Энэ дугаарт

2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) ^1000, 24 НҮҮР

НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН ZGM DAILY

Их мастер цолтон гурваар нэмэгдэх нь

FULL ENGLISH PAGE INSIDE

3

20-21

УЛС ТӨРТойрог булаалдсан гишүүд эмэгтэйчүүдийн квот нэмэх саналыг ад үзлээ

6

ЭДИЙН ЗАСАГ

8

Улаанбаатар орон сууцны үнэ хэт өндөр Азийн хотуудын нэгт тооцогдлоо

~ МОНГОЛ ХҮН БҮР БАЯЖИГТУН ~

2722.35 386.79 42.72 2.29

НЕФТЬ

58.320.19%

АМ.ДОЛЛАРХУРАЛДАЙ БОНД

112.690.12%

РУБЛЬТӨМРИЙН ХҮДЭР

650.001.61%

САМУРАЙ БОНД

103.430.60%

АЛТ ЧИНГИС БОНД

102.320.13%

ЮАНЬГЭРЭГЭ БОНД

103.580.12%

ВОНЗЭС

5,990.001.73%

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

0 1 2 6 5

О.Баялаг: Хүүхдийн уруул, амны ойролцоо үнсвэл шүдийг нь өвчлүүлэх шалтгаан болдог

Гадныхан манай түүхээр кино хийдэг ч Монголын өв соёл, түүхийг монгол хүн л таниулж чадна

22

18

Мөлхөж эхэлсэн цагаасаа морин дэл дээр өссөн ард түмэн морьтон болохгүй гээд яах юм бэ

Өнөөдөр Маргааш

-11°C -11°C

-16°C -21°C

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

НДС-ГИЙН АЧААНЫ ХҮНДИЙГ ҮҮРДЭГ АЖИЛ ОЛГОГЧДЫГ

ДЭМЖИХ ЦАГ БОЛСОН

Эрхэм хүндэт Ардчилсан хувьсгалын анхдагчид, Журмын нөхөд, Ардчилсан намын гишүүд, дэмжигчид ээ.

Та бүхэнд 30 жилийн тэртээ Азийн цээжинд дэлхийг донсолгож эрх чөлөөт нийгмээ зарлаж байсан түүхэн үйл явдал тохиож буй ойн мэнд хүргэе.

1989 оны арванхоёрдугаар сарын 10-нд буюу НҮБ-аас тунхагласан Хүний эрхийн өдрийг сонгон, өвлийн хүйтэн жаврыг эс хайхран, шударга ёс, тэгш эрхийн төлөө анхны цуглаанаа хийж байсан залуус, тэднийг

дэмжсэн монголын ард түмэн хамтдаа амаргүй тэмцлийг эхлүүлсэн нь түүхэн үнэн. Энэ үнэн түүхийг, ойгоо тэмдэглэж буй эдгээр өдөрт хамтдаа дурсч, бий болгосон үнэт зүйлээ хамгаалах явцад юун дээр онож, юун дээр алдсанаа ярилцан, хэлэлцэж байна.

Ардчилал бол хэний ч шахалт шаардлагаар бус зөвхөн бидний өөрсдийн сонголт, монгол хүн бүрийн хүсэл зоригоор хийгдсэн сонголт юм.

Ардчиллыг бэхжүүлнэ гэдэг нь нэг удаагийн үйлдэл биш харин цаг хугацаа орох үйл явц юм гэдэг нь өнгөрсөн хугацаанд харагдлаа. Нэгэнт сонгосон энэ тогтолцоогоо байнга засч сэлбэн сайжруулж байх ёстой. Энэ үүрэг хариуцлага бидний мөрөн дээр ирсэн байна. Дараагийн 30 жилд Ардчилсан нам илүү хариуцлагатай, эв нэгдэлтэй, алсыг харсан бодлого хэрэгжүүлэх ёстой. Тиймээс та бүхнээсээ итгэл үнэмшил дээр суурилсан эв нэгдэл хүчтэй байдгийг дахин нотолж, ирэх 30 жилийн хүрэх цэгээ тодорхойлж, олон ялалт амжилтад хамтдаа хүрэхийг уриалж байна.

Эрх чөлөөт ардчилсан Монгол Улсын иргэн танд түүхт Ардчилсан хувьсгалын 30 жилийн ойн мэндийг дахин хүргэе!

МЭНДЧИЛГЭЭ

МЭДЭГДЭЛХэвлэл мэдээллийн бодит эх сурвалж болох сонины талаар улстөрчид, намууд сүүлийн үед үл тоосон

хандлага гаргаж байгаад Өдөр тутмын сонинуудын холбоо шүүмжлэлтэй хандаж, дараах мэдэгдлийг гаргаж байна.

Нэгэн зүйл:Монгол Улсын Их хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 40-р зүйлийн сонгуулийн сурталчилгаа гэсэн

бүлгийн 40.2.6-д Радио, телевизийн сурталчилгаа ашиглах гэж заасан нь сониныг зориудаар орхигдуулж үл тоомсорложээ гэж ойлгогдож байна.Тогтсон редакцтай эх сурвалжтай, уншиж хэрэглэхэд хамгийн энгийн сониныг ингэж орхигдуулсан нь үл балрах баталгаатай баримт, эх сурвалж болохынх нь хувьд бодлоготойгоор зайлсхийсэн зүйл гэж үзэхэд хүргэлээ.

Нэгэн зүйл:Намуудын мөрийн хөтөлбөрийг сонгуулийн сурталчилгаа эхлэхээс өмнө, өдөр тутмын сонинуудад

заавал хэвлэж байх тухай редакцуудын саналыг хуульд тусгаж өгөх хэрэгтэй байна.Энэ нь сонгуулийн сэтгэл зүйн хөөрөл эхлэхээс өмнө, аль нам ямар бодлоготой байгааг олон түмэн, уншигчдад таниулах чухал ач холбогдолтой юм.

Нэгэн зүйл:УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатар УИХ-ын чуулган дээр Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хууль хэлэлцэж байх үед

“баталгаатай мэдээлэл гаргах хэрэгтэй, баталгаагүй худал мэдээлэл гаргаад байвал сонин уншдаггүй болж байгаатай адил болно шүү” гэж хэлсэн нь өдөр тутмын сониныг захиалан уншдаг олон мянган захиалагч, тэнд ажилладаг олон арван редакц, сэтгүүлчдийн нэр хүндэд халдсан, ажил төрлийг нь гутаан доромжилсон бодлогогүй алхам боллоо. Иймд нам, улстөрчид, гишүүд дэлхий даяар эрхэмлэн үзэж ирсэн, сошиал медиа хөгжсөн энэ цаг үед бүр эрхэм соёлын нэг болох нь тодорсоор байгаа өдөр тутмын сонинд хандах хандлагаа өөрчилж, сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө сонинд хэвлүүлэх, сонгуулийн сурталчилгааг сониноор явуулах заалтыг хуульд тусгаж өгөхийг шаардаж байна.

Мөн УИХ-ын эрхэм гишүүн Ж.Ганбаатар таныг “сонин худал зүйл мэдээлдэг” гэсэн гүжир үгээ нэн даруй залруулж, сонины олон мянган уншигч, тэнд ажилладаг сэтгүүлчид, редакцуудаас уучлалт гуйхыг энэхүү мэдэгдлээр дамжуулан шаардаж байна.

ӨДӨР ТУТМЫН СОНИНУУДЫН ХОЛБОО

УИХ-ЫН ГИШҮҮН, АРДЧИЛСАН НАМЫН ДАРГА

СОДНОМЗУНДУЙН ЭРДЭНЭ

1,467.70 0.18%

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ02 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

УЛС ТӨР

П.Батбөх, ЗГМ сонин

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмсэнтэй холбоотой Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авна

ЗГМ: ТОВЧХОН

Төсвийн хөрөнгө оруулалтад тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авахгүй

МАН-ын бүлэг Нийгмийн даат-галын шимтгэлийг хоёр хувиар нэмэгдүүлэн тооцсон Төсвийн хуулиа задлахаар боллоо. УИХ-аар Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авсныг баталгаажуулбал Төсвийн байнгын хороо дахин хуулийн төсөл болон хоёр хувийн шимтгэлээс бүрдэх 174.2 тэрбум төгрөгийг нөхөх гаргалгааг өргөн барих юм.

МАН-ын бүлэг Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авах эсэхээр байр сууриа нэгтгэж, Ерөнхий сайдын ОХУ-д айлчилсан танилцуулгыг сонсжээ. Бүлгийн гишүүд Ерөнхийлөгчийн зүгээс 2020 оны төсвийн хууль, түүнийг дагалдуулан баталсан зарим хуульд тавьсан хэсэгчилсэн хориг, Ирээдүй өв сангийн тухай, Өмгөөллийн тухай хуульд бүхэлд нь тавьсан хоригийг тус тусад нь хэлэлцжээ. Ингэхдээ Төсвийн хуулийн хөрөнгө оруулалттай холбоотой зардлыг хасах хоёр хоригийг хүлээж авах боломжгүй гэж үзэв. Ерөнхийлөгч 2020 оны төсөвт хориг тавихдаа хоёрдугаар хавсралтад заасан, 2020 оноос эхэлж 2021, 2022 оныг дамжин хэрэгжих 1.4 их наяд төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий 386 барилга, арга хэмжээнд хэсэгчлэн хориг тавьсан юм. Мөн хуулийн наймдугаар зүйл буюу гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих төсөл, арга хэмжээнээс 350.8 тэрбум төгрөгийг хасуулахаар хориг тавьсан. Гэвч МАН-ын бүлгийнхэн дээрх хоёр хөрөнгө оруулалтын зардлыг хасахгүй хэмээн хүлээж авахгүй байхаар

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

тохиролцлоо.Их хэмжээний мөнгө төсөв -

лөснийг хориглох Ерөн-хийлөгчийн саналыг МАН-ын бүлэг хүлээж авахгүй болсон шалтгаанаа улсын болон аймаг нийслэлийн төсөв нэгэнт батлагдсан учраас одоо яах ч арга байхгүй гэдгээр тайлбарлаж байна.

Харин нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хоёр хувиар нэмэгдүүлж 174.2 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхтэй холбогдсон хоригийг нь хүлээж авах шийдэлд хүрчээ. Улмаар УИХ-ын чуулганаар хоригийг баталгаажуулбал Төсвийн байнгын хороо 2020 онд хэрэгжих хоёр хувийн нэмэгдлийн хэрэгжих хугацааг хойшлуулах, эсвэл хоёр хувийг бүр болих эсэхийг тодорхойлсон хуулийн төсөл боловсруулж, батлуулах юм. Харин төсөвт дутах 174.2 тэрбум төгрөгийг хаанаас нөхөх

шийдлийг хуулийн төсөлтэй хамтад нь өргөн бари хаар тогтсон аж.

УИХ-ын Дэгийн тухай хуулиар Ерөнхийлөгч хуульд хэсэгчлэн хориг тавьсан бол зөвхөн хэсэгчлэн тавьсан хоригийг хүлээж авч шийдвэр гаргаж болно гэж заасны дагуу ийн заримыг нь хүлээж авахаар болсныг МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн тайлбарлав. Харин бүхэлд нь хориг тавьсан Ирээдүйн өв сангийн тухай болон Өмгөөллийн тухай хуульд тавьсан хоригийг хүлээж авах ямар ч боломжгүй гэж үзсэн тухай тэрбээр нэмж хэллээ. Мөн Ерөнхийлөгчийн Өмгөөллийн тухай хууль, түүнийг дагуулж

баталсан хуулиудад бүхэлд нь тавьсан хоригийг хүлээж авахгүй байх шалтгааныг Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Х.Нямбаатар тайлбарлахдаа “Харин ч өмгөөлөгчдийн мэр-гэжлийн холбоог хуульчдын байгууллагатай хамтатгасан нь олон сөрөг үр дагаврыг бий болгоод байсныг зассан хууль” хэмээн өмгөөлөв. Ерөнхийлөгч 2012 онд батлагдсан Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиар чиг үүрэг нь Монголын Хуульчдын холбоонд бүрэн шилжсэн “Өмгөөлөгчдийн холбоо”-г Өмгөөллийн тухай хуулиар дахин байгуулж нэг чиг үүргийн давхардал үүсгэхийг дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлээд байсан юм. █

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

ЕРӨНХИЙЛӨГЧЕрөнхийлөгч Х.Баттулга Ардчилсан хувьсгалын 30 жилийн ойг тохиолдуулан зарлиг гаргаж шагнал гардууллаа. Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан хоёр, Гавьяат багш гурав, Гавьяат хуульч, эдийн засагч, эмч, эмч зүйч, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн тус бүр нэг, Үйлчилгээний гавьяат ажилтан 11, Худалдааны гавьяат ажилтан нэг төрсөн бол Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор нэг, Алтангадас одонгоор гурван хүн шагнууллаа.

ПАРЛАМЕНТЧуулганаар УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийг хэлэлцэхийг дэмжсэнтэй холбогдуулж УИХ-ын дарга парламентад суудалтай намуудын төлөөллийг багтаасан есөн гишүүний бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсгийг байгуулжээ. Тус ажлын хэсэг ирэх долоо хоногт УИХ-ын чуулганаар хэлэлцэх хуулийн төслийн зарим заалтыг тодорхой болгох үүрэгтэй юм.

ЗАСГИЙН ГАЗАРЕрөнхий сайд У.Хүрэлсүх зам ашигласны төлбөр нэмэгдүүлсэн нь автомашин хэрэглэгчдийг бухимдуулж байгааг харгалзан нийслэлийн Засаг дарга С.Амарсайханд чиглэл өгчээ. Тэрбээр нийслэлийн 2020 оны төсвийг эргэн харж, зам ашигласны төлбөрийг зохистой байдлаар тогтоож, иргэдийн санаа бодлыг тусгахыг чухалчилсан байна.

Авлигын эсрэг олон улсын өдрийг тохиолдуулан “Улс төрийн санхүүжилтийн ил тод байд лыг хангаж, авлигын эрсдэлээс сэргийлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх нь” хэлэл-цүүлэг боллоо. АТГ, төрийн бус бай гууллагуудаас зохион байгуул сан тус хэлэлцүүлэгт оролцогчид авлигын эх үүсвэр улс төрийн намын санхүүжилт болсон тухай ярьж, намууд тайлангаа гурван жил дараа лан өгөөгүйг шүүмж-лэв. “Хүртээмжтэй хөг жил” хүрээлэнгийн захирал Н.Туяа хэлэхдээ “Улс төрийн намын санхүүжилтэд судалгаа хийхэд

маш эрсдэлтэй гэдэг дүгнэлт гарсан. Судалгааны хүрээнд улс төрийн намын хэдэн хувь нь татвар, хандиваар санхүүжиж байгааг судлах гэхээр намуудын санхүү жилт ил тод биш, тайлан нь ч олдохгүй юм. Улс төрийн гурван том намын хоёр нь сүүлийн гурван жил санхүүгийн тайлангаа өгөөгүй байсан” хэмээв. Мөн АТГ-ын Урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн ахлах ажилтан Д.Цэнд-Аюуш “Авлигын эсрэг тэм цэх үндэсний хөтөлбөрт намын санхүүжилтэд үр дүнтэй хяналт тавих, эрх зүйн орчинг сайжруулах зорилт тавьсан.

Гэтэл сонгуулийн үеийн санхүүжилтийн зарцуулалтад тодорхой хийдлүүд гарч, бүрэн дүүрэн мэдээлэгдэхгүй байна” гэсэн юм.

“Транспэрэнси интернэшнл” олон улсын байгууллагаас жил бүр гаргадаг дэлхийн улс орнуу дын Авлигын төсөөллийн индексээр Монгол Улс 2015 онд 39 оноогоор 72 дугаарт эрэмбэлэгдэж байсан бол 2016 онд 38 оноогоор 87, 2017 онд 36 оноогоор 103 дугаарт жагсжээ. Сүүлийн жилүүдэд ийн 31 бай раар ухрахад улс төрийн намуудын авлига нөлөөлсөн гэж судлаачид дүгнэж буй юм. █

Улс төрийн намууд санхүүгийн тайлангаа сүүлийн гурван жил өгөөгүй

ТӨСВИЙН БАЙНГЫН ХОРОО 2020 ОНД ХЭРЭГЖИХ ХОЁР ХУВИЙН НЭМЭГДЛИЙН ХЭРЭГЖИХ ХУГАЦААГ ХОЙШЛУУЛАХ, ЭСВЭЛ ХОЁР ХУВИЙГ БҮР БОЛИХ ЭСЭХИЙГ ТОДОРХОЙЛСОН ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ БОЛОВСРУУЛЖ, БАТЛУУЛАХ ЮМ.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) 03

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин

Их мастер цолтон гурваар нэмэгдэх нь

Мо н г о л ы н ш а т а р ч и д сайхан мэдээ ихтэй байна. Ө в ө р х а н г а й

аймгийн харьяат, шатрын олон улсын мастер Г.Мөнхгал Серби улсын Нови Сад хотноо болсон Mix tournament-120 олон улсын нээлттэй тэмцээнд есөн өргөөс найман оноотой түрүүлснээр их мастерын гурвал нормоо биелүүлж, олон улсын чансаагаа 39-өөр ахиулж 2473 болгожээ. Ингэснээр Монгол Улсын шатрын тав дахь их мастер цолны төлөө гурван шатарчин өрсөлдөж байна. Олон улсын мастер С.Билгүүн, Г.Мөнхгал, Д.Номин-Эрдэнэ нар их мастер цолны гурван нормоо биелүүллээ. Одоо зөвхөн ФИДЕ (Олон Улсын Шатрын Холбоо)-ны чансаагаа 2500-д хүргэх л үлдэж байгаа юм. С.Билгүүн 14, Г.Мөнхгал 27, Д.Номин-Эрдэнэ 75 оноо нэмэхэд л дэлхийн шатрын дээд цолны эзэн болох юм. Тиймээс тун удахгүй гурван их мастер цолтон нэмэгдэх нь, Монголын шатарчдад. Дээрх гурван шатарчнаас хамгийн сүүлд

Г.Мөнхгал: Чансааны оноогоо 2500 хүргэхийн тулд 2-3 тэмцээнд оролцох хэрэгтэй

их мастерын гурав дахь нормоо биелүүлж, Нови Садын тэмцээнд түрүүлсэн Г.Мөнхгалтай онлайнаар цөөн хором ярилцлаа.

-Юун түрүүнд баяр хүргэе. Тэмцээнийхээ талаар товч мэдээлэл өгөх үү?

-Баярлалаа. Одоо чансаагаа 2500 гаргах үлдлээ. Улам хичээх

болно. Тэмцээн нэлээд өргөн цар хүрээг хамарлаа. Серби нь шатрын спортоор дэлхийн топ түвшинд эрэмбэтэй бөгөөд дотоодоосоо л гэхэд олон шилдэг шатарчин оролцсон. Хэдийгээр цөөн орны шатарчид оролцсон ч чансааны хувьд өндөр байлаа. Би энэ тэмцээнд эхний тавд багтах зорилготой байсан бол зорилгоо

Эзэн Чингис хаанаар овоглодог Хэнтий нутгийнхан оны шилдгээ тодруулж “Хаан шонхор”-оор өргөмжилжээ. Энэ сүржин нэртэй шагналыг нь ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ, дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ тэргүүтэй тус нутгаас төрөн гарсан “алдартнууд” хүртсэн юм байх. Шагнал авагсдын дунд онцгой нэгэн байсан нь отгон аварга Э.Оюунболд. Түүнээс допингийн төрлийн бодис илэрч, монгол наад-мын түүхэнд түрүү бөх ийм асуудалд орсон анхны тохиолдол болж билээ. Асуудал одоо ч үргэл-жилсээр буй. Нэг хүнээс бүр гурван төрлийн бодис илэрсэн гэж бодохоор санаа тай хэрэглэсэн гэхээс өөрөөр тайлбарлах аргагүй. Гэтэл Хэнтийнхэн допингтой бөхийг оны шилдгээр тод руулж, “Хаан шонхор” өгсөн нь гайхмаар. Асуудал шийдэг дээгүй байхад дуудаж шагнах нь гутмаар. Манай хаас өөр оронд ийм жишиг байдаггүй гэж бодо-хоор ичмээр. Шагнал өгч байгаа болон авсных нь тол-гой гэж олгой бололтой. █

Допингтой “Хаан шонхорчин”

давуулан биелүүлж их мастерын гурав дахь нормоо биелүүллээ. Одоо дээд цолонд хүрэх нь цаг хугацааны асуудал болж байна.

-Таны чансаа 2473 болжээ. 2500-д хүргэхийн тулд хэчнээс тэмцээнд оролцох шаардлагатай вэ?

-Дунджаар 2-3 тэмцээнд орол-цож байж энэ оноонд хүрнэ. Ер нь хэр сайн тоглохоос шалтгаална. Сайн тоглохгүй бол алдах ч аюултай. Нэлээд сайн тогловол нэг тэмцээнээр ч 2500-д хүргэх боломж бий

-Их мастер цолоо яг хэдийд авах бол?

-Цаг хугацааны асуудал. -Ингэхэд их мастерын хоёр дахь нормоо хэзээ авсан билээ?

-2016 онд хоёр дахь нормоо биелүүлж байлаа. Тэрнээс хойш гурван жилийн дараа гурав дахиа биелүүлж байгаа нь энэ.

-Ойрд тэмцээнд оролцох уу?-Бодсон зүйл алга байна-Таны дараагийн тэмцээ-

нүүдэд амжилт хүсье. -Маш их баярлалаа. Энэ

дашрамд намайг үргэлж дэмждэг Өвөрхангай аймгийнхандаа болон найз нөхөд, гэр бүлийнхэндээ талархал илэрхийлье. █

Унгар дахь төвөд ламын хөшөөг Б.Ринченгийн ач бүтээжээ

Монгол орлон тоглогчтой “Мулан” трейлэрийг цацлаа

Оросгүй олимп болох нь

Walt Disney-н цөөнгүй хүүхэл-дэйн кино уран сайхны кино болоод буй билээ. Тэдний нэг нь “Мулан” юм. 1998 онд анимэйшн хэлбэрээр дэлгэцнээ гарсан “Мулан” кино ирэх оны гуравдугаар сард нээлтээ хийх бөгөөд тус бүтээлийн анхны трейлэрийг цацжээ. Холливудын “Мулан” кино төсөлд Монголын Action crew болон “Тэнгэрийн чоно” орлон тоглогчдын баг оролцож

Дэлхийн допингийн эсрэг агентлаг (WADA) Оросын тамирчдын тэмцээн уралдаанд оролцох эрхийг дөрвөн жилээр хасах шийдвэр гаргасан нь өчигдрийн хамгийн дуулиант мэдээ байлаа. Ингэснээр “Токио 2020” зуны олимпын наадам, “Катар 2022” хөлбөмбөгийн ДАШТ-д Оросын далбаа мандахааргүй болж байна. Харин ирэх жил буурал тивийн

12 улсад зэрэг зохиогдох хөлбөмбөгийн Европын АШТ-д хойд хөршийн тамирчид орж болох юм. Гэхдээ өөрсдийгөө допингтой холбоогүй гэдгээ нотолж чадсан тамирчид Олон улсын олимпын хорооны далбаан дор олимпод орох боломжтой аж. Швейцарын Лозаннд болсон WADA-гийн Гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлын гишүүдийн 100 хувийн

шийдвэрээр энэхүү шийтгэлийг оноожээ. Оросууд 21 хоногийн дотор давж заалдах эрхтэй.

