ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫpsu.kz/arm/upload/umk_pdf/14493.pdf · Қазақстан...

Рабочая программа Форма

Ф СОПГУ 7.18.2/06

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Қазақ филологиясы кафедрасы

«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 «Филология:қазақ филологиясы» мамандығының студенттеріне арналған

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Павлодар

Лист утверждения к рабочей Форма программе дисциплины, Ф СО ПГУ 7.18.1/06 разработанной на основании государственного общеобязательного стандарта образования специальности и типовой программы

БЕКІТІЛДІ ОІ жµніндегі проректоры _________ Н.Э. Пфейфер

«___»__________2008ж.

Құрастырушылар: ф.ғ.к., доцент Қажыбаева Г.К


«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Жұмыс бағдарламасы 050205-«Қазақ филологиясы»мамандығының студенттеріне арналған

Жұмыс бағдарламасы ҚР МЖМБС 3.08.267-2006 Мемлекеттікстандарттары және Қазақстан Республикасы Білім және ғылымминистрлігінің 2006 жылғы 22.06 мәжілісінің хаттамасының шешіміменбекітілген және қолданысқа енгізілген типтік бағдарламасы негізіндедайындалды.

Кафедра мәжілісінде ұсынылды. «___»_________________2008 ж. №_____хаттама.

Кафедра меңгерушісі_______________________Қ.П.Жүсіп

Филология, журналистика және өнер факультетініңәдістемелік кеңесінде мақұлданды.«_____»______________2008 ж. №____хаттама.

ӘК төрайымы____________________

КЕЛІСІЛДІ Факультет деканы __________Ж.Т.Сарбалаев

«____»_____________2008 ж.

ЖӘҚБ МАҚҰЛДАДЫЖӘҚБ бастығы______________ «____»____________2008 ж

Пєнніњ маќсаты мен міндеттеріКурсты оқу барысында әдеби құбылыстарды біртұтас жәнесаластырмалы тарихи әдістер қолданылады. «Әдебиеттануғакіріспе» әдебиет теориясының алғашқы курсын құрайды. Оныоқу студенттерге басқада әдеби пәндерді меңгеругекөмектеседі. Көркем әдебиеттің негізгі мәні, ерекшелігітуралы мәліметтер көркем әдебиеттің әлеуметтік-эстетикалық мәні студенттерге әдеби құбылыстардықабылдап, ойдағыдай меңгеруі алғашқы ғылыми анализжасау дағдыларын қалыптастыруға және әдбеи көркемшығарманы бағалауға қажет.Пәнді оқыту мақсаты: Әдебиет тарихы мен фольклордыодан әрі тереңдеп тану үшін қажетті терминдер ментүсініктер жүйесін қамту, көркем шығармашылықтыталдаудың ғылыми принциптерін теориялық тұрғыдапайымдауды үйрету. Әдебиеттің қоғамдық сана мен өнер түріретіндегі ерекшелігін ашу, көркем шығармашылықтыңмазмұны мен пішінінің өзгеше сипатын таныту.

Пәннің міндеттері:- негізгі ѓылыми жєне оќу єдебиеттерін білу;-ѓылымныњ негізгі теориялыќ жаќтарын мењгерту;

Студенттер білуі тиіс:- Студенттер әдебиеттануға қатысты терминдер ментүсініктер жүйесін толық меңгеруі тиіс;- Шығарманың идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуітиіс.- Көркем шығарманы ғылыми тұрғыдан талдап, пайымдау,оның даму заңдылықтарын түсінуі тиіс.

Студенттер істей білуі тиіс:- Студенттер эпитет, теңеу, троп, фигура түрлерін ажыратаалады.- Шығарманың идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білугедағдыланады.

- Өлең құрылысына талдауды меңгереді.- Көркем шығармаға әдеби-теориялық талдау жасауғадағдыланады.

Пререквезиттер: - қазақ әдебиетінің тарихы- тарих- философия- психология

Тематический план Форма дисциплины СО ПГУ 7.18.2/07

3 Пәннің мазмұны

3.1 Пәннің тақырыптық жоспары№ Тақырып Сағат саны

Күндізгі бөлімДәріс Тәжі

р.СӨЖОСӨЖ

1 2 3 4 5

1 Кіріспе. Әдебиеттің өнерретіндегі ерекшелігі.Әдебиеттану - сөз өнеріжайлы ғылым.

1 1 5

2 Сөз өнері жайлы ғылымныңтуу, қалыптасу тарихы.Қайта өрлеу дәуіріндегіәдеби-эстетикалықпайымдаулар.

1 1 5

3 Ресейдегі әдеби-эстетикалық ойдың дамутарихы. Қазақстандағыәдеби-эстетикалықпайымдаулардың туу,қалыпасу кезеңдері.

1 1 5

4 Образ және образдылық. 1 1 55 Образдың түрлері. 1 1 56 Тақырып пен идея. Мазмұн

мен пішін.1 1 5

7 Сюжет пен композиция. 2 1 58 Көркем шығарманың тілі.

Троп және оның түрлері2 2 5

9 Фигура (айшықтау) жәнеоның түрлері

1 2 5

10 Өлең туралы ғылымипайымдаулары. Өлеңөлшемдері

1 1

11 Әдебиеттің тектері ментүрлері

2 2 5

12 Әдеби процесс туралытүсінік

1 1 5

Барлығы: сағат 15 15 60

3.2 Теориялық курс мазмұны

1-тақырып. Кіріспе. Әдебиеттің өнер ретіндегіерекшелігі. Әдебиеттану - сөз өнері жайлы ғылым.

«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің мазмұны мен мәні.Әдебиетанудың негзгі салалры болып табылатын әдебиеттіңтарихы, әдебиеттің теориясы, әдебиеттің сыны сияқты жекесалаларының өзара бірлігі мен ерекшеліктері туралы.Әдебиеттанудың қосалқы үш саласы: текстология жәнеоның зерттеу объектісі; библиографияның әдебиеттануғылымындағы маңызы, историографияның ғылымифункциясы. Әдебиеттанудың тіл білімімен, тарихпен,философиямен, мәдениеттанумен, эстетикамен байланысы.«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің құрылымдық жүйесі.«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің басты мақсатыстуденттерді ғылыми терминдермен, теориялықтопшылаулар жүйесімен таныстыру екендігі, сонымен қатарәдебиеттің қоғамдық сананың құрамдас бір бөлігі екендігінтаныту. Әдебиеттің даму заңдылықтары мен әлемдік сөзөнерінің ортақ қасиеттерін, шығармашылықтың мазмұнымен өзіндік өнер ретіндегі ерекшеліктеріне тоқталу. Көркем

әдебиеттің әлеуметттік-эстетикалық маңызы мен мәнітуралы негізгі мәліметтер.

Қазақстанда әдебиет туралы ғылымының туу,қалыптасу кезеңдері. Әдебиеттің өнер ретіндегі ерекшелігі.Оның басқа өнер түрлерімен байланысы жәнеайырмашылығы. Сөз өнерінің қоғамдық сананың айрықшабір саласы ретіндегі қызметі. Оның эстетикалық сипаты. Сөзөнерінің өнер атаулының ең қиын және күрделі түрі екендігі.Өнер туралы қазіргі түсініктер мен пайымдаулар. Өнер менәдебиеттің өмірді образды бейнелеудегі қызметі. Сөз өнерінжасаушы сурекер шеберлігі туралы қазіргі ғылымипайымдаулар. Қаламгердің қоғамдық тұлғасы. Өнер иесініңталант табиғаты жайлы ой-пікірлері. Суреткердің азаматтықбітім-болмысы. Жазушы-ақындардың әрқилы ерекшеқасиеттері туралы ойлар. Кез-келген қаламгердің өззаманының ұлы екендігі туралы тұжырым және оған қарсыайтылатын пікірлер. Көркем әдебиеттің қоғамдық мәні.Әдебиеттің таным тарапындағы маңызы. Әдебиеттіңтәрбиелік қасиеті. Әдебиеттің эстетикалық сипаты.Әдебиеттің халықтығы мен ұлттық ерекшеліктері туралы.

Әдебиеттану сөз өнерін зерттейтін ғылым. Әдебиеттіңғылыми-эстетикалық сипаты. Әдебиеттану ғылымыныңнегізгі үш саласы: әдебиет теориясы, әдебиет тарихы,әдебиет сыны. Әдебеит теориясының зерттеу объектісі.Әдебиет тарихының жеке ғылым саласы ретіндеқарастыратын зерттеу аясы. Әдебиет сынының қамтитынғылыми-эстетикалық функциялары. Әдебиеттануғылымының қосалқы үш саласы. Текстологияныңқарастыратын мәселелері. Историяграфияның ғылымисұраныс пен қажеттіліктерді қамтамасыз етудегі ролі.Библиографияның әдебиеттану ғылымының дамуындағыорны мен қызметі. Әдебиетану ғылымының басқа ғылымсалаларымен байланысы. Әдебиеттану және қоғамдықғылымдар. Әдебиеттану ғылымы және жаратылыстануғылымдары. Әдебиеттану ғылымының басқа ғылымсалаларынан өзіндік ерекшелігі.

2-тақырып. Сөз өнері жайлы ғылымның туу, қалыптасутарихы. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдеби-эстетикалықпайымдаулар.

Сөз өнері жайлы алғашқы топшылаулар. Адамзаттарихындағы алғашқы ауызша-жазбаша деректер, олардағыәдеби-эстетикалық балаң пайымдаулар. Мысыр, Үнді, Қытайт.б. халықтардың ежелгі жазбаларында сақталған алғашқыәдеби мұралар туралы мағлұматтар. Көне Грециядағы

әдеби-эстетикалық түсініктер. Эллада эстетикасы.Пифогордың әсемдік негізін сандық жүйесімен түсіндіругеұмтылуы. Гераклиттің әсемдік негізін санаменбайланыстыруы. Сократтың әрбір зат қажеткежарамдылығына қарай әсем болады деген түсінігі.Платонның идеалистік тұжырымдары. Аристотельдің«Поэтика» атты еңбегі. Оның көркем әдебиетті зерттеудегімаңызы мен мәні. Оның өнердің мақсаты – ақиқатты танудеген даналық қағидасының маңызы.

Орта ғасырдағы діни түсініктер және ғылым. Оянудәуірінің адамзат қоғамының дамуындағы ролі. Ғылымның,өнердің дамуы, озық ой-пікірлердің мистикалық,схолостикалық тұжырымдармен күресі. Р.Декарттыңрационалистік көзқарасы. Оның әдеби-эстетикалық ойдыңдамуындағы ролі. Н.Буалоның «Поэтикалық өнер» аттыеңбегі. Ондағы өнердің ақиқат болмысы туралыпайымдаулар. Д.Дидро және оның өнер туындысыныңмақсаты мен мұраты туралы пікірлер. Л.Лессингтіңшығармашлықтың мәні реализмде деп түсінуі. И.Гердердіңәдебиеттану ғылымын қалыптастырудағы, оның әлемхалықтары әдебиеттерін зерделей отырып, әдеби дамудыңжаңаша, жалпыға ортақ заңдылықтарын ашуға ұмтылуы.И.Кант және оның көркем шығарма мен суреткер туралыөзіндік тұжырымдары. Ф.Гегельдің «абсолюттік идея»,«абсолютті рух» туралы философиялық, эстетикалықтұжыырмдары. Оның «Эстетика» атты еңбегінің адамзатмәдениеті тарихындағы мәні мен маңызы.

3-тақырып. Ресейдегі әдеби-эстетикалық ойдың дамутарихы. Қазақстандағы әдеби-эстетикалықпайымдаулардың туу, қалыпасу кезеңдері.

Батыс мәдениетінің орыстың философиялық,эстетикалық ой-пікірлерінің қалыптасуына жасаған әсер-ықпалы. Орыс ойшылдарының өнерді материалистіктұрғыдан түсінуінің басты себептері. XIX ғасыр Ресейдегісыншыл реализмнің эстетикалық принциптерінің теориялықнегіздері. Өнер мақсаты қоғамға қызмет ету деп түсіну.Батыс Еуропа ғалымдарының ой-пікірлерін дамытудағыәдеби-эстетикалық пайымдаулары. В.Г.Белинскийдің сөзөнері жайлы толғамдары. А.С.Пушкиннің шығармашылықмұрасы туралы зерттеулері. Орыс әдеби-эстетикалық,әлеуметтік сипаты. А.И.Герценнің әдеби-эстетикалық ой-тұжырымдары. Оның көркем шығарманың халықтығы менұлттығы туралы ойлары. Н.Г.Чернышевскийдіңфилософиялық, эстетикалық көзқарастары және оның

қоғамдық санаға әсері. Оның «Өнердің болмысқаэстетикалық қарым-қатынасы» еңбегіндегі көркемәдебиеттің мақсаты мен міндетін, адамзат өміріндегімаңызын анықтауы. Оның әдебиеттің қоғамдық мәнінғылыми негізде түсіндіруі.

Л.Н.Толстойдың көркем шығармашылық процесс туралыпайымдаулары. Оның шығармашылық табиғатын тереңтануының себептері. мен алғышарттары. Өнердегі мазмұнмен пішін жайлы тұжырымдары. Оның әлемдік әдебиеткежасаған әсер-ықпалы.

