แนวท

างการจ

ดบ

รการเวช

กรรม

สงแวด

ลอ

ม (G

uidance for Environmental M

edicine Services)

(Guidance for Environmental Medicine Services)

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2559)

Guidance for

Environmental

Medicine Services

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2559)

จดท�ำและเผยแพร กลมเวชศาสตรสงแวดลอมส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข

โทรศพท:025904393

โทรสาร:025918218

อเมล:env-med@googlegroups.com

ทอย:ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมกรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสขอาคาร5ชน6ตกกรมอนามย

ต�าบลตลาดขวญอ�าเภอเมองนนทบรจงหวดนนทบร11000

บรรณำธกำร ดร.นพ.สมเกยรตศรรตนพฤกษ

รวบรวมและเรยบเรยงนายณฐพงศแหละหมน

นางสาวกมลวรรณสมณะ

ISBN 978-616-11-2728-2

ปทจดท�ำ มถนายน2559

พมพครงท 3 มถนายน2559

จ�ำนวนทพมพ 2,500เลม

พมพท โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ�ากด

กตตกรรมประกำศ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมฉบบน ส�าเรจไดเนองดวยไดรบความรวมมออยางดยง

จากคณะกรรมการพฒนาแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมทไดใหความกรณาถายทอดประสบการณ

การด�าเนนงานทผ านมา ตลอดจนชวยตรวจสอบและใหข อเสนอแนะในการแกไขปรบปรงแนวทาง

การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมใหมความสมบรณมากยงขน

ขอขอบพระคณ ดร.นพ.สมเกยรต ศรรตนพฤกษ นายแพทยทรงคณวฒ กรมควบคมโรค และ

รศ.ดร.นพ.พงศเทพ ววรรธนะเดช รองศาสตราจารย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ทไดกรณา

เปนทปรกษาในการจดท�าแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

ขอขอบพระคณ ดร.นพ.ปรชา เปรมปร ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ทไดใหความกรณาตรวจสอบความถกตองความครบถวนของเนอหา

สดทายน ขอขอบคณผ มสวนเกยวของทกทาน ทชวยอ�านวยความสะดวกในการจดท�าแนวทาง

การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมซงมอาจกลาวนามไดหมดณทน

คณะผจดท�ำ

ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม

ค�ำน�ำ

ในปจจบนสถานการณปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอมในประเทศไทยนบไดวา

เปนปญหาส�าคญ และนบวนจะยงทวความรนแรงขน เนองจากสามารถสงผลกระทบตอสขภาพประชาชน และ

เกดประเดนการรองเรยนขนมาเปนระลอก ดงปรากฏตามสอตางๆ กรณปญหาสถานการณปญหาสงแวดลอม

ทส�าคญอาทเชนสถานการณการสมผสสารตะกวปรอทแคดเมยมสารหนขยะอนตรายมลพษจากอตสาหกรรม

มลพษจากหมอกควนไฟปา มลพษจากเหมองทองค�า มลพษจากกจการเหมองหนและโรงโม มลพษจากโรงไฟฟา

มลพษจากสารเคมภาคเกษตรและมลพษในเขตเมองโดยปญหาทางสงแวดลอมดงกลาวสมควรอยางยงทจะไดรบ

การดแลปรบปรงแกไขใหเปนระบบอยางยงยน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ปงบประมาณ 2557 ฉบบน จดท�าขนส�าหรบผปฏบตงาน

ซงประกอบดวยส�านกงานปองกนควบคมโรคท 1-12ส�านกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศ โรงพยาบาลศนย

โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล องคกร

ปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ทสนใจน�าไปใชประโยชนในการด�าเนนงานในพนท ซงเนอหาวชาการ

ในเลมนประกอบดวย แนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม โรคและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม

การประเมนความเสยงตอสขภาพ การเฝาระวงและสอบสวนโรคจากสงแวดลอม การวนจฉยโรค การรกษา

การฟนฟและการบรหารจดการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม หวงวาแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

ฉบบนนาจะเปนประโยชนส�าหรบกลมเปาหมายไมมากกนอยและหากผดพลาดประการใดกขออภยมาณทนดวย

คณะผจดท�ำ

ส�ำนกโรคจำกกำรประกอบอำชพและสงแวดลอม

สำรบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ.......................................................................................................................................... ก

ค�าน�า…………………………………………………………………………………………………………………………............……….. ข

สารบญ…………..…………………………………………………………………………………………………………............………… ค

สารบญตาราง……...…………………………………………………………………………………………………............………....... ง

สารบญรปภาพ................................................................................................................................................ จ

บทท1 แนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม………………………………………..........…….………......……… 1

บทท2 โรคและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม…………………………………………..........………………..…… 37

บทท3 การประเมนความเสยงตอสขภาพ…………………………………………………………..........…………………..… 43

3.1การประเมนความเสยงสขภาพ…………………………………….…………………..........…………………... 43

3.2การบรหารจดการความเสยง.................................................................................................... 45

3.3การสอสารความเสยง………………………………………………………………………………………….......... 49

บทท4 การเฝาระวงและสอบสวนโรคจากสงแวดลอม………………………………………………………..........……. 54

บทท5 การวนจฉยโรครกษาและฟนฟ……………………………………………………………….........………………… 71

บทท6 การบรหารจดการ…………………………………………………………………………………….........………………. 83

6.1การประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)…………………………………………………………………......... 83

6.2การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน……………………………………………………………………….......... 99

6.3การด�าเนนมาตรการทางกฎหมาย……………………………………………………………………………........ 109

ภาคผนวก…………………………………………………………………………………………………………............………………… 113

เอกสารอางอง................................................................................................................................................. 116

คณะผจดท�า.................................................................................................................................................... 121

สำรบญตำรำง

หนา

ตารางท1 แนวทางการบรหารจดการการด�าเนนงานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของ

หนวยงานสาธารณสขแตละระดบ………………………………………………………………………....….…..... 28

ตารางท2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ…….. 30

ตารางท3 ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน…………………………………………….………….. 47

ตารางท4 ตวอยางแหลงขอมลทส�าคญส�าหรบการเกบรวบรวมขอมล…………………………………....…………… 57

ตารางท5 เกณฑดชนชวดคณภาพอากาศของประเทศไทยและแนวทางการปองกนผลกระทบ………………. 60

ตารางท6 อวยวะหรอระบบอวยวะทมกไดรบผลจากสงคกคามสขภาพอนามย……………………………………. 76

ตารางท7 ระดบและจดเดนของการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)ในตางประเทศ………. 86

ตารางท8 ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงเปนภาพรวมตามแนวทางMerseysidemodel…… 93

สำรบญรปภำพ

หนา

ภาพท1โครงสรางหนวยงานในส�านกงานสาธารณสขจงหวด…………...……………………………………...........….. 3

ภาพท2โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป………..…………………………...........………. 4

ภาพท3โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป.…. 5

ภาพท4กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป……...........…..………. 6

ภาพท5กรอบอตราก�าลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอมกลมงานอาชวเวชกรรม…………..........……. 7

ภาพท6ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม.…………………….……………………………..........……… 39

ภาพท7กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก………………………..............….. 40

ภาพท8ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodel…………..........………. 94

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

1

1.1) บทน�ำ

ปจจบนสถานการณปญหามลพษสงแวดลอมนบวาเปนปญหาทหลายฝายก�าลงใหความส�าคญ

เปนอยางมาก เนองจากผลกระทบทเกดขนจากปญหาดงกลาวมแนวโนมและความรนแรงเพมขนอยางตอเนองทกป

โดยเฉพาะประชาชนทอาศยอยในพนททประสบปญหามลพษสงแวดลอมอาจท�าใหสงผลกระทบตอสขภาพเกดขนได

จงท�าใหหนวยงานสาธารณสข ควรมการใหความส�าคญในการเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพทอาจเกดขนจาก

ปญหามลพษสงแวดลอมในปจจบนซงจะเหนวาเหตการณมลพษทางสงแวดลอมในอดตเชนปญหานคมอตสาหกรรม

มาบตาพดปญหาหมอกควนไฟปาในภาคเหนอปญหาการปนเปอนของโลหะหนกในน�าและดนกรณสารตะกวปนเปอน

หวยคลต จงหวดกาญจนบร สารแคดเมยมปนเปอนในดนและขาว จงหวดตาก ปญหาไฟไหมบอขยะแพรกษา

เปนตน ซงลวนแลวแตท�าใหประชาชนทอาศยอยใกลแหลงมลพษไดรบสมผสสารมลพษเขาสรางกายทงทางตรง

และทางออมซงจะน�าไปสปญหาสขภาพในอนาคต

หนวยงานทางดานสาธารณสขทกระดบ จงจ�าเปนตองมการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบผลกระทบ

ทางสขภาพจากมลพษสงแวดลอมทงทางดานอปกรณเครองมองบประมาณและองคความรทใชในการเฝาระวง

ผลกระทบตอสขภาพประชาชนจากการรบสมผสมลพษสงแวดลอม โดยการประยกตใชความรในดานตางๆ

ทเกยวของ เชน กลไกการเกดโรคจากมลพษสงแวดลอม การคนหาสงคกคามสขภาพ การประเมนผลกระทบ

ตอสขภาพ การเฝาระวงทางสขภาพ การสอบสวนโรค ฯลฯ ซงสามารถเรยกกระบวนการท�างานทเกยวของ

กบการเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมวา “การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

(EnvironmentalMedicine)”ซงจะเปนแนวทางส�าคญทจะท�าใหหนวยงานทางดานสาธารณสขสามารถด�าเนนการ

ไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน

ดงนน ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค ในฐานะเปนหนวยงาน

พฒนาวชาการทเกยวของกบการดแลสขภาพประชาชนทมสาเหตมาจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ไดเลงเหนถงความส�าคญของผลกระทบทางสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขน จงมการพฒนาแนวทาง

การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมเพอใหหนวยงานทางดานสาธารณสขใชเปนแนวทางในการด�าเนนงานเฝาระวง

ปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากมลพษสงแวดลอม รวมทงเพอสนบสนนการพฒนาอ�าเภอควบคมโรคเขมแขง

แบบยงยนตอไป

แนวคดกำรจดบรกำรเวชกรรม

จำกสงแวดลอม1บทท

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

2

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

2.

1.2) วตถประสงคของกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

เพอดแลสขภาพของประชาชนทวไปจากสงคกคามทมอยหรอปนเปอนอยในสงแวดลอมรอบตวเนองจาก

โรคและปญหาสขภาพมกเกดขนเมอบคคลมการสมผสกบสงกอโรคทอย ในสงแวดลอมทงทางกายภาพ

เคมและชวภาพดงนนบคลากรทางสาธารณสขควรมความสามารถในการประเมนและจดการกบสาเหตทเกดจาก

สงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพได รวมทงจะตองมความรในเรองโรคทเกดจากสงแวดลอม การวนจฉย

และการรกษา

1.3) กลมเปำหมำย

กลมเปาหมายทจะน�าแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไปใชประกอบดวย

1. หนวยงานสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ไดแก ส�านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.)

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ (สสอ.) ในพนทเสยงหรอพนทมโอกาสเสยงตอ

ปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

2.หนวยบรการสาธารณสขไดแกโรงพยาบาลศนย(รพศ.)โรงพยาบาลทวไป(รพท.)โรงพยาบาลชมชน(รพช.)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล(รพ.สต.)ในพนทเสยงหรอพนทมโอกาสเสยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพ

จากมลพษสงแวดลอม

1.4) โครงสรำงบคลำกรในกำรด�ำเนนงำนดำนเวชกรรมสงแวดลอม

ปจจยดานบคลากรของหนวยงานสาธารณสขนนเปนปจจยส�าคญประการหนงในการขบเคลอน

การท�างานดานเวชกรรมสงแวดลอมซงจ�าเปนทจะตองมโครงสรางดานบคลากรทมความชดเจนและจ�านวนทเพยงพอ

ในการรบมอกบสถานการณมลพษสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนซงกระทรวงสาธารณสขไดตระหนกและเลงเหน

ความส�าคญของปญหาดงกลาวจงไดมการก�าหนดโครงสรางบคลากรดานเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทสงกด

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขตามหนงสอส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขทสธ0201.032/ว29

เรองโครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาคสงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขลงวนท

31มกราคม2555ไดก�าหนดโครงการดานบคลากรสาธารณสขเพอรองรบการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม

โดยมสาระส�าคญดงน

1. การจดตงกล มอาชวเวชกรรมสงแวดลอมในส�านกงานสาธารณสขจงหวด หากมความพรอม

ใหจดตงเปนกลมงานภายในและรายงานใหส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเพอพจารณาเหนชอบและใหก�าหนด

เฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและก�าลงคนทจะสามารถตงกลมงานได และในระหวางทยงไมไดตงกลมงาน

ใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด(สสจ.)ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ(สสอ.)ในพนทเสยงหรอพนททมโอกาสเสยงตอ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.) ในพนทเสยงหรอพนททมโอกาสเสยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

3

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

2.

1.2) วตถประสงคของกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

เพอดแลสขภาพของประชาชนทวไปจากสงคกคามทมอยหรอปนเปอนอยในสงแวดลอมรอบตวเนองจาก

โรคและปญหาสขภาพมกเกดขนเมอบคคลมการสมผสกบสงกอโรคทอย ในสงแวดลอมทงทางกายภาพ

เคมและชวภาพดงนนบคลากรทางสาธารณสขควรมความสามารถในการประเมนและจดการกบสาเหตทเกดจาก

สงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพได รวมทงจะตองมความรในเรองโรคทเกดจากสงแวดลอม การวนจฉย

และการรกษา

1.3) กลมเปำหมำย

กลมเปาหมายทจะน�าแนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไปใชประกอบดวย

1. หนวยงานสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ไดแก ส�านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.)

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ (สสอ.) ในพนทเสยงหรอพนทมโอกาสเสยงตอ

ปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษสงแวดลอม

2.หนวยบรการสาธารณสขไดแกโรงพยาบาลศนย(รพศ.)โรงพยาบาลทวไป(รพท.)โรงพยาบาลชมชน(รพช.)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล(รพ.สต.)ในพนทเสยงหรอพนทมโอกาสเสยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพ

จากมลพษสงแวดลอม

1.4) โครงสรำงบคลำกรในกำรด�ำเนนงำนดำนเวชกรรมสงแวดลอม

ปจจยดานบคลากรของหนวยงานสาธารณสขนนเปนปจจยส�าคญประการหนงในการขบเคลอน

การท�างานดานเวชกรรมสงแวดลอมซงจ�าเปนทจะตองมโครงสรางดานบคลากรทมความชดเจนและจ�านวนทเพยงพอ

ในการรบมอกบสถานการณมลพษสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนซงกระทรวงสาธารณสขไดตระหนกและเลงเหน

ความส�าคญของปญหาดงกลาวจงไดมการก�าหนดโครงสรางบคลากรดานเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทสงกด

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขตามหนงสอส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขทสธ0201.032/ว29

เรองโครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาคสงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขลงวนท

31มกราคม2555ไดก�าหนดโครงการดานบคลากรสาธารณสขเพอรองรบการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม

โดยมสาระส�าคญดงน

1. การจดตงกลมอาชวเวชกรรมสงแวดลอมในส�านกงานสาธารณสขจงหวด หากมความพรอม

ใหจดตงเปนกลมงานภายในและรายงานใหส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเพอพจารณาเหนชอบและใหก�าหนด

เฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและก�าลงคนทจะสามารถตงกลมงานได และในระหวางทยงไมไดตงกลมงาน

ใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน

ทมา : หนงสอสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการ

บรหารสวนภมภาค สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555 ภาพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.)

- นกจดการงานทวไป - นวก.เงนและบญช - นวก.พสด - จพ.การเงนและบญช - จพ.ธรการ - จพ.พสด - นายชางเทคนค - นายชางโยธา - จพ.โสตทศนศกษา - นายชางศลป - จพ.เผยแพรประชาสมพนธ

- นวก.สาธารณสข - นกวเคราะหนโยบายและแผน - นวก.คอมพวเตอร - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต

นายแพทยสาธารณสขจงหวด (ผอานวยการเฉพาะดาน (แพทย) ระดบสง

กลมงาน บรหารทวไป

กลมงาน พฒนายทธศาสตรสาธารณสข

กลมงาน สงเสรมสขภาพ

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - นายแพทย

สานกงานสาธารณสขจงหวด

- นายแพทย (ดานเวชกรรมปองกน) (เดม) - นกวชาการสาธารณสข (ดานสงเสรมพฒนา) (เดม) - จพ.สาธารณสข/นกวเคราะหนโยบายและแผน/นกวชาการสาธารณสข (จบห.สาธารณสข (เดม)

กลมงาน ควบคมโรค

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

กลมงาน นตการ

- นตกร - จพ.ธรการ - นายแพทย

กลมงาน พฒนาคณภาพ

และรปแบบบรการ

กลมงาน ประกนสขภาพ

กลมงานคมครองผบรโภคและ

เภสชสาธารณสข

กลมงานทรพยากรบคคล

กลมงาน ทนตสาธารณสข

- เภสชกร - นวก.สาธารณสข - จพ.เภสชกรรม - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

- นวก.สาธารณสข - นกวชาการ เงนและบญช - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต - จพ.การเงน

- นวก.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - จพ.สาธารณสข - นกการแพทย แผนไทย - นายแพทย

- ทนตแพทย - นวก.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข - นายแพทย

- นกทรพยากรบคคล - จพ.ธรการ - นายแพทย

** กลมงาน อาชวเวชกรรมและ เวชกรรมสงแวดลอม

** หมายเหต ใหกาหนดเฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและกาลงคนทจะสามารถตงกลมงานไดและในระหวางทยงไมไดตงกลมงานใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน

ทมา : หนงสอสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการ

บรหารสวนภมภาค สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555 ภาพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.)

- นกจดการงานทวไป - นวก.เงนและบญช - นวก.พสด - จพ.การเงนและบญช - จพ.ธรการ - จพ.พสด - นายชางเทคนค - นายชางโยธา - จพ.โสตทศนศกษา - นายชางศลป - จพ.เผยแพรประชาสมพนธ

- นวก.สาธารณสข - นกวเคราะหนโยบายและแผน - นวก.คอมพวเตอร - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต

นายแพทยสาธารณสขจงหวด (ผอานวยการเฉพาะดาน (แพทย) ระดบสง

กลมงาน บรหารทวไป

กลมงาน พฒนายทธศาสตรสาธารณสข

กลมงาน สงเสรมสขภาพ

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - นายแพทย

สานกงานสาธารณสขจงหวด

- นายแพทย (ดานเวชกรรมปองกน) (เดม) - นกวชาการสาธารณสข (ดานสงเสรมพฒนา) (เดม) - จพ.สาธารณสข/นกวเคราะหนโยบายและแผน/นกวชาการสาธารณสข (จบห.สาธารณสข (เดม)

กลมงาน ควบคมโรค

- นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

กลมงาน นตการ

- นตกร - จพ.ธรการ - นายแพทย

กลมงาน พฒนาคณภาพ

และรปแบบบรการ

กลมงาน ประกนสขภาพ

กลมงานคมครองผบรโภคและ

เภสชสาธารณสข

กลมงานทรพยากรบคคล

กลมงาน ทนตสาธารณสข

- เภสชกร - นวก.สาธารณสข - จพ.เภสชกรรม - จพ.สาธารณสข - นายแพทย

- นวก.สาธารณสข - นกวชาการ เงนและบญช - จพ.สาธารณสข - จพ.สถต - จพ.การเงน

- นวก.สาธารณสข - พยาบาลวชาชพ - จพ.สาธารณสข - นกการแพทย แผนไทย - นายแพทย

- ทนตแพทย - นวก.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข - นายแพทย

- นกทรพยากรบคคล - จพ.ธรการ - นายแพทย

** กลมงาน อาชวเวชกรรมและ เวชกรรมสงแวดลอม

** หมายเหต ใหกาหนดเฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและกาลงคนทจะสามารถตงกลมงานไดและในระหวางทยงไมไดตงกลมงานใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

4

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

3.

2. โครงสรางบคลากรของกล มภารกจดานบรการปฐมภม โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

จะมหนวยงานหลกทรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอมคองานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอมซงเปน

หนวยงานยอยของกลมงานอาชวเวชกรรมโดยมรายละเอยดดงน

หนา 3 ภาพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานกงานสาธารณสขจงหวด

ภาพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานกงานสาธารณสขจงหวด

- นกจดการงานทวไป

- นวก.เงนและบญช

- นวก.พสด

- จพ.การเงนและบญช

- จพ.ธรการ

- จพ.พสด

- นายชางเทคนค

- นายชางโยธา

- จพ.โสตทศนศกษา

- นายชางศลป

- จพ.เผยแพร

ประชาสมพนธ

- นวก.สาธารณสข

- นกวเคราะหนโยบายและแผน

- นวก.คอมพวเตอร

- จพ.สาธารณสข

- จพ.สถต

นายแพทยสาธารณสขจงหวด (ผอานวยการเฉพาะดาน (แพทย) ระดบสง

กลมงาน

บรหารทวไป

กลมงาน

พฒนายทธศาสตรสาธารณสข

กลมงาน

สงเสรมสขภาพ

- นวก.สาธารณสข

- จพ.สาธารณสข

- พยาบาลวชาชพ

- นายแพทย

สานกงานสาธารณสขจงหวด

- นายแพทย (ดานเวชกรรมปองกน) (เดม)

- นกวชาการสาธารณสข (ดานสงเสรมพฒนา) (เดม)

- จพ.สาธารณสข/นกวเคราะหนโยบายและแผน/นกวชาการสาธารณสข (จบห.สาธารณสข (เดม)

กลมงาน

ควบคมโรค

- นวก.สาธารณสข

- จพ.สาธารณสข

- นายแพทย

กลมงาน

นตการ

- นตกร

- จพ.ธรการ

- นายแพทย

กลมงาน

พฒนาคณภาพ

และรปแบบบรการ

กลมงาน

ประกนสขภาพ

กลมงานคมครอง

ผบรโภคและ

เภสชสาธารณสข

กลมงาน

ทรพยากรบคคล

กลมงาน

ทนตสาธารณสข

- เภสชกร

- นวก.สาธารณสข

- จพ.เภสชกรรม

- จพ.สาธารณสข

- นายแพทย

- นวก.สาธารณสข

- นกวชาการ

เงนและบญช

- จพ.สาธารณสข

- จพ.สถต

- จพ.การเงน

และบญช

- นวก.สาธารณสข

- พยาบาลวชาชพ

- จพ.สาธารณสข

- นกการแพทย

แผนไทย

- นายแพทย

- ทนตแพทย

- นวก.สาธารณสข

- จพ.ทนต

สาธารณสข

- นายแพทย

- นกทรพยากร

บคคล

- จพ.ธรการ

- นายแพทย

** กลมงานอาชว

เวชกรรมและ

เวชกรรมสงแวดลอม

** หมายเหต ใหกาหนดเฉพาะในพนทเสยงโดยมภาระงานและกาลงคนทจะสามารถตงกลมงานได

และในระหวางทยงไมไดตงกลมงานใหบทบาทหนาทคงอยในกลมงานควบคมโรคกอน

ภาพท1โครงสรางหนวยงานในส�านกงานสาธารณสขจงหวด

ภาพท2โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

หนา 3 ภาพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

ภาพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

- นายแพทย

- นายแพทย

- เภสชกร

- พยาบาลวชาชพ

- นกการแพทยแพทยไทย

- จพ.สาธารณสข (วฒ ป.

การแพทยแผนไทย)

(อายรเวท)

- นายแพทย

1. งานคลนกอาชว

เวชกรรม

- นายแพทย

- พยาบาลวชาชพ

2. งานสงเสรมสขภาพ

และฟนฟสภาพวยทางาน

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

3. งานอาชวปองกน

และควบคมโรค

- นายแพทย

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

4. งานพษวทยาและ

เวชกรรมสงแวดลอม

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

5. งานอาชวอนามย

ความปลอดภยและ

อนามยสงแวดลอม

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

กลมภารกจดานบรการปฐมภม

กลมงานผปวยนอก

กลมงานการแพทยแผนไทย

และการแพทยทางเลอก

1. งานเวชปฏบต

ครอบครวและชมชน

- นายแพทย

- พยาบาลวชาชพ

1.1 งานรกษาพยาบาล

ชมชน

- พยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

กลมงานเวชกรรมสงคม

- นายแพทย

2. งานปองกนควบคมโรค

ระบาดวทยา

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

ศนยสขภาพชมชน

เขตเมอง (ศสม.)

3. งานพฒนาระบบ

บรการปฐมภมและ

สนบสนนเครอขาย

- นายแพทย

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

- จพ.เวชสถต

3.1 งานคลนกผสงอาย

- พยาบาลวชาชพ

3.2 งานบรการปฐมภม

- นายแพทย

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข

- จพ.สาธารณสข

- จพ.ทนตสาธารณสข/

นวก.สาธารณสข

- จพ.สาธารณสข (วฒ

ป.การแพทยแผนไทย

(อายรเวท)/นกการ

แพทยแผนไทย

4. งานสงเสรมสขภาพ

และฟนฟ

- พยาบาลวชาชพ

- นวก.สาธารณสข/

จพ.สาธารณสข

5. งานคมครองผบรโภค

- เภสชกร

- นวก.สาธารณสข

กลมงานสขศกษา

- นวก.สาธารสข

กลมงานอาชวเวชกรรม

ทมา : หนงสอสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาค สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555

ภาพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป (รพศ./รพท.)

คดกรองและประเมนปจจยเสยงตอสขภาพของคนทางานและผไดรบผลกระทบจากสงแวดลอม

บรการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

ตรวจพเศษดวยเครองมออาชวเวชศาสตร

เกบและวเคราะหสงสงตรวจทางอาชวเวชศาสตร

ตรวจวนจฉยและรกษาโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

วเคราะหความเหมาะสมของสขภาพกบลกษณะงานทปฏบต

ใหอาชวสขศกษาตามสภาพงาน

คมครองสทธผมารบบรการตามกฎหมายแรงงาน กฎหมายกองทนเงนทดแทน

สบคนขอมลประกอบการวนจฉยโรคจากการทางาน

ตรวจประเมนสขภาพตามความเหมาะสมของงาน

ตรวจวนจฉยและรกษา

สรางเสรมสขภาพและปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทวไปและสขภาพจากการทางาน สรางกระบวนการกากบ ตดตาม และประเมนผลพฤตกรรมทสงผลกระทบตอสขภาพคนทางาน วเคราะหพฤตกรรมและสรางรปแบบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตามปญหา ผลตสอเพอการสรางเสรมสขภาพทเหมาะสม บรการฟนฟสภาพคนทางานทประสบการเจบปวยและอนตรายจากการทางาน ประสานการสงตอเพอการฟนฟอาชพ สรางเครอขายภาคสขภาพรวมกบผเกยวของ ปรบสภาพงานใหสอดคลองกบผมปญหาสขภาพ สรางกระบวนการเรยนรและถายทอดผเกยวของ สรางนวตกรรมใหมดานอาชวอนามย

ประเมนและวเคราะหปจจย/ระบบงานและลกษณะงานทมผลกระทบตอสขภาพ

สรางกระบวนการเฝาระวงกากบตดตามและแกไขสงแวดลอมในการทางานในงานอาชพตางๆ

ตรวจและประเมนระดบคาของสงแวดลอมในการทางาน

ควบคมปองกนโรคจากการทางาน

ออกแบบการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

เฝาระวงและสอบสวนโรคและตดตามเยยมบาน/ททางานผปวย

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการทางาน

ดาเนนงานสาธารณสขมลฐานในสถานประกอบการ

จดหนวยบรการอาชวอนามยเชงรกในสถานททางาน

จดทาฐานขอมลอาชวนามยและความปลอดภยระดบจงหวดและวเคราะหสถานการณแนวโนมปญหา

สรางกระบวนการประเมนความเสยงหรอมลพษในสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ เฝาระวงสภาวะสขภาพของประชาชนกลมเสยง เตรยมความพรอมรองรบสถานการณฉกเฉน เผยแพรประชาสมพนธความรและสอสารความเสยงตอสขภาพและใหคาปรกษาแกประชาชน สรางภาคเครอขายทเกยวของในการปองกนและแกไขปญหาโรคหรอผลกระทบจากสงแวดลอม พฒนาระบบขอมลผลกระทบตอสขภาพและสภาพแวดลอม ศกษาวจยในพนท บรการดานวชาการ การควบคมและปองกนมลพษจากสงแวดลอม

เฝาระวงดานสขภาพ

เฝาระวงดานสงแวดลอมและความปลอดภยในหนวยงาน

สรางเสรมสขภาพบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการทางาน

ควบคมปองกนโรคจากการทางานของบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเครอขายสหสาขาวชาชพ

สถานทนาอยนาทางาน

สขาภบาลอาหาร

การควบคมและปองกนแมลง/สตวนาโรค

การจดการนาสะอาดเพอการอปโภค/บรโภค

การบาบดนาเสย

การบาบดและกาจดสงปฏกล

การจดการขยะมลฝอย

กลมงานอาชวเวชกรรม

งานคลนกอาชวเวชกรรม

งานสรางเสรมสขภาพ/ฟนฟสภาพ

วยทางาน

งานอาชวปองกน และควบคมโรค

งานพษวทยา และเวชกรรมสงแวดลอม

งานอาชวอนามย/ความปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยาบาล

2. โครงสรางบคลากรของกลมภารกจดานบรการปฐมภม โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป จะมหนวยงานหลกทรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม คอ งานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม ซงเปนหนวยงานยอยของกลมงานอาชวเวชกรรม โดยมรายละเอยด ดงน

- นายแพทย - นายแพทย

- เภสชกร - พยาบาลวชาชพ - นกการแพทยแพทยไทย - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย) (อายรเวท)

- นายแพทย 1. งานคลนกอาชว เวชกรรม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 2. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟสภาพวยทางาน - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 3. งานอาชวปองกน และควบคมโรค - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 4. งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 5. งานอาชวอนามย ความปลอดภยและอนามยสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

กลมภารกจดานบรการปฐมภม

กลมงานผปวยนอก กลมงานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

1. งานเวชปฏบตครอบครวและชมชน - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 1.1 งานรกษาพยาบาลชมชน

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

กลมงานเวชกรรมสงคม

- นายแพทย

2. งานปองกนควบคมโรคระบาดวทยา - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

ศนยสขภาพชมชน เขตเมอง (ศสม.)

3. งานพฒนาระบบบรการปฐมภมและสนบสนนเครอขาย - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.เวชสถต 3.1 งานคลนกผสงอาย - พยาบาลวชาชพ 3.2 งานบรการปฐมภม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข/นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย(อายรเวท)/นกการแพทยแผนไทย

4. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟ - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข/ จพ.สาธารณสข

5. งานคมครองผบรโภค - เภสชกร - นวก.สาธารณสข

กลมงานสขศกษา

- นวก.สาธารณสข

กลมงานอาชวเวชกรรม

2. โครงสรางบคลากรของกลมภารกจดานบรการปฐมภม โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป จะมหนวยงานหลกทรบผดชอบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม คอ งานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม ซงเปนหนวยงานยอยของกลมงานอาชวเวชกรรม โดยมรายละเอยด ดงน

- นายแพทย - นายแพทย

- เภสชกร - พยาบาลวชาชพ - นกการแพทยแพทยไทย - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย) (อายรเวท)

- นายแพทย 1. งานคลนกอาชว เวชกรรม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 2. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟสภาพวยทางาน - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 3. งานอาชวปองกน และควบคมโรค - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 4. งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข 5. งานอาชวอนามย ความปลอดภยและอนามยสงแวดลอม - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

กลมภารกจดานบรการปฐมภม

กลมงานผปวยนอก กลมงานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

1. งานเวชปฏบตครอบครวและชมชน - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ 1.1 งานรกษาพยาบาลชมชน

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

กลมงานเวชกรรมสงคม

- นายแพทย

2. งานปองกนควบคมโรคระบาดวทยา - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข

ศนยสขภาพชมชน เขตเมอง (ศสม.)

3. งานพฒนาระบบบรการปฐมภมและสนบสนนเครอขาย - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.เวชสถต 3.1 งานคลนกผสงอาย - พยาบาลวชาชพ 3.2 งานบรการปฐมภม - นายแพทย - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข - จพ.ทนตสาธารณสข/นวก.สาธารณสข - จพ.สาธารณสข (วฒ ป.การแพทยแผนไทย(อายรเวท)/นกการแพทยแผนไทย

4. งานสงเสรมสขภาพและฟนฟ - พยาบาลวชาชพ - นวก.สาธารณสข/ จพ.สาธารณสข

5. งานคมครองผบรโภค - เภสชกร - นวก.สาธารณสข

กลมงานสขศกษา

- นวก.สาธารณสข

กลมงานอาชวเวชกรรม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

5

ทมา : หนงสอสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขท สธ 0201.032/ว 29 เรอง โครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาค สงกดสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ลงวนท 31 มกราคม 2555

ภาพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป (รพศ./รพท.)

