یهام دبکو ششبآ تفاب رب نيگنس تازلف...

ی و علوم دریایی چابهاردانشگاه دریانورد 2476-3993ماره شاپا: ش (1396)سال هشتم، شماره اولفصلنامه دریا و کشتی

19

اثرات هيستوپاتولوژیک فلزات سنگين بر بافت آبشش وکبد ماهی

2رگس شيبک، ن*1اميد کوهکن

دریایی علوم و دریانوردی دانشکده علوم دریایی، دانشگاه -2و1

9502کد مقاله:

20/03/1395: یینها رشیپذ خیارت 01/02/1395مقاله: افتیدر خیتار

چکيده

باف یرو آن ب ر ریت اث نیداردکه اول ییبسزا راتیتاث یماه یبافتها شتریدر ب طیموجود در مح نیفلزات سنگ لی از قب یضموجود در آن اس و عوار یها ندهیدر تماس با آب و آال یباف به راحت نیاس . چرا که ا یآبشش ماه هی اول سمیتابولدر م زیدهد. کبد ن یرا نشان م راوانو موکوس ف یپرخون ،یپرپالزیها ،یپرتروفیها وم،یتلیجداشدن اپ ..باشدیم یبرتورم ا ،یآتروف ،یزیخونر ،ینکروز و تورم هپاتوس ،یاز جمله پرخون یبوده و صدمات ریدرگ یمواد سم

، آبشش ماهی، کبد ماهیشناسیفلزات سنگین، باف :واژهکليد

* Corresponding author

E-mail address: [email protected] Postal Address: Chabahar Maritime University, Chabahar, Iran

20 یاثرات هيستوپاتولوژیک فلزات سنگين بر بافت آبشش وکبد ماه

قدمه م

های های آبی، ورود و تأثیر آالین دههای مهم و رو به رشد زیس محیطی بویژه در اکوسیستمیکی از نگرانی

باشد که علی رغم وجود قوانین مربوطه، آلودگی محیط های آب ی ب ا آالین ده ه ای ش یمیایی و مختلف می

;Hossam & Fagr, 2007ه دارد )سمی حاصل از فعالی های شهری، کش اورزی، تا اری و ص نعتی ادام

White & Rasmussen, 1998) میزان تأثیر یک آالینده بر محیط زیس به عوامل مختلف ی از جمل ه ن و .

آالینده، میزان ورود و مدت زمان حضورآالینده در محیط و برهمکنش یک آالینده با آالین ده ه ای دیگ ر و

های های اکوسیستمترین آالیندهن به عنوان یکی از مهمفلزات سنگی. اجزای طبیعی اکوسیستم بستگی دارد

این فل زات ب ه دلی ل تام . (Majer et al., 2002باشند که سالیانه رو به افزایش اس )ساحلی مطرح می

توانند اثرات مش خ و پای داری ب ر موج ودات داش ته بافتی، تازیه ناپذیری و سمی زیاد برای آبزیان می

( هستند و از طری فرآین دهای ش یمیایی و Stable pollutionآالینده های پایداری ) فلزات سنگین .باشند

زیستی تازیه نمی شوند. نتیاه مهم این پایداری، وسع زیاد آن در زنایره غذایی اس ، بطوریک ه مد دار

؛ 1379 ر آن در آب و ه وا باش د )خدابن ده و همک اران،آن در زنایره های غذایی می تواند چند برابر مددا

بررسی اثرات سیتوتوکسیک برخی از فلزات سنگین نشان دهنده این حدید بوده اس (. 1384شهریاری،

که بصورت بالدوه موتاژن بوده و باعث شکل گیری تومور در موجودات مورد آزم ایش و اف راد مواج ه ب ا آن

(. Garcia-Rodriguez et al., 2001شده اس )

روتئین در رژیم غذایی انسان اس . از مهمترین ویژگ ی ه ای منحص ربفرد ماهی منب بسیار خوبی از پ

مانند اسید لینولنی ک، دک وزا هگزانوکی ک 3ماهی با سایر مناب پروتئین حیوانی وجود اسیدهای چرب امگا

باع ث اف زایش توان ایی ی ادگیری در کودک ان و DHA( اس . EPA( و ایکوزاپنتانوکیک اسید )DHAاسید )