Орта ғасырдағы Қазақстандағы саяси-әлеууметтікжағдай жжәне ғылым мен білімнің даму ерекшеліктері.Ислам діні және философиялық, эстетикалық ілімніңөркендеу сипаты. Әбу Наср әл-Фарабидің әдеби-эстетикалықтұжырымдары. Ұлы ойшылдың шығармашылық тұлғағақатысты пікірлері. «Поэзия өнерінің конондары»трактатының маңызы мен мәні. М.Қашқаридің «Диуани лұғатат-түрік», Ж.Баласағұидің «Құтадғу білік», А.Яссауидің«Хикмет» атты еңбектеріндегі эстетикалық пайымдауларжәне олардың әлемдік ғылымдағы ролі.

Қазақстанның Ресей арқылы Батыс Еуропалық ой-пікірлермен танысуы. Абайдың әсемдік туралы толғамдары.Оның шығармаларындағы поэзияның әлеуметтік,эстетикалық сипатына қатысты ой-пікірлер. Сыншылреализмді қалыптастырудағы ролі, мазмұн мен пішінүйлесімін жасаудағы ерекшелігі. Ш.Уәлихановтың қазақәдебиеттануы туралы зерттеулері. Еңбектерінің маңызы менмәні. Қазақ поэзиясын классификациялауы. Ы.Алтынсаринніңшығармашылық мұрасы. Оның қазақ прозасынқалыптастырудағы еңбегі. Көркем шығарманың тәрбиелік,эстетикалық мәніне қатысты ой-тұжырымдары.А.Байтұрсынов және қазақ әдебиеттану ғылымының жаңасапаға көтерілуі. «Әдебиеттанытқыш» және ондағы кәсібиғылыми тұжырымдар. Әдебиеттану терминдерініңқалыптасуы. XX ғасыр басындағы әдеби-эстетикалықкөзқарастар.

4-тақырып. Образ және образдылықӘдебиет туралы ғылым және образдылық мәселесі.

Әдебиеттің объектісі өмір, предметі адам екендігі. Образбенойлаудың өзіндік ерекшеліктері. Өнердің өмірді бейнелеуерекшеліктері. Адам тағдыры – өмірді танудың өзгеше тәсілекендігі. Көркем шығарма негізгі – материал жинау.Қаламгер фантазиясының көркем бейне жасаудағы ролі.Ойдан шығару – образға апарар жол. Ойдан шығарудың

адам тұлғасын жинақтау мен даралаудағы қызметі. Образ-адам-көркем бейне. Образдың суретті сөз екендігі. Суреттісөздің пайда болу жолдары. Көркем шығармадағы деталь.Жинақтау типке апарар жол. Типтік образдардың қасиеті.Даралаудың мінез жасаудағы қызметі. Мінез – адамныңпсихологиялық ерекшелігі. Тура мінездеу мен жанамамінездеу. Образ жасау ерекшеліктері туралы қазіргіпайымдаулар. Тип және прототип. Қаламгердің портретжасау жолындағы ізденістері. Портрет және мінездің өзарабірлігі туралы.

5-тақырып. Образдың түрлері.Образдың түрлерін көркемдік әдіс, әдеби тек (жанр)

және жасалу тәсілі жағынан бөлудің ғылыми мәні.Романтикалық және реалистік образдар. Олардың ортаққасиеттері мен айырмашылықтары. Лирикалық образ.Эпикалық образ, драмалық образ. Лирикалық образдыңшарттылық қасиеті. Лирикалық бейне мен ақынның өзбейнесінің арақатынасы. Лирикадағы нәзіктік пенсыршылдық.

Эпикалы образдың толық жинақталған, жекедараланған тип екендігі. Эпикалық образ сомдаудағысуреткер мүмкіншілігі. Бұл образдың нақтылығы мензаттылығы. Лирикалық образдан айырмашылығы. Драмалықобраздың көзбе-көз, қолма-қол жасалатын бейне екендігі.Драмалық образ жасаудағы қимылдың, іс-әрекеттің,тартыстың ролі. Образдың жасалу тәсілдері тұрғысынанжіктелуі. Юморлық образ, сатиралық образ, трагедиялықобраз, қаһармандық образ, фантастикалық образ т.б.

6-тақырып. Тақырып пен идея. Мазмұн мен пішін.Өнер туындысының тақырыбы туралы пайымдаулар.

Көркем шығармаТақырыбы туралы түсініктер. Тақырып табу жәнешығармашылық процесс. Тақырып пен идеяның тығызбайланыс. Шығарма тақырыбы және онда көрніс табатыншындық өмірдің мәні мен мазмұны. Кең тынысты эпикалықшығармалардағы бірнеше тақырыптың болу ерекшеліктері.Шағын көлемді шығармалардағы тақырып. Лирикалықтуындылардың тақырыбы туралы қазіргі көзқарастар. Ойөзегі – тақырып пен идеяны жалғастырушы буын. Идеяболмысы. Көркем шығарманың өзара бірлігі. Идеяныңзаманалылығы мен маңыздылығы. Идеяның күрделілігі.Негізгі идея. Оның алғышарттары пен принциптері.Авторлық идея және шығармашылық фантазия. Объективтіидея. Оның шығу тенденциялары. «Мәңгілік» тақырыптар

мен өміршең идея туралы қазіргі ғылыми ой-пікірлер.Суреткердің өзі таныған шынайы өмір құбылысына идеялықбаға беруінің әр алуан сипаттары. Қаламгер идеясыныңобъективтілік ерекшеліктері мен субъективтілік қасиеті.

Көркем өнердегі мазмұн мен пішін туралы ғылымипайымдаулар. Сөз өнеріндегі идеялық мазмұнныңобраздылық пішінмен арақатынасы. Мазмұнның пішінгеқарағанда басымдылығы. Мазмұнның көркем әдебиеттетақырып пен идеяға негізділігі, пішіннің образдар жүйесінеқатыстылығы. Әсемдіктің өмір мен өнердегі қызметі.Эстетика туралы түсінік. Негізгі эстетикалық категориялар.Эстетикалық сезім мен эстетикалық талғам. Сөз өнеріндегімазмұн мен пішіннің ажырамас бірлігі мен бір-біріне көшуерекшелігі. Көркем пішіннің ақиқаттылығы мен бейнелілігі.Сөздің пішіннің алғашқы элементі екендігі. Мазмұнныңпішінге қарағанда тұрақтылығы және пішіннің өзгермеліқасиеті. Көркем шығармадағы мазмұн мен пішінге қатыстықазіргі ғылыми ой-тұжырымдар.

7-тақырып. Сюжет пен композиция. Сюжеттік оқиғалар мен қаһармандардың өзара қарым-қатынасы,

тартыстың нақты көрініс екендігі. Өмірдегі тартысты қайшылықтардың өнершығармасында көрініс табу ерекшеліктері. Тратыстың көркем шығармадағымәні мен маңызы, оның қозғаушы күш екендігі. Сюжет пен фабула.Лирикалық шығамадағы сюжет. Сюжетсіз шығармалар.

Композиция – көркем шығарма құрылысы, образдың өзара жүйелібайланысуы. Композицияның негзгі компоненттері. Сарынның тақырып пенидеяға қызмет етуі. Көркем шығарма композициясының негзгі талабы.Көркем шығарма эпизодтары. Көркем шығарма композициясының жанрлықерекшеліктері. Шығарма композициясындағы уақыт пен кеңістік. Сюжет пенкомпозицияның өзара бірлігі. Пролог пен эпилог туралы қазіргі ой-пікірлер.

8-тақырып. Көркем шығарманың тілі. Троп және оныңтүрлері.

Тіл және сөйлеу. Тіл - қатынас құралы. Тілдің қоғамдықфункциялары. Ауызекі сөйлеу тілі. Әдеби көркем тіл. Тілдіңстилистикалық еркшеліктері. Сөздердің көп мағыналылғы.Сөздердің тура және бұрма мағыналары. Шығарма тіліндегіжалпы қолданыстан тыс лексика. Көркем шығарма мәтіні.Филологиядағы, мәдениеттану мен семиотикағылымдарындағы мәтін туралы тұжырымдар. Тілдіңбейнелеуіштік қасиеті. Тіл мен ойдың арақатынасы. Автортілі мен кейіпкер тіліндегі типтілік пен оқшаулық.Поэтикалық синтаксис. Поэтикалық сөздердің дыбыстықжүйелену ерекшеліктері. Көркем шығарма тілі және оныңжанрлық ерекшеліктері. Қаламгердің сөздік қорының

молдығы туралы түсінік. Мәндес сөздерді талғаппайдаланудың жолдары. Синонимия, синонимдердіңқабаттаса, қатар келуі (плеоназм). Омонимдердің әдебитілдегі қызметі. Антонимдік параллеь. Көркемшығармашылық материалының бір түрі: архаизм, неологизм,варваризм, диалектизм, идиомалар. Көркем тілдіңинтонациялық – синтаксистік мәнерлілігі. Эпитет, теңеудіңқызметі.

Әдеби тілді тура мағынасында емес бұрмамағынасында қолданудың ерекшеліктері. Оның шығармакөркемдігіне әсері. Троптың классификациясы. Метафоражәне оның қолданылу аясы. Сөз мәнін өзгерту суреттелетінқұбылысты айқындау, ажарландыру, суреттелетін объектініңмазмұнын терңдету ерекшеліктері. Жансыз табиғатқұбылысының тірі адам кейпінде суреттелуі – кейіптеу,немесе олицетворение. Аллегорияның (пернелеу) деректіқұбылысқа айналу қасиеті. Символыдың астарлы мәні.Метониямның ой ықшамдау мен образ дәлдігі үшінатқаратын қызметі. Метонимияның бір түрі синекдоханың(мегзеу) көркем тілдегі орны. Троптың бір түрі – ирония(кекесін) мен сарказмның (мысқыл) сөз ажарын түрлендіруқызметі. Ұлғайту (гипербола) мен кішірейту (литота)бейнелеуіш құрал ретінде. А.Байтұрсыновтың тіл көрнекілеутәсілдері.

9-тақырып. Фигура (айшықтау) және оның түрлері.Фигура (айшықтау) әдеби тілдің әсемдігі мен әсерлігін

күшейтетін тәсіл. Синтаксистік қалыптың өзгеру себептері.Фигураның түрлері. Арнау және оның түрлері. Жарлайарнау, сұрай арнау, зарлай арнау. Олардың өзіндікерекшеліктері. Қайталаудың мағыналық сипаты. Оныңтүрлері: жәй қайталау, еспе қайталау, әдепкі қайталау,кезекті қайталау. Антитезаның (шендестіру) қарам-қарсыұғымдарды бір-біріне бетпе-бет қою арқылы жаңа сапалықмағына немесе ұғым тудыру қасиеті. Градация (дамыту)және оның көркем ойды ажарлаудағы ролі. ОныңЕ.Ысмайлов бөліп көрсеткен екі түрі: түйдектеу менбаяулату. Инверсия (сөз орнын ауыстыру). Инверсияныңжазушы стилімен байланысы. Элипсис (сөз тастап кету)және оның эфимизммен байланысы. Егіздеудің(параллелизм) екі ұдай құбылыстарды салыстырасуреттеушілік қызметі. Әдеби тілді ажарлау менайшықтаудағы басқа да мағыналық өзгерістер туралықазіргі ой-пікірлер.

10-тақырып. Өлең туралы ғылыми пайымдаулар. Өлеңөлшемдері.

Көркем әдебиет тілінің екі түрлі сипаты: а) еркін құрылысты тіл –проза; белгілі бір тәртіптегі, тізбекке түскен тіл – поэзия. Өлең түрінде ойайту принциптері. Өлең құрылысы, жүйесі. Метрикалық өлең жүйесіндегіәуезділік. Тоникалық өлең жүйесіндегі екпіннің қызметі. Силлабикалық өлеңжүйесіндегі буынның атқаратын қызметі. Силлабатоникалық өлең жүйесініңерекшеліктері.

Ырғақ және оның өлең жүйесінде атқаратын қызметі. Өмір менөлеңдегі ырғақ заңдылықтары. Өлең құрылысын түзудегі ырғақтың мәні.Өлең тілінің ұлт тілі және әдебиеттің даму заңдылығына байланысы.Өлеңпішіні және схема туралы түсініктер. Өлең құрылым туралы қазіргіпайымдаулар.

Өлең құрылымын ажыратудың жолдары.поэзиялық шығармадағы еңүлкен бірлік шумақ. Шумақтың белгілі бір аяқталған ойға қатыстылығы.Тармақ және оының белгілі бір өлшемге негізделуі. Бунақ.А.Байтұрсыновтың бунақ туралы тұжырымдары. Буын және оныңтүрлері.Қазақ өлеңінің буын сандарының сәйкесу жолдары. Он бір буындыөлең. Жеті буынды өлең. Аралас буынды өлең. Өлең тармақтарының сөзаяқтарының үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас естілуі – ұйқас. Ұйқастың өлеңпішіні мен мазмұнына әсері. Қазақ өлеңіндегі дәстүрлі ұйқас түрлері: қараөлең ұйқасы, шұбырптпалы ұйқас, ерікті ұйқас, кезекті ұйқас, шалыс ұйқас,егіз ұйқас, аралас кезекті ұйқас , осы күнгі ерікті ұйқас. Ұйқастың өлеңөлшеміндегі қызметі. Ұйқас пен ойдың бірлікте болу принциптері. Ұйқасқуалаушылқтың өлең мазмұнына тигізер әсері.