คดกรองและประเมนปจจยเสยงตอสขภาพของคนทางานและผไดรบผลกระทบจากสงแวดลอม

บรการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

ตรวจพเศษดวยเครองมออาชวเวชศาสตร

เกบและวเคราะหสงสงตรวจทางอาชวเวชศาสตร

ตรวจวนจฉยและรกษาโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

วเคราะหความเหมาะสมของสขภาพกบลกษณะงานทปฏบต

ใหอาชวสขศกษาตามสภาพงาน

คมครองสทธผมารบบรการตามกฎหมายแรงงาน กฎหมายกองทนเงนทดแทน

สบคนขอมลประกอบการวนจฉยโรคจากการทางาน

ตรวจประเมนสขภาพตามความเหมาะสมของงาน

ตรวจวนจฉยและรกษา

สรางเสรมสขภาพและปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทวไปและสขภาพจากการทางาน สรางกระบวนการกากบ ตดตาม และประเมนผลพฤตกรรมทสงผลกระทบตอสขภาพคนทางาน วเคราะหพฤตกรรมและสรางรปแบบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพตามปญหา ผลตสอเพอการสรางเสรมสขภาพทเหมาะสม บรการฟนฟสภาพคนทางานทประสบการเจบปวยและอนตรายจากการทางาน ประสานการสงตอเพอการฟนฟอาชพ สรางเครอขายภาคสขภาพรวมกบผเกยวของ ปรบสภาพงานใหสอดคลองกบผมปญหาสขภาพ สรางกระบวนการเรยนรและถายทอดผเกยวของ สรางนวตกรรมใหมดานอาชวอนามย

ประเมนและวเคราะหปจจย/ระบบงานและลกษณะงานทมผลกระทบตอสขภาพ

สรางกระบวนการเฝาระวงกากบตดตามและแกไขสงแวดลอมในการทางานในงานอาชพตางๆ

ตรวจและประเมนระดบคาของสงแวดลอมในการทางาน

ควบคมปองกนโรคจากการทางาน

ออกแบบการตรวจสขภาพตามความเสยงของลกษณะงาน

เฝาระวงและสอบสวนโรคและตดตามเยยมบาน/ททางานผปวย

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการทางาน

ดาเนนงานสาธารณสขมลฐานในสถานประกอบการ

จดหนวยบรการอาชวอนามยเชงรกในสถานททางาน

จดทาฐานขอมลอาชวนามยและความปลอดภยระดบจงหวดและวเคราะหสถานการณแนวโนมปญหา

สรางกระบวนการประเมนความเสยงหรอมลพษในสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ เฝาระวงสภาวะสขภาพของประชาชนกลมเสยง เตรยมความพรอมรองรบสถานการณฉกเฉน เผยแพรประชาสมพนธความรและสอสารความเสยงตอสขภาพและใหคาปรกษาแกประชาชน สรางภาคเครอขายทเกยวของในการปองกนและแกไขปญหาโรคหรอผลกระทบจากสงแวดลอม พฒนาระบบขอมลผลกระทบตอสขภาพและสภาพแวดลอม ศกษาวจยในพนท บรการดานวชาการ การควบคมและปองกนมลพษจากสงแวดลอม

เฝาระวงดานสขภาพ

เฝาระวงดานสงแวดลอมและความปลอดภยในหนวยงาน

สรางเสรมสขภาพบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเสรมพฤตกรรมความปลอดภยในการทางาน

ควบคมปองกนโรคจากการทางานของบคลากรในโรงพยาบาล

สรางเครอขายสหสาขาวชาชพ

สถานทนาอยนาทางาน

สขาภบาลอาหาร

การควบคมและปองกนแมลง/สตวนาโรค

การจดการนาสะอาดเพอการอปโภค/บรโภค

การบาบดนาเสย

การบาบดและกาจดสงปฏกล

การจดการขยะมลฝอย

กลมงานอาชวเวชกรรม

งานคลนกอาชวเวชกรรม

งานสรางเสรมสขภาพ/ฟนฟสภาพ

วยทางาน

งานอาชวปองกน และควบคมโรค

งานพษวทยา และเวชกรรมสงแวดลอม

งานอาชวอนามย/ความปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยาบาล

ภาพท 3 โครงสรางแล ภาพท 3 โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หมายเหต : สญลกษณ หมายถง ตาแหนงดงกลาวอาจกาหนดใหมหรอไมกได ตามความพรอมและความจาเปนของหนวยงาน หรอตามพนททมประเดนปญหาดานสงแวดลอมตอสขภาพ ภาพท 4 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

นายแพทยเชยวชาญ 2

นายแพทยปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 3

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

งานคลนก อาชวเวชกรรม

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

นายแพทยเชยวชาญ 1

นายแพทยปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ 1

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ 2

นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสข (เจาหนาทความปลอดภย) 1

หวหนากลมงานอาชวเวชกรรม นายแพทยทรงคณวฒ 1 (ดานเวชกรรมปองกน, อาชวเวชกรรม)

งานสรางเสรมสขภาพและฟนฟสภาพ

วยทางาน

งานอาชวปองกน และควบคมโรค

งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม

งานอาชวอนามย/ความปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยาบาล

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

6

ภาพท 3 โครงสรางแล ภาพท 3 โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หมายเหต : สญลกษณ หมายถง ตาแหนงดงกลาวอาจกาหนดใหมหรอไมกได ตามความพรอมและความจาเปนของหนวยงาน หรอตามพนททมประเดนปญหาดานสงแวดลอมตอสขภาพ ภาพท 4 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

นายแพทยเชยวชาญ 2

นายแพทยปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 3

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

งานคลนก อาชวเวชกรรม

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

นายแพทยเชยวชาญ 1

นายแพทยปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ 1

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ 2

นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสข (เจาหนาทความปลอดภย) 1

หวหนากลมงานอาชวเวชกรรม นายแพทยทรงคณวฒ 1 (ดานเวชกรรมปองกน, อาชวเวชกรรม)

งานสรางเสรมสขภาพและฟนฟสภาพ

วยทางาน

งานอาชวปองกน และควบคมโรค

งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม

งานอาชวอนามย/ความปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยาบาล

ภาพท 3 โครงสรางแล ภาพท 3 โครงสรางและบทบาทหนาทของกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หมายเหต : สญลกษณ หมายถง ตาแหนงดงกลาวอาจกาหนดใหมหรอไมกได ตามความพรอมและความจาเปนของหนวยงาน หรอตามพนททมประเดนปญหาดานสงแวดลอมตอสขภาพ ภาพท 4 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

นายแพทยเชยวชาญ 2

นายแพทยปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 3

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

งานคลนก อาชวเวชกรรม

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพ ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

นายแพทยเชยวชาญ 1

นายแพทยปฏบตการ/ ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ 2

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ 1

พยาบาลวชาชพเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ 2

นกวชาการสาธารณสขชานาญการพเศษ 1

นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ ชานาญการ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ ชานาญการ

นกวชาการสาธารณสข (เจาหนาทความปลอดภย) 1

หวหนากลมงานอาชวเวชกรรม นายแพทยทรงคณวฒ 1 (ดานเวชกรรมปองกน, อาชวเวชกรรม)

งานสรางเสรมสขภาพและฟนฟสภาพ

วยทางาน

งานอาชวปองกน และควบคมโรค

งานพษวทยาและ เวชกรรมสงแวดลอม

งานอาชวอนามย/ความปลอดภย/สงแวดลอม

ในโรงพยาบาล

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

7

สวนราชการ/ตาแหนง ระดบตาแหนง ประเภทตาแหนง

จานวน หมายเหต ชอตาแหนงในการ

บรหาร ชอตาแหนงในสาย

งาน รพศ. รพท.

งานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม พยาบาลวชาชพ นกวชาการสาธารณสข นกวชาการสาธารณสข พยาบาลวชาชพ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

ปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ชานาญการ ปฏบตการ/ชานาญการ

วช. ว. ว.

วช.

1 1

- -

ตาม GIS

ตาม GIS

หมายเหต : สญลกษณ หมายถง ตาแหนงดงกลาวอาจกาหนดใหมหรอไมกได ตามความพรอมและความจาเปนของหนวยงาน หรอตามพนททมประเดนปญหาดานสงแวดลอมตอสขภาพ ภาพท 5 กรอบอตรากาลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

8

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

6.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

หนวยงานทท�างานดานเวชกรรมสงแวดลอม จ�าเปนตองเตรยมความพรอมอปกรณและเครองมอทใชใน

การท�างานใหมความเหมาะสมและครบถวนโดยพจารณาถงความเสยงหรออนตรายทอาจเกดขนในพนทรบผดชอบ

ยกตวอยางเชน พนทเขตรบผดชอบมโรงงานทใชแอมโมเนยเปนวตถดบหลกในการผลตเปนจ�านวนมาก และอย

ใกลบรเวณทมชมชนอยอยางหนาแนน ดงนน จงจ�าเปนตองมการจดเตรยมอปกรณในการตรวจวดระดบกาซ

แอมโมเนยทอาจเกดการรวไหลสชมชนเปนตนโดยเครองมอและอปกรณบางชนดทอาจมความจ�าเปนในการใชงาน

แตอาจมราคาแพงหรอความซบซอนในการใชงาน ดงนน ควรมการประสานความรวมมอกบหนวยงานทมความ

สามารถในการตรวจวดไดเชนกรมควบคมมลพษส�านกอนามยสงแวดลอมกรมอนามยส�านกโรคจากการประกอบ

อาชพและสงแวดลอมกรมควบคมโรคโรงพยาบาลนพรตนราชธานกรมการแพทยเปนตน

ตวอยางเครองมอทใชในการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอมเชน

-เครองมอตรวจวเคราะหมลพษทางอากาศเชนฝนละอองSO2COH2SAmmoniaฯลฯ

-เครองมอตรวจวเคราะหทางชวภาพเชนตะกวในเลอดแคดเมยมในปสสาวะการตรวจนบเมดเลอดฯลฯ

-เครองมอตรวจวเคราะหกายภาพเชนแสงสวางเสยงความรอนกมมนตรงสฯลฯ

-อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล(PPE)เชนหนากากN95ถงมอยางแวนตานรภยรองเทานรภย

ชดปองกนสารเคมฯลฯ

SO2 CO H2SAmmoniaฯลฯ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

5.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 5 

ภาพท 4 กรอบโครงสรางกลมงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป1

ภาพท 5 กรอบอตรากาลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม

1.5) เครองมอทใชในการดาเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม

ในการดาเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม จะมการใชเครองมอและอปกรณในการเฝาระวง ทางสขภาพทเกยวของกบสงแวดลอม เชน ดน นา อากาศ สารเคม หรอมอากาศเปนตวกลาง เชน เสยง หรอตรวจ สงทอยในสงแวดลอมแตจบตองไมได เชน กมมนตรงส ฯลฯ อาจตดตงหรอวางเครองตรวจอยกบท (Area sampling) หรอตดไปกบตวคนงาน (Personal sampling) หลกคด คอ หากคนงานหรอประชาชนทอยในสงแวดลอมทมสงคกคามสขภาพนนไมเกนคามาตรฐานตามทกฎหมายกาหนดหรอไมเกนคาแนะนาตามทองคกรวชาการกาหนด แลวจะไมปวยจากสงคกคามสขภาพนน (พรชย สทธศรณยกล, 2555)

ชนดและประเภทของเครองมอทใชในการดาเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม อาจจะมลกษณะใกลเคยงกบงานดานอาชวเวชกรรม เนองจากสงคกคามทางสขภาพอาจเปนชนดเดยวกน ยกตวอยางเชน การเกดเหตการณไฟไหมบอขยะแพรกษา ซงทาใหเกดมลพษจากการเกดเพลงไหม เชน กาซซลเฟอรไดออกไซค กาซคารบอนมอนอกไซค ฯลฯ ซงเปนมลพษชนดเดยวกนกบทเกดขนจากโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท ดงนนเครองมอทใชในการตรวจวดคณภาพอากาศ จงสามารถใชอปกรณตรวจวดในงานดานอาชวเวชกรรมทดแทนได ทงนขนอยกบลกษณะมลพษและคณสมบตของเครองมอแตละชนด

                                                            1 ขอเสนอของชมรมอาชวเวชกรรม

1.5) เครองมอทใชในกำรด�ำเนนงำนดำนเวชกรรมสงแวดลอม

ในการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม จะมการใชเครองมอและอปกรณในการเฝาระวง

ทางสขภาพทเกยวของกบสงแวดลอมเชนดนน�าอากาศสารเคมหรอมอากาศเปนตวกลางเชนเสยงหรอตรวจ

สงทอยในสงแวดลอมแตจบตองไมไดเชนกมมนตรงสฯลฯอาจตดตงหรอวางเครองตรวจอยกบท(Areasampling)

หรอตดไปกบตวคนงาน(Personalsampling)หลกคดคอหากคนงานหรอประชาชนทอยในสงแวดลอมทม

สงคกคามสขภาพนนไมเกนคามาตรฐานตามทกฎหมายก�าหนดหรอไมเกนคาแนะน�าตามทองคกรวชาการก�าหนด

แลวจะไมปวยจากสงคกคามสขภาพนน(พรชยสทธศรณยกล,2555)

ชนดและประเภทของเครองมอทใชในการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอมอาจจะมลกษณะใกลเคยง

กบงานดานอาชวเวชกรรมเนองจากสงคกคามทางสขภาพอาจเปนชนดเดยวกนยกตวอยางเชนการเกดเหตการณ

ไฟไหมบอขยะแพรกษาซงท�าใหเกดมลพษจากการเกดเพลงไหมเชนกาซซลเฟอรไดออกไซดกาซคารบอน

มอนอกไซดฯลฯซงเปนมลพษชนดเดยวกนกบทเกดขนจากโรงงานอตสาหกรรมบางประเภทดงนนเครองมอทใชใน

การตรวจวดคณภาพอากาศจงสามารถใชอปกรณตรวจวดในงานดานอาชวเวชกรรมทดแทนไดทงนขนอยกบลกษณะ

มลพษและคณสมบตของเครองมอแตละชนด

ภาพท5กรอบอตราก�าลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอมกลมงานอาชวเวชกรรม

หนา 5 ภาพท 5 กรอบอตรากาลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม

สวนราชการ/ตาแหนง ระดบตาแหนง ประเภทตาแหนง

จานวน หมายเหต ชอตาแหนงในการบรหาร ชอตาแหนงในสายงาน รพศ. รพท.

งานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม พยาบาลวชาชพ นกวชาการสาธารณสข นกวชาการสาธารณสข พยาบาลวชาชพ

พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ/ ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ/ชานาญการ พยาบาลวชาชพปฏบตการ/ชานาญการ

ปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ชานาญการ/ชานาญการพเศษ/เชยวชาญ ปฏบตการ/ชานาญการ ปฏบตการ/ชานาญการ

วช.

ว.

ว.

วช.

1 1 □ □

- - □ □

ตาม GIS

ตาม GIS

ภาพท 5 กรอบอตรากาลงงานพษวทยาและเวชกรรมสงแวดลอม กลมงานอาชวเวชกรรม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

9

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

7.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 7 

1.6) กรอบแนวคดการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

1. การประเมนความเสยง

2. การเฝาระวง

3. การวนจฉยรกษา

4. การบรหารจดการ

5. การสนบสนน

1.1 การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ 1.3 การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมสงแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกนโรคจากสงแวดลอม 3.1 การวนจฉย รกษา และฟนฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจดการทางการแพทย- การรองรบหรอสงตอผปวย - การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจดทา HIA - รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงาน ทเกยวของ โดยเฉพาะ สานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ฯลฯ เพอการปองกนควบคมและแกปญหา

5.1 จดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนน การแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนบสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3 ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร 5.4 จดทาวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

1.6) กรอบแนวคดกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

10

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

8.

การจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอมเปนความรวมมอกนระหวางสหสาขาวชาชพประกอบดวยแพทย

โดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและสงแวดลอม พยาบาล โดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามยและสงแวดลอม

นกสขศาสตรอตสาหกรรมวศวกรสงแวดลอมนกระบาดวทยาสงแวดลอมนกพษวทยาสงแวดลอมนกสขศกษา

เปนตน ซงแนวคดในการบรหารจดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจดการแตละระดบ กฎหมาย

และการบงคบใช ระบบการจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอม ระบบเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพและระบบขอมล

ขาวสารระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการด�าเนนโครงการ(HIA)การเตรยมการรองรบอบตภยการ

พฒนาบคลากรในแตละระดบการสอสารประชาสมพนธและการหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการแกปญหาและ

ปองกน

บทบาทหลกในการด�าเนนงานดานเวชกรรมสงแวดลอม ไดแก การประเมนและการจดการ

ความเสยงทางสขภาพ (Health risk assessment andmanagement) การผลกดนและสนบสนนนโยบาย

(Policydevelopment)และการควบคมคณภาพ(Qualityassurance)

กจกรรมหลกในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม ประกอบดวย 5 กจกรรมหลก ดงตอไปน

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง

1.1การประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ

1.2การบรหารจดการความเสยงดานสขภาพ

1.3การสอสารความเสยงใหหนวยงานทเกยวของและประชาชน

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

2.1การเฝาระวงทางเวชกรรมสงแวดลอม

2.2การสอบสวนโรคจากสงแวดลอม

2.3การควบคมปองกนโรคจากสงแวดลอม

กจกรรมท 3 กำรวนจฉยรกษำโรคจำกสงแวดลอม

3.1การวนจฉยรกษาฟนฟสขภาพ

3.2การรายงานโรค

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร

4.1การบรหารจดการทางการแพทย

-การรองรบหรอสงตอผปวย

-การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2การบรหารจดการทางการสาธารณสข

-มสวนรวมในกระบวนการจดท�าHIA

-รวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงานทเกยวของ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

9.

กจกรรมท 5 กำรสนบสนน

5.1จดท�าแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอก

กระทรวงสาธารณสข

5.2การสนบสนนการด�าเนนงานในการชดเชยการเจบปวยหรอด�าเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร

5.4จดท�าวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง

1.1 กำรประเมนควำมเสยงทำงสงแวดลอมทมผลตอสขภำพ

เปนขนตอนการคนหาความเสยงจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมซงเปนขนตอนแรกของการประเมน

ความเสยงเปนการระบถงอนตรายหรอปญหาทอาจเกดขนจากการไดรบสมผสมลพษสงแวดลอมตางๆเชน

สารเคม โลหะหนก ฝนละออง เชอโรค ฯลฯน�าไปสการประเมนความเสยงทเกดขนตอสขภาพจากสงคกคามหรอ

มลพษสงแวดลอมและใชเปนขอมลในจดล�าดบความส�าคญของปญหาการวางแผนการด�าเนนงานและการจดตงงบ

ประมาณเพอด�าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพทเกดขนจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมตอไป ซงสภาวจย

แหงชาตของสถาบนวทยาศาสตรแหงชาตประเทศสหรฐอเมรกาไดเสนอรปแบบการประเมนความเสยงออกเปน

4ขนตอนประกอบดวย

1. กำรประเมนสงคกคำม(HazardIdentification)ขนตอนนเปนการศกษาเพอทจะตอบค�าถาม

วาสงคกคามทเราก�าลงสนใจจะมความสมพนธกบผลกระทบดานสขภาพหรอไม

2. กำรประเมนกำรสมผส(ExposureAssessment)เปนการหาขนาดของสงคกคามทมนษยไดรบ

ไมวาจะกอนหรอหลงมาตรการการควบคมสงคกคาม

3. กำรประเมนขนำดสมผสกบกำรตอบสนอง(Dose-ResponseAssessment)คอการหาความสมพนธ

ระหวางขนาดของการสมผสกบโอกาสของการเกดผลเสยดานสขภาพ

4. กำรอธบำยลกษณะของควำมเสยง(RiskCharacterization)คอการพรรณนาลกษณะทางธรรมชาต

และขนาดของความเสยงในมนษยซงจะตองรวมเอาความไมแนนอน(Uncertainties)เขาดวย

โดยสรปผลลพธสดทายทตองการคอการตอบค�าถามวาสงคกคามใดๆจะกอใหเกดผลกระทบ

ตอสขภาพของมนษยมากนอยเพยงใดซงจ�าเปนจะตองอาศยองคความรทไดจาก3ขนตอนขางตน

(ศกษารายละเอยดเพมเตมไดในบทท3)

ขาวสาร ระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการด�าเนนโครงการ (HIA) การเตรยมการรองรบอบตภย

การพฒนาบคลากรในแตละระดบการสอสารประชาสมพนธและการหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการแกปญหาและ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

11

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

9.

กจกรรมท 5 กำรสนบสนน

5.1จดท�าแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอก

กระทรวงสาธารณสข

5.2การสนบสนนการด�าเนนงานในการชดเชยการเจบปวยหรอด�าเนนการตามกฎหมายอนๆ

5.3ฝกอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร

5.4จดท�าวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

กจกรรมท 1 กำรประเมนควำมเสยง

1.1 กำรประเมนควำมเสยงทำงสงแวดลอมทมผลตอสขภำพ

เปนขนตอนการคนหาความเสยงจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมซงเปนขนตอนแรกของการประเมน

ความเสยงเปนการระบถงอนตรายหรอปญหาทอาจเกดขนจากการไดรบสมผสมลพษสงแวดลอมตางๆเชน

สารเคม โลหะหนก ฝนละออง เชอโรค ฯลฯน�าไปสการประเมนความเสยงทเกดขนตอสขภาพจากสงคกคามหรอ

มลพษสงแวดลอมและใชเปนขอมลในจดล�าดบความส�าคญของปญหาการวางแผนการด�าเนนงานและการจดตงงบ

ประมาณเพอด�าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพทเกดขนจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอมตอไปซงสภาวจย

แหงชาตของสถาบนวทยาศาสตรแหงชาตประเทศสหรฐอเมรกาไดเสนอรปแบบการประเมนความเสยงออกเปน

4ขนตอนประกอบดวย

1. กำรประเมนสงคกคำม(HazardIdentification)ขนตอนนเปนการศกษาเพอทจะตอบค�าถาม

วาสงคกคามทเราก�าลงสนใจจะมความสมพนธกบผลกระทบดานสขภาพหรอไม

2. กำรประเมนกำรสมผส(ExposureAssessment)เปนการหาขนาดของสงคกคามทมนษยไดรบ

ไมวาจะกอนหรอหลงมาตรการการควบคมสงคกคาม

3. กำรประเมนขนำดสมผสกบกำรตอบสนอง(Dose-ResponseAssessment)คอการหาความสมพนธ

ระหวางขนาดของการสมผสกบโอกาสของการเกดผลเสยดานสขภาพ

4. กำรอธบำยลกษณะของควำมเสยง(RiskCharacterization)คอการพรรณนาลกษณะทางธรรมชาต

และขนาดของความเสยงในมนษยซงจะตองรวมเอาความไมแนนอน(Uncertainties)เขาดวย

โดยสรปผลลพธสดทายทตองการคอการตอบค�าถามวาสงคกคามใดๆจะกอใหเกดผลกระทบ

ตอสขภาพของมนษยมากนอยเพยงใดซงจ�าเปนจะตองอาศยองคความรทไดจาก3ขนตอนขางตน

(ศกษารายละเอยดเพมเตมไดในบทท3)

มลพษสงแวดลอม และใชเปนขอมลในการจดล�าดบความส�าคญของปญหา การวางแผนการด�าเนนงาน และ

การจดตงงบประมาณเพอด�าเนนการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพทเกดขนจากสงคกคามหรอมลพษสงแวดลอม

ตอไปซงสภาวจยแหงชาตของสถาบนวทยาศาสตรแหงชาตประเทศสหรฐอเมรกาไดเสนอรปแบบการประเมน

ความเสยงออกเปน4ขนตอนประกอบดวย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

12

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

10.

1.2. กำรบรหำรจดกำรควำมเสยงดำนสขภำพ

การบรหารจดการความเสยงคอ“กระบวนการคนหา ประเมน คดเลอก และด�าเนนกจกรรมตาง ๆ

เพอลดความเสยงตอสขภาพมนษยและระบบนเวศ” เปาหมายของการจดการความเสยงคอการด�าเนนการทองหลกการ

ทางวทยาศาสตร ความคมคาทางเศรษฐศาสตร เพอลดหรอปองกนความเสยง โดยค�านงถงปจจยดานสงคม

วฒนธรรมการเมองและกฎหมายดวย

ขนตอนในการจดการความเสยงม6ขนตอนดงน

1.การก�าหนดประเภทของปญหาและบรบท

2.การวเคราะหความเสยงของปญหา

3.ส�ารวจทางเลอกตางๆในการก�าหนดความเสยง

4.ตดสนใจวธการในการด�าเนนการลดความเสยง

5.ด�าเนนการมาตรการทก�าหนด

6.ประเมนผลการด�าเนนการ(ศกษารายละเอยดเพมเตมไดในบทท3)

1.3 กำรสอสำรควำมเสยงใหหนวยงำนทเกยวของและประชำชน

การสอสารความเสยงปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขนแกประชาชนเปนกระบวนการเผยแพรและกระจาย

ขอมลทถกตองและเหมาะสมกบผทเกยวของซงหลงจากทไดมการคนหาและประเมนความเสยงจากสงคกคาม

หรอมลพษสงแวดลอมทเกดขนภายในพนทซงท�าใหสามารถระบไดวาประชาชนกลมใดหรออาศยอยในบรเวณใด

ทอาจไดรบผลกระทบจากปญหาทเกดขนดงนนหนวยงานทเกยวของควรมการสอสารและประชาสมพนธแกประชาชน

หรอผทเกยวของใหมความเขาใจถงลกษณะปญหาผลกระทบทเกดขนและความรในการปองกนตนเองเพอปองกน

ความเขาใจทคาดเคลอนหรอลดความตนตระหนกจากการรบทราบขอมลทไมตองกบความเปนจรงทเกดขน

โดยมขนตอนในการด�าเนนการดงน

1.3.1 ท�ำกำรวเครำะหขอมลทจะใชในการสอสารใหมความถกตองและเหมาะสมกบลกษณะของ

กลมเปาหมายเชนระดบการศกษาวฒนธรรมศาสนาฯลฯ

1.3.2 ออกแบบรปแบบและชองทำงกำรสอสำรใหเหมำะสมกบกลมเปำหมำย ตามบรบทของชมชน

นนๆเชนการใชวทยชมชนหอกระจายขาวจดหมายฯลฯ

1.3.3 สอสำรหรอรำยงำนผลกำรวเครำะหขอมลสภาวะทางสงแวดลอมและการบาดเจบ/

ความเจบปวย/โรคทเกยวของกบสงแวดลอมดวยภาษาทเหมาะสมและเขาใจงายใหกบ

ผเกยวของเชนประชาชนผน�าชมชนหนวยงานในพนทและสวนกลางเปนตน

1.3.4 ควรมกำรใหสขศกษำหรอจดกจกรรมเพอเพมองคควำมรในการปองกนโรคจากสงแวดลอม

กบกลมเสยงเชนเดกนกเรยนผสงอายผปวยเรอรงฯลฯ

ด�าเนนการตามมาตรการทก�าหนด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

13

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

10.

1.2. กำรบรหำรจดกำรควำมเสยงดำนสขภำพ

การบรหารจดการความเสยงคอ“กระบวนการคนหา ประเมน คดเลอก และด�าเนนกจกรรมตาง ๆ

เพอลดความเสยงตอสขภาพมนษยและระบบนเวศ” เปาหมายของการจดการความเสยงคอการด�าเนนการทองหลกการ

ทางวทยาศาสตร ความคมคาทางเศรษฐศาสตร เพอลดหรอปองกนความเสยง โดยค�านงถงปจจยดานสงคม

วฒนธรรมการเมองและกฎหมายดวย

ขนตอนในการจดการความเสยงม6ขนตอนดงน

1.การก�าหนดประเภทของปญหาและบรบท

2.การวเคราะหความเสยงของปญหา

3.ส�ารวจทางเลอกตางๆในการก�าหนดความเสยง

4.ตดสนใจวธการในการด�าเนนการลดความเสยง

5.ด�าเนนการมาตรการทก�าหนด

6.ประเมนผลการด�าเนนการ(ศกษารายละเอยดเพมเตมไดในบทท3)

1.3 กำรสอสำรควำมเสยงใหหนวยงำนทเกยวของและประชำชน

การสอสารความเสยงปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขนแกประชาชนเปนกระบวนการเผยแพรและกระจาย

ขอมลทถกตองและเหมาะสมกบผทเกยวของซงหลงจากทไดมการคนหาและประเมนความเสยงจากสงคกคาม

หรอมลพษสงแวดลอมทเกดขนภายในพนทซงท�าใหสามารถระบไดวาประชาชนกลมใดหรออาศยอยในบรเวณใด

ทอาจไดรบผลกระทบจากปญหาทเกดขนดงนนหนวยงานทเกยวของควรมการสอสารและประชาสมพนธแกประชาชน

หรอผทเกยวของใหมความเขาใจถงลกษณะปญหาผลกระทบทเกดขนและความรในการปองกนตนเองเพอปองกน

ความเขาใจทคาดเคลอนหรอลดความตนตระหนกจากการรบทราบขอมลทไมตองกบความเปนจรงทเกดขน

โดยมขนตอนในการด�าเนนการดงน

1.3.1 ท�ำกำรวเครำะหขอมลทจะใชในการสอสารใหมความถกตองและเหมาะสมกบลกษณะของ

กลมเปาหมายเชนระดบการศกษาวฒนธรรมศาสนาฯลฯ

1.3.2 ออกแบบรปแบบและชองทำงกำรสอสำรใหเหมำะสมกบกลมเปำหมำย ตามบรบทของชมชน

นนๆเชนการใชวทยชมชนหอกระจายขาวจดหมายฯลฯ

1.3.3 สอสำรหรอรำยงำนผลกำรวเครำะหขอมลสภาวะทางสงแวดลอมและการบาดเจบ/

ความเจบปวย/โรคทเกยวของกบสงแวดลอมดวยภาษาทเหมาะสมและเขาใจงายใหกบ

ผเกยวของเชนประชาชนผน�าชมชนหนวยงานในพนทและสวนกลางเปนตน

1.3.4 ควรมกำรใหสขศกษำหรอจดกจกรรมเพอเพมองคควำมรในการปองกนโรคจากสงแวดลอม

กบกลมเสยงเชนเดกนกเรยนผสงอายผปวยเรอรงฯลฯ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

11.

1.3.5ควรมชองทางใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลและขอค�าปรกษาในการปองกนผลกระทบ

ตอสขภาพจากปญหามลพษสงแวดลอมทเกดขนแกประชาชนเชนเวบไซตเจาหนาท

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลหรอโรงพยาบาลฯลฯ

1.3.6ในกรณทมลพษเกนคาเฝาระวงหรออาจเปนอนตรายตอสขภาพควรมมาตรการการแจงเหต

หรอเตอนภยแก ประชาชนภายในพนทประสบปญหามลพษสงแวดล อมเพอให เ กด

ความตระหนกในการปองกนอนตรายทอาจเกดขนตอสขภาพ

กจกรรมท 2 กำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

2.1 กำรเฝำระวงทำงเวชกรรมสงแวดลอม

ในการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอมนน ศนยควบคมและปองกนโรค [Centers for

DiseaseControlandPrevention(CDC)]ไดก�าหนดใหม4ขนตอนทส�าคญดงนคอ

1) กำรรวบรวมขอมลในขนนจะตองมระบบในการเกบรวบรวมขอมลการเจบปวยหรออาการ

ทเกยวของรวมทงตวแปรดานปจจยเสยงตางๆจนเกดเปน“ฐานขอมล”ในกรณของระบบ

เฝาระวงอนามยสงแวดลอมหมายรวมถงการเกบขอมลสงคกคามและปจจยดานสงแวดลอมดวย

2) กำรวเครำะหขอมลในขนนเปนการน�าขอมลมาท�าการวเคราะหดวยวธการทางสถตทงน

3) กำรรำยงำนขอมลแกผ ทเกยวของคอการรายงานผลแกผ ทเกยวของทงในระดบผก�าหนด

นโยบายหรอประชาชนทได รบผลกระทบในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอม

ยงหมายรวมถงผกอมลพษดวย

4) กำรด�ำเนนกำรแกไขหรอปองกนปญหำเปนการน�าเอาขอมลทไดไปใชในการแกไขหรอปองกนปญหา

อนเปนเปาหมายสงสดเพอใหเกดสขภาพทดตอประชาชน

2.2 กำรสอบสวนทำงเวชกรรมสงแวดลอม

การสอบสวนโรคจากสงแวดลอม เปนการด�าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหไดรบทราบขอมล

และขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจยสาเหตของโรคจากสงแวดลอมโดยการ

เกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยา การเจบปวย ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลผลการตรวจ

ทางหองปฏบตการและขอมลอนๆทเกยวของโดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถอางอง

พสจนไดขนตอนการสอบสวนโรคทส�าคญ

อยางนอยควรจะสามารถบอกความชกหรออบตการณของโรคแนวโนมของโรคกล มเสยง

และความสมพนธระหวางปจจยเสยงกบการเกดโรคไดในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอม

การวเคราะหขอมลจะตองสามารถบอกความเชอมโยงระหวางปจจยดานสงแวดลอมกบปญหา

สขภาพได

ควรมชองทำงใหประชำชนสำมำรถเขำถงขอมลและขอค�ำปรกษำ ในการปองกนผลกระทบ1.3.5

1.3.6 ในกรณทมลพษเกนคาเฝาระวงหรออาจเปนอนตรายตอสขภาพควรมมำตรกำรกำรแจงเหต

หรอเตอนภยแกประชำชนภำยในพนทประสบปญหำมลพษสงแวดลอม เพอใหเกด

ความตระหนกในการปองกนอนตรายทอาจเกดขนตอสขภาพ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

14

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

12.

