xuất khác trên cơ sở thuộc kết cấu hạ tầng, trong đó ưu tiên phát

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr. 230.

42


triển điện...”. Định hướng này nằm trong chiến lược kinh tế - xã hội từ năm 1991 đến năm 2000.

Tư tưởng chỉ đạo về điện lực của Đại hội Đảng VII có sự kế thừa từ tư tưởng chỉ đạo của Đại hội Đảng VI và các Đại hội Đảng những giai đoạn trước về phát triển điện lực, nhưng thể hiện sự tập trung hơn và quyết liệt hơn. Điều đó cũng dễ hiểu bởi lẽ bất cứ nội dung tư tưởng nào cũng phải xuất phát và phù hợp với tình hình của từng giai đoạn phát triển nhất định. Đối với tình hình phát triển kinh tế, xã hội nước ta đầu những năm 1990 và trong giai đoạn 1991 - 1995, yêu cầu nội dung tư tưởng như vậy là điều tất yếu. Như giọt nước nhỏ phản chiếu ánh mặt trời, nội dung tư tưởng viết gọn trong một dòng chữ đã cho thấy toàn bộ bản chất của vấn đề về phát triển điện lực ở nước ta. Đảng ta hạ quyết tâm chiến lược phải “Phát triển điện lực”. Bởi vì thực tế đã chứng minh hết sức rõ ràng rằng, trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội đất nước, phải tập trung đầu tư phát triển điện lực, nhất là vào đầu những năm 1990, khi chúng ta đã có đủ điều kiện mọi mặt để giải quyết triệt để những vấn đề lớn đang gây trở ngại lớn cho sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, ảnh hưởng xấu đến sinh hoạt của nhân dân. Nhìn từ góc độ xã hội, vào thời điểm đó đất nước ta đã hội đủ các yếu tố về “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, trình độ khoa học, kỹ thuật của đội ngũ chuyên gia, của ngành Điện được nâng lên nhiều so với mấy chục năm trước, tiềm lực về tài chính khá hơn, đã bắt đầu có “của ăn, của để”... Thực tế đó cho thấy chúng ta có thể giải quyết những vấn đề lớn và cấp bách trong bài toán thiếu và thừa điện ở các vùng, miền đang tồn tại nhiều năm.

Ngược lại, nếu đường lối, chủ trương, quan điểm không đúng, không sát với thực tiễn, đội ngũ cán bộ thực thi lại thiếu dũng khí, không có quyết tâm chiến lược, thiếu kiến thức và trình độ nhất định về khoa học, kỹ thuật, nền kinh tế nước ta sẽ không thể phát triển được, chưa nói tới việc phát triển nhanh và mạnh, không thể thực hiện được các mục tiêu mà Đảng ta đã đề ra, cả trong Nghị quyết Đại hội và trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Cương lĩnh đã đề ra mục tiêu tổng quát của Chiến lược đến năm 2000 là phấn đấu đưa nước ta: “Ra khỏi khủng hoảng, ổn định tình hình kinh tế - xã hội, phấn đấu vượt qua tình trạng nước

43


nghèo và kém phát triển, cải thiện đời sống của nhân dân, củng cố quốc phòng và an ninh, tạo điều kiện cho đất nước phát triển nhanh hơn vào đầu thế kỷ XXI. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) đến năm 2000 tăng khoảng gấp đôi so với năm 1990”1.

Mục tiêu tổng quát được Đảng ta xác định gồm có bốn nội dung chủ yếu, xin lược trích như sau: 1) Đưa nước ta vượt qua những khó khăn gay gắt ra khỏi khủng hoảng, ổn định tình hình kinh tế, xã hội; 2) Tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; 3) Phấn đấu xóa nạn đói, giảm nghèo, giải quyết việc làm, bảo đảm các nhu cầu cơ bản, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần nhân dân; 4) Củng cố và xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, phát triển giáo dục và đào tạo, nâng cao dân trí, năng lực khoa học và công nghệ; củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh. Với cả bốn nội dung này, điện lực đều có sự liên quan rất chặt chẽ, và không chỉ là sự liên quan rất chặt chẽ, đối với nội dung thứ hai “tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật, chuyển dịch rõ rệt cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa”, điện lực còn giữ vai trò mang tính quyết định tới thành công của việc chuyển dịch cơ cấu và phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Một lần nữa, tư tưởng của V.I.Lênin về điện khí hóa tiếp tục soi sáng đường chúng ta đi: “Chỉ khi nào nước ta (Liên Xô) đã điện khí hóa, chỉ khi nào công nghiệp, nông nghiệp và vận tải đã đứng vững trên cơ sở kỹ thuật của đại công nghiệp hiện đại, thì lúc đó, chúng ta mới có thể đạt được thắng lợi hoàn toàn”2.

Tiếp đó, việc Đảng ta khẳng định và chỉ ra trọng tâm, trọng điểm, địa bàn để phát triển điện lực là hết sức đúng đắn và sáng suốt, đầu tư không tràn lan, không dàn mỏng, vùng miền nào cũng triển khai đồng đều như nhau, mà lúc này việc phát triển phải tuân thủ phương châm cơ bản. Đó là tập trung đầu tư xây dựng có trọng tâm, trọng điểm và chỉ rõ là: “Ở miền Trung và miền Nam”. Đề ra được tư tưởng chỉ đạo, nguyên tắc và phương châm về phát triển điện lực trên đây, phải là một quá trình nghiên cứu rất công phu, kỹ lưỡng, đặt trong mối liên hệ nhiều chiều giữa điện lực với các

1. “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”, Văn kiện Đảng toàn tập - Tập 50 (1990 - 1991).2. “V.I.Lênin toàn tập”, tập 42, NXB Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1979, tr.195.

44


ngành, nghề khác; giữa tiềm lực, khả năng tài chính của đất nước với kế hoạch phấn đấu thực hiện; giữa nguồn cung cấp điện với nhu cầu sử dụng điện ở các vùng miền; giữa mục tiêu tổng quát với các mục tiêu cụ thể, chứa đựng cả các yếu tố về dự báo, dự đoán sự phát triển từ 5 năm đến 10 năm của ngành Điện Việt Nam. Điều đó càng chứng tỏ lãnh đạo Đảng, Nhà nước với tầm nhìn xa, trông rộng, với phương châm kết hợp giữa lý luận và thực tiễn làm sáng tỏ chân lý, đã nắm rất kỹ, rất sâu sát thực trạng tình hình điện năng của đất nước ta qua những giai đoạn phát triển khác nhau, nhất là tình hình điện lực đầu những năm 1990, từ đó với tinh thần quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đề ra tư tưởng chỉ đạo khả thi, tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách và định hướng ở tầm vĩ mô, thúc đẩy các hoạt động điện lực phát triển.

Thực tế trên cho thấy tư tưởng về phát triển điện lực của Đảng ta đã được toàn dân nhất trí cao, ủng hộ và tham gia rất nhiệt tình, góp phần tạo sức mạnh vật chất và tinh thần để làm nên những công trình lớn - những điều kỳ diệu cho đất nước và ngành Điện lực không chỉ trong các giai đoạn trước đây, mà cả ở những giai đoạn sau này và trong tương lai.

Tổ chức thực hiện của ngành Điện

Cần phải nói chính xác rằng, trong ba năm 1989, 1990, 1991 khi đối mặt với những khó khăn, thử thách vô cùng khắc nghiệt bắt nguồn từ những tác động khách quan và chủ quan đến từ nhiều hướng, ngành Điện không phải chỉ biết “ngồi chờ” Trung ương “cầm tay chỉ việc”, mà đã chủ động nắm bắt tình hình, quán triệt sâu sắc tư tưởng về phát triển điện lực của Đảng và Nhà nước, tích cực vừa tham mưu đề xuất với Trung ương, với Chính phủ các giải pháp tháo gỡ vấn đề, vừa có nhiều biện pháp, giải pháp khắc phục khó khăn, vướng mắc, nỗ lực hết sức mình đáp ứng nhu cầu sử dụng điện sản xuất và sinh hoạt của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển và tô thắm những trang sử vàng vẻ vang của ngành Điện Việt Nam.

Ngay từ cuối năm 1988, trước thực tế tình hình thiếu điện sản xuất và sinh hoạt cùng với sự bất hợp lý về việc cung cấp điện cho các vùng miền, nhất là ở miền Trung và miền Nam ngày càng trở nên gay gắt, Bộ Năng lượng đã tập trung trí tuệ, khẩn trương xây dựng phương án cấp điện cho

45


các tỉnh miền Nam và miền Trung thời gian sau năm 1990. Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải đã trực tiếp trình bày báo cáo với Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng. Ngày 10/1/1989, trong cái rét buốt của mùa đông miền Bắc, Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng đã họp và ra Thông báo kết luận về phương án cấp điện cho miền Trung và miền Nam, trong đó nêu rõ: “Để đáp ứng nguồn điện cho năm 1991 - 1995, cần thiết phải xây dựng các nhà máy điện Hàm Thuận và Yaly. Ủy ban Kế hoạch Nhà nước ngay từ năm 1989 có kế hoạch cấp đủ vốn cho Bộ Năng lượng để hoàn thành công tác lập luận chứng kinh tế - kỹ thuật cho các công trình trên. Bộ Năng lượng tiếp tục tính toán để chọn phương án tối ưu về quy hoạch nguồn điện và lưới điện cho các tỉnh phía Nam. Để giải quyết điện trước mắt cho miền Trung cần củng cố các cụm thủy điện nhỏ, các cụm điêzen. Thi công nhanh đường dây và trạm biến áp để cấp điện cho miền Trung theo kế hoạch đề ra. Khẩn trương xây dựng các công trình Đrây H’Linh, An Điềm để vận hành tổ máy số 1 trong năm 1989. Tìm giải pháp để xây dựng nhanh Thủy điện Vĩnh Sơn, Thủy điện Sông Hinh...”1.

Có thể thấy rằng Thông báo kết luận đã đề cập đến một số giải pháp quan trọng để tăng cường năng lực cấp điện cho miền Trung và miền Nam, cả việc xây dựng mới các công trình thủy điện ở những khu vực này. Tuy nhiên nội dung quan trọng nhất, cốt lõi nhất được chỉ ra trong Thông báo kết luận không chỉ là những công việc ấy, cho dù nó cũng mang tầm quan trọng nhất định và có tác dụng góp phần giải quyết vấn đề, mà chính là việc Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) giao cho Bộ Năng lượng: “Bộ Năng lượng tiếp tục tính toán để chọn phương án tối ưu về quy hoạch nguồn điện và lưới điện cho các tỉnh phía Nam”. Điều đó cũng có nghĩa là Trung ương, trên cơ sở tham mưu đề xuất của Bộ Năng lượng, đã tính đến một phương án tối ưu (trong nhiều phương án) nằm trong quy hoạch nguồn điện và lưới điện cho miền Nam. Trong giai đoạn 1980 - 1985 và 1985 - 1990, ngành Điện đã có ý tưởng, thậm chí là kế hoạch sơ bộ về việc phát triển lưới truyền tải điện, đưa điện từ miền Bắc qua miền Trung vào miền Nam. Trong Tổng sơ đồ phát triển điện giai đoạn I (1981 - 1985) do chuyên gia Liên Xô giúp

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, Tập 1, tr. 498.

46


chúng ta xây dựng đã lần đầu nêu lên kế hoạch xây dựng đường dây siêu cao áp truyền tải điện năng với cấp điện áp 500kV từ Bắc vào Nam kéo dọc suốt chiều dài đất nước ta. Do điều kiện chưa chín muồi, vấn đề lại quá lớn và phức tạp nên nội dung này tạm thời giao cho ngành Điện tiếp tục việc nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thêm.

Đến đầu năm 1990, tình trạng thiếu điện tại các vùng miền, nhất là miền Trung và miền Nam ngày càng bộc lộ rõ hơn, căng thẳng hơn, tác động trực tiếp đến sản xuất và đời sống sinh hoạt của nhân dân. Khái niệm 2 “đỏ”, 1 “tắt” (cứ 2 ngày có điện sẽ có 1 ngày không có điện) trở thành quen thuộc trong những tháng năm ấy. Trong khi đó, do nguyên nhân khách quan chủ yếu nên nguồn sản xuất cung cấp điện lại phân bổ không đều. Nhất là từ khi Nhà máy Thủy điện Hòa Bình liên tiếp đưa các tổ máy vào vận hành khai thác, thì miền Bắc lại dư thừa điện khá lớn (như đã phân tích ở trên), với tổng công suất lắp đặt nguồn điện đạt khoảng 2.600MW (Nhà máy Thủy điện Hòa Bình 1.920MW; Nhà máy Nhiệt điện Phả lại 440MW; Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí 163MW,...). Trong khi đó, miền Trung và miền Nam đang thiếu rất nhiều điện cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân.

Miền Trung được ví là “nằm dưới cánh máy bay” rất nghèo, chỉ có trạm điêzen Liên Trì, đường dây 220kV Vinh - Đồng Hới lấy điện từ Hòa Bình, đường dây 66kV từ nhà máy Thủy điện Đa Nhim cấp cho Cam Ranh, Khánh Hòa và một số nguồn điêzen nhỏ tại chỗ. Do đường dây quá dài nên công suất truyền tải bị hạn chế và chất lượng điện cuối nguồn không đảm bảo, thường xuyên bị sụp đổ điện áp ở các khu vực Quảng Nam, Quảng Ngãi; vì công suất lắp đặt của miền Trung chỉ khoảng 40% (lắp đặt 90MW, nhu cầu 220MW).

Tại miền Nam công suất lắp đặt chỉ đáp ứng chưa đến 90% (lắp đặt 1.005MW, trong khi nhu cầu lên đến 1.120MW) nên phải hạn chế phụ tải bằng cách cắt điện luân phiên hoặc đột xuất hầu như tất cả các ngày trong tuần. Nguồn cung cấp điện chỉ có Thủy điện Trị An 400MW, Thủ Đức 165MW, Trà Nóc 33MW, Đa Nhim 160MW; tổng công suất miền Nam chỉ có gần 1.000MW, thiếu điện nghiêm trọng, điện cắt luân phiên, chỉ có điện sinh hoạt mà không có đủ điện cho sản xuất công nghiệp.

47


Có thể thấy, tình trạng thừa điện ở miền Bắc và thiếu điện ở miền Trung và miền Nam đã trở thành vấn đề lớn và cấp bách, là nỗi niềm trăn trở, day dứt ngày đêm của cả lãnh đạo Trung ương và lãnh đạo ngành Điện lực cùng các tầng lớp nhân dân làm sao giải được bài toán khó này. Rõ ràng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của cả nước chỉ có thể thành công khi có nguồn điện cung cấp bền vững, liên tục và dồi dào cho mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực sản xuất, thương mại và kinh doanh, cho sinh hoạt của nhân dân ở cả ba miền đất nước.

Đối với ngành Điện, tuy đã có quá trình mấy chục năm phát triển và trưởng thành, đã từng đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách, thậm chí là “vào sinh ra tử” cả trong thời kỳ chiến tranh và thời kỳ hòa bình xây dựng đất nước, giải quyết được nhiều vấn đề, thậm chí là “vấn đề hóc búa” trên con đường phát triển điện lực, nhưng ngành vẫn chưa bao giờ phải đối mặt với một thực trạng đầy khó khăn để giải quyết một bài toán quá khó, một vấn đề quá lớn như thế - vấn đề ở tầm vĩ mô của đất nước. Tuy nhiên, với đội ngũ cán bộ, công nhân viên kỹ thuật đầy bản lĩnh, trí tuệ, có bề dày truyền thống vẻ vang và có sự thôi thúc từ thực tế nóng bỏng là đời sống nhân dân, ngành Điện đã chủ động và tích cực, có nhiều việc làm mạnh dạn mang tính chất “dò đá qua sông”, từng bước tiến tới đề xuất chính thức với Trung ương để có sự chỉ đạo ở tầm vĩ mô xây dựng một công trình lớn - xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam, giải quyết triệt để vấn đề cấp bách là thiếu điện sản xuất và điện sinh hoạt triền miên ở miền Trung và miền Nam của đất nước.

Để củng cố, bổ sung cho việc đề xuất của mình với Trung ương một cách chín chắn và hoàn chỉnh, ngày 5/2/1990, Bộ Năng lượng ra Quyết định số 20/NL-TCCB-LĐ do Thứ trưởng Nguyễn Đình Tranh ký thành lập Tổ thẩm tra dự án đầu tư công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam với các nhiệm vụ: “Tổ chức thẩm tra toàn bộ dự án đầu tư; tổng hợp kết quả thẩm tra báo cáo Bộ trước ngày 15/2/1990; các viện, vụ, công ty cử cán bộ có liên quan cùng thực hiện nhiệm vụ với Tổ thẩm tra”. Hơn một tháng sau, Tổ thẩm tra đã có báo cáo kết quả thẩm tra, cung cấp những tài liệu hết sức quan trọng và phong phú, nêu lên những ý kiến đánh giá thẩm định về các nội dung của dự án. Kết quả của công tác thẩm tra dự án đã dẫn tới một quyết định tiếp

48


theo của Bộ Năng lượng. Đó là Quyết định số 192 NL/KH.2-XDCB ngày 16/4/1990 về việc quyết định Dự án đầu tư Đường dây tải điện siêu cao áp Bắc - Nam. Nội dung Dự án “nhằm làm cơ sở thăm dò thị trường ngoài nước về cung cấp vật tư thiết bị, triển khai khảo sát lựa chọn tuyến lập luận chứng kinh tế - kỹ thuật theo đúng quy định trong Điều lệ 232-CP ngày 6/6/1981 về xây dựng cơ bản của Hội đồng Chính phủ”1. Để có thêm nhiều thông tin liên quan, ngày 28/5/1990 Bộ Năng lượng đã chỉ đạo tổ chức hội thảo về việc tiết kiệm điện trong việc sử dụng điện sản xuất và sinh hoạt của nhân dân. Vậy là từ những nét phác họa đầu tiên, từ những ý tưởng đầu tiên, bức tranh lớn “Công trình thế kỷ 500kV” dần dần hiện lên từng đường nét, từng gam màu. Từ ý tưởng tổng quát táo bạo đến luận chứng kinh tế - kỹ thuật, hội thảo và việc thăm dò các nguồn cung cấp trang thiết bị, nguyên vật liệu từ bên ngoài, là những bước đi thận trọng đầu tiên của ngành Điện Việt Nam đầu những năm 1990.

Đối với cách thức tham mưu, đề xuất với Trung ương, cụ thể là Hội đồng Bộ trưởng giải quyết mọi vấn đề, nhất là những vấn đề lớn và cấp bách, ngành Điện thường chuẩn bị không chỉ là một phương án, mà là hai, thậm chí là ba phương án để trình Trung ương lựa chọn và quyết định. Trong vấn đề lớn này cũng vậy, ngay từ cuối năm 1989, khi các tổ máy số 2, số 3 của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình bắt đầu tham gia hòa lưới điện quốc gia, nâng tổng công suất điện miền Bắc lên gần 2.000MW, dư khả năng cung cấp điện cho miền Bắc, trong khi hai miền kia lại đang thiếu điện nghiêm trọng, ngành Điện đã lập tức khảo sát thực tế, nghiên cứu hai phương án: Bán điện thừa của miền Bắc cho Trung Quốc, lấy tiền hỗ trợ đầu tư xây dựng các công trình điện ở miền Trung và miền Nam, hoặc xây dựng đường dây siêu cao áp truyền tải điện năng dự thừa từ miền Bắc vào miền Nam và miền Trung với cấp điện áp 500kV.

Về phương án I: Mặt ưu điểm là dựa trên cơ sở quan hệ hai nước Việt Nam và Trung Quốc, sau chiến tranh biên giới, tới năm 1988 họ đã bình thường hóa quan hệ với nước ta. Tới đầu những năm 1990, việc giao thương

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, tập 1, NXB Chính trị quốc gia, tr. 525.

49


mậu dịch xuất nhập khẩu càng ngày càng tăng và đã thu được nhiều kết quả khả quan. Khoảng cách cự ly truyền tải điện cũng không quá xa. Việc kéo điện lưới từ Nhà máy Thủy điện Hòa Bình và một số nhà máy điện từ nước ta sang bên Trung Quốc (lấy điểm đến là mốc biên giới) cũng chỉ từ 500 - 600km, lại có mặt bằng không gian tương đối thoáng cho việc triển khai lắp đặt hệ thống cột và các trạm phụ trợ. Việc quản lý, bảo vệ lưới điện cũng sẽ thuận tiện hơn. Việc mua bán nguyên vật liệu và mặt tài chính của dự án cũng thuận lợi, vì đã nhiều năm các ngân hàng nước ta và người dân hai bên đường biên giới làm quen với việc thanh toán bằng đồng nhân dân tệ. Mặt hạn chế lớn nhất của phương án 1 là tính phụ thuộc vào đối tác kinh doanh cao. Nếu phía Trung Quốc không mua điện, mua chậm hoặc đang mua điện rồi vì lý do nào đó dừng lại chưa mua, thì sẽ ảnh hưởng nhiều đến nguồn thu từ sản xuất điện của nước ta, trực tiếp và gián tiếp ảnh hưởng xấu tới sự phát triển của kinh tế đất nước và đời sống nhân dân.

Về phương án II: Mặt ưu điểm là nếu xây dựng được hệ thống lưới truyền tải điện 500kV kéo dài từ Bắc vào Nam, chúng ta sẽ chủ động điều tiết thống nhất được nguồn điện của cả nước, không chỉ cho miền Nam mà

Công nhân điện lực Thừa Thiên Huế sửa chữa máy điêzen

50


cả cho miền Trung (gồm các tỉnh vùng Tây Nguyên), từ đó thúc đẩy công nghiệp và các ngành, nghề sản xuất, kinh doanh, thương mại phát triển. Từ việc quản lý điều tiết được nguồn điện, Chính phủ sẽ quản lý điều tiết được cả nền kinh tế quốc dân, thực hiện được tư tưởng chỉ đạo của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII: “Phát triển điện lực, nhất là ở miền Trung và miền Nam”, đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân. Mặt hạn chế của phương án là khoảng cách và chiều dài của hệ thống lưới điện từ miền Bắc vào miền Nam, qua miền Trung là rất lớn (gần 1.500km); địa hình, địa chất nhiều quãng rất không thuận lợi cho việc xây dựng cột điện; thời tiết của nhiều vùng nơi kéo điện qua cũng rất khắc nghiệt, mưa bão, lũ lụt xảy ra liên miên. Thêm nữa, ngành Điện nước ta chưa có lần nào, lúc nào thực hiện một công trình truyền tải điện quy mô lớn, trải dài trên một không gian dài rộng đến như thế nên thực sự ít kinh nghiệm thi công, kể cả công tác quản lý, duy tu, bảo vệ công trình lưới điện, an toàn cho cuộc sống của người dân gần công trình... cũng hoàn toàn là việc rất mới.

Cả hai phương án đã được nghiên cứu kỹ lưỡng để chuẩn bị trình lên Trung ương xem xét, quyết định. Trong thời gian chuẩn bị gấp gáp ấy, Bộ Năng lượng vẫn tiếp tục chủ động triển khai các giải pháp, biện pháp cố gắng giảm bớt phần nào tình trạng thiếu điện ở miền Nam và miền Trung. Ngày 4/8/1990, Bộ Năng lượng có Văn bản số 516/NL-KH gửi Thường trực Hội đồng Bộ trưởng đề xuất xin ý kiến chỉ đạo để giải quyết các công việc sau: “Để giải quyết tình hình thiếu điện của phía Nam, ngoài các giải pháp về giá điện, giảm khối lượng phát triển lưới, vận động tiết kiệm điện, khôi phục và phát huy hết năng lực nguồn điện hiện có... điều hòa hợp lý biểu đồ phụ tải, thì giải pháp cơ bản là phải đầu tư thêm nguồn mới. Việc đầu tư phải bảo đảm khắc phục cơ cấu bất hợp lý giữa thủy điện và nhiệt điện, hiện nay do khó khăn về vốn không thực hiện được theo kiến nghị trong Tổng sơ đồ phát triển giai đoạn II và kế hoạch 5 năm mà Bộ Năng lượng đã trình, đề nghị Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước cho chủ trương đầu tư theo tiến độ sau: 1) Nguồn điện tuabin khí: Để kịp thời giải quyết thiếu điện mùa khô 1991 - 1992, lắp đặt 2 cụm tuabin khí hỗn hợp, công suất mỗi cụm 100MW và 2 tổ hơi 65T/h cộng một tuabin hơi

51


37,1MW. 2) Thủy điện Sông Pha với công suất 7MW - công trình tận dụng nguồn nước ra của Nhà máy Thủy điện Đa Nhim, Công ty Điện lực 2 dùng vốn tự có đầu tư xây dựng và sẽ hoàn thành trong năm 1991. 3) Nhà máy Thủy điện Thác Mơ với công suất 150MW. Do Nhà máy Thủy điện Hàm Thuận vào chậm nên cần khởi công sớm công trình Thác Mơ và hoàn thành năm 1994. 4) Mở rộng Nhà máy Nhiệt điện Cần Thơ Trà Nóc. Lắp đặt thêm 1 tổ lô - máy P = 75 MW. 5) Nhà máy Nhiệt điện Nhơn Trạch. 6) Nhà máy Thủy điện Hàm Thuận: Công trình đã được Nhà nước đưa vào danh sách trọng điểm đến năm 1990 và đang được chuẩn bị xây dựng. 7) Tận dụng các nguồn khác: Tăng khả năng tích nước của hồ Trị An; sửa chữa, nâng cấp nguồn nhiệt điện, điêzen Chợ Quán; lắp đặt cụm điêzen 25MW tại Thành phố Hồ Chí Minh. Với tiến độ trên, các năm 1991 - 1993 phía Nam vẫn thiếu điện. 8) Vốn đầu tư: Đối với phần vốn ngoài nước, đề nghị vốn ngân sách và hợp tác vay vốn tài trợ dài hạn của các tổ chức quốc tế, sau này sẽ thu hồi và hoàn trả vốn thông qua các khoản nộp ngân sách trong kinh doanh bán điện. Đối với phần vốn trong nước, Bộ cùng Công ty Điện lực 2 tính toán

Trụ sở công ty Thủy điện Đa Nhim - Hàm Thuận - Đa Mi

52


khả năng tối đa có thể huy động nguồn khấu hao để lại, số còn thiếu đề nghị ngân sách cấp hay xử lý bằng cơ chế giá điện”1.

Trong văn bản của Bộ Năng lượng tham mưu, đề xuất với Nhà nước về các giải pháp để khắc phục tình hình thiếu điện ở khu vực miền Nam và miền Trung, có ba điểm đáng chú ý: Một là, đề nghị Hội đồng Bộ trưởng cho đầu tư bổ sung và xây dựng mới 6 công trình nằm rải rác ở các tỉnh thuộc 2 khu vực này, tăng thêm công suất nguồn điện để đáp ứng phần nào nhu cầu sử dụng điện sản xuất và sinh hoạt của nhân dân. Ngoài công trình Nhà máy Thủy điện Hàm Thuận và Nhà máy Thủy điện Thác Mơ chuẩn bị đầu tư xây dựng, chỉ có Nhà máy Thủy điện Đa Nhim là đang hoạt động có quy mô công suất là 160MW, 4 công trình còn lại cũng mới chỉ là những kiến nghị, đề xuất và nếu hoàn thành cũng chỉ cung cấp sản lượng điện hạn chế, không lớn cho miền Trung và miền Nam. Hai là, đối với vốn đầu tư ngoài nước, đề nghị Nhà nước cấp vốn đầu tư thông qua hình thức kinh doanh “có vay có trả” của ngành Điện. Còn đối với vốn đầu tư trong nước sẽ huy động nguồn khấu hao để lại, số vốn thiếu sẽ đề nghị Nhà nước cấp hoặc cho cơ chế giá điện để bù trả. Ba là, mặc dù tiến hành các công việc trên, Bộ Năng lượng vẫn dự báo rằng: “Với tiến độ trên, các năm 1991 - 1993 vẫn thiếu điện”, và “Các nguồn trên không giải quyết được yêu cầu thiếu điện các năm 1994 - 1995...”.

Như vậy, nội dung văn bản đã cho thấy các biện pháp, giải pháp của Bộ Năng lượng đề xuất với Nhà nước tại thời điểm tháng 8/1990 là để giải quyết vấn đề tình thế và trước mắt, còn chưa thể giải quyết ngay và cơ bản được tình trạng thiếu điện ở miền Nam và miền Trung, bởi đó là vấn đề lớn, phức tạp và liên quan đến tầm vĩ mô, cần sự chỉ đạo của Trung ương. Bước sang năm 1991 cũng là năm ngành Năng lượng chuyển mạnh sang thực hiện cơ chế tự cân đối hạch toán, song một số chế độ, chính sách có liên quan chưa được Nhà nước sửa đổi, bổ sung, trong khi giá cả vật tư thiết bị, nhiên liệu biến động ngày một tăng, giá bán than, điện thấp hơn giá thành! Tuy nhiên nội dung văn bản cũng đã thể hiện sự nỗ lực liên tục và bền bỉ của cán bộ,


53


công nhân viên ngành Điện Việt Nam trong quá trình tìm tòi các biện pháp, giải pháp khắc phục, nhằm hướng tới mục tiêu giải quyết vấn đề lớn, phức tạp và cấp bách của đất nước là thiếu điện ở miền Nam và miền Trung. Có thể thấy rõ thêm điều đó trong Báo cáo tổng kết công tác năm 1991 và mục tiêu nhiệm vụ công tác năm 1992 của Bộ Năng lượng, tại phần I về những kết quả đạt được là: “Điện sản xuất: 9,2 tỉ kWh, tăng 6% so với năm 1990; điện thương phẩm: 6,61 tỉ kWh, tăng 7% so với 1990; than sạch: 3,966 triệu tấn; than xuất khẩu: 1,12 triệu tấn, tăng 62% so với 1990. Xây dựng xong các dự án khả thi, luận chứng kinh tế - kỹ thuật các công trình: Đường dây 500kV Bắc - Nam, nhiệt điện 600MW phía Nam, cụm tua bin khí hỗn hợp phía Nam, Nhà máy tuyển than Hòn Gai, khởi công Nhà máy Thủy điện Vĩnh Sơn, Thác Mơ, các đường dây 110kV đưa điện lên các tỉnh miền núi phía Bắc...”.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ Năng lượng đã thẳng thắn chỉ ra 10 điểm hạn chế, tồn tại trong hoạt động của toàn ngành năm 1991 để các đơn vị, địa phương có kế hoạch và biện pháp khắc phục: “1) Tổn thất điện năng còn cao. 2) Cơ cấu sử dụng điện chưa hợp lý. 3) Trật tự khai thác, kinh doanh, tiêu thụ than còn diễn biến phức tạp. 4) Trong sản xuất cơ khí, khó khăn là chất lượng, quy cách tạo dáng đối với sản phẩm, do vậy khó khăn trong tiêu thụ, nguồn vốn đổi mới thiết bị bị hạn chế. 5) Trong xây dựng cơ bản, tồn tại lớn nhất là việc bảo đảm nguồn vốn, vật tư thiết bị, điều chỉnh đơn giá định mức không kịp thời với trượt giá, thẩm tra xét duyệt thiết kế dự toán, quyết toán còn chậm. 6) Được giao tự cân đối tài chính, nhưng điện chưa được áp dụng nhiều loại giá, giá bán phải giữ ở mức thấp hơn giá thành sản xuất. 7) Công tác sắp xếp lại sản xuất vẫn còn nhiều khó khăn. 8) Pháp lệnh thanh tra, khiếu nại, tố cáo chưa được quan tâm đúng mức. 9) Công tác quản lý kỹ thuật tuy được coi trọng, nhưng còn nhiều khâu yếu. 10) Về hợp tác quốc tế, tuy đạt được những kết quả bước đầu về mở rộng hợp tác đầu tư, song còn nhiều dự án còn trong diện nghiên cứu, tìm hiểu, chờ đợi”1.

Về lộ trình và đích đến của năm 1992, Bộ Năng lượng đã bám sát tình


54


hình, mạnh dạn nâng các chỉ tiêu lên mức phù hợp với yêu cầu đòi hỏi của thực tế sản xuất và đời sống sinh hoạt nhân dân, đáp ứng sự phát triển kinh tế, xã hội đất nước. Đó là sản xuất, cung ứng điện phải đạt từ 9,3 - 9,6 tỉ kWh, tăng 2 - 6% so với năm 1991; điện thương phẩm đạt 6,958 - 7,219 tỉ kWh, tăng 5,7 - 9,5% so với năm 1991. Sản xuất, tiêu thụ than phải đạt: 4,6 - 5 triệu tấn (xuất khẩu 1,5 - 2 triệu tấn); than sạch: 4,1 triệu tấn. Đối với xây dựng cơ bản là: đưa tổ máy số 5, 6 Nhà máy Thủy điện Hòa Bình vào vận hành; đưa tua bin khí 37,4MW Thủ Đức, cụm tua bin khí Bà Rịa vào vận hành; bảo đảm tiến độ thi công Thủy điện Thác Mơ, Vĩnh Sơn; xây dựng hoàn chỉnh Thủy điện nhỏ Ry Ninh, Sông Pha; khởi công Thủy điện Sông Hinh; hoàn thành luận chứng kinh tế - kỹ thuật, tìm nguồn vốn xây dựng nhiệt điện phía Nam; luận chứng kinh tế, kỹ thuật mới một số thủy điện phía Nam, Thủy điện Sơn La, Đường dây 500kV Bắc - Nam; hoàn chỉnh cải tạo cảng Hòn Gai, bóc đất đá mỏ Núi Béo... Về thu nộp ngân sách: tiếp tục phấn đấu tự trang trải chi phí sản xuất; bảo đảm nộp 100% chỉ tiêu các loại thuế; chỉ đạo thực hiện tốt thanh, kiểm tra định kỳ, đột xuất hoạt động tài chính.

Trong những nội dung đáng chú ý của bản báo cáo, có một nội dung liên quan trực tiếp đến vấn đề lớn và cấp bách nhất, mà đến thời điểm năm 1990 vẫn chưa giải quyết được là tình hình thiếu điện trầm trọng ở miền Trung và miền Nam. Vì thế, Bộ Năng lượng rất mong và đề nghị Trung ương chỉ đạo việc khẩn trương hoàn thành “Luận chứng kinh tế, kỹ thuật... Đường dây 500kV Bắc - Nam”. Đây là công việc khó nhưng không thể không làm, bởi hoàn thành công việc này sẽ làm tiền đề cho việc triển khai thực hiện dự án công trình lớn hơn, khó hơn, khi Trung ương quyết định cho ngành Điện đảm nhiệm. Tất nhiên sẽ còn hàng loạt công việc nữa liên quan đến công trình dự án xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam phải được cùng lúc đặt ra để nghiên cứu, xem xét, lựa chọn: Nguồn vốn nào cho đầu tư xây dựng dự án; tính bền vững của công trình; ảnh hưởng của đường dây tải điện đến đời sống nhân dân ra sao; việc duy tu, bảo dưỡng hệ thống trạm điện, lưới điện trên các tuyến đường dây...

Và không phải để Bộ Năng lượng chờ đợi lâu, vào khoảng quý IV- 1991, tại Tòa nhà Chính phủ (cũ), Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng đã làm việc với

55


Bộ Năng lượng để nghe báo cáo một số vấn đề quan trọng, trong đó có vấn đề thừa điện ở miền Bắc và thiếu điện ở miền Nam cùng các giải pháp tháo gỡ. Dự cuộc họp có Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Trần Đức Lương và một số cán bộ, chuyên gia Văn phòng Chính phủ. Bộ trưởng Bộ Năng lượng đã báo cáo cả hai phương án. Phương án I: Bán điện thừa của miền Bắc cho Trung Quốc, lấy tiền hỗ trợ đầu tư xây dựng các công trình điện ở miền Trung và miền Nam. Phương án II: Xây dựng Đường dây 500kV truyền tải điện năng dư thừa từ miền Bắc vào miền Nam. Bộ Năng lượng đề xuất chọn phương án xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam, vì phương án này đảm bảo cả ba yếu tố về chính trị, kinh tế và kỹ thuật. Kết thúc cuộc họp, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt kết luận: Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng đồng ý với ý kiến đề xuất của Bộ Năng lượng làm Đường dây 500kV Bắc - Nam. Nhưng sau đó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nói: “Sẽ trao đổi thống nhất trong lãnh đạo rồi trả lời Bộ Năng lượng!”1. Như vậy, giải pháp giải quyết vấn đề lớn và cấp bách của đất nước đang từng bước được Trung ương thận trọng xem xét, trước khi chính thức quyết định.

Trước “ngưỡng cửa” của quyết định lịch sử

Đầu năm 1992, sau khi trực tiếp và gián tiếp nhận được các thông tin về tình hình thiếu điện trầm trọng ở miền Trung và miền Nam, cùng các văn bản báo cáo và ý kiến tham mưu, đề xuất của Bộ Năng lượng, các đồng chí lãnh đạo Trung ương đã thận trọng lắng nghe, xem xét kỹ càng từng phương án. Tư tưởng chỉ đạo của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII về phát triển điện lực ở miền Trung và miền Nam đã rõ ràng, nhưng để triển khai vào cuộc sống lại là công việc đòi hỏi đội ngũ cán bộ từ Trung ương đến địa phương và cả hệ thống chính trị có tinh thần trách nhiệm rất cao, dám nghĩ, dám làm, cùng các hành động thiết thực, cụ thể, sáng tạo, thực hiện tư tưởng của Đảng. Lúc ấy, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đứng đầu là Tổng Bí thư Đỗ Mười và Hội đồng Bộ trưởng đứng đầu là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt, đã ngày đêm trăn trở suy nghĩ tìm hướng giải quyết. Ở cấp Bộ, nhiều cuộc bàn thảo giữa các cán bộ, kỹ sư ngành Điện lực

1. Ghi theo lời kể của Nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải ngày 23/10/2017.

56


với các chuyên gia trong nước và cả quốc tế đã được tổ chức. Nhiều thông tin lan ra khá rộng rãi trong cán bộ và nhân dân. Những điểm chưa thống nhất trong nhận thức về lựa chọn phương án và một số nội dung kỹ thuật, có lúc tưởng như chuyển thành bất đồng lớn khi một số chuyên gia bàn thảo và suy diễn quá mức. Người ta lo ngại (kể cũng có lý) phương án xây dựng đường dây 500kV kéo dài Bắc - Nam trong những điều kiện, hoàn cảnh của nước ta lúc ấy là chưa có tiền lệ và nước ta cũng chưa đủ trình độ khoa học, kỹ thuật, đủ nguồn lực để thực hiện, thậm chí có người còn cho là thiếu cơ sở khoa học và là “một việc làm không tưởng”!

Đối với lãnh đạo Trung ương, không phải tới đầu năm 1992 mới biết rõ tình hình thiếu điện nghiêm trọng ở miền Trung và miền Nam, mà ngay từ cuối những năm 1980, trong những chuyến đi công tác dài ngày ở địa phương và cơ sở, cả Tổng Bí thư và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đều hiểu rõ vấn đề căng thẳng và cấp bách ấy, đều cảm nhận được sức ép từ thực tế cuộc sống sôi động đang thôi thúc phải có hành động thiết thực. Nhà báo Minh Thu kể lại lần Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt làm việc với ngành Điện năm 1989, đồng chí đã chia sẻ điều day dứt của mình: “... tôi rất ấn tượng với bức biếm họa trên báo Tuổi trẻ vẽ hình một du khách nước ngoài mặc xà lỏn, áo thun ba lỗ, đứng trước cửa khách sạn, một tay cầm quạt giấy, một tay cầm cây đèn dầu... Điện đóm như vầy ai mà dám vào đầu tư, làm ăn gì nổi. Không sớm thoát ra khỏi cảnh này thì khá không nổi”1.

Nhưng thấy rõ được tình hình, có được sự chuyển biến trong nhận thức và tư duy về vấn đề liên quan mới chỉ đạt được kết quả giải quyết một vế hoặc một phần của vấn đề, còn việc tổ chức thực hiện như thế nào để giải quyết toàn bộ vấn đề đó đem lại kết quả như mong muốn mới là việc cần thiết nhất, đúng như nhà tư tưởng vĩ đại Các Mác đã từng mong đợi và đề cao, khi nói về mục đích của triết học: “Các nhà triết học trước đây chỉ chú tâm vào việc giải thích thế giới, còn việc mà chúng ta cần, lại chính là cải tạo thế giới”.

Lãnh đạo Đảng và Chính phủ đã chứng minh tính đúng đắn của tư tưởng Các Mác bằng việc xây dựng hệ thống tư tưởng lý luận của Đảng,

1. Nhiều tác giả, “Võ Văn Kiệt - người thắp lửa”, NXB Trẻ, 2017, tr. 144.

57


đồng thời bằng chính các hành động lãnh đạo, tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ đặt ra, trong đó có nhiệm vụ giải quyết vấn đề thiếu điện sản xuất và điện sinh hoạt tới mức trầm trọng ở miền Trung và miền Nam. Để ra được quyết định lớn mang dấu ấn lịch sử, góp phần mở đường cho sự phát triển kinh tế, xã hội đất nước, đối với các đồng chí lãnh đạo Đảng và Chính phủ là cả một quá trình đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn đầy gian nan, thử thách. Các đồng chí đã đặt uy tín và sinh mạng chính trị của cá nhân mình, liên quan đến lợi ích của tập thể và giai cấp mình trước nhân dân và đất nước, vận dụng một cách sáng tạo tư tưởng của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vào thực tế, chứ không phải chỉ xem xét, suy nghĩ vấn đề một, hai ngày mà tính thời gian hàng tháng, hàng quý, thậm chí là vài năm mới có thể ra được những quyết định lớn, quyết sách lớn liên quan đến quốc kế, dân sinh.

Đối với Bộ Năng lượng, lãnh đạo Bộ và các cán bộ chủ chốt cùng các chuyên gia hàng đầu của ngành Điện, vốn là những người đã từng lăn lộn sâu sát thực tế, không ít người trưởng thành lên từ công nhân kỹ thuật, từ cán bộ kỹ thuật, đã từng thiết kế, thi công hàng chục, hàng trăm công trình nguồn điện và lưới điện, nên rất am hiểu và giỏi nghề, cả lý luận và thực tiễn. Nhưng đứng trước vấn đề quá lớn và quá mới mẻ, họ không khỏi băn khoăn, cân nhắc. Từ Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải đến các thứ trưởng, vụ trưởng, các giám đốc công ty điện lực và nhiều chuyên gia về khoa học, kỹ thuật đều nghiêng về phương án II là xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam, nhưng để việc xử lý vấn đề mang tính khách quan, khi tham mưu, đề xuất với Trung ương, Bộ đã trình lên cả hai phương án để Trung ương xem xét, lựa chọn.

Kỹ sư Trần Viết Ngãi, nguyên Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3, là một trong những cán bộ chủ chốt trực tiếp tổ chức thực hiện công việc lúc ấy kể lại: “Trước tình hình miền Nam thiếu điện căng thẳng, miền Bắc lại thừa điện khá nhiều, Chính phủ đã bàn đến hai phương án mà Bộ Năng lượng trình lên. Thời kỳ đó, lãnh đạo Trung ương đã có ý định triển khai dự án xây dựng ở miền Trung Nhà máy Nhiệt điện Cầu Đỏ có công suất 75MW, các trang thiết bị xây dựng nhà máy nhập từ Tiệp Khắc về, nhưng sau đó dự án không triển khai được. Việc xây dựng nhà máy thủy điện tại chỗ là rất khó khăn, thiếu các điều kiện cần thiết như việc đảm bảo môi trường, dòng chảy, chất lượng nước. Nếu tiến hành xây dựng được cũng phải mất từ 5 - 7 năm vì

58


lúc đó công nghệ còn lạc hậu (Nhà máy Thủy điện Hòa Bình xây dựng phải gần 20 năm mới xong)1.

Khi hiện thực đã dần mường tượng ra trước mắt, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt quyết tâm đưa ra Bộ Chính trị và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin ý kiến và cho chủ trương tiến hành. Thời điểm đó, vẫn có một số đồng chí băn khoăn, lo lắng, thậm chí chưa tán thành. Lý do đưa ra cũng rất chính đáng: Đó là việc xây dựng đường dây truyền tải điện rất khó khăn, tốn kém, nguy hiểm, gây lãng phí tài nguyên quốc gia. Dưới góc độ khoa học, một số nhà khoa học cũng phản đối. Không ít nhà khoa học có học hàm, học vị cao đang sống và làm việc ở nước ngoài và cả người nước ngoài cũng tham gia đóng góp ý kiến vào vấn đề lớn và nóng hổi này. Một giáo sư Việt kiều trường Đại học Grenoble - Pháp, viết thư gửi lãnh đạo Đảng, Nhà nước nêu lên 3 lý do phản đối việc xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam: 1) Đường dây có chiều dài gồm 1/4 bước sóng dẫn tới cuối đường dây, điện áp không ổn định, không vận hành được. 2) Đường dây triển khai trên một không gian quá dài, đa phần đi trên núi thì khó đảm bảo an toàn. 3) Thời gian thi công dự kiến 2 năm là quá ít không thể làm được. Trên thế giới cũng chưa có quốc gia nào làm được với tốc độ “chóng mặt” như thế! Giáo sư cho rằng việc xây dựng Đường dây 500kV Bắc Nam là không khả thi và không nên làm. Có người lấy dẫn chứng ngay ở Thái Lan, họ xây dựng đường dây 500kV chỉ dài 400km mà phải tốn kinh phí khổng lồ và sử dụng cả trực thăng để kéo dây, gây lãng phí tiền của cho đất nước! Ở trong nước, một số nhà khoa học cũng không đồng tình với lý do tương tự, thêm lý do là nguồn lực đất nước hạn hẹp, trong khi cơ sở vật chất, khoa học, kỹ thuật, trình độ, năng lực thực hiện của cán bộ, công nhân ngành Điện lực còn rất hạn chế. Lá thư của vị giáo sư Việt kiều lập tức gây xôn xao dư luận, một số đại biểu Quốc hội trước đó đã đồng tình ủng hộ, hôm sau lại hoài nghi.

GS.VS.TSKH Trần Đình Long kể lại: “Với suy nghĩ “Không có ai chỉ ra những điểm yếu của mình đầy đủ như những người phản đối mình”, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã nhận ra đó chính là “những cảnh

1. Ghi theo lời kể của kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (ngày 23/10/2017).

59


báo mà anh em chưa đặt ra hết”. Vì vậy dù tin anh em, ông vẫn bị ám ảnh bởi ý kiến của vị giáo sư đó. Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng triệu tập cán bộ kỹ thuật và yêu cầu: “Nhiệm vụ của cán bộ khoa học, kỹ thuật là chứng minh và chịu trách nhiệm về tính khả thi về kỹ thuật của công trình, những việc khác... đã có Chính phủ lo”1”. Giáo sư Long đã thức trắng một đêm, xem tài liệu và tính toán. Việc xử lý chênh lệch 1/4 bước sóng bằng năm trạm bù đã được các chuyên gia nước ngoài thẩm định. Để đảm bảo cho điện áp ổn định, các chuyên gia đã thiết kế các trạm bù đặt dọc đường dây. Mục đích của trạm bù là nơi điện áp lên cao nó sẽ kéo xuống, ngược lại nơi nào điện áp yếu, trạm bù sẽ bổ sung để điện áp luôn ổn định. Vững lòng, ông báo cáo lại Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng: “Anh an tâm, tôi lo nhất là vấn đề an ninh chứ không phải là an toàn. Anh đảm bảo vấn đề an ninh, vấn đề kỹ thuật, tôi đảm bảo. Ông Kiệt quyết định và nói: Cứ làm, nếu thất bại thì không đợi cách chức, tôi sẽ chủ động từ chức”2.

Rõ ràng đi tới quyết định làm hay không làm Đường dây 500kV Bắc - Nam không còn là đi tới một quyết định đơn thuần về kinh tế hay khoa học, kỹ thuật, nó còn là một quyết định được chi phối rất mạnh từ góc độ chính trị, xã hội và trong quá trình giải quyết vấn đề lớn liên quan đến đất nước, đến cuộc sống của người dân thì góc độ này lại vô cùng quan trọng. Vào thời điểm ấy, có thể nói có bao nhiêu ý kiến tán thành dự án, thì ít nhất nếu không nhiều hơn cũng có bằng ấy những ý kiến phản biện lại. Báo chí trong và ngoài nước đưa các thông tin nhiều chiều, rất khác nhau về những vấn đề khó khăn, sẽ gặp phải của công trình. Điều đó cũng thể hiện tính dân chủ cao của chế độ ta và sự nhiệt thành xây dựng đất nước của mọi người dân Việt Nam, không phân biệt thành phần, tuổi tác, dân tộc, tôn giáo, giới tính.

Tất cả những ý kiến phản biện, nhất là những ý kiến phản biện của các nhà khoa học am hiểu liên quan trực tiếp đến dự án công trình đường dây siêu cao áp được gửi đến tập trung ở một đầu mối quản lý nhà nước là Bộ Năng lượng. Lãnh đạo Bộ và các chuyên gia của nước ta đã lập tức dày công nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng tất cả các ý kiến ấy, đồng thời bàn bạc,

1. GS. VS. TSKH Trần Đình Long: Thủ tướng Võ Văn Kiệt với công trình tải điện 500kV Bắc - Nam; Bản tin Truyền tải điện, số 2+3+4/2014, tr.15.2. Tài liệu đã dẫn, tr.15.

60


trao đổi với các công ty tư vấn quốc tế: Công ty Tư vấn PPI (Úc) Công ty Nordcon-sult (Na Uy), Công ty Hydro Québech (Canađa), để có giải pháp, biện pháp xử lý thiết thực, cụ thể. Thực ra những vấn đề mà các ý kiến phản biện nêu ra, các chuyên gia, nhà khoa học của các công ty tư vấn đã nhận ra ngay từ đầu. Theo lý thuyết về mạch điện, đường dây siêu cao áp có chiều dài khoảng ¼ bước sóng sẽ làm cho điện áp cuối đường dây không ổn định. Để giải quyết vấn đề kỹ thuật này, các chuyên gia tư vấn đã đưa ra phương án xây dựng các trạm bù với 2 loại bù điện cảm và bù điện dung. Đường dây được chia ra bốn cung đoạn với các trạm đặt thiết bị bù tại Hòa Bình, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Pleiku và Phú Lâm. Việc đặt thiết bị bù tại cả 5 trạm bù này đã khắc phục hoàn toàn những vấn đề liên quan đến ¼ bước sóng1.

Vậy là về mặt khoa học, khó khăn đã được giải quyết. Tuy nhiên không phải tất cả đã “thuận buồm xuôi gió”, bởi đường dây siêu cao áp phải kéo dài trên nhiều ngọn núi cao của dãy núi Trường Sơn hùng vĩ, nơi mà cố nhà thơ Tố Hữu đã có những vần thơ khắc họa rất hình ảnh: “Trường Sơn Đông nắng Tây mưa/ Ai chưa đến đó thì chưa biết mình”. Trong quá trình thực hiện sẽ có những “cơn gió chướng” gây khó khăn, cản trở là điều đương nhiên. Từ việc ra quyết định lịch sử của cấp Trung ương cho tới việc thực hiện của đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân ngành Điện lực sẽ gặp phải những thách thức ấy và họ vẫn phải tiếp tục làm việc với một tốc độ kỷ lục, phải vượt qua nó trên suốt những chặng đường thi công, xây dựng công trình mang tầm vóc thế kỷ.

Tiếp sau đó, ngày 31/1/1992 Bộ Năng lượng đã khẩn trương làm Tờ trình số 03/NL-KH trình lên Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng xin chủ trương, cơ chế đầu tư các công trình quan trọng của đất nước, trong đó có công trình trọng điểm xây dựng Dự án Đường dây 500kV Bắc - Nam. Nội dung Tờ trình viết: “Chủ trương khẩn trương triển khai các công việc theo mục tiêu sớm khởi công xây dựng vào ngày 30/4/1992 và đến cuối năm 1993 hay đầu năm 1994 hoàn thành đóng điện. Cơ chế tạo vốn ngoại tệ, chỉ đạo các ngành, các địa phương phối hợp và giúp đỡ ngành Năng lượng thực thi có hiệu quả”. Còn một công việc cực kỳ quan trọng khác liên quan trực tiếp

1. Lược ghi lời kể của GS.VS.TSKH Trần Đình Long và kỹ sư Trần Viết Ngãi.

61


đến công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam cũng được Bộ Năng lượng đưa vào văn bản trình lên. Đó là hoàn thành xây lắp Nhà máy Thủy điện Hòa Bình - đầu nguồn cung cấp điện cho đường dây siêu cao áp. Văn bản trình bày tình hình tài chính đầu tư cho các tổ máy của Nhà máy tại thời điểm đầu năm 1992 và ghi rõ: “1) Vốn vay dài hạn của Liên Xô (cũ) bằng hợp đồng rúp chuyển nhượng đã thực hiện đến tổ máy số 4 (vận hành tháng 12/1991). 2) Tổ máy số 5, 6 đã ký hợp đồng đặt hàng và thanh toán bằng vốn vay dài hạn năm 1991, tính theo ngoại tệ mạnh (49 triệu USD) và phần lớn thiết bị đã về. Còn tồn tại những khối lượng hàng hóa cần phải dùng USD thanh toán trực tiếp: a) Năm 1992 là 3 triệu USD; b) Năm 1993: 2,3 triệu USD. 3) Tổ máy số 7, 8 tiến hành đàm phán với Cộng hòa Liên bang Nga bán chào hàng tháng 1/1992 giá 46.205.239 USD; thương thảo giảm giá và thể thức thanh toán. Về vấn đề này, Bộ Năng lượng đề nghị Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng cho cơ chế thực hiện: a) Khoản tiền mặt ngoại tệ phải trả trực tiếp. b) Khoán thanh toán bằng hàng hóa”1.