11-тақырып. Әдебиеттің тектері мен түрлеріӘдебиеттің тектері - эпос, лирика, драма екендігі. Әдеби шығарманың

түрлері - әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия, т.б. Жанр мәселесімаңындағы шартты пікірлер. Жанрдың даму үстіндегі ұғым екендігі.Эпостың адам мінезін терең ашып, жан-жақты танытатын күрделі жанрекендігі. Лириканың шындықты адамның көңіл-күйі мен ой-сезімінеастастыра суреттейтін психологиялық қасиеті. Драманың шындықтыайрықша тәсілдермен синтез қалпына келтіріп, шиеленіскен тартыстарүстінде жинақтап, оқиғаға қатысатын адамдардың сөзі мен ісі арқылыкөрерменнің көз алдына қолма-қол көрсететін ерекшелігі. Аристотель,Гегель, Белинскийлердің поэзияның түрі мен тегі туралы ойлары. Көркемшығармашылық тегінің дифференциясы. Көркем шығармашылықжанрларының нақты тарихи характері. Жанрлардың өзара байланысы жәнеолардың шартты шекаралары. Түр – жанрдың жеке, нақты көрінісі. Көркемшығарманың жанрлық-түрлік өзіндік ерекшеліктері.

12-тақырып. Әдеби процесс туралы түсінік.Әдеби даму заңдылықтары. Әдебиет және фольклор.

Әдебиеттің қалыптасуы. Әдебиет дамуының тарихикезеңдері, мәдени-тарихи дәуірлері. әдеби байланыстар.Дәстүр және жаңашылдық. Әдебиетті нақты тарихи және

салыстырмалы типологиялық тұрғыда зерттеу. Әдебиеттіңжаппай даму Көркемдік әдіс, әдеби ағым,бағыттар туралы түсінік. Көркем әдіс туралы түсінік.Бағыттар мен ағымдарды бағалау, таңдау принципібойынша қалыптасуы. Әдебиеттегі негізгі бағыттар. Әдісжәне стиль. Стиль туралы түсінік. Стиль жәнешығармашылық ерекшелігі.

3.3 Тєжірибешілік сабақтардың мазмұны

1-тақырып. Сөз өнері туралы түсінік. Әдебиеттің негізгі салалары болып табылатын

әдебиеттің тарихы, әдебиеттің теориясы, әдебиеттің сынысияқты жеке салалардың өзара бірлігі мен ерекшеліктері.Әдебиеттанудың салалары: текстология, библиография жәнеисториография. Әдебиеттің өнер ретіндегі ерекшелігі. Оныңбасқа өнер түрлерімен байланысы және айырмашылығы.

2-тақырып. Әдебиеттану ғылымының даму кезеңдері.Әдебиеттң қоғамдық мәні және танымдық, тәрбиелік,эстетикалық қасиеттері.

Сөз өнері жайлы алғашқы топшылаулар. Мысыр, Үнді,Қытай т.б. халықтардың ежелгі жазбаларындағы сақталғаналғашқы әдеби мұралар туралы мағлұматтар. КөнеГрециядағы әдеби-эстетикалық түсініктер. Қайта өрлеудәуіріндегі әдеби-эстетикалық пайымдаулар. Ортағасырлардағы діни түсініктер және ғылым. Ғылымның,өнердің дамуы, озық ой-пікірлердің мистикалық,схоластикалық тұжырымдарымен күресі. Қазақстандағыәдеби-эстетикалық пайымдаулардың туу, қалыптасукезеңдері.

3-тақырып. Әдебиеттің халықтығы мен ұлттық сипатытуралы ұғым. Өнер мен қоғамдық шындық. Суреткердің қоғамдықөмірге қарым-қатынасы. Өнер туындысын бағалаукритерийлері. Өнер мен әдебиеттегі халықтық ұғымы, оныңтарихи категория екендігі. Халықтық ұғымның әр кезеңдегіәдебиеттегі көрінісі. Әдебиеттің халықтығы, ұлттық сипаттыжайлы ой-толғамдар. Сыншы В.Г.Белинскийдің әдебиеттіңхалықтығы, ұлттық сипаты жайлы ой-тұжырымдары.М.Әуезов Абайдың халықтығы жөнінде. Кеңестікәдебиеттану ғылымы өнердің, әдебиеттің халықтығытуралы. Мәселеге бүгінгі көзқарас.

4-тақырып. Жинақтау мен даралау және образ жасаужолдары.

Образдың жасалу тәсілдері тұрғысынан жіктелуі. Әдебиет туралығылым және образдылық мәселесі. Өмірдің өмірді бейнелеу ерекшеліктері.Образдың суретті сөз екендігі. Көркем шығармадағы деталь. Өнердегітиптілік мәселесі, типтендіру процесі. Типтік бейнеерекшелігі. Суреттеу тәсілдері. Портреттік тәсіл, түрлері.Психологиялық портрет сыры. Әдеби мінездеудің түрлері(тура және жанама), характер айқындаудағы мәні. Кейіпкертілі. Ішкі монолог пен диалог. Ішкі монолог психологиялықталдау тәсілінің бір түрі.

5-тақырып. Көркем образ және оның түрлері.Романтикалық және реалистік образдар.

Көркем бейненің әдіс тұрғысынан, тек, тәсіл тұрғысынанжіктелуі және олардың ерекшілігі. Образдың түрлерін көркемдікәдіс, әдеби тек және жасалу тәсілі жағынан бөлудің ғылыми мәні. Лирикалық,эпикалық және драмалық образдар.

6-тақырып. Көркем шығарманың мазмұны мен пішінітуралы ғылыми пайымдаулар. Көркем шығармадағытақырып пен идея.

Көркем шығарманың тақырыбы. Тақырып туралытүсінік. Тақырып таңдау және өмір шындығын зерттеу.Басты және қосалқы тақырыптар, олардың өзара бірлік-байланысы. Тақырыптың көркемдік шешімін табуы.Тақырыптың әлеуметтік мәнділігі, проблемалылығы. Көркемшығарманың идеясы, автор дүниетанымыменбайланыстылығы. Шығарма идеясының оқиға дамуы,кейіпкерлердің іс-әрекеті, тартыстың шешімі арқылытанылатындығы. Идеяның түрлері, негізгі өзекті идея жәнеобъективті идеялар. Көркем шығармадағы тақырып пенидея бірлігі.

7-тақырып. Көркем шығарманың сюжеті менкомпозициясы туралы ойлар.

Сюжеттік оқиғалар мен қаһармандардың өзара қарым-қатынасы,тартыстың нақты көрінісі екендігі. Сюжет пен фабула. Сюжетсіз шығармалар.Композиция-көркем шығарма құрлысы, образдардың өзара байланысуы 8-тақырып. Көркем әдебиеттің тілі және оның өзіндікерекшелігі. Ауызекі тіл мен әдеби тіл. Көркем әдебиет тілініңерекшеліктері, талаптары. Жазушының тіл байлығын игеружолдары. Поэтикалық тілдің көркем шығармада кейіпкер тіліжәне автор тілі үлгісінде қолданылуы. Шығарманың жанрлықерекшелігі және тілі.

9-тақырып. Троп пен фигураның қызметі Тілдің стилистикалық ерекшеліктері. Әдеби тілді тура мағынасындаемес, бұрма мағынасында қолданудың ерекшеліктері. Оның шығарма

көркемдігіне әсері. Троптың классификациясы. Жасалу жолдары,көркемдік қызметі. Поэтикалық фигуралар: инверсия,арнаулар, қайталаулар. Бұл тәсілдерідң идеялық-көркемдікқызметі, түрлері.

10-тақырып. Өлең және оның жанрлық ерекшелігі.Өлең жүйелері.Өлең өлшемдері. Ұйқас, ырғақ, буын, бунақ, шумақ туралы қазіргіпайымдаулары.

Өлең құрылымын ажыратудың жолдары. Өлең жүйелері. Шумақ.Бунақ. Ұйқас. Олардың түрлері. Қазіргі қазақ өлеңіндегі соны ізденіс-өрнектер. Қазақ өлеңіндегі дәстүрлі ұйқас түрлері. Өзіндік ерекшіелігі. Ішкіұйқас.Өлең туралы ғылыми пайымдаулар. Өлең өлшемдері. З.Ахметовтыңөлең құрылысы жөніндегі еңбегі. Қазақ ғалымдарының өлең құрылысыжайлығ ғылыми еңбектерінің маңызы.

11-тақырып. Әдебиеттегі тек пен түр. Әдеби жанрмәселесі. Әдебиеттің тектері: лирика, эпос, драма.Әдебиеттің түрлері және олардың жіктелу жолдары.

«Тек», «түр», «жанр» терминдерінің мағына-мәні. Эпикалық тек.Лирикалық тек. Драмалық тек. Қазақ драматургиясында бұл жанрдың туу,қалыптасу жайы. Әдебиеттің тектері - эпос, лирика, драма. Әдебишығарманың түрлері - әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия,т.б.Жанрлардың өзара байланысы және олардың шартты шекаралары. Араласжанрлар ерекшілігі.

12-тақырып. Қаламгер және стиль мәселесі. Әдебиағымдар мен бағыттар туралы ой-пікірлер.

Әдеби процестің тарихи сипаты. Әдеби процестіңүздіксіздігі және ұлттық ерекшілігі. Әдеби поцестегікөрнекті жазушы мен талантты сыншының рөлі. Әдеби дамузаңдылықтары. Дәстүр және жаңашылдық мәселесі. Әлемжәне орыс әдебиеттеріндегі озық дәстүрлердің қазақәдебиетіне ықпалы. Қазақ әдебиетіндегі дәстүржалғастығы. Көркемдік әдіс туралы. Классицизм.Сентиментализм ағымы. Романтизм әдісі. Романтизм туралыпікірлер. Қазақ әдебиетіндегі романтизм. Реализм әдісі.Әдеби стиль жайлы ұғым. Ғалымдардың стиль туралыпікірлері.

3.4 СӨЖ мазмұны

СӨЖ түрі Есеп беру формасы

Бақылау түрі

Сағат көлемі

1 Дәріс сабақтарын өңдеу

Сабаққа қатысу

15 (1х15)

2 Үй тапсырмасын

Жұмыс дәптері


15 (1х15)

орындау3 Қосымша

материалдарға дайындық

Конспект Коллоквиум 20

4 Семестрлік тапсырманы орындау

Реферат Семестрлік тапсырманы қорғау

6

5 Бақылау шараларына дайындық

РК1, РК2 4

Барлығы 60

Студенттерге µздігінен оќуѓа берілетін таќырыптар

1 Єдебиеттану ѓылымыныњ даму кезењдері.Адамзат тарихындаѓы алѓашќы ауызша-жазбаша

деректер, олардаѓы єдеби-эстетикалыќ балањ пайымдаулар.Мысыр, ‡нді, Ќытай т.б. халыќтардыњ ежелгіжазбаларындаѓы саќталѓан алѓашќы єдеби м±ралар туралымаѓл±маттар. Кµне Грециядаѓы єдеби-эстетикалыќ т‰сініктер.

¦сынылатын єдебиет: [1], 15-35бет, [8], 18-55беттер.2 Єдебиеттіњ халыќтыѓы мен ±лттыќ сипаты туралы зертетулер

Орта ѓасырдаѓы Ќазаќстандаѓы саяси-єлеуметтік жаѓдайжєне ѓылым мен білімніњ даму ерекшеліктері. Ислам дініжєне философиялыќ эстетикалыќ ілімніњ µркендеу сипаты.¦лы ойшылдардыњ, єдебиетшілердіњ шыѓарманыњхалыќтыѓы мен ±лттыѓы туралы ойлары.

¦сынылатын єдебиет: [1], 88-101 беттер; [9], 75-96 беттер.3. Єдебиеттіњ ќоѓамдыќ мєні жєне танымдыќ, тєрбиелік,эстетикалыќ ќасиеттері туралы зерттеулерЄдебиеттіњ даму зањдылыќтары мен єлемдік сµз µнерініњортаќ ќасиеттерін, шыѓармашылыќтыњ мазм±ны мен µзіндікµнер ретіндегі ерекшеліктері. Кµркем єдебиеттіњ єлеуметтік-эстетикалыќ мањызы мен мєні туралы негізгі мєліметтер.

¦сынылатын єдебиет: [1], 80-85 беттер; [9], 12-44 беттер.4. Ќаламгер жєне стиль мєселесінің зерттелуі.Кµркем єдіс туралы т‰сінік. Стиль жєне шыѓармашылыќерекшелік.

¦сынылатын єдебиет: [1], 255-302 беттер; [8], 105-120 беттер; [9], 120-155 беттер.5. Єдеби аѓымдар мен баѓыттар туралы ой-пікірлер.Кµркемдік єдіс, єдеби аѓым, баѓыттар туралы т‰сінік.

¦сынылатын єдебиет: [8], 150-175 беттер; [9], 205-279 беттер.

Реферат тақырыптары.

1 Лирикадағы сюжет мәселесі2 Аралас жанрлар ерекшелігі3 Көркем бейне түрлері4 Қазіргі қазақ өлеңінің даму сипаты5 Көркем шығарма тілі6 Лирикалық жанрлар түрлері7 Көркем бейне жасау жолдары8 Композицияның сюжеттік элементтері9 А.Байтұрсыновтың төл әдебиетттану терминдерінің қалыптастырудағы еңбегі10 Стиль туралы зерттеулер, соны ізденістер.