2.2.1ตรวจสอบปญหาทเกดขนกอนทจะตดสนใจด�าเนนการสอบสวนโรคหรอเหตการณทเกดขน

2.2.2ยนยนการวนจฉยและการระบาด

-การซกถามประวตและอาการเจบปวยประวตการสมผสตอสงคกคามสขภาพหรอมลพษสงแวดลอม

-การวนจฉยทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษ

2.2.3การประเมนผลอยางรวดเรวในเบองตนเกยวกบลกษณะการเกดโรคจากสงแวดลอม

2.2.4การเตรยมการกอนออกสอบสวนโรคโดยตองมองคความรทส�าคญประกอบดวย

-องคความรทเกยวของกบเรองหรอเหตการณทเกดขน(ธรรมชาตและลกษณะอาการของโรค

ปจจยสาเหตตางๆวธการจดเกบขอมลดานสขภาพและสงแวดลอมการเกบตวอยางวเคราะห

และอนๆทเกยวของและจ�าเปน)

-การเตรยมเครองมออปกรณตางๆทจ�าเปนในการสอบสวนโรคใหพรอม(เชนแบบสอบถาม

อปกรณปองกนตนเองแบบส�ารวจเกบรวบรวมขอมลอปกรณการเกบตวอยางเตรยมและ

ประสานงานกบเจาหนาทหองปฏบตการเกยวกบวธการเกบและสงตวอยางตรวจวเคราะห

เครองมออนๆทจ�าเปนในแตละเหตการณ)

-ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในการสอบสวนโรคจากสงแวดลอม

2.2.5การจดเตรยมทมสอบสวนโรค

2.2.6การรวบรวมขอมล

-การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสขภาพ

-การเกบรวบรวมขอมลดานสงแวดลอมเพอคนหาและประเมนคาปรมาณสารอนตรายและ

สงคกคามสขภาพ

2.2.7การวเคราะหขอมลการสอบสวนโรค

เปนการน�าขอมลทเกบรวบรวมจากการสอบสวนโรคซงประกอบดวยขอมลทวไปขอมลดาน

สขภาพเกยวกบอาการและอาการแสดงผลการตรวจรางกายผลการตรวจทางหองปฏบตการ

และขอมลดานสงแวดลอมฯลฯมาเรยบเรยงวเคราะหเพออธบายผลทคาดวาจะเปนสาเหตของ

การเกดโรคและภยสขภาพหากน�าขอมลการสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลว

แตยงไมสามารถสรปผลการสอบสวนหรอหาสาเหตไดชดเจนอาจตองพจารณาตงสมมตฐาน

เพอศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป

2.2.8การจดการโรคจากสงแวดลอมทเกดขนเชนการใหการรกษาผปวยหรอผไดรบผลกระทบการคนหา

กลมเสยงทอาจเกดโรคไดอกและหาแนวทางปองกนและควบคมโรคในกลมเสยงนนๆการควบคม

ปองกนและการก�าหนดมาตรการในการแกไข

2.2.9การสอสารผลการสอบสวนคอการรายงานผลการสอบสวนใหผทเกยวของไดรบทราบ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

15

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

12.

2.2.1ตรวจสอบปญหาทเกดขนกอนทจะตดสนใจด�าเนนการสอบสวนโรคหรอเหตการณทเกดขน

2.2.2ยนยนการวนจฉยและการระบาด

-การซกถามประวตและอาการเจบปวยประวตการสมผสตอสงคกคามสขภาพหรอมลพษสงแวดลอม

-การวนจฉยทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษ

2.2.3การประเมนผลอยางรวดเรวในเบองตนเกยวกบลกษณะการเกดโรคจากสงแวดลอม

2.2.4การเตรยมการกอนออกสอบสวนโรคโดยตองมองคความรทส�าคญประกอบดวย

-องคความรทเกยวของกบเรองหรอเหตการณทเกดขน(ธรรมชาตและลกษณะอาการของโรค

ปจจยสาเหตตางๆวธการจดเกบขอมลดานสขภาพและสงแวดลอมการเกบตวอยางวเคราะห

และอนๆทเกยวของและจ�าเปน)

-การเตรยมเครองมออปกรณตางๆทจ�าเปนในการสอบสวนโรคใหพรอม(เชนแบบสอบถาม

อปกรณปองกนตนเองแบบส�ารวจเกบรวบรวมขอมลอปกรณการเกบตวอยางเตรยมและ

ประสานงานกบเจาหนาทหองปฏบตการเกยวกบวธการเกบและสงตวอยางตรวจวเคราะห

เครองมออนๆทจ�าเปนในแตละเหตการณ)

-ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในการสอบสวนโรคจากสงแวดลอม

2.2.5การจดเตรยมทมสอบสวนโรค

2.2.6การรวบรวมขอมล

-การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสขภาพ

-การเกบรวบรวมขอมลดานสงแวดลอมเพอคนหาและประเมนคาปรมาณสารอนตรายและ

สงคกคามสขภาพ

2.2.7การวเคราะหขอมลการสอบสวนโรค

เปนการน�าขอมลทเกบรวบรวมจากการสอบสวนโรคซงประกอบดวยขอมลทวไปขอมลดาน

สขภาพเกยวกบอาการและอาการแสดงผลการตรวจรางกายผลการตรวจทางหองปฏบตการ

และขอมลดานสงแวดลอมฯลฯมาเรยบเรยงวเคราะหเพออธบายผลทคาดวาจะเปนสาเหตของ

การเกดโรคและภยสขภาพหากน�าขอมลการสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลว

แตยงไมสามารถสรปผลการสอบสวนหรอหาสาเหตไดชดเจนอาจตองพจารณาตงสมมตฐาน

เพอศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป

2.2.8การจดการโรคจากสงแวดลอมทเกดขนเชนการใหการรกษาผปวยหรอผไดรบผลกระทบการคนหา

กลมเสยงทอาจเกดโรคไดอกและหาแนวทางปองกนและควบคมโรคในกลมเสยงนนๆการควบคม

ปองกนและการก�าหนดมาตรการในการแกไข

2.2.9การสอสารผลการสอบสวนคอการรายงานผลการสอบสวนใหผทเกยวของไดรบทราบ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

13.

2.3 กำรควบคมปองกนโรคจำกสงแวดลอม

ในการป องกนโรคจากส งแวดล อมสามารถพจารณาตามล�าดบขนตอนของการด�าเนนโรค

(Courseofdisease)ไดการด�าเนนการปองกนโรคตามแนวคดนนอกจากจะด�าเนนการปองกนไมใหเกดโรคขนแลว

ในกรณทเกดเจบปวยขนมากยงสามารถปองกนตอเพอไมใหการเจบปวยนนเปนรนแรงมากขนหรอการปองกน

ไมใหทพพลภาพหรอเสยชวตไดโดยรายละเอยดการปองกนโรคจากสงแวดลอมตามล�าดบขนตอนของการด�าเนนโรค

มรายละเอยดดงน

• กำรปองกนปฐมภม ( Primary prevention)

คอการปองกนกอนทจะเกดโรคจากสงแวดลอมขนสามารถแบงไดเปน2กล มใหญๆคอ

(1)การด�าเนนการใดกตามเพอปองกนไมใหเกดโรคขนและ(2)การสงเสรมสขภาพ

(1)การด�าเนนการเพอปองกนไมใหเกดโรค(diseaseprevention)โดยการลดมลพษจากแหลงก�าเนด

เขมงวดกบมาตรการลดผลกระทบดานมลพษหรอดวยวธการตางๆดงตวอยางตอไปน

กำรปองกนและแกไขภำวะมลพษทำงอำกำศ

1. ลดสารภาวะมลพษทางอากาศจากแหลงก�าเนด โดยการเปลยนแปลงคณภาพเชอเพลง

ใชเครองยนตทมมลพษนอยปรบปรงกระบวนการผลตและลดมลพษจากยานพาหนะ

2.เขมงวดกบมาตรการลดผลกระทบดานภาวะมลพษทางอากาศจากภาคอตสาหกรรมโดยตรวจสอบ

การปลอยมลสารตางๆจากภาคอตสาหกรรมใหอยในระดบมาตรฐานและใหมการตดตงอปกรณ

ตรวจจบภาวะมลพษทางอากาศจากโรงงาน

3.สนบสนนการใชเทคโนโลยการเกษตรโดยน�าวสดเหลอใชจากภาคเกษตรมาใชเปนพลงงานเพอลด

การเผาวสดเหลอใชจากการเกษตรในทโลง

4.ปรบปรงระบบการก�าจดขยะมลฝอยชมชนใหมการบรหารจดการแบบครบวงจรถกหลกวชาการ

เพอลดการเผาขยะในทโลง

5.ป องกนการเกดไฟป า ตรวจตดตามปฏบตการดบไฟป า และฟ นฟสภาพหลงเกดไฟป า

6.สงเสรมการใชพลงงานหมนเวยนทมาจากธรรมชาตเชนพลงงานแสงอาทตยเพอลดภาวะมลพษ

ทางอากาศจากการเผาไหมเชอเพลงประเภทถานหน

7. ลดการใช อปกรณเครองใช ทมสารประกอบของสารทท�าให เกดภาวะเรอนกระจก เช น

สารคลอโรฟลออโรคารบอน(CFC)เปนตน

8. สนบสนนใหมการใชระบบการขนสงทมมลพษนอย และสงเสรมการใชระบบขนสงมวลชน

9.รณรงคและประชาสมพนธใหประชาชนเขาใจอนตรายทเกดจากภาวะมลพษทางอากาศและมสวนรวม

ในการปองกนแกไขมใหเกดภาวะมลพษทางอากาศ

10. ปรบปรงกฎหมาย เพมประสทธภาพการปฏบตตามและการใชบงคบกฎหมายดานการจดการ

ภาวะมลพษทางอากาศ

(1) กำรด�ำเนนกำรเพอปองกนไมใหเกดโรค (disease prevention)โดยการลดมลพษจากแหลงก�าเนด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

16

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

14.

กำรปองกนและบ�ำบดภำวะมลพษทำงน�ำ

1.ด�าเนนการปองกนและแกไขอยางเปนระบบทงพนทลมน�าจากตนน�าถงปากแมน�าโดยมการจดล�าดบ

ความส�าคญของปญหาและการจดท�าแผนปฏบตการปองกนและแกไขปญหา

2.ควบคมภาวะมลพษจากแหลงก�าเนดประเภทตางๆไดแกชมชนและอตสาหกรรมโดยการควบคม

น�าทงใหเปนไปตามมาตรฐาน

3.การลดภาวะมลพษจากแหลงก�าเนดไดแกการสงเสรมการใชเทคโนโลยหรอการผลตทสะอาด

และน�าของเสยไปใชใหเกดประโยชน

4.ควบคมการใชทดนทใกลแหลงน�าไดแกก�าหนดแหลงน�าดบเพอควบคมและฟนฟและจดเขตทดน

ส�าหรบกลมอตสาหกรรมทกอมลพษ

5.ใชมาตรการใหผกอมลพษตองเปนผจายคาบ�าบดโดยการสงเสรมใหมการจดเกบคาธรรมเนยมบ�าบด

น�าเสยจากชมชน

6.สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมและสนบสนนในการกอสรางระบบบ�าบดน�าเสย

7.ปรบปรงกฎหมายและเขมงวดกบมาตรการทใหภาคอตสาหกรรมและกจกรรมพาณชยกรรม

น�าน�าเสยเขาสระบบบ�าบดน�าเสยรวมกอนปลอยน�าเสยลงสแหลงน�า

8.สงเสรมและสนบสนนใหผแทนชมชนประชาคมและองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการ

ปองกนและแกไขปญหาในพนท

9.รณรงคและประชาสมพนธใหประชาชนไดรบความรและเกดจตส�านกเกยวกบการปองกนและแกไข

ปญหาภาวะมลพษทางน�าอยางตอเนอง

10.ก�าหนดใหมการสรางระบบบ�าบดน�าเสยรวมของชมชนโดยตองสามารถรวบรวมน�าเสยเขาสระบบ

ไดไมนอยกวารอยละ70ของน�าเสยทเกดขน

กำรปองกนและแกไขภำวะมลพษทำงเสยง

1.ก�าหนดใหมมาตรฐานควบคมระดบความดงของเสยงทกประเภท

2.ควบคมระดบเสยงจากแหลงก�าเนดใหอยในระดบทไดมาตรฐานตามทกฎหมายก�าหนดโดยการใช

กระบวนการผลตทไมใชเสยงดงบผนงหองดวยวสดลดเสยงหรอก�าแพงกนเสยง

3.ผ ทอย ในบรเวณทมแหลงก�าเนดเสยงดงควรใชวสดปองกนการไดยนเสยงดงเชนเครองอดห

เครองครอบหเปนตน

4.ก�าหนดเขตการใชทดนประเภททกอใหเกดเสยงดงร�าคาญใหอย ห างจากสถานททตองการ

ความสงบเงยบเชนชมชนพกอาศยโรงเรยนโรงพยาบาลวดเปนตนเพอเพมระยะทางระหวาง

แหลงก�าเนดเสยงกบชมชนหรอใหมเขตกนชนเพอลดความดงของเสยง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

17

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

15.

5.เขมงวดกบการใชมาตรการลดผลกระทบจากกจกรรมการกอสรางตางๆ

6.ยกเวนหรอลดภาษในกจกรรมหรอวสดอปกรณส�าหรบควบคมและปองกนภาวะมลพษทางเสยง

7.ใหการศกษาและฝกอบรมดานภาวะมลพษทางเสยงแกผทมสวนเกยวของ

8.สนบสนนงานวจยเกยวกบการปองกนควบคมและแกไขภาวะมลพษทางเสยง

9.สรางเครอขายตรวจสอบและเฝาระวงแหลงก�าเนดภาวะมลพษภายในชมชน

10.รณรงคและประชาสมพนธใหประชาชนรถงอนตรายจากภาวะมลพษทางเสยงและรวมมอกนปองกน

มใหเกดมลพษทางเสยง

กำรปองกนและแกไขของเสยอนตรำย

1.ชมชนควรแยกของเสยอนตรายออกจากขยะประเภทอนและน�าไปทงในทหนวยงานภาครฐ

จดไวใหเฉพาะ

2.เรงจดท�าศนยก�าจดของเสยอนตรายจากชมชน

3.ผทมหนาทก�าจดของเสยอนตรายควรมระบบการขนสงและเคลอนยายของเสยอนตรายทปลอดภย

ไมมการรวไหลระหวางทาง

4.ของเสยจากภาคอตสาหกรรมควรน�าไปก�าจดในสถานทก�าจดของเสยอนตรายโดยเฉพาะเชน

ศนยก�าจดของเสยอนตรายทด�าเนนการโดยภาคเอกชนปจจบนมอย2แหงคอศนยบรการก�าจด

กากอตสาหกรรมแสมด�ากรงเทพมหานครและศนยบรการก�าจดกากอตสาหกรรมจงหวดระยอง

5.เขมงวดกบมาตรการทางกฎหมายและระเบยบตางๆใหภาคอตสาหกรรมและภาคการผลตอนๆ

มกระบวนการจดเกบเคลอนยายและก�าจดของเสยอนตรายอยางถกสขลกษณะ

6.ของเสยอนตรายจากสถานพยาบาลควรมวธเกบขนทควบคมการแพรกระจายของเชอโรคเชน

ใชรถเกบขนทควบคมอณหภมไมเกน10องศาเซลเซยสและน�าไปเผาในเตาเผาขยะตดเชอโดยเฉพาะ

7.ใหความรแกประชาชนใหมความเขาใจในอนตรายจากของเสยอนตรายประเภทตางๆรวมถงวธการ

จดเกบของเสยเหลานนใหปลอดภย

8.รณรงคใหประชาชนลดการใชสนคาทกอใหเกดของเสยอนตรายเชนใชผลตภณฑทยอยสลาย

ไดงายและสามารถน�ากลบมาใชไดอก

9.จดตงศนยชวยเหลอในกรณเกดเหตฉกเฉนอนเนองมาจากของเสยอนตรายและประชาสมพนธ

ใหประชาชนทราบ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

18

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

16.

กำรปองกนและแกไขขยะมลฝอย

1.ก�าจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวชาการเชนการเผาในเตาเผาขยะการฝงกลบอยางถกสขลกษณะ

และการหมกท�าปยเปนตนซงแตละวธมความแตกตางกนในดานตนทนการด�าเนนงานความพรอม

ขององคกรปรมาณและประเภทของขยะเปนตน

2.จดการขยะโดยอาศยหลก5Rคอ

-Reduceการลดปรมาณขยะโดยลดการใชผลตภณฑทมบรรจภณฑสนเปลอง

-Reuseการน�ามาใชซ�าเชนขวดแกวกลองกระดาษกระดาษพมพหนาหลงเปนตน

-Repairการซอมแซมแกไขสงของตางๆใหสามารถใชงานตอได

-Rejectการหลกเลยงใชสงทกอใหเกดมลพษ

-Recycleการแปรสภาพและหมนเวยนน�ากลบมาใชไดใหมโดยน�าไปผานกระบวนการผลต

ใหมอกครง

3.การแยกขยะเพอลดขยะทตองน�าไปก�าจดจรงๆใหเหลอนอยทสดเชน

-ขยะแหงบางชนดทสามารถแปรสภาพน�ามากลบมาใชไดอกไดแกขวดแกวโลหะพลาสตก

-ขยะเปยกสามารถน�ามาหมกท�าปยน�าชวภาพ

-ขยะอนตรายเชนหลอดไฟถานไฟฉายกระปองฉดสเปรยตองมวธก�าจดทปลอดภย

4.สงเสรมการผลตทสะอาดในภาคการผลตโดยลดการใชวสดลดพลงงานและลดมลพษเพมศกยภาพ

การใชทรพยากรหมนเวยน การน�าของเสยกลบมาใชประโยชน และการออกแบบผลตภณฑให

มอายการใชงานไดนานขน

5.สงเสรมใหภาคธรกจเอกชนมสวนรวมลงทนและด�าเนนการจดการขยะ

6.ใหความรแกประชาชนในเรองการจดการขยะอยางถกหลกวชาการ

7.รณรงคและประชาสมพนธเพอสรางจตส�านกใหประชาชนเขาใจและยอมรบวาเปนภาระหนาทของ

ตนเองในการรวมมอกนจดการขยะมลฝอยทเกดขนในชมชน

(2) การสงเสรมสขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพ (health promotion) คอ การด�าเนนการในคน

ทมสขภาพดและยงไมเกดโรคขนโดยการใชวธการตางๆเพอท�าใหคนนนมสขภาพแขงแรงยงขนไปอกเนองจาก

คนทมสขภาพแขงแรงนนโดยทวไปกจะมความตานทานตอโรคไดมากกวาคนทสขภาพไมแขงแรงการด�าเนนการ

สงเสรมสขภาพจงจดไดวาเปนการปองกนโรคแบบปฐมภมอยางหนง

ตวอยางของกจกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน กจกรรมการออกก�าลงกาย การแนะน�าใหกนอาหาร

ทสะอาดและมประโยชนการใหพกอาศยอยในสงแวดลอมทมอากาศดการชวยเหลอใหเลกสบบหรการชวยเหลอ

ใหเลกดมสราทงหมดนกจดวาเปนการสงเสรมสขภาพเชนกน

(2) กำรสงเสรมสขภำพหรอกำรสรำงเสรมสขภำพ (health promotion) คอการด�าเนนการในคน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

19

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

16.

กำรปองกนและแกไขขยะมลฝอย

1.ก�าจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวชาการเชนการเผาในเตาเผาขยะการฝงกลบอยางถกสขลกษณะ

และการหมกท�าปยเปนตนซงแตละวธมความแตกตางกนในดานตนทนการด�าเนนงานความพรอม

ขององคกรปรมาณและประเภทของขยะเปนตน

2.จดการขยะโดยอาศยหลก5Rคอ

-Reduceการลดปรมาณขยะโดยลดการใชผลตภณฑทมบรรจภณฑสนเปลอง

-Reuseการน�ามาใชซ�าเชนขวดแกวกลองกระดาษกระดาษพมพหนาหลงเปนตน

-Repairการซอมแซมแกไขสงของตางๆใหสามารถใชงานตอได

-Rejectการหลกเลยงใชสงทกอใหเกดมลพษ

-Recycleการแปรสภาพและหมนเวยนน�ากลบมาใชไดใหมโดยน�าไปผานกระบวนการผลต

ใหมอกครง

3.การแยกขยะเพอลดขยะทตองน�าไปก�าจดจรงๆใหเหลอนอยทสดเชน

-ขยะแหงบางชนดทสามารถแปรสภาพน�ามากลบมาใชไดอกไดแกขวดแกวโลหะพลาสตก

-ขยะเปยกสามารถน�ามาหมกท�าปยน�าชวภาพ

-ขยะอนตรายเชนหลอดไฟถานไฟฉายกระปองฉดสเปรยตองมวธก�าจดทปลอดภย

4.สงเสรมการผลตทสะอาดในภาคการผลตโดยลดการใชวสดลดพลงงานและลดมลพษเพมศกยภาพ

การใชทรพยากรหมนเวยน การน�าของเสยกลบมาใชประโยชน และการออกแบบผลตภณฑให

มอายการใชงานไดนานขน

5.สงเสรมใหภาคธรกจเอกชนมสวนรวมลงทนและด�าเนนการจดการขยะ

6.ใหความรแกประชาชนในเรองการจดการขยะอยางถกหลกวชาการ

7.รณรงคและประชาสมพนธเพอสรางจตส�านกใหประชาชนเขาใจและยอมรบวาเปนภาระหนาทของ

ตนเองในการรวมมอกนจดการขยะมลฝอยทเกดขนในชมชน

(2) การสงเสรมสขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพ (health promotion) คอ การด�าเนนการในคน

ทมสขภาพดและยงไมเกดโรคขนโดยการใชวธการตางๆเพอท�าใหคนนนมสขภาพแขงแรงยงขนไปอกเนองจาก

คนทมสขภาพแขงแรงนนโดยทวไปกจะมความตานทานตอโรคไดมากกวาคนทสขภาพไมแขงแรงการด�าเนนการ

สงเสรมสขภาพจงจดไดวาเปนการปองกนโรคแบบปฐมภมอยางหนง

ตวอยางของกจกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน กจกรรมการออกก�าลงกาย การแนะน�าใหกนอาหาร

ทสะอาดและมประโยชนการใหพกอาศยอยในสงแวดลอมทมอากาศดการชวยเหลอใหเลกสบบหรการชวยเหลอ

ใหเลกดมสราทงหมดนกจดวาเปนการสงเสรมสขภาพเชนกน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

17.

• กำรปองกนทตยภม (Secondary prevention)

คอการปองกนในกรณทโรคเรมเกดขนแลวแตปองกนไมใหโรคนนเปนมากท�าไดโดยวธ(1)รบตรวจ

หาความผดปกตใหพบตงแตทโรคยงไมมอาการและ(2)หากโรคเรมมอาการแลวรบตรวจอาการใหพบแลวรกษา

ตงแตระยะแรกกระบวนการปองกนแบบทตยภมนจะด�าเนนการไดโดยแพทยเทานนตางจากการปองกน

ปฐมภมทใชการด�าเนนการรวมกนจากหลายสาขาวชาชพส�าหรบโรคจากสงแวดลอมแลวแพทยอาชวเวชศาสตร

รวมทงแพทยทมความร ด านเวชศาสตรสงแวดลอมจะมบทบาทอยางมากในการปองกนแบบทตยภม

รายละเอยดเปนดงน

(1)การตรวจหาความผดปกตใหพบ(earlydetection)โรคจากสงแวดลอมบางอยางนนแมวาจะยง

ไมมอาการ(symptom)และอาการแสดง(sign)ของโรคเกดขนแตกอาจมความผดปกตของระบบรางกาย

ใหตรวจพบไดกอนหนาทจะเกดโรคเปนระยะเวลานานหากสามารถตรวจผลกระทบตอสขภาพ(healtheffect)

ทเกดขนนใหพบตงแตระยะแรกและรบเขาไปด�าเนนการแกไขกจะท�าใหสามารถปองกนไมใหปวยจนมอาการได

(2)การวนจฉยและรกษาอยางรวดเรว(earlytreatment)เมอโรคทเปนเกดมอาการ(symptom)

และอาการแสดง(sign)ขนแลวการตรวจโดยแพทยใหพบโรคตงแตระยะเรมแรกกยงถอวาดกวามาพบโรคในระยะ

รนแรงแลวการตรวจพบและวนจฉยตงแตระยะเรมแรกนนท�าใหสามารถรกษาโรคไดอยางมประสทธภาพโอกาส

การรกษาหายกมกจะมมากกวาการตรวจพบในระยะรนแรงความยงยากผลแทรกซอนการเกดภาวะทพพลภาพ

และคาใชจายในการรกษากมกจะนอยกวาเราจงถอวาการตรวจวนจฉยโรคและรกษาใหไดอยางรวดเรวนน

กเปนการปองกนแบบทตยภมเชนกน

• กำรปองกนตตยภม (Tertiary prevention)

คอการปองกนในระดบสดทายหมายถงกรณทโรคมอาการมากแลวแตปองกนไมใหเกดภาวะ

ทพพลภาพขนการด�าเนนการปองกนโรคแบบตตยภมนนอกชอหนงกคอการฟนฟสมรรถภาพนนเองในการทคน

เกดเปนโรคขนมาจนมอาการมากแลวนนจะท�าใหระบบอวยวะบางอยางสญเสยหนาทไปไดการด�าเนนการฟนฟ

สมรรถภาพของผปวยกถอวาเปนการปองกนไมใหผปวยตองอยในภาวะทพพลภาพ ชวยเหลอตนเองไมได

เราจงจดวาการฟนฟสมรรถภาพเปนงานปองกนอยางหนงเชนกน

กจกรรมท 3 กำรวนจฉยรกษำ

3.1 กำรวนจฉย รกษำ ฟนฟสขภำพ

ในการวนจฉยโรคจากสงแวดลอม สงทตองพยายามหาค�าตอบ คอ ผ ปวยสมผสตอสารพษอะไร

และการรบสมผสตอมลพษทสงสยทเปนสาเหตของการเกดโรคในครงนหรอไม ดงนนกจกรรมการวนจฉยโรค

และหาสาเหตการกอโรคเบองตนควรประกอบดวย

รนแรงแลว การตรวจพบและวนจฉยตงแตระยะเรมแรกนนท�าใหสามารถรกษาโรคไดอยางมประสทธภาพ

โอกาสการรกษาหายกมกจะมมากกวาการตรวจพบในระยะรนแรง ความยงยาก การแทรกซอน การเกดภาวะ

ทพพลภาพ และคาใชจายในการรกษากมกจะนอยกวา เราจงถอวาการตรวจวนจฉยโรคและรกษาใหไดอยาง

รวดเรวนนกเปนการปองกนแบบทตยภมเชนกน

คอ การปองกนในระดบสดทาย หมายถง กรณทโรคมอาการมากแลว แตปองกนไมใหเกดภาวะ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

20

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

18.

3.1.1 ซกประวตและตรวจรำงกำยผปวย

-ผปวยสมผสตอสารพษอะไรผปวยพกอาศยทใดใกลกบแหลงมลพษใดหรอไมหรอมการกอมลพษ

ในครวเรอนหรอไม

-ผปวยเคยไดกลนสารเคมกลนกาซหรอตองหายใจสดฝนหรอควนทผดปกตตลอดเวลาหรอไม

-สมาชกในครอบครวหรอในบานใกลเคยงมอาการผดปกตเชนผปวยหรอไม

-เคยเกดเหตการณมการสอบสวนมมาตรการลดปญหาทเกดขนหรอไม

3.1.2 ประเมนลกษณะ (Pattern) ของกำรเกดกำรระบำด (Outbreak) หรอกำรเกดโรค/ ผลกระทบทำงสขภำพ

จากสงแวดลอมในชมชนรวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเสยง

3.1.3 วนจฉยโรคและหำควำมเชอมโยงของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกบปจจยเสยงทเกดจาก

มลพษสงแวดลอม

3.1.4 จดท�ำฐำนขอมลสขภำพและขอมลกำรวนจฉยเชนหนวยงานทรบตรวจชนดของBiomarkers

ทเหมาะกบการscreeningคามาตรฐานตางๆรายชอผเชยวชาญและแนวทางการรกษาโรค

จากสงแวดลอมเปนตน

สวนการฟนฟสขภาพผไดรบผลกระทบทางมลพษสงแวดลอมเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวย

ทสญเสยสมรรถภาพนนๆ ซงอาจจะเปนทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอให

บคคลเหลานนสามารถมชวตอยในสงคมอยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจ

3.2 รวบรวมและรำยงำนขอมลกำรเจบปวยจำกมลพษสงแวดลอมใหกบหนวยงำนทเกยวของ

การรวบรวมและรายงานขอมลการเจบปวยดวยโรคจากสงแวดลอมเปนการเฝาระวงแบบเชงรบ

(PassiveSurveillance)คอการรายงานผปวยทเขามาท�าการรกษาในโรงพยาบาลดวยอาการและมสาเหตจากการ

สมผสสงคกคามในสงแวดลอมหรอการสมผสมลพษสงแวดลอมโดยก�าหนดใหมการรายงานผปวยโรคจากสงแวดลอม

จากสถานบรการสาธารณสขตงแตระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป

และโรงพยาบาลศนยตามแนวทางการเฝาระวงและเครองมอมาตรฐานทไดก�าหนดไวเชนรายงานตามแบบรายงาน

506/2(แบบรายงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม)และการบนทกขอมลในโปรแกรมส�าเรจรป(env-occ)

และสงรายงานไปยงส�านกงานสาธารณสขจงหวดเพอตรวจสอบและรวบรวมสงไปยงส�านกงานปองกนควบคมโรค

ส�านกระบาดวทยาและส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมตอไป

ความส�าเรจของการเกบรวบรวมขอมลโรคจากสงแวดลอม จ�าเปนตองอาศยความรวมมอจากบคลากร

ในหลายสาขาวชาชพตามภาระหนาทและความรบผดชอบทใหบรการผปวยตงแตแรกรบโดย

3.1.2 ประเมนลกษณะ (Pattern) ของกำรเกดกำรระบำด (Outbreak) หรอกำรเกดโรค/ผลกระทบ

ทำงสขภำพ จากสงแวดลอมในชมชนรวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเสยง

3.1.3 วนจฉยโรคและหำควำมเชอมโยง ของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกบปจจยเสยงทเกดจาก

มลพษสงแวดลอม

3.1.4 จดท�ำฐำนขอมลสขภำพและขอมลกำรวนจฉยเชนหนวยงานทรบตรวจชนดของBiomarkers

ทเหมาะกบการ screening คามาตรฐานตางๆ รายชอผเชยวชาญ และแนวทางการรกษาโรค

จากสงแวดลอมเปนตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

21

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

18.