Cần phải hiểu rằng cuối năm 1991, những sự biến chính trị khiến Liên Xô và trước đó là Đông Âu sụp đổ, cũng đồng nghĩa là các khoản viện trợ đối với nước ta, trong đó có ngành Điện và phần còn lại của công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình, đã hầu như chấm dứt. Nội dung văn bản cho thấy Bộ Năng lượng đã rất năng động bám sát diễn biến tình hình trong nước và thế giới, đề xuất với Hội đồng Bộ trưởng các cơ chế và biện pháp linh hoạt chuyển sang đàm phán, thương thảo giá, bảo đảm các yếu tố tài chính cho thiết bị các tổ máy còn lại của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình đưa vào vận hành đúng tiến độ, sẵn sàng đáp ứng điện cho miền Nam và miền Trung khi hoàn thành công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam.

Nhận được Tờ trình của Bộ Năng lượng, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt có thêm một luận cứ cần thiết để xin ý kiến Bộ Chính trị đồng ý cho Hội đồng Bộ trưởng ra quyết định triển khai phương án II: Xây dựng Dự án Đường dây truyền tải 500kV Bắc - Nam. Giữ cương vị người đứng đầu Đảng ta, Tổng Bí thư Đỗ Mười hiểu rõ vấn đề thiếu điện rất căng thẳng

1. EVN, Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr. 584.

62


ở miền Nam và vấn đề dư thừa điện ở miền Bắc đã và đang ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Đồng chí cũng hiểu rõ các ý kiến lo ngại, còn chưa thống nhất, thậm chí có ý kiến phản đối của một số nhà khoa học trong và ngoài nước. GS.VS.TSKH Trần Đình Long là một trong những cán bộ khoa học, kỹ thuật chủ chốt tham gia đảm nhiệm công việc thiết kế dự án nhớ lại: “Tết đó (1992), Tổng Bí thư Đỗ Mười và Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Thế Duyệt cùng các cán bộ bên Ủy ban Khoa học kỹ thuật Thành phố đến nhà chúc Tết. Sau khi thăm hỏi vài câu thì Tổng Bí thư nói ngay rằng ông vừa đi công tác trong miền Nam ra, tình hình cung cấp điện ở miền Nam và miền Trung rất tồi tệ, mỗi tuần cắt điện 4 - 5 ngày, trong khi miền Bắc lại thừa điện. Đó là tình trạng vô lý nên phải tìm cách đưa điện từ miền Bắc vào. Nghe vậy tôi liền trình bày với Tổng Bí thư rằng một số nhà khoa học cũng rất quan tâm, nhưng làm sẽ rất khó khăn. Tổng Bí thư bảo: “khó nhưng vẫn phải làm!””.

Vì thế, sau khi tiếp nhận và nghiên cứu vấn đề ở nhiều góc độ khác nhau, Tổng Bí thư đã khẩn trương chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị để bàn và thống nhất ý kiến chỉ đạo Chính phủ tổ chức thực hiện. Dự họp có Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Trần Đức Lương. Sau khi Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải báo cáo về chủ trương, mục đích và quá trình triển khai, tất cả các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị phát biểu ý kiến đều tán thành xây dựng Dự án Đường dây siêu cao áp 500kV Bắc - Nam. Riêng đồng chí Đại tướng Đoàn Khuê, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng lúc đó phát biểu: “Hoan nghênh và cám ơn Bộ Năng lượng làm đường điện 500kV Bắc - Nam. Đoạn đường số 14 lên Tây Nguyên, Bộ Năng lượng phải nâng cấp và sửa chữa. Việc này Bộ Quốc phòng đã dự định nhưng chưa làm được! Đề nghị Bộ Năng lượng xem xét tránh đoạn qua huyện Đắc Min vì gần sát biên giới”1.

Có được sự thống nhất cao trong Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Đỗ Mười đã trực tiếp có ý kiến ngay với Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng cho triển khai tổ chức thực hiện Dự án. Đồng chí Võ Văn Kiệt phấn khởi kể lại: “Đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười thúc nách tôi hàng ngày. Tôi đã cho nghiên cứu và tập

1. Lược ghi lời kể của đồng chí Vũ Ngọc Hải ngày 21/2/2018.

63


hợp nhiều nhà khoa học để hình thành công trình thế kỷ, để khi tất cả các công trình điện khác trên toàn quốc phát huy công suất thì ta có thể phân chia các nguồn điện hợp lý cho cả nước”1. Tổng Bí thư tin tưởng và đánh giá cao quyết tâm xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt cùng các thành viên Chính phủ. Hơn thế nữa, ở chiều sâu phẩm chất đạo đức và nhân cách, đồng chí Đỗ Mười đã từng nêu nhận xét: “Anh Võ Văn Kiệt là con người của công việc, miệng nói tay làm, không hay lý luận. Nhưng khi chỉ đạo điều hành hoặc xử lý công việc về đối nội và đối ngoại, anh thể hiện nhất quán những tư tưởng, quan điểm, nguyên tắc của Đảng một cách sinh động, triệt để”2.

Trợ lý của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt lúc ấy là đồng chí Nguyễn Trung viết: “Để quyết đường dây 500, vấn đề không chỉ là khối lượng và chất lượng các thông tin mà anh Sáu (tên gọi thân mật của đồng chí Võ Văn Kiệt) huy động được, khả năng anh Sáu sàng lọc, đánh giá, phán quyết... Song điều gây ra cho tôi ấn tượng sâu sắc là thật khó hình dung nổi vì sao anh Sáu lại khơi dậy được nhiều thông tin “tán thành” hoặc “chống” đến như thế, hầu như tất cả đều quyết liệt - nghĩa là các ý kiến nhất trí hay phản biện đều rất thẳng thắn. Hơn thế nữa, người góp ý gồm đủ mọi thành phần, thứ bậc..., từ chuyên gia kỹ thuật, nhà kinh tế nhiều quốc tịch khác nhau, cho đến không ít các chính khách đương quyền hoặc đã đứng ra ngoài chính trường của một số nước có hạng trên thế giới đã trở thành bạn của anh Sáu”3. Trên diễn đàn các hội nghị bàn về xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam, nhiều người có vẻ “nhụt chí”. Thậm chí tại một cuộc họp trong nhiều cuộc họp bàn sâu vấn đề này, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã mở đầu bằng lời nói dõng dạc, thẳng thắn: Ai đồng tình đứng vào hàng ngũ sẽ cùng đi, ai không đồng tình thì đứng ra ngoài, không được gây cản trở! Thái độ kiên quyết, tinh thần trách nhiệm cao và đầy bản lĩnh của đồng chí Võ Văn Kiệt đã góp phần quan trọng củng cố niềm tin của đội ngũ cán bộ các cấp vào sự thành công của Dự án, cho dù thời điểm ấy nó mới chỉ hiện hữu trên giấy tờ.

1. “Võ Văn Kiệt - Người thắp lửa”, NXB Trẻ, tái bản năm 2017, tr.191, 269. 2. “Võ Văn Kiệt - Người thắp lửa”, NXB Trẻ, tái bản năm 2017, tr.191, 269.3. Nguồn: Báo Thể thao Văn hóa Online, ngày 29/12/2017.

64


Cha ông ta đã dạy muốn làm được việc lớn thì phải có dũng khí lớn và kỳ công lớn. Đường dây 500kV Bắc - Nam không có chỗ đứng cho những kẻ nhu nhược, thiếu ý chí và bản lĩnh, chỉ hay nói chứ không hay làm, những kẻ cơ hội và cá nhân chủ nghĩa. Cán bộ và nhân dân ta hoàn toàn tin tưởng rằng chúng ta đã giành được thắng lợi vẻ vang trong chiến tranh giành độc lập tự do cho dân tộc, thống nhất Tổ quốc, thì ngày nay chúng ta sẽ cần phải thực hiện thắng lợi như vậy đối với các công trình mang ý nghĩa to lớn về phát triển kinh tế, xã hội, trong đó có công trình xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam.

Những văn bản “hợp thành” một quyết định lịch sử

Sau khi toàn bộ thông tin cơ bản về Dự án xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam đã được các cơ quan chức năng, trước hết là Bộ Năng lượng chuẩn bị, báo cáo Hội đồng Bộ trưởng và nhất là được Bộ Chính trị đồng ý, ngày 12/2/1992, thay mặt Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Trần Đức Lương đã ký một văn bản hết sức quan trọng nêu ý kiến chỉ đạo chính thức của Hội đồng Bộ trưởng về vấn đề lớn và phức tạp này. Đó là Chỉ thị số 49/CT về việc xây dựng Đường dây

Đường dây 500kV mạch 1 hoàn thành đã nối liền hệ thống điện cả nước, giải quyết bài toán thiếu điện liên miên ở khu vực miên Trung và miền Nam

65


500kV Bắc - Nam. Chỉ thị là văn bản đầu tiên của Hội đồng Bộ trưởng chính thức lựa chọn phương án II và tuy còn khái lược, nhưng nó đã khẳng định quyết tâm triển khai dự án của Hội đồng Bộ trưởng, đặt ra những yêu cầu chung, tạo tiền đề cho việc triển khai nhiều công việc tiếp theo liên quan đến dự án. Nội dung Chỉ thị nêu rõ đây là một công trình trọng điểm cấp nhà nước có quy mô lớn, phức tạp lần đầu tiên xây dựng ở nước ta. Công trình đòi hỏi phải thi công với thời gian nhanh nhất (2 năm), nhưng vẫn đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả cao, do vậy phải tập trung huy động nguồn lực của nhiều Bộ, ngành và địa phương trong cả nước vào cuộc. Nội dung Chỉ thị toát lên tinh thần coi công trình Dự án Đường dây 500kV Bắc - Nam là công trình của toàn dân và chỉ có sự hợp lực tới mức “cộng hưởng” của tất cả các ngành, các cấp và nhân dân mới có thể thực hiện thành công dự án, ngoài ra không có cách nào khác.

Để triển khai thực hiện Chỉ thị, ngày 18/2/1992 Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải nhanh chóng ký và ban hành Quyết định số 55/NL-TCCB-LĐ về việc thành lập Ban Chỉ huy xây dựng Đường dây tải điện Bắc - Nam 500kV, với các nhiệm vụ: “1) Chỉ đạo các đơn vị trong Bộ tham gia xây dựng công trình. 2) Kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị. 3) Duyệt đơn hàng thiết bị nhập khẩu và vật tư trong nước trước khi Ban Quản lý công trình đường dây 500kV ký hợp đồng huy động nhân lực, lực lượng, thiết bị, vật tư, phương tiện. 4) Đầu mối về quan hệ đối ngoại với các cơ quan nhà nước, ngành, địa phương. 5) Ban Chỉ huy do Thứ trưởng Lê Liêm là Trưởng ban và 17 thành viên là các vụ trưởng và giám đốc công ty có liên quan thuộc Bộ Năng lượng”1. Cùng với việc thành lập Ban Chỉ huy Dự án, Bộ trưởng Bộ Năng lượng đã ban hành liên tiếp 02 văn bản liên quan đến Dự án. Đó là Thông báo Kết luận số 38-NL/XDCB ngày 31/1/1992 về cuộc họp triển khai xây dựng Đường dây 500kV với mục tiêu hoàn thành đưa điện vào miền Nam cuối năm 1993, đầu năm 1994. Quyết định số 54-NL/TCCB-LĐ ngày 18/2/1992 về việc thành lập Ban Quản lý công trình xây dựng đường dây tải điện Bắc - Nam 500kV với chức năng quản lý dự án;


66


gồm các cán bộ quản lý có nhiều kinh nghiệm, am hiểu ngành nghề, có tinh thần trách nhiệm cao đối với ngành Điện và đất nước. Nhiệm vụ của Ban là kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị; ký hợp đồng về thiết kế, thi công, cung cấp vật tư, thiết bị...

Triển khai dự án lớn, thời gian quá gấp gáp, đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước phải ban hành nhiều văn bản tạo hành lang pháp lý cho việc triển khai, trong đó có một văn bản đặc biệt quan trọng quyết định tới bản chất của vấn đề, thúc đẩy sự thành công của dự án. Đó là Quyết định số 61/CT ngày 25/2/1992 phê duyệt luận chứng kinh tế - kỹ thuật hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam do Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt ký ban hành. Luận chứng kinh tế - kỹ thuật được lập bởi Công ty Khảo sát thiết kế điện 1 phối hợp với Công ty Tư vấn IPP, Bộ môn Hệ thống điện Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và một số chuyên gia. Nội dung văn bản ghi rõ từng hạng mục cần thực hiện: “1) Tên công trình: Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam. 2) Cấp điện áp: 500kV xoay chiều. 3) Nhiệm vụ của đường dây và trạm: Truyền tải điện từ hệ thống điện miền Bắc cấp cho các tỉnh miền Nam, miền Trung và Tây Nguyên. Hợp nhất hệ thống điện trong cả nước. 4) Về đường dây: Công suất thiết kế từ 600 - 800MW; khả năng tải điện là 3 - 4 tỉ kWh/năm; dây dẫn điện là dây nhôm lõi thép, tiết diện dây dẫn 1 pha là 1.200mm2. 5) Trạm biến áp 500/220kV. Công suất trạm miền Bắc: 900MVA; trạm Đà Nẵng 450MVA; Trạm Phú Lâm 900MVA. 6) Hệ thống điều độ, kiểm tra, tự động hóa phải đồng bộ với hệ thống điện hợp nhất toàn quốc; trang bị bổ sung cho hệ thống điều độ ba miền khi có Đường dây 500kV vận hành. 7) Nguồn thiết bị vật liệu: Nhập thiết bị trọn bộ cho trạm biến áp, dây dẫn điện, sứ cách điện, phụ kiện, thiết bị thông tin. Cột điện chế tạo trong nước và nhập khẩu; sắt thép để chế tạo cột và làm móng tận dụng thép có trong nước, thiếu mới nhập. 8) Tổ chức thi công: Bộ Năng lượng tổ chức huy động lực lượng thi công của mình và lực lượng xây dựng của Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng... trên cơ sở hợp đồng kinh tế. 9) Thời gian xây dựng: khởi công đầu tháng 4/1992; hoàn thành cuối năm 1993 đầu năm 1994. 10) Vốn đầu tư tạm ghi theo Văn bản số 228/NL-KH ngày 19/2/1992 của Bộ Năng lượng. Tổng số vốn đầu tư là 286 triệu USD, trong đó vốn nước ngoài là 189,289 triệu USD, vốn trong nước là 96,74 triệu USD”.

67


Ngày 29/3/1992 tại Hà Nội đã diễn ra một hội nghị lớn và rất quan trọng, được xem như một “hội nghị Diên Hồng” về việc xây dựng công trình thế kỷ của đất nước: Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt họp với 15 Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, hai thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, đại diện các Bộ, ngành Trung ương có liên quan đến việc xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam. Sau khi nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước Đỗ Quốc Sam báo cáo về ý nghĩa, mục đích, quá trình chuẩn bị và những công việc chính của công trình, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt nêu rõ: “Công trình Đường dây siêu cao áp có tầm vóc to lớn cả về kinh tế, kỹ thuật và thời gian thi công. Hoàn thành công trình này sẽ tạo ra một bước phát triển mới về kinh tế cho cả nước. Đồng thời với công trình này, cần khẩn trương chuẩn bị các điều kiện để xây dựng nhanh và hoàn thành các công trình nguồn điện như Thủy điện Hòa Bình, Thủy điện Vĩnh Sơn, Sông Hinh, Thác Mơ, Tạ Bú, Yaly. Các ngành các cấp từ trung ương đến các tỉnh phải phối hợp đồng bộ thực hiện khẩn trương, liên tục và dứt điểm các công việc”1.

Sau đó, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng giao nhiệm vụ cụ thể cho từng ngành, từng cấp và nhấn mạnh việc xây dựng các công trình điện rất tốn kém, khó khăn nhưng nhất định phải làm và làm bằng được vì sự nghiệp đổi mới đất nước, vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Từ Chính phủ đến ngành, các địa phương đều ủng hộ chủ trương xây dựng Đường điện 500kV Bắc - Nam. Do đó các ngành, các địa phương đều nhiệt tình, tích cực tham gia. Đồng chí còn gợi ý và hoan nghênh tất cả mọi người có sáng kiến hay có thể đóng góp trí tuệ, sức lực vào việc xây dựng công trình. Đồng chí khẳng định rằng để làm được bất cứ việc gì, nhất là việc lớn, “điều kiện tiên quyết là phải biết khởi động sức mạnh tiềm tàng trong toàn Đảng và trong nhân dân. Để phát huy sức mạnh đó cần phát huy khả năng dám nghĩ, dám nói trong Đảng và trong dân bằng những chính sách cởi mở và đúng đắn, để mọi nguồn lực đều được khơi dậy, kể cả nguồn lực của đồng bào đang sống ở nước ngoài”2. Những cán bộ dưới quyền đã tham gia cùng đồng chí Võ Văn Kiệt nghiên

1. EVN, “Ngành Điện Việt Nam - Biên niên sự kiện - Tư liệu”, NXB Chính trị quốc gia, 2014, tr. 596. 2. Nhiều tác giả, “Võ Văn Kiệt - Người thắp lửa”, NXB Trẻ, tr. 502.

68


cứu, triển khai thực hiện dự án xây dựng đường dây siêu cao áp 500kV Bắc - Nam đều biết rõ và tin tưởng ở vị “Tổng chỉ huy” Võ Văn Kiệt. Đồng chí là một tấm gương hết sức sống động thuyết phục mọi người không phải là bằng những lời nói suông, mà bằng những việc làm cụ thể, lấy thực tế để chứng minh cho các nhận định, đánh giá và khẳng định của mình. Vì thế, đồng chí luôn được mọi người, trong đó có đội ngũ cán bộ ngành Điện lực Việt Nam - những con người đã trải qua sương gió, tin yêu, sẵn sàng nỗ lực hoàn thành các nhiệm vụ Đảng và Nhà nước giao.

Và thời điểm lịch sử ấy đã đến, ngày 5/4/1992, Lễ khởi công trọng thể Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam đã được tổ chức đồng thời tại các tỉnh: Hòa Bình, Quảng Nam - Đà Nẵng, Đăk Lăk và Thành phố Hồ Chí Minh. Tới dự Lễ khởi công tại cung đoạn I Hòa Bình có đồng chí Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt, cùng các đồng chí lãnh đạo Bộ Năng lượng và lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình, đại diện một số ngành hữu quan và nhân dân địa phương. Tại các địa phương tổ chức Lễ khởi công đến dự có lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh và đại diện nhiều sở, ngành, đại diện nhân

69


dân trong tỉnh đó. Phát biểu trước đông đảo cán bộ, nhân dân, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nêu rõ: Việc xây dựng Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam là một trong những giải pháp quan trọng nhất để giải quyết bài toán thiếu điện ở miền Trung, Tây Nguyên và miền Nam, đồng thời có tác dụng thúc đẩy việc tận dụng công suất các nhà máy điện và mỏ than ở miền Bắc. Công trình là một đường tải điện lớn nhất nước ta từ trước tới nay, có kỹ thuật xây lắp, quản lý và vận hành hiện đại, có quy mô khối lượng xây lắp lớn với tổng chiều dài 1.487 km chạy dài qua 17 tỉnh và 16 con sông từ Bắc vào Nam. Việc đầu tư xây dựng công trình có tầm quan trọng và ý nghĩa rất to lớn trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước ta. Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã phát lệnh khởi công xây dựng Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam trên toàn tuyến.

Ngày 5/4/1992 đã đi vào trang sử vàng của ngành Điện Việt Nam và cả trang sử vàng của đất nước ta, như là thời điểm lá cờ hồng quyết thắng được phất cao, dẫn đầu đoàn quân điện lực của đất nước, bắt đầu vào cuộc hành trình khẩn trương và thần tốc, xây dựng một công trình nhân tạo kỳ vĩ về truyền tải điện.

Như vậy, các văn bản chỉ đạo và văn bản pháp quy cao nhất lúc đó của Hội đồng Bộ trưởng là Chỉ thị số 49/CT ngày 12/2/1992, về việc xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam và Quyết định số 61/CT ngày 25/2/1992, về việc phê duyệt luận chứng kinh tế - kỹ thuật hệ thống truyền tải điện 500kV Bắc - Nam, cùng “hội nghị Diên Hồng” ngày 19/3/1992 và Lễ khởi công trọng thể Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam ngày 5/4/1992, đã “hợp thành” một quyết định lịch sử, mở đầu cho việc hình thành trên thực tế một Công trình truyền tải điện mang tầm vóc thế kỷ của đất nước ta, dân tộc ta, phát huy tư duy và tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm cùng những việc làm phi thường của toàn thể cán bộ, chuyên gia kỹ thuật và công nhân viên ngành Điện Việt Nam trong quá trình thực hiện công trình ấy: Xây dựng công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam.

Đúng như Tiến sĩ Đặng Phan Tường, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) đã nhận định: “Việc đưa hệ thống truyền tải điện 500kV Bắc - Nam vào vận hành không chỉ tiếp thêm sức mạnh cho phát triển kinh tế, xã hội của miền Trung và miền Nam mà

70


còn thổi một luồng sinh khí mới cho các nhà máy điện ở miền Bắc và các mỏ cung cấp than thời bấy giờ. Đồng thời, đây còn là một bước trưởng thành quan trọng của ngành Điện Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu, khảo sát, thiết kế, xây dựng, quản lý vận hành và hợp tác quốc tế”1.

Công trình truyền tải điện này đã chấm dứt giai đoạn thiếu điện lúc bấy giờ ở miền Trung và miền Nam, điều hòa lưới điện của cả nước một cách hợp lý và khoa học nhất, linh hoạt và sáng tạo nhất. Công trình cũng đã góp phần đặt nền móng và tỏa ánh sáng dẫn đường cho các công trình truyền tải điện 500kV mạch II, III ra đời tiếp sau của ngành Điện lực Việt Nam, đặt nền móng cho sự ra đời của EVNNPT, góp phần hết sức quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, giữ vững an ninh, quốc phòng của đất nước ta.

1. EVN, “Điện lực Việt Nam - Thắp sáng niềm tin”, NXB Thanh niên, 2014, tr. 23

71


Chương II

NHỮNG THÀNH TỰU RỰC RỠ

72


I. NHỮNG NGƯỜI DÁM LÀM VÀ BIẾT GIÀNH THẮNG LỢI

Trước thềm “trận đánh lớn”

Nhìn lại lịch sử phát triển của ngành Điện, có thể thấy, vấn đề xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) nhằm hợp nhất các hệ thống điện Việt Nam từng được đề cập đến từ cuối những năm 70 của thế kỷ XX trong các chương trình nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp Nhà nước, trong luận chứng kinh tế kỹ thuật về truyền tải công suất của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình… Nó được hình thành trên cơ sở các nguồn năng lượng sơ cấp có trong nước, có thể dùng cho phát điện thời bấy giờ là thủy điện và than đều tập trung chủ yếu ở khu vực miền Bắc. Cũng phải nhắc lại là ở thời điểm ấy, chúng ta chưa có những thông tin chính xác về tiềm năng cũng như kế hoạch phát triển ngành dầu khí ở khu vực phía Nam hay như khả năng khai thác thủy điện ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên... Thêm nữa, việc đưa các tổ máy cuối cùng của Thủy điện Hòa Bình vào vận hành giữa những năm 90 sẽ tạo nên tình huống dư thừa tạm thời công suất và điện năng ở khu vực phía Bắc. Lượng điện năng này cần được tải vào miền Trung và miền Nam để giải quyết tình trạng thiếu điện triền miên và trầm trọng ở các khu vực này.

Với việc xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1), trục truyền tải sẽ đóng vai trò quyết định nhiệm vụ điện khí hóa đất nước. Bởi, với các trạm biến áp công suất lớn ở miền Trung, đường dây này sẽ đảm bảo những liên kết mạnh với các nguồn điện lớn phía Bắc và phía Nam, và hợp nhất các hệ thống điện đang vận hành riêng lẻ ở cả ba miền vào hệ thống điện toàn quốc với hiệu quả khai thác hệ thống và cung cấp điện cho nền kinh tế quốc dân cao hơn nhiều so với trước khi hợp nhất.

Những nghiên cứu được tiến hành cuối thập niên 70 và đầu thập niên 80 của thế kỷ XX trong khuôn khổ các chương trình khoa học cấp Nhà nước, như: Chương trình 10A, 12A… nhận định, đường dây siêu cao áp điện hợp nhất hệ thống điện Việt Nam sẽ xuất hiện vào đầu những năm 2000. Trong Tổng sơ đồ phát triển lưới điện giai đoạn I (1981 - 1985) của Việt Nam được thiết lập với sự hợp tác của Liên Xô cũng đề cập đến việc xây dựng đường

https://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam

https://vi.wikipedia.org/wiki/Li%C3%AAn_X%C3%B4

73


dây siêu cao áp thống nhất hệ thống điện. Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của công trình đường dây 500kV Bắc - Nam cũng đã được Chính phủ Nhật Bản tài trợ thực hiện tặng Chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên, trước đòi hỏi thúc bách của thực tế, Tổng sơ đồ Phát triển Điện lực Việt Nam giai đoạn III, trên cơ sở đánh giá tình hình phát triển kinh tế - xã hội và nhu cầu điện năng cuối những năm 80 đã kết luận: Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) cần xuất hiện sớm hơn trong giai đoạn 1995 - 2000.

Ngày 31/1/1992 Bộ Năng lượng lập Tờ trình về chủ chương, cơ chế đầu tư công trình đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) và được Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng thông qua. Ngay sau đó, Bộ Năng lượng đã cho triển khai các thủ tục để chuẩn bị xây dựng Đường dây 500kV đưa điện từ miền Bắc vào miền Nam. Trong một thời gian ngắn, một loạt vấn đề quan trọng đã được đưa ra thảo luận và hình thành. Bộ trưởng Bộ Năng lượng giao cho Viện Năng lượng phối hợp với các giảng viên Bộ môn Hệ thống điện, trường Đại học Bách khoa mà chủ trì là Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Long xây dựng báo cáo khả thi về kỹ thuật, hiệu quả kinh tế của đường dây 500kV Bắc - Nam. Cùng thời gian này, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 (nay là Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng điện 1) phối hợp cùng với các chuyên gia tư vấn thiết kế của PPI - Úc thiết kế phương án xây dựng đường dây; các đơn vị khác hoàn thành hồ sơ thiết kế kỹ thuật để trình lên Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng.

Điểm nhấn của mùa xuân năm 1992 là sự kiện Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải ký quyết định thành lập Ban Chỉ huy xây dựng Đường dây tải điện 500kV Bắc - Nam do Thứ trưởng Lê Liêm làm Trưởng ban. Ban này có trách nhiệm chỉ đạo các đơn vị thuộc Bộ tham gia xây dựng công trình, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị; duyệt thiết bị nhập khẩu và vật tư trong nước trước khi Ban Quản lý công trình Đường dây 500kV ký hợp đồng; huy động nhân lực, lực lượng, thiết bị, vật tư, phương tiện; đầu mối về quan hệ đối ngoại, với các cơ quan nhà nước, ngành, địa phương. Kèm theo quyết định này là Thông báo của Bộ Năng lượng về Kết luận trong cuộc họp triển khai xây dựng đường dây 500kV với mục tiêu hoàn thành đưa điện vào miền Nam cuối năm 1993, đầu năm 1994. Và rất nhanh sau đó, ngày

https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%ADt_B%E1%BA%A3n

https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%ADt_B%E1%BA%A3n

https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7_Vi%E1%BB%87t_Nam

74


25/2/1992, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã phê duyệt Luận chứng kinh tế - kỹ thuật và trực tiếp chỉ đạo việc xây dựng công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1). Con số rất đáng chú ý ở đây, chính là thời hạn 2 năm cho một dự án có quy mô và tầm quan trọng quá lớn đối với đất nước. Cũng bởi thời gian quá gấp, và chúng ta chưa từng có tiền lệ thực hiện công trình như vậy nên Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt cho phép thực hiện xây dựng theo phương thức khảo sát, thiết kế, nhập vật tư - thiết bị và thi công thực hiện song song để rút ngắn tối đa thời gian cho phép.

Còn nhớ, thời điểm phê duyệt Luận chứng kinh tế - kỹ thuật của quyết định táo bạo này đã gây xôn xao dư luận trong và ngoài nước. Bên cạnh niềm phấn khởi và tin tưởng về sự phát triển vượt bậc của ngành Điện, sự tăng trưởng về công ăn việc làm liên hệ trực tiếp và gián tiếp tới công trình, niềm hy vọng thoát khỏi cảnh thiếu điện là những mối hoài nghi về phương tiện kỹ thuật, sự mạo hiểm về thời gian và nguồn vốn... Dư luận dù khác nhau, nhưng không thể không nhắc đến tính tất yếu của công trình là khá rõ ràng. Đó là tính hợp nhất và cần thiết của công trình bởi theo thông lệ của nhiều nước, hệ thống lưới điện hợp nhất là một trong những cơ sở hạ tầng thường tạo ra điều kiện phát huy tối ưu các nguồn năng lượng của một quốc gia. Đất nước thống nhất không thể không có lưới điện thống nhất. Hơn nữa việc xây dựng cũng có tính đến điều kiện thực tế trước mắt và dài hạn như việc thiếu hụt điện ở miền Trung là do thiếu vốn mà phải dừng lại ý tưởng xây dựng Đường dây 500kV Hòa Bình - Đà Nẵng cũng như phải đình chỉ công trình nhiệt điện Cầu Đỏ ở Đà Nẵng... Hay như nếu so với quyết định xây dựng thủy điện Ialy, thì việc xây dựng đoạn đường dây 500kV Pleiku - Phú Lâm là điều đương nhiên trong tương lai. Công trình này đã được đưa vào vận hành sớm khoảng 4 năm so với thời điểm thủy điện Ialy chạy tổ máy đầu tiên. Nếu so với độ dài các đoạn Hòa Bình - Đà Nẵng, Pleiku - Phú Lâm, việc xây dựng đoạn Đà Nẵng - Pleiku có chiều dài 259km để tạo được mối liên hệ Bắc - Nam là chi phí xứng đáng phải trả.

Không chờ cho sự ngổn ngang của dư luận lắng xuống, ngày 5/4/1992 Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát lệnh khởi công công trình. Ngày này đã đi vào biên niên sử ngành Điện như là “thời khắc nổ phát súng lệnh cho đội quân

75


Năng lượng tiến vào cuộc chinh phục kỳ vĩ này”1. Sự kiện này đã trở thành mốc son trong lịch sử ngành Điện Việt Nam.

Song hành với dư luận xã hội theo những chiều hướng khác nhau, công trình đã được tiến hành với nhịp độ chưa từng có ở mọi địa điểm, mọi công đoạn, từ những công việc sử dụng nhiều lao động cơ bắp đến những công việc kỹ thuật phức tạp và tỉ mỉ.

Quyết định lịch sử đã được ban ra, nhưng khó khăn lớn nhất là “làm sao có thể hoàn thành thi công trong vòng 2 năm, trong điều kiện địa hình đất nước ta và công nghệ, cơ giới hóa của chúng ta còn yếu kém. Giờ đây, “điều kiện về thời gian” là nỗi trăn trở lớn của những người đứng đầu Đảng, Nhà nước mà trực tiếp là những người chịu trách nhiệm chính thi công đường dây. Thấu hiểu được khó khăn và những trăn trở của cán bộ công nhân viên ngành Điện, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã động viên: “Người Việt Nam đánh Mỹ được, xây dựng kinh tế cũng làm nhanh được, các anh là những người rất giỏi trong nghề điện, tôi tin là các anh sẽ làm được. Tôi sẽ làm chỉ huy, tôi sẽ lo tất cả mọi việc để đường dây được thi công một cách thuận lợi”2. Theo đó, Ban chỉ đạo - Chỉ huy toàn bộ công trình được thành lập do Thứ trưởng Lê Liêm làm Trưởng ban. Kỹ sư Trần Viết Ngãi - Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3 làm Phó Chỉ huy. Ban Quản lý công trình do đồng chí Chu Đăng Bảng làm Trưởng ban (sau khi đồng chí Bảng mất đồng chí Nguyễn Bá Hòa thay). Ban Quản lý chia thành nhiều chi nhánh: Hòa Bình, Hà Tĩnh, Đông Hà, Pleiku, Phú Lâm.

Để xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1), một loạt giải pháp được đặt ra một cách chi tiết và cụ thể, trong đó việc lập tiến độ để triển khai xây dựng công trình, bố trí lực lượng khảo sát thiết kế, từ thi công xây lắp, giám sát, thu xếp vốn, kí kết hợp đồng, mua sắm vật tư, thiết bị... được bố trí chặt chẽ, logic với yêu cầu hết sức khẩn trương. Tuy nhiên, “công trình có những hạng mục nếu mà chờ, tính toán cho xong toàn bộ công trình rồi mới làm thì chậm tiến độ. Cho nên sau khi có chủ trương

1. Nguyễn Khắc Phục, ‘‘Những bước đi tỏa sáng’’, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr. 242.2. Theo lời kể của kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, ngày 23/10/2017.

76


được nhà nước thông qua, phương án vừa thiết kế, vừa thi công được đặt ra. Phương án này sẽ rút ngắn được thời gian hoàn thành dự án. Gọi là vừa thiết kế, vừa thi công nhưng vẫn phải đảm bảo tiến trình đúng theo công nghệ1, trên thực tế phải đảm bảo nguyên tắc: hạng mục nào cần thì thi công trước, thiết kế thi công nhưng không được để ảnh hưởng đến các giai đoạn sau.

Muốn đẩy nhanh tiến độ, một trong những đầu việc quan trọng đó là phải gấp rút xây dựng phương án thiết kế. Trọng trách ấy được giao cho Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 chủ trì thiết kế phần sơ đồ điện cho công trình trên cơ sở phối hợp với các Công ty Khảo sát Thiết kế điện 2 (nay là Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng điện 2), Phân viện Thiết kế điện Nha Trang (nay là Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng điện 4). Quy trình thiết kế bao gồm 3 giai đoạn: Khảo sát lập báo cáo nghiên cứu khả thi; khảo sát kỹ thuật và lập thiết kế kỹ thuật; khảo sát từng vị trí và lập bản vẽ thi công. Chủ nhiệm thiết kế là ông Trương Bảo Ngọc - Giám đốc Công ty Khảo sát thiết kế điện 1. Thiết kế công trình được phản biện bởi nhiều cơ quan trong nước như Viện Năng lượng, Đại học Bách khoa Hà Nội và các nhà chuyên môn độc lập trong nước. Mô hình thiết kế cũng được nhiều tổ chức, chuyên gia nước ngoài hỗ trợ như Viện Thiết kế lưới Ucraina, Viện Thiết kế lưới Saint Perterburg (Liên bang Nga), Công ty Nippon Koei (Nhật Bản), Công ty PPI (Úc)...2

Dự kiến ban đầu của dự án này là xây dựng Đường dây 500kV từ Mãn Đức đến Đà Nẵng và từ Pleiku đến Cai Lậy, đoạn Hòa Bình - Mãn Đức và Đà Nẵng - Pleiku liên kết bằng đường dây 220kV. Song trong quá trình khảo sát, lập luận chứng kinh tế - kỹ thuật, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 đã xem xét các phương án, tính toán phân tích kinh tế kỹ thuật và đưa ra phương án xây dựng Đường dây 500kV từ Hòa Bình đến Phú Lâm với 5 trạm là: Hòa Bình, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Pleiku và Phú Lâm mà không kéo dài đến Cai Lậy. Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt ngày 25/2/1992. Tuy nhiên, trong luận chứng kinh tế - kỹ thuật chưa đề cập chi tiết đến các trạm biến áp và trạm bù 500kV, hệ thống điều độ quốc

1. Xuân Tiến, ‘‘GS. VS. TSKH. Trần Đình Long - Kiến trúc sư trưởng và chuyện bây giờ mới kể”, Bản tin Truyền tải điện Quốc gia, số 2+3+4/2014, trang 21.2. Nguyễn Khắc Phục, ‘‘Những bước đi tỏa sáng’’, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr. 238.

77


gia và hệ thống thông tin cáp quang, vì đó là vấn đề kỹ thuật vô cùng mới mẻ đối với Việt Nam lúc bấy giờ.

Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) có tổng chiều dài 1.487km đi qua các tỉnh thành: Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam - Đà Nẵng, Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Sông Bé (nay là 2 tỉnh Bình Dương và Bình Phước) Thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó chỉ có 297km đi qua vùng đồng bằng (chiếm 20%), 669km đi qua vùng trung du - cao nguyên (chiếm 45%); còn lại 521km là núi cao, rừng rậm. Đường dây bắc qua 10 con sông là: sông Đà, sông Mã, sông Lam, sông La, sông Gianh, sông Thạch Hãn, sông Hương, sông Sê San, sông Srêpok và sông Sài Gòn. Những con số thống kê này đã cho thấy những chặng đường thực sự khó khăn trong việc thi công đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) đang chờ đón đội quân ngành Điện, đặc biệt với yêu cầu thời gian thi công chỉ là hai năm.

Trong bản phê duyệt Luận chứng Kinh tế kỹ thuật, Nhà nước đã ấn định thời hạn phải hoàn thành xây dựng công trình là hai năm, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 phải gấp rút chuẩn bị để kịp thời hạn khởi công vào ngày 5/4/1992. Trên 4 cung đoạn, lực lượng khảo sát thiết kế tập trung khảo sát với khối lượng công việc rất lớn: khoảng 2000km khảo sát đo vẽ địa hình mặt cắt dọc, 500km lập mặt cắt dọc pha, 200ha phục vụ đo bình độ tỷ lệ 1/200 tại các góc lái, 5200m khoan thăm dò ở các vị trí có nguy cơ sạt lở, thí nghiệm khoảng 1500 mẫu đất đá... Hơn nữa, muốn vẽ được bản đồ đường Trường Sơn, phải băng rừng lội suối vì đường dây đi qua rất nhiều khu rừng già, hẻm núi, bùn đất lầy lội. Khi ấy, đội ngũ cán bộ công nhân phải gùi đồ nghề, lương thực thực phẩm, băng đèo xuyên rừng đo đạc. Công việc cứ thế theo đúng lập trình: Ngày tiến hành khảo sát ghi lại số liệu cần thiết về địa chất, thủy văn, cấu tạo địa chất từng khu vực...; đêm về thiết kế tại lán trại, dưới ánh sáng của máy phát điện. Muỗi, vắt, côn trùng, bệnh tật đeo đuổi triền miên, môi trường lao động thiếu thốn, khắc nghiệt, không ít công nhân đã đổ bệnh thậm chí gục ngã trên tuyến đường dây. Công cuộc điện khí hóa đất nước quả nhiên cũng khốc liệt không kém công cuộc giải phóng dân tộc, với không ít những nguy hiểm ngày đêm rình rập.

78


Trong khi đó tại Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 như một nhà máy làm việc ba ca, đèn ở phòng làm việc không khi nào tắt. Điều đáng nói là khi thiết kế thi công Đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1, các cán bộ thiết kế trong tay không có một tài liệu tham khảo chi tiết, thậm chí chưa được tận mắt nhìn thấy hình thù của đường dây 500kV trên thực tế ra sao. Có vậy mới thấy hết sự quyết tâm, sáng tạo của đội ngũ thiết kế trong thời gian đó.

Cùng với việc thiết kế thi công chi tiết phần móng và chế tạo cột, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 đã phối hợp với Công ty Khảo sát Thiết kế điện 2, Phân viện Thiết kế Nha Trang triển khai khảo sát kỹ thuật trên toàn tuyến và lập thiết kế kỹ thuật. Một vấn đề đặt ra trong khảo sát kỹ thuật trên toàn tuyến đó là chọn hướng tuyến như thế nào? Đi theo đồng bằng hay đi theo dọc theo hướng núi. Thực tế nếu đi theo đồng bằng thì phương án thi công sẽ dễ dàng hơn do địa hình bằng phẳng, kết cấu đất không khó trong đào móng, dựng cột. Tuy nhiên, nếu chọn đi theo hướng tuyến đồng bằng, công tác giải phóng mặt bằng mất nhiều thời gian đối với những cung đoạn đi qua nơi dân cư. Nguồn tài chính cho việc đền bù khá tốn kém. Hiểu được điều này, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nói: “Chúng ta đánh Mỹ nhờ dãy Trường Sơn, nên ta xây dựng đường dây siêu cao áp cũng nhờ vào dãy Trường Sơn làm điểm tựa cho đất nước, do vậy ta cứ đi theo dãy

Trong một cuộc họp bàn về thiết kế tại Công ty Khảo sát điện 1 (Thủ tướng Võ Văn Kiệt - thứ 2 từ trái sang, Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải - thứ 4 từ trái sang,

Giám đốc Trương Bảo Ngọc - ngoài cùng bên phải)

79


Trường Sơn”1. Tuy nhiên, chọn hướng tuyến đi trên núi là cả một vấn đề vô cùng gian nan, bởi địa hình núi non hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn, trong khi trình độ máy móc, thiết bị của chúng ta còn hạn chế. Khó nhất là khu vực miền Trung và một phần miền Nam, có những đèo cao hơn nghìn mét như đèo Hải Vân, đèo Lò Xo. “Chỉ nhìn vào hướng tuyến của đường dây đi, không đơn vị thi công nước ngoài nào dám cam kết làm. Các tuyến đường dây phần lớn đi trên đồi núi. Đặc biệt tuyến đường từ Hải Vân lên hết đèo Lò Xo là tuyến kinh khủng nhất. Toàn bộ khu vực là rừng già với vô vàn cây cổ thụ đường kính hàng mét”2. Song song với việc thiết kế là khảo sát địa chất công trình. Với tinh thần quyết tâm “xong trong vòng 1,5 tháng”, Công ty Khảo sát địa chất 1, Bộ Thủy lợi,... đã huy động đông đảo lực lượng, kết hợp với Công ty Khảo sát Thiết kế điện 2 và Phân viện Thiết kế Nha Trang khẩn trương khoan thăm dò, xác định địa chất để thiết kế, chọn tải trọng cột và loại cột.

Đồng thời với việc lập và giải trình thiết kế kỹ thuật, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 đã lập sáu hồ sơ mời thầu mua sắm vật tư thiết bị. Việc lựa chọn công nghệ và thiết bị ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và lần đầu tiên trên quy mô lớn, công nghiệp điện lực Việt Nam tiếp xúc với nhiều

1. Theo lời kể kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, ngày 23/10/2017. 2. Phạm Tuyên, ‘‘Đường dây siêu cao áp 500kV: Những chuyện bây giờ mới kể’’, tienphong.vn

Bản vẽ phân bố dòng điện ngắn mạch và tính toán phục vụ thiết kế kỹ thuật cùng nhiều tư liệu khác của công trình đường dây 500kV

(Trần Quang Huy - Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam)

80


thành tựu mới nhất của công nghệ truyền tải điện siêu cao áp trên thế giới. Với nguyên tắc “chất lượng là hàng đầu”, vật tư thiết bị được chọn mua từ những nước có truyền thống sản xuất, có công nghệ cao nổi tiếng như: Pháp, Nhật Bản, Thụy Điển, Đức, Anh, Italia, Phần Lan, Hàn Quốc, Nga. Vậy nên, máy móc, vật tư thiết bị được sử dụng trong xây dựng Đường dây 500kV (mạch 1) Bắc - Nam được đánh giá là tiên tiến hiện đại nhất vào thời điểm đó. Ý chí là vậy nhưng lần đầu tiên triển khai lập hồ sơ mời thầu mua sắm vật tư thiết bị cho công trình lớn, lại trong điều kiện thiếu hướng dẫn, tài liệu tham khảo, chúng ta đã gặp không ít khó khăn.

Hợp đồng lớn nhất là Hợp đồng cung cấp vật tư cho năm trạm biến áp 500kV. Thời kỳ đó, ngành Điện chưa có kinh nghiệm nào về việc thương thảo hợp đồng cung cấp vật tư thiết bị nên đã bị một số hãng lái theo các yêu cầu của nhà chế tạo, theo đặc tính kỹ thuật của thiết bị họ có sẵn, do đó đã mất gần ba tháng tranh cãi không có kết quả. Sau khi Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 được chỉ định phối hợp với nhóm thương thảo mới của Ban A 500 đã tổ chức làm việc trực tiếp với bốn hãng được chọn thương thảo là Siemens, ABB, Cogelex và Merlin-Gerin để chọn đối tác trình Nhà nước phê duyệt. Kết quả thương thảo đã trình cấp trên chọn Merlin-Gerin ký kết hợp đồng. Cột thép 60% nhập của Ucraina, 40% do 4 công ty xây lắp tự chế tạo trong nước; dây dẫn nhập từ Ucraina, sứ phụ kiện đường dây nhập từ Pháp, toàn bộ thiết bị của 5 trạm biến áp nhập từ Merlin-Gerin - Pháp đều được cung cấp kịp thời đảm bảo đúng tiến độ. Duy nhất có dây cáp quang do Việt Nam ký hợp đồng chậm 6 tháng nên khi kiểm tra tiến độ phát hiện ra vấn đề này, Thủ tướng đã cử đồng chí Phó ban Chỉ huy Trần Viết Ngãi và đồng chí Trưởng ban Quản lý Nguyễn Bá Hòa sang Nhật để giải quyết. Nhờ cách ngoại giao khéo léo và quan hệ tốt của đoàn công tác nên chúng ta đã nhập được cáp quang đúng tiến độ.

Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) chỉ còn thiếu 13km nữa là tròn 1.500km đúng với chiều dài của ¼ bước sóng. Tính toán chế độ bù là một vấn đề lớn đã được đề cập nhiều lần trong các cuộc họp, là nỗi băn khoăn của không ít các nhà khoa học trong nước và nước ngoài. Đã có nhiều ý kiến cho rằng không thể vận hành đường dây dài như vậy với nguồn một đầu, phụ tải

81


một đầu. Với kiến thức đã tiếp thu, kết hợp với tài liệu các công trình đã xây dựng trên thế giới (lưới điện 500kV của Pakistan, lưới điện 735kV của Canada) cùng với ý kiến của các chuyên gia Nippon Koei tư vấn, Việt Nam đã đưa ra giải pháp phân đoạn đường dây 500kV. Phương án đầu tiên là chia làm hai đoạn, gồm: Hòa Bình - Đà Nẵng và Đà Nẵng - Phú Lâm. Song qua tính toán, tất cả chế độ bù đều không đảm bảo mức ổn định và mức tổn thất điện áp. Cuối cùng, chuyên gia tư vấn đã đưa ra giải pháp chia làm bốn đoạn, tức thêm hai nút: Hà Tĩnh và Pleiku. Với giải pháp này, các chế độ ổn định tĩnh, ổn định động ngay khi vận hành trên sơ đồ tối thiểu (chỉ có trạm biến áp 500kV Hòa Bình tải thẳng tới trạm biến áp 500kV Phú Lâm) vẫn đảm bảo được các chế độ đề ra.

Đường dây 500kV (Mạch 1) có lắp dây cáp quang (lắp trong lõi của một trong hai đường dây chống sét trên toàn tuyến), do đó hệ thống thông tin giữa năm trạm được thực hiện qua đường cáp quang. Nhưng từ Đường dây 500kV đến Trung tâm Điều độ Quốc gia ở Hà Nội, Điều độ khu vực miền Trung tại Đà Nẵng và Điều độ khu vực miền Nam ở Thành phố Hồ Chí Minh rất xa. Nếu chọn phương thức ghép nối qua đường thông tin bưu điện thì sẽ không chủ động, không đáp ứng đủ dung lượng thông tin và đặc biệt là không đảm bảo hệ số an toàn (số lần mất liên lạc và thời gian mất liên lạc). Do đó Ban chỉ đạo đã quyết định chủ động trang bị hệ thống vi ba số nối Hòa Bình với Trung tâm Điều độ Quốc gia, trạm biến áp 500kV Đà Nẵng với Điều độ miền Trung và trạm biến áp 500kV Phú Lâm với Điều độ miền Nam.

Giải pháp kỹ thuật phần xây dựng được quan tâm nhất là hình dáng và kết cấu cột đường dây 500kV. Qua kinh nghiệm tính toán các cột đường dây 220kV, các khoảng vượt lớn, Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 đã đưa ra nhiều mô hình tính toán để lựa chọn giải pháp tối ưu. Cột đường dây 500kV đã xây dựng về hình dáng không khác những đường dây 500kV khác trên thế giới, nhưng về kết cấu là sản phẩm hoàn toàn do trí tuệ của kỹ sư Việt Nam lập ra. Một sáng tạo lớn trong đường dây 500kV là đã đề xuất loại cột néo một thân cho một pha, vừa thuận lợi cho thi công, vừa thuận lợi cho việc lựa chọn các khoảng vượt tùy ý mà không phụ thuộc vào khoảng cách pha. Toàn tuyến có 3.474 cột với khối lượng khoảng 60.000 tấn. Xuất phát từ yêu

82


cầu của thực tiễn, đội ngũ cán bộ khoa học của nước ta đã nghiên cứu và ứng dụng sản xuất thành công trụ cột dùng công nghệ mạ kẽm. Vì vậy chúng ta đã tự sản xuất được 40% trụ cột phục vụ cho xây dựng công trình thế kỷ này. Còn lại phải đặt hàng chế tạo tại Ucraina và Hàn Quốc.

Về kết cấu móng trên các khu vực đồi núi và cao nguyên không có gì đặc biệt về địa chất, riêng đoạn vào Thành phố Hồ Chí Minh, do địa chất quá yếu nên phần lớn được xử lý bằng móng cọc. Tổng khối lượng thép móng là 14.473 tấn và tổng khối lượng bê tông móng là 236.400m3.

Sau khi thiết kế là xây dựng dự toán toàn bộ công trình để báo cáo Bộ Chính trị và Chính phủ. Tất cả mọi khâu từ khảo sát, thiết kế, thuê tư vấn, mua sắm trang thiết bị... đến những việc nhỏ nhất như thuê chặt cây, gùi đất, đào móng... đều được đưa vào tính toán chi tiết. Tổng dự toán công trình Đường dây 500kV vào thời điểm ấy là 5.713 tỷ. Tổng dự toán được Chính phủ duyệt và giao cho Bộ Tài chính điều hành cấp vốn kịp thời cho công trình. Việc giải quyết vốn cho công trình hết sức quan trọng, Ban Quản lý công trình thường xuyên làm việc với các Vụ của Bộ Năng lượng, Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước, ngoài việc tạo cơ chế thuận lợi thì việc cấp phát vốn luôn luôn kịp thời. Nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng - Vũ Ngọc Hải chia sẻ: “Hồi đó (thời làm Đường dây 500kV), Chính phủ rất thoáng, chỉ đạo thoáng, cho nên việc mua sắm vật tư, trang thiết bị cũng đấu thầu nhưng kết quả đấu thầu chỉ cần Bộ trưởng Bộ Năng lượng và Bộ trưởng Bộ Tài chính

Thi công ép cọc vượt sông - Ảnh. Phan Cần

83


ký vào là đủ. Đầu tuần đấu thầu cuối tuần đã bắt đầu nhập hàng rồi, còn về mặt cơ chế tài chính thì Bộ Tài chính giải quyết nhanh. Có lần họp Ban chỉ đạo Nhà nước, Thủ tướng Võ Văn Kiệt hỏi tôi: Bộ Tài chính chuyển tiền cho công trình như thế nào? Tôi nói rằng: Tôi chưa bao giờ thấy Bộ Tài chính làm việc tích cực và nhanh như bây giờ, chúng tôi đề nghị gì, Bộ Tài chính giải quyết ngay cái đó”1. Còn việc huy động vốn được tranh thủ hết mức tối đa tất cả các nguồn vốn, nhưng quan trọng hơn cả là phải huy động được nguồn chất xám của lực lượng các nhà khoa học, kỹ sư, cán bộ, công nhân ngành Điện - những người đã được tôi luyện, trưởng thành qua thực tế xây dựng các công trình nhà máy từ Nhà máy Thủy điện Thác Bà đến Thủy điện Hòa Bình, Trị An... Đồng thời huy động được sức mạnh tổng hợp của nhân dân, lực lượng địa phương, các ngành, các cấp cùng tham gia thì Đường dây 500kV chắc chắn sẽ thành công.

Nhờ có sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Năng lượng, của Ban Chỉ huy công trình, Ban Quản lý cùng sự ủng hộ và vào cuộc hết sức khẩn trương của các bộ, ban ngành, đơn vị và các địa phương, công trình Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) đã được khởi công với “niềm tin, ý chí quyết tâm” vì một ngày mai tươi sáng của đất nước. Điều đáng nói là trong công trình xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam, đội ngũ thiết kế

1. Nguyễn Khắc Phục, ‘‘Những bước đi tỏa sáng’’. NXB. Hội Nhà văn, tr. 244.

Cán bộ Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1, kiểm tra chất lượng móng, năm 1993 - Ảnh. Phan Cần

84


được các cấp, ban ngành tin tưởng tuyệt đối vào các ý kiến giải quyết và đề xuất xử lý của cơ quan thiết kế nên không mất nhiều thời gian tranh cãi khi phê duyệt, góp phần quan trọng đẩy nhanh tiến độ công trình.

Niềm tin, ý chí, sáng tạo và cuộc đua với thời gian

Khi công tác “hậu cần” cho việc xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam đã cơ bản lên khuôn, ngày 5/4/1992 tại vị trí móng số 54, 852, 2702 và ngày 21/1/1993 tại Trạm biến áp Phú Lâm, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã phát lệnh khởi công xây dựng công trình Đường dây 500kV mạch 1 với mục tiêu khi dự án đưa vào vận hành sẽ truyền tải khoảng 2 tỷ kWh/năm đưa điện từ miền Bắc vào miền Trung và miền Nam.

Với phương châm “vừa thiết kế, vừa thi công”, một cuộc chạy đua với thời gian diễn ra quyết liệt. Công trình được khởi công khi chưa được thiết kế chi tiết, đầy đủ. Đội ngũ cán bộ công nhân viên thực hiện Dự án vừa phải nghiên cứu, tìm hiểu thiết kế, vừa thi công. Với tinh thần quyết tâm công trình phải hoàn thành trong 02 năm, trên khắp tuyến đường dây từ Hòa Bình dọc theo miền Trung vào miền Nam, đâu đâu cũng là công trường. Cán bộ khảo sát, giám sát, thi công được phân thành hàng trăm tổ, rải đều trên toàn tuyến để kịp thời phát hiện và hiệu chỉnh những điểm chưa hợp lý trong thiết kế.