Выписка из рабочего учебного плана Формаспециальности (ей) Ф СО ПГУ

7.18.1/10

050205 «Филология: қазақ филологиясы» мамандығының оқужұмыс жоспарынан көшірмеПәннің атауы Єдебиеттануѓа кіріспе

Оқу түрі

Бақылау формасы Студент жұмысының көлемі

Сағаттың курс және семестрбойынша бөлінуі

Ем

т.

сын

ақ

К.ж

К.ж

ұм

.

ЕГЖ

бақ.ж

ұм

Барлығы

Дәр

іс

Тәж

іри

бе

ОС

¤Ж

СӨ

Ж

Дәр

іс

Тәж

іри

бе

ОС

¤Ж

СӨ

Ж

жал

пы

Ауд

итор

.

СӨ

ЖО

СӨ

Ж

Күндізгі ЖОБ негізінде

2 90 30 60 1-семестр 2- семестр15

1515

45

Қолданылатын єдебиеттер

Негізгі:1. Абрамович Г. Введение в литературоведение. М., 1976.2. Ахметов З.А. ¤лењ сµздіњ теориясы. Алматы, 1973.3. Єдебиеттану терминдерініњ сµздігі. Алматы, 1996.4. Байт±рсынов А. Шыѓармалары. Алматы, 1989.5. Введение в литературоведение. Хрестоматия. М., 1988.6. Введение в литературоведение / Под. Ред. Проф. Г.Н.Поспелова. М., 19767. Головенченко Ф.М. Введение в литературоведение. М., 1976.8. Ж±малиев Ќ. Єдебиет теориясы. Алматы, 1959.9. Ќабдолов З. Сµз µнері. Алматы, 1992.10. Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. М., 1980.11. Словарь литературоведческих терминов. М., 1974

Ќосымша:

12 Ахметов З.А. Казахское стихосложение.13 әл-Фараби. ¤лењ µнерініњ ќаѓидалары туралы трактат. Алматы, 1980.14 Винокуров Г.О языке художественной литературы. М., 1991.15 Дербісєлин Є. Єдебиет туралы толѓаныстар. Алматы, 1990.

Программа дисциплины Форма

для студентов Ф СО ПГУ 7.18.2/07




«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 «Филология:шетел филологиясы» мамандығының студенттеріне арналған

ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ

Павлодар 2008

Лист утверждения Форма к программе дисциплины Ф СО ПГУ 7.18.2/11

для студентов

БЕКІТЕМІН

ФЖиӨ факультетінің деканы ________________ Ж.Т.Сарбалаев

«___»_____________2008ж

Құрастырушы: ф.ғ.к., доцент Г.К.Қажыбаева


СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ

«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 «Филология: шетелфилологиясы» мамандығының студенттері үшін

Студенттерге арналған пән бағдарламасы «___»________2008жылы бекіген жұмыс бағдарламасы негізінде дайындалды.

Қазақ филологиясы кафедрасының «___»___2008 ж.мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №__


Филология, журналистика және өнер факультетінің«_____»_____2008 ж. әдістемелік кеңесінде мақұлданды.Хаттама №___

ӘК төрайымы____________________

Оқытушы туралы мәліметФ.ғ.к., доцент Қажыбаева Гүлден КеңесқызыТел (8-8182) 32-43-08Қабылдау уақыты: сейсенбі, сағ.10.00, ауд.319.

Пән туралы мәліметтер:«Әдебиеттануға кіріспе» пәнін 050205 «Филология: шетелфилологиясы» мамандығында 2 семестрде оқытылады.Жалпы сағат саны-90с, дәріс-15с, тәжірибешілік -15с, СӨЖО-15 с, СӨЖ-45 с.

Әдебиет тарихы мен фольклорды одан әрі тереңдеп тануүшін қажетті терминдер мен түсініктер жүйесін қамту, көркемшығармашылықты талдаудың ғылыми принциптерінтеориялық тұрғыда пайымдауды үйрету. Әдебиеттіңқоғамдық сана мен өнер түрі ретіндегі ерекшелігін ашу,көркем шығармашылықтың мазмұны мен пішінінің өзгешесипатын таныту.

Пәннің қысқаша аннотациясы: Әдебиет туралы ғылым және оның салалары, көркем

бейне және оның жасалу жолдары, көркем шығармаерекшілігі, көркем шығарманың тілі, өлең құрылысы,әдебиеттің тектері мен түрлері талдау арқылы игертіледі.Әдебиеттанудың негізгі теориялық ұғымдарымен танысады.

Пәннің мақсаты:Студенттер өз беттерімен мәтін түрлерін құрастыра білу,троп, фигура түрлерін ажыратуға дағдыландыру;шығарманың идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білугеүйрету; көркем шығарманы талдауды меңгерту.




Ќосымша:

12Ахметов З.А. Казахское стихосложение.13л-Фараби. ¤лењ µнерініњ ќаѓидалары туралы трактат.

Алматы, 1980.14Винокуров Г.О языке художественной литературы. М.,

1991.15Дербісєлин Є. Єдебиет туралы толѓаныстар. Алматы,

1990.

Тематический план Форма дисциплины СО ПГУ 7.18.2/07

3 Пәннің мазмұны

3.1 Пәннің тақырыптық жоспары№ Тақырып Сағат саны

Күндізгі бөлімДәріс Тәжі

р.СӨЖОСӨЖ

1 2 3 4 5

1 Кіріспе. Әдебиеттің өнерретіндегі ерекшелігі.Әдебиеттану - сөз өнеріжайлы ғылым.

1 1 5

2 Сөз өнері жайлы ғылымныңтуу, қалыптасу тарихы.Қайта өрлеу дәуіріндегіәдеби-эстетикалықпайымдаулар.

1 1 5

3 Ресейдегі әдеби-эстетикалық ойдың дамутарихы. Қазақстандағыәдеби-эстетикалықпайымдаулардың туу,қалыпасу кезеңдері.

1 1 5

4 Образ және образдылық. 1 1 55 Образдың түрлері. 1 1 56 Тақырып пен идея. Мазмұн

мен пішін.1 1 5

7 Сюжет пен композиция. 2 1 58 Көркем шығарманың тілі.

Троп және оның түрлері2 2 5

9 Фигура (айшықтау) жәнеоның түрлері

1 2 5

10 Өлең туралы ғылымипайымдаулары. Өлеңөлшемдері

1 1

11 Әдебиеттің тектері ментүрлері

2 2 5

12 Әдеби процесс туралытүсінік

1 1 5

Барлығы: сағат 15 15 60

Теориялық курс мазмұны

1-тақырып. Кіріспе. Әдебиеттің өнер ретіндегі ерекшелігі.Әдебиеттану - сөз өнері жайлы ғылым.

«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің мазмұны мен мәні.Әдебиетанудың негзгі салалры болып табылатын әдебиеттіңтарихы, әдебиеттің теориясы, әдебиеттің сыны сияқты жекесалаларының өзара бірлігі мен ерекшеліктері туралы.Әдебиеттанудың қосалқы үш саласы: текстология жәнеоның зерттеу объектісі; библиографияның әдебиеттануғылымындағы маңызы, историографияның ғылымифункциясы. Әдебиеттанудың тіл білімімен, тарихпен,философиямен, мәдениеттанумен, эстетикамен байланысы.«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің құрылымдық жүйесі.«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінің басты мақсатыстуденттерді ғылыми терминдермен, теориялықтопшылаулар жүйесімен таныстыру екендігі, сонымен қатарәдебиеттің қоғамдық сананың құрамдас бір бөлігі екендігінтаныту. Әдебиеттің даму заңдылықтары мен әлемдік сөзөнерінің ортақ қасиеттерін, шығармашылықтың мазмұнымен өзіндік өнер ретіндегі ерекшеліктеріне тоқталу. Көркемәдебиеттің әлеуметттік-эстетикалық маңызы мен мәнітуралы негізгі мәліметтер.

Қазақстанда әдебиет туралы ғылымының туу,қалыптасу кезеңдері. Әдебиеттің өнер ретіндегі ерекшелігі.Оның басқа өнер түрлерімен байланысы жәнеайырмашылығы. Сөз өнерінің қоғамдық сананың айрықшабір саласы ретіндегі қызметі. Оның эстетикалық сипаты. Сөзөнерінің өнер атаулының ең қиын және күрделі түрі екендігі.Өнер туралы қазіргі түсініктер мен пайымдаулар. Өнер менәдебиеттің өмірді образды бейнелеудегі қызметі. Сөз өнерінжасаушы сурекер шеберлігі туралы қазіргі ғылымипайымдаулар. Қаламгердің қоғамдық тұлғасы. Өнер иесініңталант табиғаты жайлы ой-пікірлері. Суреткердің азаматтықбітім-болмысы. Жазушы-ақындардың әрқилы ерекшеқасиеттері туралы ойлар. Кез-келген қаламгердің өззаманының ұлы екендігі туралы тұжырым және оған қарсыайтылатын пікірлер. Көркем әдебиеттің қоғамдық мәні.Әдебиеттің таным тарапындағы маңызы. Әдебиеттіңтәрбиелік қасиеті. Әдебиеттің эстетикалық сипаты.Әдебиеттің халықтығы мен ұлттық ерекшеліктері туралы.

Әдебиеттану сөз өнерін зерттейтін ғылым. Әдебиеттіңғылыми-эстетикалық сипаты. Әдебиеттану ғылымыныңнегізгі үш саласы: әдебиет теориясы, әдебиет тарихы,әдебиет сыны. Әдебеит теориясының зерттеу объектісі.Әдебиет тарихының жеке ғылым саласы ретіндеқарастыратын зерттеу аясы. Әдебиет сынының қамтитынғылыми-эстетикалық функциялары. Әдебиеттануғылымының қосалқы үш саласы. Текстологияныңқарастыратын мәселелері. Историяграфияның ғылымисұраныс пен қажеттіліктерді қамтамасыз етудегі ролі.Библиографияның әдебиеттану ғылымының дамуындағыорны мен қызметі. Әдебиетану ғылымының басқа ғылымсалаларымен байланысы. Әдебиеттану және қоғамдықғылымдар. Әдебиеттану ғылымы және жаратылыстануғылымдары. Әдебиеттану ғылымының басқа ғылымсалаларынан өзіндік ерекшелігі. 2-тақырып. Сөз өнері жайлы ғылымның туу, қалыптасутарихы. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдеби-эстетикалықпайымдаулар.

Сөз өнері жайлы алғашқы топшылаулар. Адамзаттарихындағы алғашқы ауызша-жазбаша деректер, олардағыәдеби-эстетикалық балаң пайымдаулар. Мысыр, Үнді, Қытайт.б. халықтардың ежелгі жазбаларында сақталған алғашқыәдеби мұралар туралы мағлұматтар. Көне Грециядағыәдеби-эстетикалық түсініктер. Эллада эстетикасы.Пифогордың әсемдік негізін сандық жүйесімен түсіндіруге

ұмтылуы. Гераклиттің әсемдік негізін санаменбайланыстыруы. Сократтың әрбір зат қажеткежарамдылығына қарай әсем болады деген түсінігі.Платонның идеалистік тұжырымдары. Аристотельдің«Поэтика» атты еңбегі. Оның көркем әдебиетті зерттеудегімаңызы мен мәні. Оның өнердің мақсаты – ақиқатты танудеген даналық қағидасының маңызы.

Орта ғасырдағы діни түсініктер және ғылым. Оянудәуірінің адамзат қоғамының дамуындағы ролі. Ғылымның,өнердің дамуы, озық ой-пікірлердің мистикалық,схолостикалық тұжырымдармен күресі. Р.Декарттыңрационалистік көзқарасы. Оның әдеби-эстетикалық ойдыңдамуындағы ролі. Н.Буалоның «Поэтикалық өнер» аттыеңбегі. Ондағы өнердің ақиқат болмысы туралыпайымдаулар. Д.Дидро және оның өнер туындысыныңмақсаты мен мұраты туралы пікірлер. Л.Лессингтіңшығармашлықтың мәні реализмде деп түсінуі. И.Гердердіңәдебиеттану ғылымын қалыптастырудағы, оның әлемхалықтары әдебиеттерін зерделей отырып, әдеби дамудыңжаңаша, жалпыға ортақ заңдылықтарын ашуға ұмтылуы.И.Кант және оның көркем шығарма мен суреткер туралыөзіндік тұжырымдары. Ф.Гегельдің «абсолюттік идея»,«абсолютті рух» туралы философиялық, эстетикалықтұжыырмдары. Оның «Эстетика» атты еңбегінің адамзатмәдениеті тарихындағы мәні мен маңызы.3-тақырып. Ресейдегі әдеби-эстетикалық ойдың дамутарихы. Қазақстандағы әдеби-эстетикалықпайымдаулардың туу, қалыпасу кезеңдері.