3.1.1 ซกประวตและตรวจรำงกำยผปวย

-ผปวยสมผสตอสารพษอะไรผปวยพกอาศยทใดใกลกบแหลงมลพษใดหรอไมหรอมการกอมลพษ

ในครวเรอนหรอไม

-ผปวยเคยไดกลนสารเคมกลนกาซหรอตองหายใจสดฝนหรอควนทผดปกตตลอดเวลาหรอไม

-สมาชกในครอบครวหรอในบานใกลเคยงมอาการผดปกตเชนผปวยหรอไม

-เคยเกดเหตการณมการสอบสวนมมาตรการลดปญหาทเกดขนหรอไม

3.1.2 ประเมนลกษณะ (Pattern) ของกำรเกดกำรระบำด (Outbreak) หรอกำรเกดโรค/ ผลกระทบทำงสขภำพ

จากสงแวดลอมในชมชนรวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเสยง

3.1.3 วนจฉยโรคและหำควำมเชอมโยงของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกบปจจยเสยงทเกดจาก

มลพษสงแวดลอม

3.1.4 จดท�ำฐำนขอมลสขภำพและขอมลกำรวนจฉยเชนหนวยงานทรบตรวจชนดของBiomarkers

ทเหมาะกบการscreeningคามาตรฐานตางๆรายชอผเชยวชาญและแนวทางการรกษาโรค

จากสงแวดลอมเปนตน

สวนการฟนฟสขภาพผไดรบผลกระทบทางมลพษสงแวดลอมเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวย

ทสญเสยสมรรถภาพนนๆ ซงอาจจะเปนทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอให

บคคลเหลานนสามารถมชวตอยในสงคมอยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจ

3.2 รวบรวมและรำยงำนขอมลกำรเจบปวยจำกมลพษสงแวดลอมใหกบหนวยงำนทเกยวของ

การรวบรวมและรายงานขอมลการเจบปวยดวยโรคจากสงแวดลอมเปนการเฝาระวงแบบเชงรบ

(PassiveSurveillance)คอการรายงานผปวยทเขามาท�าการรกษาในโรงพยาบาลดวยอาการและมสาเหตจากการ

สมผสสงคกคามในสงแวดลอมหรอการสมผสมลพษสงแวดลอมโดยก�าหนดใหมการรายงานผปวยโรคจากสงแวดลอม

จากสถานบรการสาธารณสขตงแตระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป

และโรงพยาบาลศนยตามแนวทางการเฝาระวงและเครองมอมาตรฐานทไดก�าหนดไวเชนรายงานตามแบบรายงาน

506/2(แบบรายงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม)และการบนทกขอมลในโปรแกรมส�าเรจรป(env-occ)

และสงรายงานไปยงส�านกงานสาธารณสขจงหวดเพอตรวจสอบและรวบรวมสงไปยงส�านกงานปองกนควบคมโรค

ส�านกระบาดวทยาและส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมตอไป

ความส�าเรจของการเกบรวบรวมขอมลโรคจากสงแวดลอม จ�าเปนตองอาศยความรวมมอจากบคลากร

ในหลายสาขาวชาชพตามภาระหนาทและความรบผดชอบทใหบรการผปวยตงแตแรกรบโดย

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

19.

พยำบำล OPDทคดกรองผปวยกอนพบแพทยตองใหความส�าคญกบการซกประวตโดยเฉพาะประวต

เกยวกบการรบสมผสมลพษจากสงแวดลอมหรอซกประวตโรคทเปนหรอสงสยวาเกดจากสงแวดลอม

แพทยผ ให กำรรกษำ ก อนวนจฉยโรคควรพจารณาจากประวตการสมผสมลพษสงแวดลอม

อาการของโรค ผลการตรวจรางกาย การตรวจพเศษทางหองปฏบตการ บางครงตองมการลงพนทเพอประเมน

เกยวกบสภาพแวดลอมหรอแหลงก�าเนดของมลพษ

เจำหนำทเวชระเบยนนอกจากจะลงรหสICD-10ตามการวนจฉยโรคหลกแลวตองลงICD-10:Y/97

เปนรหสโรครวมดวยหากพบวาการเจบปวยมประวตเกยวกบสงแวดลอม

เจำหนำทเวชปฏบตตองตดตามตรวจสอบความถกตองและบนทกขอมลสวนขาดกอนสงรายงานเขา

สระบบDataCenter

กจกรรมท 4 กำรบรหำรจดกำร

การบรหารจดการทางเวชกรรมสงแวดลอม เปนความรวมมอกนระหวางสหสาขาวชาชพประกอบดวย

แพทยโดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและสงแวดลอมพยาบาลโดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามยและสงแวดลอม

นกสขศาสตรอตสาหกรรมวศวกรสงแวดลอมนกระบาดวทยาสงแวดลอมนกพษวทยาสงแวดลอมนกสขศกษา

เปนตน ซงแนวคดในการบรหารจดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจดการแตละระดบ กฎหมาย

และการบงคบใช ระบบการจดบรการทางเวชกรรมสงแวดลอม ระบบเฝาระวงผลกระทบทางสขภาพและระบบ

ขอมลขาวสารระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการด�าเนนโครงการ(HIA)การเตรยมการรองรบอบตภย

การพฒนาบคลากรในแตละระดบ การสอสารประชาสมพนธ และการหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการแกปญหา

และปองกน โดยสามารถแบงลกษณะการบรหารจดการทางเวชกรรมสงแวดลอม ออกไดเปน 2 กจกรรมใหญๆ

ดงน

4.1. กำรบรหำรจดกำรทำงกำรแพทย

การบรหารจดการทางการแพทยเปนกจกรรมทประกอบดวยการรองรบหรอสงตอผปวยและการรองรบ

และตอบโตภาวะฉกเฉน

4.1.1 กำรรองรบหรอสงตอผปวย

เปนการวางระบบการสงตอผปวยไปยงโรงพยาบาลทมศกยภาพหรอมทมแพทยผเชยวชาญทางดาน

เวชกรรมสงแวดลอมเชนโรงพยาบาลนพรตนราชธานโรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลยตางๆรวมทงโรงพยาบาล

แมขายของคลนกโรคจากการประกอบอาชพเชนโรงพยาบาลระยองเปนตนรวมทงเปนการวางแผนการรกษา

พยาบาลรวมกบแพทยหรอผเชยวชาญสาขาอนเชนพษวทยาระบาดวทยานกสงแวดลอมนกจตวทยาในการ

ดแลผปวยรวมถงการสงตอไปยงผเชยวชาญ/โรงพยาบาลเฉพาะทางในกรณจ�าเปน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

22

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

20.

4.1.2 กำรรองรบและตอบโตภำวะฉกเฉน

การรองรบและตอบโตภาวะฉกเฉนดานสาธารณสข ทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

เปนการบรหารจดการภาวะฉกเฉนทางดานสาธารณสขทเกยวของกบภยจากสารเคมและภยพบตทางธรรมชาต

โดยก�าหนดการเตรยมความพรอม3ขนตอนคอขนตอนการเตรยมการกอนเกดเหตขนตอนการตอบโตขณะเกด

เหต และขนตอนการตอบโตหลงเกดเหต เพอใหสามารถประสานเขากบแผนปฏบตการฯ แบบบรณาการได

นอกจากนยงใหความส�าคญกบการจดองคกรปฏบตการการก�าหนดผบญชาการการสอสารงบประมาณและการ

ประเมนผลการด�าเนนการแผนปฏบตการดงกลาว

ซงภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข(PublicHealthEmergency)มความหมายวาเปนเหตการณทม

ลกษณะรวมของเกณฑ4ประการดงน

1)ท�าใหเกดผลกระทบทางสขภาพทมความรนแรง(Seriousnessofthepublichealthimpact)

2)เปนเหตการณทผดปกตหรอไมเคยเจอมากอน(Unusualorunexpectednatureoftheevent)

3)มโอกาสทจะแพรไปสพนทอน(potentialfortheeventtospread)

4)อาจตองมการจ�ากดการเคลอนทของผคนหรอสนคา(theriskthatrestrictionstotravelortrade)

(รายละเอยดทงหมดดงแสดงในบทท6)

4.2 กำรบรหำรจดกำรทำงกำรสำธำรณสข

การบรหารจดการทางการสาธารณสขเปนกจกรรมทประกอบดวยการมสวนรวมในกระบวนการจดท�า

HIAและการรวมบรหารจดการและสรางภาคเครอขายกบหนวยงานทเกยวของ

4.2.1 กำรมสวนรวมในกระบวนกำรจดท�ำ HIA

การประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)คอ“กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคมในการวเคราะห

และคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชน รวมถงการกระจายของผลดงกลาว

ภายในหมประชาชนทอาจเกดขนจากนโยบายโครงการหรอกจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง

หากด�าเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประสมประสานของขนตอนการด�าเนนงาน วธการ และ

เครองมอทหลากหลาย และมกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลด

ตอสขภาพของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว ทงน การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) มใช

กระบวนการตดสนใจในตวมนเองหากผลลพธทส�าคญคอชดค�าแนะน�าหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยน

(Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทาง และคณคาหรอความส�าคญของการม

สขภาวะทดรวมกนของสงคมเพอประกอบการตดสนใจโดยค�าแนะน�าเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบทางดานบวก

ตอสขภาพทเกดขนจากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการและมงขจดผลกระทบทางลบตอสขภาพหรอ

จากขอเสนอดงกลาวใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

(Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทาง และคณคาหรอความส�าคญของ

การมสขภาวะทดรวมกนของสงคมเพอประกอบการตดสนใจโดยค�าแนะน�าเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบ

ทางดานบวกตอสขภาพทเกดขน จากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการ และมงขจดผลกระทบทางลบ

ตอสขภาพหรอจากขอเสนอดงกลาวใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

นอกจากนยงใหความส�าคญกบการจดองคกรปฏบตการ การก�าหนดผบญชาการ การสอสาร งบประมาณและ

การประเมนผลการด�าเนนการแผนปฏบตการดงกลาว

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

23

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

21.

กำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA

ขนตอนแรกมการเตรยมความพรอมดวยการสรางกลไกและระบบเพอใหเกดความยงยนในการ

ด�าเนนงานเนองจากเปนภารกจใหมของพยาบาลอาชวอนามย โดยการก�าหนดกลยทธ แผนงาน และตวชวด

ระดบจงหวดระดบองคกร(โรงพยาบาลระยอง)และระดบบคคลก�าหนดผรบผดชอบอยางชดเจนหลงจากเขารวม

เวทรบฟงความคดเหนรวมถอดบทเรยนและจดท�ารายงานเพอบนทกขอเสนอหรอขอคดเหนในเวทเสนอตอ

ผบรหารและเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆรวมถงขนตอนการประเมนผลตดตามตรวจสอบผล

กระทบตอสขภาพทเกดขน

ขนตอนทสองการพฒนาศกยภาพโดยเขารบการอบรมสวนบคลากรสาธารณสขและแกนน�าชมชน

ในพนทรบผดชอบจดอบรมเชงปฏบตการเพอถายทอดความรเขารวมเวทรบฟงความคดเหนโดยศกษารายงาน

และจดท�าขอคดเหนและเสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนจรง ชวงแรกๆ มพเลยงใหค�าแนะน�า ไดแก

กรมอนามย ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมนกวชาการทสนใจ ถอดบทเรยนหลงการเขารวมเวท

หลงจากนนบคลากรและแกนน�าสามารถเขารวมเวทรบฟงความคดเหนไดอยางเหมาะสม

4.2.2 กำรรวมบรหำรจดกำรและสรำงภำคเครอขำยกบหนวยงำนทเกยวของ

ในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม เปนการจดบรการในหนวยงานทมหนาทก�ากบนโยบาย

การจดบรการในโรงพยาบาลหรอหนวยบรการสาธารณสขการจดบรการในหนวยบรการภาคเอกชนหรอองคกรอสระ

การจดบรการในสถานประกอบการการจดบรการในองคกรสวนทองถนและการจดบรการในรปแบบทปรกษาโครงการ

กจกรรมท 5 กำรสนบสนนเพอกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

กจกรรมทชวยสนบสนนใหการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมส�าเรจไดนนประกอบดวยการจดท�า

แผนงานและโครงการหรอนโยบายเพอสนบสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

การสนบสนนการด�าเนนงานในการชดเชยการเจบปวยหรอด�าเนนการตามกฎหมายอนๆการฝกอบรมและพฒนา

ศกยภาพบคลากรรวมทงท�าการวจยทเกยวของกบงานดานเวชกรรมสงแวดลอม

5.1 กำรจดท�ำแผนงำนและโครงกำรหรอนโยบำยเพอสนบสนนกำรแกปญหำ

แผนงาน/โครงการ หมายถง การด�าเนนงานหรอกจกรรมใด ๆ กตามทจดท�าขนโดยมจดมงหมาย

และเปนกจกรรมทจดท�าเพอใหสามารถบรรลวตถประสงคทก�าหนดขนอยางชดเจนภายใตเงอนไขชวงระยะเวลาหนง

ตามทวางแผนไวซงโครงการสามารถบอกไดวาจะท�าอะไรท�าเพอวตถประสงคอะไรโดยใครโดยทวไปโครงการ

จะจดท�าขนเพอแกไขปญหาโดยมการคนหาปญหาเพอน�าไปสกระบวนการวางแผนและด�าเนนการตามแผน

โดยมหนวยงานหรอองคกรใหการสนบสนน ทงนการด�าเนนงานควรอยภายใตกรอบหรอนโยบายระดบชาต

และทายทสดของการด�าเนนงานใด ๆ ควรจะตองมการประเมนผลดวย ซงผลการประเมนมโอกาสทจะสมหวง

หรอไมสมหวงกไดดงนนเราควรน�ามาวเคราะหเพอหาทางปรบปรงการด�าเนนงานตอไปหากพบขอดอยหรอปญหา

อปสรรคตอแผนหรอโครงการนนๆ

ผบรหาร และเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆ รวมถงขนตอนการประเมนผล ตดตามตรวจสอบ

ผลกระทบตอสขภาพทเกดขน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

24

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

22.

แผนงำน / โครงกำรทด

1. แผนทดควรมควำมเปนไปไดสงการทจะพจารณาวาแผนสามารถด�าเนนการไดคงตองพจารณา

วาทมงานหรอผปฏบตงานมความพรอมทงดานทรพยากรความพรอมทางเทคนคการบรหารจดการหรอชมชนนนๆ

นาจะใหการตอบรบตอแผนหรอโครงการหรอไม หากขาดประการใดประการหนงไป นนเปนสญญาณเตอนวา

เราจะตองเสยงตอความลมเหลวทจะด�าเนนงานตามแผนแลว

2. แผนทดจะตองสอดคลองกบควำมตองกำรของชมชน หรอกระแสควำมตระหนกของสงคม

ในขณะนนดวยแตทงนมไดหมายความวาเราจะไมสามารถวางแผนฝนกระแสสงคมไดเลยหากเรายงยนยนทจะ

ท�าเนองจากเหนวาสงนคอสงทสมควรจะตองกระท�าเราอาจตองเตรยมการใหดและบางครงตองใชความอดทน

อยางมากในการด�าเนนงานรวมทงอาจตองยอมรบความลมเหลวทอาจเกดขนไดดวยเชนกน

3. แผนทดควรมควำมยดหยน เนองจากแผนเปนเพยงสงทคาดหวงวาเราควรจะท�าอะไรตอไป

ในอนาคตหากเราสามารถท�าตามแผนได100%กนบวาเรามการวางแผนไวอยางดเยยมแตในชวตจรงของการท�างาน

ไมไดเปนเชนนนบอยครงทมกจะมปจจยทงภายนอกและภายในบางอยางทอาจมผลหรออทธพลตอการปฏบตงานได

ซงท�าใหเราไมสามารถท�าตามแผนไดทงหมด ดงนนจงควรเตรยมใจเอาไวในการปรบแผนดวยไมมากกนอย

จงอาจกลาวไดวาแผนทดไมควรจะก�าหนดไวตายตวแตควรจะสามารถยดหยนปรบเปลยนไดตามสถานการณ

ทเหมาะสม

4. แผนทดควรตองมควำมสอดคลองกนภำยในตวแผนเองตงแตวตถประสงคกลวธกจกรรมรวมทง

ตวชวดนอกจากนแผนทดยงควรมความสอดคลองกบแผนอนๆ ทเกยวของหรอมความสมพนธกนดวยเชน

หากนโยบายแหงชาตเนนการสงเสรมปองกนเปนหลกแผนในสายงานของกระทรวงทบวงกรมตางๆ ทเกยวของ

กควรจะใหความส�าคญและเนนกจกรรมการสงเสรมปองกนในทศทางเดยวกนดวย

ลกษณะเฉพำะของโครงกำร

1.ตองมวตถประสงคทแนนอน

2.มการจดตงทมท�างานเฉพาะ

3.มเงอนไขของเวลาทชดเจน

4.ตองก�าหนดทรพยากรทกอยางทจะใช

5.เหนการเปลยนแปลงทชดเจนภายหลงจากท�าโครงการแลว

หวขอและแนวกำรเขยนโครงกำร

การเขยนโครงการเพอแกไขปญหา อาจแตกตางกนไปตามลกษณะของหนวยงานและโครงการ

ซงโดยทวไปจะครอบคลมหวขอตางๆดงน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

23.

1.ชอโครงการ

ตงชอใหสอสารตามสภาพความเปนจรงของโครงการมากทสดไมตงชอเกนจรง

คนอานแลวจะเขาใจวาเปนโครงการทท�าอะไร

2.ผรบผดชอบโครงการ

ระบชอ นามสกล และต�าแหนง ถามผรบผดชอบหลายคนใหระบวาใครเปนหวหนาโครงการ

สงกดหนวยงานใด

3.หลกการและเหตผล

-บอกถงความจ�าเปนความส�าคญความเรงดวนของปญหาและความเปนไปของการจดท�าโครงการขน

ระบถงความรนแรงของปญหาขนาดของปญหาผลเสยถาไมไดรบการแกไข

-อางถงนโยบายทเกยวของกบโครงการนวามนโยบายขอใดบางเปนของหนวยงานใดเปนนโยบาย

ระดบชาตหรอทองถน

-เหตผลตามหลกวชาการของการแกปญหาดานนนๆวาท�าไดอยางไร

**ถามงบประมาณจ�ากดทจะตองเลอกท�าโครงการจะพจารณาจากหวขอน**

4.วตถประสงค(เชงผลลพธ)

-เขยนสงทตองการใหเกดขนจากการท�าโครงการน

-ก�าหนดผลลพธทตองการใหเกดขนในระดบประชาชน

-สามารถวดได

-ทาทายและท�าไดจรง

-มความเฉพาะเจาะจงเปนรปธรรม

-ระบชวงเวลาทตองการใหเกดผลขน

5.เปาหมาย

ระบถงสงทโครงการจะใหมขนในปรมาณทแนนอนชดเจนและระยะเวลาทก�าหนดโดยสอดคลอง

กบวตถประสงค

6.วธด�าเนนงาน

ขนเตรยมระบการจดเตรยมคนอปกรณสถานทระบบงานหนาทความรบผดชอบขนตอนการ

ปฏบตงานฯลฯ

ขนด�าเนนการระบกจกรรมหลกทตองด�าเนนการตามระยะเวลาตางๆวธการแกปญหาตาม

หลกวชาการการประชมอบรมสมมนาAICฯลฯ

ขนสรปก�าหนดกจกรรมและชวงเวลาทจะเกบรวบรวมผลการด�าเนนงาน

7.ระยะเวลาด�าเนนการ

ระบระยะเวลาด�าเนนการเรมตงแตเมอไรและเสรจสนเมอใด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

25

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

23.

1.ชอโครงการ

ตงชอใหสอสารตามสภาพความเปนจรงของโครงการมากทสดไมตงชอเกนจรง

คนอานแลวจะเขาใจวาเปนโครงการทท�าอะไร

2.ผรบผดชอบโครงการ

ระบชอ นามสกล และต�าแหนง ถามผรบผดชอบหลายคนใหระบวาใครเปนหวหนาโครงการ

สงกดหนวยงานใด

3.หลกการและเหตผล

-บอกถงความจ�าเปนความส�าคญความเรงดวนของปญหาและความเปนไปของการจดท�าโครงการขน

ระบถงความรนแรงของปญหาขนาดของปญหาผลเสยถาไมไดรบการแกไข

-อางถงนโยบายทเกยวของกบโครงการนวามนโยบายขอใดบางเปนของหนวยงานใดเปนนโยบาย

ระดบชาตหรอทองถน

-เหตผลตามหลกวชาการของการแกปญหาดานนนๆวาท�าไดอยางไร

**ถามงบประมาณจ�ากดทจะตองเลอกท�าโครงการจะพจารณาจากหวขอน**

4.วตถประสงค(เชงผลลพธ)

-เขยนสงทตองการใหเกดขนจากการท�าโครงการน

-ก�าหนดผลลพธทตองการใหเกดขนในระดบประชาชน

-สามารถวดได

-ทาทายและท�าไดจรง

-มความเฉพาะเจาะจงเปนรปธรรม

-ระบชวงเวลาทตองการใหเกดผลขน

5.เปาหมาย

ระบถงสงทโครงการจะใหมขนในปรมาณทแนนอนชดเจนและระยะเวลาทก�าหนดโดยสอดคลอง

กบวตถประสงค

6.วธด�าเนนงาน

ขนเตรยมระบการจดเตรยมคนอปกรณสถานทระบบงานหนาทความรบผดชอบขนตอนการ

ปฏบตงานฯลฯ

ขนด�าเนนการระบกจกรรมหลกทตองด�าเนนการตามระยะเวลาตางๆวธการแกปญหาตาม

หลกวชาการการประชมอบรมสมมนาAICฯลฯ

ขนสรปก�าหนดกจกรรมและชวงเวลาทจะเกบรวบรวมผลการด�าเนนงาน

7.ระยะเวลาด�าเนนการ

ระบระยะเวลาด�าเนนการเรมตงแตเมอไรและเสรจสนเมอใด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

26

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

24.

8.การประเมนผล

ระบถงแนวทางหรอเกณฑทจะชใหทราบถงความส�าเรจของโครงการคอ

-แบบแผนการประเมนระบแบบแผนการประเมนทใชเชนกลมเดยวประเมนกอนและหลงโครงการ

-ตวแปรหรอตวชวดทจะใชในการประเมนระบชอตวชวดทงหมด

-เครองมอทใชในการวดและเกบรวบรวมขอมล

-กลมทจะใชในการประเมนประเมนกบใคร

-ชวงและระยะเวลาในการเกบขอมล

-วธการเกบขอมลหรอวธการทจะไดขอมลมา

-แนวทางวเคราะหและสถตทใช

-ระยะเวลาการประเมนจะเรมประมาณเมอใดและเสรจเมอใด

9.งบประมาณ

ระบถงการใชงบประมาณวสดอปกรณและก�าลงคน

10.ผลทคาดวาจะไดรบ

ใหระบผลทจะเกดขนในระยะยาวหรอผลทจะเกดขนถาโครงการบรรลวตถประสงคแลว

5.2 กำรสนบสนนกำรด�ำเนนงำนในกำรชดเชยกำรเจบปวย หรอด�ำเนนกำรตำมกฎหมำยอนๆ

เจาหนาทซงใหบรการเวชกรรมสงแวดลอมเปนบคคลทมความเกยวของโดยตรงและมความส�าคญกบ

การด�าเนนคดสงแวดลอมดงนนจงตองมความระมดระวงอยางยงในการเกบขอมลตางๆทเกยวของกบคด เชน

การบนทกขอมลตางๆเกยวกบผปวยการใหความเหนในทางวชาการซงตองเปนไปตามหลกวชาโดยปราศจากอคต

และความเหนสวนตวทงนเพอประโยชนแกการพจารณาคดของศาลและเพอประโยชนแหงความยตธรรม

5.3 กำรฝกอบรมและพฒนำศกยภำพบคลำกร

สมรรถนะหลกส�าหรบบคลากรในหนวยงานตางๆ ในการด�าเนนงานทางดานเวชกรรมสงแวดลอมนน

มรายละเอยดดงน

สมรรถนะหลกส�ำหรบบคคลำกรหนวยงำนสนบสนนกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมมวตถประสงคเพอการปองกนโรคสงเสรมสขภาพและการฟนฟสขภาพ

ทเกดจากสงแวดลอมโดยสมรรถนะหลกส�าหรบบคลากรในทมงานมดงน

1.สมรรถนะทางดานการด�าเนนการเวชกรรมสงแวดลอมประกอบดวย

1.1การประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงทางสขภาพจากสงแวดลอม

1.2การศกษาทางระบาดวทยาการจดการขอมลและระบบขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร

1.3การเตรยมการรองรบและการตอบโตอบตภยฉกเฉนจากสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

27

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

24.

8.การประเมนผล

ระบถงแนวทางหรอเกณฑทจะชใหทราบถงความส�าเรจของโครงการคอ

-แบบแผนการประเมนระบแบบแผนการประเมนทใชเชนกลมเดยวประเมนกอนและหลงโครงการ

-ตวแปรหรอตวชวดทจะใชในการประเมนระบชอตวชวดทงหมด

-เครองมอทใชในการวดและเกบรวบรวมขอมล

-กลมทจะใชในการประเมนประเมนกบใคร

-ชวงและระยะเวลาในการเกบขอมล

-วธการเกบขอมลหรอวธการทจะไดขอมลมา

-แนวทางวเคราะหและสถตทใช

-ระยะเวลาการประเมนจะเรมประมาณเมอใดและเสรจเมอใด

9.งบประมาณ

ระบถงการใชงบประมาณวสดอปกรณและก�าลงคน

10.ผลทคาดวาจะไดรบ

ใหระบผลทจะเกดขนในระยะยาวหรอผลทจะเกดขนถาโครงการบรรลวตถประสงคแลว

5.2 กำรสนบสนนกำรด�ำเนนงำนในกำรชดเชยกำรเจบปวย หรอด�ำเนนกำรตำมกฎหมำยอนๆ

เจาหนาทซงใหบรการเวชกรรมสงแวดลอมเปนบคคลทมความเกยวของโดยตรงและมความส�าคญกบ

การด�าเนนคดสงแวดลอมดงนนจงตองมความระมดระวงอยางยงในการเกบขอมลตางๆทเกยวของกบคด เชน

การบนทกขอมลตางๆเกยวกบผปวยการใหความเหนในทางวชาการซงตองเปนไปตามหลกวชาโดยปราศจากอคต

และความเหนสวนตวทงนเพอประโยชนแกการพจารณาคดของศาลและเพอประโยชนแหงความยตธรรม

5.3 กำรฝกอบรมและพฒนำศกยภำพบคลำกร

สมรรถนะหลกส�าหรบบคลากรในหนวยงานตางๆ ในการด�าเนนงานทางดานเวชกรรมสงแวดลอมนน

มรายละเอยดดงน

สมรรถนะหลกส�ำหรบบคคลำกรหนวยงำนสนบสนนกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมมวตถประสงคเพอการปองกนโรคสงเสรมสขภาพและการฟนฟสขภาพ

ทเกดจากสงแวดลอมโดยสมรรถนะหลกส�าหรบบคลากรในทมงานมดงน

1.สมรรถนะทางดานการด�าเนนการเวชกรรมสงแวดลอมประกอบดวย

1.1การประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยงทางสขภาพจากสงแวดลอม

1.2การศกษาทางระบาดวทยาการจดการขอมลและระบบขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร

1.3การเตรยมการรองรบและการตอบโตอบตภยฉกเฉนจากสงแวดลอม

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

25.

2.สมรรถนะในการบรหารจดการโครงการ

2.1การบรหารจดการองคกร

2.2การบรหารโครงการ

2.3การประสานงาน

2.4การแกไขปญหา

3.สมรรถนะในการสอสาร

3.1การใหความรและการสอน

3.2การสอสารความเสยง

3.3การจดการความขดแยง

4.ดานกฎหมายและขอบงคบ

4.1มความเขาใจในนโยบายขอก�าหนดกฎหมายทเกยวของกบอนามยสงแวดลอม

5.4 จดท�ำวจยทเกยวของกบเวชกรรมสงแวดลอม

เปนการเลอกประเดนปญหาผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอมมาท�าการศกษาวจยเพอใหได

องคความรใหมๆตวอยางประเดนปญหามลพษสงแวดลอมทควรน�ามาท�าการศกษาวจยประกอบดวย

1.การศกษาวจยระบบฐานขอมลโรคและผลกระทบตอสขภาพจากสงแวดลอม

2.การเฝาระวงโรคจากสงแวดลอมเชนศกษาการวเคราะหและเชอมโยงขอมลการเฝาระวงโรค

จากสงแวดลอมการศกษาเครองมอส�าหรบการเฝาระวงโรคจากสงแวดลอม

3.การศกษาวจยเกยวกบกฎหมายเชนการทบทวนกฎหมายทางสงแวดลอมทเกยวของการทบทวน

กฎหมายทเกยวของกบสขภาพทมผลจากสงแวดลอม

4.การศกษาวจยเพอพฒนาวธในการประเมนความเสยงจากสงแวดลอม(EnvironmentalRisk

Assessment)การรบรในเรองความเสยง(Risk0Perception)การสอสารในเรองของความเสยง

(RiskCommunication)เกยวกบโรคหรอผลกระทบตอสขภาพทเกดจากสงแวดลอม

5.การศกษาวจยดานคามาตรฐานทางสขภาพทเกยวของกบสงแวดลอม

6.การศกษาวจยเพอจดท�าระบบการสอบสวนและตดตามกรณทเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพ

7.การศกษาวจยเพอการเฝาระวงโรคและการแกไขปญหาโรคและผลกระทบตอสขภาพทเกดจาก

สงแวดลอม

8.การศกษาวจยเพอสรางองคความรในเรองเวชกรรมสงแวดลอม

9.การศกษาเพอการวเคราะหความสมพนธของการเกดโรคจากสงแวดลอม(linkageanalysis)

10.การศกษาเพอระบพนทโอกาสเสยงและขอบเขตการปนเปอนของมลพษทางสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

28

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

26.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 26 

ทงน หนวยงานสาธารณสขในแตละระดบ สามารถดาเนนงานดานการบรหารจดการ เพอสนบสนน ใหมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมได รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 แนวทางการบรหารจดการดาเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน การดาเนนงานดานบรหารจดการ สานกงาน ปองกนควบคมโรค

- ประเมนศกยภาพในการดาเนนงาน และความตองการการสนบสนนการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ

- ผลกดนให จงหวดในพนท รบผดชอบมแผนการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

สานกงาน สาธารณสขจงหวด

- ผลกดนและดาเนนแผนงานหรอนโยบายในการปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ประสานหนวยงานตางๆ ทเกยวของในพนท เพอใหเกดการดาเนนงานปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- พฒนาศกยภาพบคลากรในสถานอนามย PCU โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และโรงพยาบาลชมชน สาหรบการดาเนนงานปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ประเมนศกยภาพในการดาเนนงาน และความตองการการสนบสนนการดาเนนงาน ปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ

- ผลกดนและสนบสนนใหทองถนปฏบตและดาเนนตามกฎหมายและขอบงคบทองถน ทเกยวของ

สานกงาน สาธารณสขอาเภอ

- รวมจดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหต จนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

ทงน หนวยงานสาธารณสขในแตละระดบ สามารถด�าเนนงานดานการบรหารจดการ เพอสนบสนน

ใหมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไดรายละเอยดดงแสดงในตารางท1

ตำรำงท 1แนวทางการบรหารจดการด�าเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

26.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 26 

ทงน หนวยงานสาธารณสขในแตละระดบ สามารถดาเนนงานดานการบรหารจดการ เพอสนบสนน ใหมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมได รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 แนวทางการบรหารจดการดาเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน การดาเนนงานดานบรหารจดการ สานกงาน ปองกนควบคมโรค

- ประเมนศกยภาพในการดาเนนงาน และความตองการการสนบสนนการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ

- ผลกดนให จงหวดในพนท รบผดชอบมแผนการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

สานกงาน สาธารณสขจงหวด

- ผลกดนและดาเนนแผนงานหรอนโยบายในการปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ประสานหนวยงานตางๆ ทเกยวของในพนท เพอใหเกดการดาเนนงานปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- พฒนาศกยภาพบคลากรในสถานอนามย PCU โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และโรงพยาบาลชมชน สาหรบการดาเนนงานปองกน ควบคม และแกไขปญหาโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ประเมนศกยภาพในการดาเนนงาน และความตองการการสนบสนนการดาเนนงาน ปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอมในพนทรบผดชอบ

- ผลกดนและสนบสนนใหทองถนปฏบตและดาเนนตามกฎหมายและขอบงคบทองถน ทเกยวของ

สานกงาน สาธารณสขอาเภอ

- รวมจดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหต จนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

ทงน หนวยงานสาธารณสขในแตละระดบ สามารถด�าเนนงานดานการบรหารจดการ เพอสนบสนน

ใหมการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมไดรายละเอยดดงแสดงในตารางท1

ตำรำงท 1แนวทางการบรหารจดการด�าเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบตำรำงท 1แนวทางการบรหารจดการการด�าเนนงานการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสข

แตละระดบ

ส�านกงาน

ปองกนควบคมโรค

(สคร.)

ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวด

(สสจ.)

พฒนาศกยภาพบคลากรในสถานอนามย PCU โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ส�านกงาน

สาธารณสขอ�าเภอ

(สสอ.)