Дөрвөн жилийн шийтгэлийг WADA-гийн дэд ерөнхийлөгч Линда Хеллеланд зөөлдсөн гэж үзэж буйгээ илэрхийлжээ. “Би тэдэнд илүү хатуу шийтгэл оноохыг хүсэж байсан. Ингэж байж цэвэр тамирчдын эрх ашгийг хамгаалж чадна” хэмээн тэр хэлсэн байна. █

Дэлхийн томоохон хотуудад монгол уран бүтээлчийн ур ухаанаар бүтсэн олон хөшөө дурсгал бий. Түүний нэг болох төвөд лам хөшөөг билгүүн номч, академич Бямбын Ренчингийн ач хүү Б.Дэнзэн бүтээжээ. Тус хөшөө нь Унгар улсын нийслэл Будапешт хотын Флориан талбайн дэргэд Вөрөшвари дээр байрладаг аж. Энэхүү хөшөөг тэрбээр 1936 оны их хэлмэгдүүлэлтэд өртсөн монгол лам нарт зориулж босгосон ба унгарчууд төвөд Түвд ламын хөшөө гэж нэрлэдэг байна. Түүнчлэн Б.Дэнзэн Төв номын сангийн өмнө байрлах Б.Ринчен гуайн хөшөө, С.Зориг агсан болон Марко Пологийн хөшөөг барьсан юм. Түүний өөр хоёр ч уран бүтээл Унгар улсад байдаг аж. █

буй бөгөөд тэд морьтон дайчны дүр б ү т э э с э н юм. Үүнээс өмнө “Монгол ц и р к и й н хөгжлийн төв”-ийн уран нугараач Ч.Отгончимэг, Э.Ариунчимэг, Б.Золзаяа, Г.Олдох нар “Дамбо”-д туслах дүр бүтээсэн түүхтэй. █

НОМХОН ТЭМЭЭ НООЛОХОД АМАР ГЭДЭГ ШИГ БИЗНЕС ЭРХЭЛЖ БУЙ БАЙГУУЛЛАГА, АЖИЛ ХИЙЖ БУЙ ХҮМҮҮС ДЭЭР БҮХ АЧААГ ОВООЛООД БАЙНА. БИДЭНД ЧИНЬ ДААХ ХЭМЖЭЭ ГЭЖ БИЙ

Б.Энхжаргал, Г.Баярсайхан

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ04 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) ЗГМ: ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ

Ирэх онд нийгмийн даатгалын шимт-гэлийг дахин хоёр хувиар нэмэхээр болсон нь нийгэмд

багагүй бухимдал төрүүлээд байна. “Засгийн газрын мэдээ” сонин уг асуудлаар иргэдэд нэгдсэн ойлголт өгч, талуудын байр суурийг хүргэх зорилгоор редакцын хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэх нь асуудлыг шийдэх гарц мөн үү, тэтгэврийн сан яагаад алдагдалтай байдаг вэ, сангийн хөрөнгийг арвижуулах боломж байна уу, даатгалын сан дахь татвар төлөгчдийн мөнгийг эрсдэлд оруулж буйн хариуцлагыг хэн хүлээх вэ, нийгмийн даатгалын системийн шинэчлэлийг хэрхэн хийх вэ зэрэг олон асуудалд хариулт өгөхөөр ХНХЯ-ны Нийгмийн хамгааллын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга Б.Батжаргал, НДЕГ-ын Нийгмийн даатгалын бодлогын хэрэгжилт, судалгааны газрын дарга Ц.Ганцэцэг, Ametros Technology ХХК-ийн үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Ч.Ганхөлөг, МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн доктор, профессор Г.Алтанзаяа нар манай редакцид ирсэн юм. Хэлэлцүүлгийг “Засгийн газрын мэдээ” сонины Ерөнхий эрхлэгч Б.Дуламхорлоо хөтлөн явууллаа.

-“Засгийн газрын мэдээ” сонин анхны мультмедиа өдөр тут мын сонины редакц бо ло-хын хувьд нийгмийн анхаарал

НДС-гийн ачааны хүндийг үүрдэг ажил олгогчдыг дэмжих цаг болсон

Их төрөлтийн үеийнхэн тэтгэвэртээ гарч эхэлсэн ч зардлыг нөхөх залгамж халаа нь алга

татсан сэдвүүдийг сонгон сар бүр хэлэлцүүлэг зохион байгуу-лахаар болсон. Хэлэл цүүлгийн хамгийн эхний сэдэв бол 2020 он эхэлмэгц хэрэгжиж эхлэх НДШ-ийн нэмэгдэл. НДШ-ийг 2017 оноос үе шаттайгаар нийт таван хувиар нэмэхээр хуульчилсан. Ер нь НДШ-ийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх нь богино болон урт хугацаандаа зөв шийдэл мөн үү?

-Ц.Ганцэцэг: Үүнд хариулт өгөхийн тулд маш олон асуудлыг хөндөх шаардлагатай болно. Манай улс тэтгэврийн даатгалын хуваарилалтын тогтолцоотой. Өөрөөр хэлбэл, өнөөдөр шимтгэл төлж буй иргэдээс төвлөрүүлсэн орлогоо одоо тэтгэвэр авч буй 420 мянга орчим хүнд зарцуулж байна.

Сүүлийн үед тэтгэвэр авагчдын тоо хурдацтай өсөж байгаа. Жилдээ 40 гаруй мянган хүн шинээр тэтгэвэр тогтоолгодог. Мөн тэтгэврийг үе шаттайгаар нэмэгдүүлж байна. Дээрээс нь тэтгэвэрт гарсан хүмүүсийн амьдрах хугацаа уртсаж буй. Энэ нь тэтгэврийн даатгалын санд зохицуулалт хийх зайлшгүй шаардлагатайг харуулж байгаа юм.

Бисмаркийн загвар. Ажилласан жилийн дунджаар тэтгэвэр тог-тоож, үүнийг нь одоо ажиллаж буй хүмүүс төлдөг 130 жилийн настай тогтолцоо. Сая алдагдал нэмэг дээд буйн шалтгааныг олох ёстой гэлээ. Уг нь шалтгааныг нь олчихсон юм. Бисмаркийн загварт ямар асуудал тулгарсан бэ гэвэл, 1950-1960-аад оны сүүл үе хүртэл үргэлжилсэн их төрөлтийн хүмүүс одоо тэтгэвэртээ гарч эхэлж байна. Үүнийг baby boom

гэж дэлхий даяар нэрлэдэг. Энэ системийн нэг сул тал нь насжилт. Дундаж наслалт ихсэх тусам зардал нэмэгддэг. Энэ зардлыг нөхөх залгамж халаа нь шинэ төрөлтүүд. 1990 оноос өмнө манай улсын нэг айлд 6.9 хүүхэд байсан бол 1991 оноос хойш 1.9 болж буурсан. Энэ бууралт 2002 он хүртэл үргэлжилдэг. 1950-1960-аад оныхон тэтгэвэрт гарахад араас нь залгамж халаа болох үеийнхэн алга болчихсон гэсэн үг. Энэ нь тэтгэврийн сангийн алдагдалд ихээр нөлөөлж байгаа. Гэхдээ ийм үзэгдэл зөвхөн Монголд байгаа юм биш.

Хоёрдугаарт, манай нийгэм, эдийн засгийн байдал нөлөөлж байна. Хүн амын төрөлт нэг үеэ бодвол нэмэгдэж байна. Гэхдээ өсөж том болсон залуус тогтолцоондоо орж ирэхгүй байна. Энэ нь хоёр шалтгаантай. Юуны өмнө ажилгүйдэл нөлөөлсөн. Мөн албан бус хөдөлмөр эрхлэгчид олширлоо. Үүнийг аль ч улс орон тооцоолоогүй. Албан бус хөдөлмөр эрхлэгчдэд таарсан нийгмийн даатгалын тогтолцоо нэвтрүүлсэн улс одоогоор алга.

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

-Ч.Ганхөлөг: Монголын нийг-мийн гол ачааг үндсэндээ дундаж давхар гынхан үүрч яваа. Гэтэл номхон тэмээ ноолоход амар гэдэг шиг бизнес эрхэлж буй бай-гуул лага, ажил хийж буй хүмүүс дээр бүх ачааг овоолоод байна. Бидэнд чинь даах хэмжээ гэж бий. Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын сайтан дээрээс харсан ганцхан статистикийг энд хэлье. 2016-2019 оны хооронд нийгмийн даатгалд өртэй байгууллагын тоо 54.9 хувиар нэмэгдсэн байна. Өрийн хэмжээ нь гэхэд 49 хувиар нэмэгдсэн байх жишээтэй. Энэ нь НДШ нэмэгдсэнээс шалтгаа-лаад байгууллагууд шимтгэлээ төлж чадахгүйд хүрч байна гэсэн үг. Яахав, үр өгөөж нь хангалттай сайн бол нүдээ аниад төлөөд явъя гэхсэн. Гэтэл эргээд ирж буй өгөөж гэхээр зүйл байдаггүй. Тиймээс НДШ-ийн нэмэгдлийг хүлээн зөвшөөөрнө гэдэг хүнд байна.

-Б.Батжаргал: Нийгмийн даат-гал, тэтгэврийн тогтолцоо зөвхөн манай улсад үүсээд буй асуудал биш. Одоо бидний авч яваа тог-толцоо бол Германаас үүсэлтэй,

ХНХЯ-ны Нийгмийн хамгааллын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга Б.Батжаргал

НДЕГ-ын Нийгмийн даатгалын бодлогын хэрэгжилт, судалгааны газрын дарга Ц.Ганцэцэг

МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн доктор, профессор Г.Алтанзаяа

Ametros Technology ХХК-ийн үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Ч.Ганхөлөг

Жилдээ 40 гаруй мянган хүн шинээр тэтгэвэр тогтоолгодог.

Харин Капитал банктай гэрээ сунгасан асуудлын хувьд банкин дээр нэг бол харилцах, нөгөөх нь хадгаламжийн данстай байх ёстой. Аль нэгээр нь сунгахгүй бол тэр мөнгө эзэнгүйдэх гээд байсан учраас бид гэрээгээ сунгаж байж нэхэмжлэлээ гаргаж байна. Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийг шинэчлэхдээ ямар хөрөнгө оруулалт руу сангийн хөрөнгийг хийх вэ, түүнийг хэн менеж хийх үү гэдгийг мөн тодорхой тусгаж байгаа юм. Яг үнэндээ ХНХЯ-н дээр лав менеж хийх боловсон хүчин байхгүй. Мөн НДЕГ-т ч гэсэн хөрөнгө удирдах чиглэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн яг үнэндээ байхгүй. Тэгэхээр бид шинэ хууль дээр “Хэрэв НДС-гийн чөлөөт мөнгөн үлдэгдэл байгаа бол тэр хөрөнгийг захиран зарцуулах эрхийг хараат бус байгууллагад өгч, Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөл хяналт тавьдаг байх” зохицуулалтыг тусгаж байна.

-Яамны зүгээс НДШ төлж байгаа хөдөлмөр эрхлэгчдийн хүрээг нэмэгдүүлэх талаар ямар нэгэн бодлогын арга хэмжээ авч байна уу. Одоо хэрэг-жүүлж байгаа энэ бодлого 50 ажил тантай компанийг арван

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЗГМ: ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) 05

Одоо Монголд нэг сая орчим даатгуулагч байна. Уг нь даат-гуулах ёстой хүний тоо 1.5-1.6 сая орчим байгаа юм. Харин үлдсэнх нь албан бус хөдөлмөр эрхлэгчид болон малчид. Энэ хүмүүс тогтолцоонд орж ирэхгүй болохоор урсгал балансад сөргөөр нөлөөлж буй. Өөр нэг асуудал нь цагаачлал. ГХЯ-ны мэдээллээр 175 мянган монгол иргэн гадаадад ажиллаж, амьдарч байна. Насыг нь аваад үзвэл дандаа хөдөлмөрийн насныхан. Тогтолцоонд байх ёстой 175 мянган хүн гараад явчихаар үндсэн балансад бас сөргөөр нөлөөлж байгаа юм. Ийм шалтгаанууд байгаа учраас асуудал үүссэн гэдгийг юуны өмнө хэлэхийг хүсэж байна.

-Асуудал юундаа байгааг тодорхойлчихсон юм байна. Ямар ч байсан одоо төлж буй хувь хэмжээ багадаагүй юм байна гэж ойлголоо. Тиймээс шийдэл нь шимтгэлийн хэмжээг нэмэхэд биш, энэ асуудал руугаа чиглэх ёстой юм биш үү?

-Б.Батжаргал: Ер нь анзаараад байхад анхнаасаа зах зээлийн жамаар явсан улсуудын шилжилт пост коммунист байсан улсуудтай харьцуулахад илүү хурдан байна. Яагаад гэвэл суурь сайтай. Харин манайх 1991 он хүртэл нэг ч хүн тэтгэврийн даатгалд нэг ч төгрөг төлөөгүй. Пост коммунист байсан улсууд нэг ч шимтгэлийн баазгүй зах зээлийн нийгэмд ороод ирэхээр шилжилтийн үеийн цохилт нь одоо хүртэл мэдрэгдээд байна.

-Г.Алтанзаяа: Миний хувьд одоогийн асуудлыг шийдэхийн тулд НДШ-ийг нэмэгдүүлэх нь зөв гарц биш гэж хэлнэ. Төрийн зүгээс хуваарилалтын тог-толцоогоо үргэлжлүүлье, тиймээс бид нэмэхээс өөр аргагүй гэдэг. Гэтэл нийгмийн даатгалын тог-толцоо эргээд үр шимээ өгдөг байх ёстой. Даатгуулагчдын хувьд хуримтлалын системийг хүсээд байгаа юм. Тиймээс тогтолцоогоо өөрчлөх замаар энэ асуудлыг шийдэх боломж байна. Бид ирээдүйд эрсдэлээс хамгаалахын тулд л энэ мөнгийг төлж байгаа шүү дээ. Мэдээж зөв тогтолцоонд, зөв хуваа рилалттай системээс үр өгөө жөө хүртэж байгаа бол шимтгэл нэмэх асуудал иргэдэд тийм ч их сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байх. Харин өнөөдөр тэгш бус систем үйлчлээд байгаад л иргэд, даатгуу лагчид дургүйцээд байгаа юм.

Жишээ нь, тэтгэвэр тогтоол-гоход ажилласан жил, нас гол үзүүлэлт болдог. Гэтэл насаараа ажиллачихаад 500-600 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авч байхад дөрөв тавхан жил дээд зэргийн хэмжээгээр шимтгэл төлчихөөд тэр хүнээс хэд дахин өндөр тэтгэвэр тогтоолгоод байна. Төр яагаад даатгуулагчдын хүсээд байгаа хуримтлалын системийг бий болгох асуудлыг нэн тэргүүнд тавьж болохгүй гэж. НДШ-ийг нэмснээр бүх асуудал шийдэгдэнэ гэж яагаад үзээд байгаа юм.

-Нийгмийн даатгалын шимт-гэл төлсөн өгөөжөө эргээд хүртэх ёстой гэдэг тал дээр Б.Батжаргал дарга та байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?

-Б.Батжаргал: Төлсөн шимт-гэлийг буцаагаад ашиглахад нь бид индексжүүлж байгаа. Тэтгэв-рийг үнэгүйдлээс хамгаалж байгаа нэг хэлбэр. Нөгөөтэйгүүр тог-тоо сон тэтгэврийг нэмэгдүүлж байгаа. Гэхдээ инфляц тэтгэвэр үнэгүйдэхэд маш их нөлөөлдөг. Үнэнийг хэлэхэд инфляц савлах бүрт дагаж тэтгэврийг хөдөлгөөд байх хэцүү. Яагаад гэвэл тэр инфляцыг тооцсон шимтгэлийг бид анхнаасаа аваагүй.

Хүмүүс биднээс тэтгэврийн даатгалд төлсөн мөнгө хаашаа ороод байгаа юм бэ гэж асуудаг. 2019 онд дөрвөн санд 2.2 их наяд төгрөгийн орлого цугларч байгаа юм. Эргээд гарч буй нь бараг хоёр их наяд. Үүний 1.8 их наяд нь тэтгэвэрт, 200 тэрбум нь тэтгэмжид зарцуулагдаж байна.

-НДШ нэмэгдсэн нь хувийн хэвшилд хэрхэн нөлөөлж буй талаар Ч.Ганхөлөг захирал тодорхой ярих байх. Жишээ нь, 2017 онд НДШ нэмэгдсэн нь танай компанид ямар хэмжээний дарамт болж байна?

-Ч.Ганхөлөг: Татвар төлөгчид заавал хоёр тайлан гаргаж, бүх юмаа нууж хаагаад байх сонирхол байдаггүй. Бид аль болох төлөх ёстойгоо төлөөд, шударгаар явахыг зорьдог. Гэтэл бүх татвар нэмэгдээд ирэхээр хаанаасаа хэмнэлт хийх вэ гэж бодож эхлэхээс аргагүй болж байна. Нэг сая төгрөгийн цалинтай хүн байлаа гэж бодоход ажил олгогчийн зүгээс 35 мянган төгрөг НДШ-д төлөх болж байна. Компанийн тогтмол зардал ийн нэмэгдэхийн хэрээр байгууллагууд үйл ажиллагаагаа бага зэрэг хумихаас аргагүйд хүрч байна. Ялангуяа үйлдвэрлэл эрхэлж буй байгууллагуудад илүү хүндээр тусах байх. Татварын зардал нэмэгдсэн ч бидэнд буцаад ийм хэмжээний орлого орж ирээгүй байхгүй юу. Тиймээс бүтээг дэхүүний үнээ нэмэх байд-лаар зардлаа нөхөхөөс аргагүйд хүрнэ. Манай компанийн тухайд одоо хондоо цомхотгол хийх байдалд арай хүрчихээгүй байна. Гэхдээ нөхцөл байдал энэ хэвээрээ үргэлжлээд байвал зөвхөн манайх гэлтгүй бусад байгууллага ч бүтээг-дэхүүний үнээ өсгөх, эсвэл хүний нөөцөө цомхотгох нөхцөл байдал руу орох байх.

-Ерөнхийлөгчийн Тамгын газ-раас гаргасан статистик байна. Нийт 46 мянган аж ахуйн нэгж НДШ төлж байгаагаас 19 мянга нь нийт 176 тэрбум төгрөгийн өртэй байна. НДШ-ийн нэмэг-дэлтэй холбоотойгоор аж ахуйн нэгжүүдээс орлого хураахад хүндрэл үүсэж байна уу?

-Ц.Ганцэцэг: Энэ асуудалд хоёр тусдаа ойлголт байгаа юм. НДШ-ийг ажил олгогч тухайн сардаа багтааж төлөх үүрэгтэй. Гэтэл Хөдөлмөрийн хуулиар

ажил олгогчид цалингаа сард хоёроос доошгүй удаа тавихаар зохицуулсан. Ажил олгогчид тухайн нөхцөл байдлаас шалтгаалаад эцсийн цалингаа дараагийн сар гаргаад тавих тохиолдол байдаг. Ингэснээр НДШ-ийн тооцоолол дараа сардаа үүсэх тохиолдол бий. Өөрөөр хэлбэл, сар, улирал дамжсан урсгал өр авлага байна. Харин энэ 176 тэрбум төгрөгөөс 100 орчим нь харьцангуй удаан буюу 120 хоногоос дээш настай өр байгаа юм.

-Нийгмийн даатгалын санд мөнгө төвлөрөөд тэр дороо буцаад гарч байгаа гэж Б.Батжаргал дарга хэллээ. Магад гүй сангийн мөнгө үржих, арвижих, өөр эх үүсвэрээс нэмэгдэх боломж байдаг уу. Яагаад хөрөнгө оруулалтын сан шиг ажиллаж болохгүй гэж?

-Б.Батжаргал: Манайхан “Тэт-гэв рийн сангийн хөрөнгийг арви-жуулмаар байна” гэж хэлдэг. Хоёр системт схем нь жаахан төвөгтэй. Яагаад гэвэл бидний төлж байгаа мөнгө тэр өдрөө л баланслаад гарчихдаг. Хуримтлалын системтэй болох төрийн урт хугацааны бодлого бий. Хуримтлалын систем рүү орох гэж оролдсон пост коммунист орнуудын жишээг бид сайн судалдаг. Тухайлбал, даатгуулагч тодорхой хугацааны эцэст сар бүр 100 төгрөгийн тэтгэвэр авна гэж үзье. Түүнийхээ хэдэн хувийг баталгаат тэтгэврээс, хэд нь хуримтлалын схемээс авах вэ гэдэг нь бодох асуудал. 100 хувь хуримтлалын тогтолцооноос тэтгэвэр авна гэвэл маш эрсдэлтэй. Тухайлбал, Чили 1977 оноос хуримтлалын схем нэвтрүүлсэн. Чили нь хуримтлалын тэтгэврийн маш том системтэй байсан. Харамсалтай нь дэлхийн эдийн засгийн гурван удаагийн хям-ралаас үлэмж хэмжээний эрсдэл хүлээсэн. Гэтэл одоо өгч байгаа тэтгэвэр нь хүмүүсийн хүлээж байсан хэмжээнээс хамаагүй бага байгаад иргэд нь дургүйцэж эхэлсэн. Харин Дэлхийн банк зэрэг олон улсын байгууллагууд “Та нар энэ 100 төгрөгийг нэг схемд найдаж бүү орхи. Энэ схем чинь нураад унавал мөнгөө хүлээж байгаа хүмүүсийн хүлээлтийг нураана шүү” гэж зөвлөдөг.

-Гэхдээ аюулгүй хөрөнгө оруу-лалтууд руу оруулж болно биз дээ? Засгийн газрын бонд авч болно.

-Б.Батжаргал: Одоогийн хуу-лиар гурван төрлийн хөрөнгө оруу лалт байж болно. Эхнийх нь Засгийн газрын бонд авах, хоёр дугаарт арилжааны банкинд хадгалах, улмаар Монголбанкны үнэт цаас авах. Гэхдээ санд чөлөөт мөнгөн үлдэгдэл байвал шүү дээ.

-Арилжааны банктай холбог-дуулаад асуухад НДС-ийн чөлөөт мөнгөн үлдэгдлийг арилжааны банкинд хадгалаад, буцааж авч чадахгүй нөхцөл байдал

үүссэн. Өнөөдөр тус банкнаас НДС-гийн 105 орчим тэрбум төгрөгийг хэрхэн гаргуулах нь тодорхойгүй байна. ААН-үүд, хөдөлмөр эрхлэгчдийн нуруун дээр ачаа үүрүүлэн байж төвлө-рүүлсэн сангийн хөрөнгийг ажил хариуцсан хүмүүс өсгөж, арви-жуулах нь байтугай үрж бараг-дуулж байгаад хэн хариуцлага хүлээх вэ?

-Б.Батжаргал: Капитал банкны жишээ бол хөрөнгийн удирдлагын маш том анхаарах кейс болж байна. Засгийн газар бонд гаргахаа больсон. Монгобанкны үнэт цаасны хувьд мөнгөний бодлоготойгоо уялдаж гардаг. Тэгэхээр хөрөнгө оруулалтыг мөнгөний бодлоготой уялдуулж хийнэ гэдэг утгагүй. Уг нь хөрөнгийн зах зээлтэйгээ уялдах ёстой. Тэгэхээр арилжааны банкинд байршуулахаас өөр сонголтгүй болж байна гэсэн үг. 104.9 тэрбум төгрөгийг бид Капитал банкнаас нэхэмжилсэн, Дампуурлын хуулийн дагуу процесс үргэлжилж байна.

хүнээ цомхотгох, 800 мянган төгрөгийн цалингаа нэг сая болгох шийдвэрээсээ буцахад хүргэх байдал руу оруулж байна.

-Б.Батжаргал: Сангийн балан-сыг ярихад хамралт чухал нөлөө-тэй. Гэхдээ бид тухайн хүний авах тэтгэврийн хэмжээг бас ярьж байна. Тэр нь харин хамрагдалтад хамаагүй.

-Тэр сонголтыг нь олгож бо лохгүй юм уу. Өнөөдрийн нөхцөлд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болох 310 мянган төгрөгөөс өндөр тэтгэвэр ав-маар байгаа бол түүнийг нь сайн дурынх болгож болохгүй гэж үү?