Lực lượng thi công chính của công trình là Tổng Công ty Xây dựng Thủy điện Sông Đà và 4 công ty xây lắp điện 1, 2, 3, 4 trực thuộc Bộ Năng lượng. Để đẩy nhanh tiến độ xây lắp, Bộ Năng lượng chỉ đạo chia việc thi công đường dây thành 4 cung đoạn. Tổng Công ty Xây dựng Thủy điện Sông Đà (nay là Tổng Công ty Sông Đà) thi công đúc móng, dựng cột (không kéo dây) từ vị trí số 1 (Hòa Bình) đến vị trí 54 (Mãn Đức - Hòa Bình) dài 24km. Công ty Xây lắp điện 1 thi công, đúc móng, dựng cột từ vị trí 55 đến vị trí 802 (trạm bù Hà Tĩnh) và kéo dây từ cột 1 đến cột 802, dài 341,68km. Công ty Xây lắp điện 3 (nay là Tổng Công ty cổ phần Xây dựng điện Việt Nam) thi công từ vị trí 803 đến vị trí 2112 (Đắk Lây - Kon Tum), dài 523,35km. Công ty Xây lắp điện 4 (nay là Công ty trách nhiệm hữu hạn Xây lắp 4) thi công từ vị trí 2113 đến vị trí 2702 (Buôn Ma Thuột - Đắk Lắk) dài 308km. Công ty Xây lắp điện 2 thi công từ vị trí 2703 đến vị trí 3437 (Phú Lâm - Thành

85


phố Hồ Chí Minh) dài 320,67km. Các trạm biến áp và trạm bù do nhà thầu Merlin Gerin - Pháp cung cấp thiết bị, thiết kế phần nhị thứ. Các công ty xây lắp điện thực hiện việc đấu nối, các trung tâm thí nghiệm điện kiểm tra, thí nghiệm thiết bị.

Trên từng cung đoạn lại được chia thành nhiều đoạn nhỏ thực hiện theo phương án dàn hàng ngang song song. Đây là một phương pháp khoa học để rút ngắn thời gian xây lắp đường dây. Phương án này thường được áp dụng trong thi công các công trình lớn. Song trong điều kiện khó khăn về kinh tế,

Bảng lưu bút ra lệnh khởi công xây dựng Trạm 500kV Phú Lâm

Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt (hàng đầu, thứ 4 từ phải sang), tại lễ khởi công xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam

86


tài chính, máy móc cơ giới hóa của nước ta thời kỳ đó thì việc huy động tổng lực nguồn vốn để thực hiện đồng thời nhiều đoạn là vấn đề khá căng thẳng. Hơn nữa việc huy động một lực lượng lớn nhân công, máy móc, phương tiện cơ giới cùng một thời gian để thi công đồng thời trên nhiều cung đoạn của công trình là việc không hề dễ dàng. Tuy nhiên, thực hiện theo phương án này sẽ có khả năng đảm bảo được tiến độ hoàn thành trong 2 năm, khi đó hiệu quả kinh tế mang lại từ đường dây là rất lớn. Ở các đơn vị xây lắp thực hiện việc giao ban hàng ngày trên toàn tuyến, do đó mọi công việc chậm trễ, ách tắc được giải quyết kịp thời. Bộ Năng lượng đã cho 4 công ty xây lắp mua thiết bị thông tin liên lạc bằng Icom (máy vô tuyến điện) để liên lạc từ chỉ huy đến các tổ đội, các đơn vị thi công. Việc hợp tác giữa các đơn vị thiết kế với các công ty xây lắp hết sức khoa học, chặt chẽ. Để rút ngắn thời gian cho bàn giao tim, mốc tuyến, công ty thiết kế chỉ bàn giao các vị trí cột néo, cột vượt, cột góc còn tất cả phóng tuyến để xác định các vị trí trung gian đều do các công ty xây lắp thực hiện. Như vậy, việc xác định khoảng 3.600 vị trí móng, cột chỉ giải quyết trong một thời gian ngắn.

Trong các khâu thi công: Đúc móng, dựng cột, kéo dây thì khâu đúc móng là khó khăn nhất. Để có thể đào móng dựng cột ở những vị trí trên

Tổng Bí thư Đỗ Mười thăm công nhân tổ 2, đội 6B Xí nghiệp Vật liệu xây dựng điện, Công ty Xây lắp điện 1

đang thi công trên ĐZ 500kV Bắc - Nam.

87


núi, việc đầu tiên là phải chặt cây rừng già để làm đường vận chuyển vật tư, thiết bị lên núi. Với điều kiện cơ giới hóa còn hạn chế, việc chặt cây hoàn toàn phải chặt bằng rìu, cưa tay... rừng già lại chủ yếu là cây cổ thụ đường kính tới 1,5m, hạ được cây để mở đường là chuyện không đơn giản. Khi đó Ban Chỉ huy công trình phải huy động lực lượng dân quân, lao động địa phương, quân đội từ Quân khu 4, Quân khu 5, Binh đoàn 15 tham gia chặt cây, làm đường. Sau đó làm các đường đồng mức để cho các phương tiện máy móc vận chuyển vật liệu lên các vị trí thi công.

Trên toàn tuyến có 3.447 móng cột, việc xác định vị trí móng do lực lượng chính quy (cán bộ, kỹ sư công nhân lành nghề) thực hiện. Việc đầu tiên là xác định tim móng, một móng có bốn trụ, đào tới cốt thấp nhất rồi mới đặt cốt pha, dựng 4 trụ... Móng nhỏ nhất khoảng 300 khối bê tông, khối lượng đất phải đào lên tới hàng nghìn mét khối. Khi đào móng tại đoạn Đại Lộc - Quảng Nam, vị trí móng rơi vào vùng địa chất toàn đá, máy móc cũng không đào được, phải thuê người dân lao động địa phương đục thủ công. Việc khai thác nguồn vật tư cung cấp sỏi đá, sắt thép, xi măng để đúc móng được giao quyền cho các đơn vị xây lắp tự quyết định, do đó các đơn vị đã chủ động tìm địa điểm khai thác, hợp đồng khai thác, vận chuyển tới hàng triệu tấn sắt thép, xi măng, hàng triệu mét khối cát, sỏi, đá, phục vụ công tác đúc móng.

Trong quá trình thi công có nhiều vị trí đúc móng trên đỉnh đèo Hải Vân, đồi núi Đại Lộc, Khâm Đức, đèo Lò Xo... máy móc không thể lên được,

Đào đúc móng ở Phú Lộc - Thừa Thiên Huế (năm 1993) - Ảnh. Phan Cần

88


phải huy động nhân dân các địa phương, bà con các dân tộc gùi từng bao xi măng, từng bao cát, từng thùng nước lên đỉnh núi cheo leo để phục vụ việc đúc móng. Mỗi người chỉ gùi được 15kg cho mỗi chuyến. Thế nhưng góp gió thành bão, “có sức người sỏi đá cũng thành cơm”, từng móng cột đã được dựng lên trên suốt chiều dài đất nước. Trong suốt hai năm không kể ngày đêm, chủ nhật, ngày lễ, mưa bão, giá rét, tất cả lực lượng công nhân, cán bộ, kỹ thuật chỉ huy dồn sức để thực hiện công trình đúng tiến độ.

Công đoạn lắp cột cũng không kém phần căng thẳng. Ở nhiều nước trên thế giới khi đó sử dụng cột đúc sẵn, sau đó dùng máy bay để lắp ghép, kỹ sư, công nhân chỉ bắt đai ốc và bulông. Ở Việt Nam do điều kiện địa hình và phương tiện không sử dụng được công nghệ này mà phải sử dụng kỹ thuật lắp “trụ leo”. Đây là phương pháp dùng trong những khu vực địa hình đồi núi hiểm trở. Nghĩa là dùng dây tời bằng thép chắc chắn để lắp ráp từng đoạn cột. Để có thể hoàn thành tiến độ lắp cột, Ban Chỉ huy các cung đoạn đã khoán cho các tổ với yêu cầu hai ngày phải lắp xong một cột, có như vậy mới đảm bảo được tiến độ. Do có nhiều thợ và nhiều lao động nên chúng ta lắp được đồng thời nhiều cột. Vậy nên, đến tháng 3 năm 1993, việc dựng cột trên toàn tuyến đã hoàn thành. Phương pháp lắp cột “độc đáo” này cùng với hình ảnh công nhân kỹ thuật leo lắp ráp cột đã khiến đoàn khảo sát của nước ngoài “ngả mũ thán phục”.

Phương pháp lắp cột “độc đáo”

khiến đoàn khảo sát nước ngoài “ngả mũ

thán phục”

89


Khi thi công đường dây 500kV bước vào cao điểm, Thủ tướng Võ Văn Kiệt kiểm tra tiến độ thi công đường dây đoạn 500kV Hà Tĩnh - Đắc Lây, thăm Công ty Xây lắp điện 3 đang thi công đoạn này. Tại vị trí 1.513 thuộc xã Thụy Phương tỉnh Quảng Bình, kỹ sư Trần Viết Ngãi - Phó trưởng Ban chỉ huy xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam đã báo cáo tiến độ thi công với Thủ tướng. Thủ tướng khen ngợi Công ty đã phấn đấu hoàn thành khối lượng việc gồm: đúc xong 1.256 móng cột trong tổng số 1286 vị trí, dựng 550 cột, kéo 40km dây đảm bảo chất lượng1.

Trong lúc công trường xây dựng đường dây 500kV Bắc - Nam đang “tấp nập”, vật lộn với khó khăn thử thách thì tại Bộ Năng lượng có sự thay đổi nhân sự lãnh đạo Bộ. Tiếp nhận công tác quản lý ngành năng lượng từ Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, Bộ trưởng Thái Phụng Nê và các đồng nghiệp đã dành nhiều tâm huyết, trí lực cho công tác chỉ đạo, đôn đốc thức đẩy xây dựng công trình hoàn thành đúng thời hạn đặt ra. Đồng thời Bộ cũng khẩn trương xem xét phê duyệt phương án giao phạm vi chuẩn bị và quản lý vận hành đường dây 500kV cho các công ty điện lực. Nhiệm vụ chuẩn bị quản lý vận hành đường dây 500kV đối với các công ty điện lực lúc đó là một nhiệm vụ đầy hấp dẫn, mới lạ nhưng cũng là thách thức lớn cho những người thợ truyền tải sống và làm việc học tập trong một đất nước mà cấp điện áp truyền tải cao nhất cho đến lúc đó chỉ là 220kV.

Để chuẩn bị cho công tác quản lý vận hành an toàn Đường dây 500kV Bắc - Nam cần đào tạo đội ngũ kỹ sư, cán bộ, công nhân vận hành tinh thông nghề nghiệp, trẻ, khỏe, có khả năng thích nghi với điều kiện sống trên địa hình hiểm trở mà đường dây đi qua. Với tinh thần đó, Bộ Năng lượng đã giao cho Sở Truyền tải điện 1 tuyển công nhân phổ thông, gửi đi đào tạo 3 tháng tại trường Kỹ thuật điện Hội An và trường Quân chính Quân khu 5. Sau 2 khóa, công nhân có trình độ cơ bản về điện, ý thức tổ chức tốt, có kỹ năng đọc bản đồ địa hình, trải nghiệm cách ăn ở, sinh hoạt trong rừng, nắm vững những tình huống cần xử lý khi khẩn cấp ở các vùng núi cao, rừng sâu. Những kiến thức đó đã giúp công nhân tự tin, chủ động trong ứng phó và xử lý các tình huống khi tham gia quản lý, vận hành đường dây. Sau đó Bộ Năng lượng

1. Nguyễn Khắc Phục, Những bước đi tỏa sáng, NXB Hội Nhà văn, 2014, tr 225.

90


đã tạo điều kiện để Sở Truyền tải điện 1 cử 13 kỹ sư tham gia đào tạo nâng cao lý thuyết tại trường Đại học Bách khoa và cử 7 kỹ sư đi thực tập 7 tuần tại Úc và Bỉ. Bộ Năng lượng cũng phối hợp với Hội Điện lực Việt Nam biên soạn các giáo trình quản lý vận hành hệ thống điện siêu cao và mời giáo sư của Trường Đại học Bách khoa giảng dạy cho các kỹ sư những kiến thức về đường dây tải điện xoay chiều, điện áp siêu cao, vấn đề kỹ thuật điện cao áp ở siêu cao áp và cực cao áp... Đây chính là những kiến thức cơ bản và là cẩm nang của các công nhân quản lý vận hành đường dây.

Cùng với đó, Bộ Năng lượng tổ chức hàng chục hội thảo khoa học có sự tham gia của các chuyên gia quốc tế đã cung cấp một lượng thông tin rất lớn về khoa học và công nghệ trong lĩnh vực truyền tải điện năng cho các chuyên gia và cán bộ kỹ thuật Việt Nam. Cả “tiền tuyến” và “hậu phương” đang cấp tập chuẩn bị cho thời khắc quan trọng nhất của ngành Năng lượng Việt Nam.

Khi đặt ra mục tiêu hoàn thành công trình sau hai năm, dù đã có cơ chế đặc biệt được đưa ra để đẩy nhanh tiến độ, thì vẫn có không ít những quan ngại về tính khả thi trong triển khai công trình. Thế nhưng, sau 782 ngày đêm lao động không mệt mỏi, lực lượng thi công đã thực hiện xong 1.487km đường dây mà phần lớn đều xuyên qua rừng núi hiểm trở, đầm lầy, rừng

Bộ trưởng Năng lượng Thái Phụng Nê (đầu tiên từ trái sang) kiểm tra tại vị trí 397 trên đèo Hải Vân.

91


thiêng nước độc; vừa phải tự mở đường để vận chuyển vật liệu, vừa phải huy động tận dụng tổng lực xi măng, sắt thép để đổ gần 250.000 mét khối bê tông và lắp đặt 26.000 tấn thiết bị. Tổng nhân lực huy động trên toàn công trường gần 8.000 người, cùng các lực lượng quân đội hỗ trợ bao gồm Binh đoàn 12, Binh đoàn 15, Quân khu 4, Quân khu 5, Quân đoàn 1, Quân đoàn 3... với gần 4.000 cán bộ, chiến sĩ; thêm vào đó là gần 7.000 cán bộ, công nhân, kỹ thuật của các đơn vị xây lắp tỉnh thành... Đến tháng 4/1994, cơ bản công trình được xây dựng hoàn tất với khối lượng bao gồm: lắp dựng 3.437 cột thép (trong đó có 12 vị trí đảo pha); kéo 1.487km dây dẫn (mỗi pha 4 dây) và dây chống sét (hai dây chống sét, trong đó 1 dây có mang dây cáp quang); xây dựng 22 trạm lặp cáp quang, 19 chốt vận hành đường dây; đổ 280.000m3 bê tông móng với 23.000 tấn cốt thép; 60.000 tấn cột điện, 23.000 tấn dây dẫn và 930 tấn dây chống sét; 6.300 tấn cách điện.

Phần trạm biến áp gồm 5 trạm: Hòa Bình, Hà Tĩnh (trạm bù), Đà Nẵng, Pleiku, Phú Lâm. Giai đoạn 1 (5/1994) chỉ mới lắp đặt 1 máy biến áp 550/220/35kV - 3x150MVA tại trạm Hòa Bình và 1 máy biến áp 3x150MVA tại trạm Phú Lâm. Đến tháng 9/1994, lắp đặt thêm 3 máy biến áp 550/220/35kV - 3x150MVA tại các trạm Hòa Bình, Phú Lâm, Đà Nẵng và đến tháng 11/1994, lắp đặt thêm 1 máy biến áp 550/220/35kV - 3x150MVA tại trạm Pleiku.

Khóa tập huấn thực tế về quản lý, vận hành, điều độ đường dây 500kV tại Úc (Ảnh tư liệu do

đồng chí Nguyễn Tiến Dũng cung cấp)

https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%B2a_B%C3%ACnh

https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_T%C4%A9nh

https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_N%E1%BA%B5ng



https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0_N%E1%BA%B5ng

92


Phần nhà điều hành Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia với hệ thống SCADA theo dõi thông số vận hành toàn hệ thống điện cũng được hoàn thành vào đầu năm 1994. Hệ thống này cho phép điều khiển các thiết bị đóng cắt của các trạm trên hệ thống 500kV tại Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia.

Khi công tác xây dựng đã cơ bản hoàn tất, Bộ Năng lượng đã giao cho 3 sở truyền tải thuộc 3 công ty điện lực đảm nhận quản lý vận hành toàn bộ đường dây và trạm. Sở Truyền tải công ty Điện lực 1 quản lý vận hành đoạn Hòa Bình - Đèo Ngang và trạm Hà Tĩnh. Sở Truyền tải Công ty Điện lực 3 quản lý vận hành đoạn Đèo Ngang - Pleiku và trạm Đà Nẵng - PLeiku. Sở Truyền tải Công ty Điện lực 2 quản lý vận hành đoạn từ Pleiku - Phú Lâm và trạm Phú Lâm. Dọc tuyến bố trí 25 chốt quản lý vận hành, mỗi chốt vùng đồng bằng có 20 cán bộ công nhân viên, vùng núi có 30-40 cán bộ công nhân viên để kiểm tra phát quang hành lang tuyến bảo vệ sửa chữa nhỏ, tu bổ đường sá. Ngoài ra, mỗi sở truyền tải bố trí một đội chuyên sửa chữa lưu động đường dây và một đội chuyên sửa chữa thí nghiệm định kỳ các trạm. Tại Trung tâm điều độ quốc gia có 60 cán bộ kỹ sư tập trung nghiên cứu tài liệu chuẩn bị cho đóng điện. Toàn bộ lực lượng vận hành có 74 kỹ sư đã được đào tạo ở nước ngoài, cùng 620 cán bộng công nhân quản lý vận hành sửa chữa đường dây và trạm được đào tạo trong nước. Bà Hồ Thị Bích Phượng - một trong những cán bộ quản lý vận hành tiêu biểu đã kể lại những ngày tháng “căng thẳng” nhưng cũng rất “vui mừng” đó. “Vui mừng vì nhận được

Ra dây thí điểm, lắp khung định vị ở vị trí 152 - Ảnh. Phan Cần

https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Trung_t%C3%A2m_%C4%90i%E1%BB%81u_%C4%90%E1%BB%99_H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4%91i%E1%BB%87n_Qu%E1%BB%91c_gia&action=edit&redlink=1

https://vi.wikipedia.org/wiki/SCADA

93


quyết định giao cho quản lý đường dây 500kv Bắc Nam - đồng nghĩa với việc công ty của bà sẽ trực thuộc Tổng Công ty Điện lực Việt Nam. Nhưng bắt tay vào việc rồi mới thấy căng thẳng và lo lắng bởi lực lượng quản lý vận hành khi ấy quá ít, phải tuyển thêm “quân”, đào tạo cập tốc, mò mẫm tiếp xúc nghiên cứu với công nghệ... Tụi tôi bảo nhau: nhờ đường dây 500kV, miền Nam và miền Bắc được gần nhau hơn. Đi quản lý đường dây cũng đỡ hơn. Đó là một trong những cột mốc quan trọng nhất của điện lực Việt Nam. Vì vậy, nên phải cẩn thận khi vận hành, bảo vệ và theo dõi từng chi tiết nhỏ...”1

Lần đầu tiên thí nghiệm cấp điện áp 500kV

Lần đầu tiên ngành Điện xây dựng Hệ thống tải điện 500kV, cũng có nghĩa lần đầu tiên những kỹ sư điện thực hiện thí nghiệm, hiệu chỉnh thiết bị ở cấp điện áp này.

Thông thường, đối với một công trình xây dựng điện nào cũng vậy, những người làm công tác thí nghiệm hiệu chỉnh đều phải chịu một sức ép về thời gian, do thời hạn đóng điện là mốc hoàn thành công trình được định trước, trong khi đó phần lớn các công trình, đơn vị thi công xây dựng bao giờ cũng kéo dài và chiếm dụng quỹ thời gian của thí nghiệm. Để hoàn thành nhiệm vụ của mình, những người làm công tác thí nghiệm, hiệu chỉnh

1 Nguyễn Khắc Phục, Những bước đi tỏa sáng, NXB Hội nhà văn, 2014, tr. 274.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát lệnh đóng điện hòa hệ thống điện miền Nam với hệ thống điện miền Bắc ngày 27/05/1994

94


phải tranh thủ thực hiện song song nhiều hạng mục công việc để đảm bảo tiến độ đề ra. Ở công trình đường dây tải điện 500kV cũng tuân thủ theo quy luật đó.

Công trình đường dây truyền tải điện 500kV là công trình đặc biệt: thiết kế đâu, thi công đến đó, việc xây dựng và lắp đặt được triển khai đồng thời trên cả 4 cung đoạn với tiến độ thi công rất nhanh, nên tính từ ngày khởi công và sau 2 năm 6 ngày đã bàn giao cho thí nghiệm hiệu chỉnh toàn bộ 4 cung đoạn. Tuy nhiên, vẫn còn những hạng mục chưa lắp đặt xong như hệ thống cáp quang, khiến cho công việc thí nghiệm hiệu chỉnh thêm khó khăn.

Đối với anh em thí nghiệm hiệu chỉnh, tuy đã có tích lũy kinh nghiệm về thí nghiệm hiệu chỉnh các công trình điện, nhưng đối với công trình đường dây 500kV thì còn nhiều bỡ ngỡ. Không ngại khó, những cán bộ kỹ sư thí nghiệm hiệu chỉnh một mặt phối hợp với chuyên gia Úc, Pháp, mặt khác, các kỹ sư thí nghiệm đã ngày đêm đi hiện trường để học hỏi và tìm hiểu thiết bị. Những ngày đầu, các chuyên gia Pháp, Úc không tin tưởng vào những người làm công tác thí nghiệm hiệu chỉnh Việt Nam nên không giao việc. Các kỹ sư Việt Nam vẫn kiên nhẫn tìm tòi học hỏi, đọc tài liệu và nghiên cứu các bản vẽ để phát hiện ra những sai sót của bản vẽ cũng như thiết kế, mạnh dạn trao đổi với các chuyên gia Pháp. Mỗi ngày, đội ngũ kỹ sư Việt

Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát biểu tại buổi lễ Mừng dòng điện 500kV Bắc - Nam mạch 1

95


lấy thực tế và hiệu quả công việc để chứng minh năng lực của mình. Bằng kết quả lao động miệt mài, các kỹ sư Việt Nam đã làm cho các chuyên gia Pháp, Úc và Đức phải thay đổi sự đánh giá ban đầu, từ chỗ không tin tưởng, không giao việc cho đến việc chấp nhận cho kỹ sư Việt Nam cùng thực hiện lắp ráp những thiết bị phức tạp. Nhờ đó, tiến độ lắp ráp hiệu chỉnh thiết bị cũng được đẩy nhanh.

Theo kế hoạch đề ra, công việc thí nghiệm sẽ được tiến hành trong 2 tháng. Thí nghiệm nghiệm thu được chia làm 3 giai đoạn: Thí nghiệm với điện áp một chiều; thí nghiệm với điện áp 15kV và điện áp định mức từng cung đoạn và thí nghiệm với điện áp định mức 500kV sau khi hòa điện.

Giai đoạn thí nghiệm điện một chiều dùng để xác định tên của từng pha và đo điện trở tác dụng của đường dây trên thực tế. Thí nghiệm này tuy đơn giản nhưng đầy áp lực về tâm lý, bởi nếu không đúng tên pha thì phải thi công lại một số hạng mục và tiến độ hoàn thành vì thế cũng phải kéo dài thêm. Rất may, kết quả hoàn hảo, các tên pha của cả 4 cung đoạn và các trạm biến áp, trạm bù đều được thi công đúng với thiết kế và điện trở tác dụng đều phù hợp với tính toán ban đầu. Kết quả bước đầu đã củng cố thêm lòng tin của các kỹ sư thí nghiệm hiệu chỉnh để bước vào các giai đoạn sau khó khăn và phức tạp hơn.

Bước sang giai đoạn 2, đưa điện 15kV xoay chiều lên đường dây 500kV. Để có nguồn điện 15kV với công suất 5MVA, các kỹ sư phải thiết kế, cải tạo và xây dựng một hệ thống cấp điện riêng biệt từ trạm điêzen ở Đà Nẵng và 14km đường dây 15kV để phục vụ cho thí nghiệm. Phục vụ cho thí nghiệm này, Trung tâm Thí nghiệm điện 2 đã phải chế tạo hàng chục máy biến áp và máy biến dòng chuyên dùng để đưa ra trạm Đà Nẵng lắp đặt trong sơ đồ thí nghiệm.

Với điện áp 15kV, đã tiến hành các thí nghiệm để đo các trở kháng và dung kháng đường dây, thí nghiệm bảo vệ rơle của 2 trạm biến áp 500kV Hòa Bình và Phú Lâm và đo vị trí số điện trở tiếp đất của từng cung đoạn.

Việc chuẩn bị cho thí nghiệm với điện áp định mức là một khâu tối quan trọng của công trình. Để đảm bảo an toàn cho hệ thống điện miền Bắc, các kỹ sư đã quyết định tách riêng 4 tổ máy của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình

96


để phục vụ cho công tác thí nghiệm đưa điện áp 500kV lên lưới điện. Muốn có điện áp 500kV lên đường dây, phải nghiệm thu đóng điện và thí nghiệm trạm biến áp Hòa Bình.

Đúng 22 giờ 5 phút ngày 20/5/1994, đóng điện xung kích lần đầu tiên vào máy biến áp 500kV ở trạm biến áp 500kV Hòa Bình thành công tốt đẹp - lần đầu tiên ở Việt Nam có điện 500kV. Đến 18 giờ 15 phút ngày 21/5/1994, đã đóng điện 500kV đưa dòng điện từ nhà máy thủy điện Hòa Bình tới Hà Tĩnh để tiến hành thí nghiệm các phần tử đường dây và trạm. Sau khi thí nghiệm thành công ở trạm biến áp 500kV Hòa Bình và đoạn đường dây 500kV Hòa Bình - Hà Tĩnh, các kỹ sư thí nghiệm hiệu chỉnh tiếp tục tiến sâu vào Đà Nẵng, Pleiku với những mốc lịch sử như sau: 15 giờ 46 phút ngày 23/5/1994 đóng điện vào trạm biến áp 500kV Hà Tĩnh; 16 giờ 28 phút ngày 23/5/1994 đóng điện đoạn đường dây Hà Tĩnh - Đà Nẵng; 18 giờ 35 phút ngày 23/5/1994 đóng điện đoạn đường dây Pleiku - Phú Lâm; 9 giờ 44 phút ngày 25/5/1994 đóng điện đoạn đường dây Đà Nẵng - Pleiku; 14 giờ 22 phút ngày 25/5/1994 đóng điện vào trạm biến áp 500kV Pleiku.

Sau khi đóng điện thành công vào 17 giờ ngày 26/5/1994 vào trạm biến áp Phú Lâm, các kỹ sư tiếp tục kiểm tra đoạn đường dây Phú Lâm - Pleiku từ hệ thống phía Nam, kiểm tra đồng vị pha và thứ tự pha để chuẩn bị điều kiện hòa điện giữa hai hệ thống. Lại một lần nữa hồi hộp, lo âu và chờ đợi.

Chuyên gia Nhật hướng dẫn cho công nhân kiểm tra hàn nối cáp quang

97


Kết quả, các pha của hai hệ thống Bắc - Nam như có hẹn trước, đồng vị với nhau tuyệt đối.

Sau khi đã phóng thử toàn tuyến đường dây bằng điện áp 500kV và kiểm tra sẵn sàng mang điện của tất cả các trạm biến áp 500kV: Hòa Bình, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Pleiku và Phú Lâm, giờ phút thiêng liêng đã đến. Đúng 19 giờ 16 phút ngày 27/5/1994 theo lệnh của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, hệ thống truyền tải điện 500kV đã được hòa thành công tại trạm biến áp 500kV Đà Nẵng, nối liền hai hệ thống điện Bắc - Nam, đánh dấu một kỷ nguyên mới - thống nhất hệ thống điện toàn quốc.

Còn với những người làm truyền tải điện đã trở thành chứng nhân lịch sử của công trình, họ sẽ không chỉ nằm lòng những gì đã được học hỏi, được tôi luyện trong khoảng thời gian vỏn vẹn hai năm ấy. Những năm tháng hào hùng đã giúp phát triển đội ngũ khoa học, kỹ thuật, công nhân kinh nghiệm cho sự nghiệp phát triển và hiện đại hóa ngành Điện. Nếu Đường dây 500kV mạch 1 mang sứ mệnh đổi mới tư duy điều hành của ngành trọng yếu như ngành Điện và tạo cơ sở cho xây dựng mạch 2 rồi tiếp đến là mạch 3, thì những con người tạo nên “đường điện thống nhất” đã trở thành lớp cha, lớp anh, thành niềm tự hào, niềm cảm hứng để những lớp sau tiếp nối sự nghiệp truyền tải điện Việt Nam.

Hòa điện đã thành công trước sự chứng kiến của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, đúng như kế hoạch cho phép. Đó là thành quả của niềm tin, ý chí và sự cần cù sáng tạo của tập thể cán bộ, công nhân của ngành Điện, ngành Xây dựng… trên suốt dọc dài công trình 500kV lịch sử.

Thước đo hiệu quả là sức sống của một công trình

Như một sự ngẫu nhiên, tháng 5/1994, Đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1 đưa vào vận hành vào đúng dịp cả dân tộc Việt Nam kỷ niệm 40 năm ngày chiến thắng Điện Biên Phủ (1954 - 1994), đưa điện từ miền Bắc vào “chi viện” cho miền Nam khi ấy đang đương đầu với những cơn khát điện triền miên. Công trình xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam là kỳ tích của thế kỷ XX. Đây không phải chỉ là lời nói cho vui của những người trong ngành, mà đã được khẳng định từ thực tế quá trình thi công đến hiệu quả của nó. Với mốc thời gian 2 năm vừa thiết kế vừa thi công và đưa vào

98


vận hành, đó đã là một kỳ tích của đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật xây dựng đường dây. Đó là sự quyết tâm của tập thể các lực lượng tham gia dự án, chủ lực là các công ty xây lắp điện 1, 2, 3, 4... sự hỗ trợ rất lớn của các lực lượng quân đội, dân quân, doanh nghiệp, đặc biệt là sự đồng lòng ủng hộ của nhân dân địa phương nơi có đường dây đi qua.

Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) đã phát huy ngay vai trò của mình trong hệ thống điện lực quốc gia. Điện năng cung cấp cho miền Nam và miền Trung tăng nhanh qua các năm sau khi hòa điện. Năm 1994: 988 triệu kWh; năm 1995: 2813 triệu kWh. Riêng trạm biến áp 500kV Phú Lâm, năm 1995 đã nhận 2005 triệu kWh, nhiều hơn điện năng phát trong cùng năm của hai nhà máy thủy điện là Trị An và Thác Mơ cộng lại. Qua hai năm đầu đưa vào vận hành, Đường dây 500kV đã đạt được các chỉ tiêu thiết kế, kể cả chỉ tiêu về tổn thất điện năng. Đồng thời chứng minh hiệu quả với nhiều phương diện: Đối với miền Trung, tình trạng thiếu điện đã chấm dứt. Điện năng cung cấp cho miền Trung tăng thêm 43%, khi so sánh năm 1995 có Đường dây 500kV với năm 1993 là năm chưa có hệ thống này, chất lượng điện áp của toàn miền được cải thiện rõ rệt. Tại Đà Nẵng, khi có Đường dây 500kV, điện áp 110kV luôn được tự động duy trì quanh trị số 115kV so với tình trạng trước đó, vào giờ cao điểm trị số tương ứng không quá 100kV; đối với miền Nam đã đáp ứng 30% nhu cầu điện năng của toàn miền. Vào mùa khô, tỷ trọng này lên tới 40%. Nhờ có Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1), ngành Điện đã có khả năng đáp ứng được tốc độ tăng trưởng phụ tải nhanh chóng của Hệ thống điện miền Nam bằng nguồn điện có giá thành thấp hơn. Chất lượng điện áp của khu vực cũng được cải thiện nhờ có thêm nguồn vô công từ đường dây 500kV và từ các bộ tụ bù ngang đặt tại trạm biến áp 500kV Phú Lâm.

Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) được hoàn thành và đưa vào sử dụng, mở ra bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây là công trình trọng điểm trong phát triển kinh tế đất nước, trong cả giai đoạn đầu và các giai đoạn về sau: Giải quyết tình trạng thừa điện miền Bắc, thiếu điện ở miền Trung và miền Nam, thúc đẩy phát triển kinh tế ở cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Điện thương phẩm tăng trưởng của

99


toàn quốc (từ 5-6% giai đoạn 1990 - 1992) đã lên đến đỉnh điểm là 21% năm 1995, trong đó khu vực miền Trung và miền Nam năm 1995 là 25%. Những đóng góp trên là một phần không nhỏ hòa chung vào sự phát triển kinh tế của đất nước, với tốc độ tăng trưởng GDP từ 5,1% vào năm 1990 lên 9,5% vào năm 1995, trong đó tốc độ tăng trưởng sản lượng công nghiệp bình quân đạt từ 12% đến 14% trong giai đoạn 1990 - 1995, vượt các chỉ tiêu Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng đã đề ra. Đồng thời sự thành công của đường dây còn góp phần quan trọng vào Chiến lược về đảm bảo quốc phòng, an ninh, thống nhất đất nước. Đường dây hữu hình 500kV kéo dài từ Bắc vào Nam chính là “sợi dây vô hình”, nhưng cũng hết sức “bền chặt” nối liền hai miền Nam - Bắc; là một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế - xã hội ở các vùng miền núi, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng đồng bằng và miền núi trên cả nước. Đất nước thống nhất không chỉ biểu hiện bằng thống nhất ngôn ngữ, lãnh thổ... mà còn là sự thống nhất tiền tệ, thị trường và cùng với đó là một lưới điện thống nhất.

Đây là một trong những công trình mang lại lợi ích kinh tế vượt trội so với các công trình điện lớn khác, là công trình đầu tiên và duy nhất trong ngành Điện thu hồi vốn nhanh nhất, tính đến thời điểm đó. Trong vòng chưa đầy 3 năm đã thu hồi được tổng số vốn đầu tư hơn 500 triệu USD,

Nhờ có điện, việc tuyển chọn trứng giống hiệu quả và năng suất tăng lên - Ảnh. Lê Thanh Ngon

100


trong khi dự kiến ban đầu là mất 5-10 năm. Nguồn điện ở Việt Nam có đặc điểm là cơ cấu nguồn điện ở các miền rất khác nhau. Chẳng hạn như, ở miền Nam, các nhà máy nhiệt điện dùng dầu DO và khí chiếm tỷ lệ quan trọng đặc biệt trong mùa khô. Nguồn điện ở miền Bắc gồm các nhà máy thủy điện và các nhà máy nhiệt điện than có giá thành thấp hơn các nguồn điện dùng nhiên liệu dầu. Tuy các nhà máy thủy điện ở nước ta phân bố ở cả ba miền, nhưng cao điểm lũ lại khác nhau từ 4 đến 8 tuần. Do đó, Đường dây 500kV tạo điều kiện khai thác các nhà máy điện với hiệu quả kinh tế toàn hệ thống cao hơn hẳn so với các đường dây miền riêng biệt trước đây. Tổng chi phí nhiên liệu đã giảm rõ rệt so với giai đoạn chưa có hệ thống hợp nhất. Tỷ lệ nguồn điện dùng nhiên liệu lỏng so với tổng sản lượng điện nhận của miền Nam và miền Trung đã giảm từ 37% năm 1993 xuống 16,6%/năm 1995 nhờ có Đường dây 500kV.

Không những thế, nhờ có Đường dây 500kV năng lực các nhà máy điện miền Bắc đã sớm được phát huy. So sánh lượng phát điện năm 1995 và 1993 cho thấy, các nhà máy nhiệt điện than tăng 2,62 lần; Thủy điện Hòa Bình tăng 1,35 lần. Chỉ tính riêng phần chênh lệch giữa giá thành điện năng chuyển từ nhà máy thủy điện để cung cấp cho miền Trung và miền Nam so với giá điện năng phát ra từ các nguồn nhiệt điện chạy dầu và điêzen vẫn được sử dụng trước khi có đường dây 500kV đã hơn con số hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Có thể thấy đây là công trình trọng điểm của đất nước mà khi bắt đầu còn có nhiều ý kiến băn khoăn lo lắng. Tuy nhiên, thắng lợi của công trình đã tạo nên sự gắn kết, sự thống nhất trong toàn Đảng, toàn dân, đồng thời mở đường cho những tư duy “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm” trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Nhìn nhận một cách khách quan, việc đưa Đường dây 500kV Bắc - Nam vào vận hành không chỉ tiếp thêm sức mạnh phát triển kinh tế - xã hội cho miền Trung và miền Nam. Kinh tế miền Nam có sự thay đổi quan trọng và nhanh chóng trở thành đầu tàu của nền kinh tế đất nước. Điện khí hóa đem lại sự thay đổi ở nhiều vùng quê miền Trung. Nhà thơ Tố Hữu đã viết lên cảm nghĩ về cuộc sống sinh hoạt, sản xuất của nhân dân ta thêm phần tươi

101


đẹp trong bài thơ “Ba mươi năm đời ta có Đảng”: “Núi rừng có điện thay sao/ Nông thôn có máy làm trâu thay người” . Việc xây dựng và đưa vào vận hành thành công Hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam còn là một bước trưởng thành quan trọng của ngành Điện Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu, khảo sát, thiết kế, xây dựng, quản lý vận hành và hợp tác quốc tế. Qua đó thể hiện bản lĩnh, khí chất của dân tộc Việt Nam trước thách thức về công nghệ và thời gian. Đây là một trong những công trình mở đầu cho sự hiện đại hóa hệ thống điện, thuận lợi cho việc điều hòa, điều động trào lưu công suất Nam - Bắc. Không những thế, công trình gắn với sự thay đổi cơ chế quản lý kinh tế của đất nước, từ cơ chế quản lý quan liêu bao cấp chuyển sang cơ chế thị trường, vì vậy nó đánh dấu mốc cho sự đổi mới tư duy điều hành của ngành Điện, thể hiện bằng sự ra đời của Tổng Công ty Điện lực Việt Nam - có chức năng quản lý việc sản xuất kinh doanh của ngành Điện, hướng tới tự chủ quản lý về mặt tài chính. Đó cũng chính là sự mở đường cho phát triển của ngành Điện và là cơ sở để xây dựng đường dây 500kV mạch 2, mạch 3. Quá trình xây dựng Đường dây, đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân đã được đào tạo tôi luyện, rèn giũa từ thực tiễn, làm nền tảng cho sự phát triển về sau. Thực tế đã chứng minh điều này khi đường dây 500kV mạch 2, mạch 3 được xây dựng bởi chính bàn tay, khối óc của đội ngũ cán bộ, công nhân trong nước, không cần thuê chuyên gia, cán bộ nước ngoài.

Nhờ có điện, đôi vai của người nông dân được “giải phóng” Ảnh. Lê Thanh Ngon

102


Có câu “lửa thử vàng, gian nan thử sức”, chỉ với một công trình thôi, nhưng đã dung chứa trong đó câu chuyện về cả một giai đoạn lịch sử của đất nước nói chung và ngành Điện nói riêng. Thời cuộc thử thách, thời cuộc tạo nên bước phát triển vượt bậc của một ngành xương sống trong nền kinh tế quốc dân. Nhờ có điện năng được cấp bảo đảm, ổn định mà chúng ta tự tin vạch ra những chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, để rồi nỗ lực biến chiến lược thành những con số hiển hiện biết nói.

Sau gần 25 năm vận hành, đây vẫn là một trong những công trình mang lại hiệu quả cao nhất trên tổng vốn đầu tư của ngành điện Việt Nam. Lịch sử đã khép lại, tương lai mở ra đối với những người làm truyền tải điện. Từ công trình 500kV đầu tiên mang dấu ấn của ngành Điện đặt nền móng khởi đầu cho lĩnh vực truyền tải điện quốc gia. Với vị thế ngày càng quan trọng trong hệ thống năng lượng, ngày 1/7/2008, Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia đã ra đời.

***II. SỰ KHẲNG ĐỊNH VÀ VƯƠN LÊN CHÍNH MÌNH CỦA

TRUYỀN TẢI ĐIỆN VIỆT NAM THỜI KỲ ĐỔI MỚIThử thách mới với hệ thống điện

Từ cơ sở vật chất nghèo nàn và lạc hậu tiếp quản từ người Pháp, sau 55 năm chiến đấu, bảo vệ, xây dựng và phát triển ngành Điện Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc, trở thành một ngành kinh tế - kỹ thuật hiện đại, đủ sức gánh vác vai trò là đòn bẩy cho nền kinh tế đất nước. Từ chỗ chỉ có 31MW công suất nguồn điện, chủ yếu gồm các nhà máy điện nhỏ, sản lượng 53 triệu kWh vào năm 1954 ở miền Bắc, đến cuối năm 2008, công suất lắp đặt của hệ thống điện quốc gia là 15.748MW, sản lượng điện sản xuất đạt 74,225 tỷ kWh. Từ các cụm nhà máy - đường dây hoạt động độc lập theo từng khu vực, đưa hệ thống điện quốc gia là một thể thống nhất, các đường dây và trạm biến áp truyền tải và phân phối trải khắp các miền của đất nước, trong đó trục xương sống là hệ thống tải điện siêu cao áp 500kV Bắc - Nam.

Giai đoạn 1996 - 2000, Việt Nam bước vào thời kỳ đẩy mạnh công

103


nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trước tác động của khủng hoảng tài chính - kinh tế khu vực cùng thiên tai nghiêm trọng xảy ra liên tiếp đặt nền kinh tế nước ta trước những thử thách. Tuy nhiên, giai đoạn này, Việt Nam duy trì được tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước 7%/năm. Giai đoạn 2000 - 2005, nền kinh tế đạt được tốc độ tăng trưởng cao, liên tục, GDP bình quân mỗi năm đạt 7,5%. Năm 2005, tốc độ tăng trưởng đạt 8,4%, GDP theo giá hiện hành, đạt 838 nghìn tỷ đồng, bình quân đầu người đạt trên 10 triệu đồng, tương đương với 640 USD.

Nhưng sự tăng tốc của nền kinh tế một lần nữa đặt hệ thống điện vào một thử thách mới. Theo quy hoạch phát triển Điện lực Việt Nam giai đoạn 2001 - 2010 có xét đến triển vọng đến năm 2020 (QHĐ V và QHĐ V điều chỉnh) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tốc độ tăng trưởng phụ tải dự kiến là 15% cho giai đoạn 2001 - 2005 và 13% giai đoạn 2006 - 2010, nhu cầu phụ tải năm 2005 là 48,5-53 tỷ kWh, năm 2010 là 88,5-93 tỷ kWh. Trên thực tế, sau khi Trung tâm Điện lực Phú Mỹ (công suất 4.005MW) ra đời, cùng với các nhà máy tuabin khí Bà Rịa, Phú Mỹ, Cà Mau, Nhơn Trạch tiếp tục vận hành dẫn đến có giai đoạn chiều truyền tải đường dây 500kV thay đổi từ Nam ra Bắc. Tại thời điểm trình Chính phủ phê duyệt hiệu chỉnh Tổng sơ đồ V, sau khi phân tích tình hình đầu tư một số công trình nguồn ở miền Bắc sẽ bị chậm so với tốc độ phụ tải đang tăng quá nhanh trong khu vực. Một vấn đề đặc biệt nghiêm trọng đã được nhận thấy là sẽ xuất hiện khả năng thiếu điện rất lớn ở miền Bắc và đặc biệt là Hà Nội trong giai đoạn 2005 - 2008.

Mặc dù Tổng Công ty Điện lực Việt Nam và các ngành đang tập trung đầu tư hoàn thiện giai đoạn mở rộng Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại, xây dựng Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí mở rộng, Nhiệt điện Na Dương ở Lạng Sơn, Nhiệt điện Hải Phòng,… nhưng khả năng hoàn thành, đưa vào vận hành các nhà máy điện trên trước năm 2005 được khẳng định là không thể, do cần nguồn vốn quá lớn cũng như hạn chế về thời gian. Vì vậy, để khắc phục tình trạng thiếu điện nghiêm trọng ở khu vực miền Bắc và đặc biệt là Hà Nội, Tổng Công ty Điện lực Việt Nam đã chọn một phương án khả thi nhất để trình Chính phủ phê duyệt. Đó là xây dựng đường dây 500kV (mạch 2) Phú Lâm - Thường Tín. Phương án này đã được Chính phủ chấp thuận.

104


Hóa giải nguy cơ, nâng tính an toàn cho hệ thống

Công trình mạch 2 Đường dây 500kV Bắc - Nam có tổng chiều dài 1.596,3km và đi qua 21 tỉnh, thành phố: Thành phố Hồ Chí Minh, Long An, Bình Dương, Đồng Nai, Lâm Đồng, Đăk Lăk, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi, Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng, Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Hòa Bình, Hà Nam, Hà Tây. Vấn đề đặt ra là vì sao cần phải đầu tư tới hơn 8.000 tỷ đồng để đầu tư mạch 2, trong đó, đường dây Pleiku - Phú Lâm sử dụng vốn vay từ Ngân hàng Thế giới (WB), các đường dây còn lại (từ Pleiku đến Thường Tín) sử dụng vốn của Tổng Công ty Điện lực Việt Nam và vốn vay tín dụng trong nước.

Câu trả lời nằm ở chỗ cùng lúc phải làm được hai việc đó là: hóa giải nguy cơ thiếu điện cho miền Bắc và tăng tính an toàn cho toàn hệ thống điện. Thực tế ở nước ta cho thấy, để cân bằng công suất và năng lượng từ năm 2004 - 2010, hệ thống điện miền Bắc luôn phải nhận một lượng công suất rất lớn, đặc biệt là vào mùa lũ. Theo tính toán của Tổng Công ty Điện lực Việt Nam, công suất truyền tải trên các đoạn đường dây 500kV Phú Lâm - Pleiku, Pleiku - Đà Nẵng rất lớn, nếu mạch 2 đường dây 500kV của các đoạn đường dây trên đưa vào vận hành trong năm 2004 - 2005, thì nếu có xảy ra sự cố một mạch đường dây, hai hệ thống điện Bắc - Nam vẫn được liên kết qua mạch còn lại. Còn đối với đoạn Đà Nẵng - Hà Tĩnh, trong trường hợp có sự cố hay sửa chữa đường dây, nếu không có mạch 2, hệ thống điện miền Bắc sẽ phải sa thải một lượng công suất từ 1.150MW đến 1.300MW (gần gấp đôi công suất Nhà máy Thủy điện Ialy), phụ tải cần sa thải chiếm tới 30-34% công suất hệ thống điện miền Bắc.

Do vậy, việc xây dựng đường dây 500kV mạch 2 sẽ mang lại những hiệu quả cao hơn và xác đáng hơn về mặt kỹ thuật, do công suất không bị tập trung về điểm nút Hòa Bình, không gây quá tải các xuất tuyến đường dây 220kV từ Hòa Bình. Đường dây 500kV mạch 2 sẽ phân bố trực tiếp phần lớn công suất về phía Nam từ hệ thống điện miền Bắc.

Tính đặc thù của đường dây 500kV mạch 2Khác với hệ thống Đường dây 500kV mạch 1 được xây dựng thành

105


một dự án, thì đường dây 500kV mạch 2 được chia thành 4 dự án độc lập: Pleiku - Phú Lâm (đóng điện và đưa vào vận hành ngày 19/4/2004), Pleiku - Dốc Sỏi - Đà Nẵng (đóng điện và đưa vào vận hành ngày 30/8/2004, vượt tiến độ 4 tháng), Đà Nẵng - Hà Tĩnh (đóng điện và đưa vào vận hành ngày 23/5/2004, vượt tiến độ hơn 1 tháng) và Hà Tĩnh - Nho Quan - Thường Tín (đóng điện và đưa vào vận hành 23/9/2005, vượt tiến độ hơn 3 tháng). Việc đóng điện vận hành với những thời điểm khác nhau nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, hiệu quả trong khai thác vận hành.

Cùng với việc xây dựng đường dây 500kV mạch 2 từ Phú Lâm ra Thường Tín, Tổng Công ty Điện lực Việt Nam cũng đã mở rộng 4 trạm biến áp 500kV cho các ngăn lộ đi và đến tại các trạm biến áp 500kV Phú Lâm, Pleiku, Đà Nẵng và Hà Tĩnh; xây mới hai trạm 500kV là Thường Tín và Nho Quan với công suất mỗi trạm đạt 900MVA. Các công trình trạm biến áp được áp dụng các công nghệ tiên tiến trên thế giới với hệ thống điều khiển bằng máy tính và hệ thống rơ-le kỹ thuật số hiện đại nhất thế giới.

Hầu hết các vật tư, thiết bị như: cột thép, dây nhôm, sứ, dây chống sét phục vụ cho công trình Đường dây 500kV mạch 2 được sản xuất trong nước với trình độ công nghệ cao, chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc tế. Nếu như đường dây 500kV mạch 1 có đến hơn 60% cột thép, dây, sứ, phụ kiện là nhập của nước ngoài, thì khi xây dựng đường dây mạch 2, chúng ta chỉ phải nhập khẩu cáp quang, sứ cách điện và thiết bị trạm biến áp.

Đường dây 500kV Bắc - Nam, bên trái là mạch 1, bên phải là mạch 2

106


Tiếp nối kỳ tích mạch 1, ngày 23/9/2005, ngày kết thúc cung đoạn Hà Tĩnh - Thường Tín, cũng là mốc son hoàn thành đường dây 500kV mạch 2. Từ thời điểm này, lưới điện ba miền Bắc - Trung - Nam được nối với nhau bằng 2 đường dây 500kV với tổng chiều dài gần 3.500km và một loạt hệ thống đường dây 220kV khác. Tất cả tạo nên mạng lưới cơ sở vững chắc cho việc cung cấp điện chất lượng và ổn định. Đây cũng là công trình do cán bộ, công nhân Việt Nam đảm nhận toàn bộ từ khâu thiết kế, thi công, chế tạo cột thép và giám sát, nghiệm thu, khẳng định đội ngũ cán bộ, kỹ sư Việt Nam có khả năng tiếp thu và làm chủ khoa học, công nghệ mới đối với những công trình lớn, đòi hỏi kỹ thuật cao.

Chúng ta đã tạo nên “bất ngờ Việt Nam” trong mắt bạn bè quốc tế, và sự tự chủ trong xây dựng đường dây 500kV mạch 2, một lần nữa khẳng định bản lĩnh, trí tuệ của Việt Nam, tiếp tục viết tiếp những trang sử hào hùng đối với ngành Điện nói chung và lĩnh vực truyền tải điện nói riêng.

Việc xây dựng hệ thống đường dây 500kV hai mạch khẳng định thực tế, ngành Điện đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Chính phủ và nhân dân giao phó, xứng đáng là một trong những trụ cột của nền kinh tế đất nước, đặc biệt là trong quá trình chuyển đổi từ kinh tế tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế. Thành tựu quan trọng và căn bản nhất là đã luôn giữ vững và phát huy vai trò chủ đạo trong đảm bảo cung cấp điện cho nền kinh tế và xã hội, góp phần duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế ở mức cao nhiều năm liên tục.

Tiếp tục vững bước trên con đường thống nhất hệ thống điện quốc giaNgay từ những tháng cuối năm 2012 và đầu năm 2013, Tập đoàn Điện

lực Việt Nam (EVN) sau khi cân đối cung cầu đã nhận thấy tình hình cung cấp điện sẽ khó khăn cho khu vực miền Nam, nhiều nơi bị mất điện cục bộ do quá tải đường truyền.

Còn nhớ, trong mùa khô năm 2013, đã có 2 đợt ngừng cung cấp khí là Nam Côn Sơn và Tây Nam bộ để bảo dưỡng. Theo kế hoạch, năm 2014, EVN sẽ sản xuất và mua 143,619 tỷ kWh điện, tăng 9,57% so với năm 2013, với sản lượng này sẵn sàng đáp ứng cho khả năng nhu cầu điện tăng cao hơn so với dự kiến tăng trưởng. Tuy nhiên, do một số công trình nguồn điện phía Nam chậm tiến độ nên khả năng sẽ xảy ra tình trạng thiếu điện ở miền

107


Nam. Để đáp ứng nhu cầu về điện cho phát triển kinh tế - xã hội và không ảnh hưởng tăng trưởng kinh tế miền Nam, Dự án đường dây 500kV đoạn Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông (gọi tắt là đường dây 500kV mạch 3) đã được Thủ tướng Chính phủ bổ sung trong Quy hoạch điện VII, điều chỉnh các hạng mục tại Văn bản số 47/TTg-CN.

Dự án đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông do Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung (CPMB) thuộc EVNNPT chịu trách nhiệm thực hiện. Công trình có tổng mức đầu tư 9.288 tỉ đồng, xây dựng đường dây mạch kép dài 437,5km với 926 vị trí móng, đi qua 6 tỉnh, thành phố gồm: Gia Lai, Đăk Lăk, Ðăk Nông, Bình Phước, Bình Dương và Thành phố Hồ Chí Minh. Dự án có hạng mục mở rộng ngăn lộ tại Trạm biến áp 500kV Pleiku và xây dựng mới trạm biến áp 500kV Cầu Bông, cải tạo 7,51km đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1 và 2 tại huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh.