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

27.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 27 

หนวยงาน การดาเนนงานดานบรหารจดการ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

- จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหตเนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สานกงานสาธารณสขอาเภอ องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงาน ทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

โรงพยาบาลชมชน - จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สานกงานสาธารณสขอาเภอ องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงาน ทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

โรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบล

- จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 28 

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนท ท เ กยวของ เชน โรงพยาบาลชมชน องคการ

บรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต - รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

1.7) บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทางสาธารณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย สานกงานปองกนควบคมโรค สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน เปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยด ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานปองกนควบคมโรค

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความร ในการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ จากสงแวดลอม

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด- สนบสนนพนทใหมการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม - สอสารทาความเขาใจกบหนวยงานท เกยวของ เพอให เ กด

การดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม - ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอม  

 

ตำรำงท 1แนวทางการบรหารจดการด�าเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ(ตอ)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

29

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

27.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 27 

หนวยงาน การดาเนนงานดานบรหารจดการ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

- จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหตเนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สานกงานสาธารณสขอาเภอ องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงาน ทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

โรงพยาบาลชมชน - จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนททเกยวของ เชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สานกงานสาธารณสขอาเภอ องคการบรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงาน ทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต

- รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

โรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบล

- จดทาแผนงาน/โครงการ และงบประมาณ สาหรบการปองกน ควบคม แกไขปญหา และเฝาระวง กอนเกดเหตเนนการทาแผนขอมลสถานการณ เพอนามาสรปเปนขอมลความเสยง ระยะเกดเหต เนนการจดทาแผนประเมนสภาวะสขภาพ เฝาระวงสขภาพ

สอสารความเสยง - ผลกดนและดาเนนการตามแผนงาน โครงการ หรอนโยบายในการปองกน สนบสนน

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 28 

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนท ท เ กยวของ เชน โรงพยาบาลชมชน องคการ

บรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต - รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

1.7) บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทางสาธารณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย สานกงานปองกนควบคมโรค สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน เปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยด ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานปองกนควบคมโรค

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความร ในการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ จากสงแวดลอม

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด- สนบสนนพนทใหมการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม - สอสารทาความเขาใจกบหนวยงานท เกยวของ เพอให เ กด

การดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม - ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอม  

 

ตำรำงท 1แนวทางการบรหารจดการด�าเนนงานจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ(ตอ)

(รพศ./รพท.)

(รพช.)

(รพ.สต.)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

30

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

28.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 28 

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนท ท เ กยวของ เชน โรงพยาบาลชมชน องคการ

บรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต - รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

1.7) บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทางสาธารณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย สานกงานปองกนควบคมโรค สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน เปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยด ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานปองกนควบคมโรค

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความร ในการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ จากสงแวดลอม

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด- สนบสนนพนทใหมการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม - สอสารทาความเขาใจกบหนวยงานท เกยวของ เพอให เ กด

การดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม - ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอม  

 

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 29 

 

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานสาธารณสขอาเภอ

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- สนบสนนการดาเนนงาน กากบการดาเนนงานการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากส งแวดลอมของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- รวมพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ในการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ใหคาปรกษาวชาการดานการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมแกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- บรณาการการประเมนผลการดาเนนงานไปกบงานสาธารณสขอนๆ

1.7) บทบำทหนำทในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงำนทำงสำธำรณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆประกอบดวยส�านกงานปองกนควบคมโรค

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไปโรงพยาบาลชมชน

เปนหนวยงานทมบทบาทส�าคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมซงบทบาทของแตละหนวยงานรายละเอยด

ดงแสดงในตารางท2

ตำรำงท 2บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

ส�านกงาน

ปองกน

ควบคมโรค

ส�านกงาน

สาธารณสข

จงหวด

และภยสขภาพ

และภย

สขภาพจากสงแวดลอม

- จดท�าสถานการณและฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

ในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความรในการด�าเนนงานปองกน

ควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ท�าการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจาก

สงแวดลอม

- จดท�าฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด

- สนบสนนพนทใหมการด�าเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ

จากสงแวดลอม

- สอสารท�าความเขาใจกบหนวยงานทเกยวของเพอใหเกดการด�าเนนงาน

ปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ท�าการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรคและ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

31

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

28.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 28 

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนท ท เ กยวของ เชน โรงพยาบาลชมชน องคการ

บรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต - รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

1.7) บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทางสาธารณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย สานกงานปองกนควบคมโรค สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน เปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยด ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานปองกนควบคมโรค

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความร ในการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ จากสงแวดลอม

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด- สนบสนนพนทใหมการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม - สอสารทาความเขาใจกบหนวยงานท เกยวของ เพอให เ กด

การดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม - ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอม  

 

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 29 

 

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานสาธารณสขอาเภอ

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- สนบสนนการดาเนนงาน กากบการดาเนนงานการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากส งแวดลอมของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- รวมพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ในการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ใหคาปรกษาวชาการดานการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมแกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- บรณาการการประเมนผลการดาเนนงานไปกบงานสาธารณสขอนๆ

1.7) บทบำทหนำทในกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงำนทำงสำธำรณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆประกอบดวยส�านกงานปองกนควบคมโรค

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไปโรงพยาบาลชมชน

เปนหนวยงานทมบทบาทส�าคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมซงบทบาทของแตละหนวยงานรายละเอยด

ดงแสดงในตารางท2

ตำรำงท 2บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

ส�านกงาน

ปองกน

ควบคมโรค

ส�านกงาน

สาธารณสข

จงหวด

และภยสขภาพ

และภย

สขภาพจากสงแวดลอม

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

29.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 28 

และแกไขปญหา - ประสานงานกบหนวยงานในพนท ท เ กยวของ เชน โรงพยาบาลชมชน องคการ

บรหารสวนตาบล เปนตน ในการดาเนนงานทครอบคลมตงแตกอนเกดเหตจนถงหลงเกดเหต - รวมจดตงศนยประสานงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

1.7) บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานทางสาธารณสขแตละระดบ

บทบาทหนาทของหนวยงานสาธารณสขระดบตางๆ ประกอบดวย สานกงานปองกนควบคมโรค สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน เปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงบทบาทของแตละหนวยงาน รายละเอยด ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานปองกนควบคมโรค

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาสถานการณ และฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมในพนททรบผดชอบ

- พฒนาศกยภาพสาธารณสขจงหวดใหมองคความร ในการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- สนบสนนวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพ จากสงแวดลอม

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- จดทาฐานขอมลดานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมของจงหวด- สนบสนนพนทใหมการดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และ

ภยสขภาพจากสงแวดลอม - สอสารทาความเขาใจกบหนวยงานท เกยวของ เพอให เ กด

การดาเนนงานปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม - ทาการศกษาวจย/รวมศกษาวจยในเรองการปองกน ควบคมโรค

และภยสขภาพจากสงแวดลอม  

 

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 29 

 

หนวยงาน บทบาท การดาเนนงาน

สานกงานสาธารณสขอาเภอ

ดานวชาการเพอสนบสนนการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

- สนบสนนการดาเนนงาน กากบการดาเนนงานการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากส งแวดลอมของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- รวมพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ในการจดบรการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ใหคาปรกษาวชาการดานการปองกน ควบคมโรคและภยสขภาพ จากสงแวดลอมแกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ PCU

- บรณาการการประเมนผลการดาเนนงานไปกบงานสาธารณสขอนๆ

ตำรำงท 2บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ(ตอ)

ส�านกงาน

สาธารณสข

อ�าเภอ

และภยสขภาพจาก

- สนบสนนการด�าเนนงาน ก�ากบการด�าเนนงานการจดบรการปองกน

ควบคมโรค และภยสขภาพจากสงแวดลอมของโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบลและPCU

- รวมพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขในการจดบรการ

ปองกนควบคมโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม

- ใหค�าปรกษาวชาการดานการปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพจาก

สงแวดลอมแกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลและPCU

- บรณาการการประเมนผลการด�าเนนงานไปกบงานสาธารณสขอนๆ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

32

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

30.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย/

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ลศนย

/

โรงพ

ยาบา

ลทวไ

ป

ของพ

นท(สภ

าพภม

ศาส

ตร

ควบคม

ใหแกประ

ชาชน

ทม

ความ

เสยง

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย /

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

30.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย/

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ลศนย

/

โรงพ

ยาบา

ลทวไ

ป

ของพ

นท(สภ

าพภม

ศาส

ตร

ควบคม

ใหแกประ

ชาชน

ทม

ความ

เสยง

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย /

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

30.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย/

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ลศนย

/

โรงพ

ยาบา

ลทวไ

ป

ของพ

นท(สภ

าพภม

ศาส

ตร

ควบคม

ใหแกประ

ชาชน

ทม

ความ

เสยง

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย /

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

33

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

31.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

30 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ศนย /

โรง

พยาบ

าลทว

ไป

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

(ในพน

ทรบผ

ดชอบ

) -

จดทา

ทะเบ

ยนผม

โอกา

สเสยง

และฐ

านขอ

มลดา

นอนา

มยสง

แวดล

อม แ

ละขอ

มล

ของพ

นท

(สภาพ

ภมศา

สตร

แหลง

กอมล

พษ ห

รอแห

ลงปน

เปอนส

ารเคม

) -

จดทา

แผนท

ชมชน

ทแสด

งรา

ยละเอ

ยดขอ

มลคว

ามเสย

งตอ

สขภา

พจาก

สงแว

ดลอม

-

กจกร

รมสง

เสรม

ปอง

กน

ควบค

ม ให

แกปร

ะชาช

น

ทมคว

ามเสย

ง

-จด

ทาแน

วปฏบ

ต (C

PG)

สาหร

บการ

วนจฉ

ยโรค

และ

ภยสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

(ในพน

ททมแ

พทยเ

วชกร

รมสง

แวดล

อม แ

ละเป

นแนว

ปฏบต

ทสอด

คลอง

กบปญ

หาใน

พนท)

-เป

นแกน

หลกใ

นการ

สอบส

วน

ควบค

มโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

ใหคา

แนะน

า สนบ

สนน

และ

รวมใ

นการ

ตรวจ

ประเ

มนสข

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ตงคล

นกเพ

อตรว

จวนจ

ฉย

และร

กษาโร

คและ

ภยสข

ภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-มร

ะบบร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพอก

ารดแ

ลอยา

งตอเน

อง

-จด

ทารา

ยงาน

โรคแล

ะภยส

ขภาพ

จากส

งแวด

ลอม

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-กจ

กรรม

สงเสร

ม ปอง

กน คว

บคม

ใหแก

ประช

าชนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ให

ขอมล

แกหน

วยงาน

ทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย

เชน

ขอมล

กล

มประ

ชากร

ทไดร

บผลก

ระทบ

-

ระบก

ลมปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ แล

ะสอส

ารคว

ามเสย

งผล

กระท

บทเก

ดขน

ไปยง

หนวย

งานท

งในแ

ละนอ

กกร

ะทรว

งสาธ

ารณส

ขทเกย

วของ

เช

น อง

คการ

บรหา

รสวน

ตาบล

โรง

พยาบ

าลสง

เสรมส

ขภาพ

ตาบล

โรง

พยาบ

าลชม

ชน เป

นตน

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ลชมช

น

วนจฉ

ยโรค

หรอ

เพอก

ารรก

ษาตอ

ทเหม

าะสม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

34

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

32.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

33 

หนวย

งาน

บทบา

ท/กจ

กรรม

กอนเก

ดเหต

ระหว

างเกด

เหต

หลงเก

ดเหต

โรงพย

าบาล

สงเสร

มสขภ

าพตา

บล

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ขอ

งพนท

(สภ

าพภม

ศาสต

ร แห

ลงกอ

มลพษ

หรอ

แหลง

ปนเป

อนสา

รเคม)

-จด

ทาแผ

นทหม

บานท

แสดง

รายล

ะเอยด

ขอมล

ความ

เสยง

ตอสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

-กจ

กรรม

สงเส

รม ป

องกน

คว

บคมใ

หแกป

ระชา

ชน

ทมคว

ามเสย

ง

-รว

มจดท

าทะเ

บยน

ผไดร

บผล

กระท

บกบโ

รงพย

าบาล

ชมชน

(ประ

กอบด

วย จา

นวน

ประช

ากร แ

ละหล

งคาเร

อน

ทไดร

บผลก

ระทบ

) -

รวมเ

ปนทม

เพอส

นบสน

น

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หน

วยงาน

ทเกย

วของ

-

ใหบร

การค

ดกรอ

งสขภ

าพ

ผทได

รบผล

กระท

บ เชน

ชง

นาหน

ก วด

สวนส

ง แล

ะ ซก

ประว

ต เปน

ตน แล

ะจดท

าสม

ดสขภ

าพ

-รก

ษาพย

าบาล

เบอง

ตน

และส

งตอ

-สอ

สารค

วามเ

สยง

และใ

หคว

ามรเ

บองต

นในก

ารลด

ผลกร

ะทบแ

กผได

รบ

ผลกร

ะทบ

-ตด

ตามเ

ฝาระ

วงหร

อสาร

วจสภ

าวะส

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

อยางน

อยปล

ะครง

-ให

ขอมล

แกหน

วยงา

นทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย เช

น ขอ

มลกล

มปร

ะชาก

รทได

รบผล

กระท

บ -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

32 

-รว

มเปน

ทมเพ

อสนบ

สนน

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หนวย

งานทเ

กยวข

อง

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

โรงพ

ยำบำ

ลชมช

น

(ตอ)

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ลชมช

น

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ล

สงเส

รมสข

ภาพ

ต�าบล

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

33.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

33 

หนวย

งาน

บทบา

ท/กจ

กรรม

กอนเก

ดเหต

ระหว

างเกด

เหต

หลงเก

ดเหต

โรงพย

าบาล

สงเสร

มสขภ

าพตา

บล

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ขอ

งพนท

(สภ

าพภม

ศาสต

ร แห

ลงกอ

มลพษ

หรอ

แหลง

ปนเป

อนสา

รเคม)

-จด

ทาแผ

นทหม

บานท

แสดง

รายล

ะเอยด

ขอมล

ความ

เสยง

ตอสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

-กจ

กรรม

สงเส

รม ป

องกน

คว

บคมใ

หแกป

ระชา

ชน

ทมคว

ามเสย

ง

-รว

มจดท

าทะเ

บยน

ผไดร

บผล

กระท

บกบโ

รงพย

าบาล

ชมชน

(ประ

กอบด

วย จา

นวน

ประช

ากร แ

ละหล

งคาเร

อน

ทไดร

บผลก

ระทบ

) -

รวมเ

ปนทม

เพอส

นบสน

น

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หน

วยงาน

ทเกย

วของ

-

ใหบร

การค

ดกรอ

งสขภ

าพ

ผทได

รบผล

กระท

บ เชน

ชง

นาหน

ก วด

สวนส

ง แล

ะ ซก

ประว

ต เปน

ตน แล

ะจดท

าสม

ดสขภ

าพ

-รก

ษาพย

าบาล

เบอง

ตน

และส

งตอ

-สอ

สารค

วามเ

สยง

และใ

หคว

ามรเ

บองต

นในก

ารลด

ผลกร

ะทบแ

กผได

รบ

ผลกร

ะทบ

-ตด

ตามเ

ฝาระ

วงหร

อสาร

วจสภ

าวะส

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

อยางน

อยปล

ะครง

-ให

ขอมล

แกหน

วยงา

นทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย เช

น ขอ

มลกล

มปร

ะชาก

รทได

รบผล

กระท

บ -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ล

สงเส

รมสข

ภาพ

ต�าบล

(ตอ)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

35

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

33.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

33 

หนวย

งาน

บทบา

ท/กจ

กรรม

กอนเก

ดเหต

ระหว

างเกด

เหต

หลงเก

ดเหต

โรงพย

าบาล

สงเสร

มสขภ

าพตา

บล

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ขอ

งพนท

(สภ

าพภม

ศาสต

ร แห

ลงกอ

มลพษ

หรอ

แหลง

ปนเป

อนสา

รเคม)

-จด

ทาแผ

นทหม

บานท

แสดง

รายล

ะเอยด

ขอมล

ความ

เสยง

ตอสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

-กจ

กรรม

สงเส

รม ป

องกน

คว

บคมใ

หแกป

ระชา

ชน

ทมคว

ามเสย

ง

-รว

มจดท

าทะเ

บยน

ผไดร

บผล

กระท

บกบโ

รงพย

าบาล

ชมชน

(ประ

กอบด

วย จา

นวน

ประช

ากร แ

ละหล

งคาเร

อน

ทไดร

บผลก

ระทบ

) -

รวมเ

ปนทม

เพอส

นบสน

น

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หน

วยงาน

ทเกย

วของ

-

ใหบร

การค

ดกรอ

งสขภ

าพ

ผทได

รบผล

กระท

บ เชน

ชง

นาหน

ก วด

สวนส

ง แล

ะ ซก

ประว

ต เปน

ตน แล

ะจดท

าสม

ดสขภ

าพ

-รก

ษาพย

าบาล

เบอง

ตน

และส

งตอ

-สอ

สารค

วามเ

สยง

และใ

หคว

ามรเ

บองต

นในก

ารลด

ผลกร

ะทบแ

กผได

รบ

ผลกร

ะทบ

-ตด

ตามเ

ฝาระ

วงหร

อสาร

วจสภ

าวะส

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

อยางน

อยปล

ะครง

-ให

ขอมล

แกหน

วยงา

นทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย เช

น ขอ

มลกล

มปร

ะชาก

รทได

รบผล

กระท

บ -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ล

สงเส

รมสข

ภาพ

ต�าบล

(ตอ)

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

33.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

33 

หนวย

งาน

บทบา

ท/กจ

กรรม

กอนเก

ดเหต

ระหว

างเกด

เหต

หลงเก

ดเหต

โรงพย

าบาล

สงเสร

มสขภ

าพตา

บล

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ขอ

งพนท

(สภ

าพภม

ศาสต

ร แห

ลงกอ

มลพษ

หรอ

แหลง

ปนเป

อนสา

รเคม)

-จด

ทาแผ

นทหม

บานท

แสดง

รายล

ะเอยด

ขอมล

ความ

เสยง

ตอสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

-กจ

กรรม

สงเส

รม ป

องกน

คว

บคมใ

หแกป

ระชา

ชน

ทมคว

ามเสย

ง

-รว

มจดท

าทะเ

บยน

ผไดร

บผล

กระท

บกบโ

รงพย

าบาล

ชมชน

(ประ

กอบด

วย จา

นวน

ประช

ากร แ

ละหล

งคาเร

อน

ทไดร

บผลก

ระทบ

) -

รวมเ

ปนทม

เพอส

นบสน

น

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หน

วยงาน

ทเกย

วของ

-

ใหบร

การค

ดกรอ

งสขภ

าพ

ผทได

รบผล

กระท

บ เชน

ชง

นาหน

ก วด

สวนส

ง แล

ะ ซก

ประว

ต เปน

ตน แล

ะจดท

าสม

ดสขภ

าพ

-รก

ษาพย

าบาล

เบอง

ตน

และส

งตอ

-สอ

สารค

วามเ

สยง

และใ

หคว

ามรเ

บองต

นในก

ารลด

ผลกร

ะทบแ

กผได

รบ

ผลกร

ะทบ

-ตด

ตามเ

ฝาระ

วงหร

อสาร

วจสภ

าวะส

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

อยางน

อยปล

ะครง

-ให

ขอมล

แกหน

วยงา

นทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย เช

น ขอ

มลกล

มปร

ะชาก

รทได

รบผล

กระท

บ -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ล

สงเส

รมสข

ภาพ

ต�าบล

(ตอ)

-รก

ษาพ

ยาบ

าลเบ

องต

น

แล

ะสงต

อ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

33.

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

33 

หนวย

งาน

บทบา

ท/กจ

กรรม

กอนเก

ดเหต

ระหว

างเกด

เหต

หลงเก

ดเหต

โรงพย

าบาล

สงเสร

มสขภ

าพตา

บล

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ขอ

งพนท

(สภ

าพภม

ศาสต

ร แห

ลงกอ

มลพษ

หรอ

แหลง

ปนเป

อนสา

รเคม)

-จด

ทาแผ

นทหม

บานท

แสดง

รายล

ะเอยด

ขอมล

ความ

เสยง

ตอสข

ภาพจ

ากสง

แวดล

อม

-กจ

กรรม

สงเส

รม ป

องกน

คว

บคมใ

หแกป

ระชา

ชน

ทมคว

ามเสย

ง

-รว

มจดท

าทะเ

บยน

ผไดร

บผล

กระท

บกบโ

รงพย

าบาล

ชมชน

(ประ

กอบด

วย จา

นวน

ประช

ากร แ

ละหล

งคาเร

อน

ทไดร

บผลก

ระทบ

) -

รวมเ

ปนทม

เพอส

นบสน

น

การส

อบสว

นและ

ควบค

มโรค

จากส

งแวด

ลอมร

วมกบ

หน

วยงาน

ทเกย

วของ

-

ใหบร

การค

ดกรอ

งสขภ

าพ

ผทได

รบผล

กระท

บ เชน

ชง

นาหน

ก วด

สวนส

ง แล

ะ ซก

ประว

ต เปน

ตน แล

ะจดท

าสม

ดสขภ

าพ

-รก

ษาพย

าบาล

เบอง

ตน

และส

งตอ

-สอ

สารค

วามเ

สยง

และใ

หคว

ามรเ

บองต

นในก

ารลด

ผลกร

ะทบแ

กผได

รบ

ผลกร

ะทบ

-ตด

ตามเ

ฝาระ

วงหร

อสาร

วจสภ

าวะส

ภาพผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

อยางน

อยปล

ะครง

-ให

ขอมล

แกหน

วยงา

นทเกย

วของ

เพ

อการ

แกไข

ปญหา

และ

การ

ทดแท

น/ชด

เชย เช

น ขอ

มลกล

มปร

ะชาก

รทได

รบผล

กระท

บ -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม

แนวท

างกา

รจด

บรก

ารเว

ชกรร

มสงแ

วดลอ

ม

-หนา

31 

หนวย

งานบท

บาท/

กจกร

รมกอ

นเกดเห

ตระ

หวางเ

กดเหต

หล

งเกดเห

ต

โรงพย

าบาล

ชมชน

การจ

ดบรก

ารเวช

กรรม

สงแว

ดลอม

ในพน

ท -

คนหา

และป

ระเมน

ความ

เสยง

-จด

ทาทะ

เบยน

ผมโอ

กาสเส

ยงแล

ะฐาน

ขอมล

ดานอ

นามย

สงแว

ดลอม

และ

ขอมล

ของ

พนท

-จด

ทาทะ

เบยน

ผไดร

บผล

กระท

บ (ป

ระกอ

บดวย

จานว

นประ

ชากร

และห

ลงคา

เรอนท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ)

-ให

บรกา

รคดก

รองส

ขภาพ

ผท

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-จด

ทาแน

วปฏบ

ตสาห

รบ

การค

ดกรอ

งกลม

ผไดร

บผล

กระท

บโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

มจาก

กลม

ผปวย

อนๆ

-ให

การต

รวจว

นจฉย

โรค

เบอง

ตน ก

ารรก

ษาพย

าบาล

และส

งตอก

รณตอ

งการ

แพทย

เฉพา

ะทาง

ในกา

รตรว

จวน

จฉยโ

รค

หรอเพ

อการ

รกษา

ตอทเ

หมาะ

สม

-สอ

สารค

วามเ

สยงแ

ละ

ใหคว

ามร ก

ารลด

ผลกร

ะทบ

แกผได

รบผล

กระท

บ

-เป

นหนว

ยงาน

หลกใ

นการ

ตดตา

มเฝา

ระวงผ

ไดรบ

ผลกร

ะทบ

-ระ

บกลม

ผไดรบ

ผลกร

ะทบ

-สน

บสนน

การร

บและ

สงตอ

ผปวย

เพ

อการ

ฟนฟส

ขภาพ

-

จดทา

รายง

านโรค

และภ

ยสขภ

าพจา

กสงแ

วดลอ

ม -

กจกร

รมสง

เสรม ป

องกน

ควบค

มให

แกปร

ะชาช

นทได

รบผล

กระท

บ-

ใหขอ

มลแก

หนวย

งานทเก

ยวขอ

ง

ตำรำ

งท 2

บทบ

าทหน

าทใน

การจ

ดบรก

ารเวชก

รรมส

งแวด

ลอมข

องหน

วยงา

นสาธ

ารณสข

แตละ

ระดบ

(ตอ)

โรงพ

ยาบา

ล

สงเส

รมสข

ภาพ

ต�าบล

(ตอ)

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

33.

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม -หนา 33 

หนวยงานบทบาท/กจกรรมกอนเกดเหตระหวางเกดเหตหลงเกดเหต

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในพนท -คนหาและประเมนความเสยง -จดทาทะเบยนผมโอกาสเสยงและฐานขอมลดานอนามยสงแวดลอม และขอมล ของพนท (สภาพภมศาสตร แหลงกอมลพษ หรอแหลงปนเปอนสารเคม) -จดทาแผนทหมบานทแสดงรายละเอยดขอมลความเสยงตอสขภาพจากสงแวดลอม -กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคมใหแกประชาชน ทมความเสยง -รวมจดทาทะเบยน ผไดรบผลกระทบกบโรงพยาบาลชมชน (ประกอบดวย จานวนประชากร และหลงคาเรอน ทไดรบผลกระทบ) -รวมเปนทมเพอสนบสนน การสอบสวนและควบคมโรคจากสงแวดลอมรวมกบ หนวยงานทเกยวของ -ใหบรการคดกรองสขภาพ ผทไดรบผลกระทบ เชน ชงนาหนก วดสวนสง และ ซกประวต เปนตน และจดทาสมดสขภาพ -รกษาพยาบาลเบองตน และสงตอ -สอสารความเสยง และใหความรเบองตนในการลดผลกระทบแกผไดรบผลกระทบ -ตดตามเฝาระวงหรอสารวจสภาวะสภาพผไดรบผลกระทบอยางนอยปละครง -ใหขอมลแกหนวยงานทเกยวของ เพอการแกไขปญหา และการทดแทน/ชดเชย เชน ขอมลกลมประชากรทไดรบผลกระทบ -กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคมใหแกประชาชนทไดรบผลกระทบ-จดทารายงานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม -หนา 31 

หนวยงานบทบาท/กจกรรมกอนเกดเหตระหวางเกดเหตหลงเกดเหต

โรงพยาบาลชมชน การจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมในพนท -คนหาและประเมนความเสยง -จดทาทะเบยนผมโอกาสเสยงและฐานขอมลดานอนามยสงแวดลอม และขอมลของพนท -จดทาทะเบยนผไดรบผลกระทบ (ประกอบดวยจานวนประชากร และหลงคาเรอนทไดรบผลกระทบ) -ใหบรการคดกรองสขภาพ ผทไดรบผลกระทบ -จดทาแนวปฏบตสาหรบ การคดกรองกลมผไดรบผลกระทบโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอมจากกลมผปวยอนๆ -ใหการตรวจวนจฉยโรคเบองตน การรกษาพยาบาลและสงตอกรณตองการแพทยเฉพาะทางในการตรวจวนจฉยโรค หรอเพอการรกษาตอทเหมาะสม -สอสารความเสยงและ ใหความร การลดผลกระทบแกผไดรบผลกระทบ -เปนหนวยงานหลกในการตดตามเฝาระวงผไดรบผลกระทบ -ระบกลมผไดรบผลกระทบ -สนบสนนการรบและสงตอผปวย เพอการฟนฟสขภาพ -จดทารายงานโรคและภยสขภาพจากสงแวดลอม -กจกรรมสงเสรม ปองกน ควบคมใหแกประชาชนทไดรบผลกระทบ-ใหขอมลแกหนวยงานท เกยวของ

ตำรำงท 2บทบาทหนาทในการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดบ(ตอ)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล(ตอ)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

36

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

34.

1.8) นยำมศพททเกยวของกบกำรจดบรกำรเวชกรรมสงแวดลอม

กจกรรมทด�าเนนงานโดยบคลากรทมความรทางดานอาชวอนามย

และอนามยสงแวดลอม เพอใหประชาชนผทไดรบผลกระทบจาก

สงแวดลอมหรออบตภยฉกเฉนไดรบการดแลสขภาพมการจดบรการ

ทงเชงรกและเชงรบ ทมงเนนดานการปองกน โรคจากสงแวดลอม

เพอใหประชาชนมสขภาพอนามยทดอยในสงแวดลอมทปลอดภย

โรคเรอรง ภาวะพการแตก�าเนด ความผดปกตของการพฒนาการ

ทางสมองและผลกระทบตอสขภาพอนๆทมหรออาจมความสมพนธ

กบการรบสมผสสารพษในสงแวดลอม ซงสาเหตของการเกดโรค

เกดจากปจจยหลายอยาง(multifactorial)เชนสารพษหลากหลาย

ในสงแวดลอม ลกษณะการด�ารงชวต สถานทางเศรษฐกจและสงคม

และปจจยทางกรรมพนธทเกดขนตลอดชวงชวตของคน

กระบวนการศกษาอยางเปนระบบเพอพรรณนาและวดความเสยง

ดานสขภาพทมความสมพนธกบสงคกคาม กระบวนการ การกระท�า

หรอเหตการณใดๆ

เปนกจกรรมการเกบขอมลอยางเปนระบบและตอเนอง มระบบ

วเคราะหขอมลแปลผลและการกระจายขอมลขาวสารใหผทเกยวของ

ทราบเพอน�าไปสการควบคมปองกนโรคตอไปอาจกลาวไดวาการ

เฝาระวง ครอบคลมถงการเกบขอมลทไดจากการตรวจตดตามทาง

ดานสงแวดลอม หรอดานชวภาพ รวมทงผลทไดจากการส�ารวจและ

การตรวจคดกรอง

การด�าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหได รบทราบขอมล

และขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและ

ปจจยสาเหตของโรคจากการสงแวดลอมโดยการเกบรวบรวมขอมล

รายละเอยดดานระบาดวทยา การเจบปวย ขอมลดานสงแวดลอม

ขอมลผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลอนๆทเกยวของโดย

อาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถอางองพสจน

ได

• กำรจดบรกำรเวชกรรม

สงแวดลอม (Environmental

Medicine Service)

• โรคและภยสขภำพจำกมลพษ

สงแวดลอม (Environmental

diseases)

• กำรประเมนควำมเสยงตอสขภำพ

(Health Risk Assessment)

• กำรเฝำระวงโรคจำกสงแวดลอม

• กำรสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม

ในสงแวดลอมลกษณะการด�ารงชวตสถานะทางเศรษฐกจและสงคม

ทราบ เพอน�าไปสการควบคมปองกนโรคตอไป อาจกลาวไดวา

การเฝาระวง ครอบคลมถงการเกบขอมลทไดจากการตรวจตดตามทาง

ปจจยสาเหตของโรคจากสงแวดลอม โดยการเกบรวบรวมขอมล

ขอมลผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลอนๆ ทเกยวของ

โดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผล ทสามารถอางอง

พสจนได

ทงเชงรกและเชงรบ ทมงเนนดานการปองกนโรคจากสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

37

โรคและผลกระทบตอสขภำพจำกสงแวดลอม

2.1) นยำมโรคจำกสงแวดลอม

โรคจากสงแวดลอมอาจนยามไดวาเปนโรคทเกดจากการสมผสสารกอโรคทอยในสงแวดลอม และอาจ

พจารณาแยกโรคจากการประกอบอาชพดงน

1. การปวยทเกดขนจากการสมผสสารกอโรค ในสถานประกอบอาชพหรอเกยวกบการท�างานโดยตรง

การปวยทเกดขนเปนโรคจากการประกอบอาชพ(หรอโรคทเกยวเนองจากการประกอบอาชพ)เชนคนงานโรงงาน

แบตเตอรทท�างานสมผสตะกวในงานและไมไดสมผสตะกวจากแหลงอนหรอกจกรรมอนเลยหากไดรบการวนจฉย

วาปวยเปนโรคพษตะกวผปวยรายนเปนโรคจากการประกอบอาชพ

2. การสมผสสารกอโรคทเกดขนโดยไมเกยวกบการประกอบอาชพ การปวยทเกดขนเปนการปวย

จากสงแวดลอมทวไปตวอยางเชนคนงานโรงงานทอผาไมมการสมผสตะกวในงานแตไดสมผสตะกวจากแหลงอน

หรอกจกรรมอนเชนมงานอดเรกท�าการซอมโทรทศนและวทยและมการใชตะกวบดกรหรอไดรบฝนไอสารตะกว

จากมลพษทางอากาศ เนองจากบานทอยอาศยใกลถนนทมการจราจรหนาแนน ถาไดรบการวนจฉยวาปวยเปนโรค