ه در بزرگساالن می شود. این اسید چرب برای رشد و نمو جنین نیز ضروری اس . اسید چ رب بهبود حافظ

,Lee & Reasnerامگا برای قلب مفید بوده و با بهبود عملکرد انس ولین باع ث کنت رل دیاب م ی گ ردد )

1994; Lemos et al., 2005 م در هفت ه کیلوگر1.3(. به همین دلیل باید ماهی در رژیم غذایی انسان حداقل

(. با این حال، زیستگاه های ماهیان بصورت نگران کننده ای توسط آالینده های FAO, 1989گناانده شود )

آبی آلوده شده اس که در این میان فلزات سنگین بیشترین ض رر را ب رای ماهی ان دارن د و خطرن اکترین

,Al-Attar, 2005; Muthukumaravel & Rajaramanآالینده های زیس محیط ی محس وب م ی ش وند )

( و این امر به این دلیل اس که فلزات سنگین ممکن اس رسوب کنند، توسط رسوب جذب ش وند، 2013

بصورت محلول یا معل در آب باقی بمانند و در نهای توسط ج انوران آب زی بواس طه آب ورودی ب ه ب دن

(. فلزات پس از ورود از طری Puttaiah & Kiran, 2007; Mohamed, 2008; Abalaka, 2015جذب شوند )

21 (1396، سال هشتم، شماره اول)دریا و کشتی فصلنامه

آبشش، پوس و یا بلعیدن و سیستم گوارش جذب و در باف های مختلف تام می یابند، می زان س می

(. ای ن آالین ده Abalaka, 2015و سختی آب قرار دارد ) pHفلزات سنگین تح تاثیر دما، غلظ اکسیژن،

از طری ورود به زنایره غذایی تهدید می کنند. پاس ه ای ها نه تنها ماهیان بلکه سالم انسان ها را نیز

جمعیتی، سلولی و هیستوپاتولوژیکی از فاکتورهایی هستند که به عنوان یوشیمیایی، فیزیولوژیکی، رفتاری، ب

(. Van der oost et al., 2003نشانگرهای زیستی برای تشخی میزان سالم محیط اس تفاده م ی گ ردد )

و وضعی بافتی از جمله پارامترهای ایمنی شناسی هستند که برای مطالعه ماهیان در بررسی باف شناسی

(.Wester et al., 1994؛ 1394معرض آالینده های محیطی یکار می رود )صادقی و همکاران،

بافت کبده مطم ئن جهمانطور که گفته شد مطالعه و مشاهده تغییرات هیستوپاتولوژیک و آسیب شناختی راه ی

تابولیس مم ک ه اس ارگانی کبدباشد. زیابی تاثیرات آالینده ها و عوامل خارجی بویژه فلزات سنگین میار

سم اناام داده و مواد این ساختار ایااد تغییراتی در بااین کار را عمدتا و دهد یم اناام را غیرزیستی دامو

ایا اد و کب دی های آنزیم فعالی اهشک یا افزایش ممکن اس باعث سنگین فلزات تاثیر. نماید می زدایی

و هس تند س می م واد ه د اول ین کبدی های سلول .گردد )تح حاد( کبدی هیستوپاتولوژیک تغییرات

تغیی رات بررس ی دلی ل هم ین ب ههس تند. آب ی مح یط ه ای آل ودگی بررس ی جه ع الی ارکروم بی

طش رای و مح یط در س نگین فل زات تتاثیرا ارزیابی جه مطمئن و دقی ای شیوه کبد، هیستوپاتولوژیک

(.Figueiredo-Fernandes et al., 2007) اس آزمایشگاهی

از تم ام نتایج بسیاری از تحدیدات نشان داده اس که میزان تام فلزات سنگین در باف کبد بیش تر

یش تر ببافتهای دیگر ماهی اس و همین امر موجب می گردد که این ارگان نسب به سایر بخش های ب دن

به ص ورت (. این اثرات در کبد1389دچار تغییرات و صدمات گشته و عوارض را نشان دهد )برامکی یزدی،

فاژ، النوماکرومتغییرات هیستوپاتولوژیک از قبیل نکروز، واکوکوالسیون، پرخونی، تشکیل هموسیدرین، مراکز

ی ن اث رات ب ه کند. البته می زان اوز میبر های کبدیتورم و آماس در هپاتوسی ها، تغییر در فعالی آنزیم