Nếu như mục tiêu của đường dây 500kV mạch 1 là truyền tải điện từ miền Bắc vào giải quyết tình trạng thiếu điện cho miền Trung và miền Nam, mạch 2 đưa điện ngược lại từ miền Nam và miền Trung ra miền Bắc, thì đường dây 500kV mạch 3 được xây dựng để nâng cao độ dự trữ ổn định trên giao diện Bắc - Trung, khắc phục nguy cơ sự cố gây ảnh hưởng đến an toàn cung cấp điện trên các đường dây truyền tải. Đưa công suất của các nhà máy thủy điện miền Trung và các nhà máy nhiệt điện Bắc miền Trung cung cấp cho miền Nam đang thiếu điện do các dự án nhiệt điện ở miền Nam bị chậm tiến độ. Đồng thời bảo đảm thêm độ an toàn cho hệ thống truyền tải điện Bắc - Nam; và tiếp nối đoạn đường dây 500kV đoạn từ Vũng Áng - Dốc Sỏi vào Pleiku. Ngoài ra, mạch dây này tạo mối liên kết mạnh giữa các khu vực trong hệ thống điện và góp phần giảm chi phí vận hành của hệ thống khi gia tăng truyền tải công suất của các nhà máy điện ở miền Bắc vào miền Nam...

Hiện nay, khi hàng loạt nhà máy thủy điện lớn như Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu, Ialy, Trung tâm nhiệt điện Hải Phòng, Quảng Ninh đều nằm ở phía Bắc, ở miền Trung có Nghi Sơn, Vũng Áng, Mông Dương,... thì đường dây 500kV mạch 1, 2 luôn phải truyền tải công suất lớn và sản lượng cao, đưa điện phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân

108


các tỉnh phía Nam. Vì vậy đường dây 500kV mạch 3 Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông được xây dựng và đưa vào vận hành sẽ có vai trò đặc biệt quan trọng đối với hệ thống tải điện 500kV của Việt Nam. Đặc biệt công trình còn góp phần tăng cường an ninh hệ thống điện quốc gia, trong trường hợp xảy ra bấy kỳ sự cố nào vẫn đảm bảo truyền tải công suất cao vào các tỉnh phía Nam. Trong tình hình một số dự án nguồn điện ở khu vực miền Nam chậm tiến độ, việc xây dựng đường dây 500kV mạch 3 được xem là cứu cánh giải quyết tình trạng thiếu điện cho Thành phố Hồ Chí Minh và các vùng lân cận từ năm 2014.

Mặc dù đã có kinh nghiệm xây dựng đường dây 500kV mạch 1 và mạch 2, nhưng mỗi giai đoạn đều có những khó khăn riêng. Ở thời điểm xây dựng đường dây mạch 1, chỉ có 4 công ty xây lắp làm trụ cột, song thời điểm này không có nhiều đường dây cấp điện áp 110kV, 220kV phải xây dựng, đến khi triển khai mạch 2 cũng vẫn chỉ có 4 đơn vị xây lắp, nhưng cùng thời gian này, nhân lực bị phân tán cho thi công hàng trăm công trình lưới điện 110kV và 220kV khắp cả nước...

Lần này đích được đặt ra là phải hoàn thành trong vòng hai năm rưỡi trong điều kiện muôn vàn khó khăn về giải phóng mặt bằng và thời tiết khắc nghiệt, sự “đỏng đảnh” của điều kiện tự nhiên vùng Tây Nguyên. Rút

Thi công xây dựng đường dây 500kV mạch 3 đoạn qua Củ Chi

109


kinh nghiệm từ triển khai xây dựng đường dây 500kV mạch 1 và mạch 2, lãnh đạo EVN nhận thức hết các khó khăn và việc đầu tiên là tranh thủ sự đồng lòng ủng hộ của lãnh đạo chính quyền và nhân dân địa phương ở các tỉnh có đường dây đi qua. Cụ thể là EVN làm việc trực tiếp, ký kết hợp tác với lãnh đạo 8 tỉnh, thành phố bảo đảm chương trình cung cấp điện cho các tỉnh có đường dây đi qua, thống nhất các điều kiện để hỗ trợ triển khai xây dựng đường dây 500kV mạch 3. Theo đó, sớm hoàn thành các thủ tục về bàn giao chi tiết tuyến, không để phát sinh nhà cửa, công trình trong hành lang tuyến đường dây đã thỏa thuận; phê duyệt đơn giá bồi thường giải phóng mặt bằng; tạo điều kiện tối đa cho chủ đầu tư trong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, đáp ứng mục tiêu tiến độ đưa dự án vào vận hành; bảo đảm đủ quỹ đất cho thực hiện dự án; cho phép thực hiện một số cơ chế để đẩy nhanh công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, vận chuyển vật tư, thiết bị phục vụ thi công... Nếu có hư hỏng, đơn vị thi công có trách nhiệm sửa chữa để bảo đảm lưu thông và hoàn trả lại địa phương cơ sở hạ tầng theo hiện trạng ban đầu sau khi hoàn thành công trình… Vì đường dây 500kV mạch 3 chạy song song với mạch 1 và mạch 2 nên sẽ phải thi công ở các vị trí hiểm trở hơn rất nhiều; hơn nữa để bảo đảm tiến độ, cần thiết phải đơn giản hóa các thủ tục liên quan đến rừng.

Với những bất lợi nêu trên, việc thi công đường dây 500kV mạch 3 sẽ tiếp tục là cuộc “thử lửa” đối với những người thợ truyền tải điện Việt Nam. Một lần nữa những người “thợ đi trên dây” lại vượt lên chính mình để hoàn thành nhiệm vụ đặt ra. Thực tế đã chứng minh tính đúng đắn, sáng suốt và nhạy bén của Chính phủ trong quyết định xây dựng đường dây 500kV mạch 3 (Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông) cũng như việc đặt niềm tin vào tài năng, trí tuệ và bản lĩnh của đội ngũ cán bộ, công nhân ngành Điện.

Sức sống của mùa xuân trên công trình

Đường dây 500kV mạch 3 (Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông) được khởi công vào tháng 10/2011, với việc phải xây dựng mới đường dây 500kV mạch kép, phân pha 4 dây/1 mạch dài 437,514km từ trạm biến áp 500kV Pleiku đến trạm biến áp 500kV Cầu Bông; mở rộng diện tích tại các trạm biến áp 500kV Pleiku và 500kV Cầu Bông, lắp thiết bị các ngăn xuất tuyến 500kV

110


tại mỗi trạm; xây dựng mới 2 trạm cáp quang đồng bộ với tuyến cáp quang trên đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông và 1.092m đường dây 220kV, 2 trạm biến áp 22/0,4kV-50kVA cấp điện cho 2 trạm lặp cáp quang Buôn Đôn và Bù Đăng, nhưng tiến độ đề ra chỉ gói gọn 875 ngày, tương đương khoảng 2 năm rưỡi để khắc phục tình trạng thiếu điện vào mùa khô năm 2014 ở miền Nam.

Để đảm bảo tiến độ, đối với các vị trí cột chưa dựng xong ở phần xà trên, thì các đơn vị thi công néo tạm tại thân cột để đồng thời tiến hành rải dây đợi khi nào xong phần xà thì kéo dây lên. Phương pháp này đã rút ngắn được rất nhiều thời gian thi công, nhưng để thực hiện được phải bố trí mặt bằng thật khoa học để các tổ đội chia nhau vừa rải dây, vừa dựng cột nhưng lại không ảnh hưởng đến việc thi công của nhau.

Thời gian thi công công trình là 2 năm rưỡi, nên cả 2 mùa xuân này, những cán bộ, công nhân của các đơn vị thi công và Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung đón Giao thừa ngay trên công trình. Song với họ điều đó dường như không quan trọng, bởi trong mỗi người đều mang một trọng trách nặng nề nhưng đầy vinh quang. Ngày đêm họ miệt mài chung sức xây dựng đường dây 500kV mạch 3 để giải cứu cho vùng kinh tế trọng điểm của cả nước khỏi cơn thiếu điện. Năng lượng sẽ được đưa từ miền Bắc và miền Trung, Tây Nguyên vào miền Nam như cách đây 20 năm khi xây dựng mạch 1.

Có thể khẳng định rằng, nếu không có sức trẻ, sức khỏe và lòng nhiệt tình, thì những người công nhân những cán bộ quản lý mà chúng tôi đã gặp trên khắp các cung đoạn thi công đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông khó có thể vượt qua được những thử thách khắc nghiệt của thiên nhiên. Những buổi trưa nắng oi bức, gió thổi ù tai trên cột điện cao chót vót, rồi những tháng mưa ở Tây Nguyên, ở miền Đông Nam Bộ, mồ hôi hòa với nước ngấm vào bùn đất trong hố sâu của những móng cột… tất cả, tất cả những gian lao, vất vả ấy đã được những người thợ đón nhận và vượt qua.

Để rồi, ngày 5/5/2014, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã đóng điện thành công và đưa vào vận hành an toàn đường dây 500kV (mạch 3) Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông. Việc đóng điện và đưa vào vận hành công

111


trình trọng điểm cấp bách đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đúng tiến độ có ý nghĩa hết sức quan trọng, đảm bảo truyền tải điện an toàn, ổn định từ miền Bắc vào miền Nam, kịp thời cung ứng đủ điện cho sinh hoạt và phát triển kinh tế - xã hội của toàn miền Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng ngay trong mùa khô năm 2014 và những năm tiếp theo.

Cùng với đường dây 500kV mạch 1 và mạch 2, việc đưa vào vận hành kịp thời đường dây 500kV mạch 3 Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông góp phần tạo tiền đề liên kết lưới điện khu vực Đông - Tây Nam Bộ, đảm bảo vận hành hệ thống điện an toàn, kinh tế trong trường hợp cần có sự trao đổi điện năng ở mức độ cao giữa các vùng - miền trên cả nước.

Kết quả đó thể hiện sự quyết tâm cao độ từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia. Đặc biệt sự quản lý điều hành quyết liệt, hiệu quả của Ban quản lý dự án các công trình điện miền Trung trong suốt quá trình triển khai dự án; sự nỗ lực và tinh thần hăng say thi đua lao động, ngày đêm bám trụ công trường của các đơn vị thi công dự án; sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành, các đơn vị tham gia dự án; sự ủng hộ của chính quyền địa phương trong suốt quá trình triển khai giải phóng mặt bằng và hơn nữa là sự đồng thuận, chia sẻ của nhân dân với dự án trọng điểm cấp bách.

Nếu như đường dây 500kV mạch 1 được xây dựng bằng tinh thần dám nghĩ dám làm, chịu trách nhiệm, đường dây 500kV mạch 2 được xây dựng bằng tinh thần phát huy nội lực và chứng minh khả năng tự cường dân tộc thì đường dây 500kV mạch 3 Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông được xây dựng bằng sức trẻ, lòng nhiệt thành và bản lĩnh của những người thợ truyền tải điện Việt Nam. Đường dây 500kV mạch 3 Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông hoàn thành đã góp phần dệt lên khung trời đất nước những “dây đàn trĩu nặng” năng lượng của những dòng sông.

Mãi mãi, hệ thống tải điện 500kV Bắc - Nam ba mạch xứng đáng là một bản anh hùng ca về tinh thần lao động, sáng tạo và dám chịu trách nhiệm trong thời kỳ đổi mới của đất nước ta.

112


Dòng kênh đổi mới Ảnh. Nguyễn Văn Khanh

Đất nước phát triển và hội nhập - Ảnh. Trần Liệt Hùng

113


***III. NHỮNG NGƯỜI

“TRUYỀN NIỀM TIN - TẢI NĂNG LƯỢNG CUỘC SỐNG”Tầm nhìn thời đại và sức mạnh của ý chí

Đường dây 500kV Bắc - Nam là công trình không chỉ giúp hệ thống điện của ba miền đất nước thống nhất, đây còn là bước ngoặt quan trọng thể hiện tầm nhìn thời đại trong quá trình xây dựng và phát triển hệ thống điện Việt Nam, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và sức sáng tạo của con người Việt Nam. Những kỷ lục được lập nên như về độ dài của đường dây lên đến gần 1500km, thời gian xây dựng chỉ có 2 năm… xứng đáng là kỳ tích, là những mốc son trong lịch sử phát triển, xây dựng của ngành Điện nói riêng, và của quốc gia nói chung.

Một chính trị gia đương đại đã nói: “Lịch sử được viết lên bằng những con người hành động”. Lịch sử đường dây 500kV được tạo nên bởi những đội quân xung kích, những con người cụ thể bằng xương bằng thịt. Đó là những người “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”, dù họ ở những cương vị khác nhau, hoàn cảnh khác nhau. Đó là vai trò của Thủ tướng Võ Văn Kiệt - người đưa ra quyết định, chủ trương quyết đoán và là tư lệnh trực tiếp chỉ đạo xây dựng để công trình thành công tốt đẹp. Cùng với một số đồng chí như Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, Bộ trưởng Thái Phụng Nê, Thứ trưởng Lê Liêm, GS.VS.TS Trần Đình Long, đồng chí Trương Bảo Ngọc, Lê Quang Huyến, Lê Nguyên Đính, Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Văn Châu, Hồ Anh Tô, Trần Viết Ngãi, Đậu Đức Khởi, Nguyễn Bá Hòa, Đinh Miên, Hồ Thị Bích Phượng,… Tất cả họ đều xứng đáng là những người anh hùng của công trình thế kỷ này.

Theo năm tháng, những thế hệ “đầu tiên” và những nhân chứng lịch sử trong thời kỳ xây dựng Đường dây 500kV mạch 1 còn lại rất ít, những người còn lại thì cũng đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm”. Với họ, cho dù hôm nay chân đã chậm, mắt đã mờ nhưng những ký ức tươi đẹp về xây dựng đường dây 500kV vẫn còn nguyên vẹn như mới đây thôi. Trong tâm trí GS. VS. TSKH Trần Đình Long, Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, Kỹ sư Trần Viết Ngãi những năm

114


tháng hình ảnh người “thủ lĩnh, vị tổng chỉ huy” toàn công trình - Thủ tướng Võ Văn Kiệt sẽ mãi không bao giờ phai nhạt.

“Cứ làm, nếu thất bại tôi sẽ từ chức, không để cách chức”

Tết Tân Mùi năm 1991, Thủ tướng Võ Văn Kiệt gặp lãnh đạo Bộ Năng lượng, trong đó có Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, Thủ tướng đặt vấn đề miền Nam thiếu điện, miền Bắc thừa điện, Bộ Năng lượng cần tìm cách đưa điện từ Bắc vào Nam. Với cương vị của người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng luôn trăn trở cho sự phát triển của đất nước: “Việc xây dựng các công trình điện rất tốn kém, khó khăn nhưng nhất định phải làm bằng được vì sự nghiệp đổi mới đất nước, vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân”.

Nhận được chủ trương của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Năng lượng đã nhanh chóng triển khai ngay các thủ tục để xây dựng Dự án đường dây 500kV đưa điện từ miền Bắc vào miền Nam. Nhưng thách thức lớn nhất chính là do địa hình đất nước trải dài hình chữ S đòi hỏi đường dây 500kV khi thi công sẽ phải lên tới 1.500km, vượt qua nhiều địa hình hiểm trở, trong lúc đó trên thế giới đường dây dài nhất cũng chỉ từ 700-800km và phải xây dựng trong 7-8 năm. Thế nhưng, trong bối cảnh hai miền đang cao điểm “khát điện”, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã đặt ra yêu cầu phải hoàn

Ban chỉ đạo đường dây 500kV đang kiểm tra ghế ra dây do Công ty Xây lắp điện 3 chế tạo - Ảnh. Phan Cần

115


thành được trong khoảng thời gian chỉ bằng ¼ thời gian mà các nước trên thế giới vẫn làm...

Đó là một “mệnh lệnh của thời cuộc”, có người đã ví như để xây dựng được đại công trình này cần có tinh thần của người chỉ huy trên chiến trường, chỉ có ý chí, sự quả cảm, hy sinh để tiến lên phía trước. Dù trong bối cảnh khi đó có không ít ý kiến băn khoăn, trái chiều, kể cả phản đối từ cấp Trung ương đến các ngành, giới khoa học dưới nhiều góc độ khác nhau như: kinh tế đất nước khó khăn, nguồn tài chính không có nhiều, việc xây dựng đường dây trong 02 năm là điều không tưởng, vừa tốn tiền vừa thiệt hại tài nguyên quốc gia; trong giới khoa học thì nêu lên vấn đề 1/4 bước sóng... Rồi thì đất nước thiếu điện mà phải bán điện sang Trung Quốc... Với tầm nhìn của người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng Võ Văn Kiệt hiểu rằng việc xây dựng đường dây 500kV sẽ kết nối các vùng miền trong cả nước, tạo điều kiện phát triển vùng miền núi, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền. “Trong tương lai không thể không có một chiến lược như xương sống của quốc gia để có thể điều hòa giữa các miền, và đặc biệt lúc bấy giờ tỷ trọng thủy điện lại là lớn nhất, cho nên cơ cấu của nguồn điện có sự không hợp lý. Nhưng bởi vì đất nước mình dài, cho nên có những vùng thừa nước và có vùng lại nắng hạn liên tiếp, mình phần lớn là thủy điện cho nên muốn có sự điều hòa để đảm bảo cho yêu cầu phát triển kinh tế, phát triển sản xuất và đời sống của dân thì không thể không xây dựng đường dây 500kV, rồi

Thủ tướng Võ Văn Kiệt kiểm tra công tác dựng cột đường dây 500kV

116


thì điều hòa phân phối nhu cầu của cả nước một cách tương đối đồng đều”1. Không những thế, lúc miền Nam đánh Mỹ, miền Bắc còn chi viện sức người sức của cho miền Nam đánh Mỹ, giờ miền Bắc thừa điện, miền Trung, miền Nam thiếu điện mà lại bán điện miền Bắc thì không hợp lý. Với suy nghĩ đó, Thủ tướng đã “đặt sinh mệnh chính trị” của mình để quyết tâm xây dựng Đường dây 500kV với chỉ một câu nói: “Ai đồng tình thì đứng vào hàng ngũ, ai không đồng tình thì đứng ra một bên”.

Ngay sau đó cả guồng máy chạy đua với thời gian ngay từ những bước tính toán ban đầu. Bản thân Thủ tướng mặc dù bề bộn nhiều công việc của Chính phủ nhưng vẫn dành nhiều thời gian và sự quan tâm đặc biệt đến công trình. Ông tiếp xúc trực tiếp với các nhà khoa học, làm việc thường xuyên với Bộ Năng lượng và các ban ngành liên quan yêu cầu dành sự ưu tiên cao nhất để giải quyết tất cả những thủ tục, những vướng mắc trong xây dựng công trình. Ông còn trực tiếp kiểm tra công việc tại những nơi khó khăn nhất. Hình ảnh Thủ tướng với chiếc áo màu cỏ úa, mái tóc trắng dưới vành mũ bảo hộ lao động đến tận chân các cột điện cao áp bắt tay, hỏi thăm những người cán bộ, công nhân thi công đường dây như tiếp thêm động lực cho những người thợ ngày đêm trên công trường. Là người đứng đầu Chính phủ, là người “tổng chỉ huy” công trình xây dựng Đường dây 500kV, thấu hiểu được những khó khăn của những người thợ thi công, Thủ tướng đến từng vị trí đúc móng, dựng cột để kiểm tra đồng thời động viên cán bộ, công nhân kỹ thuật thi công. Thấu hiểu là vậy nhưng Thủ tướng yêu cầu phải thực hiện “kỷ luật sắt” trên toàn công trình, anh em không được “táy máy” nguyên vật liệu dù chỉ là cái bu lông, ốc vít. Về điều này, Kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - Nguyên Phó ban Chỉ huy công trình xây dựng đường dây 500kV nhớ lại: “Ngay sau lễ khởi công công trình, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đến chứng kiến lễ đúc móng đầu tiên trên toàn tuyến. Và tại đây đã xảy ra một sự việc bất ngờ: Một công nhân xây lắp đã đến gần và nhanh tay nhét vào túi áo thư ký Thủ tướng tờ giấy gấp làm tư. Khi về đến nhà khách, đồng chí thư ký mới biết và báo cáo lên Thủ tướng lá thư với nội dung tố cáo một số cán bộ công ty xây lắp để xảy ra thất thoát

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội nhà văn, 2014, tr. 321-322.

117


vật tư xây dựng công trình. Ngay sau đó Thủ tướng gọi ngay Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải lên yêu cầu điều tra làm rõ trách nhiệm, bởi công trình vừa mới bắt đầu đã để xảy ra vụ việc này. Sau đó sự việc được làm rõ, Thủ tướng yêu cầu cách chức cán bộ đó và điều người khác về thay”. Trầm ngâm một lát, ông Ngãi nói thêm: “Thực ra Thủ tướng rất thấu hiểu những khó khăn, gian khổ của những người thợ trên công trường, họ lấy trộm xi măng có khi chỉ là đổi được mấy con chó để làm thịt ăn thêm... nhưng kỷ luật công trình phải thực thi nghiêm vì nó còn liên quan đến chất lượng công trình, liên quan đến danh dự của những con người đang ngày đêm vất vả trên toàn tuyến...”1.

Trong việc bảo đảm tiến độ trên toàn tuyến, vai trò chỉ đạo của Thủ tướng, của Bộ trưởng Bộ Năng lượng, của Ban Chỉ huy công trình, Ban Quản lý và lãnh đạo các đơn vị thực hiện hết sức quan trọng. Bộ Năng lượng tổ chức giao ban hàng tuần để cập nhật kịp thời tiến độ thi công của công trình, trong đó nhiều cuộc họp có Thủ thướng tham dự và chỉ đạo, giải quyết kịp thời các vướng mắc phát sinh.

Có thể nói tầm nhìn thời đại, ý chí kiên định, dám nghĩ dám làm của người đứng đầu Chính phủ chính là một trong những yếu tố tiên quyết giúp đặt nền móng, dựng hình hài cho “xương sống” của cả hệ thống điện Việt Nam. Sau này, chia sẻ với một phóng viên, ông nói: “Tôi đứng đầu Chính phủ, tôi tự xác định người tổ chức thực hiện không ai khác hơn là người đứng đầu Chính phủ. Đó là người chịu hoàn toàn trách nhiệm trước Đảng, trước dân...”2.

Chính nhân cách, phẩm chất của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã truyền lửa, truyền cảm hứng, khát vọng vươn tới cho những đồng chí, đồng bào, cán bộ chiến sĩ nói chung, cho đội quân ngành Năng lượng nói riêng trên con đường chinh phục những khó khăn, xây nên “công trình thế kỷ” cho đất nước trong thời kỳ mở cửa, đổi mới. Đất nước ta đang từng ngày trên con đường phát triển, cần biết bao những nhà lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược, tính quyết đoán và tinh thần trách nhiệm cao đối với những quyết định liên

1. Ghi theo lời kể của Kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, ngày 23/10/2017.2. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng”, NXB Hội nhà văn, 2014, tr. 325.

118


quan đến sự tồn vong, phát triển bền vững của Tổ quốc và cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt chính là con người dám nghĩ, dám hành động, dám chịu trách nhiệm vì dân, vì nước.

“Thần thiêng phải có bộ hạ”

Sau khi Chính phủ phê duyệt Luận chứng kinh tế - kỹ thuật của đường dây, các ngành liên quan đã chính thức vào cuộc, trong đó Bộ Năng lượng là đơn vị trực tiếp và chủ đạo trong xây dựng đường dây. Để xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam, một loạt giải pháp được đặt ra một cách chi tiết và cụ thể, trong đó việc lập tiến độ để triển khai xây dựng công trình, bố trí lực lượng từ khảo sát thiết kế, đến thi công xây lắp, giám sát, nghiệm thu, thu xếp vốn, kí kết hợp đồng, mua sắm vật tư thiết bị... được bố trí một cách chặt chẽ, sắp xếp logic với tốc độ hết sức khẩn trương.

Để thực hiện tổng lực tất cả các công việc vừa thiết kế vừa thi công, những nhà khoa học, những chuyên gia, kỹ sư, công nhân viên ngành Điện đã làm ngày làm đêm, “lấy công trường là nhà” để đảm bảo tiến độ hoàn thành trong hai năm. Đạt được mốc thời gian 2 năm là chuyện không hề đơn giản. Và trong khoảng thời gian đó, đã có không ít câu chuyện buồn, vui về những người “đứng cùng trong hàng ngũ” xây dựng đường dây.

“Ba ngày một lời hứa”... cho đến “ba năm an nhàn”

Nhắc đến Đường dây 500kV Bắc - Nam, người ta có thể kể ra nhiều dấu mốc, chi tiết, con số, nhưng trước hết người ta khó có thể quên những con người đã góp phần xây dựng nên “cơ đồ 500kV” với đủ cung bậc tình cảm. Một trong những con người ấy là ông Vũ Ngọc Hải, nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng.

Gần 30 năm trôi qua kể từ những năm tháng làm đường dây, nhưng những câu chuyện mà ông Vũ Ngọc Hải kể lại hôm nay vẫn sáng rõ như mới hôm qua. Với ông, việc xây dựng đường dây 500kV là cái “mốc” trong suốt cuộc đời gắn bó với ngành Điện. Từ những ngày đầu trăn trở, đến lời hứa với Thủ tướng “trong vòng ba ngày phải có câu trả lời: có làm được hay không đường dây 500kV đưa điện từ miền Bắc vào miền Nam”. Để có câu trả lời cho Thủ tướng, lãnh đạo Bộ Năng lượng đã phải làm việc cả với các chuyên gia tư vấn nước ngoài, tìm lời giải cho những khó khăn đặt ra. Câu trả lời

119


sau ba ngày ấy chính là quãng thời gian 02 năm chạy đua cho sự thành công của Đường dây 500kV Bắc - Nam. Nhưng chính vào những ngày tháng công trình đi vào giai đoạn gấp rút nhất thì sự hào hứng, tinh thần quyết tâm của tập thể lãnh đạo, cán bộ Bộ Năng lượng rơi vào nốt “trầm” bởi người đứng đầu Bộ phải “đi an dưỡng” tại trại Thanh Xuân. Kể về cái ngày nhận bản án đi “an dưỡng” tại Thanh Xuân, ông rất mực tin vào mình. Hơn ai hết ông hiểu chính con người mình, hiểu sự tình đó và trong hoàn cảnh nào ông vẫn luôn tin tưởng, chấp hành mọi quyết định của các cấp lãnh đạo.

Giờ đây, mỗi khi nhớ lại những ngày tháng gian nan, đầy thử thách và hết sức ý nghĩa làm đường dây 500kV ấy, Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải vẫn tâm đắc: “Đội ngũ khoa học - kỹ thuật của ta đã thể hiện đẳng cấp, và bản lĩnh của mình khi vừa lo thiết kế, vừa chỉ huy thi công đường dây 500kV, sau này khi mang sang kiểm tra tại hệ thống máy tính ở các viện bên Nhật, theo tiêu chuẩn quốc tế, không sai một tí nào. Nếu cần có một chính sách đặc biệt, theo tôi chính là một cơ chế ưu đãi người tài giống như ngày xưa ông Kiệt cho cơ chế ưu đãi đường dây 500kV”1.

Về hưu, tuổi già an nhàn với thơ, nhạc, với cuộc sống đời thường, ông vẫn nhớ những ngày tháng ấy “nhớ nhưng không còn cay đắng lắm”. Trong tập thơ “Con đường tôi đi” xuất bản đầu năm 2017, ông viết: “Mãi sáng ngời dòng điện Bắc - Nam/ Vì đất nước trách nhiệm hết lòng/ Những tháng ngày

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng.” NXB Hội Nhà văn, 2014, tr.245.

Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải và cố vấn đang kiểm tra các dụng cụ thi công do Công ty Xây lắp điện 3 chế tạo - Ảnh. Phan Cần

120


thiệt thòi chịu trận/ Được khích lệ đón nhận tình người/ Đường tải điện công trình lòng dân”. Với ông mọi chuyện cứ để trôi đi, còn lại ta với cái tâm thanh thản, với những gì đã làm cho đất nước, cho ngành Điện... đó chính là

tâm huyết của cả đời ông.

“Kiến trúc sư trưởng” của Đường dây 500kV

Lần đầu tiên đưa ra ý tưởng xây dựng đường dây 500kV những năm cuối thập niên 70 của thế kỷ XX, GS.VS.TSKH Trần Đình Long là một trong những người “đi đầu” trong việc thiết kế xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam. Năm 1978 khi có dịp làm việc với Viện Thiết kế lưới điện Leningrat (Liên Xô) ông đã đưa ra ý tưởng này để thảo luận cùng chuyên gia nước bạn. Thế nhưng điều kiện kinh tế của Việt Nam chưa cho phép làm công trình lớn như vậy, trong khi kinh phí để xây dựng đường dây 500kV là rất lớn. Ở vào thời điểm đó, điều này là không thể. Tuy nhiên những nghiên cứu về khả năng tải điện siêu cao áp vào miền Nam đã bắt đầu từ khá sớm. Ngay sau khi tốt nghiệp tiến sĩ khoa học ở Liên Xô, ông về nước giảng dạy tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội và hướng dẫn đề tài khoa học “Luận chứng kinh tế - kỹ thuật cho Đường dây 500kV Bắc - Nam”. Sau đó Bộ Năng lượng làm báo cáo khả thi về công trình xây dựng đường dây nhưng vì tình hình chưa bức bách nên Dự án chưa được tiến hành.

Mặc dù vậy, ý tưởng về một đường dây 500kV thống nhất trong cả nước vẫn luôn được ấp ủ trong GS. TSKH Trần Đình Long. Cho đến đầu những năm 90 của thế kỷ XX, khi tình hình điện năng ở Việt Nam trong tình trạng “kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”. Đối với miền Bắc, khi các tổ máy của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình đưa vào vận hành liên tục tăng công suất thì nguồn điện dư thừa khá lớn. Trong khi đó, miền Trung và Nam lại rơi vào tình trạng thiếu đói điện triền miên. Lúc này, ý tưởng về xây dựng Đường dây 500kV Bắc - Nam lại được đưa ra bàn thảo, tranh luận trong các hội nghị cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đến các hội nghị khoa học và cả dư luận xã hội. Điểm nhấn là tết năm 1992, khi Tổng Bí thư Đỗ Mười và Bí thư Thành ủy Hà Nội đếm thăm chúc tết gia đình giáo sư, Tổng Bí thư đã nêu vấn đề thiếu điện của miền Nam: “Tôi mới từ miền Nam ra, ở trong đó một tuần cắt điện 4-5 ngày gây rất nhiều hậu quả xấu, không những về kinh

121


tế, xã hội, quan hệ ngoại giao trong và ngoài nước, thậm chí còn ảnh hưởng đến an ninh của miền Nam. Còn miền Trung thậm chí không có nguồn điện nào, chỉ sống bằng nguồn điện điêzen. Sắp tới phải xây dựng đường dây để tải điện thừa từ miền Bắc vào miền Nam”1.

Tiếp sau đó là những ngày Chính phủ đẩy nhanh việc xây dựng đường dây. Giáo sư đã nhiều lần được Thủ tướng Võ Văn Kiệt mời lên gặp để báo cáo tính khả thi về mặt kỹ thuật và hiệu quả của đường dây 500kV. Hiểu được những khó khăn của việc xây dựng đường dây, Thủ tướng Võ Văn Kiệt nói: “Chỉ cần các cán bộ kỹ thuật làm sao có thể đảm bảo tính khả thi về kỹ thuật, tức là lo về phần kỹ thuật còn những vấn đề khác như tiền, vấn đề an toàn, quan hệ khác đã có Chính phủ lo”.

Được sự động viên và khích lệ của Thủ tướng, Giáo sư cùng đội ngũ giảng viên Bộ môn Hệ thống điện, trường Đại học Bách khoa phối hợp với Công ty Khảo sát Thiết kế điện 1 và các đơn vị liên quan ngày đêm hoàn thành hồ sơ thiết kế kỹ thuật trình lên Thủ tướng. Từ đó cho đến khi hoàn thành đường dây, là những đêm dài thức trắng miệt mài trên trang giấy với

1. Xuân Tiến, “GS. TSKH Trần Đình Long “Kiến trúc sư trưởng” và chuyện bây giờ mới kể”. Bản tin Truyền tải điện, số 2+3+4/2014.

Tổng Bí thư Đỗ Mười (áo tím than), Bí thư Thành ủy Phạm Thế Duyệt cùng lãnh đạo UBKH TP chúc tết

gia đình GS. TSKH Trần Đình Long, năm 1992

122


những phép tính cùng những con số, những ngày dài liên miên vừa thiết kế vừa thi công, vừa kiểm tra...

Gần 25 năm trôi qua, điều Giáo sư Trần Đình Long tâm đắc nhất là sau tất cả những băn khoăn trước đó về tính khả thi của đường dây giờ đã được giải đáp trọn vẹn. Cũng chính từ công trình này mà năng lực đội ngũ cán bộ kỹ thuật của Việt Nam được nâng lên một bước và hơn nữa là Hệ thống điện Bắc - Trung - Nam hòa cùng một mạch trong niềm vui chung của cả đất nước, của cả dân tộc.

Những người trên “tuyến lửa”

Nói công trình lịch sử này được dựng lên từ tổng hợp sức mạnh toàn dân cũng không ngoa khi mà phải huy động hàng vạn lao động địa phương, lực lượng quân đội từ Quân khu 4, Quân khu 5, Binh đoàn 15 để giải phóng rừng, mở đường chuyển vật tư, thiết bị lên đỉnh núi… Nhìn trên cả tuyến, thì mô hình sử dụng quân chính quy (cán bộ, kỹ sư và công nhân lành nghề) kết hợp với nhân dân địa phương, bộ đội, công an, các doanh nghiệp đã giúp đẩy nhanh tiến độ từng giờ, từng ngày và từng tháng. Suốt trong 2 năm

Thi công móng trên đỉnh Đèo Hải Vân - Ảnh. Phan Cần

123


không kể ngày, đêm, chủ nhật, ngày lễ, mưa rét, bão lụt... tất cả dồn sức để chỉ đạo và thực hiện thi công công trình đúng tiến độ. Có rất nhiều vị trí máy móc không thể đưa lên được phải huy động người dân tộc, người các địa phương gùi từng bao xi măng, từng bao cát lên đỉnh núi cheo leo để đúc móng như đỉnh đèo Hải Vân, đồi núi Đại Lộc, Giằng, Khâm Đức, đèo Lò Xo… Cung đoạn đèo Lò Xo nổi tiếng hiểm trở, điều kiện khắc nghiệt lắm muỗi, nhiều vắt, sốt rét rừng là nỗi ám ảnh với lực lượng thi công. Không những thế ở đây còn rất nhiều ngầm nguy hiểm, “đi dễ khó về”. Đường đi lên đèo chỉ có hai vệt bánh xe với rêu mọc dày, trơn tuột, chỉ cần lệch bánh xe là “nằm gọn dưới vực”. Rồi có những vị trí cột nằm xa xôi hiểm trở, phải mất nửa ngày đường mới đến nơi. Có nơi lau lách ken dày thành một đường hầm nhỏ, ô tô chỉ đi với tốc độ “rùa bò” 12-14km/h. Trời nóng như thiêu như đốt nhưng đường vẫn trơn vì không có nắng, chỉ có sương và rêu trơn trượt, chỉ đi thôi đã khó chứ chưa nói gì đến việc dựng cột, kéo dây. Theo chân những người thợ Đường dây 500kV, nhà báo Thanh Mai không thể nào quên hành trình đến với những con người trên “tuyến lửa ấy”. “Đường rất xấu, còn kinh khủng hơn huyện lộ, xã lộ. Chúng tôi rời Đã Nẵng, xe đi tắt qua cầu Quảng Huế, êm hơn đường quốc lộ. Tuy vậy, con đường cũng “lên bổng xuống trầm”, xe lao nhanh, thỉnh thoảng có nhảy cóc, ngay sáng hôm ấy, tôi đã cảm thấy thấm đòn. Chúng tôi lên huyện Giằng, một trong bốn huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, nơi bạt ngàn rừng

Niềm vui, sự ấm áp của những người công nhân sau những giờ lao động

124


núi... Sau hơn 2 tiếng chúng tôi có mặt tại thị trấn Thạnh Mỹ (Giằng). Thị trấn hoang sơ quá, nhưng đoạn đường qua thị trấn lại được trải nhựa phẳng phiu. Đại bản doanh của Đội 6 được đặt tại trung tâm thị trấn, có lẽ vào loại khang trang bậc nhất nhì ở Thạnh Mỹ. Trời vẫn mưa không dứt, đã 11h30 rồi, các dãy nhà vẫn vắng hoe.

Tôi hỏi đội trưởng Nguyễn Hữu Lư:

- Anh em đâu rồi?

- Mấy bữa nay trời mưa nên có hiện tượng sạt lở, có nơi sạt lở cả mảng lớn. Sáng chưa rõ mặt người, anh em đã phải vào tuyến, đắp móng và làm mương để chống xói móng, khi nào xong việc mới về...”1.

Còn đối với ông Trần Viết Ngãi - Nguyên Giám đốc Công ty Xây lắp Điện 3, đến tận bây giờ vẫn không nghĩ rằng ngày ấy mình lại liều lĩnh đến như vậy: “Ngày ấy dân xây lắp chúng tôi cứ nghĩ đơn giản nhận làm cung đoạn khó khăn thì mới có nhiều tiền, vậy nên cứ mạnh dạn nhận thôi. Nhận rồi mới thấy “kinh hoàng” vì nhiều đoạn “mửa mật”. Để có thể vượt qua những khó khăn ấy, chúng tôi đã vận dụng những kinh nghiệm đã từng thi công Đường dây 220kV Vinh - Đồng Hới. Tôi đã đề xuất giao toàn quyền cho thủ lĩnh các đơn vị: quyền thuê người, tuyển mộ thêm lực lượng bên ngoài để đẩy nhanh tiến độ tất cả các khâu: đào đất, chặt cây, làm đường, đào móng... Thực hiện phương thức khoán công việc theo thời gian, hoàn thành đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng thì có tiền. Chỉ yêu cầu các ông chỉ huy không được để xảy ra trộm cắp... Khó khăn thì không thể nào kể hết. Đối với cung đoạn qua đèo Hải Vân, đèo Lò Xo chúng tôi phải cho đào hầm, rồi cho công nhân xuống đào móng, dựng cột góc, dùng máy tời đưa thức ăn, vật tư xuống... Nhiều công nhân không chịu được bị ngất, còn có rất nhiều người hy sinh vì bị sập hầm hàm ếch... Khó khăn đến mức khủng khiếp...”2. Gian nan là vậy nhưng không ai được quên lời dặn dò của Thứ trưởng Bộ Năng lượng Lê Liêm: “Số phận Đường dây 500kV gắn bó sống còn với nền kinh tế quốc dân, một sơ sẩy nhỏ cũng có thể mang tới hậu quả rất lớn, mọi người phải thật chi tiết, phải thật cẩn thận...”.

1. Nguyễn Khắc Phục, “Những bước đi tỏa sáng.” NXB Hội Nhà văn, 2014, tr.257.2. Ghi theo lời kể của Kỹ sư Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, ngày 23/10/2017.

125


Trong tâm trí của ông Đậu Đức Khởi - Phó Giám đốc Công ty Xây lắp điện 1, sông Vu Gia chẳng khác nào con thủy quái luôn nổi giận. Có những lần, mưa to, lũ tràn về, nước suối dâng cao, để đảm bảo tiến độ thi công, không thể chờ mưa tạnh, lũ dừng, anh em phải đóng cọc tiêu hai bên để vác cát, xi măng, đốt lửa dưới chân cột để làm. Có lẽ ai đã tham gia xây dựng đường dây trên cung đoạn từ đèo Lò Xo sẽ thấu hiểu và không bao giờ quên những cơn mưa rừng. “Mưa xối xả từ Đắc Glêi, mưa trèo ngược Lò Xo, tuôn về Khâm Đức. Nước chảy xiết như tên lao, sông Vu Gia cuồn cuộn ào ào, Ngầm Xơi chìm trong nước xiết... Lán vừa dựng bị xé tan trong nuối tiếc, người ở đường dây, chân đạp đất đầu đội mưa xa”1. Không ít cán bộ, công nhân, kỹ thuật đã không trở về khi đường dây hoàn thành, cũng không ít người trở về không nguyên vẹn, sau những năm tháng sống trong “mưa rừng, cơm vắt”...

1. Ngọc Loan, “Con người làm nên tất cả”. Bản tin Truyền tải điện số 2+3+4/2014, tr 32.

Ban Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3 và các phòng ban đang họp thống nhất phương án rải căng dây - Ảnh. Phan Cần

126


Biết là sẽ khó khăn, vất vả vậy mà đến nay ngẫm lại Giám đốc Công ty Xây lắp điện 2 thời kỳ này vẫn không hiểu tại sao hồi đó mình lại “dám làm”. Không những dám làm mà còn “làm được”. Ông chia sẻ: “Chúng tôi làm 324km mà hồi đó quốc lộ 14 chưa làm xong, đường đi vất vả bụi lắm, chỉ có xe Uoat thôi, về đến nơi đầu cổ bám bụi đỏ hết, anh em tuy có bực bội nhưng vẫn làm hăng say”... Có lẽ đúng như ông Đậu Đức Khởi - Nguyên Phó Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3 đã khẳng định: “Con người làm nên tất cả”.

Quá trình xây dựng Hệ thống truyền tải điện 500kV Bắc - Trung - Nam trải qua nhiều bước gian nan, từ chủ trương, quy hoạch tổng thể, luận chứng kinh tế kỹ thuật, đến công việc khảo sát, thăm dò, thiết kế và thi công. Mọi công việc thực hiện dựa trên kinh nghiệm xây dựng đường dây, tất cả đều “vừa học vừa làm”. Việc giải phóng mặt bằng không phức tạp như bây giờ nhưng tiến độ không làm nhanh được do phải làm thủ công. Nhưng “bàn tay ta làm nên tất cả”. Hình ảnh hàng chục công nhân phải dùng tời cối xay quay hàng trăm vòng mới đào móng sâu được mấy chục mét; hình ảnh những công nhân phải cầm bó mía đi trước dụ cho voi đi theo để kéo dựng cột... có lẽ sẽ là những hình ảnh không bao giờ quên trong tâm trí của những người đã từng tham gia xây dựng đường dây. Trong 2 năm, cả ngày lẫn đêm, ngày nghỉ, ngày lễ, mưa rét, bão lụt, tất cả lực lượng kỹ sư, công nhân kỹ thuận đều tập trung công sức đẩy nhanh tiến độ thi công đường dây để đảm bảo đúng yêu cầu đặt ra. Trong hai năm đó, tất cả lực lượng thi công đều

Dùng thuyền vận chuyển vật liệu vượt sông Gianh đưa điện từ miền Bắc vào miền Trung

127


sống trong các lán trại tạm bợ, hoặc ở nhờ nhà dân, không kể muỗi đốt, rắn cắn, sốt rét và kể cả hy sinh tính mạng. Lực lượng hậu cần vận chuyển lương thực, thực phẩm cho hàng vạn người lao động trên các vùng đồi núi, sông suối vô cùng khó khăn, gian khổ.

Đằng sau những vất vả, khó khăn của đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân trực tiếp thi công còn có sự đồng hành, ủng hộ của nhân dân ở các địa phương có đường dây đi qua. Nhiều gia đình nhà dân tự nguyện hiến đất, di chuyển nhà ở phục vụ công tác giải phóng mặt bằng. Bên cạnh đó, lãnh đạo chính quyền các tỉnh, thành phố trên toàn tuyến cũng rất quan tâm đến tiến độ thi công đường dây, chỉ đạo sát sao mọi công việc phát sinh liên quan. Ví như đoạn gần Phú Lâm - Thành phố Hồ Chí Minh lực lượng thi công gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng, đích thân Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh khi đó là đồng chí Trương Tấn Sang phải trực tiếp chỉ đạo xuống địa bàn yêu cầu các đơn vị cơ sở khẩn trương phối hợp, giải quyết dứt điểm các vấn đề tồn đọng, mặt bằng thi công nhờ đó được giải phóng một cách nhanh chóng. Một câu chuyện hết sức cảm động khác đó là khi thi công vượt sông Gianh, Bộ Năng lượng đưa phương án kéo dây vượt sông Gianh, nhưng nguyên tắc là dây dẫn không được tiếp nước. Lực lượng thi công đã

Nhân dân các địa phương ở Quảng Bình và Thừa Thiên Huế tham gia đập đá, phục vụ thi công móng cột - Ảnh. Phan Cần

128


đưa ra phương án kết nối mấy trăm cái phà để kéo dây qua sông. Nhưng lấy phà ở đâu là một vấn đề? Được sự ủng hộ của bà con nhân dân xứ đạo Vân Phú, hơn hai trăm chiếc thuyền đã được huy động để kéo dây cáp vượt sông Gianh. Đó chính là sức mạnh tổng hợp của lòng dân: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”.

Gian khổ vô cùng nhưng những động viên kịp thời bằng vật chất và tinh thần của Chính phủ, các Bộ, ban ngành, sự quyết tâm của cán bộ, công nhân trên đại công trường, cuối cùng, công trình đường dây 500 kV mạch 1 Bắc - Nam đã hoàn thành đúng kế hoạch.

Những người ở lại Trường Sơn

Trong suốt 2 năm thi công, hàng vạn người lăn lộn với công trình, trong đó có ít nhất 250 người đã hy sinh với nhiều lý do khác nhau như ốm đau, bệnh tật, đuối nước, đổ cột, sập hầm1... Họ là những người anh hùng “thầm lặng” đến và đi cũng “thầm lặng”. Máu xương của họ đổ xuống cho sự bừng sáng của dòng năng lượng quốc gia, cho sự nở hoa trên những vùng quê nghèo. Người mất đã mất, còn người sống vẫn phải tiếp tục.

Cũng chính từ những năm tháng lăn lộn với công trường, những ngày “bám dân, bám bản” đã có không ít câu chuyện tình yêu nảy nở trên những vùng quê nghèo, khô cằn sỏi đá. Nhiều cặp vợ chồng nên duyên từ

1. Tấn Vũ, Đăng Nam: Nguyện ước cuối cùng - Tuoitre.vn - 20/5/2014.

Vợ chồng anh Nguyễn Quang Sáu cưới nhau sau những “cánh thư đi thư lại” khi anh còn là công nhân đường dây

Ảnh: Đăng Nam chụp lại từ tư liệu gia đình

129


tháng ngày làm đường dây 500kV để tình yêu cùng “tỏa sáng với dòng điện quốc gia”.

Gần một phần tư thế kỷ đã đi qua, câu chuyện về Đường dây 500kV Bắc - Nam vẫn là những câu chuyện xuyên thời gian. Giá trị, ý nghĩa của nó sẽ chẳng bao giờ kể hết. Nhưng đối với những người còn sống vẫn còn một điều canh cánh, chưa làm được, đó là xây dựng một nghĩa trang, một tượng đài kỷ niệm để tri ân những người đã hy sinh cho công trình thế kỷ này.

Sự trưởng thành vượt bậc

Trong lao động, trong gian khó thử thách, sức sáng tạo của người Việt Nam lại bộc lộ rõ hơn bao giờ hết, như một phép của “lửa thử vàng, gian nan thử sức”. Quá trình thi công, xây lắp đòi hỏi phải mua sắm nhiều xe máy thiết bị chuyên dùng, chỉ mua một bộ thiết bị kéo dây của Nhật Bản đã lên đến khoảng 10 triệu USD, nếu mua sắm đủ để phục vụ cho các cung đường thì khoản tiền đầu tư sẽ đội lên rất lớn. Vậy nên bốn công ty xây lắp được giao nghiên cứu, chế tạo ra hàng loạt thiết bị tương tự với thiết bị nhập của Nhật, với chất lượng tốt, phục vụ công tác thi công kéo dây sau này, tùy chiều dài và mức độ khó khăn của từng cung đoạn để mỗi công ty xây lắp tự sáng chế lấy số lượng thiết bị cho mình. Sáng kiến này đã giúp rút ngắn thời gian thi công, và tiết kiệm cho ngân sách nhà nước một khoản tiền lớn. Thêm một dẫn chứng nữa cho sức sáng tạo của người lao động Việt Nam. Đó là việc lực lượng cán bộ kỹ thuật của ta tự chế tạo được 40% cột thép đã cho thấy những nỗ lực trong việc tự chủ, nâng cao năng lực sản xuất của các công ty trong nước…

Xét trên bình diện chung, việc xây dựng và đưa vào vận hành thành công Đường dây 500kV Bắc - Nam là một bước trưởng thành quan trọng của ngành Điện Việt Nam trong các lĩnh vực: Nghiên cứu, khảo sát, thiết kế, xây dựng, quản lý vận hành và hợp tác quốc tế.

Trong lĩnh vực nghiên cứu, nhiều vấn đề kinh tế, kỹ thuật rất đặc thù của đường dây đã được xem xét và tranh luận khá sôi nổi, đôi khi gay gắt không chỉ trong giới chuyên gia kỹ thuật mà cả trong nhiều cơ quan quản lý nhà nước. Trong số những vấn đề được đề cập cần kể đến là tính khả thi và hiệu quả của công trình; cấp điện áp và loại dòng điện truyền tải; ảnh hưởng

130


của chiều dài đường dây (1487km - gần ¼ bước sóng); tính ổn định và độ tin cậy của hệ thống; bảo vệ đường dây chống các hư hỏng và sự cố về điện; an toàn về mặt xã hội đối với tuyến đường dây mang điện xuyên dọc đất nước qua rất nhiều vùng hiểm trở, hoang vắng…

Trong lĩnh vực khảo sát thiết kế, phải thấy rằng đây là lần đầu tiên các kỹ sư và chuyên gia Việt Nam tự lực tính toán, thiết kế phần lớn các hạng mục trọng yếu của một công trình tải điện siêu cao áp, từ việc lựa chọn năng lực truyền tải tính toán của hệ thống, kết cấu các loại cột và dây dẫn, tham số các thiết bị bù, nguyên lý và chủng loại các thiết bị bảo vệ cho từng đối tượng trong hệ thống. Mọi chế độ đặc trưng của hệ thống đều được tính toán rà soát nhiều lần và so sánh đối chiếu với kết quả tính toán của chuyên gia tư vấn nước ngoài.

Đường dây 500kV Bắc - Nam (Mạch 1) đã được nghiên cứu thiết kế trong những ràng buộc rất ngặt nghèo về chiều dài đường dây, về phân bố và dao động điện áp từ chế độ không tải đến đầy tải và mất tải đột ngột, mức độ bù công suất phản kháng và thông số của đường dây, tổn thất công suất và điện năng trên đường dây, dung lượng dòng ngắn mạch và độ nhạy cảm của các thiết bị bảo vệ… Những tính toán này đã được nhiều chuyên gia và tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực truyền tải điện kiểm tra lại cũng như thực tế trong hai năm đầu đưa vào vận hành.

Về mặt tổ chức xây dựng phải nói đây là một thành công lớn của ngành Điện Việt Nam. Thành công này đã được dư luận trong nước và ngoài nước khẳng định và ca ngợi. Bởi, thông thường ở nhiều nước, kể cả các nước phát triển đã thực hiện các dự án tải điện xoay chiều 500kV với chiều dài trung bình khoảng 300-500km phải mất khoảng 3-5 năm.

Mô hình tổ chức thi công song song trên toàn tuyến với hàng trăm công trường xây dựng làm việc đồng thời đã đặt ra rất nhiều vấn đề khó khăn về cung cấp vật tư thiết bị, giám sát kỹ thuật, phối hợp tiến độ… Những người chỉ đạo công trình cùng với đội ngũ những người thợ đường dây và xây lắp điện Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chỉ trong hơn 2 năm với khối lượng thi công xây lắp 1.487km đường dây. Cùng với đó là 5 trạm biến áp 500kV với 18 máy biến áp tự ngẫu 1 pha cỡ lớn, các dàn tụ bù dọc, các

131


cuộn kháng bù ngang, rơle và thiết bị điều khiển dùng kỹ thuật số, khoảng 1.500km cáp quang với 20 trạm lặp trên toàn tuyến đường dây… tất cả đều là những thiết bị hiện đại lần đầu tiên được lắp đặt và sử dụng ở Việt Nam.

Việc ghép nối với các lưới điện 220kV hiện có, thử nghiệm và chuẩn bị hòa điện vào hệ thống để hợp nhất toàn quốc cũng đã được nghiên cứu kỹ và kiểm tra rất chi tiết trước khi “xông điện” đường dây. Nhiều tính toán đã được thực hiện để xác định mức điện áp và trào lưu công suất phản kháng thời gian “chờ” hòa đồng bộ cho từng phương án hòa tại các trạm biến áp 500kV khác nhau. Những lần hòa đồng bộ đầu tiên cho thấy những tính toán này là hoàn toàn chuẩn xác.

Viết tiếp bản hùng ca

Tiếp nối truyền thống của Đường dây 500kV mạch 1, của những thế hệ trẻ đi trước, những người “lính truyền tải điện” hôm nay, với bàn tay, khối óc, trí tuệ, với tầm nhìn và bản lĩnh thời đại cùng sự năng động, đang viết tiếp truyền thống của cha anh, chung tay xây dựng Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) ngày càng phát triển, mở rộng quan hệ quốc tế, đẩy mạnh hợp tác phát triển khoa học công nghệ, kêu gọi đầu tư... vì một hệ thống truyền tải điện quốc gia vững mạnh, phát triển xứng tầm quốc tế.

Kể từ ngày đóng điện vận hành tuyến đường dây mạch 1 dài gần 1.500 km với 5 trạm biến áp và trạm cắt 500kV trải dài từ Bắc vào Nam, đến nay, hệ thống điện quốc gia đã có thêm 2 mạch đường dây 500kV mạch 2 và mạch 3 - với tổng chiều dài hơn 8.000km đường dây, mỗi năm truyền tải hàng chục tỷ kWh điện, đảm bảo an toàn hệ thống điện và an ninh năng lượng quốc gia.

Với những lợi thế của công trình điện 500kV Bắc - Nam đối với an ninh năng lượng của hệ thống điện quốc gia, từ năm 2000, nhiều đoạn tuyến của đường dây 500kV mạch 2 được thi công xây dựng. Kể từ khi đi vào hoạt động năm 2005, đường dây 500kV mạch 2 (dài gần 1.200km) đã đồng thời giúp nâng gấp 2 lần năng lực truyền tải điện, góp phần đảm bảo độ tin cậy cho hệ thống điện quốc gia.