Батыс мәдениетінің орыстың философиялық,эстетикалық ой-пікірлерінің қалыптасуына жасаған әсер-ықпалы. Орыс ойшылдарының өнерді материалистіктұрғыдан түсінуінің басты себептері. XIX ғасыр Ресейдегісыншыл реализмнің эстетикалық принциптерінің теориялықнегіздері. Өнер мақсаты қоғамға қызмет ету деп түсіну.Батыс Еуропа ғалымдарының ой-пікірлерін дамытудағыәдеби-эстетикалық пайымдаулары. В.Г.Белинскийдің сөзөнері жайлы толғамдары. А.С.Пушкиннің шығармашылықмұрасы туралы зерттеулері. Орыс әдеби-эстетикалық,әлеуметтік сипаты. А.И.Герценнің әдеби-эстетикалық ой-тұжырымдары. Оның көркем шығарманың халықтығы менұлттығы туралы ойлары. Н.Г.Чернышевскийдіңфилософиялық, эстетикалық көзқарастары және оныңқоғамдық санаға әсері. Оның «Өнердің болмысқаэстетикалық қарым-қатынасы» еңбегіндегі көркем

әдебиеттің мақсаты мен міндетін, адамзат өміріндегімаңызын анықтауы. Оның әдебиеттің қоғамдық мәнінғылыми негізде түсіндіруі.

Л.Н.Толстойдың көркем шығармашылық процесс туралыпайымдаулары. Оның шығармашылық табиғатын тереңтануының себептері. мен алғышарттары. Өнердегі мазмұнмен пішін жайлы тұжырымдары. Оның әлемдік әдебиеткежасаған әсер-ықпалы.

Орта ғасырдағы Қазақстандағы саяси-әлеууметтікжағдай жжәне ғылым мен білімнің даму ерекшеліктері.Ислам діні және философиялық, эстетикалық ілімніңөркендеу сипаты. Әбу Наср әл-Фарабидің әдеби-эстетикалықтұжырымдары. Ұлы ойшылдың шығармашылық тұлғағақатысты пікірлері. «Поэзия өнерінің конондары»трактатының маңызы мен мәні. М.Қашқаридің «Диуани лұғатат-түрік», Ж.Баласағұидің «Құтадғу білік», А.Яссауидің«Хикмет» атты еңбектеріндегі эстетикалық пайымдауларжәне олардың әлемдік ғылымдағы ролі.

Қазақстанның Ресей арқылы Батыс Еуропалық ой-пікірлермен танысуы. Абайдың әсемдік туралы толғамдары.Оның шығармаларындағы поэзияның әлеуметтік,эстетикалық сипатына қатысты ой-пікірлер. Сыншылреализмді қалыптастырудағы ролі, мазмұн мен пішінүйлесімін жасаудағы ерекшелігі. Ш.Уәлихановтың қазақәдебиеттануы туралы зерттеулері. Еңбектерінің маңызы менмәні. Қазақ поэзиясын классификациялауы. Ы.Алтынсаринніңшығармашылық мұрасы. Оның қазақ прозасынқалыптастырудағы еңбегі. Көркем шығарманың тәрбиелік,эстетикалық мәніне қатысты ой-тұжырымдары.А.Байтұрсынов және қазақ әдебиеттану ғылымының жаңасапаға көтерілуі. «Әдебиеттанытқыш» және ондағы кәсібиғылыми тұжырымдар. Әдебиеттану терминдерініңқалыптасуы. XX ғасыр басындағы әдеби-эстетикалықкөзқарастар.4-тақырып. Образ және образдылық

Әдебиет туралы ғылым және образдылық мәселесі.Әдебиеттің объектісі өмір, предметі адам екендігі. Образбенойлаудың өзіндік ерекшеліктері. Өнердің өмірді бейнелеуерекшеліктері. Адам тағдыры – өмірді танудың өзгеше тәсілекендігі. Көркем шығарма негізгі – материал жинау.Қаламгер фантазиясының көркем бейне жасаудағы ролі.Ойдан шығару – образға апарар жол. Ойдан шығарудыңадам тұлғасын жинақтау мен даралаудағы қызметі. Образ-адам-көркем бейне. Образдың суретті сөз екендігі. Суретті

сөздің пайда болу жолдары. Көркем шығармадағы деталь.Жинақтау типке апарар жол. Типтік образдардың қасиеті.Даралаудың мінез жасаудағы қызметі. Мінез – адамныңпсихологиялық ерекшелігі. Тура мінездеу мен жанамамінездеу. Образ жасау ерекшеліктері туралы қазіргіпайымдаулар. Тип және прототип. Қаламгердің портретжасау жолындағы ізденістері. Портрет және мінездің өзарабірлігі туралы.5-тақырып. Образдың түрлері.

Образдың түрлерін көркемдік әдіс, әдеби тек (жанр)және жасалу тәсілі жағынан бөлудің ғылыми мәні.Романтикалық және реалистік образдар. Олардың ортаққасиеттері мен айырмашылықтары. Лирикалық образ.Эпикалық образ, драмалық образ. Лирикалық образдыңшарттылық қасиеті. Лирикалық бейне мен ақынның өзбейнесінің арақатынасы. Лирикадағы нәзіктік пенсыршылдық.

Эпикалы образдың толық жинақталған, жекедараланған тип екендігі. Эпикалық образ сомдаудағысуреткер мүмкіншілігі. Бұл образдың нақтылығы мензаттылығы. Лирикалық образдан айырмашылығы. Драмалықобраздың көзбе-көз, қолма-қол жасалатын бейне екендігі.Драмалық образ жасаудағы қимылдың, іс-әрекеттің,тартыстың ролі. Обарздың жасалу тәсілдері тұрғысынанжіктелуі. Юморлық образ, сатиралық образ, трагедиялықобраз, қаһармандық образ, фантастикалық образ т.б.6-тақырып. Тақырып пен идея. Мазмұн мен пішін.

Өнер туындысының тақырыбы туралы пайымдаулар.Көркем шығармаТақырыбы туралы түсініктер. Тақырып табу жәнешығармашылық процесс. Тақырып пен идеяның тығызбайланыс. Шығарма тақырыбы және онда көрніс табатыншындық өмірдің мәні мен мазмұны. Кең тынысты эпикалықшығармалардағы бірнеше тақырыптың болу ерекшеліктері.Шағын көлемді шығармалардағы тақырып. Лирикалықтуындылардың тақырыбы туралы қазіргі көзқарастар. Ойөзегі – тақырып пен идеяны жалғастырушы буын. Идеяболмысы. Көркем шығарманың өзара бірлігі. Идеяныңзаманалылығы мен маңыздылығы. Идеяның күрделілігі.Негізгі идея. Оның алғышарттары пен принциптері.Авторлық идея және шығармашылық фантазия. Объективтіидея. Оның шығу тенденциялары. «Мәңгілік» тақырыптармен өміршең идея туралы қазіргі ғылыми ой-пікірлер.Суреткердің өзі таныған шынайы өмір құбылысына идеялық

баға беруінің әр алуан сипаттары. Қаламгер идеясыныңобъективтілік ерекшеліктері мен субъективтілік қасиеті.

Көркем өнердегі мазмұн мен пішін туралы ғылымипайымдаулар. Сөз өнеріндегі идеялық мазмұнныңобраздылық пішінмен арақатынасы. Мазмұнның пішінгеқарағанда басымдылығы. Мазмұнның көркем әдебиеттетақырып пен идеяға негізділігі, пішіннің образдар жүйесінеқатыстылығы. Әсемдіктің өмір мен өнердегі қызметі.Эстетика туралы түсінік. Негізгі эстетикалық категориялар.Эстетикалық сезім мен эстетикалық талғам. Сөз өнеріндегімазмұн мен пішіннің ажырамас бірлігі мен бір-біріне көшуерекшелігі. Көркем пішіннің ақиқаттылығы мен бейнелілігі.Сөздің пішіннің алғашқы элементі екендігі. Мазмұнныңпішінге қарағанда тұрақтылығы және пішіннің өзгермеліқасиеті. Көркем шығармадағы мазмұн мен пішінге қатыстықазіргі ғылыми ой-тұжырымдар.7-тақырып. Сюжет пен композиция.

Сюжеттік оқиғалар мен қаһармандардың өзара қарым-қатынасы,тартыстың нақты көрініс екендігі. Өмірдегі тартысты қайшылықтардың өнершығармасында көрініс табу ерекшеліктері. Тратыстың көркем шығармадағымәні мен маңызы, оның қозғаушы күш екендігі. Сюжет пен фабула.Лирикалық шығамадағы сюжет. Сюжетсіз шығармалар.

Композиция – көркем шығарма құрылысы, образдың өзара жүйелібайланысуы. Композицияның негзгі компоненттері. Сарынның тақырып пенидеяға қызмет етуі. Көркем шығарма композициясының негзгі талабы.Көркем шығарма эпизодтары. Көркем шығарма композициясының жанрлықерекшеліктері. Шығарма композициясындағы уақыт пен кеңістік. Сюжет пенкомпозицияның өзара бірлігі. Пролог пен эпилог туралы қазіргі ой-пікірлер.8-тақырып. Көркем шығарманың тілі. Троп және оныңтүрлері.

Тіл және сөйлеу. Тіл - қатынас құралы. Тілдің қоғамдықфункциялары. Ауызекі сөйлеу тілі. Әдеби көркем тіл. Тілдіңстилистикалық еркшеліктері. Сөздердің көп мағыналылғы.Сөздердің тура және бұрма мағыналары. Шығарма тіліндегіжалпы қолданыстан тыс лексика. Көркем шығарма мәтіні.Филологиядағы, мәдениеттану мен семиотикағылымдарындағы мәтін туралы тұжырымдар. Тілдіңбейнелеуіштік қасиеті. Тіл мен ойдың арақатынасы. Автортілі мен кейіпкер тіліндегі типтілік пен оқшаулық.Поэтикалық синтаксис. Поэтикалық сөздердің дыбыстықжүйелену ерекшеліктері. Көркем шығарма тілі және оныңжанрлық ерекшеліктері. Қаламгердің сөздік қорыныңмолдығы туралы түсінік. Мәндес сөздерді талғаппайдаланудың жолдары. Синонимия, синонимдердің

қабаттаса, қатар келуі (плеоназм). Омонимдердің әдебитілдегі қызметі. Антонимдік параллеь. Көркемшығармашылық материалының бір түрі: архаизм, неологизм,варваризм, диалектизм, идиомалар. Көркем тілдіңинтонациялық – синтаксистік мәнерлілігі. Эпитет, теңеудіңқызметі.

Әдеби тілді тура мағынасында емес бұрмамағынасында қолданудың ерекшеліктері. Оның шығармакөркемдігіне әсері. Троптың классификациясы. Метафоражәне оның қолданылу аясы. Сөз мәнін өзгерту суреттелетінқұбылысты айқындау, ажарландыру, суреттелетін объектініңмазмұнын терңдету ерекшеліктері. Жансыз табиғатқұбылысының тірі адам кейпінде суреттелуі – кейіптеу,немесе олицетворение. Аллегорияның (пернелеу) деректіқұбылысқа айналу қасиеті. Символыдың астарлы мәні.Метониямның ой ықшамдау мен образ дәлдігі үшінатқаратын қызметі. Метонимияның бір түрі синекдоханың(мегзеу) көркем тілдегі орны. Троптың бір түрі – ирония(кекесін) мен сарказмның (мысқыл) сөз ажарын түрлендіруқызметі. Ұлғайту (гипербола) мен кішірейту (литота)бейнелеуіш құрал ретінде. А.Байтұрсыновтың тіл көрнекілеутәсілдері.9-тақырып. Фигура (айшықтау) және оның түрлері.

Фигура (айшықтау) әдеби тілдің әсемдігі мен әсерлігінкүшейтетін тәсіл. Синтаксистік қалыптың өзгеру себептері.Фигураның түрлері. Арнау және оның түрлері. Жарлайарнау, сұрай арнау, зарлай арнау. Олардың өзіндікерекшеліктері. Қайталаудың мағыналық сипаты. Оныңтүрлері: жәй қайталау, еспе қайталау, әдепкі қайталау,кезекті қайталау. Антитезаның (шендестіру) қарам-қарсыұғымдарды бір-біріне бетпе-бет қою арқылы жаңа сапалықмағына немесе ұғым тудыру қасиеті. Градация (дамыту)және оның көркем ойды ажарлаудағы ролі. ОныңЕ.Ысмайлов бөліп көрсеткен екі түрі: түйдектеу менбаяулату. Инверсия (сөз орнын ауыстыру). Инверсияныңжазушы стилімен байланысы. Элипсис (сөз тастап кету)және оның эфимизммен байланысы. Егіздеудің(параллелизм) екі ұдай құбылыстарды салыстырасуреттеушілік қызметі. Әдеби тілді ажарлау менайшықтаудағы басқа да мағыналық өзгерістер туралықазіргі ой-пікірлер.10-тақырып. Өлең туралы ғылыми пайымдаулар. Өлеңөлшемдері.

Көркем әдебиет тілінің екі түрлі сипаты: а) еркін құрылысты тіл –проза; белгілі бір тәртіптегі, тізбекке түскен тіл – поэзия. Өлең түрінде ойайту принциптері. Өлең құрылысы, жүйесі. Метрикалық өлең жүйесіндегіәуезділік. Тоникалық өлең жүйесіндегі екпіннің қызметі. Силлабикалық өлеңжүйесіндегі буынның атқаратын қызметі. Силлабатоникалық өлең жүйесініңерекшеліктері.