-Б.Батжаргал: Шинэчлэлийг тэр чиглэлд хийж байна. Тухайн хүний авах тэтгэврийн хэмжээ төлж байгаа шимтгэлээс хамаарна. Насаараа доод хэмжээгээр шимтгэл төлсөн хүн өндөр тэтгэвэр авна гэвэл шударга ёсонд нийцэхгүй. Монгол Улсын хувьд нас, шимтгэл, тэтгэвэр тооцдог цалингийн хувиа шийд-сэн. Харин одоо системийн шинэч лэлийг хийхээр хуулийн төслөө боловсруулж байна. Хамгийн хэцүү зүйл нь системийн шинэчлэл хийсэн ч нэгэнт бий болгосон хүлээлтэд хүрэхгүй байх нь улс орнуудад ажиглагдаж байна. Нэг давхаргат тогтолцоог олон болгоод, хуваарилалтаас хуримтлалын тэтгэврийн сан руу шилжсэн улс орнуудын өндөр хүлээлт талаар болсон тохиолдол Орос, Польш, Чехийн шинэчлэлээс харагдаж байна.

-Ч.Ганхөлөг: Аливаа асуудлыг шийдэх арга хэлбэр олон бий. Харин НДШ-ийг нэмэгдүүлэх байд-лаар асуудлыг шийдэж байгаа нь хэтэрхий муйхар байна. Айлаар аваад үзвэл гурван хүүхэд-тэй айлын хоёр нь гайгүй сайн ажилладаг, нэг нь ажилгүй байж болно. Гэтэл ажил хийдэг хоёр хүүхдээ “Илүү сайн ажилла” гээд өшиглөж байгаатай адил. Ийм арга нь богино хугацаанд муу үр дагавар авч ирэх талтай. Одоо үүрч байгаа ачаа нь тэртээ тэргүй хүнд байна. Үүний оронд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгсдийн хүрээг нэмэх ч юм уу өөр гарц хайх хэрэгтэй.

-Ц.Ганцэцэг: Нийгмийн даат-галын сангийн орлогын 50 гаруй хувийг ажил олгогч бүрдүүлдэг. Тэгэхээр нийгмийн даатгалын шинэчлэлийн хүрээнд ажил олгогчийг дэмжих, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, үйлдвэрлэлийн осол гаргаагүй, ажлын байрны нөхцөлөө сайжруулсан ажил олгогчдыг дэмждэг, шимтгэлийн хөнгөлөлт үзүүлэх зэрэг хөшүүр-гүүдийг нэвтрүүлэх цаг болсон.

-Б.Дуламхорлоо: Энэхүү хэлэл-цүүлгээс шийдэл болох олон талын байрь суурь гарлаа. Хүнд өвдөх, төрөх, өтлөх, өөд болох гээд амьдралын зайлшгүй нөхцөл байдал үүсдэг. Энэ бүгдэд төрөөс үзүүлэх дэмжлэгийн санхүүгийн эх үүсвэр нь ямар байх вэ гэдэг дээр гарсан саналуудыг бид зөвлөмж болгон холбогдох төрийн байгууллагуудад хүргэх болно. █

ПОСТ КОММУНИСТ БАЙСАН УЛСУУД НЭГ Ч ШИМТГЭЛИЙН БААЗГҮЙ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН НИЙГЭМД ОРООД ИРЭХЭЭР ШИЛЖИЛТИЙН ҮЕИЙН ЦОХИЛТ НЬ ОДОО ХҮРТЭЛ МЭДРЭГДЭЭД БАЙГАА ЮМ.

Б.Гарьд, ЗГМ сонин

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ06 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) УЛС ТӨР

Тойрог булаалдсан гишүүд эмэгтэйчүүдийн квот нэмэх саналыг

ад үзлээОрон нутагт 50 тойрог оногдох болсон нь нэр дэвших өрсөлдөөнийг ширүүсгэлээ

ХЭР ИХИЙГ УНШИХ НЬ

БУС ЮУГ СОНГОЖ

УНШИХ НЬ ЧУХАЛ

НӨХӨРСӨГ ФОРМАТОЛОН ТАЛЫН МЭДЭЭЛЭЛАЖИЛ ХЭРЭГЧ НИЙТЛЭЛИЙН БОДЛОГО

I УЛИРЛЫН ЗАХИАЛГА ЯВАГДАЖ БАЙНА ТА ЯГ ОДОО ЗАХИАЛ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН ТАНД ЦОО ШИНЭ ӨНГӨ ТӨРХТЭЙГЭЭР ХҮРЧ ЭХЭЛЛЭЭ www.zgm.mn Утас: 70103131

Эмэгтэйчүүдийн нэр дэвших квотыг нэмэхгүй бол хуулийн лобби бүлэг байгуулж хуулийн төсөл болон 50+26 хувилбарыг унагахаар зэхэж байна.

Сонгуулийн тогтолцоог 50+26

хувилбараар явуулахаар хуулийн төсөл боловсруулснаас хойш МАН-ын гишүүдийн дунд тойргоо булаалдах өрсөлдөөн далдуур өрнөж эхэлжээ. Ялангуяа, олон мандаттай байсан аймгийн гишүүдийн боломж багасаж буй учир өрсөлдөөнийг өрдөх магадлал өндөр байна. Энэ нь МАН төдийгүй АН-д данстай гишүүдэд ч хамаатай нь мэдээж.

УИХ-ын сонгуулийн хуулийн өөрчлөлтөөр хүн амын нягтрал, газар зүйн байршлаар той рог тогтоох үүднээс 50 тойр гийн гуравны нэгийг нийслэлд “зоох” магадлалтай болсон нь дөр вөн жил тойргоо усалсан гишүүдэд айдас төрүүлж эхэллээ. УИХ дахь залуу гишүү д тойрогт өрсөлдөх со нирхол их байгаа төдийгүй улс төрд олон жил болсон хөгшин “бурхинуудаа” нэр хүн дээ ашиглаад 26 нэр дэв шиг чийн жагсаалтад орооч гэ сэн тулгалтыг хийж байгаа ту хай ч сонсогдож байна. Хэ-рэв парламентад олон удаа сонгогдсон гишүүд 50 тойрогт нэр дэвшвэл залууст бо ломж тэр хэрээр багасах уч раас өрсөлдөөнөөс тэднийг хасах үүднээс нэр хүндээ ашигла хэмээн хөөргөж байгаа хэрэг.

Тэгээд ч 50 тойрогт одоогийн ги шүүд болон парламентын гад-наас тойргоо усалсан олон хүн өрсөлдөхөөр чармайж байгаа нь нэр дэвших өрсөлдөөнийг өр дөж байгаа нь нууц биш.

Үүн дээр эмэгтэйчүүдийн кво тыг нэмэх санал хүчтэй гарч ирсэн нь бас нэгэн айдас нэм-жээ. Өн гөрсөн до лоо хоногт УИХ-ын чуул ганаар хуу лийн төслийг хэ лэлцэх эсэхийг ярьж бай хад энэ нь тодорхой харагдсан. Ту хайл бал, УИХ-ын эмэгтэй ги шүү д сонгуульд нэр дэв ших хүмүүсийн 20 хувь нь эмэгтэй байхаар хуулийн тө-сөлд тусгасныг эсэргүүцсэн. Зарим гишүүний зүгээс эрчүүд тойроггүй болохоос айхдаа эмэг-тэйчүүдийн квотыг нэмэхгүй гэж байна хэмээн гомдоллосон бол УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл

“Улс төрд хорь, гучин жил бол сон эрэгтэйчүүд бий. Пар ламентад эрчүүд олноороо гардаг ч улсын

хөгжилд ахиц гарсан зүйл харагдахгүй байгаа шүү. 2015 онд эмэгтэйчүүдийн УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших квот 30 байсан. Үүнийг эрчүүд хуйвалдаж хассан.Та нар улс төрд ноёлоод гийлгүүлсэн зүйлгүй. 2015 онд эмэгтэйчүүдийн квотыг хасах үед эмэгтэй улстөрчид Төрийн ордон руу улаан лооль, түүхий өндөг шидэхээр төлөвлөж байсан ч өр зөөлөн сэтгэлээр хандсан. Энэ удаад эмэгтэйчүүдийн хувийг буцааж нэмэгдүүлэхгүй бол тэвчихгүй гэдгээ хэлье. Бүр эмэгтэйчүүдийн хувийг нэмэх эрэгтэй гишүүдийн лобби бүлгийг парламентад байгуулна. Түүнийг ахалсан эрэгтэй гишүүн нийт ард түмний 51 хувийг бүрдүүлж байгаа эмэгтэйчүүдийн дэмжлэгийг авна гэдэгт итгэлтэй байж

болно” гэсэн юм.УИХ-ын сонгуулийн хуульд нэ-

мэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийн ахлагч Л.Энх-Амгалан “Эмэг тэйчүүдийн нэр дэвших квотыг 20 хувиар тогтоосон нь үүнээс буулгаж болохгүй гэсэн үүрэг оног дуулж байгаа хэлбэр” хэмээн тайлбарласан ч эмэгтэй гишүүд түүнийг нь няцаасан юм. Тэд 2015 онд ийм тайлбартайгаар өөрчлөлт оруулсан ч намын удирдлагууд өөр боломжгүй гээд 20 хувьд хүргэж, нэр дэвшүүлсэн хэмээн уцаарласан юм.

Ийн эрэгтэй гишүүд тойрогтой үлдэхийн тулд эмэгтэйчүүдийн квотыг нэмэхгүй байхаар нэгдэж байгаа бол эмэгтэй гишүүд хувиа нэмүүлж чадахгүй бол 50+26 тогтолцоог ч унагаж болно гэсэн хатуу байр суурьтай байгаа дуулдана. █

УИХ-ЫН ЗАЛУУ ГИШҮҮД ПАРЛАМЕНТАД ОЛОН СОНГОГДСОН ХӨГШИН “БУРХИНУУДАА” НЭР ХҮНДЭЭ АШИГЛАН 26-ГИЙН ТОЙРОГТ НЭР ДЭВШ ГЭЖ ШАХАЖ БАЙГАА ГЭНЭ.

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

жил болсон юм. Энэ хугацаанд хунгарлаж тогтсон цас мөсийг арилгаж, 20 тонн технологийн д э э ж б э л т г э х үүргийг онцгой-гийнхон хүлээсэн аж. Уг дээжийг авч олон улсын лабора-торид шижлүүлэх шийдвэр гаргаснаас хойш цаг уурын хүнд нөхцөлд уурхайн ажиллагаа үргэлжилж

байна. Өндөрлөг газар өдөр бүр

цасан шуургатай, хасах 20-30 хэмийн хүйтэнд зарим газраа 10 орчим метрийн зузаан х у н г а р л а с а н цас, мөс тогтсон нөхцөлд уртасга-

сан цагаар ажил лаж буй тухай ОБЕГ мэдээллээ. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГЭМ 07 2019.12.10, МЯГМАР~№212 (1264)

ОБЕГ-ын харьяа Үндэсний аврах бригадын Уул уурхайн аврах алба болон Баян-Өлгийн Онцгой байдлын алба хаагчид хоёр сар гаруй хугацаанд Монгол Улсын стратегийн орд Асгатын мөнгөний далд уурхайг нээхээр ажиллаж байна.

Далайн түвшнээс дээш 2780 метрт инженерийн төмөр бэхэлгээ бүхий тус уурхайн ашиглалтыг зогсоогоод 29

тоннын даацтай автомашины ачсан цахилгаан бараа нэг айлын хэрэглээний аяга таваг болон хувирч, суудлын машинд ачсан 1500 ширхэг гар утас хоосон машинаар тоологдож, татвар төлөгдөөгүй, гаалийн бүрдүүлэлт хийгдээгүй барааг гаалийн байцаагч нар албаны гарцаар зөөж, авлига авч, ажлаа зохих ёсоор хийгээгүй хүмүүс үйлдэл дээрээ баригдсан даруйдаа халаасан дахь мөнгөөрөө “бороо оруулж”, танилгүй хүмүүс, иргэд 14 хоног бараагаа шалгуулж аргаа бараад авлига өгдөг. Танил талтай хүмүүсийн бараа гэрлийн хурдаар нэвтэрдэг. Тухайн гэмт үйлдлийг газар дээр нь илрүүлж мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж байхад маргааш нь

томилогдсон этгээд үйлчилгээ авч байгаа иргэнээс хахууль шаардаж аваад, мөрдөгчийн байгаа газрыг зааж, тойрч явахыг зөвлөж байгаа нь бэхжүүлэгдсэн баримтуудаар нотлогдсон” гэх ноцтой жишээнүүд дурдсан юм.

Ийнхүү хүнд нөхцөл байдалд мөрдөн шалгаж, шүүхэд шилжүүлсэн хэргийн шийдвэрлэлт хангалтгүйг мөн хөндөв. Шүүхэд итгэх итгэлийн талаар АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлийн гишүүн И.Мөнх жаргал “Анхан шатны шүүхээр шийдвэрлэсэн хэргийн 50 хувь нь дараагийн шатандаа өөрчлөгддөг. Хоёр хэрэг тутмын нэг нь буцаагдах, эсвэл тэнд “замхардаг”. Нэг л хууль барьж шийдэх ёстой

шүүхийн үйл ажиллагаагаа ийм зөрүүтэй байгаа нь энэ салбарт бугшсан зүй бус үйлдэл арилаагүйг харуулж байна” гэсэн юм. Харин ШЕЗ-ийн Шүүхийн ёс зүйн хорооны ажлын албаны дарга Н.Ганбаатар “Шүүгчийн ёс зүйн түвшингийн талаар олон нийтийн саналыг сонсох зорилгоор 2018 оны дөрөвдүгээр сард авсан судалгаагаар 37.6 хувь нь “шүүгчийн олонх нь сайн” гэж үздэгээ илэрхийлсэн. Эндээс иргэдийн шүүхэд итгэх итгэл 37-40 хувьтай байна гэж үзэж болох юм” гэв.

Ийнхүү дэлхийн авлигын эсрэг өдөр хуулийн байгууллагууд салбартаа тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэж, хууль эрх зүйн шинэчлэлд хувь нэмэр болохуйц асуудал дэвшүүлсэн юм. █

Хуулийнхан “зовлонгоо” хуваалцлаа

Хахууль авч, мөрдөгчдийн байгаа газрыг зааж, тойрч явахыг зөвлөдөг гаалийн байцаагчдын талаар АТГ-ын ахлах мөрдөгч Ч.Жаргалбаяр баримт дурдав

Өчигдөр дэлхийн авлигын эсрэг өдөр тохиолоо. АТГ-аас “Шударга байдал ба олон нийтийн итгэл” сэдэвтэй хуулийн байгууллагуудын зөвлөгөөн зохион байгууллаа. Зөвлөгөөнийг нээж АТГ-ын дарга, Тэргүүн комиссар З.Дашдаваа хэлсэн үгэндээ, “Эрх мэдэлтэй “цагаан захтнууд” үйлддэг авлигын гэмт хэрэг цаг хугацаа, хүч хөрөнгө шаарддаг, дотоод гадаадын шүүх эрх мэдлийн болон хууль тогтоох байгууллагуудын нягт хамтын ажиллагааны үндсэн дээр илэрч шийдвэрлэгддэг онцлогтой” хэмээн дурдаад сүүлийн үед мөрдөн шалгаж байгаа гэмт хэргүүд өндөр зохион байгуулалттай, бусад төрлийн гэмт хэргүүдтэй хавсарсан шинжтэй, нууц, далд байдалд үйлдэгдэж байгааг онцолсон. Тиймээс хавсарсан шинжтэй гэмт хэргүүд бусад хууль хяналтын байгууллагуудад харъяалагдан шалгагддаг тул хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоо хэрэг илрүүлэлтэд чухал нөлөөтэй.

Монгол Улс FATF-ийн саарал жагсаалтад орсноос хойш хуулийн байгууллагуудын мэдээлэл солилцох, олон улсын туршлагаас нэвтрүүлэх ажилд дөхөм үзүүлэх уг зөвлөгөөнөөр хууль эрх зүйн шинэчлэл, авлигын гэмт хэргийн шийдвэрлэлт, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх үйл ажиллагаа, олон нийтийн итгэл зэрэг асуудлыг хөндсөн юм.

Авлигын гэмт хэргийг мөрдөн шалгах явцад тулгардаг хүндрэл, бэрхшээлийн талаар АТГ-ын ахлах мөрдөгч Ч.Жаргалбаатар илтгэл тавив. Тэрбээр “60

ШАЛГАЛТӨчигдрөөс НМХГ болон холбогдох байгууллагууд Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж байгаа түүхий нүүрс түлдэг бүх аж ахуйн нэгжүүдэд хяналт шалгалт эхлүүлж байна. Түүхий нүүрс түлэхийн тулд яндандаа тусгай шүүлтүүр тавих ёстой. Гэвч аж ахуйн нэгжүүд тогны мөнгө их гарч байгаа шалтгаанаар шүүлтүүрээ хэрэглэхгүй байгаа зөрчил гарсантай холбоотой нэгдсэн шалгалт эхлүүлжээ.

ШҮҮХЧингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс Төрийн банкны захирал Д.Баярсайханд хоёр жилийн хугацаагаар хорих ял оноож, төрийн албанд ажил эрхлэх эрхийг дөрвөн жилийн хугацаагаар хаасан шийдвэр гаргалаа. Тэрбээр 2016-2017 онд тус банкны Зээлийн ерөнхий хорооны даргаар ажиллаж байхдаа БНХАУ-ын компанид 20 тэрбум төгрөгийн зээл олгосон ч эргэн төлөгдөх хугацаандаа төлөөгүй юм.

ХУРАЛНийслэлийн Засаг даргын Тамгын газраас “Жендэр ба хөгжил” нийслэлийн анхдугаар чуулганыг өчигдөр зохион байгууллаа. Өнгөрсөн жилээс хийж эхэлсэн есөн дүүргийн жендэрийн нөхцөл байдлын судалгаанд үндэслэн “Нийслэлийн Жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах” дэд хөтөлбөрийг боловсруулж 2020-2025 онуудад хоёр үе шаттай хэрэгжүүлэх юм байна.

ГЭМТ ХЭРЭГ Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс Төрийн банкны захирал асан Д.Баярсайханд хоёр жилийн хугацаагаар хорих ял оноож, төрийн албанд ажил эрхлэх эрхийг дөрвөн жилийн хугацаагаар хасжээ. Тэрбээр БНХАУ-ын “Шинжан шинфан” компанид 20 тэрбум төгрөгийн зээл олгохдоо Банкны тухай болон бусад хууль зөрчсөн аж.

ЗГМ: ТОВЧХОН

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

Асгатын мөнгөний ордоос технологийн дээж авахаар ажиллаж байна

20 тонн техно логийн дээж бэлтгэх зорилготой аж.

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Э.Батцэцэг, ЗГМ сонин

Шүүхэд итгэх иргэдийн итгэл (хувиар)

АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөл©

Мэдэхгүй Эргэлздэг

Итгэдэг Итгэдэггүй

17

4517

21

Шүүгчийн ёс зүйн түвшингийн талаарх иргэдийн бодол (хувиар)

ШЕЗ-ийн Ёс зүйн хороо©

Муу

Мэдэхгүй Маш сайн

Дунд зэрэг Олонх нь сайн

9.5

37.629.9

9

14

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ08 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

ЗГМ: ТОВЧХОН АРИЛЖАА

Монголын хөрөнгийн бирж даваа гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар 27 компанийн 193,246 ширхэг хувьцаа арилжлаа. Энэ өдөр 12 компанийн хувьцааны ханш өсөж, 10 компанийнх буурав.

ИНДЕКС

0.8 Хувь. ТОП 20 индекс 0.8 хувиар өсөж, зах зээлийн үнэлгээ 2.54 их наяд төгрөгт хүрчээ.

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

56.5 Хувь. Улсын хэмжээнд бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 56.5 хувийг 15-34 насны залуучууд эзэлж байна.

ӨРХИЙН ТӨСӨВ

1.3 Сая төгрөг. Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн энэ оны гуравдугаар улирлын судалгаагаар нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн орлого 1.3 сая төгрөг байна.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ“Хамтын хаалттай хөрөнгө оруулалттай сангийн нэгж эрхийн бүртгэлийн журам” хэрэгжиж эхэллээ. Ингэснээр иргэд хөрөнгө оруулалтын сангаар дамжуулан зах зээлд оролцох эрх зүйн орчин бүрдлээ.

УУЛ УУРХАЙАвстралийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Aspire Mining компани БНХАУ-ын Sinosteel компанитай non-binding буюу “заавал биелүүлэх албагүй” харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгууллаа.

ТАЙЛАН

5 Сая ам.доллар. "Эрдэнэ Ресурс Девелопмент Корпорэйшн" Хөндийн Алтны төслийн хараат бус техникийн тайлан болон Алтан нар төслийн эдийн засгийн урьдчилсан үнэлгээний шинэчилсэн хувилбарыг SEDAR системд нийтэлжээ.

БАНК, САНХҮҮ

5.2 Хувь. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл энэ оны аравдугаар сарын эцэст 949.1 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 95 (9.1 хувь) тэрбум төгрөгөөр буурчээ. Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 5.2 хувийг эзэлж байна.

ЭДИЙН ЗАСАГ 9 10

11 10

Төсвийн найдвар болсон зэсийн эрэлт хумигдаж болзошгүй

Ханш өснө гэх хүлээлтээр ам.доллар авах нь эрсдэлтэй

Төмрийн хүдрийн нийлүүлэлтийн өртөг өсөх төлөвтэй байна

Хятад улс хууль бус махны наймааг зогсоолоо

Ази тивд хотжилт эрчимтэй явагдаж байна. Гэвч орон сууцны хэт өндөр үнэ хотжилтын

өсөл тийг жил ирэх тусам хяз-гаарлах болов. Азийн хөгжлийн банкнаас 27 орны 210 хотын орон сууцны үнэ, өрхийн орлогын мэдээллийг ашиглан үнэ, орлогын харьцуулсан нэгэн сонирхолтой судалгааг хийжээ. Үүнд хамрагдсан хотуудын 80 гаруй хувь нь орон сууцны үнэ дундаж орлоготой өрх худалдаж авах боломжгүй өндөр хэмжээнд байгааг тогтоосон байна. Тэгвэл Улаанбаатар хот тэдний тоонд орж байгаа нь онцгой анхаарал татлаа. Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллээр, өрхийн сарын дундаж мөнгөн орлого 1.3 сая төгрөгөөр хэмжигдэнэ. Гэтэл шинээр ашиглалтад орж буй орон сууцны талбайн нэг ам метрийн дундаж үнэ үүнээс 2-3 дахин өндөр байгаа юм.

Энэ оны аравдугаар сарын байдлаар 59 мянган айлын шинэ орон сууцны 426 төсөл хэрэгжиж буй. Үүний 80 гаруй хувь нь нийтийн орон сууц бөгөөд ашиглалтад орсон боловч зарагдаагүй байгаа 30

орчим мянган орон сууц байна. Түүнчлэн шинэ орон сууцны үнэ энэ он гарснаас хойш өссөн үзүүлэлттэй байна. Тэр тусмаа сүүлийн саруудад орон сууцны үнэ өсөх хандлагатай болсныг үл хөдлөх хөрөнгийн “Тэнхлэг зууч” компани мэдээлсэн юм. Худалдаж авах боломжгүй өндөр үнийн бэрх-шээл дунд болон том хотуудад мөн ижил байна. Улаан баатарын хувьд сая гаруй хүн амтай, шинэ тутам хөгжиж буй. Гэвч өрхийн сарын дундаж орлоготой харьцуулахад үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ үлэмж хөө-сөр снийг Азийн хөгжлийн банк ны дээрх судал гаа тогтоолоо.

Ухаалаг хотын эрэлд дэлхий ний-тээр гарч байна. Тэр тусмаа Ази, Номхон далайн орнуудад энэ бэрхшээл хамгийн их тулгарч буй билээ. Иргэдээ хямд төсөр бөгөөд чанартай орон сууцаар хангах нь хөгжиж буй орнуудын нийтлэг сорилт төдийгүй нэн тэргүүний зорилт болсон. Дэлхийн банкны

Б.Баяртогтох, ЗГМ сонин судалгаагаар, Ази тив нь хотжилт эрчимтэй өрнөж буй бүс нутаг бөгөөд 2050 он гэхэд хотод амьдардаг хүмүүсийн тоо 3.3 тэрбумд хүрэх таамаг бий. Харин Улаанбаатар хотын хувьд жилээс жилд хүн ам нь нягтарч, 390 мянга руу өрхийн тоо ойртож байна. Үүний 40 орчим хувийг орон

сууцанд амьдардаг өрх эзэлж байгаа юм.