Tiếp đó, gần 450km đường dây 500kV mạch 3 đoạn Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông cũng đã được xây dựng và hoàn thành vào năm 2014, kịp thời đảm bảo cung cấp điện cho khu vực miền Nam với nhu cầu điện

132


tăng cao liên tục trong những năm gần đây, và theo kế hoạch sẽ còn tiếp tục căng thẳng trong thời gian tới.

Nếu như tuyến đường dây mạch 1 là bản hùng ca đầy ý chí và khí chất của con người Việt Nam, thì mạch 2, rồi mạch 3 đã thể hiện được sự tiếp nối thành công của các thế hệ trước, nối kết mạch điện trên toàn quốc. Đó là sự trưởng thành vượt bậc khi cả hai công trình mạch 2 và mạch 3 đều do cán bộ, công nhân Việt Nam đảm nhận toàn bộ từ khâu thiết kế, thi công, chế tạo cột thép đến giám sát, nghiệm thu. Thực tế đã khẳng định đội ngũ cán bộ kỹ sư Việt Nam có khả năng tiếp thu và làm chủ khoa học, công nghệ mới đối với những công trình lớn, đòi hỏi kỹ thuật cao.

Nhưng áp lực và đòi hỏi của công việc phải bảo đảm cho hệ thống điện thông suốt, an toàn, ổn định chưa bao giờ dừng lại. Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, gia tăng vị thế chính trị trên trường quốc tế là cơ sở để những kế hoạch tăng trưởng kinh tế cao và sự gia tăng luồng vốn đầu tư trở thành hiện thực. Nhưng điều kiện cần và đủ cho thúc đẩy tăng trưởng không thể thiếu được vấn đề điện năng. Điện luôn cần phải đi trước.

Xác định tầm quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp điện, đảm bảo an ninh năng lượng và an toàn hệ thống điện quốc gia, lưới điện 500kV đang được tiếp tục đầu tư đồng bộ và hiện đại, có khả năng liên kết với lưới điện của một số nước trong khu vực ASEAN. Ông Đặng Phan Tường - Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia cho biết, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là đảm bảo vận hành hệ thống truyền tải điện quốc gia an toàn, liên tục, ổn định, đáp ứng mọi yêu cầu cung cấp điện và nhu cầu sử dụng điện của đất nước, đặc biệt là Hệ thống 500kV Bắc - Nam, sẵn sàng truyền tải điện năng từ miền Bắc và miền Trung vào miền Nam đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và sinh hoạt của nhân dân. Điều đó đồng nghĩa, đội ngũ cán bộ công nhân viên của EVNNPT trên khắp mọi miền Tổ quốc phải luôn luôn nỗ lực về mọi mặt để vượt qua khó khăn, thách thức về tình trạng quá tải, về nguy cơ sự cố, về điều kiện làm việc còn nhiều hạn chế để đảm bảo vận hành an toàn Hệ thống truyền tải điện quốc gia đáp ứng yêu cầu tăng trưởng của nền kinh tế quốc dân.

133


Để có được trên 8.000km đường dây truyền tải 500kV trải dài khắp đất nước, chúng ta nhớ đến những hy sinh, vất vả lặng thầm, kể cả máu xương của hàng nghìn cán bộ kỹ sư, công nhân xây dựng và vận hành đường dây, vượt qua biết bao khắc nghiệt của thời tiết, của địa hình hiểm trở, thi công khó khăn trên các sườn đồi, rừng núi. Và trong suốt hơn 24 năm qua, kể từ ngày thống nhất hệ thống điện ba miền Bắc - Trung - Nam Việt Nam, các thế hệ công nhân lao động tiếp nối truyền thống đó để quản lý, vận hành an toàn, thông suốt hệ thống truyền tải điện quốc gia, để ánh điện luôn tỏa sáng suốt mọi miền Tổ quốc.

Chuyện về “những người anh hùng đi trên dây”

Xưa khi xây dựng công trình đường dây 500kV mạch 1, những người thi công công trình đã được gọi tên là người lính trên mặt trận xây dựng, phát triển đất nước. Thì nay, những người làm truyền tải cũng được gọi tên là người “lính truyền tải điện”. Để có được dòng điện tỏa đi khắp mọi miền, mang ánh sáng đến nâng cao chất lượng sống cho người dân, mang nguồn năng lượng để các doanh nghiệp gia tăng cơ hội sản xuất, kinh doanh… là sự vất vả lặng thầm của biết bao “anh hùng đi trên dây”, những con người dù trong bất cứ điều kiện thời tiết nào cũng rắn rỏi rảo bước dọc theo chiều dài đất nước, kiểm tra từng vị trí cột, từng đoạn dây dẫn, từng con bu lông, từng sợi tiếp địa, từng gốc cây trong hành lang tuyến, để nhanh chóng phát hiện sửa chữa hư hỏng trên hệ thống đường dây… đảm bảo cho dòng điện an toàn, ổn định. Giữ cho dòng điện thông suốt Bắc - Nam là nhiệm vụ của lính truyền tải, vinh quang nhưng cũng rất đỗi nhọc nhằn. Những người gắn đời mình với đường dây điện chính là những con người vất vả nhất bởi tính chất công việc vô cùng đặc thù, thử thách.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Nguyên Tổng Giám đốc EVNNPT đã dùng tới hai chữ “ngốn sức” để nói về công việc quản lý, vận hành đường dây truyền tải điện. Do các tuyến đường dây truyền tải điện đa phần đi qua các vùng núi hiểm trở, vùng sâu vùng xa, khí hậu khắc nghiệt nên điều kiện đi lại, làm việc, sinh hoạt của đơn vị được phân công quản lý vận hành vô cùng khó khăn. Chính vì vậy mà nghề này vô cùng “kén người”. Có thời những người thợ đường dây giống như vận động viên chơi những môn thể thao cần

134


135


sức mạnh như cử tạ, leo núi1.Vì vậy, thường thì chỉ có nam giới, sức khỏe loại tốt, đủ chiều cao, cân nặng mới theo được nghề. Và độ tuổi của nghề cũng rất hạn chế, chỉ có thể làm tốt khi còn trẻ, còn khỏe mà thôi. Gắn với đường dây cũng có biết bao nhiêu là bất trắc, nhiều khi sinh tử không thể nói trước, vậy nên, công tác đào tạo, kỷ luật lao động luôn được chú trọng. Mỗi công nhân đường dây, sau khi trúng tuyển được đào tạo thêm một khóa ngắn hạn chuyên ngành truyền tải điện trong thời gian 3 tháng, đồng thời phải tập bơi lội và phải thi để được cấp chứng chỉ bơi lội. Mỗi năm 2 lần, công nhân đường dây được khám sức khỏe định kỳ, mỗi lần trèo cột điện làm việc ở độ cao trên 50m thì phải qua công tác kiểm tra sức khỏe ngay tại chân cột. Những chuyện này, có lẽ người ngoài ngành cũng khó mường tượng ra. Chỉ cần nhìn vào quy trình và bản khuyến cáo nghề nghiệp của người làm nghề “đi trên dây” cũng có thể hiểu sự đặc thù chính là sự vất vả, nặng nhọc và nguy hiểm đến như thế nào.

Trong công việc của mình, những người thợ vận hành luôn đối mặt với những gian nan từ công việc của mình. Đặc biệt là ở những vùng miền núi thường xuyên xảy ra tình trạng người dân vi phạm hành lang an toàn, đốt nương rẫy gây cháy rừng, tình trạng đầy tải và quá tải luôn đe dọa. Ngoài ra, nắng nóng và gió bụi sương muối, sương mù đã khiến bụi đỏ bazan bám dày vào chuỗi sứ cách điện... Để làm vệ sinh các chuỗi sứ này những người thợ không chỉ nắm vững lý thuyết quy trình, quy phạm kỹ thuật mà còn phải có bản lĩnh, sức khỏe tốt, thần kinh vững vàng khi trèo lên độ cao mấy chục mét; phải có ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong công nghiệp để đáp ứng yêu cầu công việc với tinh thần trí tuệ tập trung; phải tiếp xúc với nhiều yếu tố độc hại như tiếng ồn, hóa chất, điện từ trường mà không gây mất an toàn lao động. Đó là chưa kể mỗi khi nhỡ nhàng phải nhịn đói thông tầm, khi mưa gió bão lụt gặp sự cố dù đang ở đâu cũng phải xuất quân để xử lý sự cố, khôi phục nguồn điện với yêu cầu nhanh nhất. Mùa hè nắng to thì không còn mồ hôi, mùa đông thì rét co người, trời mưa thì đường sình lầy, trơn trượt. Nhiều khi còn gặp rắn, rết, vắt... Có những điểm cột phải trèo đèo, vượt dốc nửa ngày đường mới lên đến nơi.

1. Lê Hoan, “Khám phá nghề đường dây”, Bản tin Truyền tải điện, số đặc biệt kỷ niệm 5 năm thành lập EVNNPT.

136


Để đảm bảo đường dây truyền tải điện vận hành an toàn, có rất nhiều công việc phải làm. Chẳng hạn như, mỗi tháng, công nhân phải đi kiểm tra định kỳ đường dây vào ban ngày ít nhất 2 lần, mỗi quý kiểm tra ban đêm ít nhất 1 lần, mỗi lần 4-5 ngày. Một nhóm công tác 2 người phải đi kiểm tra vài chục vị trí cột, tùy theo điều kiện địa hình. Ngoài ra, còn phải đi kiểm tra trước và sau những ngày lễ tết, những ngày mưa, bão, lũ lụt, nhất là những cung đoạn đường dây xung yếu. Việc kiểm tra không chỉ dựa vào bằng thiết bị mà còn bằng chính kinh nghiệm và bằng cảm giác.

Công việc trong mỗi lần đi kiểm tra cũng rất phức tạp, không thể qua loa, đại khái. Người công nhân đường dây phải đi kiểm tra kỹ lưỡng thì mới có thể phát hiện kịp thời các hư hỏng của từng con bu lông, đinh ốc,… hay các hiện tượng vi phạm hành lang an toàn đường dây như cây cao trong và ngoài hành lang đường dây, đốt nương rẫy gần hành lang, đào xới, xâm phạm móng cột… để ngăn chặn kịp thời những nguy cơ đe dọa đến sự vận

Những “nghệ sĩ xiếc” đi trên dây

137


hành an toàn của đường dây. Cũng vì tính chất đặc thù, nên không phải ai cũng thấu hiểu và chia sẻ được với người lính đường dây, ngay cả người thân, nếu không có dịp được tận mắt chứng kiến chắc cũng khó lòng đồng cảm được.

Mỗi khi có sự cố thiên tai hay sự cố điện, yêu cầu trên hết là phải tìm ra nguyên nhân để khắc phục sự cố, nối lại dòng điện sớm nhất. Bất chấp sớm khuya, bất chấp điều kiện thời tiết như thế nào, cũng phải dằn lòng dẹp lại cả cái hẹn về với gia đình những khi lễ tết sum vầy, người công nhân lại lặng lẽ lên đường, trèo đèo, lội suối, lao lên tuyến hoàn thành nhiệm vụ. Chưa tìm ra nguyên nhân sự cố chưa thể yên lòng ăn miếng cơm, uống lấy ngụm nước.

Có những khi vì yêu cầu công việc, chẳng hạn như đợt tổng sửa chữa đường dây khu vực, thời gian thi công thì dài, trong khi lịch cắt điện lại phải bảo đảm ngặt nghèo, nên công nhân phải dậy từ 3 giờ sáng để chuẩn bị cho việc đi làm là liên tục trèo cột, ra dây từ 4 giờ sáng đến tận 16 giờ chiều, bất kể sự thất thường của thời tiết. Chỗ ở thì phải thuê nhà dân, điều kiện thiếu thốn đủ thứ, kham khổ như thể “người lính xưa trên chiến trường thi công

Bữa trưa chênh vênh

138


Những“nghệ sĩ xiếc trên dây” là những“nông dân” thực thụ

đường dây 500kV Bắc- Nam” vậy. Sau mỗi đợt vậy, có trường hợp anh em về mà người nhà cũng không nhận ra nổi vì da cháy đen sạm, người gày rộc đi.

Rồi cũng vì bảo đảm tiến độ mà nhiều khi các đội phải tổ chức bữa ăn ngay tại công trường để bảo đảm sức khỏe cho anh em. Hàng ngày, bộ phận cấp dưỡng phải gánh cơm đến từng chân cột điện cho công nhân. Thời gian ăn trưa khẩn trương đến mức, không hiếm bữa cơm phải dùng dây thừng kéo đồ ăn, nước uống lên tận đỉnh cột cao vài chục mét. Với những “người hùng đi trên dây”, bữa cơm ngay trên đỉnh cột, giữa trời gió lớn, lại là một cái “thú” riêng của nghề, không phải ai cũng có được. Nhưng hình ảnh ấy cũng mang ý nghĩa biểu cảm cho những gì mà người công nhân đã hy sinh cho công việc của mình…

Trò chuyện với những người công nhân truyền tải điện mới hay, “không phải cứ mắt sáng, khỏe tay, khỏe chân, thạo nghề là làm tốt được công việc”. Vì sao vậy? Bởi các tuyến đường dây truyền tải điện trải dài khắp đất nước,

139


một nhóm công tác hai người được giao quản lý vài chục vị trí cột, không phải lúc nào cũng thường trực tại từng đó vị trí để kiểm tra, sửa chữa, bảo vệ đường dây được. Nên muốn hoàn thành tốt công việc lại còn phải cần đến yếu tố nữa, đó là gần gũi, gắn bó, dựa vào người dân. Nói vui với nhau là họ còn phải biết làm “cán bộ dân vận” nữa. Họ không ngại ngần gắn bó với dân, giúp dân từ những công việc trong nhà, lắp cái bóng điện, sửa lại đường dây, giúp người dân hiểu cách sử dụng điện an toàn, tiết kiệm… Nghề truyền tải điện giống như những người nông dân luôn trong tư thế phải trông nhiều bề “trông trời, trông đất, trông mây”... Từ quan sát diễn biến thực tế, họ đúc kết kinh nghiệm thực tiễn để có phương pháp tuyên truyền hợp với nhân dân các vùng miền. Khi thiên nhiên không còn ôn hòa như trước, người lính truyền tải điện càng đối mặt với nhiều vất vả hơn trước.

Câu hỏi: Làm sao để người dân thấu hiểu công việc, chia sẻ, giúp đỡ các anh hoàn thành công việc, và đặc biệt làm sao để người dân tình nguyện tham gia bảo vệ an toàn đường dây…, luôn chỉ có một lời giải đáp. Đó trước hết là phải có được cái tình với đất và người. Nhìn lại cả lịch sử phát triển của hoạt động truyền tải điện có thể thấy, sự gắn bó giữa người công nhân và người dân luôn như mạch ngầm chảy xuyên suốt qua nhiều thế hệ, tạo nên mối tương sinh gắn bó. Và với người dân ở khắp vùng miền của dải đất hình chữ S, từ miền núi đến miền xuôi, từ nơi hẻo lánh đến đồng bằng phì nhiêu, hình ảnh người công nhân truyền tải điện trở nên thân thiết đến độ, họ gọi các anh là “lính truyền tải điện”, như cách xưa kia đã nói về người lính bộ đội Cụ Hồ, như cái cách mà họ dành tình cảm cho những con người mở đường đi xây dựng Đường dây 500kV Bắc- Nam thuở nào.

Tiếp bước truyền thống, những người lính truyền tải điện luôn vượt lên trên thử thách, hoàn thành nhiệm vụ được giao, đảm bảo “trục xương sống” của nền kinh tế đất nước luôn vững chắc. Những nỗ lực cống hiến của mỗi thời mỗi khác, song những người lính truyền tải điện vẫn luôn lấy kinh nghiệm của ngày hôm qua làm bài học cho ngày hôm nay. Vượt qua mọi khó khăn, thách thức, văn hóa truyền tải điện đã được hình thành đó là: Tuân thủ pháp luật và các quy định, quy trình, quy chế của EVNNPT; Tôn trọng sự

140


điều hành, chỉ đạo và ý kiến của cấp trên, tôn trọng các đối tác và các cơ quan liên quan. Đánh giá đúng mức, tôn trọng các cá nhân, đề cao tính nhân văn, lòng vị tha và luôn có ý thức tạo ra môi trường làm việc lành mạnh; Nêu cao tinh thần trách nhiệm, không quản ngại khó khăn, gian khổ để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. EVNNPT cam kết làm tròn trách nhiệm của mình, luôn hành động vì lợi ích quốc gia và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN); Cố gắng mang hết sức lực và trí tuệ để giải quyết công việc hiệu quả, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, thách thức để đạt được mục tiêu đề ra; luôn hành động vì lợi ích và sự phát triển của EVNNPT; Luôn đoàn kết, thống nhất, tự hào là thành viên của EVNNPT và tin tưởng vào tương lai phát triển của EVNNPT.

Năm tháng cứ trôi qua, bất kể mùa đông hay mùa hạ, dẫu ngày hay đêm, mưa rét hay nắng cháy, những người “anh hùng đi trên dây” vẫn lặng lẽ từng bước chân dọc theo chiều dài của tuyến. Giữa trùng điệp núi non, vách đá dựng đứng cao hàng trăm mét, những con đường mòn len lỏi giữa ngút ngàn rừng già luôn có dấu chân thầm lặng vượt qua khó khăn, trèo đèo lội suối, bám từng đường dây, cột điện, từng vị trí cột, từng nội dung kiểm tra, từng đoạn dây dẫn, từng con bu lông... để giữ cho đường điện huyết mạch được thông suốt, để niềm tin đến với từng người dân, để ánh sáng truyền đến mọi nẻo đường của Tổ quốc. “Chúng tôi đi qua bao mưa nắng, qua bão giông, làm bạn cùng mây và trời, chúng tôi đi...”.

Công nhân truyền tải điện vượt suối băng rừng đến với đồng bào vùng lũ

141


Những bước chân không mỏi của “người lính truyền tải điện”

142


Những bước chân không mỏi của “người lính truyền tải điện”

143


Chương III

TỔNG CÔNG TY TRUYỀN TẢI ĐIỆN QUỐC GIA TIẾP NỐI TRUYỀN THỐNG, VƯƠN LÊN TẦM CAO MỚI

144


I. SỰ TẤT YẾU RA ĐỜI CỦA TỔNG CÔNG TY TRUYỀN TẢI ĐIỆN QUỐC GIA - TIẾP NỐI TRUYỀN THỐNG VINH

QUANG CỦA NGÀNH ĐIỆN

Mười năm đầu của thế kỷ XXI là khoảng thời gian hết sức quan trọng để Đảng ta xem xét, đánh giá việc hoàn thành Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó thời gian 5 năm từ 2006 - 2010 được nhận định là có ý nghĩa quyết định đối với việc hoàn thành Chiến lược. Vì thế, Đảng ta đã đề ra tư tưởng chỉ đạo về phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 5 năm này là: “Đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, đạt được bước chuyển biến quan trọng về nâng cao hiệu quả và tính bền vững của sự phát triển, sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển. Cải thiện rõ rệt đời sống vật chất, văn hóa và tinh thần của nhân dân. Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020...”1.

Kỳ vọng lớn của Đảng ta nêu ra là hoàn toàn có cơ sở thực tiễn, bởi tình hình phát triển kinh tế - xã hội đất nước những năm đầu thế kỷ XXI đã có bước phát triển mới và khả quan. Nhìn chung, nền kinh tế đất nước đã vượt qua thời kỳ suy giảm, đạt tốc độ tăng trưởng khá cao và phát triển tương đối toàn diện; tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm sau tăng cao hơn năm trước, bình quân trong 5 năm 2001 - 2005 là 7,51%, đạt mức kế hoạch đề ra. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đến năm 2005, tỉ trọng giá trị nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp trong GDP còn 20,9% (kế hoạch 20 - 21%), công nghiệp và xây dựng 41% (kế hoạch 38 - 39%), dịch vụ 38,1% (kế hoạch 41 - 42%). Các thành phần kinh tế đều phát triển. Hoạt động kinh tế đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế có bước tiến mới rất quan trọng. Một số sản phẩm đã có sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế; xuất khẩu, nhập khẩu có tốc độ tăng trưởng khá, tổng kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 50% GDP. Vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) liên tục tăng qua các năm; đã có

1. “Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng”, NXB Chính trị quốc gia, 2006, tr.185,186.

145


một số dự án đầu tư ra nước ngoài. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa bước đầu được xây dựng; thị trường hàng hóa phát triển tương đối nhanh; một số loại thị trường mới đã hình thành...

Đối với ngành Điện, cán bộ, đảng viên, công nhân viên trong toàn ngành đã nhận thức và quán triệt sâu sắc tư tưởng chỉ đạo của Đảng, từ đó xác định vai trò, vị trí hết sức quan trọng của điện lực: Vừa là mục tiêu và nền tảng, vừa là phương tiện đặc biệt cần thiết trong suốt quá trình thực hiện những nội dung, nhiệm vụ mang tính định hướng đó.

Trải qua khoảng thời gian hơn 14 năm kể từ khi Đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1 được đưa vào vận hành (1994), đến trước khi Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia được thành lập (2008), hệ thống truyền tải điện 220kV, 500kV đã được xây dựng và phát triển với một tốc độ hết sức nhanh chóng và đạt những kết quả to lớn. Tổng dung lượng máy biến áp 220kV, 500kV đã tăng hơn 4,7 lần lên 23.517 MVA, tổng chiều dài đường dây truyền tải điện 220kV, 500kV tăng gần 3,5 lần lên 11.443km. Cùng với sự phát triển của hệ thống truyền tải điện, sự hình thành và phát triển của 4 Công ty Truyền tải điện 1, 2, 3, 4 từ ngày đầu mới thành lập đến nay là một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sự trưởng thành và lớn mạnh không ngừng của đội ngũ cán bộ, công nhân viên làm công tác truyền tải điện cả về lượng và chất.

Trở lại những năm tháng đầy gian nan, thử thách của mấy chục năm về trước, chúng ta thấy rõ sự hình thành và phát triển hết sức đặc biệt và mang nhiều ý nghĩa to lớn của lĩnh vực truyền tải điện. Đó là ngày 15/9/1976, sau hơn một năm đất nước thống nhất, Bộ Điện và Than ra Quyết định số 187/QĐ-TCCB đổi tên Nha Chuyển vận phân phối thành Sở Quản lý truyền tải điện thuộc Công ty Điện lực miền Nam, trụ sở làm việc đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh. Sở có tổng số cán bộ công nhân viên là 649 người và tiếp quản lưới điện với tổng chiều dài 257km đường dây 230kV và 543km đường dây 66kV; 28 trạm biến áp 66/15-6,6kV và 01 trạm biến áp 230/66/11kV, với tổng công suất 432MVA. Ngày 04/3/1995, Sở Quản lý truyền tải điện đổi tên thành Công ty Truyền tải điện 4 (PTC4).

146


Hơn 4 năm sau, ngày 01/5/1981 Bộ Điện lực (nay là Bộ Công thương) ra quyết định thành lập Sở Truyền tải điện miền Bắc có trụ sở làm việc đặt tại thủ đô Hà Nội, với gần 200 cán bộ công nhân viên có nhiệm vụ quản lý vận hành 07 trạm biến áp 110kV với 10 máy biến áp có tổng dung lượng 261MVA và 145km đường dây 110kV. Tới ngày 25/3/1995, Sở Truyền tải điện miền Bắc được đổi tên thành Công ty Truyền tải điện 1 (PTC1).

Ngày 13/03/1990 tại thành phố Đà Nẵng, Sở Truyền tải điện 1 thuộc Công ty Điện lực 3 được thành lập gồm 350 cán bộ công nhân viên quản lý vận hành 01 trạm biến áp 220kV và 03 trạm biến áp 110kV, với tổng cộng 60km đường dây 220kV và 350km đường dây 110kV. Ngày 04/3/1995, Sở Truyền tải điện 1 được đổi tên thành Công ty Truyền tải điện 2 (PTC2).

Tại thành phố Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa), ngày 1/6/1990, Sở Truyền tải điện 2 được thành lập, ban đầu chỉ có 20 người, với nhiệm vụ quản lý vận hành hệ thống truyền tải điện khu vực Nam miền Trung và Tây Nguyên. Nhưng trên thực tế, thời gian đầu thành lập Sở Truyền tải điện 2 là đơn vị của ngành Điện gặp nhiều khó khăn nhất: không có cơ sở vật chất, không có phương tiện hoạt động, không có nơi làm việc và không có cả đường dây truyền tải điện để quản lý! Sau gần 5 năm vượt mọi khó khăn, thử thách, từng bước phát triển, tới ngày 01/4/1995, Sở Truyền tải điện 2 được đổi tên thành Công ty Truyền tải điện 3 (PTC3).

Trong thời điểm ấy, việc thành lập các sở điện lực đã thống nhất mô hình tổ chức hoạt động và nâng cao một bước hiệu quả công tác quản lý của ngành Điện trên toàn quốc.

Để đáp ứng yêu cầu đầu tư xây dựng, phát triển hệ thống truyền tải điện quốc gia, Bộ Điện và Than đã chủ trương thành lập các ban quản lý dự án các công trình điện ở ba miền Bắc, Trung, Nam với nhiệm vụ quản lý quá trình đầu tư xây dựng các dự án liên quan đến truyền tải điện.

Tháng 02/1981, tại thủ đô Hà Nội, Ban Quản lý lưới điện cao thế 1 gồm 40 cán bộ được thành lập trong hoàn cảnh rất khó khăn, trụ sở làm việc là căn phòng khoảng 24m2, cơ sở vật chất thiếu thốn, lạc hậu. Năm 1986, Ban Quản lý lưới điện cao thế 1 được đổi tên thành Ban Quản lý công trình điện miền Bắc và từ ngày 15/7/1995 được sáp nhập với Ban Quản lý dự án Đường

147


dây 500kV Bắc - Nam, chuyển thành Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Bắc (NPMB).

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 16/12/1986, Ban Quản lý đầu tư gồm 13 cán bộ công nhân viên đã được thành lập trong hoàn cảnh rất khó khăn. Hệ thống lưới điện tiếp quản của chế độ cũ tuy đã được khôi phục sau chiến tranh nhưng cũng đã già cỗi, lạc hậu, không đáp ứng kịp nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Từ ngày 28/6/1995, Ban Quản lý đầu tư được đổi tên thành Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Nam (SPMB).

Ngày 07/7/1988, tại thành phố Đà Nẵng, Ban Quản lý công trình điện được thành lập, gồm 60 người, với nhiệm vụ quản lý thi công các công trình đầu tư xây dựng đường dây, trạm biến áp 110 - 220kV tuyến Vinh - Quảng Ngãi để truyền tải điện năng từ Nhà máy Thủy điện Hòa Bình vào miền Trung. Từ ngày 28/6/1995, Ban Quản lý công trình điện được đổi tên thành Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung (CPMB).

Kể từ ngày thành lập các ban quản lý dự án cho đến thời điểm thành lập Tổng Công ty, các ban quản lý dự án các công trình điện với lực lượng cán bộ có chuyên môn kỹ thuật ngày càng cao, đã luôn nỗ lực phấn đấu vượt mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào sự phát triển của hệ thống truyền tải điện quốc gia.

Với sự kiện thành lập Tổng Công ty Điện lực Việt Nam (EVN) ngày 01/01/1995 trên cơ sở sắp xếp lại các đơn vị thuộc Bộ Năng lượng, ngành Điện chính thức bước sang trang sử mới. Từ ngày 01/4/1995, EVN bắt đầu điều hành toàn bộ công việc của ngành Điện, bao gồm cả ba khâu: Phát điện, truyền tải, phân phối. Hoạt động ngành Điện chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước; tự cân đối tài chính, hạch toán kinh tế, tự trang trải nhằm bảo toàn, phát triển vốn, đẩy mạnh hội nhập khu vực và quốc tế. Cũng từ tiền đề này, tới đầu những năm 2000, toàn ngành Điện đã thu được nhiều kết quả và thành tựu lớn, trong đó có phần đóng góp quan trọng của các đơn vị truyền tải điện; nhiều nhà máy và trung tâm điện lực được xây dựng, lưới điện đã được phủ khắp các tỉnh, thành phố lớn, các trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, hợp tác quốc tế, khoa học, công nghệ... Điện đã phục vụ tốt các ngành công nghiệp, kinh tế - kỹ thuật, nông, lâm, ngư

148


nghiệp; kinh doanh thương mại, du lịch, dịch vụ; điện đã được đưa về phục vụ thắp sáng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, trong lĩnh vực hoạt động truyền tải điện đã phát sinh nhiều vấn đề bất cập - những bài toán liên quan trực tiếp và gián tiếp mà ngành Điện phải có trách nhiệm tìm ra đáp số. Đó là sự phát triển kinh tế thị trường, hội nhập và hợp tác quốc tế ngày càng mở rộng, khiến cho nhu cầu sử dụng điện trong sản xuất và sinh hoạt của nhân dân ngày càng tăng lên, trong khi vốn đầu tư và nguồn tài chính của Nhà nước và của từng đơn vị trong ngành Điện lại rất hạn hẹp. Đối với truyền tải tính cạnh tranh của các đơn vị truyền tải điện còn rất thấp; sự liên kết công việc, trong đó có cả sự giúp đỡ, hỗ trợ nhau giữa các ban quản lý dự án, các công ty truyền tải điện ở những vùng, miền còn lỏng lẻo, thậm chí có nơi gần như “cắt khúc”, “biệt lập”; quá nhiều đầu mối quản lý cũng khiến các cơ quan chức năng của Tổng Công ty Điện lực Việt Nam và của Bộ Năng lượng lúc ấy có phần lúng túng, thiếu sự chỉ đạo tập trung, sâu sát và hiệu quả.

Nhìn lại Nghị quyết Trung ương VI (1986), cần thẳng thắn khẳng định, mặc dù đã có nhiều chuyển biến tích cực song hoạt động của ngành Điện vẫn chưa thực sự bám sát cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chưa thực sự đổi mới và hội nhập quốc tế. Đã đến lúc hoạt động điện lực cần một văn bản luật quy định rõ về chức năng, nhiệm vụ và định hướng phát triển của ngành, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Bởi vậy, ngày 3/12/2004, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật Điện lực và ban hành có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2005. Sự ra đời của Luật Điện lực đã tạo hành lang pháp lý cho hoạt động điện lực, nâng cao tính minh bạch, công bằng cho các bên tham gia hoạt động lĩnh vực điện lực, đặc biệt là thu hút đầu tư, góp phần nâng cao năng lực sản xuất và cung ứng điện năng cho nền kinh tế đất nước.

Tiếp đến, ngày 17/12/2006, Tập đoàn Điện lực Việt Nam ra mắt, đánh dấu một bước ngoặt trọng đại, đưa ngành Điện nhanh chóng trở thành một Tập đoàn kinh tế mạnh, chuyên môn hóa cao, đa sở hữu, có trình độ công nghệ, quản lý hiện đại, và hội nhập quốc tế có hiệu quả. Với những tiền đề đó, đến năm 2014 ngành Điện chính thức tuyên bố từ đây cung cấp đủ điện

149


(có dự phòng) cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và sinh hoạt của nhân dân. Đây là một nỗ lực bền bỉ của từng cán bộ, công nhân viên toàn ngành trên mỗi chặng đường phát triển của EVN.

Thực tế đòi hỏi Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã đến lúc phải có một doanh nghiệp đủ mạnh, đủ lớn để trực tiếp thống nhất quản lý, điều hành toàn bộ các đơn vị trong hệ thống truyền tải điện của đất nước, vừa đảm bảo sự vận hành lưới điện an toàn, liên tục, thông suốt, vừa bảo toàn và phát huy được nguồn vốn lớn của Nhà nước ở các đơn vị doanh nghiệp truyền tải điện, khắc phục được những vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác truyền tải điện, phát triển lên một tầm cao mới, đáp ứng đòi hỏi cấp thiết của công cuộc đổi mới nền kinh tế quốc dân.

Chính vì vậy, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã khẩn trương xây dựng Đề án thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia, trên cơ sở hợp nhất và tổ chức lại 4 công ty truyền tải điện và 3 ban quản lý các dự án. Đề án cùng tờ trình của Tập đoàn đã được báo cáo lên Bộ Công nghiệp và lên Chính phủ. Ngày 03/3/2008, Văn phòng Chính phủ đã có Văn bản số 1339/ VPCP-ĐMDN đồng ý chủ trương thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia trực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Nội dung văn bản nêu rõ: “Đồng ý thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia theo hình thức công ty mẹ - công ty con, trong đó công ty mẹ là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Tập đoàn Điện lực Việt Nam sở hữu 100% vốn điều lệ trên cơ sở tổ chức lại Công ty Truyền tải điện 1, Công ty Truyền tải điện 2, Công ty Truyền tải điện 3, Công ty Truyền tải điện 4, Ban Quản lý dự án công trình điện miền Bắc, Ban Quản lý dự án công trình điện miền Trung và Ban Quản lý dự án công trình điện miền Nam. Hội đồng quản trị Tập đoàn Điện lực Việt Nam quyết định sử dụng vốn của Tập đoàn để thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia, hình thành cơ cấu tổ chức Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia như đề nghị của Tập đoàn tại các văn bản nêu trên theo quy định hiện hành”.

Từ chủ trương đó, Hội đồng quản trị Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã ra Quyết định số 223/QĐ-EVN ngày 11/4/2008 về việc thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia trên cơ sở tổ chức lại 4 Công ty Truyền tải điện

150


1, 2, 3, 4 và 3 Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Bắc, miền Trung và miền Nam, hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên 100% vốn nhà nước, với nhiệm vụ chính là đầu tư xây dựng và quản lý vận hành hệ thống truyền tải điện quốc gia. Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia được thành lập với sứ mệnh: “Đảm bảo truyền tải điện an toàn, liên tục, ổn định cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng và thị trường điện Việt Nam”. Chính thức bắt đầu hoạt động từ ngày 01/7/2008, EVNNPT có chức năng, nhiệm vụ chính là quản lý vận hành và đầu tư phát triển lưới điện truyền tải có cấp điện áp từ 220kV trở lên trên phạm vi toàn quốc và từng bước liên kết với lưới điện truyền tải các nước trong khu vực. Việc thành lập EVNNPT cũng phù hợp với lộ trình thị trường hóa ngành Điện lực theo Quyết định số 26/2006/QĐ-TTg ngày 26/01/2006 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt lộ trình, các điều kiện hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện lực tại Việt Nam.

Như vậy, việc ra đời của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia là một tất yếu lịch sử, là sự chuyển hóa cao hơn về chất và lượng của ngành Điện Việt Nam, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao và gay gắt của kinh tế thị trường. Sự kiện hết sức quan trọng và mang ý nghĩa sâu sắc này đã góp phần tô thắm trang sử vàng truyền thống vẻ vang của ngành Điện và mở ra chân trời phát triển mới trong lĩnh vực truyền tải điện ở nước ta.

Tổ chức bộ máy hoàn chỉnh

Vai trò, vị trí và tầm quan trọng đặc biệt của một tổ chức đã được V.I.Lênin - lãnh tụ thiên tài của Cách mạng Nga và phong trào cộng sản, công nhân quốc tế nhấn mạnh: “Hãy cho chúng tôi một tổ chức những người cách mạng, và chúng tôi sẽ làm đảo lộn nước Nga”1. Tư tưởng, định hướng của V.I.Lênin đến nay vẫn có ý nghĩa thời sự nóng hổi không chỉ trong lĩnh vực xây dựng tổ chức Đảng, mà còn đối với mọi lĩnh vực hoạt động của đất nước, trong đó có lĩnh vực tổ chức bộ máy phát triển điện năng. Vận dụng tư tưởng định hướng trên vào thực tế, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã coi việc tổ chức bộ máy quản lý, điều hành của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia là công việc hàng đầu và hết sức quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp

1. V.I. Lênin: Toàn tập, NXB. Tiến Bộ, Mátxcơva, 1975, tập 6, tr.162.

151


và mang tính quyết định tới việc hoàn thành chức năng, nhiệm vụ của Tổng Công ty, ảnh hưởng tới hoạt động của ngành Điện cả nước. Nếu tổ chức bộ máy hợp lý, khoa học, linh hoạt, năng động và hoàn chỉnh thì mọi công việc của Tổng Công ty mới hoàn thành tốt và ngược lại. Vì thế, ngay sau khi có quyết định thành lập chính thức, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã chỉ đạo Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia khẩn trương triển khai hàng loạt công việc liên quan trực tiếp đến việc tổ chức bộ máy: Tháng 7 năm 2008, Tổng Công ty đã ban hành Quyết định phân công nhiệm vụ, trách nhiệm trong Ban Tổng Giám đốc; Quyết định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn các Ban trong Tổng Công ty; tháng 8 ban hành Quyết định phân công nhiệm vụ trong Hội đồng Thành viên; tháng 9 Tập đoàn phê duyệt Điều lệ Tổ chức và hoạt động của Tổng Công ty; tháng 10 ban hành Quy chế làm việc của Hội đồng Thành viên...

Đồng thời và nhịp nhàng với việc tổ chức bộ máy quản lý, điều hành Tổng Công ty là việc tiếp tục duy trì, phát triển sản xuất và đầu tư xây dựng của các đơn vị trong toàn Tổng Công ty, như: soạn thảo và ban hành các quy chế, quy định nội bộ, các quy định liên quan tới hoạt động tài chính, nhanh chóng đưa Tổng Công ty vào hoạt động trên tinh thần kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển. Cơ cấu tổ chức của Tổng Công ty ngày càng được hoàn

Hội đồng Thành viên EVNNPT ngày đầu thành lập

152


thiện với bộ máy chỉ đạo, quản lý, điều hành và các bộ phận giúp việc tương ứng phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Tổng Công ty.

Nhìn vào sơ đồ tổ chức, chúng ta thấy tổ chức bộ máy của Tổng Công ty giống như một tòa nhà lớn có kết cấu và sự sắp xếp, bố trí, vận hành một cách khoa học, hợp lý và hoàn chỉnh. Trung tâm và hạt nhân của sơ đồ là Hội đồng Thành viên (HĐTV), đứng đầu là Chủ tịch HĐTV, có 2 ban giúp việc là Ban Tổng hợp HĐTV và Ban Kiểm toán nội bộ và giám sát tài chính. Tiếp đó Tổng Giám đốc và các Phó Tổng Giám đốc phụ trách các lĩnh vực chuyên ngành do Tổng Giám đốc phân công. Văn phòng và 14 ban chuyên môn, 4 công ty truyền tải điện cùng 3 ban quản lý dự án và một công ty dịch vụ kỹ thuật tạo thành nền tảng của tòa nhà lớn. Văn phòng và các ban chuyên môn đã bám sát chức năng, nhiệm vụ của mình, gắn với thực tế hoạt động từng ngày, từng giờ của các đơn vị trong toàn Tổng Công ty. Sau khối cơ quan Tổng Công ty là khối đơn vị, gồm: Ban QLDA các công trình điện miền Bắc, Ban QLDA các công trình điện miền Trung, Ban QLDA các công

153


trình điện miền Nam, Công ty Dịch vụ kỹ thuật truyền tải điện, các Công ty Truyền tải điện 1, 2, 3, 4. Điều dễ nhận thấy là sự liên thông giữa các bộ phận, từ Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc đến các ban tham mưu, ban quản lý dự án, các công ty rất khoa học và hợp lý khiến cho việc vận hành của bộ máy Tổng Công ty diễn ra thông suốt, nhịp nhàng.

Bộ máy tổ chức của Tổng Công ty hôm nay là một kết cấu khoa học trên cơ sở tổ chức lại những thành phần trước đó trực thuộc Tập đoàn, có sự bổ sung thành phần mới và kết hợp với yêu cầu chức năng, nhiệm vụ mới của Tổng Công ty. Về nhân sự: Số lượng cán bộ, nhân viên cũng như số lượng cấp phó từ Phó Tổng giám đốc tới phó trưởng ban cơ cấu không vượt quá quy định của Tập đoàn. Từng vị trí nhân sự đều có các tiêu chí đánh giá khung năng lực và mô tả công việc. Nguyên tắc tổ chức bộ máy là tinh, gọn, khoa học và hiệu quả, theo phương châm: “lấy việc để chọn người, chứ không vì người mà chọn việc”. Thực tế hoạt động đã cho thấy Tổng Công ty đã thực hiện tốt nguyên tắc đó. Tổng Công ty được tổ chức, được củng cố, bổ sung về mọi mặt và đã thực sự hoạt động có hiệu quả trong suốt 10 năm qua.

Tất nhiên, chúng ta cũng cần hiểu rằng bộ máy tổ chức quản lý, điều hành Tổng Công ty không phải là liều thuốc linh ứng để có thể giải quyết tất cả các vấn đề liên quan trực tiếp và gián tiếp đến công tác truyền tải điện của đất nước, bởi còn có những yếu tố khách quan, những vấn đề đòi hỏi ở cấp có tầm vĩ mô hơn quan tâm xử lý. Nhưng chính nhờ có bộ máy hoạt động nhịp nhàng, linh hoạt, khoa học và có hiệu quả, mà hầu như các công việc của Tổng Công ty, kể cả những công việc khó, thậm chí có việc tưởng như không giải quyết được, đều đã được giải quyết một cách nhanh chóng, cùng với các mặt công tác khác đã đem lại nhiều kết quả và thành tựu to lớn như hiện nay.

Công tác Đảng trong Tổng Công ty giữ một vị trí hết sức quan trọng liên quan đến việc triển khai đường lối, chủ trương lãnh đạo của Đảng, quyết định ban hành các chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo về tư tưởng, chính trị và tổ chức cán bộ, bộ máy quản lý, điều hành của Tổng Công ty. Đồng thời chỉ đạo xuyên suốt toàn diện các nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của Tổng Công ty. Đảng bộ là trung tâm của sự đoàn kết, thống nhất, giúp cho Tổng Công

154


ty ổn định để phát triển. Nhận thức rõ điều đó, chỉ 6 tháng sau ngày thành lập Tổng Công ty, ngày 22/01/2009, Đảng ủy Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã ban hành Quyết định số 37-QĐ/TVĐU thành lập Đảng bộ Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia trực thuộc Đảng ủy Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Quyết định số 38 - QĐ/TVĐU chỉ định thành lập Ban Chấp hành Đảng bộ với 19 đồng chí. Tới tháng 3/2009, hoàn thành việc tiếp nhận 7 đảng bộ cơ sở về trực thuộc Đảng bộ Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia. Đây là dấu mốc quan trọng tạo nên bước phát triển mới trong lãnh đạo và quản lý, điều hành của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia. Đảng bộ Tổng Công ty đã ban hành Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ, Quy chế làm việc của Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy và Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức các ban xây dựng Đảng của Đảng ủy Tổng Công ty, đảm bảo cho Đảng bộ lãnh đạo toàn diện Tổng Công ty về tư tưởng, chính trị, tổ chức và đạo đức.

Từ sau Đại hội đại biểu Đảng bộ EVNNPT lần thứ II (nhiệm kỳ 2015 - 2020), Đảng ủy EVNNPT đã quyết định thành lập 01 đảng bộ cơ sở; bổ sung 01 ủy viên Ban Thường vụ, 02 ủy viên Ban Chấp hành. Tính đến ngày 31/12/2017, Đảng ủy EVNNPT có 23 đầu mối, gồm 08 đảng bộ cơ sở và 15

Ban Chấp hành Đảng bộ Tổng Công ty khóa I

155


chi bộ trực thuộc. Toàn Đảng bộ có 13 đảng bộ bộ phận, 165 chi bộ với tổng số 1.873 đảng viên; Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 22 đồng chí; Ban Thường vụ gồm 7 đồng chí; Ủy ban Kiểm tra gồm 5 đồng chí. Sự trưởng thành vượt bậc và toàn diện của Đảng bộ EVNNPT là nhân tố quyết định cho việc hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị, trọng tâm là các nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của Tổng Công ty Truyền tải điện Việt Nam.

Cùng với việc thành lập Đảng bộ, các tổ chức công đoàn, Đoàn thanh niên... cũng từng bước được thành lập, tạo nên một cơ cấu tổ chức đồng bộ, bao quát toàn diện các vấn đề của Tổng Công ty. Từ đây công tác quản lý, điều hành từng bước được cải thiện, nâng cao về chất lượng. Công tác thanh tra, bảo vệ được chỉ đạo triển khai ở tất cả các đơn vị, phối hợp tốt với chính quyền địa phương, công an các cấp thực hiện tốt công tác phòng ngừa, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn cho tài sản và hệ thống truyền tải điện quốc gia. Việc phát huy sáng kiến, sáng tạo trong công việc của các tập thể, cá nhân được động viên, khen thưởng kịp thời. Công tác viễn thông đã xây dựng được hệ thống mạng chung liên lạc thuận lợi, nhanh chóng. Tổng Công ty đã xây dựng trên máy tính hệ thống tra cứu văn bản, đưa hệ thống truyền hình trực tuyến hoạt động thường xuyên, góp phần quan trọng vào hiệu quả điều hành và giảm chi phí trong công tác quản lý. Việc hoàn thiện cơ chế quản lý có ý nghĩa quan trọng đối với điều hành sản xuất và hiệu quả kinh doanh nên luôn được Tổng Công ty chú trọng. Ngay từ năm 2009, Tổng Công ty đã ban hành một số quy chế, quy định, điều lệ như: Điều lệ và Quy chế tổ chức và hoạt động của các Công ty Truyền tải điện 1, 2, 3, 4 và của 3 Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Bắc, miền Trung, miền Nam; Quy chế dân chủ trong Tổng Công ty; Nội quy lao động; Quy chế thưởng an toàn điện; Quy chế phân phối tiền lương cơ quan Tổng Công ty và Quy chế phân phối tiền lương truyền tải điện của Tổng Công ty; quy định phân công nhiệm vụ, trách nhiệm đối với Tổng Giám đốc và Phó Tổng Giám đốc.

Mối quan hệ hợp tác giúp đỡ, phối hợp giữa hai khối vận hành và đầu tư trong Tổng Công ty luôn được quan tâm, coi trọng. Ngay từ khi Tổng Công ty được thành lập, Đảng ủy EVNNPT, Hội đồng Thành viên và Ban Tổng Giám đốc đã chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành để cán bộ, công nhân,

156


viên chức thuộc hai khối vận hành và đầu tư nâng cao nhận thức, đổi mới phương thức hoạt động, tăng cường đoàn kết, hợp tác, xem công việc của khối bạn cũng là công việc của khối mình có trách nhiệm phải làm, mang lại hiệu quả cao nhất vì sự phát triển chung của Tổng Công ty.

Suốt 10 năm qua, công tác nghiên cứu, hoàn thiện tổ chức bộ máy, nhân sự và tái cơ cấu để nâng cao chất lượng hoạt động của EVNNPT luôn được chú trọng, triển khai thực hiện theo chủ trương Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tổng Công ty lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2010 - 2015), và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Tổng Công ty lần thứ hai (nhiệm kỳ 2015 - 2020) đề ra. Công tác thể chế hóa cơ chế quản lý điều hành thông qua điều chỉnh nâng mức phân cấp cho các đơn vị, chuyên môn hóa công việc của các ban chuyên môn … được Tổng Công ty quan tâm chỉ đạo, giải quyết. Bên cạnh đó Tổng Công ty cũng đã rà soát toàn bộ các quy chế, quy định và quy trình của Tập đoàn để áp dụng sửa đổi, bổ sung sát hợp với tình hình của Tổng Công ty. Trong công tác đào tạo, Tổng Công ty đã từng bước nghiên cứu các điểm mạnh, điểm yếu của các đơn vị để xây dựng một chính sách đào tạo chung phù hợp và có hiệu quả trong toàn Tổng Công ty.

Sự vận hành của Tổng Công ty không khác gì sự vận hành của một cơ thể sống hoàn chỉnh, cũng vì thế công việc rà soát, hoàn thiện hệ thống quy chế, quy định, quy trình để bổ sung, hoàn thiện cơ chế điều hành, tạo thêm sinh khí mới, xung lực mới là việc làm hết sức cần thiết, thường xuyên của Tổng Công ty Thực hiện chủ trương của Đảng ủy EVNNPT và cụ thể hóa chỉ đạo, kế hoạch của EVN giao, hàng năm Hội đồng Thành viên Tổng Công ty đều ban hành nghị quyết đề ra các nhóm nhiệm vụ quan trọng, cần tập trung triển khai thực hiện trong từng thời gian cụ thể, làm cơ sở cho Ban Tổng Giám đốc ban hành các chỉ thị, kế hoạch, đề ra nhiệm vụ, giải pháp cụ thể giao cho từng đơn vị triển khai thực hiện. Đến năm 2018, Tổng Công ty đã ban hành nhiều quy chế, quy định cho phù hợp với tình hình thực tiễn, điều chỉnh mô hình tổ chức, điều chỉnh ranh giới quản lý của một số đơn vị để sử dụng, phát huy có hiệu quả nguồn lực sẵn có và thuận lợi trong việc quản lý vận hành lưới truyền tải điện.

Qua các năm, công tác hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực

157


trong các lĩnh vực chuyên môn tiếp tục được quan tâm. Trên cơ sở Điều lệ của Tổng Công ty và của Tập đoàn, cùng Kế hoạch sản xuất kinh doanh 5 năm (2011 - 2015) của Tổng Công ty và Đề án Tái cơ cấu EVN được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Tổng Công ty đã xây dựng và báo cáo Tập đoàn xem xét, phê duyệt Chiến lược phát triển của Tổng Công ty đến 2015 và 2020. Do Tổng Công ty triển khai tốt Đề án Tái cơ cấu, Kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm 2011 - 2015, đã làm căn cứ cho định hướng phát triển bền vững, toàn diện của EVNNPT. Trên cơ sở quy định của Nhà nước, căn cứ vào các nghị quyết lãnh đạo của Đảng bộ, Tổng Công ty đã thực hiện kế hoạch rà soát đánh giá, phân loại cán bộ lãnh đạo, quản lý Tổng Công ty; hoàn thành Quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý giai đoạn 2011- 2015 và 2016 - 2020, phê duyệt Quy hoạch cán bộ lãnh đạo do Tổng Công ty quản lý của các đơn vị trực thuộc.

Trong lộ trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, Tổng Công ty đã dành nhiều công sức, thời gian để rà soát, điều chỉnh và thống nhất cơ cấu tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của các ban nghiệp vụ theo ngành dọc từ Tổng Công ty tới các Công ty truyền tải điện, Ban quản lý dự án… Công tác cán bộ được thực hiện đúng quy trình, quy định. Ngày 01/6/2017, Tổng Công ty đã thành lập Công ty Dịch vụ kỹ thuật truyền tải điện; ngày 1/11/2017 thành lập Ban Quan hệ cộng đồng. Tổng Công ty đã khẩn trương xây dựng, phê duyệt và triển khai thực hiện Kế hoạch thực hiện Đề án sắp xếp, tái cơ cấu Tổng Công ty giai đoạn 2017 - 2020. Trên cơ sở Điều lệ đã có và căn cứ vào tình hình phát triển mới của đất nước, của ngành Điện, Tổng Công ty đã hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ tổ chức và hoạt động của Tổng Công ty trình EVN phê duyệt Điều lệ mới.

***II. NHỮNG KẾT QUẢ VÀ THÀNH TỰU NỔI BẬT

Quay trở lại những ngày đầu thành lập, có thể thấy EVNNPT ra đời trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang trong thời điểm khủng hoảng, nền kinh tế Việt Nam đang gặp rất nhiều trở ngại, Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng gặp rất nhiều khó khăn thách thức về vốn đầu tư, về tài chính, tình trạng quá tải, thiếu điện vẫn còn diễn ra trên diện rộng. Bên cạnh những

158


khó khăn chung đó, ngay từ khi bắt đầu đi vào hoạt động, EVNNPT đã phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, như: Hệ thống truyền tải điện Quốc gia chưa đáp ứng được nhu cầu truyền tải điện, tình trạng quá tải xảy ra trên diện rộng ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam, nguy cơ sự cố cao; giá truyền tải điện quá thấp, chỉ chiếm khoảng 6% giá bán điện bình quân toàn EVN, trong khi ở các nước trên thế giới thường chiếm từ 10 - 12%, vì vậy không có đủ vốn đối ứng phục vụ công tác đầu tư xây dựng; yêu cầu tiến độ các công trình rất căng thẳng, đặc biệt là tiến độ các công trình lưới điện đồng bộ với các công trình nguồn điện. Nhiều công trình đã bị chậm tiến độ trong khi công tác bồi thường giải phóng mặt bằng gặp rất nhiều khó khăn, trở ngại; nhu cầu vốn cho đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải ngày càng tăng cao trong khi vốn khấu hao cơ bản của Tổng Công ty chỉ đủ trả nợ gốc và lãi vay, việc huy động vốn gặp nhiều khó khăn; các chỉ tiêu tài chính xấu, không đáp ứng được yêu cầu của các tổ chức cho vay vốn và quy định của Bộ Tài chính...

Đối mặt những khó khăn, thách thức nêu trên, tập thể lãnh đạo và cán bộ công nhân viên Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã nỗ lực phấn đấu, từng bước tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức để hoàn thành tốt nhiệm vụ được Đảng, Chính phủ và Tập đoàn Điện lực Việt Nam giao phó. Lưới điện truyền tải đã phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và ngày càng được nâng cao về chất lượng, công nghệ. Tính đến tháng 7/2018 (thời điểm tròn 10 năm thành lập EVNNPT), EVNNPT quản lý vận hành tổng số 24.423km đường dây (bao gồm 7.503km ĐZ 500kV và 16.920km ĐZ 220kV), tăng 2,22 lần so với ngày đầu thành lập Tổng Công ty; quản lý vận hành 142 trạm biến áp (gồm 28 TBA 500kV và 114 TBA 220kV) với tổng dung lượng MBA là 82.438MVA, tăng 2,29 lần về số TBA và tăng 3,72 lần về tổng dung lượng so với ngày đầu thành lập. Hệ thống Truyền tải điện Quốc gia đã vươn tới tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước và kết nối với lưới truyền tải điện của các nước trong khu vực với công nghệ ngày càng hiện đại như đường dây nhiều mạch, nhiều cấp điện áp, cáp ngầm 220kV, trạm GIS 220kV, trạm biến áp không người trực, hệ thống điều khiển tích hợp bằng máy tính, thiết bị định vị sự cố, giám sát dầu online, hệ thống SCADA,…Tới nay, về quy mô hệ thống điện truyền tải của EVNNPT đã đứng thứ ba trong các nước ASEAN

159


và đứng thứ 8/24 tổ chức truyền tải điện của châu Á về chiều dài đường dây, đứng thứ tư các nước ASEAN và đứng thứ 11/24 tổ chức truyền tải điện của châu Á về dung lượng MBA.