ض آالین ده ی ماهی، مدت در معرچند عامل مختلف بستگی دارد، به عنوان مثال نو و غلظ آالینده، گونه

س رب، ( ب ه مطالع ه س طل فل زات س نگین1389بندانی و همک اران ). با این وجود بودن و سایر فاکتورها

ن د و ( در اس تان گلس تان پرداختCyprinus carpioماهی کپ ور )کادمیوم، کروم و روی در عضله و کبد در

از حد استاندارد های جهانی اس . مشاهده کردند که میزان این فلزات کمتر

کبد ماهیان آب شور در حضور کادمیوم و آرس نیک عوارض ی از قبی ل نک روز، واکوکوالس یون، ت ورم و

واردی از پیکنوز هس ته ای در ای ن س لولها گ زارش هایپرتروفی هپاتوسی ها را نشان می دهد. همچنین م


تورم اب ری و آتروف ی همچن ین شده اس . در مورد ماهیان آب شیرین نیز فلزات سنگین صدماتی از قبیل

(. البت ه م واردی از 1393ده د )آری ایی و همک اران،نکروز هسته با درجه متوسط و دنژانس چربی رخ م ی

افزایش فاگوسی ها در کبد ماهیان مواجه شده با ک ادمیوم گ زارش پرخونی، خونریزی، نش لنفوسیتی و

( از مهمترین آالین ده ه ایی اس ک ه ام روزه ب ا Pbسرب) (. 1379شده اس )رستمی بشمن و همکاران،

طی مطالعه افزایش میزان فعالی بشری، بویژه تاهیزات مصر کننده محصوالت نفتی رو به افزایش اس .

Acipenserب رون )ک ه ب ه بررس ی اث رات س رب ب ر کب د م اهی ازون 1391در س العابدینی و همکاران

stellatus،ت ورم اب ری، آتروف ی (پرداختند عوارضی شامل پرخونی، خونریزی، رکورد صفراوی، نکروز سلولی

گردید. همچنین سرب در کبد ماهی باعث تورم هپاتوس ی و تغیی رات سلولی و دژنرسانس چربی مشاهده

در هپاتوسی می شود.دژنراتیو

ها در کبد و آزادس ازی پالسمایی به دلیل تولید متالوتیونین هایافزایش پروتئینمشخ شده اس که

(. با 1381( ارتباط دارد )سلطانی و خوشباوری، 2Zn+های فلز سنگین روی )آنها در خون برای اتصال با یون

ه ای گلوکورنیک وتروبینی باالرفت ه و یزان هورم ونزا، مافزایش فلزات سنگین محیطی و ایااد شرایط تنش

های آمینوترانسفراز و س ایر آمینه توسط کبد و فعالی آنزیماسیدهای ، جذبپروتئینی درنتیاه کاتابولیسم

(. از طرف ی 1390ی بازسازی گلوکز در کبد افزایش م ی یاب د )ق وتی و همک اران،های موثر در چرخهآنزیم

ات سنگین بر روی سیس تم ایمن ی و فیزول وژیکی های کبدی بیانگر تاثیر سوء فلزکاهش در برخی از آنزیم

های کب دی از قبی ل نک روز و واکوکوالس یون پیش رونده و آسیب(. 1390باشد )قوتی و همکاران،ماهیان می

تیم ار ش ده ب ا ک روم مش اهده Labeo rohitaمراکز مالنوماکروفاژی گسترده، صدمات کبدی اس ک ه در

واکوکوالسیون، نکروز و بی (. کروم همچنین باعث ایااد Muthukumaravel and Rajaraman, 2013)گردید

Muthukumaravel andگردی ده اس ) Labeo rohitaانگش ق د نظم ی س لولی در کب د ماهی ان

Rajaraman, 2013 دژن ره ش دن ع رو (. صدمات بافتی گسترده و تغییر در هپاتوس یتهای کب دی ش امل

Hypophthalamichthysم اهی های پیکنوتی ک در ایپرتروفی، واکوکوالس یون، نک روز و هس تهخ ونی، ه

molitrix مشاهده گردید مواجه شده با نیکل(Athikesavan et al., 2006).