Манай улсад жилд ойрол цоогоор 10 гаруй мянган өрх ипо текийн зээл бо-лон бусад хэл бэ-рээр орон сууц ны нөхцөлөө сайж-руулж, шинээр бай-ранд орж байгаа. Хэдий тийм боловч орон сууцны үнэ хэт өндөр байгаа-гаас үүдэн дээрх боломж улам хумиг даж байгаа нь нууц биш. Сүүлийн 10 гаруй жилийн

хугацаанд орон сууцны үнэ тасралтгүй өссөн. Өрхүүдэд орон сууцны хэрэгцээ, шаардлага асар их байгаа боловч хэт өндөр үнийн дарамтаас шалтгаалж зарим нь гэр хороололд аж төрөхөд хүрч байна. Байрны урьдчилгаа 30 хувийг бүрдүүлнэ гэдэг залуу

гэр бүлийн хувьд амаргүй даваа. Орон сууцны өсөн нэмэгдэж

буй эрэлтийг хангахын тулд нийлүүлэлтийг энд ярих учиртай. Хэрэгжиж буй төслөөс харахад, хамгийн багадаа ойрын жилүүдэд 80 гаруй мянган орон сууц ашиглалтад орохоор байна. Үүнд одоо ашиглалтад орсныг ч тооцсон. Харамсалтай нь, байрны үнэ хэт өндөр, зээлийн хүртээмж тааруу байгаа нь Улаанбаатар хот агаар болон хөрсний бохирдлоосоо салах зорилт биеллээ олоход тун хол байгааг гэрчилнэ. Барил-гын компаниуд хэт өндөр ашгийн хойноос хөөсөн, эрэл тэд дулдуйдан нийгмийн дундаж давхаргын өнөөгийн боломжоос хэтийдсэн үнэ санал болгож байгаа нь хотжих үйл явцыг удаашруулсаар байна. Мөн сайн орон сууц байгаа боловч тэдгээрийн тархац жигд биш байна. Хангалттай амьдрах зай, бүтээн байгуулалтын чанар, сайжруулсан усан хангамж, орчны тохижилт энэ болгон хотуудад харилцан адилгүй буй. Улаанбаатар хотыг авч үзвэл, автомашины зогсоол, барилгын чанар, нийгмийн үйлчилгээний байгууллагын хүртээмж хүрэлцэхгүй, хүмүүсийн сэтгэлд тэр болгон нийцэж чадахгүй хэвээр байна. █

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

Улаанбаатар орон сууцны үнэ хэт өндөр Азийн хотуудын нэгт тооцогдлоо

Орон сууцны үнэ дундаж орлоготой өрх худалдан авах боломжгүй өндөр байна

Улаанбаатар хотыг авч үзвэл, автомашины зогсоол, барилгын чанар, нийгмийн үйлчилгээний байгууллагын хүртээмж хүрэлцэхгүй, хүмүүсийн сэтгэлд тэр болгон нийцэж чадахгүй хэвээр байна.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 9 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

Ирэх оны төсвийн орлогыг бүрдүүлэ-хэд нүүрс, зэс түүхэн үүрэг гүй-цэтгэх учиртай.

Эдгээр уул уурхайн таваар манай улсын эдийн засгийн баталгаа болж, цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж, сургууль, цэцэрлэг барих санхүүжилтийн гол эх сурвалж юм. Хэрэв аль нэгийнх нь үнэ төсөөлж байснаас буурвал төлөвлөгөө хамт доголдоно гэсэн үг. Тэгвэл 2020 оны улсын төсөвт зэсийн баяжмал 1.1 их наяд төгрөгийн орлого төвлөрүүлэх ёстой. Тодруулбал, төсөвт нэг тонн зэсийн баяжмалыг 5991 ам.доллараар тооцож баталсан. Тэгвэл зэсийн үнэ үүнээс хямдарвал төсөв задрах эрсдэлтэй. Өөрөөр хэлбэл, алдагдал одоо байгаагаас нэмэгдэнэ гэсэн үг. Энэ он гарснаас хойш гялтайх зүйл гэвэл “улбар шар” металлын үнэ

Төсвийн найдвар болсон зэсийн эрэлт хумигдаж болзошгүй

Зэсийн ирээдүйг Хятадын хэрэглээ тодорхойлно

Б.Мөнх-Эрдэнэ, ЗГМ сонин

зургаан жилийн хамгийн доод түвшинд зэсийн ханш хүрч байв. Харин 2017 оны дундаас хойш зэсийн төлөв харьцангуй эерэг байлаа. Дэлхий дээр үйлдвэрлэж буй нийт зэсийн 45 хувийг хэрэглэдэг өмнөд хөрш дотоодын аж үйлдвэрлэлээ дэмжих, улмаар эдийн засгийн өсөлтөө хадгалах эрмэлзэл тээж буй. Энэ нь зэсийн ирээдүйг дунд хугацаанд өөдрөг төсөөлөх нэг үндэслэл юм. Гэхдээ дэлхийн эдийн засаг

ЛОНДОН, ШАНХАЙ ТЭРГҮҮТЭЙ МЕТАЛЛЫН БИРЖИЙН АГУУЛАХУУДЫН НӨӨЦ БАЙНГА ӨСӨЖ БУЙ. ЭДҮГЭЭ НӨӨЦИЙН ХЭМЖЭЭ ДЭЭД ЦЭГТЭЭ ХҮРСЭН ТУЛ ЭРЭЛТ БАГАСАЖ, ҮНЭ УРУУДАХ БАС НЭГЭН ШАЛТГААН ОЙРХОН БАЙНА.зарцуулж байгаа бол 27 хувийг

хэрэглээний бүтээгдэхүүнд, зургаан хувийг аж үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжид, мөн адил хэмжээг тээвэрт, таван хувийг бусад салбарт зарцуулж байна.

“Зэсийн ханш тогтвортой байгаа энэ үед олон жилийн настай томоохон уурхайнууд хиймэл оюун ухаан ашиглаж, зардлаа бууруулахаар идэвхтэй ажиллах болсон. Энэ зуурт дэлхийд үйлдвэрлэсэн зэсийн

тэн хагасыг хэрэглэдэг Хятадын импорт өсөлт үзүүлж байна” хэмээн Asia Mining Magazine онцолжээ. Bloomberg-ийн мэдээлснээр тонн зэсийн үнэ даваа гарагт 5990 ам.доллартай тэнцлээ. Энэ нь манай улсын төсвийн 2020 оны төсөөлөлтэй ойролцоо байгаа юм. █

саармагжиж, аж үйлдвэрийн индекс буурч байгаа нь хямрал хол биш гэдгийг бидэнд сануулна.

Лондон, Шанхай тэргүүтэй металлын биржийн агуулахуудын нөөц байнга өсөж буй. Эдүгээ нөөцийн хэмжээ дээд цэгтээ хүрсэн тул эрэлт багасаж, үнэ уруудах бас нэгэн шалтгаан энэ болж байна. ICSG группийн судалгаагаар, боловсруулсан зэсийн 56 хувийг дэд бүтцийн хөгжил болон барилгын салбарт

“МИАТ” ТӨХК-ийн нислэгийн үйл ажиллагаагаа өргөжиж байгаатай холбогдуулан агаарын хөлгийн 2-р нисгэгч сонгон шалгаруулж авна.

Тавигдах шаардлага:● ИНЕГ –аас олгосон коммерын нисгэгчийн үнэмлэхтэй байх● Нислэгийн бодит 1500 цагтай байх● Англи хэлний түвшин ИКАО –ийн 4 дүгээр түвшин ба түүнээс дээш байх● Олон хөдөлгүүрт онгоцны зэрэглэлтэй байх● ИНЕГ –аас авдаг сэтгэл зүйн шалгалт өгсөн байх● Хэрэглэлийн нислэгийн зэрэгтэй байх● ИНЕГ –аас олгодог эрүүл мэндийн 1 ангиллын хүчин төгөлдөр гэрчилгээтэй байх● Аливаа осол зөрчилд холбогдоогүй байх● Ажлын ачаалал даах, харилцааны өндөр соёлтой, багаар ажиллах чадвартай,

хариуцлагатай, нягт нямбай зан чанартай байх

Бүрдүүлэх материал:● Сонгон шалгаруулалтын анкетыг бүрэн бөглөсөн байх ● (www.miat.com хаягнаас татаж авах)● Боловсролын гэрчилгээний хуулбар● Иргэний үнэмлэхний хуулбар● Нисгэгчийн үнэмлэх, гэрчилгээний хуулбарууд● 3.5*4.5 хэмжээтэй цээж зураг 2 хувь Материалыг “МИАТ” ТӨХК-ийн Төв байр, Захиргаа, хүний нөөцийн хэлтсийн 105 тоотод

2019.12.15-2020.01.10-ны өдрүүдийн 09:00-16:00 цагийн хооронд хүлээн авна. Сонгон шалгаруулалтад оролцох хүсэлтэй хүмүүс дээрх материалыг гүйцэд бүрдүүлж, өөрийн биеэр дурьдсан хугацаанд авчирч өгнө үү.

Материалыг хүлээн авах хаяг:МОНГОЛ УЛС, УЛААНБААТАР, ХАН-УУЛ ДҮҮРЭГ, БУЯНТ-УХАА 45, 17120Холбоо барих утас: 70049519,

“МИАТ” ТӨХК-ИЙН АГААРЫН ХӨЛГИЙН 2-Р НИСГЭГЧИЙН СОНГОН ШАЛГАРУУЛАЛТАД УРЬЖ БАЙНА

харьцангуй тогтвортой байсан явдал юм. Зэсийн орлогоос Төсвийн тогтворжуулалтын санд хуваарилахгүй гэдгийг Сангийн сайд мэдэгдсэн. Харин нүүрсний орлогоос ирэх жил хуваарилахаар байгаа юм.

БНХАУ-ын зэсийн хэрэглээ энэ онд огцом нэмэгдээгүй ч өмнөх жилээс эрс буурсангүй. Гэхдээ АНУ, Хятадын худалдааны маргаан зэсийн зах зээлийг ялимгүй доргиосон үе нэг хэсэг

байв. Bloomb-erg-ийн мэргэжлийн с у д а л г а а н ы байгууллагууд ирэх жилийн зэсийн үнийн төсөөллөө бууруулаад байна. Энэ нь худалдааны д а й н а а с ү ү д э л т э й тодор хой бус байдалтай шууд хол боотой аж. Тэрчлэн зэсийн үнийг тодор хойлох онцгой хэрэг лэгч Хята дын эдийн зас гийн өсөлт саарч бай гаа учраас эрэлт сул байж болзошгүй байна.

Зэсийн үнэ урууд сан жилүүдэд манай улс тун хэцүү байдалд орж байсан удаатай. Эргэн сануулахад, гурван жилийн өмнө сүүлийн

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ10 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) ЭДИЙН ЗАСАГ

М.Золбоо, Шинжээч

Б.Тулгат, ЗГМ сонин

Т.Элиса, Шинжээч

Долларын ханшийн өсөлтийн та лаар "Голомт" банк ны Нөөцийн удирдлагын газрын Арилжааны хэлтсийн захирал Г.Мөнх-Эрдэнээс тодрууллаа.

-Сүүлийн үед хүмүүс ханш өснө гээд доллар авах боллоо. Энэ нь ямар эрсдэл дагуулах вэ?

-Саарал жагсаалтад орох үеэр олон нийтэд бүрэн бус, тэгш бус, албан бус мэдээлэл маш их тарсан. Үүнээс үүдэн хүмүүс нэг тийм “хар нүх” рүү Монгол Улс унаж байгаа мэт ойлгож, ханш огцом савахад хүргэлээ. Яг үнэндээ ямар ч ам.доллар авах хэрэгцээгүй, зөвхөн ханшийн өсөлтөөс ашиг хүртэх спекуляц эрэлт урсгал, бодит эрэлтээсээ хэд дахин их болсон. Иймээс банкууд гадаад төлбөр тооцоо хийх, аливаа гэрээний үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор ам.доллар худалдан авах зайлшгүй, хойшлуулшгүй эрэлтийг юун түрүүнд хангаж ажилласан. Спекуляц эрэлтийг аль болох бага хангахын тулд банкууд өдрийн арилжааны дээд хязгаарыг тогтоосон. Энэ бол ам.долларын бодит хэрэгцээтэй хүмүүст худалдахын тулд авдаг арга хэмжээ.

Нөхцөл байдал хүндрэхэд Монголбанк богино хугацаанд шуурхай арга хэмжээ авч интер-венцээр дамжуулан ханшийн огцом өсөлтийг намжааж чадсан. Түүнээс хойш сар гаруйн хугацаа өнгөрчээ. Одоо ханш тэр үе шиг

савлаагүй, хурдацтай өсөөгүй байгаа ч Монголбанк интервенц хийж байгаа нь долларын ханш богино хугацаанд огцом савлах эрсдэлийг бууруулж байна.

Ер нь хүмүүс долларын ханш өснө гэх хүлээлтээр хэрэгцээгүй атлаа доллар авч байгаа нь өндөр эрсдэлтэй алхам юм.

-Яагаад өндөр эрсдэлтэй гэж. Харин ч төгрөг суларч буй үед ашигтай биш үү?

-Тухайн хүнд хоёр сонголт байна. Мөнгөө төгрөгөөр хадгалбал жилдээ 13-14 хувийн хүү авна. Харин доллараар хадгалбал жилийн 5-6 хувийн хүүтэй. Зөрүү нь найм орчим хувийн хүү. Тодруулбал, долла-рын ханш жилийн дараа найман хувиас илүү чангарч байж доллар авсны ашиг тус гарна гэсэн үг.

“Rio Tinto”-ийн төмрийн хү-дэр нийлүүлэх өртөг 2020, 2021 онд 10 орчим хувиар өсөх тө-лөв тэй байгаа нь тус компанид со рилт бол но гэж Macquarie Group дүг нэлээ.Тус группийн тооцоолсноор “Rio Tinto”-ийн төмрийн хүдрийн нийлүүлэлт 2019 онд 325 сая тонн, 2020 онд 330 сая тонн, 2021 онд 335 сая тоннд хүрэх тө лөвтэй байгаа аж. Хөдөлмөрийн зах зээл ху-мигдаж, хол зайд тээ вэрлэх шаард лагатай болж буй нь төм-рийн хүдрийн нийлүүлэлтийн өртгийг нэмэгдүүлнэ гэж үзэж байна. Харин төмрийн хүд рийн салбарын таван тэрбум ам.дол-ларын бүтээн байгуулалтын аж-лууд дуусвал 2022 оноос эх лээд өртөг, зардал буу рах бо ломжтой гэж дүгнэжээ. █

НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ ХҮНДРЭХЭД МОНГОЛБАНК БОГИНО ХУГАЦААНД ШУУРХАЙ АРГА ХЭМЖЭЭ АВЧ, ИНТЕРВЕНЦЭЭР ДАМЖУУЛАН ХАНШИЙН ОГЦОМ ӨСӨЛТИЙГ НАМЖААЖ ЧАДСАН. ТҮҮНЭЭС ХОЙШ САР ГАРУЙН ХУГАЦАА ӨНГӨРЧЭЭ.

Г.Мөнх-Эрдэнэ: ХАНШ ӨСНӨ ГЭХ ХҮЛЭЭЛТЭЭР АМ.ДОЛЛАР АВАХ НЬ ЭРСДЭЛТЭЙ

Интервенц хийж байгаа нь долларын ханш богино хугацаанд огцом савлах эрсдэлийг

бууруулж байна.

МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ

БНХАУ олборлолтын үнийг нэмбэл дарамт үүсэж болзошгүй

Төмрийн хүдрийн нийлүүлэлтийн өртөг өсөх төлөвтэй байна

БНХАУ нүүрс олборлогч компа ниудын бүтээмжийг сайжруулах бодлого барьж байгаа нь энэ салбарын хүчин чадал нэмэгдэхэд нөлөөлж улмаар нийлүүлэлтийн илүүдэл үүсэх төлөвтэй гэж Bloom berg-ийн шинжээчид харж байна. Гарц нэмэгдэж, нийлүүлэлт эрэлтээ давбал эрчим хүчний нүүрсний үнэд дарамт үүснэ гэдгийг сануулж буй. БНХАУ 2019 онд 200 сая тонн эрчим хүчний нүүрс олборлох хүчин чадалтай дэд бүтэц шинээр барьжээ. Ирэх 2020 онд мөн 409 сая тоннын хүчин ча дал бүхий дэд бүтэц барих зөвшөөрлийг БНХАУ-ын Засгийн газар олгоод байна. Бодлого талаасаа эрх баригчдын шийдвэр ийм байгаа бол нүүрсний компаниудын гүйцэтгэл тааруу байна. Тухайлбал, төрийн өмчит Chongqing Energy Investment компанийн ам.долларын бондын ханш пүрэв гарагт өмнө нь бай-гаагүй доод цэгт хүрч буурсан бай на. Тус компани орон нутгийн бонд гаргаж, шинжээчдийн таа-магласнаас 40 хувиар бага буюу 600 сая юань татан төвлөрүүлсэн гэж мэдэгдсэний дараа өмнөх бондынх нь ханш унажээ. █

Гэтэл энэ оны эхэнд Монгол-банкны долларын албан ханш 2,644 байсан. Одоо 2,720 төгрөг гэхээр 2.9 хувиар чангарсан байна. Эндээс долларын хадга-ламж хийсэн хүн төгрөгийн хад-га ламж хийсэн хүнээс тав орчим хувийн бага хүү авсан гэсэн үг.

Үүнийг оновчтой сон-голт гэх үү.

Мэргэжлийн шин-жээ чид бол ашиг ба эрсдэл нь хам гийн багадаа 3x1 харь цаа-тай шийдвэр гаргадаг. Энэ нь та тухайн шийд вэрийг гаргаад алдвал нэгийг алдана, олбол гурвыг олно. Та тухайн шийдвэрийг гурван удаа дараалж гаргахад хоёрт нь алдаж, нэгт нь хожлоо гэхэд эцсийн дүндээ +1-ийн ашигтай гарах юм. Тэгвэл төгрөгөө ам.доллар болгож хад-галах энэ шийдвэр ямар ашиг, эрсдэлийн харьцаатай байна вэ.

-Тэгвэл цаашид долларын ханш дунд урт хугацаанд хэрхэх бол?

-Сүүлийн 14 жилийн хугацаанд жил бүр 6-8 орчим хувиар төгрөгийн эсрэг чангарч байсан. Харин энэ жил гурван хувиар суларна гэдэг нь төгрөг маш тогтвортой байгаагийн илрэл. Ингэж тогтвортой байгаа нь хоёр үндсэн шалтгаантай.

1. Экспортын гол түүхий эдүү дийн үнэ энэ жил өндөр, хэмжээнүүд нь тогтвортой байж чадсан,

2. Монголбанк ханшийн хэт хэлбэлзэл үүсэх үед хариу арга хэмжээг хурдан авсан.

Ирэх жил түүхий эдийн зах зээлийн үнэ огцом буурах ма-гадлал бага, эрэлт ч боломжийн байхаар харагдаж байна. Тиймээс суурь талаасаа долларын нийлүүлэлт буурна гэж харахгүй байна. Монголбанкны удирдлагын асуудал ч шийдэгд чихлээ. Гол нь тодорхой эрсдэлүүд биднийг хүлээж байгаа. Ийм цаг үед маш сайн мэдээлэл, судалгаатай байж шийдвэр гаргах хэрэгтэй. Ер нь Монголчууд бид цуу үг яриа, ам дамжсан ярианд үндэслэн

шийдвэр гаргадгаа болих хэрэгтэй. Учир нь та хэдий чинээ тийм байна бусад хүмүүс та-ниар хүссэн шийд-вэрээ төдий чинээ амархан гаргуулна гэсэн үг шүү. Энэ нь эргээд таныг өн дөр эрсдэлд оруулж буй хэрэг гэд гийг үргэлж

бодох хэрэгтэй.-Валютын нөө ц хан галттай

хэм жээнд байгаа гэж эдийн за-сагчийн хувьд үзэж байгаа юу?

-Саяхан Монголбанк сар тутмын ээлжит уулзалтаа “Гадаад валютын нөөц” сэдвээр зохион байгуулсан. Тэндээс миний хийсэн дүгнэлт бол богино хугацааны эрэлтийг хангах нөөц хангалттай байгаа ч дунд, урт хугацаагаар тооцож харвал өөр дүр зурагтай байна. Нөөцийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг шат дараатай, бодлого, төлөвлөлттэй хийх хэрэгтэй. Гадаад өр гэж яриад байгаа зүйл дааж давшгүй их өр огт биш. Ердөө л 30 тэрбум ам.доллар.

Бид чинь одоогийн үнээр бодоход газар доороо 3-3.5 их наяд ам.долларын баялагтай улс. Үнэ нь өсөхөд энэ баялгийн үнэлгээ дагаад өснө. Тэгэхээр зөв менежмент хэрэгтэй байна. Баялгаа зөв бодлогоор ашиглаж, олсон орлогоо ухаалаг зарцуулаад эхэлбэл 30 тэрбум ам.доллар асуудал биш. Гагцхүү байгалийн баялгаа хөрөнгийн зах зээлээр дамжуулан ашиглаж монгол хүн бүрт баялгаасаа тэгш хүртэх боломжийг нээхээс гадна мөнгөний урсгалыг ил тод болгох нэн чухал байна. Энэ нь баялаг тэгш хуваарилагдахаас гадна том ордуудыг ашиглахад үүсдэг авлига, хээл хахуулийн асуудлыг ч давхар шийдэх юм. █

Бид одоогийн үнээр бодоход газар доороо 3-3.5 их наяд ам.долларын баялагтай улс. Үнэ нь өсөхөд энэ баялгийн үнэлгээ дагаад өснө.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 11 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

Хятад улс хууль бус махны наймааг

зогсоолоо

$150 мянгын үнэтэй банана дахиад алга болжээ

“Япончлол” 2020 онд дэлхийг хамрах төлөвтэй байна

Британийн сонгуулийн өмнөх санал асуулгад Б.Жонсон тэргүүлэв

Бээжингийн засаг захиргаа хууль бус махны импортыг хааж, хилийн хянал-таа чангатгах арга

хэмжээ авлаа. Үүнээс үүдэн үхрийн мах ихээр экспортолдог Энэтхэгийн ком паниудыг өөр зах зээл хайхад хүрлээ. Африкийн гахайн чичрэг өвчний халдварын улмаас Хятад улс хилийн боомтууд дээрээ хатуу шалгалт хийдэг болсон тул голдуу Вьетнамаар дамжиж байсан Энэтхэгийн махны экспортыг бараг зогсоосон байна. Тиймээс Энэтхэгийн экс портлогчид Индонезийн импорт гурав дахин өсвөл алдагдлаа нөхөж чадах болов уу гэсэн найдвар тээх болжээ.

Бээжин ийнхүү хилийн хянал таа чангалсан нь хоёр тэрбум ам.долларт хүрээд бай сан махны хар захын эргэлтэд хүнд цохилт болжээ. Уг нь 2001 онд Энэтхэгт дэгдсэн мялзан өвч ний улмаас тус улс Хятад руу албан журмаар, мах экспортлох эрхгүй болсон юм. Гахайн махны хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлдэг Хятад улс Африкийн чичрэг өвчний улмаас олон гахайгаа нядалснаас орлуулах өөр эх сурвалж хайж эхэлсэн нь хууль бус наймаачдад түр зуурын боломж олгожээ.