Bên cạnh đó, trong 10 năm (2008 - 2018) EVNNPT đã vận hành an toàn, liên tục, ổn định hệ thống điện truyền tải và đã truyền tải an toàn 1.201,2 tỷ kWh với tốc độ tăng trưởng bình quân 10,95%/năm, qua đó đã góp phần cùng Tập đoàn Điện lực Việt Nam đảm bảo cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong các năm qua. Trong công tác giảm tổn thất điện năng, mặc dù các ĐZ 500kV Bắc - Nam luôn phải truyền tải cao để đảm bảo cung cấp điện cho miền Nam đã gây ảnh hưởng lớn đến tổn thất điện năng trên lưới điện truyền tải nhưng EVNNPT đã thực hiện tốt và đồng bộ các giải pháp trong quản lý vận hành, đầu tư xây dựng, quản lý đo đếm và giao nhận điện năng để giảm tổn thất điện năng. Kết quả tổn thất điện năng trên hệ thống điện truyền tải trong 10 năm qua đã giảm từ 3,14% năm 2010 xuống còn 2,45% năm 2017. Với kết quả này, tổn thất điện năng trên lưới điện truyền tải của EVNNPT đã giảm về mức tương đương với tổn thất điện năng của các tổ chức truyền tải điện tiên tiến trên thế giới như RTE (Pháp), Elia 50 HZ (Đức), REE (Tây Ban Nha), PSE SA (Ba Lan),

Trăng chiều trên vai người thợ

160


Transgrid (Australia), KEPCO (Hàn Quốc), TEPCO (Nhật Bản). Mặc dù trong 10 năm qua, công tác đầu tư xây dựng ngày càng trở nên khó khăn phức tạp, đặc biệt trong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, nhưng Tổng Công ty đã không ngừng quyết tâm, nỗ lực và đã hoàn thành một khối lượng đầu tư phát triển lưới điện truyền tải rất lớn, hoàn thành đưa vào vận hành 470 công trình lưới điện truyền tải.

Với kết quả đầu tư phát triển hết sức mạnh mẽ trong 10 năm qua, hệ thống điện truyền tải đã vươn tới tất cả các tỉnh thành trên cả nước, kết nối với các nước trong khu vực như Trung Quốc, Lào, Camphuchia và đã đóng một vai trò hết sức quan trọng là trục xương sống của hệ thống điện Việt Nam để đảm bảo cung cấp điện cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đặc biệt hệ thống 500kV đã được đầu tư phát triển rất nhanh chóng và thực sự đóng vai trò là hệ thống năng lượng huyết mạch với các đường dây truyền tải công suất từ các trung tâm điện lực và nhà máy điện lớn, các mạch vòng 500kV tại các khu vực miền Bắc và miền Nam.

Quản lý vận hành an toàn, liên tục, ổn định hệ thống truyền tải điện quốc gia

Điều đáng ghi nhận là chỉ sau 6 tháng thành lập, khi công việc hợp nhất về tổ chức bộ máy, tài chính và cơ sở vật chất còn đang được hoàn tất, thậm chí một số việc còn dang dở, nhưng đến hết năm 2008, toàn Tổng Công ty đã bước đầu truyền tải được 71.313 triệu kWh, vượt chỉ tiêu kế hoạch Tập đoàn giao.

Một trong những nhiệm vụ cực kỳ quan trọng là vận hành lưới điện truyền tải đảm bảo an toàn, liên tục đã được Tổng Công ty chủ động tích cực triển khai; hành lang an toàn lưới điện được kiểm tra, kịp thời khắc phục và ngăn chặn các sự cố có thể xảy ra. Lưới điện truyền tải được vận hành liên tục, an toàn, ổn định, đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch của Tập đoàn giao. Hơn 7.500 cán bộ, kỹ sư, công nhân lành nghề ngày đêm trực tiếp điều hành, làm việc với thiết bị có cấp điện áp cao và siêu cao, đặc biệt nguy hiểm đối với người lao động, người làm công tác an toàn, người trực tiếp quản lý, điều hành tại các vị trí công tác của hệ thống truyền tải điện quốc gia. Mọi sơ suất, nhầm lẫn, thiếu hiểu biết về kỹ thuật an toàn trong công tác điều hành, thao

161


tác thiết bị điện đều có thể xảy ra tai nạn và sự cố nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến việc cung cấp điện của toàn bộ hệ thống điện quốc gia. Ấy là chưa kể đến sự vất vả, nặng nhọc của công việc quản lý vận hành đường dây ở các vùng núi non hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt đã “ngốn sức” của nhiều cán bộ, công nhân các đơn vị quản lý vận hành. Dù vậy, họ đã vượt lên trên mọi khó khăn, gian khổ, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ được giao, đáp ứng tốt nhu cầu điện sản xuất và điện sinh hoạt của nhân dân ở các vùng, miền.

Trong công tác giảm tổn thất điện năng, trong 10 năm qua, mặc dù lưới điện 500kV Bắc - Nam luôn phải vận hành theo phương thức truyền tải công suất lớn để đưa điện từ miền Bắc và miền Trung vào miền Nam và đã gây tổn thất điện năng (TTĐN) tăng cao, nhưng Tổng Công ty đã thực hiện tốt và đồng bộ các giải pháp trong quản lý vận hành, đầu tư xây dựng, quản lý đo đếm, giao nhận điện năng... để giảm TTĐN. Kết quả TTĐN trên hệ thống điện truyền tải điện trong 10 năm qua đã giảm từ 3,14% năm 2010 xuống còn 2,45% năm 2017. Với kết quả này TTĐN trên lưới điện truyền tải của

Bảo dưỡng đường dây trong mùa nước nổi của Truyền tải Điện miền Tây 3

162


Tổng Công ty đã đạt mức TTĐN của các nước tiên tiến trên thế giới. Mặc dù kết quả TTĐN trên lưới điện truyền tải vẫn còn cao hơn so với yêu cầu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nhưng đứng trên phương diện tổng thể chung, việc tải cao trên đường dây 500kV Bắc - Nam trong các năm qua; đã tạo điều kiện khai thác hiệu quả các nguồn thủy điện, huy động hợp lý các nguồn nhiệt điện tại khu vực miền Bắc để đảm bảo cung cấp điện cho miền Nam, góp phần đem lại hiệu quả trong hoạt động sản xuất kinh doanh của toàn Tập đoàn.

Tổng Công ty hiểu rõ rằng để giải quyết hết mọi khó khăn, mọi vấn đề vướng mắc, phát sinh ở tất cả các đơn vị thuộc Tổng Công ty, ở tất cả các khâu và công đoạn truyền tải điện năng từ đầu vào cho tới đầu ra trong một sớm một chiều là điều không tưởng, mà chỉ có thể giải quyết từng vấn đề, từng khâu tương ứng với một thời gian nhất định, rồi từng bước đi tới giải quyết tổng thể mọi vấn đề. Vì thế, Tổng Công ty đã kiên định chủ động lựa chọn công việc để đầu tư, thực hiện nhiều biện pháp, giải pháp tăng cường công tác quản lý kỹ thuật, truyền tải vận hành an toàn, đáp ứng nhu cầu điện sản xuất cho các doanh nghiệp và điện sinh hoạt cho nhân dân. Tổng Công ty đã có các biện pháp đảm bảo cấp điện đầy đủ và an toàn cho các ngày lễ, tết, các hoạt động quan trọng của đất nước như: Tết cổ truyền dân tộc; kỷ niệm Quốc khánh 2/9; chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, XI, XII; bầu cử Quốc hội khóa XII, XIII và bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp trong cả nước… không để xảy ra sự cố (rã lưới, mất điện trên diện rộng), an toàn tuyệt đối cho con người. Đạt được những kết quả trên trong điều kiện vô vàn khó khăn mới thấy hết được sự cố gắng, nỗ lực lớn lao của cán bộ, công nhân viên chức Tổng Công ty.

Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn ấy, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên và Ban Tổng Giám đốc Tổng Công ty đã kịp thời nắm bắt các chủ trương hành động do Tập đoàn Điện lực Việt Nam đề ra, để khơi dậy và tổ chức thành phong trào thi đua lao động sản xuất trong cán bộ, công nhân viên Tổng Công ty, như thực hiện: “Năm kinh doanh và phục vụ khách hàng”, “Năm truyền tải điện”, “Năm năng suất và hiệu quả”... Từ các phong trào thi đua sôi nổi ấy, nhiều tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến, tiêu biểu đã xuất

163


hiện, họ là những bông hoa tươi đẹp góp phần tạo dựng uy tín và hình ảnh cho Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia.

Khắc phục tình trạng chung trong các đơn vị, địa phương và doanh nghiệp nhà nước là “đầu năm thong thả, cuối năm vất vả”, đối với Tổng Công ty, hàng năm ngay từ những ngày đầu năm mới, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng Công ty đã có các Thông điệp gửi đến toàn thể cán bộ, công nhân viên Tổng công ty. Đồng thời nhấn mạnh các nhiệm vụ cụ thể, xác định công việc trọng điểm của năm mới cần nhanh chóng tập trung triển khai, không để dồn việc vào giữa và cuối năm. Hiệu ứng của các Thông điệp nhanh chóng lan truyền và tạo thêm động lực, niềm tin trong cán bộ, công nhân viên toàn Tổng Công ty, góp phần thôi thúc khí thế thi đua lập thành tích cao nhất trong lao động, sản xuất của các đơn vị. Cũng ngay từ đầu năm, Tổng Giám đốc đã ban hành các chỉ thị về việc thực hiện kế hoạch hàng năm của Tổng Công ty và yêu cầu các đơn vị, các ban trong Tổng Công ty bám sát nhiệm vụ và nhóm giải pháp để chỉ đạo điều hành, thực hiện có hiệu quả mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư phát triển của Tổng Công ty.

Xe sửa chữa và xử lý sự cố lưới điện

164


Tổng Công ty đã quyết liệt thực hiện các biện pháp, giải pháp kiểm tra, tăng cường công tác sửa chữa lớn, theo dõi vận hành xử lý kịp thời các khiếm khuyết, hiện tượng bất thường trên lưới điện truyền tải , chống quá tải các trạm 500 - 220kV, đảm bảo vận hành an toàn đem lại kết quả quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Nhờ tăng cường kỷ cương, kỷ luật vận hành trạm nên sự cố trạm giảm đáng kể. Thường xuyên duy trì công tác bảo vệ hành lang an toàn lưới điện cao áp. Các đơn vị tiếp tục áp dụng các biện pháp giảm thiểu vi phạm hành lang an toàn lưới điện và phối hợp với chính quyền các địa phương trong xử lý vi phạm. Công tác kỹ thuật an toàn, bảo hộ lao động, phòng chống lụt bão; phân tích sự cố, đặc biệt là các nguyên nhân do sét, giông bão… đã được các đơn vị phân tích xem xét cụ thể, đề ra các giải pháp xử lý nên đã đảm bảo yêu cầu phục vụ sản xuất.

Tổng Công ty đã chú ý điều hành hệ thống thông tin vận hành lưới điện đảm bảo thông suốt, kịp thời cập nhật các dữ liệu SCADA trên lưới điện truyền tải góp phần quan trọng trong việc điều hành, vận hành an toàn tuyệt đối, nhất là trong các ngày lễ, tết và các ngày tổ chức các hoạt động lớn quan trọng của đất nước và của các địa phương. Trong khi khối lượng đường dây và trạm biến áp do Tổng Công ty quản lý vận hành ngày càng tăng, nhưng các chỉ tiêu suất sự cố đường dây và trạm biến áp của Tổng Công ty và các đơn vị thành viên trong năm đều đạt các chỉ tiêu Tập đoàn giao, như sự cố trạm biến áp là 0,01/0,05; sự cố vĩnh cửu trên Đường dây 500kV là 0,1/0,26; 220kV là 0,06/0,2…

Bên cạnh đó, Tổng Công ty tiếp tục khắc phục tình trạng quá tải, xuống cấp của các thiết bị điện đã “nhiều tuổi” vận hành trên 20 năm, được dân gian coi là đã “hoàn thành sứ mệnh” của mình, như việc nâng cấp, bảo dưỡng các trạm biến áp 500kV Hà Tĩnh, Phú Lâm, Pleiku, Đà Nẵng, Hòa Bình, Đường dây 500kV Bắc - Nam… Những công trình này thường xuyên được kiểm tra, kịp thời phát hiện hỏng hóc, sự cố để tiến hành sửa chữa nhỏ và sửa chữa lớn, theo dõi vận hành đảm bảo an toàn. Khối lượng quản lý lưới điện tăng thêm, nhưng số lượng sự cố trong năm sau giảm đi so với các năm trước là điều đáng mừng của Tổng Công ty. Các đơn vị trực thuộc Tổng Công ty đã chủ động trong phòng chống lụt, bão nên không để xảy ra thiệt hại về người

165


và tài sản. Từ năm 2016 - 2018, thực hiện chủ trương và chỉ đạo của EVN, Đảng ủy EVNNPT đã chỉ đạo Tổng Công ty tập trung xây dựng Đề án “Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và năng suất lao động của EVNNPT giai đoạn 2016 - 2020”, trong đó xác định rõ các mục tiêu phải phấn đấu đạt được tới năm 2020. Với sự quyết tâm, nỗ lực và quyết liệt thực hiện các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, năng suất lao động và tối ưu hóa chi phí theo chủ trương của EVN, Đảng ủy EVNNPT và Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc Tổng Công ty đã xác định chủ đề xuyên suốt cần thực hiện của từng năm. Năm 2016 là “Nâng cao năng lực quản trị và nâng cao chất lượng công tác truyền tải điện”; năm 2017 là “Đẩy mạnh khoa học công nghệ”; năm 2018 là “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực”. Tổng Công ty vừa tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ và công nhân kỹ thuật, đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ chính trị Nhà nước giao.

Đầu tư xây dựng hệ thống truyền tải điện quốc gia đồng bộ, hiện đại

Chặng đường phát triển 10 năm đối với một đơn vị chưa phải là dài, nhưng Tổng Công ty đã đầu tư xây dựng được hàng trăm công trình truyền tải điện, tạo nên một hệ thống truyền tải điện hoàn chỉnh trên phạm vi cả

Lắp đặt MBA AT2 500kV Thanh Mỹ

166


nước một cách vững chắc, đảm bảo cung cấp điện liên tục cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân trong bất cứ hoàn cảnh nào. Có thể lấy điểm khởi đầu là tháng 12/2008, Tổng Công ty đã xem xét và phê duyệt 30 dự án đầu tư xây dựng các công trình liên quan tới lĩnh vực truyền tải điện của các đơn vị trong Tổng Công ty. Vào những thời điểm còn rất nhiều khó khăn về nhân lực, tài lực, vật lực, về giải phóng mặt bằng thi công, thì đó là những kết quả rất đáng ghi nhận. Tiếp theo hàng năm, Tổng Công ty đều cố gắng để dành kinh phí đầu tư xây dựng nhiều công trình truyền tải điện cấp thiết và cơ bản. Năm 2009 đóng điện 33 công trình, trong đó các công trình lưới điện đồng bộ với các công trình nguồn điện, như trạm 500kV Quảng Ninh, đường dây 500kV Quảng Ninh - Thường Tín, trạm 500kV Dốc Sỏi, trạm 500kV Ô Môn, đường dây 500kV Ô Môn - Cai Lậy - Nhà Bè, trạm 500kV Pleiku - Máy 2, đường dây 220kV Hải Phòng - Vật Cách, đường dây 220kV Quảng Ninh - Hoành Bồ, đường dây 220kV Quảng Ninh - Cẩm Phả, đường dây 220kV Sê San 4 - Pleiku, đường dây 220kV Cà Mau - Bạc Liêu...

Tháng 3/2009, Tổng Công ty đã đóng điện thành công đường dây 220kV Châu Đốc - Tịnh Biên - Takeo cấp điện sang Campuchia. Đường dây 2 mạch dài 69,5km, 210 vị trí cột, công suất truyền tải điện lớn nhất 200MW, sản lượng điện trung bình từ 900 triệu đến 1,4 tỷ kWh/năm. Công trình này không chỉ có ý nghĩa về kinh tế mà còn góp phần mở rộng quan hệ hữu nghị giữa hai nước. Tiếp theo, Tổng Công ty đã kịp thời hoàn thành các công trình lưới điện 500kV đấu nối đồng bộ Nhà máy Thủy điện Sơn La, đưa dòng điện hòa vào lưới điện quốc gia sớm hơn 3 năm so với Nghị quyết của Quốc hội. Thêm một “kỷ lục” về tiến độ là ngày 28/12/2012, sau hơn 12 tháng thi công, Tổng Công ty đã đóng điện và đưa vào vận hành Đường dây 220kV Đắc Nông - Phước Long - Bình Long, góp phần quan trọng đảm bảo cung cấp điện cho các tỉnh phía Nam và Thành phố Hồ Chí Minh. Ngày 5/5/2014, cùng với Đường dây 500kV mạch 1 và mạch 2, Tổng Công ty tiếp tục đóng điện thành công Đường dây 500kV mạch 3 đoạn Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông, góp phần quan trọng tạo sự liên kết lưới điện khu vực Đông - Tây Nam Bộ, khắc phục việc thiếu điện trong mùa khô ở những khu vực này, nâng cao khả năng trao đổi điện năng giữa các vùng, miền của đất nước.

167


Rõ ràng là vào năm cuối của thập niên đầu thế kỷ XXI, Tổng Công ty cũng như nhiều doanh nghiệp khác đã không “gặp may”, khi kinh tế đất nước gặp không ít khó khăn từ ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới, nhưng Đảng ủy, Hội đồng Thành viên và Ban Tổng Giám đốc đã chèo lái con thuyền Tổng Công ty vượt qua sóng gió, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Kiên định với phương châm “Thực hiện kỷ luật, kỷ cương trong vận hành - Tập trung đảm bảo chất lượng và tiến độ các dự án”, Tổng Công ty và các đơn vị thành viên đã tiến hành nhiều công việc quan trọng và thu được nhiều kết quả khả quan: Năm 2010 đã hoàn thành đóng điện 48 công trình, khởi công 22 dự án, duyệt 28 dự án đầu tư, 33 dự án thiết kế kỹ thuật với tổng giá trị khối lượng thực hiện đầu tư xây dựng đạt 6.677 tỷ đồng, tăng 27,4% so với năm 2009. Với sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt của lãnh đạo Tổng Công ty và lãnh đạo các đơn vị thành viên, tất cả các công trình lưới điện đồng bộ nguồn đã hoàn thành kịp thời và vượt tiến độ như các công trình: TBA 500kV Đăk Nông, Ô Môn, Tân Định (máy 2), Pleiku (máy 3); đường dây 220kV Buôn Tuasrah - Đăk Nông, Sông Tranh 2 - Tam Kỳ, Thủy điện Đồng Nai 3 - Đăk Nông, Đồng Nai 4 - Đăk Nông… Đặc biệt ý nghĩa là

Đại diện lãnh đạo Bộ Năng lượng, Tập đoàn EVN cắt băng khánh thành công trình chào mừng Đại hội lần thứ XII của Đảng

168


cụm công trình đồng bộ về nguồn sản xuất điện và lưới truyền tải điện của Nhà máy Thủy điện Sơn La giai đoạn 1. Đây là nhà máy thủy điện lớn nhất nước ta và lớn nhất khu vực Đông Nam Á, với tổng công suất lắp máy là 2.400MW, sản lượng điện bình quân hàng năm lên tới 10 tỷ kWh.

Bên cạnh đó, Tổng Công ty vừa phải thực hiện đầu tư xây dựng theo Tổng sơ đồ điện VI, VII, vừa phải thực hiện rà soát, cắt giảm các công trình đầu tư theo Nghị quyết số 11/NQ-CP của Chính phủ và Chương trình hành động số 06-CTr/ĐU của Đảng ủy EVNNPT. Trước tình hình khó khăn phải “liệu cơm, gắp mắm”, Tổng Công ty và các ban quản lý dự án các công trình điện cùng các đơn vị thành viên đã tiến hành rà soát lại toàn bộ các công việc, từ tiến độ đóng điện, khởi công các công trình, lập danh mục thứ tự ưu tiên các công trình để điều hành vốn và tiến độ cho phù hợp, cho tới việc tập trung chỉ đạo lập dự án đầu tư, chỉ đạo quyết liệt tiến độ đầu tư xây dựng các công trình trọng điểm, các công trình đồng bộ nguồn; các công trình nâng cao năng lực truyền tải; các công trình trọng điểm cấp điện cho thủ đô Hà Nội và miền Nam…

Giai đoạn năm 2011 - 2015, Tổng Công ty đã thực hiện đầu tư các công trình lưới điện truyền tải với khối lượng đầu tư lớn, đảm bảo đấu nối, truyền tải công suất của các nguồn điện, tăng cường năng lực truyền tải của toàn hệ thống, đồng thời đã kết nối khép kín mạch vòng 500kV tại các khu kinh tế trọng điểm miền Bắc, miền Nam. Trước hết, lưới điện 500kV được phát triển mạnh, qua đó đã góp phần nâng cao độ ổn định, tin cậy cung cấp điện của hệ thống truyền tải điện, như: Mạch vòng 500kV Sơn La - Hòa Bình - Nho Quan - Thường Tín - Quảng Ninh - Hiệp Hòa - Sơn La ở khu vực miền Bắc, mạch vòng 500kV Phú Lâm - Cầu Bông - Tân Định - Sông Mây - Phú Mỹ - Nhà Bè - Phú Lâm ở miền Đông Nam Bộ qua đường dây 500kV Nhà Bè - Ô Môn và Phú Lâm - Ô Môn. Tổng Công ty đã hoàn thành và đưa vào vận hành nhiều công trình nâng cao năng lực hệ thống truyền tải điện như: Nâng dung lượng tụ bù dọc toàn tuyến 500kV Bắc - Nam từ 1000A lên 2000A, đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông,... qua đó đã đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được EVN giao trong việc cung cấp điện cho đất nước, nhất là cấp điện sản xuất và sinh hoạt cho khu vực miền Nam.

169


Cùng với việc phát triển lưới điện 500kV, Tổng Công ty đã tập trung đầu tư xây dựng các dự án lưới điện 220kV, đưa vào vận hành phục vụ cung cấp điện cho thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, như các trạm biến áp 220kV Vân Trì, Thành Công, Đức Hòa; các đường dây 220kV Vân Trì - Sóc Sơn, Vân Trì - Chèm, Hà Đông - Thành Công, Cầu Bông - Đức Hòa, Cầu Bông - Hóc Môn rẽ Bình Tân. Tổng Công ty đã hoàn thành xây mới, nâng cấp các trạm biến áp 220kV đáp ứng kịp thời nhu cầu cung cấp điện cho phát triển phụ tải và giải quyết tình trạng quá tải tại các địa phương trên cả nước. Tất cả các công trình lưới điện đấu nối với các nguồn điện đã đưa vào vận hành đồng bộ với tiến độ phát điện, qua đó phát huy tối đa hiệu quả vận hành của các nhà máy điện, như lưới điện đồng bộ các nhà máy điện Sơn La, Lai Châu, Huội Quảng, Bản Chát, Quảng Ninh, Mông Dương, Vũng Áng, Vĩnh Tân, Duyên Hải, Nghi Sơn, cùng các dự án nhiệt điện và thủy điện trên toàn quốc.

Dưới áp lực của kinh tế thị trường đến từ nhiều phía, cho dù gặp không ít khó khăn, trắc trở, nhưng Tổng Công ty đã vượt qua và hoàn thành xây dựng, vận hành một khối lượng lớn các công trình truyền tải điện rải khắp đất nước, từ Bắc vào Nam, từ miền xuôi lên miền núi, đến các vùng nông thôn xa xôi , cung cấp điện thắp sáng, điện sản xuất cho nhân dân. Đó là hoàn thành và đưa vào vận hành 231 công trình 220 - 500kV (trong đó gồm 47 công trình 500kV, 166 công trình 220kV), với tổng chiều dài đường dây là 8.105km, tổng dung lượng các máy biến áp đạt 28.426MVA. Giá trị khối lượng thực hiện đạt 74.632 tỷ đồng (đầu tư thuần đạt 56.117 tỷ đồng).

Trong các năm 2016, 2017, Tổng Công ty tiếp tục vượt qua nhiều khó khăn, phức tạp nảy sinh do việc áp dụng Luật Xây dựng, Luật Đầu tư công, cùng các văn bản hướng dẫn mới ban hành về công tác đấu thầu, bồi thường giải phóng mặt bằng thi công, về chuyển đổi đất rừng, nhưng nhờ có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự hỗ trợ giúp đỡ của các Bộ, ngành và các địa phương, cùng với chỉ đạo quyết liệt của Tập đoàn Điện lực Việt Nam và nỗ lực vượt bậc của cán bộ, công nhân kỹ thuật, công nhân viên Tổng Công ty, cùng các đơn vị thành viên, các đơn vị tư vấn, thi công..., công tác đầu tư xây dựng của Tổng Công ty tiếp tục thu được nhiều kết quả tốt. Năm

170


2016: khối lượng đầu tư đạt 19.944 tỷ đồng, đạt 101,4% kế hoạch Tập đoàn giao, giải ngân đạt 18.973 tỷ đồng, đạt 95,1% khối lượng thực hiện. Tổng Công ty đã phê duyệt được 83 báo cáo nghiên cứu kỹ thuật, 49 thiết kế kỹ thuật và đã trình Tập đoàn, Bộ Công thương xem xét 20 báo cáo nghiên cứu kỹ thuật, 5 thiết kế kỹ thuật; lựa chọn được nhà thầu cho 804 gói thầu các loại với tổng giá trị gói thầu khoảng 9.086 tỷ đồng.

Tổng Công ty đã khởi công xây dựng được 44/KH 50 công trình, gồm 8 công trình 500kV, 36 công trình 220kV. Trong số này có nhiều công trình quan trọng như các trạm biến áp 500kV: Việt Trì, Tây Hà Nội; Nâng công suất (NCS) các trạm biến áp 500kV: Tân Định, Thường Tín; các đường dây 500kV: Mỹ Tho - Đức Hòa, đấu nối nhiệt điện Thăng Long, đấu nối nhiệt điện Vĩnh Tân 4, đấu nối nhiệt điện Duyên Hải 3 MR; các trạm biến áp 220kV Phú Thọ, Lưu Xá, Đăk Nông, Nông Cống, Phù Mỹ, Phong Điền, Bến Cát; các dự án đường dây 220kV mạch 2 Đồng Hới - Đông Hà, Đông Hà - Huế... Tổng Công ty đã hoàn thành việc đóng điện 56/KH 63 công trình (10 công trình 500kV, 46 công trình 220kV), trong đó có các công trình có vai trò hết sức quan trọng đảm bảo cấp điện cho miền Nam, các công trình đấu nối, giải tỏa công suất nguồn điện, các công trình lưới điện cấp điện cho Thủ đô Hà Nội và khu kinh tế trọng điểm miền Bắc...

Trong năm 2017, Tổng Công ty tiếp tục hoàn thành khối lượng đầu tư đạt 17.984 tỷ đồng, đạt 94% kế hoạch điều chỉnh Tập đoàn Điện lực Việt Nam giao; giải ngân các hạng mục và công việc đạt 18.182 tỷ đồng, đạt 95,1% kế hoạch điều chỉnh; khối lượng đầu tư thuần đạt 11.541 tỷ đồng, đạt 87,2% kế hoạch điều chỉnh, giải ngân khối lượng đầu tư thuần đạt 11.739 tỷ đồng, đạt 88,7% kế hoạch điều chỉnh. Tổng Công ty đã khởi công được 38/KH 33 dự án, gồm 6 dự án 500kV, 32 dự án 220kV; đã đóng điện hoặc hoàn thành đủ điều kiện đóng điện 50/KH 55 dự án (11 dự án 500kV, 39 dự án 220kV), trong đó có các dự án cấp điện cho thủ đô Hà Nội; triển khai các dự án án đấu nối, giải tỏa công suất các nhà máy điện và các dự án nâng cấp công suất máy biến áp 220kV để xử lý tình trạng đầy và quá tải ở một số tỉnh, thành... Trong năm, Tổng Công ty đã trình lên các cấp có thẩm quyền dự án đường dây 500kV mạch 3 (Vũng Áng đi Pleiku 2).

171


Nhìn chung giai đoạn 2008 - 2018 Tổng Công ty đã không ngừng quyết tâm, nỗ lực và đã hoàn thành một khối lượng đầu tư trên 145 nghìn tỷ đồng, hoàn thành đưa vào vận hành 470 công trình lưới điện truyền tải, đảm bảo cung cấp điện cho các khu vực kinh tế trọng điểm của đất nước. Tới thời điểm hiện tại, hệ thống truyền tải đã vươn tới hầu hết các tỉnh, thành trên cả nước và kết nối với các nước trong khu vực, như: Trung Quốc, Lào, Campuchia, đã đóng một vai trò hết sức quan trọng là trục xương sống của hệ thống điện Việt Nam, đảm bảo cung cấp điện cho các hoạt động phát triển kinh tế, xã hội của cả nước. Đặc biệt, hệ thống 500kV đã được đầu tư phát triển rất nhanh chóng và thực sự đóng vai trò là hệ thống huyết mạch trong việc đảm bảo truyền tải công suất của các nhà máy điện và các Trung tâm điện lực lớn, đã khép kín các mạch vòng 500kV tại các khu vực miền Bắc (Thường Tín - Phố Nối - Quảng Ninh - Hiệp Hòa - Sơn La - Hòa Bình - Nho Quan), và miền Nam (Nhà Bè – Phú Lâm - Cầu Bông - Tân Định - Sông Mây - Phú Mỹ) để tăng cường độ ổn định tin cậy cung cấp điện; đã tăng cường các trục liên kết các hệ thống điện giữa các miền, như: Đường dây 500kV kết nối giữa khu vực Đông Nam Bộ với Tây Nam Bộ (Phú Lâm - Ô Môn) và đặc biệt là Đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông được hoàn thành đưa vào vận hành tháng 5/2014 đã đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc tăng cường năng lực truyền tải điện Bắc - Nam, đảm bảo cung cấp điện cho miền Nam thời gian qua.

Thực hiện chủ đề “Đẩy mạnh khoa học - công nghệ”, Tổng Công ty đã mạnh dạn triển khai ứng dụng khoa học công nghệ mới, công nghệ thông tin trên mọi lĩnh vực hoạt động, như: Đã tập trung triển khai hoàn thành chương trình ERP tại Tổng Công ty và các đơn vị thành viên, được Tập đoàn đánh giá là một trong những đơn vị thực hiện tốt nhất trong toàn EVN; triển khai áp dụng nhân rộng hệ thống quản lý kỹ thuật và vận hành tại tất cả các đơn vị; xây dựng và ứng dụng phần mềm trong quản lý và sản xuất kinh doanh; đưa vào sử dụng phần mềm thu thập, quản lý dữ liệu đo đếm từ xa và theo dõi phân tích tổn thất điện năng. EVNNPT bước đầu đã làm tốt việc nâng cao khả năng kết nối thông tin, bảo vệ, điều khiển tự động và SCADA/ EMS của hệ thống truyền tải điện, đạt 100% kế hoạch Tập đoàn giao năm

172


2017 cho Tổng công ty; nhân rộng phần mềm quản lý dự án đầu tư xây dựng tại tất cả các đơn vị; triển khai báo cáo điện tử, chữ ký điện tử, triển khai EOFFice 3.0 trong toàn EVNNPT...

Với những kết quả và thành tựu to lớn toàn diện trong đầu tư xây dựng các công trình và hệ thống lưới điện truyền tải đạt được những năm qua, đã thực sự truyền cảm hứng mãnh liệt cho đội ngũ cán bộ, công nhân viên trong quá trình triển khai thực hiện, khẳng định nội lực mạnh mẽ, quyết tâm và tầm cao trí tuệ của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia, hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu đấu nối các công trình nguồn điện, nâng cao vượt bậc năng lực truyền tải điện để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và đời sống của nhân dân.

Tài chính - Nguồn lực đảm bảo sự phát triển

Từ những ngày đầu mới thành lập, trong điều kiện khó khăn về vốn, hệ thống tài chính của Tổng Công ty được điều hành theo hướng “vừa kỷ cương, vừa linh hoạt”, để đảm bảo đầu tư và thanh toán vốn đúng đối tượng, đúng trọng tâm, kịp thời phục vụ trực tiếp cho các công trình trọng điểm. Các đồng chí lãnh đạo Đảng ủy, Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc EVNNPT đã nhiều lần trực tiếp chỉ đạo giải quyết khó khăn của các nhà thầu, để nguồn vốn tới tận tay nhà thầu trực tiếp thi công, nhờ vậy tiến độ của các dự án không bị chậm trễ và không bị ảnh hưởng lớn.

Tháng 7/2008 mặc dù số vốn điều lệ cũng như vốn kinh doanh còn rất eo hẹp, Tổng Công ty đã tập trung chỉ đạo tăng cường, ưu tiên kinh phí cho việc sửa chữa lớn. Các khó khăn vướng mắc về cơ chế cũng như vướng mắc cụ thể đã được giải quyết kịp thời, do vậy trong năm đầu thành lập, Tổng Công ty đã cơ bản hoàn thành kế hoạch sửa chữa lớn, thực hiện được 141,6 tỷ đồng, tạo điều kiện để năm sau lưới điện vận hành an toàn.

Công tác đảm bảo kinh phí cho hoạt động của các công ty truyền tải điện và các ban quản lý dự án được chú trọng. Các đơn vị trong Tổng Công ty thực hiện việc báo cáo về chi phí hàng tháng, cùng kế hoạch chi tiêu các tháng sau để chủ động cùng Tổng Công ty có biện pháp giải quyết. Kinh phí của các đơn vị được cấp kịp thời, đáp ứng được yêu cầu của sản xuất. Đối với các ban quản lý dự án, Tổng Công ty đã triển khai việc rà soát, hướng dẫn

173


giải quyết chi phí quản lý, giải quyết khó khăn cho các đơn vị một cách linh hoạt, nhưng vẫn đảm bảo đúng quy định.

Do nguồn vốn còn hạn hẹp không thể đầu tư dàn trải cho mọi công trình, nên lãnh đạo Tổng Công ty đã phải điều hành việc đầu tư một cách hết sức linh hoạt, nhưng vẫn tuân thủ các nguyên tắc tài chính. Năm 2009 lần đầu tiên giá truyền tải điện được phê duyệt và giao cho EVNNPT với 68,66 đồng/kWh. Tới năm 2014, giá truyền tải điện được phê duyệt tăng lên là 86,4 đồng/kWh, nhưng cũng chỉ chiếm khoảng 5,7% giá bán điện bình quân, trong khi một số nước trên thế giới đã có mức giá chiếm từ 10 - 12%, điều này ảnh hưởng nhiều đến hoạt động đầu tư xây dựng, cũng như chi phí vận hành của Tổng Công ty, ảnh hưởng đến đời sống CBCNV. Cơ chế mới về giá điện đòi hỏi Tổng Công ty phải nhanh chóng thay đổi cơ chế quản lý phù hợp với tình hình mới. Hàng tháng Tổng Công ty yêu cầu các đơn vị tổng hợp, báo cáo tình hình thực hiện chi tiêu để tháo gỡ khó khăn và chỉ đạo điều chỉnh cho phù hợp.

Vào những năm 2010 - 2012, việc thu xếp vốn trong nước để đầu tư xây dựng các công trình truyền tải điện hết sức khó khăn Tổng Công ty đã khẩn trương khai thác nguồn vốn ODA với số tiền là 330 triệu USD, tương đương 6.993 tỷ đồng. Bên cạnh đó EVNNPT tiếp tục mở rộng quan hệ với các nhà thầu, các tổ chức tài chính quốc tế để phát triển kênh huy động vốn, hoàn tất

Lễ ký kết hợp đồng vay vốn giữa Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia

174


các thủ tục liên quan để thu xếp 192 triệu USD. Tổng Công ty cũng đã hoàn thành việc đánh giá lại tài sản với tổng giá trị tăng thêm 40.600 tỷ đồng - một trong những điều kiện quan trọng để cấp thẩm quyền phê duyệt tăng vốn điều lệ cho Tổng Công ty.

Công tác thu xếp vốn cho nhu cầu đầu tư phát triển theo kế hoạch 5 năm 2011 - 2015 của Tập đoàn Điện lực Việt Nam được Thủ tướng chấp thuận tại Quyết định số 854/QĐ-TTg, là một nhiệm vụ trọng tâm của Tổng Công ty. Tổng Công ty đã tập trung chỉ đạo các ban và đơn vị liên quan chủ động làm việc với các ngân hàng thương mại lớn trong nước, phối hợp lập kế hoạch vay vốn và giải ngân các hợp đồng đã ký kết theo từng dự án; xây dựng danh mục các dự án lưới điện trọng điểm, cấp bách trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt để được áp dụng cơ chế đặc biệt đối với việc vay vốn. Ngoài ra Tổng Công ty còn vận động và thuyết phục các tổ chức tài chính quốc tế ưu tiên nguồn vốn vay ODA cho các dự án lưới điện truyền tải; triển khai các hình thức thu xếp vốn và đáp ứng nhanh gọn các thủ tục và yêu cầu của phía cho vay.

Lễ khởi động khoản vay NEXI không ràng buộc tài trợ cho dự án truyền tải điện của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia

175


Đối với nguồn vốn vay trong nước, Tổng Công ty đã ký hợp đồng vay vốn 5 dự án với tổng giá trị 5.348 tỷ đồng (trong đó có 820 tỷ đồng để thanh toán cho đền bù và không kể 500 tỷ đồng vay ngắn hạn theo hình thức bắc cầu cho khoản vay dài hạn), nhằm đáp ứng kịp thời đủ vốn và tiến độ cho dự án đường dây 50kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông; hoàn thành thủ tục ký kết vay 1.538 tỷ đồng từ VDB cho dự án đường dây Quảng Ninh - Mông Dương và chi phí đền bù 14 dự án; phối hợp với Ngân hàng BIDV thẩm tra 9 dự án thuộc danh mục cấp bách với nhu cầu vay 3.010 tỷ đồng. Thực hiện phân bổ 60 triệu USD từ khoản vay DPL2 cho các dự án trọng điểm theo chỉ đạo của Tập đoàn, đồng thời hoàn thành đàm phán với Ngân hàng Eximbank thu xếp 42 triệu USD cho các dự án nâng dung lượng các tụ bù dọc trên Đường dây 500kV Bắc - Nam hiện có...

10 năm qua thực sự là “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”, Tổng Công ty đã bảo toàn và phát triển được vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Từ năm 2012 đến nay, hoạt động đã có lợi nhuận, năm sau cao hơn năm trước với tổng lợi nhuận sau thuế đạt 1.246 tỷ đồng. Đó là một thành công lớn và rất đáng được biểu dương, khích lệ đối với toàn Tổng Công ty. Vốn điều lệ của Tổng Công ty đến ngày 31/12/2016 là 24.160 tỷ đồng, tăng hơn 3,15 lần so với vốn điều lệ năm 2010 (7.200 tỷ đồng); tổng tài sản là 81.200 tỷ đồng. Đến cuối năm 2016 và bước sang năm 2017, các chỉ tiêu tài chính cơ bản của Tổng Công ty đảm bảo đáp ứng các yêu cầu theo quy định, cũng như đáp ứng được yêu cầu của các tổ chức cho vay vốn. Hệ số bảo toàn vốn là 1,01 lần; khả năng thanh toán ngắn hạn là 1,4 lần; tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu là 2,4 lần; tỷ lệ tự đầu tư là 27%. Tổng Công ty đã giải quyết xong các khoản công nợ phải thu, phải trả quá hạn và đến hạn.

Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội (2011 - 2020), Đại hội Đảng lần thứ XI đã khẳng định: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược, là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ, cấu trúc lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và là lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất, đảm bảo sự phát triển nhanh, hiệu quả bền vững”. Nắm vững tư tưởng chỉ đạo của Đảng và ý thức sâu sắc về tầm quan trọng đặc biệt của

176


nguồn nhân lực, có ý nghĩa trước mắt và lâu dài đối với sự tồn tại và phát triển của Tổng Công ty trong tình hình mới, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc EVNNPT đã chủ động và tích cực tiến hành nhiều biện pháp, giải pháp tổ chức thực hiện, tạo nên một đội ngũ cán bộ chủ chốt, cán bộ quản lý, kỹ sư, công nhân kỹ thuật có phẩm chất đạo đức tốt, tâm huyết với nghề, có trình độ khoa học, công nghệ cao, kinh nghiệm chuyên môn và tay nghề giỏi, các viên chức ở khối tham mưu làm việc chuyên nghiệp, đảm đương tốt mọi nhiệm vụ được Tổng Công ty giao.

Hàng năm, Tổng Công ty luôn coi trọng, quan tâm và thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, kỹ sư, thợ kỹ thuật và viên chức, nhân viên khối hành chính về phương pháp, nội dung, kiến thức giải quyết các vấn đề đặt ra trong hoạt động quản lý, điều hành, sản xuất, cập nhật những thay đổi của chính sách, pháp luật, đáp ứng yêu cầu hoạt động trong tình hình mới của các đơn vị thành viên. Tổng Công ty đã hợp tác với Trường Đại học Bách khoa Hà Nội triển khai công tác đào tạo cơ bản và dài hạn; tổ chức xét tuyển lựa chọn các cán bộ, kỹ sư, thợ kỹ thuật có năng lực để đào tạo chuyên sâu nhằm bổ sung nhân lực có chuyên môn cao, tay nghề giỏi; tổ chức đào tạo, thực thi văn hóa EVN và xây dựng văn hóa EVNNPT (thực hiện Nghị quyết số 18 - NQ/ĐU của Đảng ủy EVNNPT), góp phần tạo

Lễ khai giảng khóa đào tạo hệ thống hóa và cập nhật kiến thức cơ bản trong lĩnh vực thiết bị và điều khiển bảo vệ

177


nên lối sống tích cực, lành mạnh, năng động để đảm bảo cho sự phát triển bền vững và toàn diện của Tổng Công ty.

Trong 10 năm qua (2008 - 2018), công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tiếp tục được chú trọng, cùng với việc thường xuyên bổ sung, cập nhật các kiến thức liên quan đến các lĩnh vực hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư xây đựng của EVNNPT, đặc biệt là các văn bản được sửa đổi bổ sung như Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng, Bộ luật Lao động, Luật Doanh nghiệp, các Thông tư hướng dẫn; mở các khóa đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn về kỹ năng thực hiện công việc. Tổng Công ty đã tổ chức đào tạo văn bằng hai chương trình Cử nhân công nghệ Hệ thống điện cho 25 cán bộ, công nhân viên, hoàn thành 2 đợt đào tạo chuyên sâu về lý thuyết trong lĩnh vực thiết bị điều khiển bảo vệ; tổ chức các khóa nâng cao năng lực Quản trị doanh nghiệp giai đoạn 2011 - 2015 cho cán bộ lãnh đạo quản lý; hỗ trợ các chương trình đào tạo dài hạn (đại học, liên thông đại học) và hỗ trợ kinh phí cho cán bộ đào tạo sau đại học. Nhiều cán bộ kỹ thuật được đào tạo bài bản đã phát huy tốt vị trí, vai trò của mình trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn. Nhờ có nguồn nhân lực dồi dào, Tổng Công ty đã khắc phục được tình trạng “đốt đuốc đi tìm” cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật tay nghề cao của những ngày đầu thành lập.

Từ năm 2014 - 2015, hơn 39.000 lượt người được đào tạo mới, đào tạo nâng cao và đào tạo lại về chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng mềm thông qua các khóa đào tạo ngắn hạn, dài hạn trong nước và quốc tế. Qua đó, nghiệp vụ của cán bộ, công nhân viên về trình tự thủ tục, quản lý chất lượng trong đầu tư xây dựng và sử dụng công trình, công tác hành chính, văn thư lưu trữ, giao tiếp, truyền thông, đấu thầu và trình độ ngoại ngữ (chủ yếu là tiếng Anh) được nâng cao rõ rệt; công tác bồi dưỡng, tập huấn ngắn ngày cho công nhân thi nâng bậc, giữ bậc và nâng cao kỹ thuật cho đội ngũ công nhân được duy trì đều đặn.

Trong các năm 2015 - 2017, công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực tiếp tục được chú trọng triển khai cả về chiều rộng và chiều sâu, đồng bộ từ Tổng Công ty đến các đơn vị. Không chỉ lập kế hoạch tổ chức nhiều khóa tập huấn, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn nghiệp vụ ngắn hạn, Tổng Công

178


ty còn phối hợp, liên kết với các đơn vị có năng lực, kinh nghiệm tổ chức các khóa đào tạo dài hạn với nhiều lĩnh vực: Kỹ thuật, đầu tư xây dựng, ngoại ngữ, lao động tiền lương, phổ biến chế độ chính sách, văn bản quy phạm pháp luật, nâng cao các kỹ năng mềm. Thường xuyên tổ chức nhiều khóa đào tạo, đào tạo lại cùng nhiều hội thảo chuyên sâu về máy biến áp, hệ thống điều khiển tích hợp, công nghệ FACTS, HVDC, bộ điều chỉnh điện áp của các máy biến áp. Nhiều vấn đề nảy sinh từ thực tế trong quá trình vận hành đường dây đã được nghiên cứu kịp thời, từ đó đề ra giải pháp xử lý như giải pháp giảm thiểu sự cố do sét, giải pháp nâng cao chất lượng giám sát và thi công xây dựng...

Tổng Công ty đã bám sát các chủ đề hành động của từng năm để gắn công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phù hợp với tình hình thực tiễn. Năm 2017 là năm có chủ đề: “Đẩy mạnh khoa học - công nghệ”, Tổng Công ty đã đẩy mạnh công tác đào tạo, nghiên cứu về khoa học, công nghệ, tiến hành các nội dung đào tạo về bảo dưỡng máy biến áp và hệ thống điều khiển tích hợp; xây dựng phòng LAB phục vụ nghiên cứu, đào tạo hệ thống bảo vệ và tự động hóa trạm biến áp cho lực lượng cán bộ kỹ thuật. Năm 2018, với chủ đề là “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực”, Tổng Công ty tiếp tục dành nhiều thời gian, tạo điều kiện để đào tạo nâng cao năng lực quản lý và quản trị cho cán bộ cấp đội, trạm; đào tạo và tổ chức thi chuyên viên chính; bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ thường xuyên cho đội ngũ lao động trực tiếp; bồi dưỡng, tập huấn nâng bậc, giữ bậc và tổ chức các hội thảo chuyên đề để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm giữa các đơn vị trong Tổng Công ty. Bản thân từng cá nhân trong các đơn vị phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện về phẩm chất đạo đức và chuyên môn nghiệp vụ, góp phần vào kết quả và thành tích chung của Tổng Công ty. Cán bộ, công nhân, viên chức hăng hái thường xuyên tham gia “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, phấn đấu trở thành những người có ích cho xã hội, cho Tổ quốc.

Nhờ có nền tảng đào tạo, bồi dưỡng nhân lực tốt, cơ cấu tổ chức quản lý chặt chẽ, thống nhất từ Tổng Công ty đến các đơn vị thành viên, EVNNPT đã chọn lựa được không ít nhân tài, cả trong lĩnh vực quản lý, điều hành và

179


nghiên cứu kỹ thuật, thi công công trình, để xây dựng Tổng Công ty vững mạnh toàn diện. Thực tế những kết quả cùng thành tựu to lớn mà Tổng Công ty đạt được trong những năm qua đã chứng minh cho nhận định ấy là đúng đắn. Đội ngũ nhân lực được tu dưỡng phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn cao, tay nghề giỏi, có nhiều sáng kiến và nhiều cải tiến trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Trong mấy năm gần đây, mỗi năm Tổng Công ty có hàng trăm sáng kiến được ứng dụng, đem lại hiệu quả thiết thực trong mọi hoạt động của Tổng Công ty.

Hợp tác quốc tế - Nối vòng tay lớn

Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực, có thời kỳ, thời điểm diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều thời cơ và thách thức đan xen cho Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, cho cả ngành Điện. Mặc dù vậy, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc EVNNPT luôn ý thức sâu sắc và xác định quan hệ hợp tác quốc tế, vừa là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng phải thực hiện để tiếp cận, nghiên cứu tạo nguồn lực trao đổi chuyên gia, đào tạo cán bộ, hợp tác về khoa học và công nghệ, nhập khẩu và nâng cao chất lượng trang thiết bị kỹ thuật hiện đại phục vụ cho hệ thống truyền tải điện, vừa là “kênh” khả thi tìm kiếm nguồn tài chính quan trọng bổ sung

Tổng Giám đốc EVN Phạm Lê Thanh, Tổng Giám đốc EVNNPT Vũ Ngọc Minh và đại diện Ngân hàng thế giới ký kết hiệp định vay và các văn kiện pháp lý liên quan

Dự án hiệu quả lưới điện truyền tải

180


cho nguồn vốn đầu tư còn đang hạn hẹp, đảm bảo cung cấp đủ vốn cho hoạt động truyền tải điện. Trước hết, Tổng Công ty xác định nguồn vốn ODA là nguồn chủ đạo cả trong ngắn hạn và dài hạn, nên đã tiến hành thu xếp các hoạt động tìm kiếm đối tác cho vay vốn và tích cực triển khai các thủ tục vay thêm từ các tổ chức ngân hàng như ADB, WB, AFD, KFW, JICA, NEXI, đi đôi với mở rộng quan hệ với các nhà thầu quốc tế, các tổ chức tài chính quốc tế để phát triển kênh huy động vốn mới - tín dụng từ nhà cấp hàng và trình Tập đoàn duyệt bảo lãnh một số dự án trong đầu năm sau. Nhờ những nỗ lực đó cùng với kinh nghiệm điều hành vốn vừa nguyên tắc, vừa linh hoạt, nên mặc dù có khó khăn nhất định, nhưng không làm ảnh hưởng lớn đến tiến độ các dự án.

Song song với việc thu xếp vốn, quan hệ hợp tác với các đối tác chiến lược quốc tế tiếp tục được củng cố; việc hợp tác với các nước trong khu vực, các đối tác mới được mở rộng. Những năm gần đây Tổng Công ty đã tăng thêm việc tổ chức các lớp tham quan học tập, các lớp đào tạo, bồi dưỡng và hợp tác về đào tạo cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật, nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới, liên danh hợp tác trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ duy tu, bảo dưỡng… với nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á và thế giới.

Trong 10 năm (2008 - 2018), Tổng Công ty đã ký mới được trên 270 triệu USD từ nguồn vốn vay ODA, hoàn thiện các thủ tục gia hạn các nguồn vay cũ, sử dụng có hiệu quản các nguồn vốn dư. Hoàn thiện các thủ tục để thu xếp và ký kết 880 triệu USD và 105 triệu EUR nguồn vốn vay ODA từ các tổ chức tài chính ADB, WB, JICA và KFW để thực hiện đầu tư nâng cao hiệu quả truyền tải điện, liên kết lưới điện khu vực và đấu nối các nguồn điện.

Cùng với việc thu xếp vốn cho các dự án, EVNNPT đã mở rộng và đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế, trong đó chủ động hợp tác đề xuất với các tổ chức tài chính, các cơ quan phát triển quốc tế để có hỗ trợ kỹ thuật thực hiện các đề tài nghiên cứu và tăng cường năng lực cho Tổng Công ty, như: Hợp tác với Cơ quan thương mại và phát triển Hoa Kỳ xây dựng lộ trình công nghệ thông tin; tăng cường năng lực quản lý tài chính và công tác kế hoạch; hợp tác với Điện lực Kansai về đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm trong mua sắm, lựa chọn thiết bị và mở rộng hệ thống tích hợp trong tương lai;

181


hợp tác với các nhà cung cấp (ABB, Siemenes, Schneider), các công ty tư vấn (Pricewater Cooper, Tractebel) về các phương pháp giảm thiểu dòng ngắn mạch trên lưới truyền tải. Tổng Công ty cũng đã mở rộng hơn nữa sự hợp tác với các công ty điện lực, truyền tải của các nước trong khu vực (Thái Lan, Lào, Campuchia) và trên thế giới để có thêm các đối tác mới (HIDA - Nhật Bản, DAEWOO, HUYNDAI - Hàn Quốc, ESBI - Ai Len, Tập đoàn điện lực của Pháp - EDF và Công ty Truyền tải điện Pháp - RTE), Elia (Bỉ), 50HZ (Đức), FGC (Nga).

Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần

Việc chăm lo đảm bảo đời sống mọi mặt cho cán bộ công nhân viên được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm và hàng đầu của Tổng Công ty. Nhân dân ta có câu: “Có thực mới vực được đạo”, đời sống vật chất của cán bộ, công nhân viên có đảm bảo mới yên tâm làm việc, yên tâm cống hiến cho sự tồn tại và phát triển vững mạnh

Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Truyền tải điện quốc gia và đại diện Tổng Công ty Truyền tải Rumani ký kết biên bản ghi nhớ chương trình hợp tác

giai đoạn 2016 - 2019 trước sự chứng kiến của lãnh đạo cấp cao hai nước

182


của EVNNPT. Ý thức được điều đó và thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu về việc “lấy dân làm gốc”, suốt 10 năm qua, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên và Ban Tổng Giám đốc Tổng Công ty đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp, biện pháp cả về tổ chức, tài chính, kinh doanh, cũng như việc phối hợp với các tổ chức Công đoàn, Đoàn Thành niên, Hội Phụ nữ... chăm lo đời sống mọi mặt cho cán bộ, công nhân viên, hội viên trong toàn Tổng Công ty. Hàng năm, Tổng Công ty đã chủ động tích cực xây dựng, trình duyệt xếp hạng doanh nghiệp và cơ chế tiền lương, nâng lương theo quy định của Nhà nước trong lĩnh vực truyền tải điện. Công tác quản lý lao động tiền lương được thực hiện thống nhất từ EVNNPT đến các đơn vị, như: Kế hoạch lao động tiền lương, chính sách tiền lương mới, quyết toán tiền lương. Công tác phân phối tiền lương được thực hiện công khai, dân chủ. EVNNPT cũng đã trình và bảo vệ kế hoạch chi phí để tạo điều kiện giải quyết lương kịp thời cho các đơn vị, giúp ổn định đời sống cho người lao động, từ đó góp phần ổn định và phát triển sản xuất.