พษตะกวผปวยรายนเปนโรคจากสงแวดลอม

3. การสมผสสารกอโรคโดยไมเกยวกบการท�างานทชดเจน การปวยทเกดขนเปนโรคจากสงแวดลอม

ตวอยางเชน เดกเลกหยบตะกวถวงมานจากพนใสปากและกนเขาไป เดกไมไดท�างานไมไดสมผสตะกวในงาน

เมอเดกปวยเปนโรคพษตะกวผปวยรายนเปนโรคเหตสงแวดลอม

จะเหนไดวาโรคเหตสงแวดลอมมขอบขายกวางขวางมาก ผปวยสวนมากมลกษณะเวชกรรมเชนเดยวกบ

ปญหาทางการแพทยทวไป การสบคนทราบสาเหตเทานนทจะชวยใหบอกไดวาเปนโรคจากสงแวดลอม

การจะสบทราบสาเหตไดกตองอาศยแพทยในการซกประวตการสมผส (Exposure history) ถาไมซกประวต

การสมผส กจะไมสามารถวนจฉยไดอยางถกตอง สงผลใหผปวยไมไดรบการรกษาทถกตอง และผปวยหรอ

ชมชนนนจะยงคงสมผสสารกอโรคนนๆตอไปได

2บทท

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

38

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

36.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

กจะไมสามารถวนจฉยไดอยางถกตองสงผลใหผปวยไมไดรบการรกษาทถกตองและผปวยหรอชมชนนนจะยงคง

สมผสสารกอโรคนนๆตอไปได

นอกจากนมขอควรพจารณาท�าความเขาใจอก 2 ประการ ประการแรก คอ การสมผสสารกอโรค

อาจมความหมายรวมถงการขาดสารบางอยางทควรไดรบจากสงแวดลอมแลวท�าใหเกดโรค เชน การขาดสาร

ไอโอดนในเกลอสนเธาวทใชปรงอาหารท�าใหเปนโรคคอพอกหรอโรคเออกนบเปนโรคเหตสงแวดลอมประเภทหนง

อกประการหนงคอการทจะเขาใจไดวาท�าไมคนทสมผสสารกอโรคในขนาดเดยวกนบางคนปวยแตบางคนไมปวยนน

จะตองเขาใจความแตกตางหลากหลายของพนธกรรม (Genetic polymorphism) และอนตรกรยาระหวาง

พนธกรรมกบสงแวดลอม(gene-environ¬mentinteraction)ซงก�าลงเปนทสนใจมากของแพทยและ

นกวทยาศาสตรในดานน

2.2) ปจจยเสยงและสงคกคำมสขภำพจำกสงแวดลอม

สงแวดลอมเปนสาเหตของโรคไดในหลายชองทางโดยสงคกคามทางสขภาพเขาสรางกายดวยการอาศย

สงแวดลอมเปนพาหะ ทงนสงคกคามสขภาพเฉพาะบางชนด (เชน เชอโรค) ตองอาศยสงแวดลอมเปนตวกลาง

ในการเขาสรางกายแตมสงคกคามบางประเภททอยในสงแวดลอมและสามารถเขาสรางกายโดยไมผานพาหะ

พาหะน�าโรคไดแก

-น�าดม

-อาหาร

-สงแวดลอมเฉพาะทสามารถน�าพาสงคกคามเขาส ร างกายไดไดแกสภาพแวดลอม

การท�างานของเกษตรกรแหลงน�าและดน

-อากาศภายในและภายนอกอาคาร

ปจจยเสยงเฉพาะไดแก

-สารเคม

-เสยง

-รงส(รงสไอออไนซรงสยวคลนแมเหลกไฟฟา)

ปจจยเสยงเหลานสามารถแบงไดเปน สภาพแวดลอมในการท�างานและสภาพแวดลอมทวไป

(สภาพแวดลอมนอกการท�างาน)ปจจยเสยงสามารถแสดงออกไดสงคกคามหลายประเภทไดแก

-สงคกคามทางเคม

-สงคกคามทางชวภาพ

-สงคกคามทางกายภาพ

-อบตเหต

-พาหะน�าโรค

ปจจยเสยงเฉพาะไดแก

-สารเคม

-เสยง

-รงส(รงสไอออไนซรงสยวคลนแมเหลกไฟฟา)

ไอโอดนในเกลอสนเธาวทใชปรงอาหารท�าใหเปนโรคคอพอกหรอโรคเออกนบเปนโรคเหตสงแวดลอมประเภทหนง

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

37.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอย กบลกษณะของ

สภาพแวดลอมนนๆและพฤตกรรมสวนบคคลเนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยง

ทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ

โดยแทจรงแลวเปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

2.3) กลไกธรรมชำตของกำรเกดโรคจำกสงแวดลอม

สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนนบเปนสาเหตหลกทท�าใหหลายฝายใหความส�าคญโดย

เฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสขเนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถท�าใหเกดโรคหรอภยสขภาพทท�าใหเกด

ผลกระทบตอประชาชนโดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก(WHO,1993)จะเรมตน

จากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆ ของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน

ซงลวนแลวแตท�าใหเกดมลพษสงแวดลอมเชนมลพษทางอากาศมลพษทางน�ามลพษทางดนและการปนเปอน

สารเคมในอาหารซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออมซงท�าใหเกดการ

ดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

39

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

36.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

กจะไมสามารถวนจฉยไดอยางถกตองสงผลใหผปวยไมไดรบการรกษาทถกตองและผปวยหรอชมชนนนจะยงคง

สมผสสารกอโรคนนๆตอไปได

นอกจากนมขอควรพจารณาท�าความเขาใจอก 2 ประการ ประการแรก คอ การสมผสสารกอโรค

อาจมความหมายรวมถงการขาดสารบางอยางทควรไดรบจากสงแวดลอมแลวท�าใหเกดโรค เชน การขาดสาร

ไอโอดนในเกลอสนเธาวทใชปรงอาหารท�าใหเปนโรคคอพอกหรอโรคเออกนบเปนโรคเหตสงแวดลอมประเภทหนง

อกประการหนงคอการทจะเขาใจไดวาท�าไมคนทสมผสสารกอโรคในขนาดเดยวกนบางคนปวยแตบางคนไมปวยนน

จะตองเขาใจความแตกตางหลากหลายของพนธกรรม (Genetic polymorphism) และอนตรกรยาระหวาง

พนธกรรมกบสงแวดลอม(gene-environ¬mentinteraction)ซงก�าลงเปนทสนใจมากของแพทยและ

นกวทยาศาสตรในดานน

2.2) ปจจยเสยงและสงคกคำมสขภำพจำกสงแวดลอม

สงแวดลอมเปนสาเหตของโรคไดในหลายชองทางโดยสงคกคามทางสขภาพเขาสรางกายดวยการอาศย

สงแวดลอมเปนพาหะ ทงนสงคกคามสขภาพเฉพาะบางชนด (เชน เชอโรค) ตองอาศยสงแวดลอมเปนตวกลาง

ในการเขาสรางกายแตมสงคกคามบางประเภททอยในสงแวดลอมและสามารถเขาสรางกายโดยไมผานพาหะ

พาหะน�าโรคไดแก

-น�าดม

-อาหาร

-สงแวดลอมเฉพาะทสามารถน�าพาสงคกคามเขาส ร างกายไดไดแกสภาพแวดลอม

การท�างานของเกษตรกรแหลงน�าและดน

-อากาศภายในและภายนอกอาคาร

ปจจยเสยงเฉพาะไดแก

-สารเคม

-เสยง

-รงส(รงสไอออไนซรงสยวคลนแมเหลกไฟฟา)

ปจจยเสยงเหลานสามารถแบงไดเปน สภาพแวดลอมในการท�างานและสภาพแวดลอมทวไป

(สภาพแวดลอมนอกการท�างาน)ปจจยเสยงสามารถแสดงออกไดสงคกคามหลายประเภทไดแก

-สงคกคามทางเคม

-สงคกคามทางชวภาพ

-สงคกคามทางกายภาพ

-อบตเหต

-พาหะน�าโรค

อาหารทปลอดภย

นาอปโภค-บรโภค,

การสขาภบาลและสขอนามย

สงคกคามทางเคม

สารกาจดศตรพช

ตะกว

มลพษอากาศ

สงคกคามทางจลชววทยา

สตวหรอแมลง ทเปนพาหะนาโรค

สงคกคามทางกายภาพ

อบตเหต

สงแวดลอมโดยทวไป

อาชวอนามย

สงแวดลอม

ไวรสจากแมลงและโปรโตซว แหลงนา

อบตเหตทางทองถนนหรอ

สงแวดลอมการเกษตร

สงแวดลอมทางธรรมชาตทเสยงสง เชน พนทชมนา

สนามแมเหลกไฟฟา EMF

เสยงดง

รงส UV รงส

Ion

ชนดของสงคกคาม

ปจจยเสยง

สอตวนาใหเกดโรค สงททาใหเกดโรคแบบจาเพาะเจาะจง UV รงสอลตราไวโอเลต Ion รงสไอออไนซ (Ionzing radiation) EMF สนามแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic fields)

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกตามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา : WHO,2003)

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

37.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอย กบลกษณะของ

สภาพแวดลอมนนๆและพฤตกรรมสวนบคคลเนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยง

ทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ

โดยแทจรงแลวเปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

2.3) กลไกธรรมชำตของกำรเกดโรคจำกสงแวดลอม

สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนนบเปนสาเหตหลกทท�าใหหลายฝายใหความส�าคญโดย

เฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสขเนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถท�าใหเกดโรคหรอภยสขภาพทท�าใหเกด

ผลกระทบตอประชาชนโดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก(WHO,1993)จะเรมตน

จากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆ ของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน

ซงลวนแลวแตท�าใหเกดมลพษสงแวดลอมเชนมลพษทางอากาศมลพษทางน�ามลพษทางดนและการปนเปอน

สารเคมในอาหารซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออมซงท�าใหเกดการ

ดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

37.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 37 

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอยกบลกษณะของสภาพแวดลอมนนๆ และพฤตกรรมสวนบคคล เนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยงทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ โดยแทจรงแลว เปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

ภาพท 6 ปจจยเสยงและสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม (ทมา: WHO,2003)

ผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสสงคกคามสขภาพในสงแวดลอมขนอย กบลกษณะของ

สภาพแวดลอมนนๆและพฤตกรรมสวนบคคลเนองจากในบางครงพฤตกรรมสวนบคคลเปนปจจยเสยง

ทใกลเคยงกบปจจยเสยงทางกายภาพ และการเปลยนแปลงผลกระทบตอสขภาพจากปจจยเสยงดานกายภาพ

โดยแทจรงแลวเปนไปไดยากในการแบงแยกพฤตกรรมสขภาพออกจากปจจยเสยงดานกายภาพ

2.3) กลไกธรรมชำตของกำรเกดโรคจำกสงแวดลอม

สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนนบเปนสาเหตหลกทท�าใหหลายฝายใหความส�าคญโดย

เฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสขเนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถท�าใหเกดโรคหรอภยสขภาพทท�าใหเกด

ผลกระทบตอประชาชนโดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก(WHO,1993)จะเรมตน

จากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆ ของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน

ซงลวนแลวแตท�าใหเกดมลพษสงแวดลอมเชนมลพษทางอากาศมลพษทางน�ามลพษทางดนและการปนเปอน

สารเคมในอาหารซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออมซงท�าใหเกดการ

ดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกทท�าใหหลายฝายใหความส�าคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถท�าใหเกดโรคหรอภยสขภาพทท�าใหเกด

ผลกระทบตอประชาชนโดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก(WHO,1993)จะเรมตน

จากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆ ของมนษย รวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

40

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

38.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

2.4) ควำมสมพนธของกำรเกดโรค

1. แหลงกอโรค (Sources)

2. กำรรบสมผส (Exposure)

3. ผลกระทบทำงสขภำพ (Health Effect)

รายละเอยดดงตอไปน

1. แหลงกอโรค (Sources) สงคกคำม

สงคกคำมดงเดม (Traditional hazards):(Briggsetal,1996,WHO)ไดแกสงคกคามจาก

ภยธรรมชาตตางๆเชนภยจากอทกภยแผนดนถลมไฟปาและหมอกควนและสขาภบาลสงแวดลอมไดแกขยะชมชน

สงปฏกล และน�าเสยชมชน และสงคกคามทเกยวของกบความยากจน การพฒนาทไมเพยงพอ ไดแก อาหาร

ปนเปอนเชอโรค การบาดเจบจากอาชพเกษตรกรรมหรออตสาหกรรมในครวเรอน เปนตน ซงการแกไขปญหา

จากสงคกคามตางๆเหลาน แตเดมมกท�าในเรองการเรงใหความชวยเหลอผประสบภย หรอการเรงตอบสนอง

(Emergencyresponse)เปนสวนใหญจงท�าใหเกดปญหาดานอนๆเชนการชวยเหลอขาดประสทธภาพจงควรม

การวางแผนรองรบตงแตกอนเกดภย โดยเฉพาะอยางยงแผนการเรองปจจยในการด�ารงชวตของผประสบภย

ไดแกบานพกชวคราวอาหารน�าดมเครองนงหมการรกษาพยาบาลและการสขาภบาลดานสงแวดลอมไดแกบานพกชวคราวอาหารน�าดมเครองนงหมการรกษาพยาบาลและการสขาภบาลดานสงแวดลอม

Traditional Hazards Human Activities

Natural Phenomena

Modern Hazards Developmental Activities

EMISSION

Air Water Food Soil

External Dose Absorbed Dose

Internal Effective Dose

Subclinical Acute

Chronic

Health Effects

Exposure

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

39.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

สงคกคำมสมยใหม (Modern hazards) : (Briggs et al, 1996, WHO)ไดแกสงคกคามทเกด

จากการพฒนาอยางรวดเรวโดยขาดการปกปองดานสขภาพและสงแวดลอมไดแกสงคกคามจากการประกอบอาชพ

ของมนษยการจราจรการใชชวตประจ�าวนการกอการรายสงครามการจลาจลและการจดงานมหกรรมเทศกาลตางๆ

เปนตนนอกจากนยงเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท�าใหเกดสภาวะสงแวดลอมแปรปรวนจนกอใหเกด

โรคตดตออบตใหม และโรคอบตซ�าตางๆ ทมความรนแรงและแพรกระจายอยางรวดเรว มผลตอชวตประชาชน

เศรษฐกจและสงคมปญหาสงแวดลอมทส�าคญสวนใหญเกดจากการกระท�าของมนษยไมวาจะเปนภาคเกษตรกรรม

หรออตสาหกรรมกอใหเกดปญหามลพษทส�าคญเชนมลพษทางอากาศน�าและหวงโซอาหารของมนษยและสตว

ซงความเปนพษสามารถเกดขนกบมนษยและสตวไดทงแบบเฉยบพลนหรอแบบเรอรง

2. กำรรบสมผส (Exposure)

ลกษณะการสมผส

-ความแตกตางทางพนท(Geographicalvariation)

-ความแตกตางในแตละชวงเวลา(Temporalvariations)

-ลกษณะในการเขาสรางกาย

-การผสมผสานของมลพษ(Pollutantcombinations)

การจ�าแนกแหลงกอโรคตามลกษณะทางพนท

-เปนจด(Localizedpointsources)

-เปนเสน(Linesources)เชนจากถนน

-กระจดกระจาย(Diffusesources)เชนจากการเกษตร

3. ผลกระทบทำงสขภำพ (Health Effect)

-แบบเฉยบพลน

-แบบเรอรง

การประเมนสขภาพ

-การใชขอมลสขภาพทตยภม:ขอมลการตายขอมลการเจบปวย

-การส�ารวจ

2.5) กำรจ�ำแนกกลมของโรคจำกสงแวดลอม

กลมท1โรคทมความจ�าเพาะตอมลพษสงแวดลอมอยางชดเจน

กลมท2โรคหรอภาวะทมอาการหรออาการแสดงชดเจนแตสาเหตอาจจะไมจ�าเพาะเจาะจงตอมลพษ

สงแวดลอม

กลมท3ภาวะทมลกษณะอาการความผดปกตไมชดเจนแตอาจเกยวของกบสาเหตทมาจากมลพษ

สงแวดลอมได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

41

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

38.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

2.4) ควำมสมพนธของกำรเกดโรค

1. แหลงกอโรค (Sources)

2. กำรรบสมผส (Exposure)

3. ผลกระทบทำงสขภำพ (Health Effect)

รายละเอยดดงตอไปน

1. แหลงกอโรค (Sources) สงคกคำม

สงคกคำมดงเดม (Traditional hazards):(Briggsetal,1996,WHO)ไดแกสงคกคามจาก

ภยธรรมชาตตางๆเชนภยจากอทกภยแผนดนถลมไฟปาและหมอกควนและสขาภบาลสงแวดลอมไดแกขยะชมชน

สงปฏกล และน�าเสยชมชน และสงคกคามทเกยวของกบความยากจน การพฒนาทไมเพยงพอ ไดแก อาหาร

ปนเปอนเชอโรค การบาดเจบจากอาชพเกษตรกรรมหรออตสาหกรรมในครวเรอน เปนตน ซงการแกไขปญหา

จากสงคกคามตางๆเหลาน แตเดมมกท�าในเรองการเรงใหความชวยเหลอผประสบภย หรอการเรงตอบสนอง

(Emergencyresponse)เปนสวนใหญจงท�าใหเกดปญหาดานอนๆเชนการชวยเหลอขาดประสทธภาพจงควรม

การวางแผนรองรบตงแตกอนเกดภย โดยเฉพาะอยางยงแผนการเรองปจจยในการด�ารงชวตของผประสบภย

ไดแกบานพกชวคราวอาหารน�าดมเครองนงหมการรกษาพยาบาลและการสขาภบาลดานสงแวดลอม

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

39.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 38 

2.3) กลไกธรรมชาตของการเกดโรคจากสงแวดลอม สถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบน นบเปนสาเหตหลกททาใหหลายฝายใหความสาคญ

โดยเฉพาะอยางยงหนวยงานสาธารณสข เนองจากปญหาสงแวดลอมสามารถทาใหเกดโรคหรอภยสขภาพททาใหเกด ผลกระทบตอประชาชน โดยกลไกโรคจากสงแวดลอมตามหลกการขององคการอนามยโลก (WHO,1993) จะเรมตนจากสงคกคามทางสขภาพทเกดจากกจกรรมการพฒนาตางๆของมนษยรวมถงภยพบตตามธรรมชาตทเกดขน ซงลวนแลวแตทาใหเกดมลพษสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางดน และการปนเปอนสารเคมในอาหาร ซงเมอมนษยมการรบสมผสสารมลพษทางสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ซงทาใหเกดการดดซมสารมลพษเขาสรางกายและเกดผลกระทบตอสขภาพทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากสงแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามยโลก

สงคกคำมสมยใหม (Modern hazards) : (Briggs et al, 1996, WHO)ไดแกสงคกคามทเกด

จากการพฒนาอยางรวดเรวโดยขาดการปกปองดานสขภาพและสงแวดลอมไดแกสงคกคามจากการประกอบอาชพ

ของมนษยการจราจรการใชชวตประจ�าวนการกอการรายสงครามการจลาจลและการจดงานมหกรรมเทศกาลตางๆ

เปนตนนอกจากนยงเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท�าใหเกดสภาวะสงแวดลอมแปรปรวนจนกอใหเกด

โรคตดตออบตใหม และโรคอบตซ�าตางๆ ทมความรนแรงและแพรกระจายอยางรวดเรว มผลตอชวตประชาชน

เศรษฐกจและสงคมปญหาสงแวดลอมทส�าคญสวนใหญเกดจากการกระท�าของมนษยไมวาจะเปนภาคเกษตรกรรม

หรออตสาหกรรมกอใหเกดปญหามลพษทส�าคญเชนมลพษทางอากาศน�าและหวงโซอาหารของมนษยและสตว

ซงความเปนพษสามารถเกดขนกบมนษยและสตวไดทงแบบเฉยบพลนหรอแบบเรอรง

2. กำรรบสมผส (Exposure)

ลกษณะการสมผส

-ความแตกตางทางพนท(Geographicalvariation)

-ความแตกตางในแตละชวงเวลา(Temporalvariations)

-ลกษณะในการเขาสรางกาย

-การผสมผสานของมลพษ(Pollutantcombinations)

การจ�าแนกแหลงกอโรคตามลกษณะทางพนท

-เปนจด(Localizedpointsources)

-เปนเสน(Linesources)เชนจากถนน

-กระจดกระจาย(Diffusesources)เชนจากการเกษตร

3. ผลกระทบทำงสขภำพ (Health Effect)

-แบบเฉยบพลน

-แบบเรอรง

การประเมนสขภาพ

-การใชขอมลสขภาพทตยภม:ขอมลการตายขอมลการเจบปวย

-การส�ารวจ

2.5) กำรจ�ำแนกกลมของโรคจำกสงแวดลอม

กลมท1โรคทมความจ�าเพาะตอมลพษสงแวดลอมอยางชดเจน

กลมท2โรคหรอภาวะทมอาการหรออาการแสดงชดเจนแตสาเหตอาจจะไมจ�าเพาะเจาะจงตอมลพษ

สงแวดลอม

กลมท3ภาวะทมลกษณะอาการความผดปกตไมชดเจนแตอาจเกยวของกบสาเหตทมาจากมลพษ

สงแวดลอมได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

42

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

40.

ลกษณะของโรคในกลมท 1

(โรคทมความจ�าเพาะตอมลพษสงแวดลอมอยางชดเจน)

-มอาการและอาการแสดงจ�าเพาะตอลกษณะของโรค

-มประวตการรบสมผสชดเจนตอสงคกคามหรอมลพษทสามารถกอใหเกดโรคทมลกษณะจ�าเพาะดงกลาว

-สวนใหญมกจะมBiomarkerเพอยนยนการรบสมผสตอสงคกคามในการวนจฉยโรคนนๆ

ตวอยางของโรคในกลมนคอโรคซลโคซสโรคแอสเบสโตซสโรคmesotheliomaจากแอสเบสตอสโรคพษตะกว

ฯลฯ

ลกษณะของโรคในกลมท 2

(โรคหรอภาวะทมอาการหรออาการแสดงชดเจนแตสาเหตอาจจะไมจ�าเพาะเจาะจงตอมลพษสงแวดลอม)

-ลกษณะอาการและอาการแสดงของโรคในผปวยทเกดจากมลพษสงแวดลอมจะเหมอนกบของโรคทเกด

จากสาเหตอนๆหรอในบางกรณมลพษสงแวดลอมอาจเปนตวกระตนใหโรคจากสาเหตอนๆมอาการ

มากขน

-การพสจนวาสาเหตเกดจากมลพษสงแวดลอมทสงสยท�าไดยาก

ตวอยางของโรคในกลมนคอโรคหดโรคมะเรงเชนมะเรงปอดความผดปกตของระบบประสาทฯลฯ

ลกษณะของโรคในกลมท 3

(ภาวะทมลกษณะอาการความผดปกตไมชดเจนแตภาวะดงกลาวอาจเกยวของกบสาเหตทมาจากมลพษสงแวดลอมได)

-ผปวยใหประวตมอาการผดปกตแตตรวจไมพบอาการแสดงทชดเจนหรอจ�าเพาะ

-ไมสามารถยนยนการวนจฉยโรคจากการตรวจทางหองปฏบตการได

-สวนใหญการเจบปวยมกจะเรยกรองความสนใจจากสอมวลชนหรอสาธารณชนไดงาย

ตวอยางของโรคในกลมนคอMultiplechemicalsensitivity,SickBuildingSyndrome

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

43

กำรประเมนควำมเสยงตอสขภำพ

3.1 กำรประเมนควำมเสยงสขภำพ

ขนตอนกำรประเมนควำมเสยงสขภำพ

สภาวจยแหงชาตของสถาบนวทยาศาสตรแหงชาต ประเทศสหรฐอเมรกาไดเสนอรปแบบการประเมน

ความเสยงออกเปน 4 ขนตอน ซงไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากหนวยงานตางๆ ในประเทศสหรฐอเมรกา

รวมทงองคกรพทกษสงแวดลอม(EnvironmentalProtectionAgencyหรอEPA)ดวยดงน

1. การประเมนสงคกคาม (Hazard Identification) ขนตอนนเปนการศกษาเพอทจะตอบค�าถามวา

สงคกคามทเราก�าลงสนใจจะมความสมพนธกบผลกระทบดานสขภาพหรอไม

2. การประเมนการสมผส (Exposure Assessment) เปนการหาขนาดของสงคกคามทมนษยไดรบ

ไมวาจะกอนหรอหลงมาตรการการควบคมสงคกคาม

3. การประเมนขนาดสมผสกบการตอบสนอง(Dose-ResponseAssessment)คอการหาความสมพนธ

ระหวางขนาดของการสมผสกบโอกาสของการเกดผลเสยดานสขภาพ

4. การอธบายลกษณะของความเสยง(RiskCharacterization)คอการพรรณนาลกษณะทางธรรมชาต

และขนาดของความเสยงในมนษยซงจะตองรวมเอาความไมแนนอน (Uncertainties) เขาดวย

โดยสรปผลลพธสดทายทตองการ คอ การตอบค�าถามวาสงคกคามใด ๆ จะกอใหเกดผลกระทบตอ

สขภาพของมนษยมากนอยเพยงใดซงจ�าเปนจะตองอาศยองคความรทไดจาก3ขนตอนขางตน

3บทท

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

44

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

42.

ตอไปนเปนรายละเอยดของแตละขนตอน

1. กำรประเมนสงคกคำม (Hazard Identification)

นกประเมนความเสยงอาศยกลวธตางๆตอไปนเพอประเมนสงคกคาม

- การศกษาทางวทยาการระบาด (Epidemiological Studies) การศกษาทางวทยาการระบาด

เปนการศกษารปแบบการเกดโรคในมนษยรวมถงปจจยตางๆทมผลตอการเกดแบบนนดวยการออกแบบการศกษา

ทเหมาะสมประกอบกบการวเคราะหทางสถตทถกตองจะชวยตอบค�าถามวาสงคกคามใดๆ จะเปนอนตรายตอ

สขภาพในมนษยหรอไมขอดของการศกษาเชงวทยาการระบาดคอผลการศกษาสามารถน�าไปใชสรปผลในมนษย

ไดเลยเนองจากเปนการศกษาในมนษยแตการศกษาลกษณะนไมสามารถท�าไดเสมอไปเพราะจะตองมการไดรบ

สงคกคามรวมกบผลกระทบดานสขภาพเกดขนเรยบรอยแลว

- การศกษาในสตวทดลอง (In Vivo Animal Bioassays)บอยครงทขอมลทางดานวทยาการระบาด

ในมนษยไมมหรอไมเพยงพอทจะตอบค�าถามดงกลาวซงพบไดบอยในกรณทสงคกคามนนๆเปนสงทเกด

ขนใหม เชน สารเคม เปนตน ดงนนการศกษาในสตวทดลองจงเปนอกวธหนงในการตอบค�าถามขางตน

อยางไรกตามผลทไดจากสตวทดลองไมไดหมายความวาจะตรงกบในมนษยเสมอไป เนองจากความแตกตาง

ดานสรรวทยาและกลไกในการก�าจดสารคกคามออกจากรางกาย แตอยางนอยผลทไดสามารถใชเปนแนวทาง

ในการวเคราะหผลทอาจจะเกดขนในมนษยตอไป

- การศกษาในหลอดทดลองและเซลลเพาะเนอเยอแบบระยะสน (Short-Term In Vitro Cell and

Tissue Culture Tests) วธการศกษาชนดนไดรบความนยมมากขนเรอยๆดวยเหตผลหลายประการคอ

(1)ใหผลการศกษาทรวดเรวและประหยดคาใชจาย(2)ความกาวหนาทางเทคโนโลยในดานนมการพฒนาไปมาก

ท�าใหผลการศกษามความถกตองมากขนและ(3)การทดลองในสตวทดลองไดรบการตอตานจากนกพทกษสทธ

ของสตวมากขนเรอยๆ ขอดของวธการศกษาชนดน คอ สามารถจะเลอกเซลลหรอเนอเยอเฉพาะสวนมาใช

ในการทดลองไดหากมขอมลยนยนวาสงคกคามชนดนนมผลตอเซลลหรอเนอเยอเปาหมายใด

- การวเคราะหโครงสรางทางเคม (Structure-Activity Relationship Analysis) เปนการศกษา

เปรยบเทยบโครงสรางทางโมเลกลและคณสมบตดานเคมและฟสกสของสารเคมทไมทราบพษกบสารเคมททราบ

พษแลวแตมโครงสรางและคณสมบตคลายๆกนท�าใหสามารถพยากรณผลกระทบตอสขภาพไดโดยไมตองท�าการ

ทดลองจรง

2. กำรประเมนกำรสมผส (Exposure Assessment)

การประเมนการสมผสเป นวธการประมาณหรอวดปรมาณหรอความเข มข นของสงคกคาม

ทแตละบคคลประชากรหรอระบบนเวศไดรบทงนอาจท�าการวดโดยตรงเชนการตรวจเลอดเพอหาระดบตะกว

หรอการวดทางออมเชนประมาณคาสารตะกวทไดรบโดยค�านวณจากปรมาณน�าทมการปนเป อนตะกว

และถกดมเขาไป

รายละเอยดของแตละขนตอนมดงน

ของสตวมากขนเรอยๆ ขอดของวธการศกษาชนดน คอ สามารถเลอกเซลลหรอเนอเยอเฉพาะสวนมาใช

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

45

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

42.

ตอไปนเปนรายละเอยดของแตละขนตอน

1. กำรประเมนสงคกคำม (Hazard Identification)

นกประเมนความเสยงอาศยกลวธตางๆตอไปนเพอประเมนสงคกคาม

- การศกษาทางวทยาการระบาด (Epidemiological Studies) การศกษาทางวทยาการระบาด

เปนการศกษารปแบบการเกดโรคในมนษยรวมถงปจจยตางๆทมผลตอการเกดแบบนนดวยการออกแบบการศกษา

ทเหมาะสมประกอบกบการวเคราะหทางสถตทถกตองจะชวยตอบค�าถามวาสงคกคามใดๆ จะเปนอนตรายตอ

สขภาพในมนษยหรอไมขอดของการศกษาเชงวทยาการระบาดคอผลการศกษาสามารถน�าไปใชสรปผลในมนษย

ไดเลยเนองจากเปนการศกษาในมนษยแตการศกษาลกษณะนไมสามารถท�าไดเสมอไปเพราะจะตองมการไดรบ

สงคกคามรวมกบผลกระทบดานสขภาพเกดขนเรยบรอยแลว

- การศกษาในสตวทดลอง (In Vivo Animal Bioassays)บอยครงทขอมลทางดานวทยาการระบาด

ในมนษยไมมหรอไมเพยงพอทจะตอบค�าถามดงกลาวซงพบไดบอยในกรณทสงคกคามนนๆเปนสงทเกด

ขนใหม เชน สารเคม เปนตน ดงนนการศกษาในสตวทดลองจงเปนอกวธหนงในการตอบค�าถามขางตน

อยางไรกตามผลทไดจากสตวทดลองไมไดหมายความวาจะตรงกบในมนษยเสมอไป เนองจากความแตกตาง

ดานสรรวทยาและกลไกในการก�าจดสารคกคามออกจากรางกาย แตอยางนอยผลทไดสามารถใชเปนแนวทาง

ในการวเคราะหผลทอาจจะเกดขนในมนษยตอไป

- การศกษาในหลอดทดลองและเซลลเพาะเนอเยอแบบระยะสน (Short-Term In Vitro Cell and

Tissue Culture Tests) วธการศกษาชนดนไดรบความนยมมากขนเรอยๆดวยเหตผลหลายประการคอ

(1)ใหผลการศกษาทรวดเรวและประหยดคาใชจาย(2)ความกาวหนาทางเทคโนโลยในดานนมการพฒนาไปมาก

ท�าใหผลการศกษามความถกตองมากขนและ(3)การทดลองในสตวทดลองไดรบการตอตานจากนกพทกษสทธ

ของสตวมากขนเรอยๆ ขอดของวธการศกษาชนดน คอ สามารถจะเลอกเซลลหรอเนอเยอเฉพาะสวนมาใช

ในการทดลองไดหากมขอมลยนยนวาสงคกคามชนดนนมผลตอเซลลหรอเนอเยอเปาหมายใด

- การวเคราะหโครงสรางทางเคม (Structure-Activity Relationship Analysis) เปนการศกษา

เปรยบเทยบโครงสรางทางโมเลกลและคณสมบตดานเคมและฟสกสของสารเคมทไมทราบพษกบสารเคมททราบ

พษแลวแตมโครงสรางและคณสมบตคลายๆกนท�าใหสามารถพยากรณผลกระทบตอสขภาพไดโดยไมตองท�าการ

ทดลองจรง

2. กำรประเมนกำรสมผส (Exposure Assessment)

การประเมนการสมผสเป นวธการประมาณหรอวดปรมาณหรอความเข มข นของสงคกคาม

ทแตละบคคลประชากรหรอระบบนเวศไดรบทงนอาจท�าการวดโดยตรงเชนการตรวจเลอดเพอหาระดบตะกว

หรอการวดทางออมเชนประมาณคาสารตะกวทไดรบโดยค�านวณจากปรมาณน�าทมการปนเป อนตะกว

และถกดมเขาไป

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

43.