Швейцарын Базел хотын урлагийн музейн хананд скотчоор нааж байрлуулсан өндөр үнэтэй банана дахиад алга боллоо. Сэдэвт үзэсгэлэнгийн менежер Галери Перротин “Өнөөдөр ирэх үзэгчид уг үзмэрийг үзэж чадахгүй болсонд хүлцэл өчиж байна” гэжээ. Италийн шуугиан дэгдээгч зураач Маурицио Каттелланы уран бүтээлийн Comedian сэдэвт үзэсгэлэнд тавигдсан бананыг 150000 ам.доллараар үнэлсэн аж. Эхний өдөр өөр нэг нь зураач уг бананыг идэж

орхисон бол энэ удаад музейн захиргаа бусад үзмэрийг үзэхэд саад болж байна гэсэн шалтгаанаар алдартай бананыг “татан буулгасан” байна. █

Зээлийн хүү тэглэгдэх үзэгдэл Японд анх эхэлж, дараа нь Европыг хамарсан бол 2020 оноос бүх дэлхий даяар тархаж магадгүйг хөрөнгө оруулагчид анхаа-руулжээ. “Япончлол” хэмээх чиг хандлага энэ жил ихээхэн газар авч, ардаа хасах хүүтэй их хэмжээний зээл үлдээсэн. Европт мөнгөний зөөлөн бодлого, зээлийн

бага хүү банкууд болон тэтгэврийн сангуудын аш-гийг үгүй хийжээ. Улмаар энэ аюул АНУ-ыг нөмрөх шинжтэй байгааг санхүүчид таамаглажээ. Ийм байдал Японы алдагдсан он жилүүдийг санагдуулж байна гэж шинжээчид дүгнэв. АНУ-д хөдөлмөрийн үзүүлэлт сайн гарсан ч бондын өгөөж доошилж байгаа нь өсөлтийн гарцаагүй бууралтыг до-хиолж байгаа аж. █

Энэ пүрэв гарагт болох парламентын сонгуулийн өмнөх санал асуулгыг Ерөнхий сайд Борис Жонсон тэргүүлж явна. Түүний удирддаг Консерватив нам ялах нь бараг тодорхой байгаа үед ноён Жонсон Британийг Европын Холбооноос гаргаж чадах ганц улстөрч гэсэн мессеж тарах боллоо. Тус нам

парламентад олонх болсон тохиолдолд ирэх оны нэгдүгээр сарын 31-нд ЕХ-ноос гарах санал хураалтад дэмжсэн санал өгч, олон нийтийн дунд маргаан дэгдээгээд буй асуудлыг эцэслэн шийдвэрлэх боломжтой. Ноён Жонсон сонгогчидтой уулзахдаа эрх баригч намын зарим хууль тогтоогч Брекситийг эсэргүүцсэнд сэтгэл дундуур байгаагаа илэрхийлжээ. █

Хятад улс хууль бусаар мах нэвтрүүлэхийг зогсоохын тулд хилийн хяналтаа чангатгав

Энэтхэгийн үхрийн махны экспорт Вьетнам, Мьянмар, Тайланд, Хонконгоор дамжин хийгддэг ба энэ оны аравдугаар сард өнгөрсөн оны мөн үеэс 23 хувь буурсан гэж Энэтхэгийн мал, мах экспортлогчдын холбоо мэдээлэв. Засгийн газрын тоо

баримтаас үзэхэд Энэтхэгийн гол худалдан авагч В ь е т н а м ы н импорт зургаан сарын байдлаар 34 хувь буурч, 202 873 тонн болсон байна. Холбооны дэд ерөнхийлөгч Фаузан Алави экспортлогчид Индонезид одоо 80 000 тонн үхрийн

мах худалдаж буйгаа жилийн хугацаанд 300 мянган тоннд хүргэхийг зорьж байна гэжээ.

Тус бүлэг Засгийн газартаа хандаж, Индонезитой хэлэл-цээ хийж, импортын квотыг нэмэгдүүлэх санал тавьсан бөгөөд нааштай хариу ирнэ хэмээн хүлээж буй аж. Энэт-

хэгийн тал түүнчлэн Бээжинд хандаж, 2001 онд тавьсан хоригоо цуцлахыг санал болгожээ. Тус холбооны удирдлага боловсруулаагүй арьсны экс портын татварыг танаж, дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай болгохыг шаардав. Ноён Алавийн хэлснээр боловсруулаагүй арьс ны экспортын татварыг зургадугаар сард 60 хувь байс ныг 40 болгож бууруулсан ч борлуулалт олигтой дээшлээгүй байна.

Австрали, АНУ, Канад улс тэг татвартай бол Бразил есөн хувьтай байдаг гэж тэрбээр онцолжээ. Ноён Алави Энэтхэгт махны экспортоор тэргүүлэгч Allanasons компанийн захирал агаад олонх арьсны үйлдвэр зогссон буюу бага хүчин чадлаар ажиллаж байгаа учир тус салбар тэсэж үлдэхэд хүнд байгааг анхааруулжээ. Тэрээр “Хятад улс Энэтхэгийн импортыг яваандаа зөвшөөрлөө ч Индонези руу экспортлох болон боловсруулаагүй арьсны татварыг бууруулах нь биднийг аварна” гэжээ. █

Пратик Парижа

Катя Казакина

Жойн Эйнгер

Роберт Хаттон

Энэтхэгийн үхрийн махны экспорт Вьетнам, Мьянмар, Тайланд, Хонконгоор дамжин хийгддэг

Энэтхэгийн махны экспорт(сая тонн)

2.20

2.00

1.80

1.60

1.402013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Эх сурвалж: United States Department of Agriculture

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ12 2019.12.10, МЯГМАР~№212 (1264) АМЬДРАЛЫН ХЭМНЭЛ

Зогсолтгүй өөрчлөгдөн хөгжих нийгэм, технологийн үсрэнгүй хөгжлийн эрин үед дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхах амаргүй зүйл. Бизнест ялангуяа бүтээлч байдал, өсөлтийн сэтгэлгээ, хурдтай шийдвэр гаргалт, цаг төлөвлөлт

Г.Санжааханд, ЗГМ сонин

Хүмүүс амьдралдаа шинэчлэл хийх үедээ огцом өөрчлөлт хийхийг оролддог. Шууд таван км гүйх, өглөө эрт 05:00 цагт босдог болох, эрүүл хооллох гэх мэт. Энэ нь эхэн үедээ эрчимтэй байс наа яваандаа буурдаг тал бий. Үүнийг “бүтэлгүйтлийн жор” хэмээдэг. Урт хугацаанд бодит үр дүн авч рах өөрчлөлт хиймээр байгаа бол багаас эхэл. Түүнийгээ бага багаар бататга, тэгээд амжилтыг мэдэр, урагшил.

Амьдралд, ажилд, карьерт чухал гэсэн зүйлсээ жагсаа. Чухал болон чухал биш зүйлүүд-дээ хил зааг тогтоо. Бүтээмж муутай, сөрөг хүмүүстэй цаг үрэлгүй танд чухал, үр ашигтай зүйлст илүү цаг гарга. Жилд 55 тэрбум долларын борлуулалттай компани удирдаж буй Марк Закербергийг гэр бүлсэг хүн гэлцдэг.

Түүнд нэг футболк олон

тоогоор байдаг нь өнөөдөр юу өмсөх вэ гэж бодох цагийг нь хэмнэж, хэмнэсэн цагаа бизнесийнхээ гол зүйлд анхаа-рахад зарцуулдаг хэмээн ярилцлага өгсөн байдаг. Гэхдээ танд яг нэг ижил цамц олноор авахыг зөвлөсөнгүй. Хувийн амьдрал болон ажлынхаа аль алинд нь цаг гаргахыг зорьж буй бол юунд цаг зарцуулахгүй байхаа тодорхойлох нь чухал.

Хэдий бид завгүй ч гэсэн зарим зүйлүүдэд зав гаргадаг. Тухайлбал, хоол лох, унтаж амрах, имэйлээ шалгах гэх мэт. Яг энэ зүйлийн адил дасгал хөдөлгөөнийг заавал хийж, амьдралынхаа хэвшил болго. Тогтмол дасгал хөдөлгөөн нь бие бялдрыг эрүүлжүүлж стрессийг бууруулахад хамгийн үр

дүнтэй. Гэр бүлийнхэнтэйгээ хамт цагийг үр бүтээлтэй өнгөрөөхийг хэвшил болговол илүү үр өгөөжтэй.

Хэрэв та Google эсвэл Office 365 хуанли ашигла-даг бол фитнес, спортын цагуудаа ч оруулбал хэвшил болгох, уг цагт өөр ажил төлөвлөхгүй байх, мөн мартахгүй байхад тань тусална.

Бид амьдралынхаа турш тодорхой зуршлыг бий болгож, түүнийгээ буруу зөвийг нь ч тунгаах завгүй байдаг. Тухайлбал, ажил, гэрийн хооронд хотын түгжрэлд олон цаг өнгөрөөдөг, бизнест цаг нар гэж байдаггүй учир фитнест явах боломжгүй, гэр бүл,

хүүхдүүддээ цаг гаргадаггүй буруутан болдог.

Танд эдгээр шалтгаан танил санагдаж байна уу. Хүн өөрөөсөө “Яавал миний амьдрал илүү энгийн, хялбар болох вэ” гэж байнга асууж байх хэрэгтэй. Тогтсон зуршлыг илүү хялбарчлах шийдэл байдаг шүү.

Бүтэлгүйтэхгүйн тулд бага зүйлээс эхэл

Дэмий цаг үрсэн зүйлс болон хүмүүсээс холд Дасгал хөдөлгөөнба эрүүл амьдралын хэв маяг

зэрэг олон ур чадварыг нэг дор шаардах болсон. Энэ үед хувийн амьдралын жижиг атлаа чухал зүйлс орхигдож, ажил амьдралын тэнцвэр алдагдах нь бий. Тиймээс дараах мэдээлэлд анхаарлаа хандуулж, ажил амьдралаа тэнцвэртэй байлгахыг хичээгээрэй.

Ажил, амьдралаа 60/20/20-ийн зарчмаар

тэнцвэржүүлээрэй Урт хугацаанд бодит үр дүн авчрах өөрчлөлт хиймээр байвал багаас

эхэл. Түүнийгээ бага багаар бататга, тэгээд амжилтыг мэдэр

Орчин үеийн технологийн дэвшил

бидний ажил амьдрал бизнест асар их өөрчлөлт

авчирч буй. Бид хоногт 24 цаг онлайн байж

хүссэн мэдээллээ авч бас хянаж чадаж байна. Гэвч үүнээсээ болж ажлаасаа

хөндийрөхөө больсон. Та үдийн цайнд орох,

орой хариад амарч байх мөчүүдээ анхаараад нэг

үзээрэй. Ухаалаг утсаараа ажлаа хийсээр л байдаг.

Баасан гарагийн орой найзуудтайгаа уулзангаа

хажуугаар нь и-мэйл бичдэг, бүр conference call

хийчихдэг менежерүүд ч бий. Гэртээ, хүүхдийн төрсөн өдөр, гэр бүлийн

цаг, найз нөхдийн уулзалт гэх мэт чухал мөчүүдэд технологиос өөрийгөө

холдуулж сур. Яг тухайн цаг мөчид таныг хүрээлэн

буй бодит зүйлээ мэдэрч, түүнд

өөрийгөө зориулах хэрэгтэй.

Ажил амьдралын тэнцвэр алдагдсан хүмүүст нийтлэг нэг

шинж байдаг. Ганцхан зүйлд хэт их анхаарч

хэт төгс байхыг хичээх нь алдаа, бүтэлгүйтлээс зайлсхийх, хойшлуулах

болон алдах үед сэтгэлээр унах, өөртөө итгэлгүй зэрэг сөрөг үр дагавартай. Энэ үед цаг төлөвлөлтийн 60/20/20-ийн зарчмыг зөвлөдөг. Ажлынхаа цагийн 60

хувийг үндсэн ажилдаа төлөвлө, харин 20

хувийг гарч болзошгүй ажлуудад нөөцөлж,

үлдсэн 20 хувийг чөлөөтэй зарцуул. Google компанийн

70/20/10 зарчим үүнтэй төстэй байдаг. Энэ нь

цагийнхаа 70 хувийг гол ажлуу дад, 20 хувийг гол ажилтайгаа холбоотой зүйлст, 10 хувийг огт

холбоогүй зүйлст зарцуулдаг гэсэн үг.

Технологиос холдож

сур

Хэт төгсбайх гэж хичээх

хэрэггүй

Амьдралын тогтсон хэв маягаа өөрчил

13ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | СЭТГЭЛ ЗҮЙ 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

БАГШ ДОТНО ХАРИЛЦАА ҮҮСГЭХИЙГ ШААРДСАН

-Би хоёрдугаар дамжаанд сурдаг. Сүүлийн нэг сарын хугацаанд багш маань өөртэй нь дотно харилцаа үүсгэхийг шаардах боллоо. Би яах вэ?

-Багш хүн ийм хандлага гаргаж байгаа нь маш ёс зүйгүй асуудал. Тэгэхээр эсэргүүцэх нь зүй ёсны хэрэг. Эмэгтэй хүний бие эрхэм нандин зүйл учраас дүнгийн төлөө дотно харилцаанд орно гэдэг байж болшгүй асуудал. Хэрвээ үнэхээр танаас шалтгаалахгүй тэр хүний дарамт, шахалт байгаа бол удирдлагад нь мэдэгдэж асуудлыг шийдэх хэрэгтэй.

ҮГ ХЭЛ, ҮЗҮҮЛЭХ БАЙДАЛ: ● Эротик, порнограф зураг, бичлэг үзүүлэх

● Эротик нийтлэл, өгүүллэг уншиж өгөх

● Бэлгийн

Заавал дотно харилцаанд орох ёстой гэж үү

“Засгийн газрын мэдээ” сонин мэргэжлийн сэтгэлзүйчидтэй хамтран зөвлөгөөг хүргэж байна. Энэ удаа сэтгэлзүйч Ц.Шинэдолгор уншигчдаас ирсэн бэлгийн чиг хандлага, дарамтын талаарх асуултад хариуллаа. Хэрэв

танд сэтгэл зүйн тулгамдсан асуудал байвал манай сонинд хаяглан ирүүлээрэй.

Г.Санжааханд , ЗГМ сонин

БЭЛГЭ ЭРХТНИЙХЭЭ ЗУРГИЙГ ЯВУУЛААД "ЯМАР

БАЙНА" ГЭСЭН-Хэд хоногийн өмнө нэг залуугаас facebook найзын хүсэлт ирсэн юм. Танихгүй хүн байсан болохоор тухайн үед тоогоогүй орхисон. Гэтэл чатаар эрхтнийхээ зургийг явуулаад "ямар байна" гэсэн. Блоколсон ч гэсэн өөр чатнаас порно бичлэг, элдэв гаж зураг явуулах боллоо. Би яах учраа олохгүй байна?

-Иймэрхүү асуудал гарвал тухайн хүнд хуулийн дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Ингэлээ ч тэр хүн болихгүй бол Цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэх газарт хандаж

болно. Ийм хэргүүдийн ихэнх нь нэрээ нууцалсан, хуурамч хаягтай байдаг. Тиймээс цагдаагийн байгууллагад мэдэг дэж, асуудлыг шийдэж болох уч раас тэгтлээ ач холбогдол өгс ний хэрэггүй. Магадгүй та ныг эргээд хариу хандалт хий хийг хүлээж, ямар нэг байдалд оруулах гэсэн өөр зо рилго агуулж байж ч болзошгүй учраас хуулийн байгууллагад хандах нь зүйтэй.

ЗҮЙ БУСААР БИЕД ХҮРВЭЛ БЭЛГИЙН ДАРАМТАД

ТООЦОХ УУ -Автобус болон нийтийн тээврийн хэрэгсэлд зүй бусаар биед хүрвэл бэлгийн дарамтад тооцох уу? -Манай улсад автобусанд хэ-

тэр хий шахцалддагаас болоод хүний орон зайд халдах то-хиолдол их байдаг. Бид өөрөө-сөө 50 см орчим зайд ойр дотнын хэн нэгнээ байлгадаг. Гэтэл автобусанд танихгүй хү мүүс бидний орон зайд халдсанаас бие, сэтгэлийн тав гүй мэдрэмж төрдөг. Тэгэхээр ша халдсаны улмаас сэтгэл зүйн хувьд таны

амины орон зайд халдсан учраас дургүйцэл төрж байж болох талтай. Хэрвээ үнэ хээр таны биед зүй бусаар хүр сэн тохиолдолд тухайн хү нээс холдож, өөр газар зогсох хэ рэгтэй. Энэ мэтчилэн өөрөө асуудлыг шийдэж болно.

ДАРГА ДОТНО ХАРИЛЦААНД

ОРООГҮЙ ГЭЭД АЖЛААС ХАЛСАН

-“Чи даргатайгаа хэзээ уулзах вэ. Чамайг гурван жил хүлээж байна. Ганц удаа тэгэх үү, ахиж чамайг зовоохгүй” гэх мэтчилэн даргаас олон мессеж ирдэг байлаа. Хэлсэн зүйлийг нь хийхгүй гэхэд өөр ажил хайж эхэл гэсэн. Тэгээд удалгүй орон тоо цомхотгох нэрийдлээр халсан. Хэн

нэгэнд хэлэх гэхээр санаа зовоод байх юм? -Албан тушаалаа ашиглаж

өөрийн хүслээ хангах нь ёс зүй-гүй үйлдэл. Үнэхээр таныг аж-лаас халсан бол даргадаа хэрэг үүсгэх ёстой гэж бодож байна. Ямар ч үндэслэлгүйгээр бэлгийн дарамтаас болж ажлаас халагдах нь байж болохгүй асуудал. Та их хүлцэнгүй хандсан байна. Удирдлагатайгаа ийм за маар харилцаа холбоо тог тоох гүйгээр өөрийн карьерыг дээш лүүлж чадна гэдгээ бусдад ха руулаарай. Шинэ ажилд орж, өөрийгөө хэн гэдгийг харуулж чад на гэдэгтээ итгэж, аливаа зүй лийг гэгээлгээр харахыг зөвлөе.

ТУСЛАМЖ ГУЙЖ ХАШХИРАХАД ХЭН Ч

ТООГООГҮЙ

-Гэр рүүгээ алхаж явтал хажуугаар зөрсөн залуу өгзөг базсан. Уурлаж гарыг нь цохитол "тэгвэл өөрөөр хандана" гэж над руу дайрсан. Тусламж гуйж хашхирахад хэн ч тоогоогүй. -Хүний эмзэг эрхтэнд зөв шөө-

рөлгүй хүрсэн учраас энэ бол бэл гийн хүчирхийлэл. Тухайн нөх цөлд хүмүүс туслаагүй ч гэ-сэн цагдаад өгөх хэрэгтэй. Гэр тань алслагдсан, гэрэлтүүлэггүй газар байдаг бол шөнө орой явах даа болгоомжтой байхыг зөв лөе. Ийм нөхцөл үүс чи-хээд байхад хүмүүс бие бие-дээ туслахгүй байна гэдэг эм зэглэмээр зүйл. Тэгэхээр өөрийнхөө аюулгүй байдлыг маш сайн хангах хэрэгтэй. Ту-хайлбал, гэрэлтэй газраар явж, хүнээр тосуулж байгаарай. █

ЗӨВЛӨГӨӨ

харилцаатай холбоотой доог тохуу хийх ● Бусдын бие галбир, бэлгийн харилцааны тухай ярих ● Халуухан, тачаангуй, секси гэх мэт нэр, хоч өгөх ● Янз бүрийн дуу авиа гаргах, сонсгох ● “Хүчиндэнэ шүү” гэх мэтээр

Ажлын байран дахь бэлгийн дарамтын илрэх хэлбэрайлган сүрдүүлэх ● Надтай бэлгийн харилцаанд орвол “харж үзнэ”, “тушаал дэвшүүлнэ”, “цалин нэмнэ” гэх мэтээр нөхцөл санал болгох

БИЕИЙН ҮЙЛДЛЭЭР: ● Эвгүйцмээр хөдөлгөөн харуулах

● Хоргоох, татах, чангаах ● Биеийн нууц, онцгой хэсгүүдэд хүрэх ● Тэврэх● Үнсэх, базах● Хувцсыг нь тайлахыг оролдох ● Бэлэг эрхтнээ шүргүүлэх● Бэлгийн хүчирхийлэл үйлдэх ба түүгээр хязгаарлагдахгүй. █

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ14 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) СУДЛААЧИЙН ҮГ

Харин Сирид оросууд дэг сахиулсан. Харин одоо гол цохилт Украины нутаг дэвсгэрт өгөгдөх байх. Гэхдээ тэнд Америк байлдахгүй, англичууд ч байлдахгүй хэмээн Жириновский урсгаж байв.

Орос өөрсдийг нь хэн гомдоосон, гутаасныг хэзээ ч мартахгүйО

росын алдартай улстөрч Владимир Ж и р и н о в с к и й г Монголд урихсан. Түүний эх захгүй,

тэнэгдүү бас түрэмгий ч гэлтэй яриаг монголчуудад нэг сонсгохсон. Дэлхийн шинэ дайн Украины нутаг дэвсгэр дэх мөргөлдөөнөөс дэгдэнэ гэж ирээд Оросын сэтгүүлч Владимир Соловьёвын хөтөлдөг нэвтрүүлгээр ам мэдэн ярьж харагдав. Украинаас дэлхийн шинэ дайны шинж тэмдэг илрээд байгаа юм гэcэн. Тэр том дайн 2016 оны 6 дугаар сард эхлэхээр төлөвлөгдөж байсан ба 2017, 2018 он хэдийн өнгөрсөн. Дайн эхлэх нь эхэлсэн. Байлдааны цагийн байдал англо-саксуудын заавраар тогтоочихлоо. Дэлхийн дайн эхлэхийн өмнөхөн өдөөн хатгалга хийдэгтэй Украины сценар яг тохирч байна. 1992 онд Босни ба Херцеговина, 1999 онд Серби, Ирак гэхчлэн. Гэвч дайныг хаанаас эхлүүлэхийг мэдээгүйгээс дээрх мөргөлдөөнүүд шат ахиагүй юм. Харин Сирид оросууд дэг сахиулсан. Харин одоо гол цохилт Украины нутаг дэвсгэрт өгөгдөх байх. Гэхдээ тэнд Америк байлдахгүй, англичууд ч байлдахгүй хэмээн Жириновский урсгаж байв.

Жириновскийн лүндэгдэж буйгаар нөгөө лут гүүр барьсан Керчийн хоолойд л өдөөн хатгалга өдөөгдөж тэндээсээ дайтах бололтой. Украины флот гэдгээс үлдсэн юм байдаг бол түүнийгээ Хар тэнгис ба Азовын тэнгист оруулах бүх гарц сувгийг хаах хэрэгтэй. Хэрэв энд өдөөн хатгалга хийх аваас Украинд флот гэж цаашдаа бүр байхгүй болно. Бас Украины зэвсэгт хүчинд байгаа орос цэргүүд нь Киевт захирагдахаа болиод тэдэндээ сануулга өгөг. “Украины дэглэм”-ийг хуулиас гадуур гэж зарла. Тэд дотроо байлдааны цагийн байдал зарлаг. Тэгээд улс төрийн намуудаа хориглог, иргэдийнхээ өмчийг хурааг, дотооддоо дайчилгаа явуулаг л дээ. Яахыг нь үзье хэмээн ЛДПР намын дарга ам шүдээ билүүдэн байв.

ХҮЧНИЙ ДАВУУ БАЙДАЛДАА АНУ ХЭТ ЭРДЭЖ БАЙГАА НЬ ТӨСӨӨЛӨХ АРГАГҮЙ ТЭНЭГЛЭЛД ХҮРГЭЖ, ТЭР НЬ ОРОС БА БУСАД ОРНУУДАД ГОЛ АЮУЛ ЗАНАЛ УЧРУУЛАХ БОЛНО.

Олхонуд Баярхүү, Профессор

Жириновскийг албан бус суртал нэвтрүүлэг гэж бодъё. Гэтэл Батлан хамгаалахын сайд Сергей Шойгугийн ярьсныг албан ёсны гэж ойлгохоос аргагүй.

Хоёр сайдын ярьсан, ОХУ-ын Төрийн Думын нэг том зүтгэлтний зааварчилсныг дээр засваргүй хөрвүүллээ. Дэлхийн дайн ойрхон мэт сэтгэгдэл төрүүлэхээр л үгэн бөмбөгөөр авч өгцгөөсөн байна.