Công đoàn Công ty Truyền tải điện 4 trao các suất cơm trưa cho CBNCNV trên công trường trạm biến áp 500kV Tân Định

183


Để đạt mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm về đảm bảo đời sống của cán bộ, công nhân viên, EVNNPT đã thực hiện các giải pháp về tự động hóa, nghiên cứu mô hình Trung tâm điều khiển từ xa, Trạm biến áp không người trực nhằm giảm bớt công việc nặng nhọc và độc hại cho công nhân; sửa chữa, bổ sung xe ô tô đưa đón công nhân đi làm... Kết quả mấy năm gần đây cho thấy số lượng lao động EVNNPT chỉ tăng 01%, trong khi khối lượng công việc đã tăng tới 6,12%. Thời gian này EVNNPT đã xây dựng và đưa vào vận hành cơ chế phân phối tiền lương tiên tiến theo hướng gắn tiền lương, tiền thưởng với hiệu quả lao động của đơn vị và người lao động.

Tổng Công ty đã xây dựng và ban hành các quy định nội bộ, theo dõi và giám sát có hiệu quả việc tăng, giảm lao động trong toàn Tổng Công ty, đi đôi với việc phối hợp với các đơn vị nghiên cứu, từng bước triển khai việc sắp xếp lại tổ chức, đổi mới quy trình, hợp lý hóa giữa hoạt động nghỉ ngơi với hoạt động lao động, sản xuất, góp phần đảm bảo và cải thiện đời sống người lao động. Quy chế dân chủ ở cơ sở được thực hiện tốt cho thấy quan hệ lao động giữa lãnh đạo đơn vị và người lao động đảm bảo đúng pháp luật, các điều khoản trong thỏa ước lao động được thực hiện đầy đủ. Hiện nay, toàn Tổng Công ty quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Đại hội Đảng bộ EVNNPT về việc thực hiện các Nghị quyết Hội nghị Trung ương; đồng thời thực hành tiết kiệm chống lãng phí, thực hiện Luật Phòng chống tham nhũng… cùng các quy định liên quan do EVN và các cơ quan Nhà nước chỉ đạo, ban hành.

Cùng với việc chăm lo đời sống vật chất là việc chăm lo đời sống tinh thần cho cán bộ, công nhân viên, được lãnh đạo các cấp trong Tổng Công ty xem là hai mặt của một vấn đề liên quan chặt chẽ với nhau. Trong 10 năm qua, Tổng Công ty đã làm tốt công tác tuyên giáo và thông tin tuyên truyền, mục đích làm cho hình ảnh và hoạt động của EVN và EVNNPT gắn liền với các dự án, công trình thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, giúp cho cán bộ, công nhân viên hiểu rõ truyền thống vẻ vang của ngành, của đơn vị, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ của mỗi người. Tổng Công ty đã định kỳ phát hành Bản tin Truyền tải điện tới tất cả các đơn vị trong EVNNPT. Bản tin và Trang tin điện tử EVNNPT hoạt động có

184


hiệu quả bằng việc đăng tải đầy đủ, kịp thời mọi hoạt động của Tổng Công ty; số lượng, chất lượng tin, bài đăng tải trên Bản tin và trên Trang tin điện tử EVNNPT liên tục tăng nhanh, thông tin đăng tải kịp thời, ngày càng đa dạng, phong phú, sinh động cả về nội dung và hình thức, góp phần động viên mọi người vượt qua gian khó, hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Vào những dịp nghỉ lễ, tết, đại diện Đảng ủy, Hội đồng Thành viên và Ban Tổng Giám đốc EVNNPT thường xuyên đi thăm hỏi, gặp mặt cán bộ, công nhân viên đã nghỉ hưu, các đối tượng chính sách xã hội, tạo nên sự gắn bó đầy tình nghĩa giữa các thế hệ. Mọi người hiểu rõ rằng Tổng Công ty có phát triển và lớn mạnh, thì đời sống cán bộ, công nhân viên mới khởi sắc, để toàn tâm, toàn ý hoàn thành tốt công việc được giao, góp phần xây dựng “ngôi nhà chung” là Tổng Công ty vững mạnh toàn diện. Nhiều đơn vị trong Tổng Công ty đã phối hợp với các tổ chức Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh... trong các đơn vị và Tổng Công ty, chủ động tổ chức nhiều loại hình hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao cho cán bộ, công nhân, sau những giờ làm việc, lao động căng thẳng, mệt nhọc; tổ chức nghỉ dưỡng, nghỉ mát hàng năm. Tất cả những việc làm đó đã góp phần tạo nên bầu không khí vui tươi, lành mạnh trong Tổng Công ty, mọi người đều phấn khởi, yên tâm và hăng say làm việc, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ của mình.

185


Trong những năm qua, được sự quan tâm và sự chỉ đạo sát sao của Đảng ủy và lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Đảng bộ Tổng Công ty đã lãnh đạo đội ngũ cán bộ, đảng viên, công nhân, viên chức đoàn kết, gắn bó, trên dưới một lòng, giữ vững kỷ luật, kỷ cương, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, vận hành lưới điện an toàn, liên tục ổn định, góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh của đất nước. Đảng bộ EVNNPT đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo Tổng Công ty, trong đó đặc biệt quan tâm công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức theo tấm gương Bác Hồ vĩ đại cho cán bộ, đảng viên, công nhân, viên chức. Công tác quản lý và phát triển đảng viên được chú ý. Chỉ tính đến giữa nhiệm kỳ của Đại hội Đảng bộ lần thứ hai (nhiệm kỳ 2015 - 2020), toàn Đảng bộ đã kết nạp được 255 đảng viên, đạt 63,75% chỉ tiêu của Nghị quyết Đại hội (từ 350 - 400 đảng viên mới), đảm bảo chất lượng đội ngũ đảng viên. Đến hết năm 2018, Đảng bộ EVNNPT có tổng số 1.873 đảng viên; hoàn thành đợt kiểm tra kỹ thuật thẻ đảng viên lần thứ 3 và thực hiện cấp phát thẻ đảng cho 266 đồng chí; xét tặng Huy hiệu 30 năm tuổi Đảng cho 23 đồng chí. Công tác bảo vệ chính trị nội bộ được thực hiện theo Quy định số 57-QĐ/TW và Chỉ thị số 39-CT/ TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ chính trị nội bộ trong tình hình hiện nay.

Một nhiệm vụ nữa cũng hết sức quan trọng là trên cơ sở các chỉ thị, nghị quyết của Đảng bộ, Đảng ủy EVNNPT đã lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp và toàn diện công tác dân vận và lãnh đạo các tổ chức quần chúng, tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp hoạt động có hiệu quả trong tình hình mới, đồng thời chăm lo tốt đời sống mọi mặt của cán bộ, công nhân, viên chức trong toàn Tổng Công ty.

Thành lập ngày 11/9/2008, đến nay Công đoàn EVNNPT đã thực hiện tốt vai trò đại diện, chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động. Tham gia với chuyên môn trong việc hoạch định Chiến lược phát triển EVNNPT, xây dựng và thực thi Văn hóa EVNNPT, vào quá trình sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của EVNNPT và các đơn vị. Tham gia hoàn thiện cơ chế chính sách, nhất

186


là những quy định liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của người lao động; quá trình phân phối lương, thưởng, nâng lương, nâng bậc hàng năm; thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; công tác an toàn vệ sinh lao động; chính sách đối với lao động nữ; đào tạo và đào tạo lại cho đội ngũ cán bộ công nhân viên, đoàn viên.

Tích cực thực hiện công tác an sinh xã hội, từ thiện và chính sách “Đền ơn đáp nghĩa”. Công đoàn các cấp đã phối hợp với lãnh đạo đơn vị nhận phụng dưỡng các Mẹ Việt Nam Anh hùng, xây dựng nhà tình nghĩa, ủng hộ đồng bào bị thiên tai, lũ lụt; ủng hộ Bộ Tư lệnh Cảnh sát Biển; tham gia chương trình Nghĩa tình Hoàng Sa, Trường Sa tham gia chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững theo Nghị quyết 30a/NQ-CP của Chính phủ... Các nỗ lực hướng tới cộng đồng đã nêu cao tính nhân văn trong các hoạt động của tổ chức Công đoàn, góp phần nâng cao trách nhiệm xã hội, tạo dựng uy tín và hình ảnh thân thiện của EVNNPT trong cộng đồng, xã hội. Bên cạnh đó, Công đoàn Tổng công ty không ngừng chăm lo nâng cao mọi mặt đời sống cho người lao động thông qua nhiều hoạt động bổ ích, thiết thực như tổ chức các hội diễn văn nghệ, các giải thi đấu thể thao, các kỳ tham quan, nghỉ mát,… Tổ chức thăm hỏi, động viên, chúc tết và tặng quà các đơn vị, nhất là trên các công trình trọng điểm, các đội, trạm vùng sâu vùng xa; hỗ trợ cán bộ, đoàn viên có hoàn cảnh khó khăn...

Hội thi nữ cán bộ nhân viên lao động Truyền tải điện Quốc gia đảm đang, tài năng

187


Công đoàn Tổng Công ty còn tham gia đăng ký thi đua và tổ chức nhiều phong trào thi đua sôi nổi: Phong trào “Lao động giỏi, lao động sáng tạo”, “Thi thợ quản lý vận hành giỏi”, “Đường dây kiểu mẫu”, “Đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm cấp bách và công trình đồng bộ nguồn điện” diễn ra hàng năm đã phát huy hiệu quả nâng cao trình độ, tay nghề cho người lao động. Công đoàn Tổng Công ty còn tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ chào mừng kỷ niệm ngày thành lập Công đoàn Việt Nam 28/7 hàng năm.

Qua sự phối hợp có hiệu quả của Công đoàn, đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ công nhân viên EVNNPT không ngừng được cải thiện, môi trường và điều kiện làm việc ngày càng tốt hơn. Qua đó, cán bộ công nhân viên, người lao động luôn tin tưởng, yên tâm công tác, gắn bó với ngành nghề và cống hiến cho sự phát triển của EVNNPT. Với sự tuyên truyền, động viên người lao động của tổ chức công đoàn, nhiều phong trào thi đua đã diễn ra sôi nổi, rộng khắp, mang lại hiệu quả thiết thực như các phong trào “Lao động giỏi, lao động sáng tạo”, “Phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất”, “Xanh - sạch - đẹp, bảo đảm an toàn, vệ sinh

Chung tay vì biển đảo quê hương

188


lao động”, phong trào thi đua liên kết xây dựng các công trình trọng điểm... Hiệu quả của các phong trào thi đua trước hết bắt nguồn từ sự phối hợp chặt chẽ của Công đoàn với lãnh đạo EVNNPT trong việc không ngừng đổi mới nội dung, phương thức tổ chức thực hiện và đều bám sát nhiệm vụ chính trị của EVNNPT.

Những năm qua, các cấp ủy đảng đã quan tâm lãnh đạo Đoàn Thanh niên Tổng Công ty làm tốt chức năng, nhiệm vụ, củng cố tổ chức, phát huy sức trẻ, sức sáng tạo trong mọi công việc được giao. Được sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy Tổng Công ty, Đoàn Thanh niên Tổng Công ty đã chủ động tổ chức thành công đại hội Đoàn các cấp và Đại hội Đoàn EVNNPT nhiệm kỳ 2017 - 2022. Đoàn Thanh niên đã phát động các phong trào “Thanh niên xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ Tổ quốc”, “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”; phát động phong trào “Sáng tạo trẻ” thu được 171 đề tài sáng kiến, hợp lý hóa sản xuất. Đoàn Thanh niên còn đăng ký thực hiện 236 công trình và trên 100 công trình phần việc thanh niên các cấp, tiêu biểu là công trình tham gia giám sát, nghiệm thu và viết

Hội thi tay nghề giỏi trong EVNNPT

189


quy trình vận hành máy biến áp số 2 tại trạm 500kV Cầu Bông chào mừng Đại hội Đoàn EVN lần thứ II (nhiệm kỳ 2017 - 2022); Thay máy biến áp 500kV tại Trạm biến áp 500kV Pleiku để ngăn ngừa sự cố,... Trong những năm tới, Đoàn Thanh niên tiếp tục triển khai rộng rãi và có hiệu quả công tác tuyên truyền, bảo vệ hành lang an toàn lưới điện cao áp kết hợp công tác an sinh xã hội trên phạm vi cả nước; tổ chức các hoạt động “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” vào các dịp kỷ niệm ngày Thương binh liệt sĩ 27/7, ngày sinh nhật Bác Hồ 19/5, ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đoàn Thanh niên đã phối hợp với Công đoàn để tham gia các hoạt động cứu trợ đồng bào vùng bão lụt; tổ chức phong trào học tập “Học, học nữa, học mãi” và các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ, công nhân viên; tổ chức các phong trào biểu diễn văn hóa, văn nghệ, thi đấu thể dục thể thao trong lứa tuổi thanh niên toàn Tổng Công ty.

Khẩu hiệu “truyền niềm tin”

Với nhận thức sâu sắc văn hóa doanh nghiệp là vấn đề cốt lõi và mang tính chất sống còn đối với quá trình hoạt động và phát triển của một tổ chức, doanh nghiệp, Tổng Công ty đã tập trung xây dựng và ban hành Bộ tài liệu văn hóa doanh nghiệp Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia, kèm theo Quyết định số 1468/QĐ-EVNNPT ngày 18/6/2015. Sau 3 năm thực hiện Văn hóa EVNNPT, đến năm 2018 Tổng Công ty đã biên soạn, bổ sung, sửa đổi và ban hành tài liệu Văn hóa EVNNPT mới để phù hợp với tình hình thực tế. Trong những năm qua Văn hóa EVNNPT đã được phổ biến và triển khai sâu rộng, nâng cao nhận thức cho cán bộ, công nhân viên về giá trị cốt lõi, chuẩn mực đạo đức của văn hóa EVNNPT. Mỗi cán bộ, công nhân viên đã nhận thức sâu sắc việc xây dựng, gìn giữ, phát huy Văn hóa EVNNPT là quyền lợi và trách nhiệm của bản thân, từ đó nâng cao ý thức thường xuyên trau dồi đạo đức phẩm chất, nâng cao trình độ, nghiệp vụ, xây dựng phong cách làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả, góp phần xây dựng Tổng Công ty là một tập thể thống nhất, đoàn kết, mang đậm Văn hóa EVNNPT.

Suốt 10 năm qua, bằng những công việc thiết thực, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã tạo dựng niềm tin, hình ảnh trong xã hội, đó chính là phần thưởng vô giá mà Tổng Công ty đã xây dựng nên. Nói cách khác,

190


EVNNPT đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình, trao ánh sáng, truyền niềm tin đến nhân dân cả nước.

Từ những khó khăn và thiếu thốn ngày đầu thành lập, đến những gian nan, thách thức trong công tác truyền tải điện, những người “lính truyền tải điện” đã vượt qua gió táp mưa sa với tinh thần quyết tâm vượt khó, dám nghĩ, dám làm. Ý chí vươn lên và sự sáng tạo của họ là yếu tố quan trọng đem đến sự thành công và họ đã xứng đáng được nhận lại những lời khen ngợi một cách chân thành và chính đáng của nhân dân. Chúng ta có thể thấy rõ điều đó qua thư cảm ơn của Công ty Samsung Display Vietnam (SDV) dưới đây:

191


Chúng ta có thể dẫn ra đánh giá chính thức của Tiến sĩ Đặng Phan Tường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty về hoạt động của Tổng Công ty sau 6 năm thành lập (2008 - 2014), bởi đánh giá đó vẫn mang tính thời sự nóng hổi cho hoạt động suốt 10 năm qua của Tổng Công ty về Bản lĩnh người lính - người thợ truyền tải điện, cũng chính là bản lĩnh vững vàng vượt muôn vàn khó khăn, thử thách của Tổng Công ty: “Cách đây hơn 6 năm, không ít người tỏ ra lo lắng trước những khó khăn, thách thức mà EVNNPT phải đối mặt, khi mà bên ngoài là ảnh hưởng tiêu cực từ suy thoái kinh tế toàn cầu và tình trạng khó khăn của đất nước; bên trong là tình trạng quá tải trên diện rộng của hệ thống lưới điện truyền tải và thiếu vốn đầu tư trầm trọng, hàng loạt công trình, đặc biệt là các công trình đồng bộ với nguồn có khả năng chậm tiến độ... Tất cả những khó khăn, thách thức đó đã đè nặng lên vai của EVNNPT vốn đang phải đối mặt với nhiều thách thức khi mới thành lập với “vạn sự khởi đầu nan”. Tuy nhiên với đội ngũ cán bộ, công nhân lành nghề, giàu kinh nghiệm, hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực truyền tải điện cả về kỹ thuật và quản lý, EVNNPT đã lựa chọn chính xác các khâu đột phá và tập trung nhân lực, vật lực vào giải quyết các nút thắt trọng yếu, từ đó tiến hành đồng thời củng cố tổ chức, thống nhất cơ chế quản lý. Thực tế đã chứng minh hướng đi đúng của EVNNPT, hàng loạt công trình trọng điểm đã nhanh chóng hoàn thành. Sau 6 năm, EVNNPT đã đóng điện hàng trăm công trình, lưới điện truyền tải đã được mở rộng tới mọi miền đất nước, đảm bảo chất lượng và số lượng”1.

Với sự nỗ lực phấn đấu kiên trì, bền bỉ, cùng những kết quả, thành tựu trong suốt 10 năm qua, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia và các đơn vị thành viên xứng đáng được đón nhận những phần thưởng cao quý nhất của Nhà nước, Bộ Công thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam trao tặng: Huân chương Lao động hạng Ba năm 2013; Huân chương Lao động hạng Nhì năm 2014; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ năm 2018; 02 Bằng khen của Bộ Công thương; 01 cờ thi đua xuất sắc và 02 Bằng khen của Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Các đơn vị thành viên: Công ty Truyền tải điện 1 và Công ty Truyền tải điện 4 được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ

1. EVN. “Điện lực Việt Nam - Thắp sáng niềm tin”, NXB. Thanh Niên, năm 2014, tr. 232.

192


đổi mới và tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất; nhiều đơn vị được tặng thưởngnhiều phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước.

Thêm một tin vui đến với chúng ta, ngày 29/5/2018, tại thành phố Đà Nẵng đã diễn ra Lễ công bố Quyết định số 1944/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc đưa Hệ thống truyền tải điện 500kV vào danh mục công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia. Đồng thời giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Bộ Quốc phòng, Ủy ban nhân dân các tỉnh có Hệ thống truyền tải điện 500kV đi qua, EVN và các bộ, ngành có liên quan lập kế hoạch, xây dựng phương án bảo vệ, tổ chức thực hiện theo đúng quy định của pháp luật về bảo vệ công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia.

Tiếp đó ngày 28/7/2018 Đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1 được Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam vinh danh trong Chương trình vinh quang Việt Nam. Đây là một trong những công trình tiêu biểu của đất nước, là biểu tượng chân thực, minh chứng sống động cho sự dám nghĩ, dám làm đóng góp cho xã hội của trí tuệ Việt Nam. Hàng trăm công trình và hàng nghìn kilômét lưới truyền tải điện, cùng những phần thưởng cao quý ấy không thể

Lễ công bố Quyết định số 1944/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 4/12/2017 về việc đưa Hệ thống truyền tải điện 500kV và danh mục công trình quan trọng

liên quan đến an ninh quốc gia

193


nào có được, nếu không có sự làm việc tích cực, quên mình của đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật, viên chức và người lao động của Tổng Công ty. Họ chính là “công trình sư” của những công trình ấy, là những người thay mặt ngành Điện của đất nước truyền niềm tin trong các tầng lớp nhân dân và khẳng định vị thế ngày càng cao của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia trong nước và thế giới.

***III. EVNNPT VƯƠN LÊN TẦM CAO MỚI -

NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRÊN CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂNNhìn lại 10 năm qua (2008 - 2018), chúng ta thấy rõ được ý nghĩa lớn

lao của những kết quả và thành tựu toàn diện mà Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã đạt được. Đó là niềm vinh dự và tự hào chung của hơn 7.600 cán bộ, công nhân viên Tổng Công ty sau một chặng đường nhiều thử thách, cam go, tiếp tục cuộc hành trình mới thực hiện tư tưởng chỉ đạo của

Tổng Giám đốc EVNNPT Nguyễn Tuấn Tùng (giữa) nhận giải tại Chương trình Vinh quang Việt Nam - Dấu ấn những công trình do Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam tổ chức ngày 28/7/2018

194


Đảng ta là “Điện đi trước một bước”. EVNNPT đã góp phần quan trọng làm cho điện lực thực sự là nòng cốt trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đem lại những lợi ích to lớn đối với sự nghiệp phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, hợp tác quốc tế, an ninh và quốc phòng của đất nước, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện sản xuất và sử dụng điện sinh hoạt ngày càng cao của nhân dân. Những kết quả và thành tựu ấy đã cho chúng ta thấy hết sức rõ ràng của một sự chuyển biến lớn trong lịch sử phát triển của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia.

Là đơn vị cung cấp dịch vụ truyền tải điện, nên ưu tiên hàng đầu và số một của Tổng Công ty vẫn là đảm bảo vận hành lưới điện truyền tải an toàn, ổn định, phấn đấu đạt sản lượng điện truyền tải mà Quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia giai đoạn 2011 - 2020, tầm nhìn 2030 (Quy hoạch VII) đã đặt ra.

Tổng Công ty đã đề ra mục tiêu cụ thể trong Chiến lược phát triển theo Kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm giai đoạn 2016 - 2020 của Tổng Công ty, được Tập đoàn Điện lực Việt Nam phê duyệt tại Quyết định số 155/QĐ-EVN ngày 23/5/2018: 1) Sản lượng điện truyền tải đến năm 2020 đạt 219,2 tỷ kWh, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 9,67% trong giai đoạn 2018 - 2020; 2) Tổn thất điện năng tới năm 2020 đạt ≤ 2,15%; 3) Sự cố /100km: tới năm 2020 đạt ≤ 0,5 sự cố/100 km đường dây. Thời gian bình quân xử lý sự cố ≤ 30 phút. Tổng sản lượng điện truyền tải không cung cấp được ≤ 0,0038%; 4) Đầu tư phát triển lưới điện truyền tải: trong giai đoạn 2018 - 2020, hoàn thành đưa vào vận hành 172 công trình (gồm 38 công trình 500kV và 134 công trình 220kV) với tổng dung lượng MBA tăng thêm là 35.262 MVA và số kilômét đường dây tăng thêm là 6.976 km. Tổng vốn đầu tư là 66.332 tỷ đồng. Trong đó tập trung đầu tư và đảm bảo tiến độ các công trình lưới điện quan trọng để nâng cao năng lực hệ thống điện Bắc - Nam (như các ĐZ 500kV mạch 3 từ Vũng Áng đi Pleiku2, ĐZ 220kV mạch 2 Đồng Hới - Đông Hà - Huế); các công trình cấp điện cho các trung tâm phụ tải lớn thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các vùng kinh tế trọng điểm. Trong đó Tổng Công ty đặc biệt tập trung triển khai dự án đường dây 500kV mạch 3 với mục tiêu hoàn thành đưa vào vận

195


hành trong năm 2020, đảm bảo cung cấp điện cho miền nam trong giai đoạn từ năm 2020 và các năm tiếp theo trong bối cảnh các dự án nguồn điện tại miền Nam bị chậm tiến độ; 5) Về các chỉ tiêu tài chính phấn đấu đạt các chỉ tiêu tài chính Tập đoàn giao như: Khả năng thanh toán ngắn hạn > 1; Tỉ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu ≤ 3lần. Hệ số bảo toàn vốn ≥ 1. Đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi đạt và vượt kế hoạch EVN giao. Tỷ lệ đầu tư ≥ 25%; 6) Về các chỉ tiêu năng suất lao động phấn đấu tới năm 2020 đạt các chỉ tiêu năng suất lao động cụ thể là: Năng suất lao động theo sản lượng điện truyền tải: ≥ 32,66 triệu kWh/người. Năng suất lao động theo số LĐ/km ĐZ: ≤ 0,211 Ng/km. Năng suất lao động theo số LĐ/MVA: ≤ 0,060 Ng/MVA.

Để thực hiện được các chỉ tiêu, nhiệm vụ đặt ra, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc EVNNPT đang chủ động và tích cực trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành toàn Tổng Công ty triển khai thực hiện nhiều công việc, trong đó có việc đổi mới phương thức hoạt động, đẩy nhanh tiến độ và khối lượng đầu tư xây dựng, nhanh chóng đưa vào vận hành các công trình truyền tải điện đã và đang thực hiện trong giai đoạn 2011 - 2020; giảm đến mức tối đa sự cố do yếu tố chủ quan gây ra ảnh hưởng tới mức độ an toàn, thông suốt của lưới điện truyền tải; tập trung thực hiện quyết liệt các biện pháp, giải pháp đồng bộ về huy động nguồn vốn lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng, sẵn sàng phục vụ đầu tư phát triển các dự án công trình lưới điện truyền tải của giai đoạn này. Bên cạnh đó, EVNNPT chú ý giải quyết có hiệu quả các khó khăn, vướng mắc về giá, phí truyền tải điện và phấn đấu tiết kiệm chi phí, tăng doanh thu và lợi nhuận; thực hiện công tác kiểm tra, chỉ đạo, đôn đốc, nâng cao chất lượng tư vấn của các đơn vị tư vấn và chất lượng thi công của nhà thầu trong việc xây lắp, cung cấp vật tư, thiết bị, đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công dự án công trình theo đúng thời hạn của hợp đồng cũng như yêu cầu của Tập đoàn.

Mặt khác, cùng với việc thực hiện các nhiệm vụ trên, việc xây dựng cơ sở hạ tầng, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực của Tổng Công ty đáp ứng yêu cầu phát triển thị trường điện trong nước và khu vực là hết sức cần thiết. Tổng Công ty đang tiếp tục hoàn thiện công tác thể chế hóa, chú trọng mạnh dạn phân cấp, phân quyền mạnh hơn nữa cho các đơn vị, gắn

196


liền trách nhiệm của người đứng đầu. Trong công tác quản lý, Tổng Công ty thực hiện phương châm “Xây kết hợp với chống, lấy xây làm chính nhưng không xem nhẹ chống”, từ đó tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và giám sát, làm cơ sở đánh giá kết quả hoạt động và tạo tiền đề cho việc hoàn thiện công tác quản lý, điều hành. Tổng Công ty tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cho người lao động và phát triển hoàn thiện hệ thống tổ chức Tổng Công ty; thực hiện đồng bộ các biện pháp, giải pháp giảm chi phí, tăng năng suất lao động; các chính sách đảm bảo việc làm, chế độ phúc lợi đối với đời sống cán bộ, công nhân viên, phấn đấu có thu nhập đạt mức trung bình cao so với bình quân thu nhập của các đơn vị trong toàn quốc; tăng cường công tác bảo vệ hành lang an toàn lưới điện cao áp, kết hợp với công tác tuyên truyền, vận động nhân dân ở các địa bàn có công trình truyền tải điện đi qua, chấp hành đúng quy định pháp luật về bảo vệ an toàn lưới

197


điện. Toàn Tổng Công ty tiếp tục chấp hành nghiêm các quy định về phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, tạo niềm tin và đoàn kết cao trong nội bộ Tổng Công ty.

Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (còn gọi là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0), đã và đang thấm sâu, lan tỏa trong các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội đất nước, vì thế Tổng Công ty đang tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp, giải pháp áp dụng công nghệ mới trong lĩnh vực truyền tải điện, như: Lưới điện thông minh (Smart Grid), Trung tâm điều khiển từ xa, Trạm biến áp không người trực, vệ sinh sứ online, sửa chữa điện nóng, định vị sự cố, giám sát dầu online; triển khai rộng rãi công nghệ khảo sát và thiết kế 3D, tăng cường giải pháp đường dây nhiều mạch, nhiều cấp điện áp để giảm diện tích chiếm đất, để nâng cao khả năng truyền tải, độ tin cậy và ổn định của hệ thống truyền tải điện và cũng là để nâng cao năng suất lao động. Xây dựng và thực hiện Đề án giảm tổn thất điện năng giai đoạn 2018 - 2020 của EVNNPT, trong đó nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ trong công tác quản lý kỹ thuật, vận hành, đầu tư xây dựng, quản lý đo đếm giao nhận điện năng; khắc phục những hạn chế, tồn tại trong công tác quản lý vật tư, thiết bị, thu hồi công nợ, giải quyết tranh chấp...

Tổng Công ty quyết tâm khai thác và phát huy tốt Đường dây 500kV Bắc - Nam mạch 1, 2, 3. Đường truyền này vẫn là “xa lộ” truyền tải điện có hiệu quả cao từ Bắc vào Nam và ngược lại, qua đó khai thác hợp lý các nguồn điện trong hệ thống. Cùng với những công việc đó, Tổng Công ty chú ý đảm bảo tiến độ, khối lượng và chất lượng đầu tư các công trình lưới truyền tải điện, đặc biệt là các dự án cấp điện cho miền Nam; các dự án chống quá tải và đảm bảo cung cấp điện cho các phụ tải; đẩy nhanh tiến độ phê duyệt các báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu kỹ thuật, thiết kế kỹ thuật, nâng cao chất lượng công tác tư vấn thiết kế... Thực hiện tốt chủ đề năm 2018 là “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực”, nhằm đáp ứng những đòi hỏi cấp thiết và sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; tham gia tích cực lộ trình tái cơ cấu Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các yêu cầu tại Nghị quyết số 18 - NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, cũng như triển khai phương án sắp xếp, tái cơ cấu EVNNPT giai đoạn 2017 –

198


2020, theo Kế hoạch thực hiện ban hành kèm theo Quyết định số 1526/QĐ- EVNNPT ngày 24/8/2017 của Tổng Công ty.

Quá trình hoạt động, Tổng Công ty đã nhận được sự giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi về nhiều mặt của Nhà nước, của Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các đơn vị, địa phương trên toàn quốc. Nhà nước đã quy định truyền tải điện là lĩnh vực độc quyền tự nhiên, là ngành cơ sở hạ tầng do Nhà nước thống nhất quản lý, EVNNPT được đảm bảo nguồn thu đủ, ổn định và được Nhà nước quan tâm đầu tư phát triển. Tất cả những điều đó không chỉ là sự hỗ trợ đơn thuần về công việc, mà còn là nguồn động lực về tinh thần hết sức quan trọng giúp cho Tổng Công ty đứng vững và vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Tổng Công ty tiếp tục kiến nghị với Chính phủ và các Bộ, ban, ngành giúp giải quyết một số việc cần kíp ngoài tầm giải quyết của Tổng Công ty: 1) Chính phủ cần sớm có quy định sửa đổi, bổ sung Quyết định số 2414/ QĐ-TTg trong đó quy định cụ thể cơ chế đặc thù, qua đó tạo điều kiện cho EVNNPT triển khai các dự án cấp bách, đảm bảo tiến độ theo yêu cầu, tránh tình trạng kéo dài thời gian và đội mức kinh phí đầu tư so với ban đầu được duyệt. 2) Chính phủ và Bộ Công thương cần sớm phê duyệt điều chỉnh, bổ sung quy hoạch đối với các dự án trọng điểm Tập đoàn giao cho EVNNPT trong các năm 2018 - 2020 như dự án lắp máy biến áp số 2 trạm biến áp 220kV Than Uyên, dự án Trạm biến áp 220kV Tương Dương... để Tổng Công ty triển khai, đảm bảo tiến độ theo yêu cầu của Tập đoàn giao. 3) Đối với các dự án điện bên ngoài Tập đoàn, do nhiều lúc bị chậm tiến độ, Tổng Công ty kiến nghị Chính phủ và Bộ Công thương có sự chỉ đạo quyết liệt chủ đầu tư các dự án nguồn điện này, nhất là các dự án nguồn điện tại khu vực phía Nam, cần đảm bảo tiến độ thi công, để tránh gây áp lực cho việc vận hành căng thẳng lưới điện Bắc - Nam, giảm nguy cơ tiềm ẩn sự cố và giảm tổn thất điện năng.

Từ thực tiễn hoạt động của Tổng Công ty và các đơn vị thành viên, Đảng ủy, Hội đồng thành viên, Ban Tổng Giám đốc Tổng Công ty đã nghiên cứu xem xét, đưa vào công tác lãnh đạo, chỉ đạo, từng bước giải quyết một số vấn đề cơ bản cả trước mắt cũng như lâu dài. Đó là:

199


Mặc dù EVNNPT là đơn vị nằm trong tốp đầu về năng suất lao động trong Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nhưng năng suất lao động của EVNNPT vẫn còn tương đối thấp khi so sánh với các tổ chức truyền tải điện trong khu vực và trên thế giới. Bên cạnh đó, công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cũng chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển trong thời gian tới của Tổng Công ty. Đặc biệt, những hạn chế về kỹ thuật trong công tác quản lý vận hành, đầu tư xây dựng đường dây mà EVNNPT cần tập trung giải quyết trong thời gian tới như: tình trạng vận hành đầy tải, quá tải, lệch điện áp ngoài ngưỡng chuẩn; dòng ngắn mạch tăng cao; thiết bị quá đa dạng về nguồn gốc xuất xứ; nhiều thiết bị đã vận hành lâu năm, già cỗi, xuống cấp...

Tốc độ gia tăng khối lượng đường dây truyền tải trong 8 năm gần đây đạt trung bình 8,7%/năm, thấp hơn đáng kể so với tốc độ gia tăng khối lượng TBA (12%/năm). Các đường dây cải tạo, xây dựng mới gặp nhiều vấn đề khó khăn hơn trạm do: Hành lang tuyến lớn, trải dài qua nhiều địa hình phức tạp, nhiều khu dân cư, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng khó khăn, gặp nhiều vấn đề về bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ diện tích đất nông nghiệp, hành lang đê điều, vốn đầu tư xây dựng rất lớn... Các đường dây truyền tải xây mới thường bị chậm tiến độ 1 - 2 năm, dẫn tới sự quá tải lưới điện và thiếu tin cậy, thiếu linh hoạt trong vận hành. Có thể coi đây là nhược điểm lớn nhất của lưới truyền tải điện hiện tại.

Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia cũng phải đối diện với khó khăn trong việc đầu tư xây dựng mới các trạm biến áp. Đặc điểm của các máy biến áp (MBA) truyền tải điện do EVNNPT quản lý là sự khác biệt về nguồn gốc xuất xứ (khoảng hơn 20 nhà cấp hàng, đặt trên khoảng 16 quốc gia). Bên cạnh đó, sự đa chủng loại thiết bị đóng cắt, kết hợp với tỷ lệ khá cao của số máy cắt vận hành đã lâu năm sẽ gây ra nhiều khó khăn trong công tác vận hành lưới điện và sửa chữa, bảo dưỡng; nhiều loại phụ kiện có thể không còn được sản xuất.

Hệ thống nhị thứ trạm biến áp (TBA) hiện nay còn nhiều nhược điểm và được coi là một trong những nguyên nhân chính gây nên số sự cố trên lưới truyền tải. EVNNPT đã dày công khảo sát tình hình sự cố lưới truyền tải 8 năm gần đây, nhận thấy số sự cố gây ra bởi thiết bị nhị thứ xếp thứ hai,

200


chiếm 12,8% tổng số sự cố (chỉ đứng sau sự cố do sét đánh chiếm 48,8%). Nếu tách riêng tổng số sự cố của TBA thì nguyên nhân do thiết bị nhị thứ chiếm 54,1%. Do đó, có thể nhận thấy để giảm số sự cố TBA, thì cần ưu tiên tìm cách khắc phục, giảm sự cố do nguyên nhân thiết bị nhị thứ.

Nhược điểm lớn của lưới truyền tải Việt Nam so với các nước phát triển khác có quy mô lưới điện tương đương hoặc lớn hơn Việt Nam nhiều lần đó là sơ đồ kết dây các TBA truyền tải. Trong thời gian tới, việc tìm ra các giải pháp tăng độ linh hoạt vận hành hệ thống truyền tải, trong đó có việc cải tiến các sơ đồ thanh cái TBA cần được xem là nhiệm vụ quan trọng, ưu tiên của EVNNPT.

Một lần nữa sự đa chủng loại thiết bị của EVNNPT thể hiện rõ nét ở hệ thống điều khiển tự động hóa (TĐH). Hiện nay, EVNNPT có 12 loại hệ thống TĐH của 8 nhà sản xuất khác nhau với hơn 2 loại giao thức truyền tin. Sự đa chủng loại hệ thống điều khiển trạm đã gây ra nhiều khó khăn trong công tác quản lý vận hành lưới truyền tải, kết nối dữ liệu và giao tiếp giữa các trạm với trung tâm điều khiển, điều độ HTĐ. Do đó, một trong những nhiệm vụ quan trọng và khó khăn của EVNNPT trong thời gian sắp tới (trung hạn) là phải đồng bộ hóa và kết nối được tất cả 12 hệ thống điều khiển nêu trên.

Xét về các chỉ tiêu kinh tế - tài chính, trong 10 năm qua, tình hình tài chính của EVNNPT luôn ở mức ổn định, doanh thu truyền tải điện có xu hướng ngày càng tăng, dòng tiền thu luôn ổn định và có thể được lượng hóa được khá chính xác. Doanh thu tăng bình quân 18,9%/năm. Tuy nhiên, giá truyền tải điện chỉ đảm bảo đủ bù đắp chi phí sản xuất tối thiểu (chưa bao gồm lỗ chênh lệch tỷ giá) do ngành Điện phải chịu sự điều tiết của Nhà nước, vì vậy lợi nhuận còn thấp nên ảnh hưởng tới đầu tư phát triển lưới điện truyền tải. Mặt khác, nhu cầu đầu tư xây dựng cho các dự án truyền tải điện ngày càng lớn, năm sau cao hơn năm trước, tốc độ tăng đầu tư thuần bình quân là 12,9%/năm, tài sản chủ yếu hình thành từ vốn vay nên nhiệm vụ đảm bảo cân bằng tài chính và thu xếp vốn vay là rất khó khăn đối với đơn vị.

Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đang trong giai đoạn tăng trưởng nóng về quy mô lưới truyền tải (trên 12,7%/năm đối với TBA và 8,7%/năm

201


đối với đường dây), và chưa có dấu hiệu chững lại, nhưng vấn đề chất lượng tăng trưởng dường như chưa được quan tâm thỏa đáng. Khoảng 3 năm gần đây đã nảy sinh một số vấn đề về chất lượng thiết bị, sự đồng bộ, mức độ “thông minh” - linh hoạt của lưới điện, khả năng tự động hóa, điều khiển, bảo vệ lưới điện trước các sự cố... Đó là những dấu hiệu manh nha cho thấy chất lượng tăng trưởng lưới truyền tải cần phải được nhìn nhận thấu đáo hơn so với những gì đã làm trước đây. EVNNPT đang phải đối mặt với việc không kiểm soát được toàn diện khâu điều độ hệ thống điện, không chủ động được phương thức vận hành và cắt điện cho công tác sửa chữa bảo dưỡng và xây dựng mới, không chủ động được chỉ tiêu tổn thất. Trong điều kiện yêu cầu về chất lượng dịch vụ truyền tải ngày càng cao và đáp ứng các điều kiện vận hành linh hoạt của thị trường điện tự do, cần thiết phải hình thành một trung tâm điều phối độc lập để đảm bảo vận hành nhanh chóng, thuận tiện, đảm bảo lợi ích chung cho toàn hệ thống và các chủ thể tham gia thị trường.

Những yêu cầu ngày càng cao của cấp trên và khách hàng đối với lĩnh vực truyền tải điện đang đặt ra cho EVNNPT bài toán khó. Nhiều chỉ tiêu cấp trên giao có xu hướng ngày càng “chặt” hơn như chỉ tiêu về tổn thất truyền tải, chỉ tiêu suất sự cố hàng năm đối với TBA và đường dây, chỉ tiêu tăng năng suất lao động, tăng doanh thu... Số chỉ tiêu ngày càng nhiều lên, với mục đích phản ánh đúng hơn, chính xác hơn bức tranh hoạt động của doanh nghiệp. Đa số các chỉ tiêu được “nhập khẩu” từ nước ngoài, nhưng ý nghĩa thực sự của chỉ tiêu và những con số tham chiếu, nhằm xác định tính khả thi của chỉ tiêu giao hàng năm hiện chưa có nghiên cứu cụ thể. Các khách hàng lớn của EVNNPT như các Tổng Công ty phân phối (NPC, CPC, SPC, HNPC, HCMPC) cũng chịu áp lực rất lớn về chỉ tiêu độ tin cậy cấp điện phụ tải (SAIDI, SAIFI), do vậy cũng có yêu cầu về chất lượng dịch vụ truyền tải ngày càng cao từ lưới truyền tải điện.

Có nhiều thách thức, nhiều biến số đang chờ phía trước. Trong vòng 10 năm tới, EVNNPT sẽ phải đầu tư tăng thêm khoảng 69.000MVA công suất TBA và 23.000km đường dây truyền tải 500 - 220kV. Khối lượng tăng thêm này bằng với toàn bộ khối lượng đầu tư cho lưới truyền tải từ trước tới

202


nay. Để thực hiện được, EVNNPT cần số tiền đầu tư rất lớn. Thêm vào đó, trong thực hiện chiến lược phát triển doanh nghiệp, EVNNPT đang hướng tới mục tiêu doanh nghiệp là nơi người lao động muốn gắn bó, cống hiến lâu dài. Do vậy, cải tiến phương pháp quản trị, nâng cao hiệu suất lao động là điều cần hướng tới.

Thêm nữa, những thách thức trong hai lĩnh vực tài chính và đầu tư cũng cần EVNNPT tập trung giải quyết. Nhằm đáp ứng tốc độ phát triền nhanh của đất nước trong giai đoạn 2016 - 2025, EVNNPT phải huy động nguồn vốn đầu tư rất lớn trong bối cảnh có nhiều yếu tố biến động khách quan dẫn tới khó huy động vồn đầu tư; các thủ tục chuẩn bị đầu tư hiện nay bị kéo dài do nhiều yếu tố khách quan, công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn dẫn đến đội vốn đầu tư, ảnh hưởng lớn đến tiến độ triển khai các dự án...

Từ những phân tích về hiện trạng và xu thế phát triển của ngành Điện Việt Nam và hiện trạng của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia, bên cạnh niềm tin, niềm tự hào chính đáng về những kết quả và thành tựu to lớn đạt được, chúng ta cũng đã hình dung được rất nhiều khó khăn, thách thức ở phía trước đối với sự phát triển của EVNNPT. Làm cho EVNNPT có thể phát huy tối đa những lợi thế và điểm mạnh của mình, cùng với việc tận dụng những cơ hội để phát triển vững mạnh, vượt qua mọi thách thức, đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu, bổ sung “Chiến lược phát triển” Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia trong những giai đoạn phát triển sắp tới.

Định hướng Chiến lược phát triển

Để tiếp tục phát huy những thành quả đã đạt được và hoàn thành tốt sứ mệnh được giao trong việc đảm bảo truyền tải điện an toàn, liên tục, ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đồng thời để tiếp tục có hướng đi đúng, vươn lên tầm khu vực và quốc tế, ngày 06/3/2018 Hội đồng Thành viên EVNNPT đã có Quyết định số 338/QĐ-EVNNPT phê duyệt và ban hành Chiến lược phát triển Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2040. Theo đó, Tổng công ty đã đề ra các mục tiêu và định hướng phát triển của Tổng công ty trong thời gian tới cụ thể như sau:

- Tầm nhìn: Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia vươn lên hàng đầu châu Á trong lĩnh vực truyền tải điện.

203


- Sứ mệnh: Đảm bảo truyền tải điện an toàn, liên tục, ổn định cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng và thị trường điện Việt Nam.

- Các mục tiêu chiến lược: Phấn đấu đến năm 2020, EVNNPT trở thành một trong 4 tổ chức truyền tải điện hàng đầu ASEAN; đến năm 2025 trở thành một trong các tổ chức truyền tải điện thuộc 10 nước hàng đầu châu Á; đến năm 2030 EVNNPT đạt trình độ tiên tiến trên thế giới trong lĩnh vực truyền tải điện.

- Mục tiêu cụ thể từ nay đến năm 2020: Theo các mục tiêu cụ thể đã đề ra trong Chiến lược phát triển của Tổng công ty và theo Kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm giai đoạn 2016 - 2020 của EVNNPT đã được Tập đoàn Điện lực Việt Nam phê duyệt, các mục tiêu cụ thể chính của Tổng công ty tới năm 2020 như sau:

(1) Sản lượng điện truyền tải đến năm 2020 đạt 219,2 tỷ kWh. Tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 9,67% trong giai đoạn 2018-2020.

(2) Tổn thất điện năng tới năm 2020 đạt ≤ 2,15%

(3) Số sự cố/100km: tới năm 2020 đạt ≤ 0,5 sự cố/100 km đường dây. Thời gian bình quân xử lý sự cố ≤ 30 phút. Tổng sản lượng điện truyền tải không cung cấp được ≤ 0,0038%.

(4) Đầu tư phát triển lưới điện truyền tải: trong giai đoạn 2018-2020 hoàn thành đưa vào vận hành 172 công trình (gồm 38 công trình 500kV và 134 công trình 220kV) với tổng dung lượng MBA tăng thêm là 35.262 MVA và số kilômét đường dây tăng thêm là 6.976km. Tổng vốn đầu tư là 66.332 tỷ đồng. Trong đó tập trung đầu tư và đảm bảo tiến độ các công trình lưới điện quan trọng để nâng cao năng lực hệ thống điện Bắc - Nam (như các đường dây 500kV mạch 3 từ Vũng Áng đi Pleiku 2; đường dây 220kV Đồng Hới - Đông Hà - Huế mạch 2); Các công trình lưới điện giải tỏa công suất các công trình nguồn điện (như các 500kV đồng bộ các trung tâm điện lực Vĩnh Tân, Long Phú, Sông Hậu, các công trình 220kV đấu nối các nhà máy thủy điện nhỏ khu vực Tây Bắc); Các công trình cấp điện cho các trung tâm phụ tải lớn thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các vùng kinh tế trọng

204


điểm. Trong đó Tổng Công ty đặc biệt tập trung triển khai dự án Đường dây 500kV mạch 3 với mục tiêu khởi công vào đầu quý III/2018 và hoàn thành đưa vào vận hành trong năm 2019 để đảm bảo cung cấp điện cho miền Nam trong giai đoạn từ nay đến năm 2020 và các năm tiếp theo trong bối cảnh các dự án nguồn điện tại miền Nam bị chậm tiến độ.

(5) Về các chỉ tiêu tài chính: đạt các chỉ tiêu tài chính cụ thể như: (i) Khả năng thanh toán ngắn hạn >1; (ii) Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu ≤ 3 lần; (iii) Hệ số bảo toàn vốn ≥1; (iv) Đảm bảo hoạt động SXKD có lãi đạt và vượt kế hoạch EVN giao; (v) Tỷ lệ tự đầu tư ≥ 25%.

(6) Về các chỉ tiêu năng suất lao động (NSLĐ): tới năm 2020 đạt các chỉ tiêu NSLĐ cụ thể như: (i) NSLĐ theo sản lượng điện truyền tải: ≥ 32,66 triệu kWh/người; (ii) NSLĐ theo số LĐ/km ĐZ: ≤ 0,211 Ng/km; (iii) NSLĐ theo số LĐ/MVA: ≤ 0,060 Ng/MVA.

Để đạt được các mục tiêu chiến lược và các nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch đã đề ra, trong Chiến lược phát triển Tổng công ty đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2040, EVNNPT đã đề ra các giải pháp triển khai cụ thể trong 7 nhóm giải pháp trong các lĩnh vực chính, bao gồm: (i) Khoa học công nghệ; (ii) Đầu tư xây dựng; (iii) Quản lý vận hành; (iv) Tổ chức bộ máy; Phát triển nguồn nhân lực và Quản trị doanh nghiệp; (v) Tài chính và huy động vốn; (vi) Thông tin truyền thông, Quan hệ cộng đồng và Quan hệ quốc tế; (vii) Bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Đồng thời Tổng Công ty đã xây dựng kế hoạch triển khai trong từng giai đoạn cụ thể và đang tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện các giải pháp, chỉ tiêu cụ thể theo kế hoạch đề ra để có thể tiếp tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao cũng như đạt được các mục tiêu chiến lược đã đề ra trong Chiến lược phát triển của Tổng công ty trong thời gian tới.

Hoàn thiện mô hình tổ chức và đầu tư phát triển nguồn nhân lực

Có thể nói, mong muốn EVNNPT thực hiện thành công tầm nhìn trở thành doanh nghiệp Truyền tải điện hàng đầu khu vực và thế giới, thì yếu tố tiên quyết mà EVNNPT cần chính là Con người và Văn hóa. Con người phải được đặt ở vị trí phù hợp, đó là những con người tâm huyết nhất, phù hợp nhất đối với công việc và được đặt ở vị trí phát huy tốt nhất năng lực của

205


mình. Vì vậy, cùng với việc hoàn thiện mô hình tổ chức và đầu tư phát triển nguồn nhân lực là định hướng chiến lược phát triển đầu tiên mà EVNNPT hướng đến, cần tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/ĐU của Đảng ủy EVNNPT về thực hiện văn hóa EVNNPT đồng bộ trong cả hệ thống chính trị từ Tổng Công ty đến mỗi cơ quan, đơn vị, xây dựng được đội ngũ cán bộ, công nhân, viên chức gương mẫu, có phẩm chất đạo đức tốt, tận tâm đi đầu trong mọi công việc.

Một trong những giải pháp cực kỳ quan trọng là tiếp tục xây dựng, bổ sung, kiện toàn các hoạt động của tổ chức Đảng và đoàn thể. Đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng nhằm xây dựng Đảng bộ EVNNPT trong sạch, vững mạnh toàn diện về chính trị, tư tưởng và tổ chức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức Đảng và đảng viên, đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Cần tiếp tục nâng cao chất lượng sinh hoạt cấp ủy, sinh hoạt chi bộ; nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, giữ gìn kỷ luật đảng, chống suy thoái phẩm chất đạo đức trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Hoạt động của tổ chức Công đoàn và các tổ chức quần chúng cũng cần được đẩy mạnh, nhằm xây dựng mối quan hệ đoàn kết và gắn bó giữa cán bộ, công nhân, viên chức và Tổng Công ty, làm cho mọi người cảm nhận EVNNPT như là ngôi nhà thứ hai thân thiết của mình.

Về mô hình tổ chức hoạt động của EVNNPT

Việc hoàn thiện mô hình tổ chức của EVNNPT phải đáp ứng yêu cầu chuyên nghiệp hóa trong công tác quản lý vận hành. Chuyển đổi hoạt động của các công ty truyền tải điện sang hướng chuyên môn hóa hoạt động quản lý vận hành. Loại bỏ các hoạt động như quản lý dự án, sửa chữa, thí nghiệm ra khỏi các công ty truyền tải điện. Bên cạnh đó cần nghiên cứu xây dựng bộ phận chuyên trách về các hoạt động kinh doanh, hợp đồng, tài chính của EVNNPT trong thị trường điện cạnh tranh; lập đề án nghiên cứu, xác định vai trò của EVNNPT trong thị trường điện cạnh tranh để xác định mối quan hệ giữa các đơn vị: phát điện, truyền tải điện, vận hành thị trường, điều độ hệ thống điện.

Thành lập một bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D) có nhiệm vụ nghiên cứu ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật trong công nghệ, đầu

206


tư và quản lý vận hành. Vì vậy, với mục tiêu đến năm 2025 là “Xây dựng mô hình tổ chức chuyên nghiệp hóa và hệ thống quản trị doanh nghiệp tiên tiến”, EVNNPT xác định giải pháp đầu tiên là: Thành lập “Trung tâm phát triển nguồn nhân lực truyền tải điện” để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho tổ chức, thực hiện công tác nghiên cứu và phát triển (R&D).

Phương án phát triển nguồn nhân lực

Với mục tiêu tới năm 2020 là “Xây dựng đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp, nâng cao năng suất lao động”, giải pháp được EVNNPT đưa ra bao gồm: Hoàn thiện công tác quy hoạch cán bộ, tổ chức đào tạo bồi dưỡng cán bộ trong diện quy hoạch và đương nhiệm về chuyên môn, nghiệp vụ, quản lý, lý luận chính trị, ngoại ngữ; thực hiện công tác nhận xét, đánh giá cán bộ hàng năm, trước khi bổ nhiệm và bổ nhiệm lại, thực hiện công tác luân chuyển cán bộ. Trên cơ sở phát huy ưu điểm của công tác đào tạo, bồi dưỡng những năm qua, Tổng Công ty cần mở rộng các loại hình đào tạo, bồi dưỡng, đào tạo lại, nâng cao theo các chuyên ngành để từng bước chuẩn hóa công tác đào tạo; tăng quy mô và tỷ trọng được đào tạo, đặc biệt là các kỹ sư giỏi, chuyên gia đầu ngành ở tất cả các lĩnh vực trong kỹ thuật và quản lý. EVNNPT đồng thời cần đẩy mạnh hợp tác với các trường đại học có uy tín trong nước để đào tạo các cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý; nghiên cứu định hướng để đảm bảo chương trình đào tạo gắn kết với thực tế; hợp tác với các trường đại học, các viện nghiên cứu trong thực hiện các đề tài nghiên cứu, ứng dụng công nghệ trong truyền tải điện.