Ырғақ және оның өлең жүйесінде атқаратын қызметі. Өмір менөлеңдегі ырғақ заңдылықтары. Өлең құрылысын түзудегі ырғақтың мәні.Өлең тілінің ұлт тілі және әдебиеттің даму заңдылығына байланысы.Өлеңпішіні және схема туралы түсініктер. Өлең құрылым туралы қазіргіпайымдаулар.

Өлең құрылымын ажыратудың жолдары.поэзиялық шығармадағы еңүлкен бірлік шумақ. Шумақтың белгілі бір аяқталған ойға қатыстылығы.Тармақ және оының белгілі бір өлшемге негізделуі. Бунақ.А.Байтұрсыновтың бунақ туралы тұжырымдары. Буын және оныңтүрлері.Қазақ өлеңінің буын сандарының сәйкесу жолдары. Он бір буындыөлең. Жеті буынды өлең. Аралас буынды өлең. Өлең тармақтарының сөзаяқтарының үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас естілуі – ұйқас. Ұйқастың өлеңпішіні мен мазмұнына әсері. Қазақ өлеңіндегі дәстүрлі ұйқас түрлері: қараөлең ұйқасы, шұбырптпалы ұйқас, ерікті ұйқас, кезекті ұйқас, шалыс ұйқас,егіз ұйқас, аралас кезекті ұйқас , осы күнгі ерікті ұйқас. Ұйқастың өлеңөлшеміндегі қызметі. Ұйқас пен ойдың бірлікте болу принциптері. Ұйқасқуалаушылқтың өлең мазмұнына тигізер әсері.11-тақырып. Әдебиеттің тектері мен түрлері

Әдебиеттің тектері - эпос, лирика, драма екендігі. Әдеби шығарманыңтүрлері - әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия, т.б. Жанр мәселесімаңындағы шартты пікірлер. Жанрдың даму үстіндегі ұғым екендігі.Эпостың адам мінезін терең ашып, жан-жақты танытатын күрделі жанрекендігі. Лириканың шындықты адамның көңіл-күйі мен ой-сезімінеастастыра суреттейтін психологиялық қасиеті. Драманың шындықтыайрықша тәсілдермен синтез қалпына келтіріп, шиеленіскен тартыстарүстінде жинақтап, оқиғаға қатысатын адамдардың сөзі мен ісі арқылыкөрерменнің көз алдына қолма-қол көрсететін ерекшелігі. Аристотель,Гегель, Белинскийлердің поэзияның түрі мен тегі туралы ойлары. Көркемшығармашылық тегінің дифференциясы. Көркем шығармашылықжанрларының нақты тарихи характері. Жанрлардың өзара байланысы жәнеолардың шартты шекаралары. Түр – жанрдың жеке, нақты көрінісі. Көркемшығарманың жанрлық-түрлік өзіндік ерекшеліктері.12-тақырып. Әдеби процесс туралы түсінік.

Әдеби даму заңдылықтары. Әдебиет және фольклор.Әдебиеттің қалыптасуы. Әдебиет дамуының тарихикезеңдері, мәдени-тарихи дәуірлері. әдеби байланыстар.Дәстүр және жаңашылдық. Әдебиетті нақты тарихи жәнесалыстырмалы типологиялық тұрғыда зерттеу. Әдебиеттіңжаппай даму Көркемдік әдіс, әдеби ағым,

бағыттар туралы түсінік. Көркем әдіс туралы түсінік.Бағыттар мен ағымдарды бағалау, таңдау принципібойынша қалыптасуы. Әдебиеттегі негізгі бағыттар. Әдісжәне стиль. Стиль туралы түсінік. Стиль жәнешығармашылық ерекшелігі.

Тєжірибешілік сабақтардың мазмұны

1-тақырып. Сөз өнері туралы түсінік. Әдебиеттің негізгі салалары болып табылатын

әдебиеттің тарихы, әдебиеттің теориясы, әдебиеттің сынысияқты жеке салалардың өзара бірлігі мен ерекшеліктері.Әдебиеттанудың салалары: текстология, библиография жәнеисториография. Әдебиеттің өнер ретіндегі ерекшелігі. Оныңбасқа өнер түрлерімен байланысы және айырмашылығы. 2-тақырып. Әдебиеттану ғылымының даму кезеңдері.Әдебиеттң қоғамдық мәні және танымдық, тәрбиелік,эстетикалық қасиеттері.

Сөз өнері жайлы алғашқы топшылаулар. Мысыр, Үнді,Қытай т.б. халықтардың ежелгі жазбаларындағы сақталғаналғашқы әдеби мұралар туралы мағлұматтар. КөнеГрециядағы әдеби-эстетикалық түсініктер. Қайта өрлеудәуіріндегі әдеби-эстетикалық пайымдаулар. Ортағасырлардағы діни түсініктер және ғылым. Ғылымның,өнердің дамуы, озық ой-пікірлердің мистикалық,схоластикалық тұжырымдарымен күресі. Қазақстандағыәдеби-эстетикалық пайымдаулардың туу, қалыптасукезеңдері. 3-тақырып. Әдебиеттің халықтығы мен ұлттық сипатытуралы ұғым. Өнер мен қоғамдық шындық. Суреткердің қоғамдықөмірге қарым-қатынасы. Өнер туындысын бағалаукритерийлері. Өнер мен әдебиеттегі халықтық ұғымы, оныңтарихи категория екендігі. Халықтық ұғымның әр кезеңдегіәдебиеттегі көрінісі. Әдебиеттің халықтығы, ұлттық сипаттыжайлы ой-толғамдар. Сыншы В.Г.Белинскийдің әдебиеттіңхалықтығы, ұлттық сипаты жайлы ой-тұжырымдары.М.Әуезов Абайдың халықтығы жөнінде. Кеңестікәдебиеттану ғылымы өнердің, әдебиеттің халықтығытуралы. Мәселеге бүгінгі көзқарас.4-тақырып. Жинақтау мен даралау және образ жасаужолдары.

Образдың жасалу тәсілдері тұрғысынан жіктелуі. Әдебиет туралығылым және образдылық мәселесі. Өмірдің өмірді бейнелеу ерекшеліктері.

Образдың суретті сөз екендігі. Көркем шығармадағы деталь. Өнердегітиптілік мәселесі, типтендіру процесі. Типтік бейнеерекшелігі. Суреттеу тәсілдері. Портреттік тәсіл, түрлері.Психологиялық портрет сыры. Әдеби мінездеудің түрлері(тура және жанама), характер айқындаудағы мәні. Кейіпкертілі. Ішкі монолог пен диалог. Ішкі монолог психологиялықталдау тәсілінің бір түрі.5-тақырып. Көркем образ және оның түрлері.Романтикалық және реалистік образдар.

Көркем бейненің әдіс тұрғысынан, тек, тәсіл тұрғысынанжіктелуі және олардың ерекшілігі. Образдың түрлерін көркемдікәдіс, әдеби тек және жасалу тәсілі жағынан бөлудің ғылыми мәні. Лирикалық,эпикалық және драмалық образдар. 6-тақырып. Көркем шығарманың мазмұны мен пішінітуралы ғылыми пайымдаулар. Көркем шығармадағытақырып пен идея.

Көркем шығарманың тақырыбы. Тақырып туралытүсінік. Тақырып таңдау және өмір шындығын зерттеу.Басты және қосалқы тақырыптар, олардың өзара бірлік-байланысы. Тақырыптың көркемдік шешімін табуы.Тақырыптың әлеуметтік мәнділігі, проблемалылығы. Көркемшығарманың идеясы, автор дүниетанымыменбайланыстылығы. Шығарма идеясының оқиға дамуы,кейіпкерлердің іс-әрекеті, тартыстың шешімі арқылытанылатындығы. Идеяның түрлері, негізгі өзекті идея жәнеобъективті идеялар. Көркем шығармадағы тақырып пенидея бірлігі.

7-тақырып. Көркем шығарманың сюжеті мен композициясытуралы ойлар.

Сюжеттік оқиғалар мен қаһармандардың өзара қарым-қатынасы,тартыстың нақты көрінісі екендігі. Сюжет пен фабула. Сюжетсіз шығармалар.Композиция-көркем шығарма құрлысы, образдардың өзара байланысуы 8-тақырып. Көркем әдебиеттің тілі және оның өзіндікерекшелігі. Ауызекі тіл мен әдеби тіл. Көркем әдебиет тілініңерекшеліктері, талаптары. Жазушының тіл байлығын игеружолдары. Поэтикалық тілдің көркем шығармада кейіпкер тіліжәне автор тілі үлгісінде қолданылуы. Шығарманың жанрлықерекшелігі және тілі. 9-тақырып. Троп пен фигураның қызметі Тілдің стилистикалық ерекшеліктері. Әдеби тілді тура мағынасындаемес, бұрма мағынасында қолданудың ерекшеліктері. Оның шығармакөркемдігіне әсері. Троптың классификациясы. Жасалу жолдары,көркемдік қызметі. Поэтикалық фигуралар: инверсия,

арнаулар, қайталаулар. Бұл тәсілдерідң идеялық-көркемдікқызметі, түрлері.10-тақырып. Өлең және оның жанрлық ерекшелігі.Өлең жүйелері. Өлеңөлшемдері. Ұйқас, ырғақ, буын, бунақ, шумақ туралы қазіргі пайымдаулары.

Өлең құрылымын ажыратудың жолдары. Өлең жүйелері. Шумақ.Бунақ. Ұйқас. Олардың түрлері. Қазіргі қазақ өлеңіндегі соны ізденіс-өрнектер. Қазақ өлеңіндегі дәстүрлі ұйқас түрлері. Өзіндік ерекшіелігі. Ішкіұйқас.Өлең туралы ғылыми пайымдаулар. Өлең өлшемдері. З.Ахметовтыңөлең құрылысы жөніндегі еңбегі. Қазақ ғалымдарының өлең құрылысыжайлығ ғылыми еңбектерінің маңызы.

11-тақырып. Әдебиеттегі тек пен түр. Әдеби жанр мәселесі.Әдебиеттің тектері: лирика, эпос, драма. Әдебиеттің түрлеріжәне олардың жіктелу жолдары.

«Тек», «түр», «жанр» терминдерінің мағына-мәні. Эпикалық тек.Лирикалық тек. Драмалық тек. Қазақ драматургиясында бұл жанрдың туу,қалыптасу жайы. Әдебиеттің тектері - эпос, лирика, драма. Әдебишығарманың түрлері - әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия,т.б.Жанрлардың өзара байланысы және олардың шартты шекаралары. Араласжанрлар ерекшілігі.12-тақырып. Қаламгер және стиль мәселесі. Әдеби ағымдармен бағыттар туралы ой-пікірлер.

Әдеби процестің тарихи сипаты. Әдеби процестіңүздіксіздігі және ұлттық ерекшілігі. Әдеби поцестегі көрнектіжазушы мен талантты сыншының рөлі. Әдеби дамузаңдылықтары. Дәстүр және жаңашылдық мәселесі. Әлемжәне орыс әдебиеттеріндегі озық дәстүрлердің қазақәдебиетіне ықпалы. Қазақ әдебиетіндегі дәстүр жалғастығы.Көркемдік әдіс туралы. Классицизм. Сентиментализм ағымы.Романтизм әдісі. Романтизм туралы пікірлер. Қазақәдебиетіндегі романтизм. Реализм әдісі. Әдеби стиль жайлыұғым. Ғалымдардың стиль туралы пікірлері.

Студенттердің өздік жұмыстары

Пәнді игеру барысында тақырыптық жоспар менбақылау шараларының күнтізбелік кестесіне сәйкесстуденттер төмендегі дәрісханадан тыс жұмыстардыорындауы керек.

- әрбір тәжірибешілік сабаққа дайындалу керек, яғни, үйтапсырмаларын орындау крек;

- дәріс материалына кірмеген, бірақ міндетті болыпсаналатын курстың тақырыптарын меңгеріп,конспектілер дайындау керек.

СӨЖ мазмұны

СӨЖ түрі Есеп беру формасы

Бақылау түрі




15 (1х15)

2 Үй тапсырмасын орындау



15 (1х15)

3 Қосымша материалдарға дайындық




6


РК1, РК2 4

Барлығы 60

Студенттерге µздігінен оќуѓа берілетін таќырыптар

1 Єдебиеттану ѓылымыныњ даму кезењдері.Адамзат тарихындаѓы алѓашќы ауызша-жазбаша

деректер, олардаѓы єдеби-эстетикалыќ балањ пайымдаулар.Мысыр, ‡нді, Ќытай т.б. халыќтардыњ ежелгіжазбаларындаѓы саќталѓан алѓашќы єдеби м±ралар туралымаѓл±маттар. Кµне Грециядаѓы єдеби-эстетикалыќ т‰сініктер.