Цааш нь судлаачдын байр сууриас сонирхоё. Америкийн тал баримтлагч судлаач Олег Лисный (бодвол украин байх) гэдэг хүн Орос-НАТО руу хандуулан дайны сэрүүлэг дуугаргажээ. НАТО армиудаа 2021 он гэхэд шинэчилж дуусах ба Оросын эсрэг ажиллагаа явуулах янз бүрийн сценар боловсруулж бас дуусна. “Крымыг хууль бусаар хавсарган нэгтгэсэн нь бусад ертөнцийн эсрэг Орос түрэмгий ажиллагаа явуулах санаархалтай болохыг нь илтгэж буй” хэмээн НАТО-гийн ЕНБД Йенс Столтенбергийн хэлснийг тэрээр эшлэжээ. Орос бол улам идэвхтэй ажиллана, цагийг ашиглана, цаг хожно, гэтэл НАТО 2021 он хүртэл хил дээрээ хариу үйлдэл үзүүлэх чадваргүй, тэгснээрээ Оростой сунжирсэн архагшсан мөргөлдөөнд хүрч магадгүй. Украины хувьд НАТО, АНУ, Европын Холбоотой харилцаагаа хөгжүүлэхээс өөр хувилбар байхгүй болсон. Энэ бол Оросын зүгээс учрах шинэ түрэмгийллээс өөрийгөө хамгаалах цорын ганц зөв зам мөн хэмээжээ.

Тэрээр НАТО-г дэмжихийг хамгийн чухал үйлс гэж үзжээ. Бүх хүч нөөцөө дайчлан НАТО-г дэмжих хэрэгтэй. Кремльтэй тохиролцоно гэдэг маш хүнд. Кремль бол бусдаас ганц л компромисс (буулт хийлгэх) хүснэ. Тэр нь Оросын эрх ашгийг нь бүрэн бодолцох. Гэтэл өнөөдөр Орос, Украины эрх ашиг хослож чадахгүй байна. Глобал энх тайвны өнцгөөс авч үзвэл Украин бол Оросын түрэмгийллийг цааш ахиулахгүй хаалт бэхлэлт болж

өөрөөр хариулжээ. “Сонсоход хэдий гашуун ч, тэгэхээс аргагүй” гэжээ. Оросын эсрэг шийдвэр, олон улсын байгууллагын санкц тавигдах болгонд саад хийдэг тийм улсуудад л Орос тусладаг. Энэ бол олон улсын ердийн практик гэсэн нь төвийг сахих тухай уйгагүй уриалдаг миний хувьд яалт ч үгүй харгалзах аргумент болов уу.

АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр XXI зууны эхэнд ажилласан Ж.Бушийн “мэргэн үг”-ээр нийтлэлээ төгсгөе. “Орос бол СССР-ийн тооцоог бодох гэж байгаа тул

бүү тайвшир!” гэсэн гарчигтай. АНУ-тай сөрөг тулгараад Зөвлөлт Холбоот Улс ялагдсан, харин Орос бол Америкийг төсөөлшгүйгээр хорлочих хэмжээний хүч нөөцтэй үлдсэн, Кремлийг зэрлэг чоно, баавгай гэж Вашингтонд төсөөлдөг. Орос нь хүчирхэг биш, өлөн зэлмүүн байна. СССР бол бусдыг найз нөхрөө гэж нэрлэдэг, үздэг хэрнээ хянадаг байсан. Америкчууд

тайвширч болохгүй, аюул ойрхон байгааг бүү март. Америкчууд таргалаад ирэхлээрээ СССР оршин байсныг мартчих юм. Мартах л юм бол эхний ялагдлаа амсана. Зөвлөлтийг хянахад амархан байлаа. Гэтэл түүнийг тарж бутарсны дараа тодорхoйгүй, хэлж мэдэшгүй геополитикийн эрсдэл өслөө. Орос ялагдана гэж байхгүй. Матрешкин тоглоом шиг л ар араасаа сугарч гарч ирнэ. Орос бол өөрсдийг нь хэн гомдоосон, гутаасныг мартахгүй гэжээ. Энэ чинь дэлхийн дайнд бэлтгээ гэсэн ухуулга биш гэж үү? █

буй. Тэгэхдээ Украины бүрэн эрхт байдлыг устгахаар Орост төлөвлөсөн байхыг үгүйсгэхгүй. Орос их (том) дайнд бэлтгэж байна. Украин нь Оросын давшилтад голлох саад хаалт, бэхлэлт болж хувирсан гэдгийг НАТО-д ойлгож байна гэж Лисный ярьсан нь Украинаас болж дэлхийн шинэ дайн дэгдэнэ гэсэн Жириновскийн таамгийг яг нотлосон мэт.

“Их гүрнүүдийн сүүдэрт” гэдэг гарчгаар Вячеслав Потапенко гэдэг нөхөр Оросыг баахан буруутгажээ. Бас л нөгөө Крым. Түүнийг Орост аннекс хийсэн нь глобал том г е о п о л и т и к и й н үйл явцын үр дүн. Тийм нөхцөл байдалд Украин ч олигтой, нэр төртэй ажиллаж, зохион б а й г у у л а г д а ж чадсангүй, НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл ч үр дүнгүй өнгөрлөө. Жижиг улсууд хүчирхэг хөрш рүүгээ хандах нь улам их болно. Олон улсын глобал тэмцэл явагдаж байна. Нэг хэсэг нь Оросыг, Хятадыг гэнэ, нэг хэсэг нь АНУ-ыг гэнэ. Жижиг, бага улсууд глобал энх тайванд онцгой нөлөө үзүүлж чадахгүй, өнөөдөр нөхцөл байдал 10 жилийн өмнөхийг бодвол илүү аюултай болж байна. “Геополитикийн нийтийн зах зээл” гэх ойлголт бий, том гүрнүүдээс жижиг улсуудын мэдлийн газар нутгийг наймаалцах хэлбэрээр тэр зах зээл цааш өрнөж магад гэсэн нь этгээд өнцөг ч юм шиг.

Украины эсрэг Оросын түрэмгийлэлтэй дэлхий эвлэрэх болов уу гэсэн асуултад Потапенко барууныхны үздэгээс

III дайны тухай зохисгүй үг яриа

“Московский комсомолец” сонинд ярилцлага өгчээ. Хүчний давуу байдалдаа АНУ хэт эрдэж байгаа нь төсөөлөх аргагүй тэнэглэлд хүргэж, тэр нь Орос ба бусад орнуудад гол аюул занал учруулах болно. Хэрэв АНУ-д ингэж үзээд энэ инерцээрээ яваад байвал хүчний харьцаа Америкийн талд эргэчихнэ гэж бодож байгаа бол элдэв үзэл бодол тархинд нь хөгжсөөр эцэст нь хамгийн тэнэглэл рүү хүргэнэ шүү хэмээн тэрээр анхааруулжээ.

Хариуд нь АНУ-ын Батлан хамгаалахын сайд Марк Эспер ярьж байна:- Аюулгүй байдлын салбарт АНУ-ын гол дайсан бол Орос. Ойрын ирээдүйд Москвагийн үйлдэл Вашингтоны хувьд гол аюул байх болно. Орос нь дангаараа, ганц талаасаа улсын хил өөрчлөхийг хүсч байна. Орос орон АНУ-тай хамтран ажиллая гэж бодож байгаа бол “ердийн хэвийн улс” шиг байл даа. Гэтэл одоо Москвагаас тогтворгүй байдлыг өөгшүүлж, хөршүүдийнхээ нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг зөрчиж байна гэжээ.

дуу шуугиантай байвч дуут дохио өгдөг.

АНУ-ын Патент, Худалдааны Тэмдэгтийн Албанд (USPTO) гаргасан патент авах мэдүүлгээс үзвэл Apple энэхүү ач тустай технологийг үргэлжлүүлэн сайжруулж паркинсоны өвчний шинж тэмдэг тодорхойлох чадвартай болгох гэж байна.

Бие эрхтний хэвийн бус хэмнэлтэй, гуйвж дайвсан тогтворгүй хөдөлгөөнийг Ap-ple Watch өдрийн турш бүртгэж мэдээллийг нь хадгалж явах юм. Цуглуулсан мэдээллийг

Байрлал, чиглэл тодор-хойлоход нийтлэг ашигладаг Google Maps хэрэглүүрт удах гүй явган зорчигчдод хэ-рэгтэй шинэ функц нэмэгдэх гэж байна.

Интернэт хайгуулаар дэл-хийд тэргүүлэгч компани Maps аппликэйшндээ Light-ing хэмээх шинэ лэйер-давх арга нэмж үүсгэх су-дал гаа хөгжүүлэлтийн ажил эхлүүлснийг мобайл прог рамм хангамж хөгжүү-лэгчдийн XDA Developers групп мэдээлэв. Уг Light-ning давхарга нь хурц тод гэрэлтүүлэгтэй гудамжуудыг ялган харуулах үүрэгтэй.

Гудамжны гэрэлтүүлэг, гэ рэлтүүлгийн тод, бүдэг

эсэх нь ялангуяа гадаадын хотуудаар аялагч жуулчдад аюулгүй байдлын үүднээс чухал хэрэгтэй мэдээлэл болдог.

Шинэ технологийг тур-

шиж буй Google Maps аппли-кэйшны 10.31.0 туршилтын бета хувилбарт гэрэлтүүлэг сайтай гудамжуудыг тод шар өнгөөр ялгаж өгчээ. Программд оруулсан кодоос үзвэл хожмын Google Maps гудамжны гэрэлтүүлэг бүдэг, тод, эсвэл огт гэрэлтүүлэггүй эсэхийг мэдээлдэг болох юм.

Google Maps-д гэрэл түүл-гийн функц хэзээ нэвтрэх, аль бүс нутагт эхлэх талаар тодорхой мэдээлэл хараахан гараагүй байна. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ТЕХНОЛОГИ 15 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

Аpple Watch ухаалаг цагны сүүлийн шинэ Series 5 загвар хэ-р э г л э г ч и й н х э э эрүүл мэндэд хя-

налт тавих “авьяастай”. Уг цаг судасны лугшилтын тоог бүрт -гэж, хэвийн бус цохилт илрэх тохиолдолд анхааруулах дохио өгдөг. Хэрэглэгч ухаан алдаж унавал түргэн тусламжийн утсанд залгах санал бүхий анхааруулга ухаалаг утасны дэлгэцнээ тодорч, гадна орчин

Apple-ын ухаалаг цаг паркинсоны

өвчнийг оношилноО. Мишээл, ЗГМ сонин

Цэргийн нохойд тусгай технологитой

“юүдэн” бүтээлээ

Ухаалаг утаснаас үүдэлтэй хүзүү, толгойн

гэмтэл нэмэгджээ

Google Maps-д гудамжны гэрэлтүүлэг

үүсгэх судалгаа эхэллээ

Ертөнцийг амьтны нүдээр харах программ бүтээв

хожим хэрэглэгчийн биеийн байдалд үнэлгээ өгч, оношилгоо эмчилгээ хийх эмч ашиглаж болно.

Өнгөрсөн оны зургадугаар сард гаргасан уг мэдэгдлийг патентын алба энэ сарын эхээр нийтэд ил болгожээ. █

Үүргээ гүйцэтгэх үед цэрэг дайчдын нэгэн адилаар байл-дааны галт зэвсэг, артиллерын буудлага, бөмбөг дэлбэрэх зэрэг хэт чанга дуу чимээнд байнга өртдөг байлдааны сургуультай

нохойн сонсголын эрхтнийг хам гаа-

лах зориулалттай на рийн технологи бүхий “юүдэн”-г Пентагон хөгжүүлж

байна. Хөнгөн, дуу чимээ

шингээх чадвар сайн, 2.5 сантиметр

зузаантай тус гай материалаар бүтээсэн CAPS (Canine Audito-ry Protection System) “юүдэн” байлдааны нохойн чихийг аюултай түвшнээс хэтэрсэн хэт чанга дуу чимээнээс найдвартай

хамгаалах юм. Хамгаалалтын “юүдэн”-г ARI,

Zeteo Tech компани АНУ-ын Армийн судалгааны хүрээлэнтэй хамтран боловсруулжээ. Хараа хамгаалах зориулалттай тусгай нүдний шилний хамт хэрэглэх уг юүдэнг хавчиг, давчуу, тоос шороо ихтэй орчинд ажиллах нохойд зүүж хэрэглэнэ.

Байлдааны сургуультай нохой дүлийрэх нь цэрэг дайчдад тохиолддогтой адил түгээмэл гэмтэл бөгөөд албанаас чөлөө-лөхөд хүргэдэг гол шалтгааны нэг болдог байна. █

Гар утсандаа сатаарсан хүмүүс бүдэрч унаснаас хүзүү, толгойгоо гэмтээсэн тохиолдол сүүлийн 20 жилд эрс нэмэгдсэнийг АНУ-ын чих, хамар, хоолой судлал, хүзүү, нүүрний мэс заслын JAMA Otolaryngology – Head & Neck Surgery байгууллага шинэ судалгаа харууллаа.

Эрүү хугарсан, нүүр гэмтсэн зэрэг бэртэлтэй өвчтөнүүд шалтгаанаа гар ут саа шагайж яваад орчноо анзаараагүйгээс болсон хэмээн тайлбарласныг уг судалгааг удирдсан, мэс засалч, доктор Борис Паш-ковер хэлж байна.

Уг судалгаа АНУ-ын гэмтэл согог цахимаар бүртгэх үн-дэс ний системд бүртгэлтэй 100 гаруй эмнэлгийн яарал-тай тусламжийн тасагт гар утаснаас шалтгаалсан хү-зүү, толгойн гэмтлээ эмч-лүүлсэн хүмүүсийн ста-тис тикт тулгуурлажээ. Суд лаачдын тооцоогоор 1998 оны нэгдүгээр сараас 2017

Ертөнцийг янз бүр адгуусан амьтны нүдээр харах боломж олгох визуал системийг Авст-ралийн Квинсендийн их сургууль, Их Британийн Эксетерийн их сургуулийн судлаачид хамтран боловсрууллаа.

Хүн болон Африк тивийн бич трихромат буюу нүдний фоторецептор нь улаан, ногоон, хөх гэсэн гурван өнгийг ялгадаг бүтэцтэй байдаг. Харин нохой ногоон, шар хоёр өнгийг илүү сайн ялгадаг бол муур хүнээс долоо дахин хурц хараатай мөртөө хорвоо ертөнцийг хөх, саарал, ногоон өнгөөр хардаг. Арктикийн цаа буганы нүд хэт ягаан өнгө ялгадаг нэмэлт

оны 12 дугаар сар хүртэлх ху гацаанд уг гэмтлээр дээрх эмнэлгүүдэд 2,501 өвч төн үйлчлүүлсэн бөгөөд АНУ-ын хэмжээнд нийт 76,000 тохиолдол бүртгэгджээ.

Гар утаснаас шалтгаалсан хүзүү, толгойн гэмтэл АНУ-д харьцангуй ховор байснаа iP-hone худалдаанд анх гарсан 2007 оноос эрс өсөж, 2016 онд оргилдоо тулжээ. Гэмтсэн хүмүүсийн 40 хувь нь 13-29 насны залуус байгаа юм.

Нийт тохиолдлын 30 гаруй хувийг толгойн, мөн 30 гаруй хувийг нүүр, хамар, нүд орчмын, 12 хувийг хүзүүний гэмтэл эзэлжээ. █

фоторецептортой. Эрдэмтэд пер сонал ком-

пьютер, ухаа лаг утас наа ажил ладаг шинэ программ хангамж бо ловс руулах ажилд дөр вөн жилийг зар цуулсан

байна. То дор-хой нэг дүрсийг өөр өөр амьтны нүдээр харахын тулд тухайн гэ-рэл зургийг уг программд оруу лахад л хан-галттай.

Шинэ прог-рамм нь хань ижил, идэш тэ-жээлээ хайж

олох, гөрөөлөх, араатнаас нууг дах зэргээр адгуус амьтны амьдралд хараа нь хэрхэн нөлөөлдгийг судалж мэдэхэд хэрэгтэй хэмээн судлаачид тайлбарлаж байна. █

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ16 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) СУРТАЛЧИЛГАА

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ГОО САЙХАН 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265) 17

Жентелмен

Э.ТЭНГИС

Загварын ертөнцийн залуухан жентелмен Э.Тэнгисийг энэ удаагийн “Гоо сайхан” буландаа онцолж байна. Өтгөн хөмсөг, өргөн цээж, өндөр нуруугаар өөрийгөө чимж, загварын ертөнцөд цахилж буй тэрбээр гадаад, дотоодын олон брэндийн нүүр царай болж ажилладаг. Биотехнологич мэргэжил эзэмшсэн түүний зорилго нь судалгааны лаборатори бүхий эмнэлэгтэй болох аж.

О.Даваасүрэн, ЗГМ сонин

» Биеийн жин: 78кг» Биеийн өндөр: 189см» Биеийн хамгийн дуртай

хэсэг: Бүх хэсэгтээ дуртай» Орд: Жинлүүр» Төрсөн он, сар, өдөр:

1995.10.08» Үсний өнгө: Бор» Нүдний өнгө: Хар » Төгссөн сургууль: University

of Warsaw» Ажил: Биотехнологич,

дасгалжуулагч, загвар өмсөгч

» Мэргэжил: Биотехнологич» Идэх дуртай хоол: Мах,

ногоо ихтэй хоол» Дуртай сүрчиг: Таалагдсан

сүрчгээ авдаг. Нэг хэрэглэсэн үнэртнээ дахиж авдаггүй.

» Дуртай өнгө: Байгалийн өнгө

» Хобби: Хөгжим тоглох, спортоор хичээллэх

» Зорилго: Судалгааны лабораторитой эмнэлэгтэй болох. Мөн хайртай хүмүүстэйгээ, амар тайван амьдрахыг хүсдэг

» Сонсох дуртай дуу: Billie Holiday-Strange friut

» Дуртай кино: Зөгнөлт, адал явдалт

» Баримталдаг зарчим: Өөрт оногдсон ажлыг чанартай хийхийг хичээдэг

» Багын хоч: Тэмээ, шарков» Өглөөг хэрхэн эхлүүлдэг

вэ: Цэвэр ус, хар кофе уунгаа тухайн өдрийн ажлаа төлөвлөдөг

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ18 ЗГМ: ЗОЧИН2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

ХБНГУ-ын Олден-бургийн наадмын Spirit of cinema буюу хийморьлог кино шагна л ,

АНУ-ын Сандиегогийн кино наадмын “Шилдэг кино”, Улаанбаатар олон улсын кино наадмын “Шилдэг кино зохиол”, Энэтхэгийн Гоагийн кино наадмын “Шилдэг бүтээл” зэрэг томоохон амжилтуудыг эзэмшиж, Монголын кино урлагийн салбарт түүх бүтээж буй “Хийморь” уран сайхны киноны ерөнхий найруулагч, жүжигчин Г.Эрдэнэбилэгтэй ярилцлаа. Тус кино өдгөө Алтан бөмбөрцөг болон Оскарын наадамд өрсөлдөж байна.

-Та жүжигчнийхээ хувиар хэдийн танигдсан бол одоо ямар найруулагч болохоо харуулж байна. Танай кино ч олон шагнал хүр тэж, ямар хэмжээний уран бүтээл хийснийг харлаа. Юм бүхэнд эхлэл гэж бий. “Хийморь” киног бүтээх сэдэл, уран бүтээлийн санаагаа юунаас авсан бэ?

-Манайд морины тухай олон кино бий. Гэхдээ бүгд л хурдан морины тухай кино байсан. Эгэл жирийн, монгол морины тухай уран бүтээл байдаггүй. Морь зөвхөн уралддаг амьтан биш шүү дээ. Морь байсан учраас бид өнөөдөр оршин тогтнож байгаа байх гэж би боддог. Морин дэлэн дээрээс бид дэлхийн талыг эзэлсэн түүхтэй. Морины нуруун дээр бид нүүдэл суудлаа хийдэг. Төрийн сүлдэн дээр хүртэл морь байна. Морин хуур гээд гайхалтай хөгжим байна. Монгол хүн морь хоёрыг салгаж ойлгож болохгүй.

Тэгэхээр би энэ киног заавал хийх ёстой гэж бодсон. Мөн бага байхад маань “унаганы зуулт” тохиолдож байсан юм. Бага байхдаа ээжийнхээ нутагт Өвөрхангайд адуунд явж байлаа. Хадны цаана гүү унагалчихлаа гээд гүйгээд очтол яг унагалж байхад нь очиж таарсан. Морь үр төлөө ил гаргадаггүй, ер нь ил унагалдаггүй амьтан л даа. Унага нь амнаасаа нэг бүлээхэн, цэлцгэнэсэн юм гаргаад ирлээ. Дөнгөж төрсөн унаганы аманд байдаг. Эхээсээ төрсөн даруйдаа амнаасаа гаргаж хаяад, хөл дээрээ тэнцдэг юм билээ. Тэрийг нь унаганы зуулт гэдэг. Тэр унага сүрэгтээ нийлж давхиад, би зуултыг нь өвөртөлсөн. Хамаатны ах маань “Ямар гоё хийморьтой юм бэ, миний хүү. Энэ тэр болгон хүнд олдоод байдаг эд биш. Гарсан даруйдаа алга болдог юм. Эмчилгээнд хэрэглэдэг ховор зүйл, хадгалж яваарай. Энэ унагаа миний хүү аваарай”

гэсэн санааг илэрхийлэх гэж унаганы зуултыг шороо гэж тайлбарлаж оруулсан.

-“Хийморь” уран сайхны кино ны явсан газар, авсан шагнал чамгүй олширч, Оскар, Алтан бөмбөрцөгт нэр дэвшихээр боллоо. Сүүлд оролцсон Энэтхэгийн кино наадам ямар онцлогтой байсан бэ?

-Энэтхэгийн Гоа арал дээр 50 дахь жилдээ зохион байгуулж буй томоохон кино наадамд оролцоод ирлээ. Зөвхөн бидний өрсөлдсөн “Олон улсын кино” номинацид 600 кино өрсөлдсөн. Хот тэр аяараа кино наадмаар амьсгалдаг юм билээ. Сэтгэгдэл маш өндөр байна. Гоагийн наадмаас гадна ХБНГУ-ын Олденбургийн наадмын Spirit of cinema буюу хийморьлог кино шагнал, АНУ-ын Сандиегогийн кино наадмын “Шилдэг кино”, Улаанбаатар олон улсын кино наадмын “Шилдэг кино зохиол” зэрэг олон шагнал хүртлээ. Олон улсын хэмжээний дөрвөн ч наадмаас ганзага дүүрэн ирнэ гэдэг манай киноны чансааг харуулж байгаа байх. Энэ завшаанаар манай киноны

ерөнхий ивээн тэтгэгч “Ажнай” корпорац болон Three Flames Pictures, “Бэлгүтэй” болон “Номадиа” пикчерсийн хамт олондоо талархаж байгаагаа илэрхийлье.

-Германы кино наадам ирэх жилээс танай киноны нэрэмжит шагнал олгохоор болсон. Энэ түүх их сонирхолтой санагдлаа. Оролцсон кино наадмуудынхаа онцлог, цар хүрээг танилцуулаач?

-Олденбургийн наадмын хувьд Spirit of cinema буюу хийморьлог кино номинациа манай бүтээлд зориулж анх удаа олгосон. Шүүгчид манай киног үзээд заавал шагнал өгөх ёстой гэж үзсэн юм билээ. Бид энэ шагналаа манай киноны нэрэмжит болгох хүсэлт тавьж, зохион байгуулагчид зөвшөөрсөн юм. Морины тухай кино учраас морь, дэлхийн бөмбөрцөг, шонхор шувууг дүрсэлсэн цомны загвар гаргасан. Цаашид монгол морины дүрстэй цомыг олон улсын кино наадмаас жил бүр олгоно гэсэн үг. Харин Сандиегогийн кино наадамд нийт 3000 гаруй кино оролцож,

Гадныхан манай түүхээр кино хийдэг ч Монголын

өв соёл, түүхийг монгол хүн л таниулж чадна

Мөлхөж эхэлсэн цагаасаа морин дэл дээр өссөн ард түмэн морьтон болохгүй гээд яах юм бэ

олон шат дэмжиж өрсөлдөх эрхээ авсан.