3. กำรประเมนขนำดสมผสกบกำรตอบสนอง (Dose-Response Assessment)

การประเมนขนาดสมผสกบการตอบสนองมงทจะตอบค�าถามวา ความสมพนธระหวางขนาดทสมผส

กบการตอบสนองเปนอยางไร ทงนเพอน�าไปสการท�านายการตอบสนองทระดบการสมผสตางๆกน นอกจากน

ความสมพนธทไดยงน�าใชในการหาคามาตรฐานส�าหรบสงคกคามทอยระดบทไมเปนอนตรายตอสขภาพท�าไดโดย

หากมขอมลมากเพยงพอการหาความสมพนธดงกลาวสามารถท�าไดโดยการใชวธการทางชวสถตไดแก

การวเคราะหเชงถดถอย(RegressionAnalysis)เพอประมาณคาพารามเตอรในแบบจ�าลองคณตศาสตรหากม

ขอมลไมมากนกกสามารถหาความสมพนธโดยอาศยแบบจ�าลองส�าเรจรปชนดตางๆทมการศกษาไวแลว

4. กำรอธบำยลกษณะของควำมเสยง (Risk Characterization)

การอธบายลกษณะของความเสยงถอได ว าเป นขนตอนสดท ายของการประเมนความเสยง

โดยมขนตอนคอ

-รวบรวมลกษณะตางๆทไดจากการประเมนใน3ขนตอนแรกทไดกลาวมาแลว

-ประเมนคณภาพในภาพรวมของการประเมนความเสยงรวมถงระดบความเชอมนของผประเมน

-อธบายความเสยงทไดใหกบแตละคนในกลมประชากรในแงของขนาดและความรนแรง

-รายงานผลการศกษาใหกบผทมอ�านาจในการตดสนใจ

3.2 กำรบรหำรจดกำรควำมเสยง

การบรหารจดการความเสยงคอ“กระบวนการคนหาประเมนคดเลอกและด�าเนนกจกรรมตางๆ

เพอลดความเสยงตอสขภาพมนษยและระบบนเวศ”เปาหมายของการจดการความเสยงคอการด�าเนนการทองหลกการ

ทางวทยาศาสตร ความคมคาทางเศรษฐศาสตร เพอลดหรอปองกนความเสยง โดยค�านงถงปจจยดานสงคม

วฒนธรรมการเมองและกฎหมายดวย

ขนตอนในการจดการความเสยงม6ขนตอนดงน

1.การก�าหนดประเภทของปญหาและบรบท

2.การวเคราะหความเสยงของปญหา

3.ส�ารวจทางเลอกตางๆในการก�าหนดความเสยง

4.ตดสนใจวธการในการด�าเนนการลดความเสยง

5.ด�าเนนการมาตรการทก�าหนด

6.ประเมนผลการด�าเนนการ

ด�าเนนการตามมาตรการทก�าหนด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

46

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

44.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 45 

ตารางท 3 ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน

ปจจย เงอนไขททาใหเพมความหวาดกลว เงอนไขททาใหลดความหวาดกลวศกยภาพในการกอใหเกด ความหายนะ

การตายและบาดเจบหม ในระยะเวลาสนๆ

การตายและบาดเจบ แบบกระจดกระจายในระยะยาว

ความคนเคย ไมคนเคย คนเคยความเขาใจ ไมเขาใจกลไกหรอกระบวนการ เขาใจกลไกหรอกระบวนการความสามารถในการควบคม (ระดบบคคล)

ควบคมไมได ควบคมได

ความสมครใจ ไมสมครใจ สมครใจผลกระทบตอเดก เดกเปนกลมเสยง เดกไมเปนกลมเสยง ผลกระทบตอคนรนตอไป มความเสยง ไมมความเสยง ผทไดรบผลกระทบ สามารถระบเปนรายบคคลได ไมสามารถระบได ความนาสะพรงกลว ผลทเกดนากลว ผลทเกดไมนากลว ความนาเชอถอของหนวยงาน ทเกยวของ

ไมนาศรทธา นาเลอมใส

ความสนใจของสอ ใหความสนใจมาก ไมเปนทสนใจ ประวตการเกดอบตเหต มอบตเหตครงใหญ ไมเคยมอบตเหต ความเทาเทยม ความเสยงและผลตอบแทน

กระจายไมทวถง ความเสยงและผลตอบแทน กระจายอยางเปนธรรม

ผลได ไมชดเจน ชดเจนความสามารถในการกลบคนสภาพเดม

ผลทเกดไมอาจกลบคนได ผลทเกดสามารถกลบคนได

การมสวนไดเสยของแตละบคคล แตละบคคลมความเสยง แตละบคคลไมมความเสยง หลกฐานทางวทยาศาสตร ขอมลไดจากการศกษาในมนษย ขอมลไดจากการศกษาในสตวทดลองสาเหตการเกด จากความผดพลาดของมนษย เกดเองตามธรรมชาต

การจดการความเสยงใหไดประสทธภาพคอการมสวนรวมของทกภาคสวนซงมหลกการดงน

-หนวยงานทมหนาทจดการตามกฎหมายจะตองก�าหนดการมสวนรวมใหชดเจนกอนทจะใหภาคอน

เขามามสวนรวมหากการจดการนนเปนเรองทไมสามารถเจรจาตอรองไดกไมควรใหเขามา

-เปาหมายของการมสวนรวมจะตองก�าหนดใหชดเจนแตแรกและภาคตางๆ จะตองเขามามสวนรวม

ในกระบวนการตงแตแรก

-การดงภาคทจะเขามามสวนรวมจะตองมาจากทกภาคสวนเพอใหเกดมมมองทหลากหลาย

-ภาคทเขามามสวนรวมจะตองเปนไปโดยสมครใจและมความยดหยนกลาวคอตองพรอมทจะรบฟง

และเรยนร จากมมมองทแตกตางบางครงอาจตองมการเสรมศกยภาพหรอใหความชวยเหลอ

ดานเทคนคแกภาคทเกยวของ

-ภาคทมบทบาทในกระบวนการจดการตองไดรบการชนชมและมค�าอธบายวาขอคดเหนนนไดน�าไปใช

ในขนตอนใดในทางกลบกนขอคดเหนทไมไดน�าไปปฏบตจะตองมค�าอธบายเหตผลดวย

กำรเขำใจควำมเสยง

ขอเทจจรงทวาการตอบสนองของประชาชนหรอแตละบคคลทมตอขอความใดๆทจะมผลตอการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมไดมสวนสมพนธกบการรบรความเสยงของประชาชนบคคลหรอกลมคนจะตองรสกวาตนเอง

มความเสยง จงจะเรมยอมรบหรอตองการการปรบเปลยน การศกษาวจยหลายชนไดแสดงใหเหนวามปจจย

หลายประการทมอทธพลตอการรบรความเสยง(ดตารางท3ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน)

ตวอยางเชน ความสามารถในการควบคมดวยตนเอง ความเสยงทมหรอไมมผลตอเดก และความเสยงทเปนไป

โดยสมครใจหรอการบงคบเปนตนอยางไรกตามการใชประโยชนจากผลการวจยเหลานเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม

มกจะมความซบซอนซงเปนผลจากการทไมสามารถบอกไดวาการรบรเปนภาพสะทอนถงความลงเลทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมของตนเพอลดความเสยงหรอความลมเหลวของการปรบเปลยนดงกลาวเปนภาพสะทอนวถของการ

รบรความเสยง ไมวาจะเปนเชนใดการเขาใจการรบรของประชาชนจะเปนขอมลทเปนประโยชนตอผทเกยวของ

ในการท�านายปญหาและอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลหรอสงคมตวอยางเชน การสบบหร

ไดถกเปลยนจากประเดนทวาเปนเรองของสทธสวนบคคลเปนประเดนปญหาของสงคม เมอพบวาควนบหร

ในสงแวดลอมกอใหเกดความเสยงตอบคคลรอบขางดวย เปนผลใหผสนบสนนการตอตานการสบบหรน�าไปเปน

เหตผลในการปองกนสงคมโดยรวมดวยวธการ เชนการออกกฎหมายหามการสบบหรในทสาธารณะเปนตน

การยอมรบของสงคมทจะใหมการแทรกแซงสทธสวนบคคลเปนผลมาจากสทธสวนบคคลนกอใหเกดความเสยง

สขภาพแกบคคลอนซงไมเหมอนกรณทเปนการรบกวนธรรมดาหรอสภาวะทสงคมยอมรบความเสยงนนโดยความสมครใจ

แมวาพฤตกรรมเสยงนนจะมผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมโดยรวมกตาม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

47

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

44.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 45 

ตารางท 3 ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน

ปจจย เงอนไขททาใหเพมความหวาดกลว เงอนไขททาใหลดความหวาดกลวศกยภาพในการกอใหเกด ความหายนะ

การตายและบาดเจบหม ในระยะเวลาสนๆ

การตายและบาดเจบ แบบกระจดกระจายในระยะยาว

ความคนเคย ไมคนเคย คนเคยความเขาใจ ไมเขาใจกลไกหรอกระบวนการ เขาใจกลไกหรอกระบวนการความสามารถในการควบคม (ระดบบคคล)

ควบคมไมได ควบคมได

ความสมครใจ ไมสมครใจ สมครใจผลกระทบตอเดก เดกเปนกลมเสยง เดกไมเปนกลมเสยง ผลกระทบตอคนรนตอไป มความเสยง ไมมความเสยง ผทไดรบผลกระทบ สามารถระบเปนรายบคคลได ไมสามารถระบได ความนาสะพรงกลว ผลทเกดนากลว ผลทเกดไมนากลว ความนาเชอถอของหนวยงาน ทเกยวของ

ไมนาศรทธา นาเลอมใส

ความสนใจของสอ ใหความสนใจมาก ไมเปนทสนใจ ประวตการเกดอบตเหต มอบตเหตครงใหญ ไมเคยมอบตเหต ความเทาเทยม ความเสยงและผลตอบแทน

กระจายไมทวถง ความเสยงและผลตอบแทน กระจายอยางเปนธรรม

ผลได ไมชดเจน ชดเจนความสามารถในการกลบคนสภาพเดม

ผลทเกดไมอาจกลบคนได ผลทเกดสามารถกลบคนได

การมสวนไดเสยของแตละบคคล แตละบคคลมความเสยง แตละบคคลไมมความเสยง หลกฐานทางวทยาศาสตร ขอมลไดจากการศกษาในมนษย ขอมลไดจากการศกษาในสตวทดลองสาเหตการเกด จากความผดพลาดของมนษย เกดเองตามธรรมชาต

การจดการความเสยงใหไดประสทธภาพคอการมสวนรวมของทกภาคสวนซงมหลกการดงน

-หนวยงานทมหนาทจดการตามกฎหมายจะตองก�าหนดการมสวนรวมใหชดเจนกอนทจะใหภาคอน

เขามามสวนรวมหากการจดการนนเปนเรองทไมสามารถเจรจาตอรองไดกไมควรใหเขามา

-เปาหมายของการมสวนรวมจะตองก�าหนดใหชดเจนแตแรกและภาคตางๆ จะตองเขามามสวนรวม

ในกระบวนการตงแตแรก

-การดงภาคทจะเขามามสวนรวมจะตองมาจากทกภาคสวนเพอใหเกดมมมองทหลากหลาย

-ภาคทเขามามสวนรวมจะตองเปนไปโดยสมครใจและมความยดหยนกลาวคอตองพรอมทจะรบฟง

และเรยนร จากมมมองทแตกตางบางครงอาจตองมการเสรมศกยภาพหรอใหความชวยเหลอ

ดานเทคนคแกภาคทเกยวของ

-ภาคทมบทบาทในกระบวนการจดการตองไดรบการชนชมและมค�าอธบายวาขอคดเหนนนไดน�าไปใช

ในขนตอนใดในทางกลบกนขอคดเหนทไมไดน�าไปปฏบตจะตองมค�าอธบายเหตผลดวย

กำรเขำใจควำมเสยง

ขอเทจจรงทวาการตอบสนองของประชาชนหรอแตละบคคลทมตอขอความใดๆทจะมผลตอการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมไดมสวนสมพนธกบการรบรความเสยงของประชาชนบคคลหรอกลมคนจะตองรสกวาตนเอง

มความเสยง จงจะเรมยอมรบหรอตองการการปรบเปลยน การศกษาวจยหลายชนไดแสดงใหเหนวามปจจย

หลายประการทมอทธพลตอการรบรความเสยง(ดตารางท3ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน)

ตวอยางเชน ความสามารถในการควบคมดวยตนเอง ความเสยงทมหรอไมมผลตอเดก และความเสยงทเปนไป

โดยสมครใจหรอการบงคบเปนตนอยางไรกตามการใชประโยชนจากผลการวจยเหลานเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม

มกจะมความซบซอนซงเปนผลจากการทไมสามารถบอกไดวาการรบรเปนภาพสะทอนถงความลงเลทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมของตนเพอลดความเสยงหรอความลมเหลวของการปรบเปลยนดงกลาวเปนภาพสะทอนวถของการ

รบรความเสยง ไมวาจะเปนเชนใดการเขาใจการรบรของประชาชนจะเปนขอมลทเปนประโยชนตอผทเกยวของ

ในการท�านายปญหาและอปสรรคตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลหรอสงคมตวอยางเชน การสบบหร

ไดถกเปลยนจากประเดนทวาเปนเรองของสทธสวนบคคลเปนประเดนปญหาของสงคม เมอพบวาควนบหร

ในสงแวดลอมกอใหเกดความเสยงตอบคคลรอบขางดวย เปนผลใหผสนบสนนการตอตานการสบบหรน�าไปเปน

เหตผลในการปองกนสงคมโดยรวมดวยวธการ เชนการออกกฎหมายหามการสบบหรในทสาธารณะเปนตน

การยอมรบของสงคมทจะใหมการแทรกแซงสทธสวนบคคลเปนผลมาจากสทธสวนบคคลนกอใหเกดความเสยง

สขภาพแกบคคลอนซงไมเหมอนกรณทเปนการรบกวนธรรมดาหรอสภาวะทสงคมยอมรบความเสยงนนโดยความสมครใจ

แมวาพฤตกรรมเสยงนนจะมผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมโดยรวมกตาม

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

45.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 45 

ตารางท 3 ปจจยทมผลตอการประเมนความเสยงของประชาชน

ปจจย เงอนไขททาใหเพมความหวาดกลว เงอนไขททาใหลดความหวาดกลวศกยภาพในการกอใหเกด ความหายนะ

การตายและบาดเจบหม ในระยะเวลาสนๆ

การตายและบาดเจบ แบบกระจดกระจายในระยะยาว

ความคนเคย ไมคนเคย คนเคยความเขาใจ ไมเขาใจกลไกหรอกระบวนการ เขาใจกลไกหรอกระบวนการความสามารถในการควบคม (ระดบบคคล)

ควบคมไมได ควบคมได

ความสมครใจ ไมสมครใจ สมครใจผลกระทบตอเดก เดกเปนกลมเสยง เดกไมเปนกลมเสยง ผลกระทบตอคนรนตอไป มความเสยง ไมมความเสยง ผทไดรบผลกระทบ สามารถระบเปนรายบคคลได ไมสามารถระบได ความนาสะพรงกลว ผลทเกดนากลว ผลทเกดไมนากลว ความนาเชอถอของหนวยงาน ทเกยวของ

ไมนาศรทธา นาเลอมใส

ความสนใจของสอ ใหความสนใจมาก ไมเปนทสนใจ ประวตการเกดอบตเหต มอบตเหตครงใหญ ไมเคยมอบตเหต ความเทาเทยม ความเสยงและผลตอบแทน

กระจายไมทวถง ความเสยงและผลตอบแทน กระจายอยางเปนธรรม

ผลได ไมชดเจน ชดเจนความสามารถในการกลบคนสภาพเดม

ผลทเกดไมอาจกลบคนได ผลทเกดสามารถกลบคนได

การมสวนไดเสยของแตละบคคล แตละบคคลมความเสยง แตละบคคลไมมความเสยง หลกฐานทางวทยาศาสตร ขอมลไดจากการศกษาในมนษย ขอมลไดจากการศกษาในสตวทดลองสาเหตการเกด จากความผดพลาดของมนษย เกดเองตามธรรมชาต

ผลทได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

48

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

46.

อกตวอยางหนงของความเสยงทกอใหเกดปญหาการสอสารไดแกยาจ�าพวกแอกควเทน(Accutane)

ซงใหผลดในการรกษาสวแตสามารถกอใหเกดความพการแกทารกในครรภไดดงนนการใหสขศกษาแกแพทย

ผรกษาใหหลกเลยงการรกษาในสตรทตงครรภจงเปนปญหาใหญของการสอสารกรณการรณรงคใหวคซน

เปนอกตวอยางหนงทจะตองมการชงน�าหนกระหวางความเสยงทอาจจะเกดผลขางเคยงทรนแรงแตพบไดนอย

ในแตละบคคลกบความเสยงทจะเกดกบชมชนหากมการแพรระบาดของโรคการสอสารจงเปนหวใจส�าคญในการ

สรางความเขาใจแกชมชนในประเดนดงกลาว

ในกรณปญหาสงแวดลอม มการศกษาพบวาชาวอเมรกนมความเชอวาปญหาทตนสามารถมสวนรวม

ในการแกไขไดจะถกมองวาเปนปญหาทมความรนแรงนอยเชนปญหามลฝอยและมลพษทางอากาศในทอยอาศย

ถกจดอยในอนดบท 16 และ 17 ของบรรดาปญหาสงแวดลอมทกอใหเกดความวตกกงวล โดย 7 ใน 10 คน

ตอบวาตนสามารถมสวนรวมในการแกปญหาเหลานไดในขณะทปญหาขยะจากชมชนและอากาศพษจากรถยนต

ซงเกดจากพฤตกรรมของผบรโภคถกจดในอนดบท8และ10โดยนอยกวาครงของผตอบทรสกวาตนสามารถมสวนรวม

ในการแกไขปญหาเหลานน ในท�านองเดยวกนบรเวณทเปนแหลงก�าจดขยะจะถกมองวาเปนตวกอใหเกดความเสยง

ทรนแรง เนองจากอยนอกเหนอความสามารถในการควบคมของแตละบคคล การปฏเสธความเสยงสวนบคคล

กเปนสาเหตส�าคญทท�าใหการรกษาโรคบางชนดไมไดผลหรอท�าใหการปรบเปลยนวถชวตเพอลดความเสยง

ตอโรคเรอรงหรอโรคตดเชอบางชนดลมเหลว ขอสรปทไดจากประเดนทกลาวมาทงหมดกคอการรบรความเสยง

และความสามารถในการควบคมดวยตนเองจะสะทอนความรสกเตมใจในการเขามสวนรวมในกจกรรมตางๆ

กำรท�ำควำมเขำใจกลมเปำหมำย

ส�าหรบกล มเปาหมายจ�าเปนทจะตองมการพจารณาแยกแยะตามการรบรความเสยงและระดบ

ความยากงายตอการชกจงใหเกดการปรบเปลยนทศนคตหรอพฤตกรรมรวมทงจะตองคนหาแหลงขอมลทนาเชอถอ

และชองทางการสอสารทมประสทธภาพ สงเหลานอาจจะแปรตามชนดของขอความและประเภทของ

กลมเปาหมายดวยการแยกประเภทของกลมเปาหมายอาจจะตองใชเทคนคหลายๆชนดประกอบกนเชน

การสมภาษณเฉพาะกลม(Focusgroupinterview)การส�ารวจการรบรความเสยงและการศกษาดานจตวทยา

มวลชน เปนตนนอกจากนการศกษาเชงพรรณนาทงเชงปรมาณและคณภาพสามารถน�ามาใชเปนแนวทาง

ในการวางกลยทธการพฒนาไดซงเปนหลกการเดยวกบการใชการศกษาทางวทยาการระบาดเพอเปนแนวทาง

ในการวจยและปฏบตทางคลนกอยางไรกตามเชนเดยวกบทางดานเภสชวทยาผลของขอมลขาวสารทมตอบคคล

หรอกลมประชากรจ�าเปนจะตองมการทดสอบและเฝาตดตามประสทธผลและผลขางเคยงดวยเสมอ

เทคนคทคอนขางมประสทธภาพในการคนหาวาขอมลขาวสารชนดใดทจะมอทธพลมากทสด ไดแก

การใชการสมภาษณแบบเจาะลก(In-depthinterview)ซงจะชวยบอกไดวาแตละคนตดสนใจเรองหนงเรองใดอยางไร

ปรมาณและชนดของขอมลทเหมาะสมตอกลมเปาหมายเฉพาะกลมถอเปนอกตวแปรหนงทมความส�าคญ

ตวอยางเชนขอมลเกยวกบการใชยาผปวยแตละคนจะมความตองการทไมเหมอนกนบางคนอาจตองการ

ในการวางกลยทธการพฒนาได ซงเปนหลกการเดยวกบการศกษาทางวทยาการระบาดเพอเปนแนวทาง

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

47.

เพยงแควธการใชยาเบองตนในขณะทบางคนอาจตองการรายละเอยดทงหมดเกยวกบทางเลอกตางๆในการรกษา

รวมทงประสทธภาพของแตละวธ ดงนนการแยกลกษณะของกลมเปาหมายตามความสามารถในการรบรขอมล

จงมความส�าคญตอการวางกลยทธในการสอสาร

ความส�าเรจของการจดการความเสยงยงขนอยกบการเชอมโยงการจงใจใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

กบการด�าเนนการแกไขอยางทนทวงทดวย เชน การรณรงคผลดานสขภาพของแรใยหนใหกบคนงานอตอเรอ

จะตองตามดวยมาตรการปองกนทครบวงจร (เชนการเลกสบบหร) เพอลดปจจยเสรมตอการเกดโรคการเชอมโยง

ขอความนจงสามารถกระท�าไดโดยเสนอแนะแนวทางการลดความเสยงใหกบผทมความวตกกงวลอนเนองมาจาก

การไดรบสารทอาจท�าใหเกดมะเรง ซงถอวาเปนวธการทเหมาะสมในการกอใหเกดผลทตองการ ในทางตรงขาม

ความไมสามารถเขาถงบรการดานบ�าบดผตดยา ไดรบการพสจนแลววาท�าใหโครงการสอสารเพอแกปญหา

ผตดยาเสพตดลมเหลว ดงนนระยะเวลาและความสะดวกสบายของผบรโภคจงเปนหวใจทส�าคญตอความส�าเรจ

เชนในการสมมนาเรองการควบคมโรคเบาหวานโรงพยาบาลแหงหนงประสบผลส�าเรจอยางยงในการลดจ�านวน

การรบผปวยเบาหวานฉกเฉนเนองจากฉดอนซลนเกนขนาดไวเปนผปวยในลงไดเนองจากมการเปดโทรศพทสายดวน

ตลอด24ชวโมงไวคอยใหบรการโดยเฉพาะท�าใหผปวยเบาหวานสามารถหาค�าตอบไดทกเมอทตนตองการ

3.3) กำรสอสำรควำมเสยง

ควำมหมำยของกำรสอสำรควำมเสยง

การสอสารความเสยง(Riskcommunication)เปนกระบวนการทมความสมพนธตอเนองกบการประเมน

และบรหารความเสยง (ในบางรายงานไดอธบายวาทง Risk assessment, Riskmanagement และ

Risk communication เปนสวนประกอบของ Risk analysis การสอสารความเสยงเปนกลวธในการเผยแพร

และกระจายข อมลทถกต องและเหมาะสมกบเหตการณ ท�าให ผ เกยวข องทง r isk assessment

และ riskmanagementรวมถงผมสวนรวมกลมอนๆทงทางตรงและทางออม (stakeholders)มความเขาใจ

ไปในทางเดยวกนกบลกษณะของสงคกคามการเกดผลกระทบในเชงลบ(negativeconsequence)ความเสยง

และโอกาสของการเกด กลาวไดวาเปนหนาทของนกวชาการหรอผเชยวชาญ ในการสรางขอความทจะใชในการ

สอสารเรองตางๆดงกลาวกบประชาชนทวไปปจจบนเปนทยอมรบวางานการสอสารความเสยงมบทบาทส�าคญทท�าให

การบรหารความเสยงทางสขภาพสามารถด�าเนนไปไดดวยด

การสอสารความเสยงเปนกระบวนการทแลกเปลยนขอมลและความคดเหนทเกยวกบสงคกคาม(Hazard)

และความเสยง(Risk)รวมถงปจจยอนทมผลตอการรบรความเสยง(riskperception)ระหวางผประเมนความ

เสยง (riskassessor) ผจดการความเสยง (riskmanager)นกวชาการหรอผเชยวชาญเฉพาะสาขาองคกรภาครฐ

ภาคเอกชนและประชาชนทไดรบผลกระทบรวมทงกลมอนๆทมความเกยวของกลาวไดวาการสอสารความเสยง

ท�าหนาทเชอมประสานชองวางของความไมเขาใจในเรองของความเสยงระหวางผเชยวชาญและประชาชนทวไป

รวมถงนกวชาการอนๆทไมมความรความช�านาญในเรองนนๆ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

47.

เพยงแควธการใชยาเบองตนในขณะทบางคนอาจตองการรายละเอยดทงหมดเกยวกบทางเลอกตางๆในการรกษา

รวมทงประสทธภาพของแตละวธ ดงนนการแยกลกษณะของกลมเปาหมายตามความสามารถในการรบรขอมล

จงมความส�าคญตอการวางกลยทธในการสอสาร

ความส�าเรจของการจดการความเสยงยงขนอยกบการเชอมโยงการจงใจใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

กบการด�าเนนการแกไขอยางทนทวงทดวย เชน การรณรงคผลดานสขภาพของแรใยหนใหกบคนงานอตอเรอ

จะตองตามดวยมาตรการปองกนทครบวงจร (เชนการเลกสบบหร) เพอลดปจจยเสรมตอการเกดโรคการเชอมโยง

ขอความนจงสามารถกระท�าไดโดยเสนอแนะแนวทางการลดความเสยงใหกบผทมความวตกกงวลอนเนองมาจาก

การไดรบสารทอาจท�าใหเกดมะเรง ซงถอวาเปนวธการทเหมาะสมในการกอใหเกดผลทตองการ ในทางตรงขาม

ความไมสามารถเขาถงบรการดานบ�าบดผตดยา ไดรบการพสจนแลววาท�าใหโครงการสอสารเพอแกปญหา

ผตดยาเสพตดลมเหลว ดงนนระยะเวลาและความสะดวกสบายของผบรโภคจงเปนหวใจทส�าคญตอความส�าเรจ

เชนในการสมมนาเรองการควบคมโรคเบาหวานโรงพยาบาลแหงหนงประสบผลส�าเรจอยางยงในการลดจ�านวน

การรบผปวยเบาหวานฉกเฉนเนองจากฉดอนซลนเกนขนาดไวเปนผปวยในลงไดเนองจากมการเปดโทรศพทสายดวน

ตลอด24ชวโมงไวคอยใหบรการโดยเฉพาะท�าใหผปวยเบาหวานสามารถหาค�าตอบไดทกเมอทตนตองการ

3.3) กำรสอสำรควำมเสยง

ควำมหมำยของกำรสอสำรควำมเสยง

การสอสารความเสยง(Riskcommunication)เปนกระบวนการทมความสมพนธตอเนองกบการประเมน

และบรหารความเสยง (ในบางรายงานไดอธบายวาทง Risk assessment, Riskmanagement และ

Risk communication เปนสวนประกอบของ Risk analysis การสอสารความเสยงเปนกลวธในการเผยแพร

และกระจายข อมลทถกต องและเหมาะสมกบเหตการณ ท�าให ผ เกยวข องทง r isk assessment

และ riskmanagementรวมถงผมสวนรวมกลมอนๆทงทางตรงและทางออม (stakeholders)มความเขาใจ

ไปในทางเดยวกนกบลกษณะของสงคกคามการเกดผลกระทบในเชงลบ(negativeconsequence)ความเสยง

และโอกาสของการเกด กลาวไดวาเปนหนาทของนกวชาการหรอผเชยวชาญ ในการสรางขอความทจะใชในการ

สอสารเรองตางๆดงกลาวกบประชาชนทวไปปจจบนเปนทยอมรบวางานการสอสารความเสยงมบทบาทส�าคญทท�าให

การบรหารความเสยงทางสขภาพสามารถด�าเนนไปไดดวยด

การสอสารความเสยงเปนกระบวนการทแลกเปลยนขอมลและความคดเหนทเกยวกบสงคกคาม(Hazard)

และความเสยง(Risk)รวมถงปจจยอนทมผลตอการรบรความเสยง(riskperception)ระหวางผประเมนความ

เสยง (riskassessor) ผจดการความเสยง (riskmanager)นกวชาการหรอผเชยวชาญเฉพาะสาขาองคกรภาครฐ

ภาคเอกชนและประชาชนทไดรบผลกระทบรวมทงกลมอนๆทมความเกยวของกลาวไดวาการสอสารความเสยง

ท�าหนาทเชอมประสานชองวางของความไมเขาใจในเรองของความเสยงระหวางผเชยวชาญและประชาชนทวไป

รวมถงนกวชาการอนๆทไมมความรความช�านาญในเรองนนๆ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

49

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

46.

อกตวอยางหนงของความเสยงทกอใหเกดปญหาการสอสารไดแกยาจ�าพวกแอกควเทน(Accutane)

ซงใหผลดในการรกษาสวแตสามารถกอใหเกดความพการแกทารกในครรภไดดงนนการใหสขศกษาแกแพทย

ผรกษาใหหลกเลยงการรกษาในสตรทตงครรภจงเปนปญหาใหญของการสอสารกรณการรณรงคใหวคซน

เปนอกตวอยางหนงทจะตองมการชงน�าหนกระหวางความเสยงทอาจจะเกดผลขางเคยงทรนแรงแตพบไดนอย

ในแตละบคคลกบความเสยงทจะเกดกบชมชนหากมการแพรระบาดของโรคการสอสารจงเปนหวใจส�าคญในการ

สรางความเขาใจแกชมชนในประเดนดงกลาว

ในกรณปญหาสงแวดลอม มการศกษาพบวาชาวอเมรกนมความเชอวาปญหาทตนสามารถมสวนรวม

ในการแกไขไดจะถกมองวาเปนปญหาทมความรนแรงนอยเชนปญหามลฝอยและมลพษทางอากาศในทอยอาศย

ถกจดอยในอนดบท 16 และ 17 ของบรรดาปญหาสงแวดลอมทกอใหเกดความวตกกงวล โดย 7 ใน 10 คน

ตอบวาตนสามารถมสวนรวมในการแกปญหาเหลานไดในขณะทปญหาขยะจากชมชนและอากาศพษจากรถยนต

ซงเกดจากพฤตกรรมของผบรโภคถกจดในอนดบท8และ10โดยนอยกวาครงของผตอบทรสกวาตนสามารถมสวนรวม

ในการแกไขปญหาเหลานน ในท�านองเดยวกนบรเวณทเปนแหลงก�าจดขยะจะถกมองวาเปนตวกอใหเกดความเสยง

ทรนแรง เนองจากอยนอกเหนอความสามารถในการควบคมของแตละบคคล การปฏเสธความเสยงสวนบคคล

กเปนสาเหตส�าคญทท�าใหการรกษาโรคบางชนดไมไดผลหรอท�าใหการปรบเปลยนวถชวตเพอลดความเสยง

ตอโรคเรอรงหรอโรคตดเชอบางชนดลมเหลว ขอสรปทไดจากประเดนทกลาวมาทงหมดกคอการรบรความเสยง

และความสามารถในการควบคมดวยตนเองจะสะทอนความรสกเตมใจในการเขามสวนรวมในกจกรรมตางๆ

กำรท�ำควำมเขำใจกลมเปำหมำย

ส�าหรบกลมเปาหมายจ�าเปนทจะตองมการพจารณาแยกแยะตามการรบร ความเสยงและระดบ

ความยากงายตอการชกจงใหเกดการปรบเปลยนทศนคตหรอพฤตกรรมรวมทงจะตองคนหาแหลงขอมลทนาเชอถอ

และชองทางการสอสารทมประสทธภาพ สงเหลานอาจจะแปรตามชนดของขอความและประเภทของ

กลมเปาหมายดวยการแยกประเภทของกลมเปาหมายอาจจะตองใชเทคนคหลายๆชนดประกอบกนเชน

การสมภาษณเฉพาะกลม(Focusgroupinterview)การส�ารวจการรบรความเสยงและการศกษาดานจตวทยา

มวลชน เปนตนนอกจากนการศกษาเชงพรรณนาทงเชงปรมาณและคณภาพสามารถน�ามาใชเปนแนวทาง

ในการวางกลยทธการพฒนาไดซงเปนหลกการเดยวกบการใชการศกษาทางวทยาการระบาดเพอเปนแนวทาง

ในการวจยและปฏบตทางคลนกอยางไรกตามเชนเดยวกบทางดานเภสชวทยาผลของขอมลขาวสารทมตอบคคล

หรอกลมประชากรจ�าเปนจะตองมการทดสอบและเฝาตดตามประสทธผลและผลขางเคยงดวยเสมอ

เทคนคทคอนขางมประสทธภาพในการคนหาวาขอมลขาวสารชนดใดทจะมอทธพลมากทสด ไดแก

การใชการสมภาษณแบบเจาะลก(In-depthinterview)ซงจะชวยบอกไดวาแตละคนตดสนใจเรองหนงเรองใดอยางไร

ปรมาณและชนดของขอมลทเหมาะสมตอกลมเปาหมายเฉพาะกลมถอเปนอกตวแปรหนงทมความส�าคญ

ตวอยางเชนขอมลเกยวกบการใชยาผปวยแตละคนจะมความตองการทไมเหมอนกนบางคนอาจตองการ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

47.