¦сынылатын єдебиет: [1], 15-35бет, [8], 18-55беттер.2 Єдебиеттіњ халыќтыѓы мен ±лттыќ сипаты туралы зертетулер








Бақылау шараларының күнтізбелік кестесі050205–«Филология: қазақ филологиясы»

«Әдебиеттануға кіріспе» пәні

1 рейтинг (6 семестр) БарлықбаллАпта 1 2 3 4 5 6 7 8

Аптадағы максим. сағат 11 15 11 15 11 15 11 11 100Дәріс сабағына

қатысуСӨЖ түрі Д 1 Д 2 Д 3 Д 4 Д 5 Д 6 Д 7 Д 8 16Бақылауформасы

Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ

Макс.балл

2 2 2 2 2 2 2 2

Тәжірибешіліксабақтарға қатысу

СӨЖ түрі ТС 1 ТС 2 ТС 3 ТС 4 ТС 5 ТС 6 ТС 7 ТС 8 56

Бақылауформасы

Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ

Макс.балл

7 7 7 7 7 7 7 7

Үй тапсырмасынорындау

СӨЖ түрі ҮТ 1 ҮТ 2 ҮТ 3 ҮТ 4 ҮТ 5 ҮТ 6 ҮТ 7 ҮТ 8 25Бақылауформасы

К1 К2 К3 К4 К5 К6 К7 К8

Макс.балл

3 2 3 2 4 3 4 4

Қосымшаматериалдарға

дайындық

СӨЖ түрі ҚМ1 ҚМ2 ҚМ3 3Бақылауформасы

Р1 Р2 Р3

Макс.балл

1 1 1

2 рейтинг (6 семестр) БарлықбаллАпта 9 10 11 12 13 14 15

Аптадағы максим. сағат 17 11 17 11 17 11 16 100Дәріс сабағына

қатысуСӨЖ түрі Д 9 Д 10 Д 11 Д 12 Д 13 Д 14 Д 15 14


Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ

Макс.балл

4 4 4 4 4 4 4

Тәжірибешіліксабақтарға қатысу

және орындау

СӨЖ түрі ТС 9 ТС 10 ТС 11 ТС 12 ТС 13 ТС 14 ТС 15 49


Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ

Макс.балл

2 2 2 2 2 2 2

Үй тапсырмасынорындау

СӨЖ түрі ҮТ 9 ҮТ 10 ҮТ 11 ҮТ 12 ҮТ 13 ҮТ 14 ҮТ 15 33Бақылауформасы

К9 К10 К11 К12 К13 К14 К15

Макс.балл

4 5 4 5 4 6 5

Қосымшаматериалдарға

дайындық

СӨЖ түрі ҚМ 4 ҚМ 5 ҚМ 6 ҚМ 7 4Бақылауформасы

Р Р Р Р

Макс.балл

1 1 1 1

Пәннің оқытылған модулі бойынша семестрдің ортасында және соңында 100балдық шкала бойынша ағымдық үлгерім (АҮ) шығарылады. Межелік бақылау бағасы(МБ) 100 балдық шкала бойынша анықталады. Межелік бақылауға АҮ бойыншабалдары бар студентте босатылады. АҮ мен МБ бағалары бойынша пән бойыншастуденттердің рейтингілері (Р1 және Р2) анықталады:Р1(Р2)=АҮ1(АҮ2)х0,7+МБ1(МБ2)х0,3.

Бақылау шараларының күнтізбелік кестесі кафедра мәжілісінде бекітілді. Хаттама№ . «___» _________ 2010.

Кафедра меңгерушісі Н.Қ.Жүсіпов Курс саясаты

Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу,пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету,топтастарының оқуына әсер ету.Қойылған талаптарорындалмаса, жаза қолданылады. Сабаққа 100 пайызқатысып, берілген тапсырмаларды уақытымен және дұрысорындаса – ең жоғарғы ұпай 100 б. қойылады. Курсты өтубарысында төмендегідей марапаттау ұпайлары қойылады: - дәріске қатысу – 2 балл.- тәжір. сабаққа қатысу – 1балл.

- тәжір. жұмысты орындау – 4 баллТәжірибешілік жұмыстарын орындау барысында

- әдеби-теориялық талдаулар жасау – 4 балл.Өздік жұмыстарын орындау және қорғау барысында:

- материалды толық меңгеру -3 балл.- әдеби және стилистикалық сауаттылығы -2 балл.- Материалдың мазмұндалуына шығармашылық көзқарас

және өз ойын айта білу – 2 ұпай.Студенттер білімін аралық бақылау тест немесе жазбашабақылау жұмысы түрінде жүргізіледі.Осы көрсеткіштер орындалмаған жағдайда жеткіліксізнемесе айып санкциялары қолданылады:1) сабақты босату (себепсіз);2) тапсырмаларды уақытымен орындамау;3) тапсырмаларды орындау барысында қателіктер жіберу,яғни,студент материалды толық меңгермеген жағдайда.

Егер студент сабаққа себепті жағдаймен келе алмаса,келесі аптада сол сабаққа өтеу (отработка) жасайды. Бірақұпай азайтылады.

Пән бойынша қорытынды рейтингті есептеу әдісі№ Қорытынды

бақылау түріБақылау түрлері ¤лшемдік

‰лес1 Емтихан Емтихан 0,4

Ағымдықүлгерімді бақылау

0,6

2 Сынақ Сынақ 0,4Ағымдықүлгерімді бақылау

0,6

3 Емтихан К/Ж Емтихан 0,4Курстық жұмыс 0,3 Ағымдықүлгерімдібақылау

0,3

4 Курстық жұмыс Курстық жұмыс 0,6

Ағымдықүлгерімді бақылау

0,4

Пән бойынша қорытынды рейтинг мына формулабойынша анықталады:

Қ = Р1 + Р2__ ӨҮаү + Е*ӨҮе+КЖ*ӨҮкж

мұндағы Р1, Р2, Е, С, КЖ – бірінші, екінші рейтингте алғанұпай бойынша емтихандағы балл көрсеткішіӨҮаү, ӨҮе, ӨҮс, ӨҮкж – ағымдық үлгерімнің семестрдегіүлестері.Студент сынақты тапсырмай алуы үшін жинаған балы 100болу керек.Егер оқу жоспарында емтихан мен сынақ қарастырылғанболса, онда сынақ ағымдық бақылау түрі деп есептеледі.КЖ ғылыми жетекші қатысуымен комиссия алдындақорғалады және пікірмен бірге бағаланады. Пән бойыншақорытынды рейтинг 2-кестеге сай баллдан сандық баламаға,әріптік және дәстүрлі бағаға ауыстырылады. Сөйтіп, оқужетістіктері журналына және рейтингтік ведомостьқажазылады. Ведомость пен сынақ кітапшасына дәстүрліүлгімен баға қойылады.Егер пән бойынша емтиханнан басқа курстық жұмысқарастырылған болса, онда сынақ кітапшасына дәстүрліүлгімен Кж балына сай баға қойылады.

Студенттердің білімін анықтау көрсеткіші

Баллтүріндегіқорытынды баға

Балдыңсандықбаламасы

Әріпжүйесібойыншабағалау

Дәстүрлі жүйе бойыншақойылатын бағаЕмтихан, дифф.сынақ

сынақ

1 2 3 4 595-100 4 А өте жақсы Есептелді90-94 3,67 А-85-89 3,33 В+ Жақсы80-84 3,0 В Жақсы75-79 2,67 В- Жақсы70-74 2,33 С+ қанағаттанарл

ық65-69 2,0 С60-64 1,67 С-55-59 1,33 Д+50-54 1,0 Д0-49 0 F қанағаттанарл

ықсызесептелмеді

Егер студент емтиханда F деген баға алса, оның қорытындырейтингі анықталмайды. Ведомостьқа «қанағаттанарлықсыз»деген баға қойылады. Егер пән бірнеше семестрде өтетінболса, онда балл түріндегі баға орташа есеппен қорытылады:Қ= _Қ1*К1+Қ2*К2+...+Қn*Кn

К1+К2+...+Кn

Мұнда Қ1 ,Қ2 ,Қn – семестр бойынша балл түріндегі қорытындыбаға;К1,К2,Кn – семестр бойынша пән сағатыn – семестр саны

Методические указания Форма Ф СО ПГУ 7.18.2/05




«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205- «Филология:қазақ филологиясы» мамандығына тәжірибешілік сабақтарға

арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ


Лист утверждения к Форма методическим указаниям Ф СО ПГУ 7.18.1/05

БЕКІТЕМІН

ФЖиӨ факультетінің деканы ________________ Ж.Т.Сарбалаев

«___»_____________2008ж

Құрастырушы: ф.ғ.к., доцент Г.К.Кажибаева__________


Әдістемелік нұсқауТәжірибешілік сабақтарға арналған

«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 «Филология: қазақфилологиясы» мамандығының студенттері үшін

Студенттерге арналған пән бағдарламасы «___»________2008жылы бекіген жұмыс бағдарламасы негізінде дайындалды.

Қазақ филологиясы кафедрасының «___»___2008ж.мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №__


Филология, журналистика және өнер факультетінің«_____»_____2008 ж. әдістемелік кеңесінде мақұлданды.Хаттама №___

ӘК төрайымы____________________

1 Пәннің мақсаты мен міндеттеріКурсты оқу барысында әдеби құбылыстарды біртұтас

және саластырмалы тарихи әдістер қолданылады.«Әдебиеттануға кіріспе» әдебиет теориясының алғашқыкурсын құрайды. Оны оқу студенттерге басқада әдебипәндерді меңгеруге көмектеседі. Көркем әдебиеттің негізгімәні, ерекшелігі туралы мәліметтер көркем әдебиеттіңәлеуметтік-эстетикалық мәні студенттерге әдебиқұбылыстарды қабылдап, ойдағыдай меңгеруі алғашқығылыми анализ жасау дағдыларын қалыптастыруға жәнеәдбеи көркем шығарманы бағалауға қажет.Пәнді оқыту мақсаты:

Әдебиет тарихы мен фольклорды одан әрі тереңдептану үшін қажетті терминдер мен түсініктер жүйесін қамту,көркем шығармашылықты талдаудың ғылыми принциптерінтеориялық тұрғыда пайымдауды үйрету. Әдебиеттіңқоғамдық сана мен өнер түрі ретіндегі ерекшелігін ашу,көркем шығармашылықтың мазмұны мен пішінінің өзгешесипатын таныту.

Пәннің міндеттері:Әдебиеттің қоғамдық танымның және өнердің бір түрі

ретіндегі ерекшелігін ашу; әдеби шығарманың мазмұнерекшелігі мен форма ерекшелігін ашу; әдебиеттің негізгітарихи даму заңдылықтарын ашу.Пәннің міндеттері:- негізгі ѓылыми жєне оќу єдебиеттерін білу;-ѓылымныњ негізгі теориялыќ жаќтарын мењгерту;

Студенттер білуі тиіс:- Студенттер әдебиеттануға қатысты терминдер ментүсініктер жүйесін толық меңгеруі тиіс;- Шығарманың идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуітиіс.- Көркем шығарманы ғылыми тұрғыдан талдап, пайымдау,оның даму заңдылықтарын түсінуі тиіс.

Студенттер істей білуі тиіс:- Студенттер эпитет, теңеу, троп, фигура түрлерін ажыратаалады.- Шығарманың идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білугедағдыланады.- Өлең құрылысына талдауды меңгереді.- Көркем шығармаға әдеби-теориялық талдау жасауғадағдыланады.


Тәжірибешілік сабақтардың мазмұны

1-тақырып. Сөз өнері туралы түсінік. Қарастыратын сұрақтар: Әдебиеттің негізгі салалары

болып табылатын әдебиеттің тарихы, әдебиеттің теориясы,әдебиеттің сыны сияқты жеке салалардың өзара бірлігі менерекшеліктері. Әдебиеттанудың салалары: текстология,библиография және историография. Әдебиеттің өнерретіндегі ерекшелігі. Оның басқа өнер түрлерімен байланысыжәне айырмашылығы.

2-тақырып. Әдебиеттану ғылымының даму кезеңдері.Әдебиеттң қоғамдық мәні және танымдық, тәрбиелік,эстетикалық қасиеттері.

Қарастыратын сұрақтар: Сөз өнері жайлы алғашқытопшылаулар. Мысыр, Үнді, Қытай т.б. халықтардың ежелгіжазбаларындағы сақталған алғашқы әдеби мұралар туралымағлұматтар. Көне Грециядағы әдеби-эстетикалықтүсініктер. Қайта өрлеу дәуіріндегі әдеби-эстетикалықпайымдаулар. Орта ғасырлардағы діни түсініктер жәнеғылым. Ғылымның, өнердің дамуы, озық ой-пікірлердіңмистикалық, схоластикалық тұжырымдарымен күресі.Қазақстандағы әдеби-эстетикалық пайымдаулардың туу,қалыптасу кезеңдері.

3-тақырып. Әдебиеттің халықтығы мен ұлттық сипатытуралы ұғым.

Қарастыратын сұрақтар: Өнер мен қоғамдықшындық. Суреткердің қоғамдық өмірге қарым-қатынасы.Өнер туындысын бағалау критерийлері. Өнер менәдебиеттегі халықтық ұғымы, оның тарихи категорияекендігі. Халықтық ұғымның әр кезеңдегі әдебиеттегікөрінісі. Әдебиеттің халықтығы, ұлттық сипатты жайлы ой-толғамдар. Сыншы В.Г.Белинскийдің әдебиеттің халықтығы,ұлттық сипаты жайлы ой-тұжырымдары. М.Әуезов Абайдыңхалықтығы жөнінде. Кеңестік әдебиеттану ғылымы өнердің,әдебиеттің халықтығы туралы. Мәселеге бүгінгі көзқарас.

4-тақырып. Жинақтау мен даралау және образ жасаужолдары.