-Монголоос Оскарт нэр дэвшихээр ямар бүтээлүүдтэй өрсөлдөв?

-Дотоодын өрсөлдөөн мэдээж байсан. Гэхдээ нэр дурдаад хэрэггүй байх. Техник чанарын үзүүлэлт, нээлт хийсэн хугацаа гээд бүх л шаардлагад тэнцэж байж энэ эрхийг авсан.

-Олон улсад бүтээлээ сойж, Ос карт өрсөлдөнө гэдэг амаргүй. Манай уран бүтээлч дэд дутагддаг мар-кетинг, технологийн өндөр үзүүлэлтийг танай бүтээлээс харж болно. Маркетинг болон олон улсад бүтээлээ гаргах тал дээр та бүхэн хэрхэн ажиллав?

-Оскарт өрсөлдөх бүртгүү-лэхээсээ эхлээд л асар хэцүү юм билээ. Миний хамтрагч, манай Three Flames Pictures-ын Б.Дөлгөөн, Тревер Морган Дойл нар маш сайн ажиллаж байгаа. Оскарын бүтээлүүд нэр дэвших явцыг УИХ-ын сонгуультай адилтгаж ойлгож болно. Нэр дэвшигч өөрийн мөрийн хөтөлбөрөө сонгогчдод таниулж ажилладагтай адил тухайн уран

АЙЛД СУУЖ БАЙТАЛ, НЭГ СОГТУУ АХ ОРЖ ИРЛЭЭ. АРХИА УУЧИХААД ДӨНГӨЖ МӨЛХӨЖ БАЙГАА ХҮҮГЭЭ ӨВӨРТЛӨӨД, СУТАЙН ӨНДӨР ДУУГ ХАДААГААД ПИЖИГНЭТЭЛ ДАВХИАД ЯВСАН. ТЭГЭЭД БИ БОДСОН Л ДОО. ИЙМ БАГААСАА МОРИН ДЭЛ ДЭЭР БҮҮВЭЙЛЭГДСЭН ХҮҮХЭД МОРЬТОН БОЛОХГҮЙ ЯАХ ЮМ БЭ. ИЙМ АРД ТҮМЭН МОРЬТОЙ ХОЛБООТОЙ БАЙХГҮЙ ЯАХ ЮМ БЭ ГЭЖ.

Унаганы зуултаа хадгалж байгаа юу. Яг юу гэж тайлбарладаг юм бол?

-Бий, бий. Шороо шиг бут-раад багасаад л байна. Морь, мал бэлчээрт өвсөө шороотой нь л иднэ шүү дээ. Өвс ногоо нь тэжээл болж шингээд, харин тоосонцор нь хэвлийд байгаа үр төлийнх нь аманд хуримтлагдсаар байгаад зуулт гэдэг зүйл бий болдог юм болов уу. Хатахаараа яг шороо шиг зүйл болдог. Би кинондоо ч шороо гэж тайлбарласан. Тийм учраас хээлэндээ зарагдсан унага хээлэнд байхдаа тэр газар шорооны үнэр, амтыг авсан учраас тэр газраа үнэрлээд олоод ирдэг нь ийм учиртай гэж кинондоо уран сайхны хэлээр оруулсан. Газар үнэрлэж нутгаа зорьдог гэдэг нь тийм учиртай байх. Амьтан хүртэл эх орон, газар шороондоо ийм үнэнч сэтгэлээр хандаж байна. Хүмүүс минь өөрсдийгөө хараач, ухаараач

170 гаруйг нь шалгарсан өрсөл дөөнөөс бид “Шилдгийн шилдэг”-ээр шалгарсан.

-Оскар болон Алтан бөм-бөрцгийн албан ёсны хариу хэзээ гарах вэ. Энэ хэмжээний наадмууд ямар шалгуур тавьдаг бол?

-Энэ сарын 9-нд Алтан бөм-бөрцөг шилдэг таван бүтээлийг зарлана. Оскар энэ сарын 16-нд 91 киноноос эхний 10 киног шалгаруулж, ирэх сард албан ёсоор нэр дэвших таван киног зарлах юм. Оскарт улс бүрээс ганц кино өрсөлддөг. Мөн цор ганц “Гадаад хэл дээрх шилдэг кино” гэсэн шагнал олгодог бол Алтан бөмбөрцөгт улсаас хэдэн ч кино өрсөлдөх боломжтой бөгөөд номинац тус бүрээр шагнал олгодог. Оскарын тухайд маш их ажил болж байна. Эхний ээлжид 50 ширхэг DVD, дараа нь 140 DVD болгох, кино театруудаа олох, тараах материал бэлтгэх, шүүгчдэд киногоо таниулах, гэрээ байгуулах гэх мэт маш

Т.Намуунболор, ЗГМ сонин

гээд надад бэлэглэж байсан юм. Энэ үйл явдал миний кино хийх болсон шалтгаан хоёр маш гоё уялдсан. Тийм болохоор “Хүрэн морь” найраглалд гардаггүй ч энийг кинондоо шигтгэж өгсөн. Морь хүүхэд хоёрын нөхөрлөл, мориор дамжуулаад газар шороогоо хайрлах санаа залуучуудад маань сургамж болоосой гэж хүссэн.

-Их сонин түүх байна.

Морь, хүүхэд хоёрын нөхөрлөл мориор дамжуулаад газар шороогоо хайрлах санаа залуучуудад маань сургамж болоосой гэж хүссэн.

бодит явдал бий. Өвөрхангайд ахындаа сууж байтал, нэг согтуу ах орж ирсэн юм. Шимийн архи уугаад л. Өвөр дотор нь нэг юм хөдлөөд байна. Гэтэл дөнгөж мөлхөж байгаа хүүхдээ гаргаад ирсэн. Хүүхэд нь мөлхөөд л ааруул, боорцогхон идээд л. Аав нь архиа уучихаад хүүгээ өвөртлөөд, Сутайн өндөр дууг хадаагаад пижигнэтэл давхиад явчихсан. Аавынхаа өвөрт сэгсчүүлж явсаар байгаад үс нь сөөсийгөөд, нус нь гоожчихсон халтайсан жоохон юм. Аав нь бүсээ янзын чангалж байгаа юм. Тэгээд би бодсон л доо. Ийм багаасаа аавынхаа дууг сонсож, морин дэл дээр бүүвэйлэгдэж байгаа хүүхэд морьтон болохгүй яах юм бэ. Ийм ард түмэн морьтой холбоотой байхгүй яах юм бэ гэж.

-Ер нь хүүхэд, амьтан хоёр-той ажиллах хамгийн хэцүү гэдэг. Гэтэл та аль алинтай нь хам тарч ажиллаа. Зураг авах үйл явц амаргүй байсан байх?

-Тийм шүү. Хоёр жилийн турш зураг авалтаа хийсэн. Морь, хүү хоёроо хамт байлгаж, дасгахын тулд Өлзийтөд сар гаруй байрлуулж, бэлтгэсэн. Кинонд дөрвөн морь тоглосон юм. Гол дүрийн морь маань Э.Ариунболдын амнаас хоол иддэг, доошоо хараад хэвтэхэд нь хошуугаараа дээш нь харуулчихдаг болтлоо ижилдсэн дээ.

-Одоо хаана байгаа вэ. Гол дүрийн бяцхан жүжигчиндээ нээлтийн үеэр морио бэлэг-лэж байсан?

-Э.Ариунболд маань надаас нэлээд гуйсан шүү./инээв/ Нээлтийн үеэр бэлэг болгож өгсөн. Одоо Архангай аймагт Ариукагийн маань адуун сүрэгт давхиж байна. Найзлаад л явж байгаа даа. “Хүрээн” гээд дуудахад нь л гүйгээд очдог.

-Морио яаж сонгосон бэ. Зохиолчийн дүрслэлд байсан хүрэн морийг олоход хэр их бэрхшээл тулгарав?

-Анх их гоё морь сонгоё гэж бодсон л доо. Гэхдээ жирийн нэг монгол морины тухай кино учраас энгийн морь олсон. Энд тэндээс сонгосон нийт дөрвөн морь тоглуулсан. Нэг морь нь туранхай эцэнхий, нөгөө нь омголон, нөгөө нэг нь дөлгөөхөн. Чонотой хэсэгт бас өөр морь тоглуулсан.

-Ярилцсанд баярлалаа. █

Яахав, гадныхан Монголын тухай кино хийдэг. Гэхдээ заримдаа сэтгэлд хүрдэггүй, худлаа мэт санагддаг. Хувцас хэрэглэл, соёл ахуй талаасаа гуйвуулсан зүйлс ч ажиглагддаг. Дэлхий нийт мэдэхгүй байж болох ч бид өөрсдөө мэдэж байгаа.

ОСКАРЫН ЗӨВХӨН ГАДААД ХЭЛ ДЭЭРХ КИНО ТӨРӨЛД 200 ГАРУЙ ШҮҮГЧ АЖИЛЛАЖ БАЙНА. КИНОНЫ МАРКЕТИНГ, PR ХИЙХ ЭНЭ АЖИЛД 25 МЯНГАН АМ.ДОЛЛАР ЗАРЦУУЛСАН.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЗГМ: ЗОЧИН 19 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

бүтээлчид киногоо танилцуулж, шүүгчдэд хүргэх ёстой. Зөвхөн гадаад хэл дээрх кино төрөлд 200 гаруй шүүгч ажиллаж байна. Шүүгчдэд киногоо үзүүлэхийн тулд бид ажиллах ёстой. Орд харш шиг театрт үзүүлэх үү, амбаарт үзүүлэх үү гэдэг бидний л сонголт. Киноны маркетинг, PR хийх энэ ажилд хамгийн багадаа 25 мянган ам.доллар з а р ц у у л д а г . Манайх энэ төл-б ө р и й г м а р -кетингийн компа-нидаа төлсөн. Шүүгчдэд урилга х ү р г ү ү л э х э э с эхлээд, хэвлэл мэдээллээр мэдээ-лэх, сурталчлах гээд бүх үйл ажиллагааг тэд хариуцна. Киног маань шүүгчид эхнээсээ үзээд ам сайтай байгаад сэтгэл дүүрэн байна. Оскар гэдэг том наадамд оролцож, Монгол гэх нэрийг таниулж байгаа нь нэр төрийн хэрэг. Оролцож байгаагаараа их бахархаж байна. Түүнээс биш заавал шагнал авах нь гол биш шүү дээ. Каннын кино наадмын үеэр

бидэнд бас нэг аз тохиосон юм. Наадамд албан ёсоор ороогүй ч арга хэмжээний үеэр киногоо хүмүүст үзүүлж, танилцуулга бэлдсэн. Тэр үеэр Ида Мартенс гэх эмэгтэй манай киног үзээд бидэнтэй холбогдож “Танай киног авмаар байна. Олон улсад гаргах тал дээр хамтарч

ажиллая” гэж санал тавьсан. Бид тухайн үедээ анзаараагүй ч Luna media маш том компани байсан. Ингээд хамтарч а ж и л л а х а а р болж, компаниас гаргасан хуваарийн дагуу олон улсын наадмуудад орол-цоод явж байна.

-Нэг талаар м а р к е т и н г и й н салбарт хийж буй хөрөнгө оруулалт юм байна?

-Тийм ээ, асар их мөнгө яригддаг. М а р к е т и н г а а

тухайн улс өөрөө хариуцаж, хариуцсан компаниа тэр улсын зах зээлээс сонгоно. Хэрвээ манай бүтээл шилдэг 10-т үлдвэл маркетинг хийсэн компанидаа дахин мөнгө төлнө. Цаашлаад тавд үлдвэл дахиад

мөнгө төлнө. Яагаад гэвэл, тэр компани ажлаа сайн хийсэн байна. Анх сонсоод би юун 25 мянган ам.доллар гэж гайхаж байлаа. Гэтэл сурталчилгаа хийх эрх нь нээлттэй учраас мөнгөтэй улс хөрөнгө хаяж, киногоо дээш нь гаргах жишээтэй. Нэг сэтгүүлийн нүүрэнд киногоо байршуулахын тулд зургаан мянган ам.доллар төлж байна.

-Жүжигчин Г.Эрдэнэбилэг яагаад найруулагч болов?

-Би 1999 онд СУИС-ийг жүжиг-чин, найруу лагч мэргэж лээр төг сөөд УДЭТ-т жүжигчнээр тас ралт гүй 19 жил ажилласан. Мэр гэжлийг нь эзэмшсэн учраас найруу лагчаараа ажиллах юмсан гэсэн нууцхан мөрөөдөл тээж байлаа. Ингээд 2015 онд “Аав” уран сайхны киног бие даан найруулж, кино маань оны шилдэг бүтээлээр шалгарч таван шагнал авсан. Анхны кино маань надад ташуур болж, “Үргээлэг-2”, “Яллагч” зэрэг бүтээлүүдэд найруулагчаар ажилласан. “Хийморь” бол миний дөрөв дэх уран бүтээл.

-“Хийморь” кино цаашид төсөл болж үргэлжилнэ гэсэн?

-Тийм ээ, “Хийморь” үргэл-жилнэ. Манай ард түмэн сэт-гэлгээ, хэрэглээ, соёл, ёс заншлын хувьд асар бая-лаг, өвөрмөц ард түмэн.

Монголынхоо хийморь бүрийг шингээсэн, дурдсан уран бүтээл хийх хүсэл өвөртлөж, мориноос эхэлсэн. Монголын хийморь гэхээр чамд юу бодогдож байна. Жишээ нь, чоно гээд ярихад л төсөөлөгдөж байгаа биз. Чингис хааны малгайны оройд сууж байдаг, Есөн хөлт цагаан тугийн оройд залардаг шонхор шувуу гээд л маш олон байна. Энэ бол хийморь. Энэ бол бэлгэдэл.

-“Хийморь” киног олон улсын шаард лагад нийцсэн, монгол мөрөөдлийн биелэл гэж харж байна. Гүйцэтгэл, чана рын хувьд ямар шийдэл ашиглав. Гадны уран бүтээл-чидтэй хамтарсан шүү дээ?

-Би энэ киног анх хийхдээ бид хэчнээн гадны уран бүтээлчидтэй хамтарч байгаа ч гол авторууд нь заавал монголчууд байх ёстой гэж үзсэн. Ерөнхий найруулагч, ерөнхий зураглаач, хөгжмийн зохиолч нь гээд бүх гол бүтээлчид нь монголчууд байх хэрэгтэй. Харин гадныхан зөвхөн гүйцэтгэгч болж орж ирэх ёстой. Жишээ нь, манай киноны дууны найруулагч, Билли Ален цалингаа аваад гүйцэтгэгчээр ажилласан. Гадны жүжигчид ч бид цалинг нь өгөөд тоглуулна. Ингэж байж бид өөрсдийнхөө түүхийг, ёс жудаг, зан заншилаа өөрсдийнхөө тархиар, өөрс-дийнхөө оюун ухаанаар бүрэн дүүрэн үзүүлж чадна. Яахав, гадныхан Монголын тухай кино хийдэг. Гэхдээ зарим талаараа сэтгэлд хүрдэггүй, худлаа мэт санагддаг. Хувцас хэрэглэл, соёл ахуйг гуйвуулсан зүйлс ч ажиглагддаг. Дэлхий нийт мэдэхгүй байж болох ч бид өөрсдөө мэдэж байгаа. Бид энэ язгуур зүйлсээ хамгаалж дуугарахгүй бол болохгүй. Тийм ч учраас хойшдын уран бүтээлүүддээ өөрсдөө автор нь байх ёстой, бид бүтээлийнхээ “эцэг эх” нь байх ёстой гэсэн зарчим баримтална.

-Тэгэлгүй яахав. Монгол соёлыг монгол хүн бүрэн сэтгэлгээний түвшинд гаргаж ирнэ. “Хүрэн морь” олон улсад үнэлэг дэж байгаа гол онцлог нь юу вэ. Мэргэжлийн шүүгчид хэрхэн дүгнэж байна?

-Манай киног маш натурал гэж дүгнэж байна. Сүүлийн үеийн кинонууд ихэнх нь цоолж зураг авдаг, компьютер график ашигладаг. Харин манай уран бүтээл аль болох графикаас татгалзаж, Монголынхоо байгальд бодит зураг авалт хийсэн. Мөн электрон хөгжим ашиглаагүй. Морин хуурын чуулга, филар монийн амьд хөгжим бичиж, тоглуулсан учраас хиймэл зүйл байхгүй. Технологи талаасаа энэ шийдэл нь шүүгчдэд их таалагд сан. Харин агуулга талаасаа морь, хүүхэд хоёроор дамжуулаад том сэдэв хөндсөн нь онцлог гэж болно. Дээр дурдсан унаганы зуултаас гадна бас нэгэн

Хээлэндээ зарагдсан унага хээлэнд байхдаа газар шорооныхоо үнэр, амтыг авсан учраас тэр газраа үнэрлээд олоод ирдэг нь ийм учиртай гэж кинондоо уран сайхны хэлээр оруулсан.

The President stated, “As of September, there are about 19,000 companies that are registered on social insurance companies with a social contribution debt of MNT 176 billion. Therefore, if the social contribution rate rises from 2020, those companies’ debt will further grow. It will pose a risk of growing Social Insurance Fund deficit, de-creasing the possibility of increas-ing the wages.”

The pension system in Mongo-lia provides the benefits of a dis-tribution or insurance premium to pension costs. Experts warn

Aspire Mining signs non-binding MoU with Sinosteel MECCAspire Mining Ltd., listed on the Australian Stock Exchange (ASX), has secured a non-binding agreement with Sinosteel Equipment and Engineering.

Coal exports reachd 34.8 million tonsTotal trade turnover increased by 6.6 percent to USD 12.6 billion in the first 11 months of 2019. During the period, Mongolia exported 34.8 million tons of coal.

ZGM DAILY| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ20 2019.12.10, TUESDAY~№213 (1265)

President of Mongolia on Tuesday issued a partial sanction on the 2020 budget law, namely on the expected increase of the social contribution rate

President’s ban on social insurance fund passes MPP causus

that in the future, longer-term retirement benefits and the need for proper and risk-free manage-ment of funds should be imple-mented regarding the increasing number of retirees. According to the updated population estima-tion, the population of Mongolia is expected to reach four million

by 2030 and five million by 2045.Although fertility is steadily grow-

ing, the number of aging people is growing rapidly as well. Thus, the number of senior citizens in the to-tal population is likely to reach 12.9 percent in 2030 and 16.3 percent in 2045, which is expected to double from current levels.

“Fiscal revenues have over-performed since the start of the IMF‐supported program, but Mon-golia’s pension system remains vul-nerable. Without increases in the contribution rate, the deficit in the pension system is projected to rise from 2 percent of GDP in 2016 to 6 percent in 2030 and 11 percent in

2050, according to an analysis by the World Bank. This rising deficit primarily reflects an aging popula-tion and policy changes enacted in 2012 and 2017 adversely impact-ed the pension system design and incentives,” said Mr. Yoon Seok Hyun, the IMF Resident Represent-ative in Mongolia. █

Aminaa.U, ZGM Daily

Image by Batsaikhan.S

COMMODITY MARKET

Gold Spot(USD/t oz.)

60.00

63.00

62.00

61.00

Nov 17Dec 02 64.18

Dec 09

Source: Bloomberg

WTI Crude Oil (Nymex)(USD/bbl.)

59.0058.0057.0056.00

Nov 17Dec 09 58.91

Dec 09

Brent Crude (ICE)(USD/bbl.)

1475.01470.01465.01460.01455.0

Nov 17Dec 02 1,462.1500

Dec 09

According to the MMP announcement on Monday, the Pres-ident’s partial ban on the law on so-

cial insurance funds will be ac-cepted. President of Mongolia Battulga Khaltmaa on Tuesday issued a partial sanction on the 2020 budget law, namely on the expected increase of the social contribution rate.

However, other bans including Future Heritage fund and Advocacy Law can not be approved. As stat-ed in the Law on the Parliamenta-ry Procedure, if the President has made a partial ban, the decision will be partially accepted by the Parliament, said the Chairman of the MPP, Togtokhsuren Dulamdorj.

AS OF SEPTEMBER, ABOUT 19,000 COMPANIES HAVE REGISTERED WITH A SOCIAL CONTRIBUTION DEBT OF MNT 176 BILLION. IF THE SOCIAL CONTRIBUTION RATE RISES IN 2020, THOSE COMPANIES’ DEBT WILL FURTHER GROW.

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSMinister of Foreign Affairs of Mongolia Tsogtbaatar Damdin meets with the Minister of Foreign Affairs and European Affairs of Slovak Republic Miroslav Lajčák during the 26th meeting of the Ministerial Council of the OSCE which took place in Bratislava, Slovak Republic. The sides signed a Memorandum of Understanding on Cooperation between the Ministry of Foreign Affairs of Mongolia and the Ministry of Foreign Affairs and European Affairs of the Slovak Republic.

ECONOMYGatsuurt LLC announces to quit from agricultural sector production. The company has been producing vegetables for the last 15 years and has provided consumers with certified foods grown on domestic soil.

Top 20 index rises 0.8 percent, to 18,834.37 points. MSE A index grows 0.27 percent, to 8,844.26 points. MSE B index increases 0.08 percent, to 7,678.38 points. Market cap stands at MNT 2,54 trillion.

Top 20 index(by units)

18,834.3710k

15k

20k

25k

30k

SOCIETYMongolia launches nationwide annual livestock census. During the 10-day census starting on Saturday, detailed statistics on herder households will also be conducted.

Drivers stage a protest on the roads of Ulaanbaatar city following the decision by Citizens’ Representative Khural to increase annual road tax in Ulaanbaatar city by five times. The protesters are planning to continue the demonstration from 08 am to 5 pm, every day throughout this week.

The 20th consular consultative meeting between the Ministries of Foreign Affairs of Mongolia and the People’s Republic of China takes place in Beijing, China. The sides exchanged views on travel conditions and issues challenging protection of rights of the two countries’ citizens and businesses and provision of consular services to the truck drivers crossing Gashuunsukhait and Gantsmod ports.

Scan the QR code for further latest news online in English.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ZGM: DAILY 21 2019.12.10, TUESDAY~№213 (1265)

MINING

FOREIGN TRADEElixir hits total depth milestone at Ugtaal-1 core-hole Coal exports reach 34.8

million tonsElixir Energy Ltd. has yesterday announced progress of its maid-en drilling program at its 100 percent owned Nomgon IX coal-bed methane (CBM) production sharing contract (PSC), explain-ing that its initial core hole has reached total depth, while there is “plenty more to come” from the exploration program at the 30,000km2 PSC on the Mongo-lia-China border.

Elixir reported that the Ugtaal-1 core-hole reached total depth (TD) at 752 meters on Sunday. This was deeper than the company previously planned as the Permian section proved to be thicker than expected, with a total of 470 meters intersected.

The well-side geologists noted that 43 meters of total net coal was intersected, while wireline logs will be run in the coming days to confirm this. Also noted was that gas recovered from the cores appears to be predominantly methane, although final gas composition analysis is still

to be received.Coring has been successful,

averaging 99 percent recovery, and coal cores are being desorbed in the well-site laboratory to determine gas content. Data from this process will progressively become available and feed into the resource estimation process for the local area in the coming months.

Elixir’s Managing Director, Mr. Neil Young said, “I recently visited our company’s drilling team in the South Gobi and was impressed by their professionalism and high morale in what we would in Australia consider very cold conditions. The Ugtaal-1 well reaching TD is a milestone for the company’s maiden Mongolian CSG drilling program in our vast PSC, but there is plenty more to come.”

Elixir also reported that the BO-CH-2 well is drilling ahead, having reached a depth of 770 meters as of yesterday morning. The well has just entered the Permian section and the first coals have been encountered. █

Total trade turnover increased by 6.6 percent to USD 12.6 billion in the first 11 months of 2019. During the period, Mongolia exported 34.8 million tons of coal. Raw coal exports were 1.4 million tons higher than the previous year.

However, the Government positively plans to export 42 million tons of coal this year. The country is likely to reach

its target by exporting 7.2 million tons of coal per month until the end of the year.