(cipenser stellatus( در کبد بچه ماهی اوزون برون )Znضایعات هيستوپاتولوژیک ناشی از فلز روی ) -1شکل

(1391ی و همکاران، )عابدین


Aphaniusآسيب های بافتی ناشی ازغلظت های مختلف کادميوم و آرسنيک در کبد ماهی گورخری ) -2شکل

sophiae .)Pn ،پيکنوز هسته ای :At ،آتروفی :N ،نکروزه شدن هپاتوسيت ها :CV ،واکوئولی شدن سيتوپالسم :ND :

(1393همکاران، : تورم ابری )آریایی وClنکروزه شدن هسته ای،

بافت آبششکه به دلیل تماس مستدیم با آالینده های محیطی و ندش در ماهی اس حیاتی اندامهای مهم و آبشش از

مکانیسم های تنظیم یونی، سریعتر از سایر بخشها دچار ضایعه و صدمه می شود )کوهکن و همکاران،

داشتی آب و سالم عمومی ماهی به عنوان یک (. بنابراین می تواند در زمینه ارزیابی وضعی به1395

شاخ زیستی مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به ساختار آبشش و باف بسیار پرخون و نازک این اندام


اثرات حاد مخرب بررسی درگستردگی و شدت ضایعات آن به مراتب بیشتر از سایر اندامهاس بطوریکه

میزان غلظ فلز افزایش با و شده هیپرپالزی و تورم دچار اپیتلیال یها سلول آبشش، باف فلزات سنگین بر

نیز کلراید های سلول در و چروکیده شده اپیتلیال هیپرپالزی افزایش می یابد. در برخی موارد سلولهای

نشان می دهند. در غلظ های بیشتری شدت غلظ افزایش با ها آسیب ایند. شو مشاهده می شکل تغییر

(، نکروز Epithelial Liftingیعات بسیار شدیدتر بوده و صدماتی از قبیل جداشدگی باف پوششی )باالتر ضا

سلولی، بهم چسبیدگی رشته های آبششی، هایپرپالزی و هایپرتروفی سلولهای کلراید و سلولهای ترشحی،

وهم اولیه المالیتمام این صدمات هم در .دیده شود پرخونی و در نهای از بین رفتن رشته ها ممکن اس

ثانویه ایااد خواهند شد و تنها شدت آنها متفاوت اس . در المالی

باشد و در صورت ورود به بدن ماهی اولین کادمیوم یک فلز سنگین بوده و برای ماهی غیر ضروری می

,Gardner and Yevich) ارگان هد آن آبشش یوده، درنتیاه صدمات زیادی را به آن وارد می کند

هایپرتروفی و هایپربالزی اپیتلیوم خواهد های مخاطی،(. تماس آبشش با کادمیوم باعث جداشدن الیه1970

در مورد فلزات سنگین 1379(. در تحدیدی که رستمی بشمن و همکاران در سال Holmes,1996)گردید

م در باف آبشش را های مس، روی، جیوه و کلرور کادمیوم( اناام دادند عوارض ناشی از این سمو)سولفات

های خونی فراوان در پرخونی و ایااد حوضچه های اپیتلیالی،شامل جسبندگی المالها، هیپریالزی سلول

هدایتی و همکاران بیان کردند. همچنین در مطالعه ای دیگر قاعده برانشی ها، ادم و تورم المالهای ثانویه

های کشنده کلرید یی در مواجهه با غلظ های ناشی از قرار گرفتن ماهی کاراس طالآسیب( 1392)

شامل وجود موکوس، چسبندگی المالی ثانویه، جداشدن باف کادمیوم بر روی آبشش این ماهی را

اپیتلیوم، کروی و کوتاه شدن المالها، افزایش سلولهای کلرایدی، شکستگی و نازک شدن المالها بیان

کردند.