Қарастыратын сұрақтар: Образдың жасалу тәсілдерітұрғысынан жіктелуі. Әдебиет туралы ғылым және образдылық мәселесі.Өмірдің өмірді бейнелеу ерекшеліктері. Образдың суретті сөз екендігі.Көркем шығармадағы деталь. Өнердегі типтілік мәселесі,типтендіру процесі. Типтік бейне ерекшелігі. Суреттеутәсілдері. Портреттік тәсіл, түрлері. Психологиялық портретсыры. Әдеби мінездеудің түрлері (тура және жанама),характер айқындаудағы мәні. Кейіпкер тілі. Ішкі монолог пендиалог. Ішкі монолог психологиялық талдау тәсілінің біртүрі.

Талдау: М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясы.5-тақырып. Көркем образ және оның түрлері.

Романтикалық және реалистік образдар.Қарастыратын сұрақтар: Көркем бейненің әдіс

тұрғысынан, тек, тәсіл тұрғысынан жіктелуі және олардыңерекшелігі. Образдың түрлерін көркемдік әдіс, әдеби тек және жасалутәсілі жағынан бөлудің ғылыми мәні. Лирикалық, эпикалық және драмалықобраздар.

6-тақырып. Көркем шығарманың мазмұны мен пішінітуралы ғылыми пайымдаулар. Көркем шығармадағытақырып пен идея.

Қарастыратын сұрақтар: Көркем шығарманыңтақырыбы. Тақырып туралы түсінік. Тақырып таңдау жәнеөмір шындығын зерттеу. Басты және қосалқы тақырыптар,олардың өзара бірлік-байланысы. Тақырыптың көркемдікшешімін табуы. Тақырыптың әлеуметтік мәнділігі,проблемалылығы. Көркем шығарманың идеясы, автордүниетанымымен байланыстылығы. Шығарма идеясыныңоқиға дамуы, кейіпкерлердің іс-әрекеті, тартыстың шешіміарқылы танылатындығы. Идеяның түрлері, негізгі өзектіидея және объективті идеялар. Көркем шығармадағытақырып пен идея бірлігі.

Талдау: М.Әуезовтің «Көксерек» повесіне талдау7-тақырып. Көркем шығарманың сюжеті мен

композициясы туралы ойлар. Қарастыратын сұрақтар: Сюжеттік оқиғалар мен

қаһармандардың өзара қарым-қатынасы, тартыстың нақты көрінісі екендігі.Сюжет пен фабула. Сюжетсіз шығармалар. Композиция-көркем шығармақұрлысы, образдардың өзара байланысуы

Талдау: М.Әуезовтің «Қорғансыздың күні» әңгімесі. 8-тақырып. Көркем әдебиеттің тілі және оның өзіндікерекшелігі. Қарастыратын сұрақтар: Ауызекі тіл мен әдеби тіл.Көркем әдебиет тілінің ерекшеліктері, талаптары.Жазушының тіл байлығын игеру жолдары. Поэтикалық тілдіңкөркем шығармада кейіпкер тілі және автор тілі үлгісіндеқолданылуы. Шығарманың жанрлық ерекшелігі және тілі.

Талдау: Көркем шығармадан эпитет пен теңеутүрлеріне картотека теру.

9-тақырып. Троп пен фигураның қызметі Қарастыратын сұрақтар: Тілдің стилистикалық ерекшеліктері.Әдеби тілді тура мағынасында емес, бұрма мағынасында қолданудыңерекшеліктері. Оның шығарма көркемдігіне әсері. Троптыңклассификациясы. Жасалу жолдары, көркемдік қызметі.Поэтикалық фигуралар: инверсия, арнаулар, қайталаулар.Бұл тәсілдердің идеялық-көркемдік қызметі, түрлері.

Талдау: Көркем шығармадан троп пен фигуратүрлеріне картотека теру.

10-тақырып. Өлең және оның жанрлық ерекшелігі.Өлең жүйелері.Өлең өлшемдері. Ұйқас, ырғақ, буын, бунақ, шумақ туралы қазіргіпайымдаулары.

Қарастыратын сұрақтар: Өлең құрылымын ажыратудыңжолдары. Өлең жүйелері. Шумақ. Бунақ. Ұйқас. Олардың түрлері. Қазіргіқазақ өлеңіндегі соны ізденіс-өрнектер. Қазақ өлеңіндегі дәстүрлі ұйқастүрлері. Өзіндік ерекшіелігі. Ішкі ұйқас.Өлең туралы ғылыми пайымдаулар.Өлең өлшемдері. З.Ахметовтың өлең құрылысы жөніндегі еңбегі. Қазақғалымдарының өлең құрылысы жайлы ғылыми еңбектерінің маңызы.

Оқуға: З.Ахметов. Өлең сөздің теориясы. –А., 197311-тақырып. Әдебиеттегі тек пен түр. Әдеби жанр

мәселесі. Әдебиеттің тектері: лирика, эпос, драма.Әдебиеттің түрлері және олардың жіктелу жолдары.

Қарастыратын сұрақтар: «Тек», «түр», «жанр» терминдерініңмағына-мәні. Эпикалық тек. Лирикалық тек. Драмалық тек. Қазақдраматургиясында бұл жанрдың туу, қалыптасу жайы. Әдебиеттің тектері -эпос, лирика, драма. Әдеби шығарманың түрлері - әңгіме, роман, баллада,

поэма, комедия, трагедия, т.б.Жанрлардың өзара байланысы және олардыңшартты шекаралары. Аралас жанрлар ерекшелігі.

12-тақырып. Қаламгер және стиль мәселесі. Әдебиағымдар мен бағыттар туралы ой-пікірлер.

Қарастыратын сұрақтар: Әдеби процестің тарихисипаты. Әдеби процестің үздіксіздігі және ұлттық ерекшілігі.Әдеби поцестегі көрнекті жазушы мен талантты сыншыныңрөлі. Әдеби даму заңдылықтары. Дәстүр және жаңашылдықмәселесі. Әлем және орыс әдебиеттеріндегі озықдәстүрлердің қазақ әдебиетіне ықпалы. Қазақ әдебиетіндегідәстүр жалғастығы. Көркемдік әдіс туралы. Классицизм.Сентиментализм ағымы. Романтизм әдісі. Романтизм туралыпікірлер. Қазақ әдебиетіндегі романтизм. Реализм әдісі.Әдеби стиль жайлы ұғым. Ғалымдардың стиль туралыпікірлері.

Оқуға: Қ.П.Жүсіпов. Қазақ лирикасындағы стиль және бейнелілік.Монография. -П., 1999.



Ќосымша:

12Ахметов З.А. Казахское стихосложение.13әл-Фараби. ¤лењ µнерініњ ќаѓидалары туралы трактат.



1990.

Методические указания Форма Ф СО ПГУ 7.18.2/05


С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Ќазаќ филологиясы кафедрасы

«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 «Филология:қазақ филологиясы» мамандығына өздік жұмыстарды

орындауға арналған

ЄДІСТЕМЕЛІК Н¦СЌАУ


Лист утверждения к Форма методическим указаниям Ф СО ПГУ 7.18.1/05

БЕКІТЕМІН ФЖж¤ факультетініњ деканы

_________ Ж.Т.Сарбалаев « ___» ___________2008 жыл

Ќ±растырушы: ф.ғ.к., доцент Г.К.Қажыбаева Ќазаќ филологиясы кафедрасы

Єдістемелік н±сќау

Өздік жұмыстарды орындауға арналған«Әдебиеттануға кіріспе» пәні бойынша 050205 -

«Филология: қазақ филологиясы» мамандығыныњ студенттері ‰шін

Ќазаќ филологиясы кафедрасының « » ________ 2008 ж.

мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №

Кафедра меңгерушісі: _____________ Жүсіп Қ.П. «___» ________ 2008 ж.

Филология, журналистика және өнер факультетінің 2008 жылғы «___»_______ әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Мәжілісхат №

ӘК төрайымы:________________

Әдістемелік нұсқау

Оқудың сессия ағымында орындалатын студенттердіңөздік жұмысы – оқытылатын пәнді тереңірек тануда, өзбетімен білімін толықтыра түсуде студент үшін айрықшамаңызды, жауапты іс болып табылады.

Орындалатын студенттердің өздік жұмысы проблеманызерттеуге арналады да, өз бетімен ғылыми еңбекпеншұғылдануға, алғашқы тәжірибе, дағды алуға, көркемқұбылысты талдаудағы әдіс- тәсілдерді үйренуге баулып,методологиялық, шығармашылық тұрғыдан қолдануғажағдай жасайды.

Студенттердің өздік жұмыстарының формалары.

1. Ауызша2. Жазбаша

Студенттердің өздік жұмыстарының түрлері және әрбір өздік жұмыстыңтүрлеріне байланысты уақыт бюджеті

1. Дәріс материалдарын өңдеу – 1 дәріске 1 сағат;2. Дәріс курсының қосымша тақырыптарын оқу – 1 академиялық сағатқа

сәйкес келетін материалға 2 сағат;3. Үй тапсырмасын орындау – 1 тапсырмаға 0,5 сағат;4. Тәжірибешілік сабақтарға дайындық – 1 сабаққа 1 сағат;5. Коллоквиумдарға дайындық – 2 сағат;6. Семинар сабақтарға дайындық – 2 сағат;7. Бақылау жұмыстарына дайындық – 1 бақылау жұмысына 1 сағат;8. Ғылыми баяндамаларға, реферат жазуға дайындық – 4 сағат;

Студенттердің өздік жұмыстары

Пәнді игеру барысында тақырыптық жоспар менбақылау шараларының күнтізбелік кестесіне сәйкесстуденттер төмендегі дәрісханадан тыс жұмыстардыорындауы керек.

- әрбір тәжірибешілік сабаққа дайындалу керек, яғни, үйтапсырмаларын орындау крек;

- дәріс материалына кірмеген, бірақ міндетті болыпсаналатын курстың тақырыптарын меңгеріп,конспектілер дайындау керек.

СӨЖ мазмұныСӨЖ түрі Есеп беру

формасыБақылау түрі




15 (1х15)

2 Үй тапсырмасын орындау



15 (1х15)

3 Қосымша материалдарға дайындық




6


РК1, РК2 4

Барлығы 60

Студенттерге µздігінен оќуѓа берілетін таќырыптар1 Єдебиеттану ѓылымыныњ даму кезењдері.

Адамзат тарихындаѓы алѓашќы ауызша-жазбашадеректер, олардаѓы єдеби-эстетикалыќ балањ пайымдаулар.Мысыр, ‡нді, Ќытай т.б. халыќтардыњ ежелгіжазбаларындаѓы саќталѓан алѓашќы єдеби м±ралар туралымаѓл±маттар. Кµне Грециядаѓы єдеби-эстетикалыќ т‰сініктер.

¦сынылатын єдебиет: [1], 15-35бет, [8], 18-55беттер.

2 Єдебиеттіњ халыќтыѓы мен ±лттыќ сипаты туралы зертетулер








Өздік жұмыстардың орындалуы барысындағы әдіс-тәсілдер:

- берілген тақырыпты терең талдауға қажет көркемшығармалар мен әдеби-сын еңбектерді іздеу,дайындау;

- жинап алған шығармалар мен еңбектерді оқу,зерттеу, жүйелеу, міндет-мақсаттарды айқындау;

- жоспар жасау;- өздік жұмысты тиянақты орындау үшін пән

оқытушысынан кеңес алуы қажет;- өздік жұмысты жазу, орындау.- Рефераттың көлемі А-4 форматында 8-10 бетті

қамтуы тиіс және компьютерде теріліп жазылуыкерек.

- Конспект жұмыс дәптеріне жазылады. Оныңкөлемі шектелмеген.

Әдебиетті іздеу, іріктеу

Әрбір өздік жұмыстың тақырыбына байланыстыоқылатын, зерттелетін негізгі көркем шығармалар менәдеби-сын еңбектер көрсетіледі. Ал тақырыпты тереңзерттеп, жаңа бір қырын көрсету үшін қажет әдебиет көпболады. Таңдап алған тақырыпқа байланысты көркемшығармалар мен зерттеу кітаптарды, сын мақалалардыстуденттің өзі іздеп тауып, тізімін жасап шығуға міндетті.Бұл істі орындау барысында студент кітапханалардыңкаталогтарын, газет-журнал мақалаларының көрсеткішінпайдалануды үйренеді. Ғылыми мекемелер, кітап шығаратынарнаулы библиографиялық көрсеткіштерді де пайдаланудыңжәрдемі зор.


Негізгі:1. Абрамович Г. Введение в литературоведение. М., 1976.2. Ахметов З.А. ¤лењ сµздіњ теориясы. Алматы, 1973.3. Єдебиеттану терминдерініњ сµздігі. Алматы, 1996.4. Байт±рсынов А. Шыѓармалары. Алматы, 1989.5. Введение в литературоведение. Хрестоматия. М., 1988.6. Введение в литературоведение / Под. Ред. Проф. Г.Н.Поспелова. М., 1976

7. Головенченко Ф.М. Введение в литературоведение. М., 1976.8. Ж±малиев Ќ. Єдебиет теориясы. Алматы, 1959.9. Ќабдолов З. Сµз µнері. Алматы, 1992.10. Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. М., 1980.11. Словарь литературоведческих терминов. М., 1974

Ќосымша:

12хметов З.А. Казахское стихосложение.13әл-Фараби. ¤лењ µнерініњ ќаѓидалары туралы трактат.



1990.

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫpsu.kz/arm/upload/umk_pdf/14493.pdf · Қазақстан...

Documents