Copper concentrate export decreased by 18,800 tons year-on-year, reaching 1.2 million tons over the reporting period.

The foreign trade balance, which is the difference between the value of exports and that of imports, reached a surplus of USD 1.4 billion. █

Aspire Mining Ltd., listed on the Australian Stock Exchange (ASX), has secured a non-binding agreement with Sinosteel Equipment and Engineering for the early development of Ovoot Coking Coal Project in Mongolia. The agreement covers potential engineering, procurement, construction (EPC) and trade-based funding opportunities for the Ovoot project.

The announcement was followed by a USD 33.5 million placement with major shareholder Mr. Tserenpuntsag Tsedevdamba, who

now owns 51

percent of the company. He has provided commitments to Aspire of loan guarantees of up to USD 100 million to complete ODEP’s construction and development.

Sinosteel MECC is a subsidiary of the CNY 5.7 billion market cap Sinosteel Jilin Carbon Co. Ltd. Aspire’s financial gain is further enabled by Sinosteel’s most recently announced non-binding agreement, which covers potential engineering, procurement, construction and trade-based funding opportunities for the Ovoot Early Development Project (OEDP).

Sinosteel and Aspire are entering into further discussions

regarding the construction of a coal handling and preparation plant anticipating a cost of USD 37 million. Aspire is completing a definitive feasibility study, which is expected to be finalized around May 2020.

“Aspire recognizes the importance of having a

strong partnership with companies like Sinosteel MECC that play such a major role in the Chinese steel industry, the main market for Ovoot’s high-quality coking coal product,” David Paull, Executive Chairman of Aspire said.

“We look forward to working alongside Sinosteel as one of our key partners in bringing the

Ovoot Early Development Project into production

and delivering value for all shareholders,” he

added. █

Aspire Mining signs non-binding MoU with Sinosteel MECC

Tenuun.U, ZGM Daily

Sinosteel and Aspire are entering into further discussions regarding the construction of a coal handling and preparation plant anticipating a cost of USD 37 million

Сүүн шүдний өвчлөл болон арчилгаа, эмчилгээний талаар “Сүүн шүдхэн” хүүхдийн шүдний эмнэлгийн эмч О.Баялагтай ярилцлаа

-Сүүн шүд байнгын шүдтэй харьцуулахад амархан өв-чилдөг. Шалтгаан нь юу вэ. Цооролт үүссэн бол ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Хүүхэд дунджаар зургаан сартайгаасаа шүдэлж эхэлдэг. Улмаар гурван нас хүрэхэд сүүн шүд бүрэн ургаж гүйцдэг бөгөөд энэ үед дээрээ 10, доороо 10 шүдтэй болох ёстой. Бүтэц нь байнгын шүдтэй ижил ч паалангийн эрдэсжилт бага учир амархан цоордог юм. Нэг шүд цоороход л маш хурдан хугацаанд бусдадаа халдварладаг. Тиймээс хэрэв цоорсон бол яаралтай эмчид хандах хэрэгтэй. Эмнэлэгт хүүхдийн шүдний цоорлоос шалтгаалан ломбодох, түрхлэг түрхэх зэрэг арга хэмжээ авдаг.

-Хүүхдийн шүд харилцан адилгүй ургадаг. Заримд нь ой хүрээд дөнгөж шүд цухуйдаг бол цахиуртай төрөх нь ч бий. Үүний шалтгаан болон үр нөлөөг тайлбарлана уу?

-Цахиур цухуйх хугацаа харилцан адилгүй байдаг нь тухайн хүүхдийн онцлог, өсөлт хөгжилтэй холбоотой. Түүнчлэн ээжийнх нь жирэмсэн байхдаа хэрэглэсэн амин дэм, витамин хүүхдийн сүүн шүдний ургалтад нөлөө үзүүлдэг. Үүний улмаас зарим хүүхэд төрөхдөө цахиуртай байдаг нь хэвийн үзэгдэл. Гэхдээ эрт цахиур нь цухуйсан хүүхдийн шүд амархан цоорох талтай. Учир нь нярай хүүхэд ойр, ойрхон мөөм хөхдөгөөс шүд нь сүүнд түлэгддэг. Харин сүүн шүд ургахгүй хэт удвал хоол боловсруулах эрхтэнд сөргөөр нөлөөлдөг.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ22 2019.12.10, МЯГМАР~№212 (1264) ЭРҮҮЛ МЭНД

О.Даваасүрэн, ЗГМ сонин

Ээжийнх жирэмсэн байхдаа хэрэглэсэн амин дэм, витамин хүүхдийн сүүн шүдний ургалтад нөлөөлдөг

Сүүн шүдний өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх арга

-Сүүн шүдний цоорлоос хэрхэн сэргийлэх вэ?

-Урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой. Хамгийн гол нь анх цахиур цухуйж эхэлмэгц нь арчлах хэрэгтэй. Гэхдээ хүүхдийнхээ шүдийг арчилна гээд эцэг эхчүүд хэт бага сартайд нь оо, сойзоор угаах гэж оролддог нь буруу. Нялх х ү ү х д и й н шүдийг оо, сойзоор угаах ямар ч бо ломж-гүй. Тиймээс бинт хуруундаа ороож, цэвэр усанд норгоод, буйл, шү дэнд наалдсан сүүг ар чих нь зөв. Харин 6-8 шүд тэй бол могц нь синтетик үстэй сойз хэрэглэх нь тохи ромжтой. Шүдний сойзыг сонгох доо үүдэн хоёр шүдний хэмжээтэй, зөөлөн үстэй, урт иштэй байвал тохиромжтой.

сүүтэй холбож тайлбарладаг. Тиймээс шүдийг нь эрүүл байлгахын тулд хөхнөөс гаргах хэрэгтэй юу?

-Хүүхдийн үүдэн шүд сонгомлоор цоорох нь хөхний сүүтэй шууд холбоотой. Мөөмөө идсэний дараа амаа хааж унтахаар уруул, шүдний завсар сүү үлддэг. Улмаар аман дотор агааргүй орчин үүсэж, хөхний сүүнээс хүчил ялгаран, шүдний пааланг хайлуулдаг. Шүд цоороход бак-те рийн халдвар, өнгөр, цаг хугацаа гэсэн үндсэн гур-ван хүчин зүйл нөлөөлдөг. Хүмүүс манай хүүхэд чи-хэр иддэггүй ч шүд нь хорхойтлоо гэдэг. Энэ нь бак-терийн халд-вараас үүдэлтэй. Томчууд хүүхэддээ амнаасаа хоол, чихэр өгөх, уруул, ам орчимд нь үн-сэх зэргээр амны хөндийд буй нян-гаа хүүхдэдээ дам-жуулдаг. Цахиур цухуй гаагүй үед нь бусдаас дам-жиж ирсэн нян шүдэлж эхлэх үед цахиурт нь наалд даг. Улмаар мөөмөө идэн өн гөр тогтоож энэ нь тодорхой хугацааны дараа

өвчлөл үүсгэдэг. Тиймээс эцэг, эхчүүд хариуцлагатай байх хэрэгтэй. Мөн шөнө хүүхдээ хөхүүлэхгүй байх нь зөв. Мөн хүүхэд тань нэг нас хүрсэн бол бор хоолыг нь сайн өгөөд, хөхнөөс нь гаргахыг хичээгээрэй. Гэхдээ зарим хүн шөнө хүүхдээ сэрэхэд нь чихэртэй тараг, жигнэмэг өгдөг. Энэ мөн л шүдний цоорол үүсгэх үндсэн хүчин зүйл болдог.

-Сүүн шүдний өвчлөл ямар сөрөг нөлөөтэй вэ, бага насны хүүхдийн шүдийг авахуулах нь хэл ярианы хөгжилд муу гэдэг. Мөн хамрын дайвар хөндий өвчлөх шалтгаан

болдог хэмээх юм?-Хүүхдийн сүүн шү-

дийг аль болох авах-гүй, эмчилгээ хийхийг хичээдэг. Учир нь шүд авах нь маш олон сөрөг үр дагавартай. Тухайлбал, байнгын шүдэнд гажиг үүсдэг бөгөөд хэл яриа ны хөгжилд сөрөг нө-лөө үзүүлнэ. Үүнээс болж за рим үсгийг хэлж ча дах гүй байх, зарим үгийг буруу дуу дах зэрэг сөрөг талтай. Мөн үүдэн болон бага араа, шүд ний ёзоор, хам-рын дай вар хөн дий -тэй харь цаж бай даг. Тий мээс шүд ний өвч-лөл хамрын хөн дий үрэв сэх нэг шалт-гаан болж байгаа

юм. Гэхдээ энэ өвч лөл байн гын шү дэнд илүү то хиолддог. Мөн хүүхдийн шүд хор хойтвол маш хүчтэй өвддөг. █

-Үргэлж мөөм хөхөх нь шүд цоорох эрсдэл үүсгэнэ: Хүүхэд бор хоолонд орсон бол өдөр шөнөгүй хөхүүлэхээс зайлсхийх хэрэг тэй. Учир нь хөхний сүүнээс болж шүд хорхойтох магадлал их.

-Хоол хүнсийг амаараа дам-жуулж өгөхөөс зайлсхий-гээ рэй: Та өөрөө цоо эрүүл шүд тэй байсан ч амнаас аманд өгөх нь хүүхдийн шүд өвчлөх том шалтгаан болдог. Учир нь амаар элдэв нян, вирус дамжиж байдаг.

-Бага насны хүүхдэд чихэр болон чихэрлэг зүйлс бага өгөх хэрэгтэй: Чихэр печень зэрэг чихэрлэг болон зөөлөн хоол хүнс хүүхдэд идүүлвэл хүүхдийн шүлсийг өтгөрүүлж, нян бактери хуримт лагдах таатай орчин бүр дүүлдэг.

-Хүүхдэд аль болох заж-луур тай хатуу ааруул, ээзгий идүүл: Ингэж заж луур ихтэй хоол хүнс хэрэглэх нь шүлсний ялга р лыг сайж руулж шүдийг сай тар цэвэрлэж чаддаг. Түүнч лэн энэ нь эрүүний бул чинг сайтар хөгжүүлдэг. █

ЗӨВЛӨГӨӨ

Нялх хүүхдийн шүдийг оо, сойзоор угаах ямар ч боломжгүй. Тиймээс бинт хуруундаа ороогоод, цэвэр усанд норгон, буйл, шүдэнд наалдсан сүүг арчих нь зөв. Харин 6-8 шүдтэй болмогц синтетик үстэй сойз хэрэглэх нь тохиромжтой.

СҮҮН ШҮД АВСНААС БОЛЖ БАЙНГЫН ШҮ ДЭНД ГАЖИГ ҮҮСДЭГ БӨГӨӨД ХЭЛ ЯРИАНЫ ХӨГ ЖИЛД СӨРӨГ НӨЛӨӨТЭЙ.

Нэг хүртэлх настай хүүхдийн шүдэнд оо шаардлагагүй. Учир нь бага насны хүүхэд оог залгичихдаг нь дотор эрхтэнд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Хүмүүс шүд арчилгааны хамгийн чухал хэрэгслийг оо гэж андуурдаг бөгөөд сойзны толгойны хэмжээгээр түрхэж, хэрэглэдэг. Стандартаараа бага насны хүүхдэд нэг ширхэг будааны хэмжээтэй, 4-5 настай бол хоёр будаатай адил хэмжээний оо хэрэглэх ёстой. Мөн анх шүдээ угаалгаж буй хүүхэд эсэргүүцэж, дургүйцдэг. Энэ үед ээж, аавууд “унаад ургадаг шүд юм чинь угаах гэж зовоох хэрэггүй” гэж бодоод орхидог тал бий. Багаас нь угаах дадал суулгах хамгийн чухал.

-Үүдэн шүд цоорохыг хөхний

О.Баялаг: Хүүхдийн уруул, амны ойролцоо үнсвэл шүдийг нь өвчлүүлдэг

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ӨДРИЙН ХЭМНЭЛ 23 2019.12.10, МЯГМАР~№213 (1265)

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

ЭНЭ ӨДРИЙН ЗУРХАЙ ДОРНЫН ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

15

9

7

4

2

8

61

3

5

4

2

8

6 7

95

3

8

46

9

65

2

641578392

592184673

287391564

364729158

953246781

178653249

719862435

826435917

435917826

Өмнөх дугаарын хариу

Нумынхан хэн нэгэнд сэтгэл татагдана

Наран ургах, шингэх: 08:30-17:00 цагҮс засуулбал: Жаргал ирнэБарилдлага: АрвидахШүтэн барилдлага: Нэр өнгөСуудал: Уул

Аргын тооллын арванхоёр-дугаар сарын 10, Ангараг гараг. Билгийн тооллын давхарласан 13, Нэгэн эхийн зургаан хөвгүүн одтой, цагаагчин могой өдөр. Өдрийн наран 08:30 цагт мандаж, 17:00 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр худалдаа арилжаа хийх, бизнэс эхлэх, хүү сангийн эх хатгах, эд агуурс авах, зээл авах, арвижуулах, дэлгэрүүлэх үйл эхлэх, сан тавиулах, угаал үйлдэх, газар лусын зан үйл хийх, өр барагдуулах, гэр бүрэхэд сайн. Ургаа мод таслах, газрын ам нээх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал жаргал ирнэ.

Үс засуулбал жаргал ирнэ

БОСООГООР:

1. Монголын Ардчилсан хувьсгал, нийгмийн байгууллагын шинэчлэлийг Ерөнхийлөгчийн зүгээс үнэлэн улсын баатар цол олгосон эрхэм

2. Монгол орны хамгийн том загас

3. Монголын шог зураачдын загалмайлсан эцэг, СГЗ

4. 70 дахь жилдээ спорт бараа үйлдвэрлэж буй Германы том пүүс

5. Эцэг6. Монголд ховор байдаг

суурин газар8. Зээл10. Хогшил, хөрөнгө14. Хөгжмийн нот15. Дүй

1. Тэмээний төл4. Чингис хааны дүрийг

амилуулсан ӨМӨЗО-ны нэрт жүжигчин Баасангийн тоглосон МУСК

7. 2 настай хонь9. Цасны барс11. ... дүн, үүсэл

12. Саул хаан үндэслэн улмаар шашин болсон израйльчуудын шүтээн

13. Сайншанд төвтэй аймгийн нэр (товчилсон)

16. Дуунд мөнхөрсөн залуу жанжин

ХӨНДЛӨНГӨӨР:

Өмнөх дугаарын хариу 12.09

Хонь /III.21-IV.19/ Мэлхий /VI.22-VII.22/ Жинлүүр /IX.23-X.22/ Матар /XII.22-I.19/

Үхэр /IV.20-V.20/ Арслан /VII.23-VIII.22/ Хилэнц /X.23-XI.22/ Хумх /I.20-II.18/

Хамтатгах /V.21-VI.21/ Охин /VIII.23-IX.22/ Нум /XI.22-XII.21/ Загас /II.19-III.20/Өнөөдөр үр бүтээлтэй ажиллавал

цаг маш хурдан өнгөрнө. Яаралтай хийх олон ажилд анхаарал тавих шаардлагатай. Хайхрамжгүй байдлаасаа болж шаналж байсан хүмүүс өөрчлөлт хийснээр шинэ орчинд орно. Ах дүүсийн харьцах харьцаа бага зэрэг бүтэлгүй байна. Энэ нь магадгүй танд нөхцөл байдлыг ойлгож сурах боломжийг олгож байгаа хэрэг.

Гэрээсээ гарахаасаа өмнө гэр бүлийн асуудлаа шийд. Эс бөгөөс өдөржингөө энэ тухай бодож тайван бус байх болно. Хайртай хүн чинь хүнд нөхцөл байдал үүсгэж, таны санааг зовоож магадгүй. Дэмий санаа зовохын оронд түүн рүү утасдаж эсвэл хайрын үгтэй мессеж илгээ. Хайр дурлал хир хүчтэй болохоо харуулна.

Дутуу хийж орхисон үүрэг даалгавраа хийхэд тохиромжтой. Бичиг хэргийн ажлаа ангилж, хийх зүйлсийн жагсаалтдаа оруул. Харилцаа холбоогоо сайн зохицуулбал наргиж зугаацаж болно. Танихгүй хэн нэгэнд сэтгэл татагдаж магадгүй. Өөрийн хүсэл тэмүүлэлд бүү саад бол. Дур хүслээ илэрхийл.

Ба ярын үдэшлэг, зугаа цэнгэлд ач холбогдол өгнө. Өөрийн дуртай зүйлийг хийх, спортын үйл ажиллагаанд оролцох, хүүхдүүдтэйгээ гадуур гарахад тохиромжтой. Хайртай хүмүүстэйгээ мэдлэгээ хуваалцах арга зам ол. Хайр дурлалын тэнгэр таатай байгаа тул ганц бие хүмүүс гадуур гарсан нь дээр.

Өнөөдөр хонины ордынхон тайван тогтвортой байна. Албаны болон гэрийн ажилд дарагдсан хүн өөртөө цөөн хором зарцуулахаар төлөвлө. Бүтээлч сэтгэлгээ нэмэгдэнэ. Маш олон хүнд шинэ хэв маягийн санаа төрөх болно. Ажлаа өөрчилснөөс ар гэрт хүндрэл учирна. Та дур булаам, сэтгэл татах чанараа эргэн тойрондоо тараавал хүмүүс таны удирдлаганд байхдаа баяртай болно.

Өнөөдөр сэтгэл гонсойх зүйлтэй тулгарахгүй. Шийдвэр гаргах асуудлуудтай тулгарах боловч, та зөв сонголт хийж чадна. Зорилгодоо хүрэхийн тулд та маш шаргуу хөдөлмөрлөх хэрэгтэй.Дуртай зүйлээ хийхэд цаг гаргах хэрэгтэй Та жижиг зүйлсэд анхаарлаа хэт их хандуулсны хэрэггүй, учир нь шийдэх ёстой том зүйлс гарч ирнэ.

Өөрийн эн тэргүүний хийх чухал зүйлсээ жагсаа. Хайртай хүмүүстээ их цаг зарцуулахын тулд хэрхэн зохион байгуулахаа одооноос төлөвлө. Хайрынхаа төлөө жижиг сажиг зүйлсийг золиослоход бэлэн бай. Мөнгөө хадгал. Хэрэв та амьдралдаа сэтгэл хангалуун бус байвал ажлаа сольж, эсвэл шинэ мэргэжлээр сурч болно.

Хувийн амьдралдаа анхаарлаа төвлөрүүлэхийг зөвлөж байна. Та нилээд асуудалтай тулгарна. Заримыг нь шийдэх гэж цаг алдахын оронд боломж иртэл түр хойшлуул. Оюутан сурагчид сайн хичээх хэрэгтэй үе. Бусадтай харилцан ярилцахдаа болгоомжтой бай. Нууцыг задруулж болохгүй.

Өөртөө итгэлтэй бүхнийг хянаж буй байдлаараа бусдыг гайхшруулна. Ялангуяа, ажил төрлийн байр суурь тань нөлөө бүхий байх тул зарим хүний дургүйцлийг төрүүлнэ. Иймд хариуцлагатай байдлаа нэмэгдүүл. Олон нийтийн үйл ажиллагаанд зарцуулах цагаа багасга.

Холимог хандлага зонхилно. Яарах нь үр дүнд хүргэхгүй. Та болгоомжгүй байдлаасаа болж алдаа гаргаж болзошгүй. Бизнесийн үйл ажиллагаа хууль дүрмийн дагуу сайн явагдах болно. Өөрийн хамт олноо маргаантай байдалд бүү оруул. Өөр шинэ ажил хайж байгаа бол маш сонор сэрэмжтэй бай.

Буруу ойлголтоос болж, асуудлууд үүсэх болно. Ойр дотныхоо хүмүүсийг анхаарч буулт хий. Тэгж чадвал таны харилцаа шинэ өндөрлөгт хүрэх болно. Танд зарим зүйлийг хүчлэх нь харамсалтай байж магадгүй ч тэвчих хэрэгтэй байна. Гадаад руу аяллаар явахаар төлөвлө.

Харилцан тохиролцох, буулт хийх шаардлага гарна. Шийдвэр гаргахаа түр хойшлуул. Та чухал уулзалтад өөрийнхөө төлөө болон бусдын төлөө хийх зүйлд тэнцвэртэй ханд. Хэн нэгэнтэй уулзмааргүй байгаа бол ганцаараа бай. Хүсэл мөрөөдлөө дага.

О Р

Ц Э

С Й

Г Х

Т И

А Х

Й У

Х Р

А У

Н У

М Ш

А А

М Х

З Ч

О И

Р М

И Э

Г Д

Н Х

Б УУ

А Н

О АЭ

Б Т

О РЙ

С Ч

С И

Э Ч

А О

О А

У У

А А

У Н

Г О

А О

О Й

А А

1

7

11 12 13

1514

16

98 10

2 3 4 5 6

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ24 2019.12.10, МЯГМАР~№212 (1264) ГАЛ ТОГОО

ОРЦ:

Сүүн крем-1 литр Гурил-370 гр Ванилин сахар-1 ц/халбага Ургамлын тос-50 мл Элсэн чихэр-120 гр Сүү-900 мл Өндөг-6 ширхэг Хүнсний будаг-6 ширхэг

ШИМ ТЭЖЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ:Нэг зүсэмд Калори: 397.5 ккал Нүүрс ус: 123 гр Эслэг: 2 гр Өөх тос: 19.5 гр Уураг: 3.75 гр

1. Гурилан зуурмагаа зуурна. Том саванд өндөг, элсэн чихэр, ванилин, Олейна ургамлын тос, сүү зэргийг хийж хутгаад, дээрээс нь гурилаа хийж зуурна.

2. Ингээд бэлдсэн зуурмагаа зургаан тэнцүү хувааж, өөрийн дуртай хүнсний будгаараа өнгө гаргаж авах хэрэгтэй. Зургаан өөр өнгө эсвэл нэг өнгөөр дангаар нь хийж болно.

3. Хайруулын тавгаа халааж хоолны шанагаар нэг шанагыг хийн тавгаа хурдан эргүүлж бөөрөнхий болгоно. Ингээд хоёр талыг нь хайрна.

4. Бүх өнгийн блинчикээ хайрч дуусаад сүүн кремээ өтгөрүүлэн тод өнгөөс нь бүдэг өнгө рүү нь уусгаж нэг нэгээр нь давхарлан өрнө.

5. Хөргөгчинд 1-2 цаг байл-гаж бэхжүүлэх хэрэгтэй.

ХЭРХЭН ХИЙХ ВЭ:

ÁÝËÝÃÒÝÉ ÕÓÄÀËÄÀÀ

Kyocera TA2552ci25õóóäàñ/ìèíóòªíãºò 8.5 ñåê, õàð 6.4 ñåêóíäÀ3 õ¿ðòýë

10Base-T/100BaseTX/1000BaseT USB 2.0 TK-8349K 20,000 õóóäàñ öààñ

1000 õóóäàñ+150

ßÀÃÀÀÄKYOCERAÃÝÆ??

FS1020MFP3 үйлдэлт

принтер

+ªÍêÒ

ÑÊÀÍÍÅÐ

ÕÓÂÈËÀÕ

77220272/BSBServiceOfficial

Kyocera áðýíäèéí îëîí ¿éëäýëò õýâëýã÷ íü íýã õîðîîðîî 15,000 õóóäàñ õýâëýäýã áºãººä 150,000 õóóäàñ õýâëýýä ýëýãääýã ýä àíãèóäûã íü ñîëüäîã. Ýíý íü çàõ çýýë äýýð áàéãàà áóñàä õýâëýõ ìàøèíóóäûí õýðýãëýýíýýñ 1,5-2 äàõèí óðò þì. Òà õýâëýã÷èéíõýý ýëýãääýã ýä àíãèóäûã öàã òóõàéä íü ñîëüæ áàéâàë òàíû õýâëýã÷èéí àøèãëàãäàõ õóãàöàà óðòàñíà. Èíãýñíýýð òà òºõººðºì溺 5-ààñ äýýø æèë àøèãëàæ ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëàà õýìíýõ á¿ðýí áîëîìæòîé.

Солонгон бялуу