(. ستارهOreochromis niloticusهای مختلف مس در آبشش ماهی تيالپيا ) آسيب های بافتی ناشی ازغلظت -3شکل

: فيوژن Lfuن، : وازودليشV: هایپرپالزی، FP: اپيتليال ليفتينگ، Lf: المال، L: فيالمنت، Fها: ادم درون اپيتليومی،

: سلول pc: اپيتليوم فيالمنتی، fe: سينوس مرکزی، cvs: سلول کلراید، cc: آنوریسم المالیی، Aتيغه های مجاور،

(Figueiredo-Fernandes et al., 2007پشتيبان )

شامل نکروز بافتی، مالنیزه شدن سلول وتخریب اپیتلیوم در ماهی کپ ور ( Znعوارض ناشی از فلز روی )

اثرات سرب بر آبش ش ش امل پرخ ونی از درج ات ض عیف ت ا (. 1390)قوتی و همکاران،گزارش شده اس

ادم، افزایش سلولهای موکوسی، نک روز س لولهای پوشش ی و هیپ رپالزی س لولهای پوشش ی اس شدید،

فی وژن، نک روز، Channa punctatusآبش ش م اهی (. در مواجه ه ب ا ک روم 1386)شاهسونی و همکاران،

(.Mishra & Mohanty, 2008هایپرتروفی و هایپرپالزی، جداشدن اپیتلیوم از غشای پایه مش اهده گردی د )


Kaoud وEl-Dahshan (2010 ه ایپرپالزی ش دیدی را در تیغ ه ثانوی ه آبشش ی م اهی )Oreochromis

niloticus تیمار شده با مس، کادمیوم، سرب و جیوه مشاهده کردند که در تیمارهای باالتر منار ب ه اتص ال

نی ز در Al-Attar (2007)و Banerjee (1997)و Hemalathaهمچن ین های مااور ب ه ه م گردی د.تیغه

مواجه شده ب ا کلری د روی و نیک ل ص دمات Oreochromis niloticusو Heteropneustes fossilisماهیان

آبششی مشابه را گزارش کردند.

نتيجه گيریمحرک های محیطی ب ه واس طه ایا اد آش فتگی در س طل س ازمان مولک ولی منا ر ب ه ایا اد تغیی رات

ند ار می توا. لذا مطالعه آسیب شناسی بافتی به عنوان یک شاخ و معیهیستوپاتولوژیک در اندام می شوند

ت ت دراز مدوضعی سالم ماهی و اثرات ناشی از مواجاه ماهی با آالینده های محیطی را نشان دهد. اثرا

ه تی از جمل آالینده ها و فلزات سنگین در نهای منار به ایااد وضعی نامطلوب ب افتی در ان دامهای حی ا

ته و و آبشش می شود که اگر منار به مرگ ماهی نگردد، قطع ا ب ر رش د و زن دگی م اهی ت اثیر داش کبد

ا ا ک ه ن د. از آندرنهای می تواند این آلودگی ها را به سطوح باالتر زنایره غذایی از جمله انسان منتدل ک

ر اس ، مص فتی گردی دهباال بودن میزان این آالینده ها در بدن ماهی منار به ایااد تغییرات و آسیب با

تاثیرگذار اس . این ماهیان برای انسان خطرناک بوده و بر الم افراد

منابع

اتولوژیک کب د . تغیی رات هیس توپ1393 ،آریایی، م.، حمیدیان، الف.ح.، ایگدری، س.، پورباقر، ه.،و اشرفی،س.

.31-40: 4(3)، شناسی آبزیان در اثر آرسینک وکادمیوم. ماله بوم (Aphanis sophiaoماهی گورخری)

ی ان ل ی. پا. مدایسه تام زیستی کادمیوم، سرب و روی در دو گونه م اهی ت االب انز1389 ،برامکی یزدی، ر.

صفحه. 94بیرجند، نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه

)س رب، ین. سطل فل زات س نگ1389 ،بندانی، غ.، خوشباور رستمی، ح.، یلدی، س.، شکرزاده، م. و نظری، ح.

ت ای ران، کادمیوم، کروم و روی( در باق عضله و کبد ماهی کپور )( سواحل استان گلستان. ماله علمی ش یال

19(4 .)10-1 .

زر. مال ه آب . تام فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان دریای خ1379 ،خدابنده، ص.، طالیی، ر. و قیومی، ر.