Đã từ nhiều năm nay, Đảng ủy, Hội đồng Thành viên, Ban Tổng Giám đốc EVNNPT luôn chú ý làm sao cho cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật, rồi đến công nhân, viên chức, nhất là những người trực tiếp thiết kế, thi công và vận hành trạm biến áp và đường dây truyền tải điện, có thể học tập nâng cao trình độ khoa học, kỹ thuật. Việc cử cán bộ đi đào tạo chuyên sâu một số lĩnh vực then chốt ở những nước có dịch vụ truyền tải điện hàng đầu thế giới, cũng là một giải pháp mà EVNNPT quan tâm. Đồng thời, Tổng Công ty cần đẩy mạnh nghiên cứu để tiến tới ký kết đối tác chiến lược với các tổ chức truyền tải điện hàng đầu trên thế giới như RTE (Pháp), Elia (Bỉ)... Chú trọng tới chất lượng nguồn nhân lực ngay từ khâu tuyển dụng. Có chính sách

207


hợp lý để ưu tiên, khuyến khích hỗ trợ các học sinh giỏi là con em của cán bộ, công nhân viên ngay từ khi còn học tại nhà trường. EVNNPT cần ưu tiên nghiên cứu và nâng cao trình độ chuyên sâu cho cán bộ kỹ thuật về kỹ thuật số, tự động hóa, trong đó ưu tiên đào tạo tích hợp hệ thống điều khiển bảo vệ và giám sát; đào tạo về công nghệ thông tin, bảo mật, chuẩn đoán và thí nghiệm thiết bị.

Việc có phòng thí nghiệm điện đạt các tiêu chuẩn quốc tế là hết sức cần thiết trong tình hình hiện nay, nhằm kết hợp giữa lý thuyết với thực hành, ứng dụng những kết quả nghiên cứu vào công việc cụ thể. Bác Hồ kính yêu đã dạy: “Nghiên cứu mà không thực hành là nghiên cứu suông. Thực hành mà không nghiên cứu thì thường hay mù quáng”. Vì thế, EVNNPT hướng tới xây dựng phòng thí nghiệm điện chuẩn quốc tế tới cấp điện áp 500kV để đảm bảo tự chủ trong công tác thí nghiệm, kiểm định chất lượng của các thiết bị điện, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong công tác vận hành, sửa chữa và bảo dưỡng các thiết bị điện. Tiếp đó cần xây dựng các chương trình, kế hoạch để đánh giá hiệu quả đào tạo hàng năm thông qua các chỉ số như: Tỷ lệ cán bộ, công nhân viên được tham gia học tập, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao trình độ; tỷ lệ cán bộ quản lý và kỹ thuật đạt chuẩn năng lực vị trí; mức độ ứng dụng của chương trình đào tạo trong công tác của từng cá nhân và hiệu ích đối với công việc chung.

Việc xây dựng hệ thống bảng điểm cân bằng cũng được đặt ra trong phạm vi toàn EVNNPT theo các mục tiêu chiến lược, tạo ra hệ thống các chỉ số đo lường hiệu suất cụ thể đến từng đơn vị, từng cá nhân; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý điều hành, mở rộng các “kênh” liên lạc giữa các cấp lãnh đạo EVNNPT và từng cán bộ, công nhân, viên chức thuộc Tổng Công ty.

Đẩy mạnh chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ

Không thể phủ nhận cách mạng công nghiệp 4.0 đặt ra nhiều cơ hội và thách thức đối với tất cả lĩnh vực, ngành, nghề và mọi doanh nghiệp. Riêng đối với EVNNPT - một đơn vị đầu tư, quản lý và vận hành hệ thống truyền tải điện quốc gia trải dài từ Bắc vào Nam, đã ứng dụng nhiều loại hình công nghệ trên lưới, tự động hóa một số công đoạn vận hành. Thách thức của

208


cách mạng công nghiệp 4.0 là về việc chuẩn hóa, đồng bộ hóa các công nghệ, về quản lý và nhân lực...

Với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin và công nghệ vật liệu, các thiết bị thông minh, thiết bị với hiệu năng cao, tổn thất thấp đương nhiên sẽ dần thay thế các thiết bị hiệu quả thấp, tổn thất lớn, các thiết bị số hóa sẽ dần thay thế các thiết bị truyền thống. Với việc phát triển của công nghệ IoT, điện toán đám mây, công nghệ cảm biến, các thiết bị được kết nối với nhau thông qua internet, thiết bị giám sát vận hành online cũng đồng thời được lắp đặt để thu thập dữ liệu. Việc này sẽ giúp đạt hiệu quả hơn trong vận hành và quản lý tài sản nhờ khả năng giám sát, cảnh báo và điều khiển, đồng thời giúp nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí trong vận hành.

Hiện nay các công nghệ trong ngành điện nói chung và công nghệ đang áp dụng tại EVNNPT là các công nghệ tiên tiến trên thế giới (các hệ thống giám sát điều khiển các TBA, hệ thống SCADA - EMS, hệ thống giám sát dầu online, hệ thống ghi sự cố, hệ thống định vị sự cố, các thiết bị thí nghiệm thế hệ mới), EVNNPT có thể bắt kịp được với sự thay đổi công nghệ trong

Sửa chữa nóng đường dây

209


cuộc cách mạng 4.0. Thách thức đối với EVNNPT là chuẩn hóa được thiết bị, kết nối các hệ thống đã được trang bị, các phần mềm công nghệ thông tin rời rạc hiện hữu thành một hệ thống thống nhất để có thể khai thác hệ thống đó một cách hiệu quả hơn, tiết kiệm nhân lực cũng như chi phí.

Thời đại IoT cũng tạo ra những thách thức nhất định mà EVNNPT cần phải có sự chuẩn bị trước. Chẳng hạn như việc gia tăng sử dụng IoT sẽ làm tăng nguy cơ bị xâm phạm, an ninh mạng và những vấn đề liên quan đến trách nhiệm của con người trong sử dụng các sản phẩm kết nối không dây hay các phương tiện không người lái. Các vấn đề bảo mật sẽ trở nên đặc biệt quan trọng hơn. An toàn mạng trở thành yêu cầu cấp thiết để số hóa các doanh nghiệp, dịch vụ. Ngoài ra, cần phải duy trì tính toàn vẹn của quá trình sản xuất, tránh các rủi ro về CNTT, những yếu tố sẽ gây hậu quả sản xuất, như đột nhập tấn công vào hệ thống điều khiển lưới điện, doanh nghiệp...

Ứng dụng công nghệ tự động hóa

Hệ thống điều khiển bảo vệ trạm biến áp: Đến tháng 7 năm 2018 EVNNPT đang quản lý vận hành 143 TBA trong đó có 79% các trạm biến áp sử dụng hệ thống điều khiển bằng máy tính, các thiết bị bảo vệ, điều khiển trong các TBA đều sử dụng rơle bảo vệ và bộ điều khiển số (đều là các thiết bị điện tử thông minh - IED). Trong đề án Lưới điện thông minh, EVNNPT đã có kế hoạch nâng cấp hệ thống điều khiển các TBA truyền thống đáp ứng tiêu chuẩn IEC 61850, TBA số. Ngoài ra, EVNNPT đang triển khai trạm biến áp số với hệ thống điều khiển sử dụng giao thức IEC 61850 đến cấp mạng thiết bị (process bus) và dự kiến đưa vào vận hành chính thức năm 2018 - 2019.

Trạm biến áp không người trực và các trung tâm vận hành: EVNNPT đang triển khai kế hoạch chuyển các TBA 220kV sang thực hiện thao tác điều khiển từ xa từ các Trung tâm điều độ. Đến tháng 7/2018 đã thực hiện chuyển 9 TBA 220kV sang thao tác xa, theo kế hoạch đến 2020, EVNNPT sẽ chuyển 162 TBA 220kV thành TBA không người trực với số lao động sử dụng là 680 người cho các trung tâm vận hành và đội thao tác 1.782 người nếu không thực hiện TBA không người trực. Như vậy dự kiến số lao động tiết kiệm được là 1102 người.

210


Ứng dụng công nghệ trong thu thập dữ liệu và giám sát

Hệ thống thu thập dữ liệu đo đếm: EVNNPT đã thực hiện dự án xây dựng hệ thống thu thập dữ liệu công tơ. Mục đích của dự án là thu thập dữ liệu đo đếm theo thời gian thực từ các công tơ ranh giới, công tơ nội bộ chính xác, tin cậy để quản lý sản lượng điện năng truyền tải, tổn thất điện năng và phục vụ vận hành thị trường điện. Đến nay EVNNPT đã triển khai kết nối các công tơ ranh giới giữa EVNNPT với các nhà máy điện, các công ty điện lực và công tơ nội bộ tại các trạm 500, 220kV.

Thiết bị giám sát máy biến áp và kháng điện: Trong lưới điện truyền tải, MBA và kháng điện là các thiết bị đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo ổn định, an toàn, tin cậy truyền tải và cung cấp điện, đồng thời có giá trị lớn nhất. Đến cuối năm 2016, EVNNPT đã trang bị thiết bị giám sát dầu online cho tất cả các MBA và kháng điện 500kV . Các thiết bị này giám sát trực tuyến hàm lượng khí hòa tan trong dầu MBA và kháng điện nhằm kịp thời phát hiện khiếm thiết bị ngăn ngừa nguy cơ xảy ra sự cố, máy chủ thu thập và xử lý dữ liệu được đưa về các công ty truyền tải điện.

Hiện nay EVNNPT đang triển khai Hệ thống giám sát bản thể máy biến áp, hệ thống thu thập các số liệu đầu vào như thông số vận hành, số liệu khí hòa tan, tổn hao điện môi… tiến hành xử lý, đánh giá và đưa ra các khuyến nghị cho công tác bảo dưỡng sửa chữa cho phù hợp.

Hệ thống ghi sự cố: Hiện nay Trung tâm điều độ Hệ thống điện quốc gia (A0) đang thực hiện lắp đặt hệ thống ghi sự cố tại 73 TBA trên lưới truyền tải và sân phân phối một số nhà máy điện. Hệ thống được sử dụng để ghi lại các nhiễu loạn, bất thường và sự cố trên lưới phục vụ cho mục đích phân tích, đánh giá các sự cố, bất thường trên lưới điện.

Thiết bị giám sát nhiệt động đường dây (DLR): Do nhu cầu sử dụng điện tăng nhanh chóng so với sự phát triển của cơ sở hạ tầng lưới điện, các nhà máy điện vào chậm tiến độ, việc phân bố nguồn chưa phù hợp dẫn đến yêu cầu truyền tải điện năng cao giữa các vùng, kéo theo sự quá tải của đường dây truyền tải điện. Đường dây truyền tải cao sẽ bị phát nóng, độ võng tăng có thể gây phóng điện sự cố, trong trường hợp này có thể xảy ra sự cố dây chuyền.

Công nghệ DLR kết hợp các dữ liệu về điều kiện thời tiết trong khu

211


vực như sức gió, hướng gió, nhiệt độ môi trường, áp suất và độ ẩm từ đó tính toán xác định khả năng truyền tải của đường dây theo thời gian thực. Nhiều thử nghiệm ở các nước cho thấy khả năng truyền tải thời gian thực lớn hơn công suất tính toán tĩnh có thể lên đến 25%. Hiện nay EVNNPT đang lập báo cáo nghiên cứu khả thi triển khai cho các đường dây truyền tải nối nguồn thủy điện có vai trò quan trọng trong việc truyền tải công suất khu vực miền Bắc, dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2017 - 2019.

Hệ thống thu thập thông tin, giám sát, cảnh báo sét: Thống kê sự cố trong các năm qua cho thấy, sự cố đường dây do nguyên nhân sét đánh chiếm tỷ lệ lớn nhất trong các loại sự cố, khoảng 60 ÷ 70% tổng số sự cố đường dây. Trước thực trạng trên, để có đầy đủ thông tin về sét phục vụ cho công tác thiết kế, vận hành, sửa chữa, bảo dưỡng hệ thống chống sét nhằm mục đích giảm thiểu sự cố do sét đánh, EVNNPT đang triển khai đầu tư trang bị hệ thống thu thập cảnh báo sét. Trong năm 2018, sẽ đưa vào vận hành hệ thống thu thập cảnh báo sét khu vực miền Bắc.

Ứng dụng công nghệ trong quản lý vận hành, quản lý tài sản

Xây dựng doanh nghiệp số, hoàn thành việc tích hợp các hệ thống phần mềm quản lý, các hệ thống đang sử dụng rời rạc tại EVNNPT vào một phần mềm hoặc hệ thống phần mềm chung toàn EVNNPT để quản lý tài sản và quản lý quá trình sản xuất kinh doanh cũng như đầu tư xây dựng của Tổng Công ty. Triển khai hệ thống GIS và tích hợp được các phần mềm ứng dụng liên quan: quản lý kỹ thuật, quản lý tiến độ (trong QLDA), quản lý mạng truyền dẫn…; triển khai hệ thống quản lý tài sản theo tiêu chuẩn ISO 55000, hệ thống quản lý tài sản tập trung vào độ tin cậy (RCM). Từng bước tích hợp các hệ thống phần mềm đã triển khai như GIS, RCM và các hệ thống khác vào một hệ thống thống nhất và từng bước tổ chức kho dữ liệu dùng chung. Đây là nội dung quan trọng nhất EVNNPT cần triển khai thực hiện.

Ứng dụng máy bay không người lái kiểm tra đường dây: Đó là điều mơ ước hết sức chính đáng và mang tính khả thi của EVNNPT trong điều kiện triển khai cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Hiện nay, công tác kiểm tra định kỳ thiết bị, hành lang tuyến đường dây lưới điện truyền tải do nhân viên vận hành thực hiện bằng cách đi dọc tuyến và trèo lên cột để kiểm tra. Máy bay

212


không người lái (UAV) có thể ứng dụng hiệu quả trong công tác quản lý vận hành, đặc biệt kiểm tra thiết bị đang mang điện, đối với khu vực đi lại khó khăn, các vị trí hiểm trở, giúp giảm thời gian kiểm tra và nâng cao năng suất, hiệu quả của người lao động. Trên cơ sở đó, EVNNPT đã triển khai thử nghiệm ứng dụng UAV trong việc kiểm tra định kỳ đường dây. Việc áp dụng UAV trong việc kiểm tra thiết bị, mỗi đội đường dây cần 03 người (vận hành thiết bị bay kiểm tra thiết bị và hành lang) thay vì phải huy động toàn bộ đội đường dây kiểm tra (hiện nay mỗi đội trung bình có 25 người quản lý khoảng 200km đường dây). Trong năm 2018, EVNNPT sẽ có đánh giá chi tiết về tiết kiệm chi phí, nhân lực trước khi áp dụng rộng rãi.

Hệ thống định vị sự cố: Qua thực tế vận hành, nhiều sự cố xảy ra trên các đường dây 500, 220kV, đặc biệt các đường dây đi qua khu vực địa hình, khí hậu phức tạp thì công tác xác định điểm sự cố mất rất nhiều nhân lực, thời gian. Nhiều sự cố các công ty truyền tải điện phải huy động một lực lượng lớn cán bộ, rà soát toàn tuyến để xác định vị trí sự cố, nhiều sự cố kéo dài do phải cô lập đường dây để xác định, cô lập điểm sự cố đảm bảo an toàn trước khi khôi phục trở lại vận hành. Vì thế rất cần có hệ thống định vị sự

Công nghệ kéo dây bằng khinh khí cầu ở đường dây 500kV Phú Mỹ - Sông Mây

213


cố để phát hiện nhanh điểm sự cố. Hiện nay EVNNPT đang triển khai dự án lắp đặt thiết bị định vị sự cố cho 69 đường dây 550, 220kV quan trọng, các đường dây đi qua khu vực đồi núi cao, xảy ra nhiều sự cố. Đến cuối năm 2017, toàn bộ các đường dây 500kV và các đường dây 220kV nối nguồn và cấp điện quan trọng đã được trang bị hệ thống định vị sự cố dùng sóng lan truyền, máy chủ phân tích, xác định điểm sự cố được đặt tại các công ty truyền tải điện và tại cơ quan Tổng Công ty.

Ứng dụng vật liệu mới

Sử dụng dây dẫn dây siêu nhiệt, dây dẫn tổn thất thấp: Với đặc thù tại các khu vực thành thị như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, việc giải phóng mặt bằng đầu tư xây dựng các công trình đường dây mới để đáp ứng nhu cầu truyền tải điện khi phụ tải tăng nhanh tại các khu công nghiệp, các tòa nhà văn phòng mới là rất khó khăn, chi phí cao. Để giải quyết vấn đề này, từ năm 2012, EVNNPT cũng đã có nghiên cứu và ứng dụng dây dẫn siêu nhiệt, thay thế dây dẫn nhôm lõi thép tại một số đường dây 220kV đang vận hành để tăng khả năng mang tải của đường dây như: ĐZ 220kV Thường Tín - Mai Động; tải ĐZ 220kV Hòa Bình - Xuân Mai; ĐZ 220kV Nho Quan - Ninh Bình, ĐZ 220kV Phả Lại - Phố Nối...

Sử dụng thiết bị FACTs: Các thiết bị bù công suất phản kháng trợ giúp tăng hoặc giảm điện áp. Thời điểm thấp điểm, điện áp thường quá cao hoặc điện áp sụt giảm đáng kể sau khi sự cố do đó cần điều tiết công suất phản kháng để phục hồi điện áp nhanh nhất có thể. Qua nghiên cứu, EVNNPT đã tiến hành lắp thiết bị SVC tại một số nút: 40Mvar tại trạm 220kV Việt Trì, 40Mvar tại trạm 220kV Thái Nguyên. Giai đoạn 2017 - 2020, EVNNPT sẽ tiếp tục nghiên cứu, tính toán để lắp đặt tại các nút khác trên lưới để đảm bảo chất lượng điện áp.

Giải pháp về tài chính và huy động vốn

Để EVNNPT vươn lên top 4 Đông Nam Á năm 2020, top 10 châu Á năm 2025 và là tổ chức truyền tải điện tiên tiến thế giới năm 2030, thì tài chính của EVNNPT phải đảm bảo minh bạch và đủ mạnh. Theo đó giá truyền tải phải bù đắp đầy đủ chi phí sản xuất bao gồm cả lỗ chênh lệch tỷ giá (CLTG) và có lợi nhuận hợp lý để đầu tư phát triển. Các chỉ tiêu tài chính phải đáp

214


ứng được các quy định hiện hành, tiệm cận đến các chỉ tiêu tài chính của các công ty truyền tải điện tiên tiến và đáp ứng tiêu chí các nhà tài trợ. Từ những bài học kinh nghiệm còn nóng hổi về công tác tài chính, theo phương châm “vừa linh hoạt vừa kỷ cương” suốt 10 năm qua, EVNNPT cần chú ý một số giải pháp sau:

Thứ nhất, về các giải pháp tài chính, giá truyền tải điện đang chịu sự điều tiết của Nhà nước, hiện mới chỉ bù đắp các chi phí sản xuất, hoạt động gần như không có lợi nhuận. Mặc dù vậy, EVNNPT phải bảo toàn vốn nhà nước theo quy định của Bộ Tài chính, phải tuân thủ mọi hướng dẫn theo cơ chế tài chính của Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên, phải tự huy động vốn và có trách nhiệm trả gốc vốn vay và lãi vay theo các hợp đồng vay vốn. Giá truyền tải chính là vấn đề cốt lõi tạo nên tiềm lực tài chính của EVNNPT. Theo đó, các mục tiêu phải đạt được là: Tăng giá truyền tải phải đảm bảo mục tiêu tài chính, mục tiêu trả nợ, trả lãi, đảm bảo cho EVNNPT và các đơn vị thành viên thu hồi vốn, bù đắp chi phí sản xuất, có lợi nhuận hợp lý tạo tính tự chủ trong hoạt động, tự chủ về tài chính, khuyến khích nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Mong muốn EVNNPT hoạt động hiệu quả, tài chính lành mạnh trong thời gian tới, cần thiết phải đề xuất các phương án về: (1) Kiểm soát chi phí truyền tải điện hiệu quả. (2) Tăng cường hiệu quả sử dụng vốn và hiệu quả đầu tư (3) Quản lý công nợ hiệu quả. (4) Tăng trưởng doanh thu ổn định.

Thứ hai, về các giải pháp huy động vốn, đây là một trong hai trở ngại lớn nhất (ngoài ra còn có giải phóng mặt bằng) của EVNNPT trong lĩnh vực đầu tư xây dựng. Trước đây ngành Điện được ưu tiên dùng vốn ODA nhiều nhưng do nợ công của Việt Nam đã ở mức cao vì vậy trong thời gian tới việc tiếp cận các nguồn vốn ODA, vốn vay có bảo lãnh Chính phủ của EVNNPT để đầu tư các dự án lưới điện sẽ gặp khó khăn. Hơn nữa, Việt Nam đã trở thành nước có mức thu nhập trung bình vì vậy chi phí sử dụng vốn vay ODA sẽ không còn thấp như hiện nay. Trong khi đó, nhu cầu vốn đầu tư để EVNNPT đáp ứng khối lượng cần xây dựng theo quy hoạch phát triển ngành điện từ nay đến năm 2040 còn rất lớn (đầu tư xây dựng và đưa vào vận hành 222 công trình đường dây và trạm biến áp 220kV, 500kV). Vì vậy, EVNNPT

215


cần có các chiến lược huy động vốn đầu tư, bao gồm: Xây dựng kế hoạch và triển khai các thủ tục thu xếp vốn đầu tư xây dựng cho các giai đoạn; sử dụng nguồn vốn khấu hao cơ bản của EVNNPT để trả nợ vay và làm vốn đối ứng để vay vốn; ưu tiên bố trí vốn tín dụng ưu đãi từ quỹ hỗ trợ phát triển, vốn ODA từ các nguồn: Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Ngân hàng Tái thiết Đức (KFW)...; đa dạng hóa các kênh huy động vốn qua hình thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong nước và trái phiếu toàn cầu.

Nguồn vốn ODA vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư phát triển các dự án nguồn và lưới điện của EVN nói chung và EVNNPT nói triêng. Tính đến năm 2017, nguồn vốn ODA vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư phát triển các dự án nguồn. Tỷ trọng vốn ODA chiếm khoảng 50%. Giai đoạn từ nay đến năm 2025, EVNNPT sẽ vẫn tiếp tục vận động nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi để giải quyết một phần nhu cầu vốn đàu tư hàng năm. Tuy nhiên việc tiếp cận nguồn vốn này sẽ hạn chế và khó khăn hơn so với giai đoạn trước. Giai đoạn tiếp theo, khi Việt Nam được xếp thứ hạng cao hơn trên bản đồ quốc tế, nguồn vốn ODA sẽ dần bị thu hẹp, EVNNPT sẽ tập trung nâng cao hiệu quả việc sử dụng và quản lý nguồn vốn này để phát huy tối đa đặc tính ưu đãi (lãi suất vay thấp, thời gian vay dài, cam kết cao).

Định hướng trước mắt (ngắn hạn) của Tổng Công ty được xác định là: Tiếp tục vận động và sử dụng nguồn vốn vay ODA từ các nhà tài trợ truyền thống của EVNNPT và vốn vay ưu đãi nước ngoài với lãi suất thấp và thời gian vay dài cho đầu tư xây dựng các dự án đường dây và trạm. Với định hướng đầu tiên này, giải pháp được Tổng Công ty đưa ra là:

Xây dựng chương trình hợp tác trong từng giai đoạn 5 năm hoặc 10 năm dựa trên chiến lược phát triển quốc gia và phát triển ngành, cập nhật các chương trình này hàng năm.

Tiếp tục duy trì và phát triển quan hệ hợp tác với các tổ chức tín dụng đa phương và song phương truyền thống của EVNNPT thông qua việc tập trung tăng cường năng lực quản lý và hiệu quả sử dụng vốn ODA của các tổ

216


chức này. Đặc biệt chú trọng cải thiện hiệu quả thực hiện tại các khâu đấu thầu, giải ngân, đền bù giải phóng mặt bằng, lập kế hoạch, quản lý tài chính và thu xếp vốn của các dự án. Hiệu quả thực hiện các khoản vay hiện tại sẽ là cơ sở quan trọng để các nhà tài trợ xem xét phê duyệt các khoản vay tiếp theo trong bối cảnh nguồn vốn ODA cho Việt Nam ngày càng bị thu hẹp.

Thực hiện đánh giá tổng thể hiệu quả dự án theo chu trình/vòng đời của dự án từ khâu lập kế hoạch ban đầu, chuẩn bị dự án cho đến triển khai thực hiện và kết thúc dự án. Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm áp dụng cho những dự án tiếp theo.

Định hướng thứ hai của EVNNPT là từng bước tiếp cận nguồn vốn thương mại song phương và đa phương khác để hỗ trợ cho mục tiêu đảm bảo nguồn tài chính lành mạnh cho EVNNPT trong giai đoạn tiếp theo khi nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài bị thu hẹp, giải pháp được nêu ra bao gồm:

Đề xuất, kiến nghị với Chính phủ, Bộ Tài chính có phương án linh hoạt trong bảo lãnh vay vốn, đặc biệt là vay vốn nước ngoài để đầu tư các công trình truyền tải điện có suất đầu tư lớn, cải cách các thủ tục hành chính giảm thiểu thời gian thu xếp, hoàn thiện và ký kết các thỏa thuận hợp tác, hiệp định vay... nhằm rút ngắn thời gian thực hiện và tăng hiệu quả dự án.

Thông qua các cuộc trao đổi, tiếp xúc và làm việc hoặc thông qua việc tìm kiếm thông tin, chủ động liên hệ các tổ chức tài chính quốc tế để tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, vốn vay thương mại cho đầu tư xây dựng lưới truyền tải điện. Tăng khả năng huy động tài chính bằng cách nâng cao hiệu quả, hiệu suất hoạt động của EVNNPT, bảo đảm có tích lũy, đảm bảo tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu theo yêu cầu của các tổ chức tài chính trong nước và quốc tế.

Thứ nữa, cần nghiên cứu các hình thức vay mới (tín dụng xuất khẩu, thương mại, dựa vào kết quả...), để đa dạng hóa các hình thức đầu tư và tối ưu hoá hiệu quả nguồn vốn vay nước ngoài.

Định hướng thứ ba được EVNNPT xác định là tập trung nâng cao hiệu quả quản lý dự án theo suốt chu trình dự án đặc biệt kiểm soát tốt tiến độ xây dựng và giải ngân nhằm tối ưu hoá việc sử dụng nguồn vốn đã phân bổ. Giải pháp cụ thể được triển khai là sử dụng hệ thống báo cáo ODA của nhà

217


tài trợ và của Chính phủ Việt Nam làm công cụ giám sát dự án, thực hiện tốt thông tin hai chiều giữa các bên liên quan, các hoạt động đào tạo.

Định hướng thứ tư của EVNNPT là ứng dụng tin học để nâng cao hiệu quả quản lý dự án với các giải pháp cụ thể: Xây dựng các phần mềm, công cụ phân tích, quản lý tài chính, lập kế hoạch mang tính dự báo; hoàn thiện hệ cơ sở dữ liệu dùng chung mang tính chính xác cao, đáng tin cậy, cập nhật, thống nhất trên toàn hệ thống... làm cơ sở lập báo cáo và theo dõi dự án định kỳ; xây dựng phong cách áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, theo dõi dự án; tổ chức đào tạo ứng dụng các phần mềm...

Đẩy mạnh các quan hệ hợp tác quốc tế

Xu hướng quan hệ đa phương hóa, đa dạng hóa và hội nhập quốc tế trong kinh tế nói chung và ngành Điện nói riêng đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ và sâu rộng. Trong bối cảnh đó, để đáp ứng được mục tiêu xây dựng một hệ thống truyền tải điện hiện đại, thông minh, để xây dựng được đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp, hiện đại cùng với kỹ năng quản trị tiên tiến thì công tác quan hệ quốc tế rất quan trọng. Các hoạt động quan hệ quốc tế cần được thực hiện theo kế hoạch, với mục tiêu, lộ trình rõ ràng, căn cứ trên cơ sở điều kiện thực tiễn.

Các lĩnh vực quan hệ quốc tế mà EVNNPT cần ưu tiên trong giai đoạn hiện nay bao gồm: Huy động các nguồn vốn ODA, vốn song phương, vốn tín dụng thương mại quốc tế với các điều kiện ưu đãi để đảm bảo đáp ứng nhu cầu vốn cho các dự án của Tổng Công ty; Phát triển các quan hệ đối tác chiến lược với các tổ chức truyền tải điện của các nước phát triển để tăng cường trao đổi kinh nghiệm, chuyển giao công nghệ, đào tạo, tư vấn nhằm đạt các mục tiêu hiện đại hóa lưới điện truyền tải, đầu tư phát triển các công nghệ lưới điện thông minh, hoàn thiện về cơ cấu tổ chức và mô hình quản lý hiệu quả; Tăng cường hội nhập quốc tế và khu vực, tham gia sâu vào các diễn đàn, hội nghị, tổ chức quốc tế và khu vực về truyền tải điện (ví dụ HAPUA, TMCC, CIGRE, AISIEAP….) để nâng cao năng lực, tận dụng tri thức và các trợ giúp của quốc tế. Phát triển liên kết hệ thống điện với các nước trong khu vực ASEAN và tiểu vùng sông Mê Kông nhằm đạt các mục tiêu của ngành điện trong nước, đồng thời nâng cao vị thế của EVNNPT trong khu vực và trên thế giới.

218


Đến thời điểm này, hoạt động hợp tác quốc tế của EVNNPT đã đạt được một số kết quả và thành tựu nhất định như: Đã thiết lập được mối quan hệ với các tổ chức tài chính thế giới như WB, ADB, JICA, AFD... để thu xếp được nguồn vốn ODA ưu đãi, nguồn vốn song phương và tín dụng thương mại cho nhiều dự án đầu tư phát triển lưới truyền tải điện quan trọng, cơ bản đáp ứng các nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển lưới điện trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế thế giới nói chung và khó khăn về tài chính của Tổng Công ty nói riêng. EVNNPT cũng đã tham gia vào Diễn đàn HAPUA, nhóm công tác Truyền tải/ Liên kết lưới ASEAN, đấu nối với một số lưới điện nước láng giềng như Lào, Campuchia...; thiết lập được mối quan hệ chặt chẽ với nhiều tổ chức quốc tế, tổ chức tài chính, ngân hàng, đại sứ quán các nước…

Tuy nhiên, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận hoạt động hợp tác quốc tế của EVNNPT vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục như: Cơ cấu tổ chức ngành dọc quan hệ quốc tế của Tổng Công ty còn chưa được kiện toàn, lực lượng làm công tác quan hệ quốc tế còn khá mỏng . Các hoạt động hợp tác

Ký kết thỏa thuận hợp tác giữa EVNNPT và GE dưới sự chứng kiến của Lãnh đạo Bộ Ngoại giao Việt Nam và Hoa Kỳ

219


quốc tế chủ yếu hiện nay vẫn là thu xếp các nguồn vốn ODA và quản lý các dự án dùng vốn vay ODA.

Với sứ mệnh và các mục tiêu chiến lược đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2040, EVNNPT xác định chiến lược hợp tác quốc tế là: “Trở thành một bộ phận chuyên nghiệp, hiệu quả, hoạt động trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam và đến năm 2040 có thể cung cấp các dịch vụ thuộc lĩnh vực quan hệ quốc tế ra bên ngoài EVNNPT”. Tổng Công ty cũng nhận thức được nhiệm vụ quan trọng là phải “Nâng cao hiệu quả hoạt động, xây dựng tính chuyên nghiệp, thực hiện đổi mới và đa dạng hóa công tác quan hệ quốc tế phục vụ cho sứ mệnh chung của EVNNPT”. Có thể nói, hoạt động hợp tác quốc tế chính là cánh cửa kết nối EVNNPT với thế giới, tăng cường hợp tác khu vực và quốc tế.

Hợp tác với các tổ chức quốc tế

Với tầm nhìn vươn lên hàng đầu châu Á và khu vực về cung cấp dịch vụ truyền tải điện, hiện tại EVNNPT cần tập trung phân tích, đánh giá lưới điện của mình về quy mô, công nghệ, hiệu quả... để xác định vị trí của

Lễ ký thỏa thuận hợp tác Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia và Tổng Công ty Lưới điện Liên bang Nga ngày 2/8/2017

220


mình trong tương quan với các nước trong khu vực và trên thế giới. Việc tìm hiểu, học tập, áp dụng các bài học thực tế, kinh nghiệm thực tiễn của truyền tải điện các nước, đặc biệt là các nước có hệ thống truyền tải điện mang đặc tính tương đồng với hệ thống truyền tải điện Việt Nam hoặc có hệ thống lưới truyền tải điện tiên tiến là hết sức quan trọng, góp phần giúp EVNNPT định hướng và hoạch định đúng lộ trình phát triển, đi tắt đón đầu trong ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại và phát triển bền vững. Bên cạnh đó, tăng cường kết nối lưới khu vực là xu thế tất yếu. Trước mắt, EVNNPT cần duy trì những đường dây đấu nối hiện hữu làm cơ sở để phát triển lưới điện đồng bộ trong khu vực, đặc biệt là Tiểu vùng sông Mê Kông nhằm mở rộng hợp tác trao đổi điện năng khu vực trong tương lai. Tổng Công ty chủ động liên hệ và xây dựng mối quan hệ, tìm kiếm cơ hội hợp tác với các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực truyền tải điện của các nước trong khu vực và trên thế giới, nhằm trao đổi, học tập kinh nghiệm về quản lý, vận hành, kỹ thuật, công nghệ; chú trọng tăng cường kênh hợp tác với Tổ chức đứng đầu ngành Điện các nước ASEAN (HAPUA).

Trên cơ sở định hướng chung, Tổng Công ty đã đưa ra một số giải pháp cụ thể bao gồm: Chủ động tổ chức các đoàn công tác đi học tập, chia sẻ kinh nghiệm, tìm hiểu thông tin, tham quan học tập thực tế ở các nước; tích cực tìm hiểu thông tin thông qua các đại sứ quán, các tổ chức tín dụng quốc tế đang cho EVNNPT vay vốn, các ngân hàng thương mại nước ngoài đã là đối tác của EVNNPT, các nhà cung cấp vật tư thiết bị điện, tư vấn nước ngoài; thường niên tổ chức hội nghị nhà tài trợ và các đối tác nước ngoài; tham gia các buổi gặp gỡ, tiếp xã giao, các buổi làm việc với các tổ chức này; tìm kiếm các nguồn thông tin trên mạng internet, báo chí, diễn đàn, hội nghị, hội thảo...; EVNNPT cần chủ động tiếp cận để tìm kiếm cơ hội hợp tác sâu hơn với các đơn vị truyền tải điện khu vực ASEAN thông qua kênh hợp tác HAPUA đã được EVN/EVNNPT xây dựng; tích cực tổ chức và tham gia các diễn đàn, hội thảo chuyên đề kỹ thuật để học tập kinh nghiệm thực tế, cập nhật các công nghệ, giải pháp tiên tiến, hiện đại ứng dụng trên lưới truyền tải điện quốc gia theo kịp xu thế hiện đại hóa hệ thống truyền tải điện; rà soát, cập nhật và hoàn thiện các quy định/quy chế về quản lý quan hệ quốc tế và hoạt động đối ngoại của EVNNPT cho phù hợp với thực tế triển khai...

221


Tiếp theo Tổng Công ty đẩy mạnh hợp tác đấu nối lưới truyền tải với các nước láng giềng, đặc biệt là các nước thuộc khu vực Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng (GMS) thông qua các chương trình hợp tác đa phương và song phương với mục tiêu tham gia xây dựng khuôn khổ kỹ thuật, thương mại cho việc trao đổi điện năng giữa các nước GMS. Những giải pháp cụ thể được đề ra bao gồm: Duy trì tiến tới hợp tác sâu rộng hơn với các nước khu vực GMS thông qua các liên kết lưới hiện có; duy trì liên kết lưới điện với Campuchia qua tuyến đường dây 220kV hiện có; nghiên cứu khả năng tăng cường liên kết lưới điện giữa Việt Nam với Campuchia thông qua các chương trình hợp tác đa phương và song phương; duy trì liên kết mua bán điện giữa Việt Nam và Trung Quốc qua các cấp điện áp 220kV, 110kV hiện có; tiếp tục nghiên cứu khả năng trao đổi điện năng với Trung Quốc qua lưới điện liên kết ở cấp điện áp 500kV.

Việc duy trì và phát triển quan hệ hợp tác với các tổ chức quốc tế phải được thực hiện xuyên suốt trong thời gian tới với trọng tâm của từng giai đoạn cụ thể. Theo đó, đến năm 2020, EVNNPT đặt mục tiêu thiết lập mối quan hệ hợp tác mới với các đối tác truyền tải điện; duy trì và tăng cường mối quan hệ sẵn có với các tổ chức truyền tải điện trong khu vực, đặc biệt là trong GMS. Và đến năm 2025, Tổng Công ty xác định mục tiêu đẩy mạnh đấu nối lưới khu vực; hợp tác chiến lược với các đối tác quốc tế có ưu thế về công nghệ và tương đồng về hệ thống với EVNNPT.

Truyền thông quốc tế

Trong bối cảnh hiện nay, truyền thông quốc tế là một trong những yếu tố then chốt giúp xây dựng và quảng bá hình ảnh, nâng cao vị thế của EVNNPT khi tham gia hoạt động trong thị trường quốc tế. Mục tiêu chiến lược của công tác truyền thông quốc tế được xác định là sử dụng các công cụ truyền thông để hỗ trợ, từng bước xây dựng hình ảnh tích cực, nhất quán, thể hiện những giá trị cốt lõi của EVNNPT trong mắt các tổ chức tài chính quốc tế. Về cơ cấu tổ chức, EVNNPT cần tập trung, chuyên môn hoá các hoạt động truyền thông đi đôi với tăng cường năng lực truyền thông, đảm bảo đủ nhân lực và trình độ để thực hiện các nội dung, hoạt động truyền thông một cách bài bản, chuyên nghiệp.

222


Nội dung cần truyền thông bao gồm: Tầm nhìn, sứ mệnh, chiến lược phát triển, các hoạt động của EVNNPT, kế hoạch đầu tư cho 5 năm và từng năm, trách nhiệm xã hội của EVNNPT khi thực hiện các dự án đầu tư, việc tuân thủ các chính sách môi trường xã hội của nhà tài trợ và của Chính phủ Việt Nam. Với những nội dung này, EVNNPT xác định triển khai một số biện pháp cụ thể như: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, quảng bá hình ảnh EVNNPT trên các phương tiện thông tin đại chúng qua các kênh: website nội bộ trong nước và các website quốc tế; cập nhật thông tin qua báo chí; làm phim tài liệu; tổ chức các hội nghị, hội thảo, triển lãm quốc tế, giao lưu với các đơn vị truyền tải trong khu vực có mời báo chí; đưa nhà tài trợ đến thăm dự án; tổ chức các buổi hội thảo khởi động dự án; ký các biên bản ghi nhớ hợp tác; chú trọng đào tạo chuyên nghiệp về truyền thông: Phỏng vấn; đào tạo kỹ năng thuyết trình và trả lời báo chí cho các cán bộ liên quan; tham gia, phát biểu tại diễn đàn, tham gia tọa đàm; chú trọng công tác phát hành các ấn phẩm theo định kỳ...

Phát triển nhân lực quan hệ quốc tế

Việc phát triển nguồn nhân lực quan hệ quốc tế giỏi chuyên môn, năng lực tốt và giàu kinh nghiệm sẽ góp phần tạo động lực cho EVNNPT hội nhập nhanh chóng trong điều kiện mới. Các giải pháp được EVNNPT đưa ra gồm:

Một mặt, tăng cường nguồn bổ sung nhân lực làm công tác quan hệ quốc tế về số lượng, chất lượng và hiệu quả: Xây dựng các tiêu chí và thực hiện tuyển chọn đầu vào phù hợp và có chất lượng cao; rà soát, sắp xếp tổ chức, sử dụng hợp lý nguồn nhân lực để nâng cao năng suất lao động; áp dụng các chế độ, chính sách đãi ngộ linh hoạt để thu hút, phát triển và duy trì tốt nguồn nhân lực; hoạch định và tìm kiếm nguồn nhân lực xuất sắc; tối ưu hiệu quả của các hỗ trợ kỹ thuật không hoàn lại các hỗ trợ kỹ thuật chuẩn bị dự án để tăng cường năng lực nguồn nhân sự làm công tác quan hệ quốc tế nói riêng và của toàn EVNNPT nói chung.

Mặt khác, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên chuyên môn và kỹ năng làm việc, đào tạo thông qua tiếp xúc làm việc với đối tác: Xây dựng quy hoạch phát triển và kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực để củng

223


cố đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản chuyên sâu về công tác ngoại giao, hướng tới nhân sự đa dạng về ngoại ngữ; đổi mới, đa dạng hóa hình thức đào tạo, đào tạo gắn liền với công việc thực tế; chú trọng công tác tuyển chọn và gửi cán bộ đi đào tạo ở nước ngoài; tăng cường hợp tác, liên kết với các cơ sở đào tạo uy tín trong nước và quốc tế để phát triển nguồn nhân lực; tiếp tục cập nhật và triển khai các chương trình đào tạo về kỹ năng làm việc, chuyên môn đối với nhân sự làm công tác quan hệ quốc tế để nâng cao năng suất lao động.

Một việc cần thiết nữa để phát triển nguồn nhân lực quan hệ quốc tế, trước hết là cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả thực hiện công việc công tác quan hệ quốc tế, thường xuyên rà soát, hiệu chỉnh nhằm đảm bảo tính khách quan, minh bạch, công bằng và hiệu quả. Xây dựng hệ thống quản lý, đánh giá nhân viên chi tiết, khoa học dựa trên các nguyên tắc sau: Quản lý lao động theo quy định của pháp luật và nội quy, chế độ, chính sách của Tổng Công ty; quản lý nguồn nhân lực quan hệ quốc tế từ đầu mối tại các đơn vị, phân cấp chặt chẽ, gắn với trách nhiệm; mô tả công việc, quy trách nhiệm và quyền hạn đến từng chức danh; đề bạt, khen thưởng, đãi ngộ dựa trên đánh giá thái độ và năng lực của mỗi cá nhân.

Từ việc bám sát và nhanh nhạy nắm bắt các xu hướng phát triển, hội nhập quốc tế của ngành Điện nói chung, cũng như trong lĩnh vực truyền tải điện nói riêng, EVNNPT đang tích cực duy trì quan hệ hợp tác với các nhà tài trợ, đối tác truyền thống cũng như mở rộng quan hệ với các nước láng giềng, các nước trong khu vực Đông Nam Á cũng như toàn cầu. Đến nay, EVNNPT đã thiết lập được quan hệ hợp tác trên nhiều mặt với nhiều đối tác quan trọng. Do đó, hội nhập quốc tế của EVNNPT được đẩy mạnh, góp phần vào việc tăng cường nguồn lực cho phát triển, thực hiện hiện đại hóa hệ thống truyền tải điện của đất nước.

Việt Nam đang ngày càng hội nhập quốc tế sâu rộng thông qua việc ký kết được nhiều hiệp định thương mại tự do, tạo đà phát triển quan hệ hợp tác, mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp Việt, trong đó có EVNNPT. Trong một thế giới đầy biến động như vậy, EVNNPT đang đứng trước nhiều cơ hội để phát triển. Hoạt động hợp tác quốc tế sẽ là một trong những phương

224


án hữu hiệu gia tăng hợp tác, mở đường cho việc thu xếp thêm những hình thức vốn và nguồn vốn mới, cập nhật và cung cấp những giải pháp, công nghệ mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả, công nghệ, kỹ năng quản lý và sức cạnh tranh, góp phần vào sự phát triển bền vững của EVNNPT.

Hành trình 10 năm đầu tiên của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã khép lại, lịch sử EVNNPT đã bước sang trang mới với những khó khăn thách thức mới. Trước hết đó là EVNNPT phải đối mặt với tình trạng lưới điện truyền tải hoạt động quá tải, đặc biệt là lưới điện 500kV Bắc - Nam luôn vận hành trong chế độ căng thẳng tiềm ẩn nguy cơ sự cố cao. Việc ứng dụng và làm chủ khoa học công nghệ, đặc biệt là đảm bảo an toàn và an ninh trong hệ thống truyền tải điện cũng vô cùng khó khăn. Mặt khác, nhu cầu đầu tư phát triển ngày càng cao, song công tác chuẩn bị đầu tư, bồi thường giải phóng mặt bằng ngày càng phức tạp. Trong khi đó, công tác thu xếp vốn cũng ngày càng khó khi Chính phủ có những cơ chế hạn chế tối đa các khoản vay ODA cũng như hạn mức cho vay của các tổ chức tín dụng trong nước.

Khó khăn trong chặng đường tiếp theo vô cùng lớn, trách nhiệm nặng nề lại đặt lên vai tập thể lãnh đạo Tổng Công ty Truyền tải điện quốc gia. Phát huy truyền thống tự lực, tự cường, bản lĩnh và trách nhiệm của người lính truyền tải điện, để có hướng đi đúng vươn tầm khu vực và quốc tế, lãnh đạo EVNNPT đã xây dựng và triển khai thực hiện chiến lược phát triển đến 2025, tầm nhìn 2040. Trong đó tập trung phát triển nguồn nhân lực gắn với xây dựng văn hóa mang bản sắc EVNNPT; ứng dụng khoa học công nghệ trong mọi lĩnh vực; tăng cường năng lực tài chính; đẩy mạnh mở rộng quan hệ quốc tế, xây dựng quan hệ đối tác chiến lược với nhiều cơ quan, tổ chức của các nước trên thế giới... Đồng thời, xây dựng các giá trị văn hóa mang bản sắc EVNNPT. Hy vọng rằng, trong chặng đường mới, với Chiến lược phát triển là kim chỉ nam cho mọi hành động, và văn hóa EVNNPT làm cơ sở cho sự phát triển bền vững; cùng bản lĩnh, trí tuệ, trình độ của độ năng lực và truyền thống đoàn kết, tinh thần trách nhiệm, tận tâm với công việc của cán bộ công nhân viên, Tổng Công ty truyền tải điện Quốc gia sẽ ngày càng phát triển, để bản tình ca người “lính truyền tải điện” ngày càng vang xa.

225


Những ngày đầu tháng 7/2018, tập thể cán bộ, công nhân viên, người lao động toàn Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã hân hoan và long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 10 năm ngày thành lập Tổng Công ty (01/7/2008 - 01/7/2018). Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để nhìn lại quá trình 10 năm vượt khó vươn lên, xây dựng và phát triển của EVNNPT với nhiều thành tựu to lớn, toàn diện, đồng thời vạch rõ phương hướng, nhiệm vụ và chiến lược phát triển trong giai đoạn tiếp theo. Điều đặc biệt hơn nữa, cũng trong buổi lễ đặc biệt này, Tổng Công ty đã vinh dự được đón nhận Bằng khen Thủ tướng Chính phủ trao tặng. Đó chính là sự ghi nhận và động viên to lớn của Đảng và Nhà nước về những đóng góp không mệt mỏi của tập thể cán bộ, công nhân viên Tổng Công ty trong suốt chặng đường 10 năm xây dựng và phát triển. Trong Thư chúc mừng gửi cán bộ công nhân viên EVNNPT nhân dịp này, đồng chí Dương Quang Thành - Chủ tịch Hội đồng Thành viên EVN cũng khẳng định: “Những thành tích của EVNNPT đã góp phần quan trọng giúp Tập đoàn thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đáp ứng đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước và đời sống nhân dân. Lãnh đạo Tập đoàn đánh giá cao và biểu dương các thành tích của tập thể CBCNV Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia đã đạt được trong 10 năm qua”.

Phát huy truyền thống vẻ vang của ngành Điện Việt Nam, cùng những kinh nghiệm từ thực tiễn 10 năm xây dựng và trưởng thành, cán bộ, công nhân, viên chức Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia tiếp tục giương cao ngọn cờ hồng quyết thắng, vững bước trên chặng đường mới, thực hiện sứ mệnh cao quý: Đảm bảo truyền tải điện an toàn, liên tục, ổn định cho các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng và thị trường điện Việt Nam. Với sức trẻ, lòng nhiệt tình và hoài bão lớn cùng trách nhiệm, bản lĩnh, trí tuệ của “lính truyền tải điện”, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia cùng với các đơn vị thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam quyết tâm làm nên những thành công và kỳ tích mới, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và nhân dân, xứng đáng là những người “truyền niềm tin, tải năng lượng cuộc sống” đến với mọi người dân Việt Nam.

226

MỘT SỐ HÌNH ẢNH TIÊU BIỂU CỦA EVNNPT

Chủ tịch Hội đồng Thành viên EVN Hoàng Quốc Vượng thừa ủy quyền Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba cho EVNNPT (2013)

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thừa ủy quyền Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhì cho EVNNPT (2014)

227

Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc Vượng Chủ tịch Hội đồng Thành viên EVN Dương Quang Thành

trao Bằng khen Thủ tướng Chính phủ và tặng hoa cho EVNNPT (2018)

Các đại biểu tham dự Lễ kỷ niệm 10 năm thành lập EVNNPT (2018)

228

Đảng ủy EVNNPT luôn đưa ra những định hướng quan trọng cho sự phát triển của Tổng Công ty

Đoàn thanh niên là lực lượng trẻ, luôn phát huy vai trò xung kích trên mặt trận truyền tải

Công đoàn và Chính quyền luôn phối hợp chặt chẽ đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của NLĐ

• TỔ CHỨC ĐẢNG VÀ CÁC ĐOÀN THỂ

229

Con em của CBNV, NLĐ luôn được Tổng Công ty dành sự quan tâm sâu sắc

Các hoạt động VHVN, TDTT góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho người lao động

Trong 10 năm qua, công đoàn EVNNPT luôn phát huy vai trò là điểm tựa vững chắc cho NLĐ

230

• CÁC ĐỒNG CHÍ LÃNH ĐẠO ĐẾN THĂM VÀ LÀM VIỆC VỚI TỔNG CÔNG TY

Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải chúc Tết cán bộ công nhân viên EVNNPT năm 2009

Thứ trưởng Bộ Công thương Lê Dương Quang thăm, động viên và chúc Tết CBCNV trực vận hành tại trạm biến áp 500kV Hiệp Hòa - Bắc Giang

231

Ông Nguyễn Tuấn Tùng - Tổng Giám đốc EVNNPT giới thiệu với ông Andrey Murov - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tổng Công ty

Lưới điện Liên bang Nga (FGC UES) về công nghệ, thiết bị và công tác quản lý vận hành tại Trạm biến áp 500kV Thường Tín

Tổng Giám đốc EVN Phạm Lê Thanh chúc Tết công nhân trực vận hành trạm của PTC1

232

• QUAN HỆ HỢP TÁC QUỐC TẾ

233

Trong 10 năm qua, EVNNPT luôn chú trọng đẩy mạnh, hợp tác và hội nhập quốc tế trên nhiều

lĩnh vực như thu xếp vốn, đào tạo nhân lực, chuyển

giao công nghệ

234

Những người lính truyền tải điện luôn giữ vững

“mạch máu của Tổ quốc mãi thắm hồng

thông suốt”.

236

Những người lính trên mặt trận truyền tải

hôm nay: “Truyền những niềm tin yêu, tải năng lượng

cuộc sống, hạnh phúc đến muôn nhà”.

MỤC LỤC

Chương I. TỪ THỰC TRẠNG “THIẾU ĐÓI” ĐIỆN NĂNG TRIỀN MIÊN ĐẾN MỘT QUYẾT ĐỊNH LỊCH SỬ

7

I. Vấn đề cấp bách của đất nước và Ngành Điện đầu những năm 1990

I. Sự tất yếu ra đời của Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia - Tiếp nối truyền thống vinh quang của ngành Điện

I. Những người dám làm và biết giành thắng lợi

II. Quyết định lịch sử

II. Những kết quả và thành tựu nổi bật

III. EVNNPT vươn lên tầm cao mới - Những vấn đề đặt ra trên con đường phát triển

II. Sự khẳng định và vươn lên chính mình của Truyền tải điện Việt Nam thời kỳ đổi mới

III. Những người “Truyền niềm tin, tải năng lượng cuộc sống”

Chương II. NHỮNG THÀNH TỰU RỰC RỠ71

LỜI GIỚI THIỆU5

Chương III. TỔNG CÔNG TY TRUYỀN TẢI ĐIỆN QUỐC GIA TIẾP NỐI TRUYỀN THỐNG, VƯƠN LÊN TẦM CAO MỚI

143

NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘISố 4 phố Tống Duy Tân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội

Điện thoại: 0243.8252916; Fax: 0243.9289148; Website: nxbhanoi.com.vn

ĐƯỜNG DÂY 500KV BẮC - NAM BƯỚC NGOẶT CỦA NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM

Chịu trách nhiệm xuất bản:Tổng Giám đốc - Tổng Biên tập

LÊ TIẾN DŨNG

In ....... cuốn, khổ 16 x 24 cm, tại Công ty ........................................ Địa chỉ: ................................................................................................... Quyết định xuất bản số: ....................................................................... Xác nhận giấy phép xuất bản số: ........................................................ In xong và nộp lưu chiểu quý IV/2018.

Biên tập:

Thiết kế:Trình bày:

Sửa bản in:

PHẠM THỊ THU TRANGHOÀNG THỊ TÂMTUTO.HOÀNG VŨTRẦN ĐỨC TÙNGMINH TÂM - ĐẶNG TÌNH

ISBN 978-604-55-000-0

Nguồn ảnh: Tư liệu của EVNNPT và NXB Hà Nội

ĐƯỜng dÂy 500kv bẮc - nam€¦ · gs.vs.tskh. trẦn ĐÌnh long ... nguyên vụ trưởng...

Documents