.38-42: 39و فاضالب،


لزات سنگین و . مطالعه اثرات هیستوپاتولوژی برخی از ف1379، سلطانی، م.، و ساسانی، . رستمی بشمن، م.،

نش کده کلرور کادمیوم بر بافتهای ماهی کپ ور معم ولی. مال ه دا -سولفات مس، سولفات روی و سولفات جیوه

1-3: 55(4)، دامپزشکی دانشگاه تهران

بررسی تاثیر سم دیازینون بر روی ش اخ ه ای خ ونی م اهی . 1381 ،، ح.و خوش باور رستمی. سلطانی، م

.1381آبان ششم دومین همایش ملی منطده ای ماهیان خاویاری، رش ، . LC50 شیپ و تعیین میزان

مسمومی ز ا. تاثیر حفاظتی تیامین روی ضایعات ناشی 1388 ،شاهسونی، د.، موقتی، الف.ر. و امیدظهیر، ش.

.237-242(: 3)64 ،ماله تحدیدات دامپزشکی .(Carassius auratusتاربی با سرب در ماهی حوض)

وراکی . اندازه گیری مدادیر فلزات سنگین ک ادمیوم، ک روم، س رب و نیک ل در باف خ 1384 ،شهریاری، .

.65-67: 2کی گرگان، . ماله علمی دانشگاه علوم پزش1382ماهیان شوریده و سرخو خلیج فارس در سال

غییرات هورمون تبررسی . 1394 ،صادقی، پ.، سواری، الف.، موحدی نیا، .الف.، صفاهیه، .ر. و اژدری، د.

( در Epinephelus stoliczkae)هامورماهی لکه زیتونی مندوطاریتروپوکیتین و ضایعات پاتولوژیک باف کلیه

.1-9(: 22)6 شناسی،پاس به آالینده کروم. ماله اقیانوس

ه ای ن دام.بررسی و مدایسه غلظ فلز کادمیوم در ا1391، طراوتی،س.،عسکری ساری،الف.، وجواهری بابل،م.

( ) ت االب ش ادگان( وپرورش ی) ماتم پ رورش م اهی آزادگ ان(. Barbus sharpeyi) مختلف بنی وحش ی

.29-38: 11(3)، فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تاالب

سرب و روی در 05Lcتعیین میزان . 1391، الکسار، ن.، زمینی، .، وهاب زاده رودسری، ح. و پژند، د. عابدینی

یالت، ه ای کب د وآبش ش. مال ه آبزی ان و ش برون و اثرات هیستوپاتولوژیک آنها بر روی باف بچه ماهی ازون

3(12 :)66-57.

های کشنده ک ادمیوم . اثر غلظ 1392، فیانی،ن.م.، پیکان حیرتی، .، درافشان،س.، و محبوبی صو عروجعلی،

.71-82: 22(2ورشی.ماله علمی شیالت ایران، )ماهی استرلیاد پربر برخی تغییرات بافتی در آبشش تاس

فل ز . مدایسه وبررسی تغییرات سختی و قلیالی ب ا مس مومی1390، قوتی، ن.، محمدی، س. و محمدی، و.

.21-28: 8(2ماله تاالب، )سنگین در ماهی کپور معملولی.

تح ح اد آسیب شناسی بافتی ناشی از مسمومی .1393 ،کوهکن، ا.، عبدی، ر.، سلیده زاده، ر. و جادی، ی.

ای، (: مال ه پ اتوبیولوژی مدایس هBarbus sharpeyiعلف کش پاراکوات در باف کبد ماهی بنی انگش ق د )

11(1 :)1172-1167.

شناسی باف آبشش ماهی ک اراس طالی ی . بررسی آسیب1392 ،و غفاری فارسانی، ح. هدایتی، .، خلیلی، م.

-40: 2(2های ماهی شناس ی ک اربردی، )پژوهشهای تح کشنده کلریدکادمیوم. غلظ قرارگرفته در معرض

33. Abalaka. S.E. 2015. Heavy metals bioaccumulation and histopathological changes in

Auchenoglanis occidentalis fish from Tiga dam, Nigeria. Journal of Environmental Health

Science & Engineering. 13(10): pp 1-8.


Al-Attar. A.M. 2007. The influences of nickel exposure on selected physiological

parameters and gill structure in the teleost fish, Oreochromis niloticus. Journal of

Biological Science. 7(1): pp 77-85. Athikesavan. S. Vincent. S. Ambrose. T. and Velmurugan. B. 2006. Nickel induced

histopathologicalchanges in the different tissues of freshwater fish, Hypophthalamichthys

molitrix (Valencienes). Journal of Environmental Biology. 27: pp 391-395.

FAO (Food and Agriculture Organization). 1989. The state of food and agriculture:

Evaluation of certain food additives and contaminants. No: 22. p. 188.

Figueiredo-Fernandes. A. Ferreira-Cardoso. J.V. Garcia-Santos. S. Monteiro. S.M.

Carrola. J. Matos. P. Fontainhas-Fernandes. A. 2007. Histopathological changes in liver

and gill epithelium of Nile tilapia, Oreochromis niloticus, exposed to waterborne copper.

Pesquisa Veterinaria Brasileira. 27 (3): pp 103–109.

Garcia-Rodriguez. M.C. Lopez-Santiago. V. and Altamirano-Lozano. M. 2001. Effect of

chlorophyll in on chromium trioxide-induced micronuclei in polychromatic erythrocytes in

mouse peripheral blood. Mutation Research 496: pp 145-151.

G.R and Yevich. P.P. 1970. Hitological and Hamatological responses of an

estuarineteleost to cadmium. Journal of the fisheries Research Board of Canada. 27: pp

2185-21960.

Hemalatha. S. and Banerjee. T.K. 1997. Histopathological analysis of sublethal toxicity of

zinc chloride to the respiratory organs of the air breathing catfish Heteropneustes fossilis

(Bloch). Biological Research. 30: pp 11-21.

Holmes. S. 1996. South Afican water Quality Guide line. Published by Deparment of

water Affaris and forestry. 16: pp 19-40.

Hossam. H.A. and Fagr. K.A. 2007. Study the effect of hexavalent chromium on some

biochemical, citotoxicological and histopathological aspects of the Orechromis spp. Fish.

Pakistan journal of biological sciences. 10(22): pp 3973-3982.

Kaoud. H.A. and El-Dahshan. A.R. 2010. Bioaccumulation and histopathological

alterations of theheavy metals in Orechromis niloticus fish. Nature Science. 8(4): pp 147-

154.

Lee. N A and Reasner. C A. 1994. Beneficial effect of chromium supplementation on

serum triglycerides levels in Cyprinus carpio. Diabets Care. 17: pp 1449-1452.

Lemos. N.G. Dias. A.L. Silva-Souza. A.T. and Mantovani. M.S. 2005. Evaluation of

environmental waters using the comet assay in Tilapia rendalli. Environmental toxicology

and pharmacology. 19: pp 197-201.

Majer. B.J. Tscherko. D. Paschke. A. Wennrich. R. Kundi. M. Kandeler. E. and

Knasmuller. S. 2002. Effects of heavy metal contamination of soils on micronucleus

induction in Tradescantia and on microbial enzyme activities: a comparative investigation.

Mutation research. 515: pp 111-124.


Mishra. AK. And Mohanty. B. 2008. Acute toxicity impacts of hexavalent chromium on

behavior and histopathology of gill, kidney and liver of the freshwater fish, Channa

punctatus (Bloch). Environmental Toxicology and Pharmacology. 26: pp 136-141.

Mohamed. F.A.S. 2008. Bioaccumulation of selected metals and histopathological

alterations in tissues of Oreochromis niloticus and Lates niloticus from Lake Nasser,

Egypt. Global Veterinary. 2(4): pp 205–18.

Muthukumaravel. K. Rajaraman. P. 2013. A Study on the toxicity of chromium on the

histology of gill and liver of freshwater fish Labeo rohita. Journal of Pure Applaied

Zoology. 1(2): pp 122-126.

Puttaiah. E.T. and Kiran. B.R. 2008. Heavy metal transport in a sewage fed Lake of

Karnataka, India. In: Edited by Sengupta M, Dalwani R. Proceedings of Taal 2007. The

12th World Lake Conference; Jaipur, India 2008.

Van der Oost. R. Beyer. J. and Vermeulen. N.P.E. 2003. Fish bioaccumulation and

biomarkers in environmental risk assessment: a review. Environmental Toxicology and

Pharmacology. 13: pp 57–149.

Wester. P.W. Vethaak. D. van Muiswinkel. W.B. 1994. Fish as biomarkers in

immunotoxicology. Toxicology. 86: pp 213-232.

White. P.A. and Rasmussen. R. 1998. The genotoxic hazards of domestic wastes in surface

waters. Mutation research. 410: pp 223-236.

یهام دبکو ششبآ تفاب رب نيگنس تازلف...

Documents