เพยงแควธการใชยาเบองตนในขณะทบางคนอาจตองการรายละเอยดทงหมดเกยวกบทางเลอกตางๆในการรกษา

รวมทงประสทธภาพของแตละวธ ดงนนการแยกลกษณะของกลมเปาหมายตามความสามารถในการรบรขอมล

จงมความส�าคญตอการวางกลยทธในการสอสาร

ความส�าเรจของการจดการความเสยงยงขนอยกบการเชอมโยงการจงใจใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

กบการด�าเนนการแกไขอยางทนทวงทดวย เชน การรณรงคผลดานสขภาพของแรใยหนใหกบคนงานอตอเรอ

จะตองตามดวยมาตรการปองกนทครบวงจร (เชนการเลกสบบหร) เพอลดปจจยเสรมตอการเกดโรคการเชอมโยง

ขอความนจงสามารถกระท�าไดโดยเสนอแนะแนวทางการลดความเสยงใหกบผทมความวตกกงวลอนเนองมาจาก

การไดรบสารทอาจท�าใหเกดมะเรง ซงถอวาเปนวธการทเหมาะสมในการกอใหเกดผลทตองการ ในทางตรงขาม

ความไมสามารถเขาถงบรการดานบ�าบดผตดยา ไดรบการพสจนแลววาท�าใหโครงการสอสารเพอแกปญหา

ผตดยาเสพตดลมเหลว ดงนนระยะเวลาและความสะดวกสบายของผบรโภคจงเปนหวใจทส�าคญตอความส�าเรจ

เชนในการสมมนาเรองการควบคมโรคเบาหวานโรงพยาบาลแหงหนงประสบผลส�าเรจอยางยงในการลดจ�านวน

การรบผปวยเบาหวานฉกเฉนเนองจากฉดอนซลนเกนขนาดไวเปนผปวยในลงไดเนองจากมการเปดโทรศพทสายดวน

ตลอด24ชวโมงไวคอยใหบรการโดยเฉพาะท�าใหผปวยเบาหวานสามารถหาค�าตอบไดทกเมอทตนตองการ

3.3) กำรสอสำรควำมเสยง

ควำมหมำยของกำรสอสำรควำมเสยง

การสอสารความเสยง(Riskcommunication)เปนกระบวนการทมความสมพนธตอเนองกบการประเมน

และบรหารความเสยง (ในบางรายงานไดอธบายวาทง Risk assessment, Riskmanagement และ

Risk communication เปนสวนประกอบของ Risk analysis การสอสารความเสยงเปนกลวธในการเผยแพร

และกระจายข อมลทถกต องและเหมาะสมกบเหตการณ ท�าให ผ เกยวข องทง r isk assessment

และ riskmanagementรวมถงผมสวนรวมกลมอนๆทงทางตรงและทางออม (stakeholders)มความเขาใจ

ไปในทางเดยวกนกบลกษณะของสงคกคามการเกดผลกระทบในเชงลบ(negativeconsequence)ความเสยง

และโอกาสของการเกด กลาวไดวาเปนหนาทของนกวชาการหรอผเชยวชาญ ในการสรางขอความทจะใชในการ

สอสารเรองตางๆดงกลาวกบประชาชนทวไปปจจบนเปนทยอมรบวางานการสอสารความเสยงมบทบาทส�าคญทท�าให

การบรหารความเสยงทางสขภาพสามารถด�าเนนไปไดดวยด

การสอสารความเสยงเปนกระบวนการทแลกเปลยนขอมลและความคดเหนทเกยวกบสงคกคาม(Hazard)

และความเสยง(Risk)รวมถงปจจยอนทมผลตอการรบรความเสยง(riskperception)ระหวางผประเมนความ

เสยง (riskassessor)ผจดการความเสยง (riskmanager)นกวชาการหรอผเชยวชาญเฉพาะสาขาองคกรภาครฐ

ภาคเอกชนและประชาชนทไดรบผลกระทบรวมทงกลมอนๆทมความเกยวของกลาวไดวาการสอสารความเสยง

ท�าหนาทเชอมประสานชองวางของความไมเขาใจในเรองของความเสยงระหวางผเชยวชาญและประชาชนทวไป

รวมถงนกวชาการอนๆทไมมความรความช�านาญในเรองนนๆ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

47.

เพยงแควธการใชยาเบองตนในขณะทบางคนอาจตองการรายละเอยดทงหมดเกยวกบทางเลอกตางๆในการรกษา

รวมทงประสทธภาพของแตละวธ ดงนนการแยกลกษณะของกลมเปาหมายตามความสามารถในการรบรขอมล

จงมความส�าคญตอการวางกลยทธในการสอสาร

ความส�าเรจของการจดการความเสยงยงขนอยกบการเชอมโยงการจงใจใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

กบการด�าเนนการแกไขอยางทนทวงทดวย เชน การรณรงคผลดานสขภาพของแรใยหนใหกบคนงานอตอเรอ

จะตองตามดวยมาตรการปองกนทครบวงจร (เชนการเลกสบบหร) เพอลดปจจยเสรมตอการเกดโรคการเชอมโยง

ขอความนจงสามารถกระท�าไดโดยเสนอแนะแนวทางการลดความเสยงใหกบผทมความวตกกงวลอนเนองมาจาก

การไดรบสารทอาจท�าใหเกดมะเรง ซงถอวาเปนวธการทเหมาะสมในการกอใหเกดผลทตองการ ในทางตรงขาม

ความไมสามารถเขาถงบรการดานบ�าบดผตดยา ไดรบการพสจนแลววาท�าใหโครงการสอสารเพอแกปญหา

ผตดยาเสพตดลมเหลว ดงนนระยะเวลาและความสะดวกสบายของผบรโภคจงเปนหวใจทส�าคญตอความส�าเรจ

เชนในการสมมนาเรองการควบคมโรคเบาหวานโรงพยาบาลแหงหนงประสบผลส�าเรจอยางยงในการลดจ�านวน

การรบผปวยเบาหวานฉกเฉนเนองจากฉดอนซลนเกนขนาดไวเปนผปวยในลงไดเนองจากมการเปดโทรศพทสายดวน

ตลอด24ชวโมงไวคอยใหบรการโดยเฉพาะท�าใหผปวยเบาหวานสามารถหาค�าตอบไดทกเมอทตนตองการ

3.3) กำรสอสำรควำมเสยง

ควำมหมำยของกำรสอสำรควำมเสยง

การสอสารความเสยง(Riskcommunication)เปนกระบวนการทมความสมพนธตอเนองกบการประเมน

และบรหารความเสยง (ในบางรายงานไดอธบายวาทง Risk assessment, Riskmanagement และ

Risk communication เปนสวนประกอบของ Risk analysis การสอสารความเสยงเปนกลวธในการเผยแพร

และกระจายข อมลทถกต องและเหมาะสมกบเหตการณ ท�าให ผ เกยวข องทง r isk assessment

และ riskmanagementรวมถงผมสวนรวมกลมอนๆทงทางตรงและทางออม (stakeholders)มความเขาใจ

ไปในทางเดยวกนกบลกษณะของสงคกคามการเกดผลกระทบในเชงลบ(negativeconsequence)ความเสยง

และโอกาสของการเกด กลาวไดวาเปนหนาทของนกวชาการหรอผเชยวชาญ ในการสรางขอความทจะใชในการ

สอสารเรองตางๆดงกลาวกบประชาชนทวไปปจจบนเปนทยอมรบวางานการสอสารความเสยงมบทบาทส�าคญทท�าให

การบรหารความเสยงทางสขภาพสามารถด�าเนนไปไดดวยด

การสอสารความเสยงเปนกระบวนการทแลกเปลยนขอมลและความคดเหนทเกยวกบสงคกคาม(Hazard)

และความเสยง(Risk)รวมถงปจจยอนทมผลตอการรบรความเสยง(riskperception)ระหวางผประเมนความ

เสยง (riskassessor)ผจดการความเสยง (riskmanager)นกวชาการหรอผเชยวชาญเฉพาะสาขาองคกรภาครฐ

ภาคเอกชนและประชาชนทไดรบผลกระทบรวมทงกลมอนๆทมความเกยวของกลาวไดวาการสอสารความเสยง

ท�าหนาทเชอมประสานชองวางของความไมเขาใจในเรองของความเสยงระหวางผเชยวชาญและประชาชนทวไป

รวมถงนกวชาการอนๆทไมมความรความช�านาญในเรองนนๆ

ปจจยสนบสนนความส�าเรจของการจดการความเสยงยงขนอยกบแรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรมและ

ความรวดเรวในการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางทนทวงทดวย เชน การรณรงคสงเสรมดานสขภาพของคนงาน

อตอเรอทสมผสแรใยหนโดยการรณรงคการเลกสบบหรควบคกบการใหความรดานสขภาพแกผท�างาน สามารถ

ลดปจจยทสงเสรมตอการเกดโรคได อกปจจยทชวยสงความส�าเรจในการจดการความเสยง คอ การอ�านวย

ความสะดวกในการเขาถงบรการ เชน การด�าเนนงานของโรงพยาบาลในการเปดชองทางตดตอทางโทรศพท

24ชวโมงแกผปวยโรคเบาหวานพบวาสามารถลดจ�านวจผปวยโรคเบาหวานทมาดวยอาการน�าตาลต�าจากการใช

อนซลนเกนขนาดได

การสอสารความเสยงเปนกระบวนการทแลกเปลยนขอมลและความคดเหนทเกยวกบสงคกคาม(Hazard)

และความเสยง (Risk) รวมถงปจจยอนทมผลตอการรบรความเสยง (risk perception) ระหวางผประเมน

ความเสยง (risk assessor) ผจดการความเสยง (riskmanager) นกวชาการหรอผเชยวชาญเฉพาะสาขา

องคกรภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนทไดรบผลกระทบ รวมทงกลมอนๆ ทมความเกยวของ กลาวไดวา

การสอสารความเสยงท�าหนาทเชอมประสานชองวางของความไมเขาใจในเรองของความเสยงระหวางผเชยวชาญ

และประชาชนทวไปรวมถงนกวชาการอนๆทไมมความรความช�านาญในเรองนนๆ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

50

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

48.

แนวคดของกำรสอสำรควำมเสยง

-เมอประชาชนไมตระหนกวาเปนสงคกคามรายแรง

-เมอประชาชนตนตระหนกเกนควรกบสงคกคามซงไมรายแรง

-เมอประชาชนตระหนกวาก�าลงเผชญกบสงคกคามรายแรงภารกจของการสอสารคอควบคมสถานการณ

และแนะน�าใหประชาชนด�าเนนตามแนวปฏบตทเหมาะสม

ดงนน 3 ภำรกจหลกของกำรสอสำรควำมเสยง ดงตอไปน

1.การสอสารความเสยงท�าหนาทใหขอมล(Informing)เพอใหประชาชนมความตระหนกเกยวกบอนตราย

ของสงคกคามและเกดความรความเขาใจในขอมลชดเจนยงขนในขณะเดยวกนส�าหรบประชาชน

ทตนตระหนกเกนกวาความเปนจรงการสอสารความเสยงจะชวยใหกลมนเขาใจไดอยางถกตอง

ตามความเปนจรงและน�าไปสการสรางแนวปฏบตทถกตองไดตอไป

2.การสอสารความเสยงท�าหนาทสรางแรงจงใจและโนมนาว(Persuading)เพอสามารถเปลยนทศนคต

และพฤตกรรมของประชาชนทไมตระหนกหรอไมรถงอนตรายของสงคกคามใหมความเขาใจและ

สามารถปฏบตตามมาตรการทก�าหนดไดอยางเหมาะสม

3.การสอสารความเสยงท�าหนาท ให ค�าปรกษา(Consulting)เพอให เกดการปรกษาหารอ

(การมสวนรวมนนเอง)

จดประสงคของกำรสอสำรควำมเสยง

จดประสงคพนฐานของการสอสารความเสยง คอ การสงขอมลไปยงกลมเปาหมายโดยตรงดวยขอมล

ทมความหมายใกลเคยงความเปนจรงและถกตองมากทสด แมวาการสอสารความเสยงยงไมอาจแกปญหาได

ในเรองความแตกตางระหวางกลมชน แตกสามารถท�าใหเขาใจความแตกตางไดดขนและสามารถขยายผล

ไปในวงกวางไดซงเปนผลดตอการบรหารความเสยง

การสอสารความเสยงทมประสทธภาพตองด�าเนนการตามวตถประสงคและวธการด�าเนนการทก�าหนดไว

เพอใหบรรลถงเปาหมายทก�าหนดไวและคงไวซงความเชอมนและไววางใจ(Trustและconfidence)ทงนดวยหลกการ

ทตองใหทกภาคสวนทเกยวของเขามามสวนรวมในกระบวนการท�าใหไดมาซงมตทเปนเอกฉนท งายตอการตดสนใจ

ในการเลอกวธหรอมาตรการการปองกนและลดความเสยง(riskmitigationoptions)

เปำหมำยของกำรสอสำรควำมเสยง

-สงเสรมใหมความตระหนกและเขาใจระหวางผมสวนรวมทงหมดในประเดนทก�าลงพจารณา

ตลอดชวงทมการประเมนและการบรหารความเสยง

3 ภำรกจหลกของกำรสอสำรควำมเสยง มดงตอไปน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

49.

-ท�าใหเกดความสม�าเสมอและโปรงใสเมอมการตดสนใจไมวาระดบนโยบายหรอโครงการ

-ท�าใหเกดความเขาใจอยางสมเหตสมผลตอการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตส�าหรบการบรหารความเสยง

-ปรบปรงประสทธภาพและประสทธผลของการประเมนและการบรหารความเสยง

-น�าไปสการพฒนาและสรางฐานขอมลรวมถงโปรแกรมศกษาทมประสทธภาพ

-สงเสรมใหประชาชนเกดความเชอมนและไววางใจ

-ท�าใหความสมพนธระหวางผมสวนเกยวของมความเขมแขงและเปนไปในเชงบวก

-เกดการไหลของความรทศนคตคานยมแนวปฏบตและการรบรในระหวางผมสวนเกยวของทงหมด

ตอสงคกคามและความเสยง

-สงเสรมใหเกดรปแบบของการมสวนรวมทเหมาะสมในระหวางผมสวนเกยวของตอการสอสารความเสยง

กลยทธของกำรด�ำเนนกำรสอสำรควำมเสยง

ในหลายการศกษาไดระบวาการทการสอสารความเสยงจะประสบความส�าเรจหรอไมนนขนกบกลยทธ

ทใชวาเหมาะสมกบลกษณะของประเดนปญหาและขอวตกของผมสวนเกยวของหรอไมดงนนกลยทธในการด�าเนน

การสอสารความเสยงควรค�านงถงสงตางๆดงตอไปน

-ตองรวบรวมขอมลพนฐานทงหมดทเกยวของกบคนหรอพนททคาดวาจะไดรบผลกระทบสงคกคาม

และความเสยงรวมถงการรบรความเสยง(riskperception)

-ตองร ว าเรองส�าคญทต องการเผยแพรคออะไรและผลการวเคราะหไดมาดวยวธการอยางไร

ใครคอกล มเปาหมายประเภทของสอทเหมาะสมกบเรองมากทสดวธการสอสารใดทท�าใหเกด

ความโปรงใสและเขาใจไดงาย

-ประยกตวธการตางๆทมอยในการท�างานกบผมสวนเกยวของ(Stakeholderengagement)

เพอทจะสามารถท�าความเขาใจและระบขอวตกกงวลของสาธารณชนไดรวมถงสามารถตอบสนอง

ไดตรงจดทเปนทตองการ

-ตองมการตดตามและประเมนผลของผลลพธจากการด�าเนนการสอสารความเสยงวามประสทธผล

แคไหนสงใดทควรไดรบการปรบเปลยนหรอยต

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

51

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

49.

-ท�าใหเกดความสม�าเสมอและโปรงใสเมอมการตดสนใจไมวาระดบนโยบายหรอโครงการ

-ท�าใหเกดความเขาใจอยางสมเหตสมผลตอการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตส�าหรบการบรหารความเสยง

-ปรบปรงประสทธภาพและประสทธผลของการประเมนและการบรหารความเสยง

-น�าไปสการพฒนาและสรางฐานขอมลรวมถงโปรแกรมศกษาทมประสทธภาพ

-สงเสรมใหประชาชนเกดความเชอมนและไววางใจ

-ท�าใหความสมพนธระหวางผมสวนเกยวของมความเขมแขงและเปนไปในเชงบวก

-เกดการไหลของความรทศนคตคานยมแนวปฏบตและการรบรในระหวางผมสวนเกยวของทงหมด

ตอสงคกคามและความเสยง

-สงเสรมใหเกดรปแบบของการมสวนรวมทเหมาะสมในระหวางผมสวนเกยวของตอการสอสารความเสยง

กลยทธของกำรด�ำเนนกำรสอสำรควำมเสยง

ในหลายการศกษาไดระบวาการทการสอสารความเสยงจะประสบความส�าเรจหรอไมนนขนกบกลยทธ

ทใชวาเหมาะสมกบลกษณะของประเดนปญหาและขอวตกของผมสวนเกยวของหรอไมดงนนกลยทธในการด�าเนน

การสอสารความเสยงควรค�านงถงสงตางๆดงตอไปน

-ตองรวบรวมขอมลพนฐานทงหมดทเกยวของกบคนหรอพนททคาดวาจะไดรบผลกระทบสงคกคาม

และความเสยงรวมถงการรบรความเสยง(riskperception)

-ตองร ว าเรองส�าคญทต องการเผยแพรคออะไรและผลการวเคราะหไดมาดวยวธการอยางไร

ใครคอกล มเปาหมายประเภทของสอทเหมาะสมกบเรองมากทสดวธการสอสารใดทท�าใหเกด

ความโปรงใสและเขาใจไดงาย

-ประยกตวธการตางๆทมอยในการท�างานกบผมสวนเกยวของ(Stakeholderengagement)

เพอทจะสามารถท�าความเขาใจและระบขอวตกกงวลของสาธารณชนไดรวมถงสามารถตอบสนอง

ไดตรงจดทเปนทตองการ

-ตองมการตดตามและประเมนผลของผลลพธจากการด�าเนนการสอสารความเสยงวามประสทธผล

แคไหนสงใดทควรไดรบการปรบเปลยนหรอยต

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

52

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

50.

7C’sofEfficiencyCommunication

-ความนาเชอถอ(Credibility)การตดตอสอสารเรมตนดวยบรรยากาศแหงความนาเชอถอของ

ผ ส งสาร(sender)ซงจะท�าใหผ รบสาร(Receiver)เกดความเชอมนในแหลงสารซงผลแหง

ความนาเชอถอของผ ส งสารน ป จจยส�าคญของความนาเชอถอของผ ส งสารประกอบดวย

คณสมบต3ประการคอความเปนผเชยวชาญ(expertise)ความไววางใจ(Trustworthiness)

ความนาดงดดใจ(Attractiveness)

-ความเหมะสมกลมกลนกบสภาพแวดลอม(Context)การสอสารจะตองเหมาะสมกลมกลนกบ

ความเปนจรงของสภาพแวดลอมโดยอาจมการน�าเครองมอสอสารตางๆเขามาใชในการสนบสนน

หรอเสรมค�าพดสารและการกระท�าตางๆทเกดขนนอกจากนการตดตอสอสารยงจะตองมความ

เหมาะสมกบสถานภาพในสงคมและวฒนธรรมอกดวยผ รบสารทมคณลกษณะแตกตางกนจะม

ความสนใจตอขาวสารแตกตางกนตามทฤษฎความแตกตางระหวางบคคล

-เนอหาสาระ(Content)การตดตอสอสารนนเนอหาสาระของขาวสารตองมความหมายเปนท

น าสนใจตอผ รบสารเสมอและตองสอดคลองไม ขดแยงต อวฒนธรรมและคานยมในสงคม

ของผ รบสารเพราะหากข าวสารใดขดแย งต อค านยมและความเชอในสงคมนนผ รบสาร

ยอมปฏเสธการรบขาวสารและตอตานไมปฏบตตามไดในทางตรงขามผรบสารจะเลอกรบขาวสาร

ทคาดวานาจะเปนประโยชนและใหผลตอบแทนทนาพอใจผรบสารยอมสนใจและเลอกทจะเปดรบ

ตลอดจนปฏบตตามเนอหาในขาวสารนน

- ความชดเจน (Clarity) เนอหาสาระของขาวสารจะตองมความชดเจน ผสงสารควรหลกเลยงการใช

ขาวสารทมความสลบซบซอน เขาใจยาก ในทางกลบกนผสงสารควรมการตดสนใจในการเลอกใช

และเรยบเรยงเนอหาสาระใหสนกระชบชดเจนเขาใจงาย

-ความตอเนองและความสม�าเสมอ(Continuityandconsistency)การตดตอสอสารทม

ประสทธภาพจะตองมการย�าเตอนเพอใหสารนนเขาถงจตใจของผรบสารการสงสารซ�าหลายๆครง

จะท�าใหสารนนไดรบการยอมรบโดยผรบสารมากขนซงจะท�าใหผ รบสารจ�าเนอหาสาระไดดขน

และสารนนจะมประสทธภาพในการจงใจเพมขนอกดวย

-ชองทางในการสอสาร(Channels)คอตวเชอมระหวางผ สงสารกบผรบผ สงสารจงจ�าเปนตอง

มชองทางในการสอสารหรอสอทสามารถเลอกใชเพอน�าไปสผ รบสารไดชองทางในการสอสาร

มมากมายหลายประเภทซงแตละประเภทมลกษณะเฉพาะตวมคณคาและใหผลทางการสอสาร

ทแตกตางกน

-วดความสามารถของผรบสาร(Capabilityofaudience)การตดตอสอสารนนตองค�านงถงความ

สามารถของผ รบสารซงประกอบดวยทกษะในการสอสารเชนความคดและความสามารถ

ในการใชภาษาความสามารถในการอานรวมทงพนฐานความรและระดบการศกษาของผรบสาร

ซงลวนแตมอทธพลตอความสามารถในการตความหมายของผรบสาร

-ความนาเชอถอ (Credibility) ของการตดตอสอสารเรมตนดวยบรรยากาศแหงความนาเชอถอของ

ผ สงสาร (sender) ซงจะท�าใหผ รบสาร (Receiver) เกดความเชอมนในแหลงสารซงผลแหง

ความนาเชอถอของผสงสารนมปจจยส�าคญประกอบดวยคณสมบต 3 ประการ คอ ความเปน

ผเชยวชาญ(expertise)ความไววางใจ(Trustworthiness)ความนาดงดดใจ(Attractiveness)

-ความเหมะสมกลมกลนกบสภาพแวดลอม (Context) การสอสารจะตองเหมาะสมกลมกลนกบ

ความเปนจรงของสภาพแวดลอม โดยอาจมการน�าเครองมอสอสารตางๆ เขามาใชในการสนบสนน

หรอเสรมค�าพดสารและการกระท�าตางๆ ทเกดขน นอกจากนการตดตอสอสารยงตองมความ

เหมาะสมกบสถานภาพในสงคมและวฒนธรรมอกดวย ซงผรบสารทมคณลกษณะแตกตางกนจะม

ความสนใจตอขาวสารแตกตางกนตามทฤษฎความแตกตางระหวางบคคล

-เนอหาสาระ(Content)การตดตอสอสารนนเนอหาสาระของขาวสารตองมความหมายเปนทนาสนใจ

ตอผ รบสารเสมอ และตองสอดคลองไมขดแยงตอวฒนธรรมและคานยมในสงคมของผรบสาร

เพราะหากขาวสารใดขดแยงตอคานยมและความเชอในสงคมนน ผรบสารยอมปฏเสธการรบขาวสาร

และตอตานไมปฏบตตามได ในทางตรงขามผรบสารจะเลอกรบขาวสารทคาดวานาจะเปนประโยชน

และใหผลตอบแทนทนาพอใจ ผรบสารยอมสนใจและเลอกทจะเปดรบ ตลอดจนปฏบตตามเนอหา

ในขาวสารนน

-ความชดเจน (Clarity) เนอหาสาระของขาวสารจะตองมความชดเจน ผสงสารควรหลกเลยง

การใชขาวสารทมความสลบซบซอน เขาใจยาก ในทางกลบกนผสงสารควรเลอกใชและเรยบเรยง

เนอหาสาระใหสนกระชบชดเจนเขาใจงาย

-ความตอเนองและความสม�าเสมอ (Continuity and consistency) การตดตอสอสารทม

ประสทธภาพจะตองมการย�าเตอนเพอใหสารนนเขาถงจตใจของผรบสารการสงสารซ�าหลายๆ ครง

จะท�าใหสารนนไดรบการยอมรบโดยผรบสารมากขน ซงจะท�าใหผ รบสารจ�าเนอหาสาระไดดขน

และสารนนจะมประสทธภาพในการจงใจเพมขนอกดวย

-ชองทางในการสอสาร (Channels) คอ ตวเชอมระหวางผสงสารกบผรบ ผสงสารจงจ�าเปนตอง

มชองทางในการสอสารหรอสอทสามารถเลอกใชเพอน�าไปสผ รบสารได ชองทางในการสอสาร

มมากมายหลายประเภท ซงแตละประเภทมลกษณะเฉพาะตว มคณคาและใหผลทางการสอสาร

ทแตกตางกน

-วดความสามารถของผ รบสาร (Capability of audience) การตดตอสอสารนนตองค�านงถง

ความสามารถของผรบสาร ซงประกอบดวย ทกษะในการสอสาร เชน ความคดและความสามารถ

ในการใชภาษา ความสามารถในการอาน รวมทงพนฐานความรและระดบการศกษาของผรบสาร

ซงลวนแตมอทธพลตอความสามารถในการตความหมายของผรบสาร

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

53

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

50.

7C’sofEfficiencyCommunication

-ความนาเชอถอ(Credibility)การตดตอสอสารเรมตนดวยบรรยากาศแหงความนาเชอถอของ

ผ ส งสาร(sender)ซงจะท�าใหผ รบสาร(Receiver)เกดความเชอมนในแหลงสารซงผลแหง

ความนาเชอถอของผ ส งสารน ป จจยส�าคญของความนาเชอถอของผ ส งสารประกอบดวย

คณสมบต3ประการคอความเปนผเชยวชาญ(expertise)ความไววางใจ(Trustworthiness)

ความนาดงดดใจ(Attractiveness)

-ความเหมะสมกลมกลนกบสภาพแวดลอม(Context)การสอสารจะตองเหมาะสมกลมกลนกบ

ความเปนจรงของสภาพแวดลอมโดยอาจมการน�าเครองมอสอสารตางๆเขามาใชในการสนบสนน

หรอเสรมค�าพดสารและการกระท�าตางๆทเกดขนนอกจากนการตดตอสอสารยงจะตองมความ

เหมาะสมกบสถานภาพในสงคมและวฒนธรรมอกดวยผ รบสารทมคณลกษณะแตกตางกนจะม

ความสนใจตอขาวสารแตกตางกนตามทฤษฎความแตกตางระหวางบคคล

-เนอหาสาระ(Content)การตดตอสอสารนนเนอหาสาระของขาวสารตองมความหมายเปนท

น าสนใจตอผ รบสารเสมอและตองสอดคลองไม ขดแยงต อวฒนธรรมและคานยมในสงคม

ของผ รบสารเพราะหากข าวสารใดขดแย งต อค านยมและความเชอในสงคมนนผ รบสาร

ยอมปฏเสธการรบขาวสารและตอตานไมปฏบตตามไดในทางตรงขามผรบสารจะเลอกรบขาวสาร

ทคาดวานาจะเปนประโยชนและใหผลตอบแทนทนาพอใจผรบสารยอมสนใจและเลอกทจะเปดรบ

ตลอดจนปฏบตตามเนอหาในขาวสารนน

- ความชดเจน (Clarity) เนอหาสาระของขาวสารจะตองมความชดเจน ผสงสารควรหลกเลยงการใช

ขาวสารทมความสลบซบซอน เขาใจยาก ในทางกลบกนผสงสารควรมการตดสนใจในการเลอกใช

และเรยบเรยงเนอหาสาระใหสนกระชบชดเจนเขาใจงาย

-ความตอเนองและความสม�าเสมอ(Continuityandconsistency)การตดตอสอสารทม

ประสทธภาพจะตองมการย�าเตอนเพอใหสารนนเขาถงจตใจของผรบสารการสงสารซ�าหลายๆครง

จะท�าใหสารนนไดรบการยอมรบโดยผรบสารมากขนซงจะท�าใหผ รบสารจ�าเนอหาสาระไดดขน

และสารนนจะมประสทธภาพในการจงใจเพมขนอกดวย

-ชองทางในการสอสาร(Channels)คอตวเชอมระหวางผ สงสารกบผรบผ สงสารจงจ�าเปนตอง

มชองทางในการสอสารหรอสอทสามารถเลอกใชเพอน�าไปส ผ รบสารไดชองทางในการสอสาร

มมากมายหลายประเภทซงแตละประเภทมลกษณะเฉพาะตวมคณคาและใหผลทางการสอสาร

ทแตกตางกน

-วดความสามารถของผรบสาร(Capabilityofaudience)การตดตอสอสารนนตองค�านงถงความ

สามารถของผ รบสารซงประกอบดวยทกษะในการสอสารเชนความคดและความสามารถ

ในการใชภาษาความสามารถในการอานรวมทงพนฐานความรและระดบการศกษาของผรบสาร

ซงลวนแตมอทธพลตอความสามารถในการตความหมายของผรบสาร

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

51.

สงทตองค�านงถงของการสอสารความเสยง

-knowtheaudienceรวาผฟงคอใครมแรงจงใจหรอความคดเหนในเรองนอยางไรเพอทจะเขาใจ

ถงความรสกและขอวตกกงวลและสามารถท�าใหงานด�าเนนไปถงเปาประสงคได

-Involvescientificexpertsตองอาศยความรและความสามารถของผเชยวชาญในการอธบายและ

แปลผลจากการประเมนความเสยงรวมถงหลกวชาการอนๆ

-Establishexpertiseincommunicationความส�าเรจของการสอสารความเสยงขนกบ

ความเชยวชาญในการเผยแพร หรอกระจายข อมลท เข าใจง ายและสามารถถกน�าไปใช ได

ดงนนจ�าเปนอยางยงทบคคลซงท�าหนาทในการสอสารความเสยงตองมความเขาใจในเรองนนๆ

เปนอยางด

-Beacrediblesourceofinformationความนาเชอถอของขอมลจะท�าใหสาธารณชนรบร

ไปในแนวทางบวกการสอสารทดตองใหความส�าคญกบประเดนหรอหรอปญหาทเกดในปจจบน

อยางไรกตามอยาเอาความรสกสวนตวท�าใหขอมลนนเกนความเปนจรงหรอถกบดเบอน

-Shareresponsibilityความหลากหลายของผมสวนรวมท�าใหตองมการก�าหนดและกระจาย

บทบาทหนาทไปในทกสวนของstakeholderเชนหนวยงานของรฐดแลในสวนของขอก�าหนด

หรอกฎหมายสอมวลชนดในสวนของรปแบบการสอสาร

-Differentiatebetweenscientificandvaluejudgmentตองแยกแยะใหชดเจนระหวาง

ความเหนทางวทยาศาสตร(facts)และการตดสนจากความเชอและคานยม(values)ทมอย

-Assuretransparencyความไววางใจและเชอมนของสาธารณชนนนเกดจากความโปรงใส

ของการด�าเนนการตงแตตนความโปรงใสของการด�าเนนการประกอบดวยการเปดเผยขอมล

และสามารถตรวจสอบกลบไดจากทกๆฝาย

-Puttherisktoperspectiveการทจะท�าอยางนไดตองตรวจสอบวาปจจยทน�าเขามาพจารณาทงหมด

มความสมพนธกนอยางไรปจจยเหลานรวมถงเทคโนโลยและวธการไดมาซงความหมายของ“Risk”

นอกจากนควรจะตองเปรยบเทยบกบการด�าเนนการอนๆในเรองทใกลเคยงกน

-Know the audience รวาผฟงคอใคร มแรงจงใจหรอความคดเหนในเรองนอยางไร เพอทจะเขาใจ

ถงความรสกและขอวตกกงวลและสามารถท�าใหงานด�าเนนไปถงเปาประสงคได

-Be a credible source of information ความนาเชอถอของขอมลจะท�าใหสาธารณชนรบร

ไปในทางบวก การสอสารทดตองใหความส�าคญกบประเดนหรอหรอปญหาทเกดในปจจบน อยางไร

กตามอยาเอาความรสกสวนตวท�าใหขอมลนนเกนความเปนจรงหรอถกบดเบอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

54

กำรเฝำระวงและสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม

กำรเฝำระวงโรคจำกสงแวดลอม

เปนกจกรรมการเกบขอมลอยางเปนระบบและตอเนองมระบบวเคราะหขอมลแปลผลและการกระจาย

ขอมลขาวสารใหผ ทเกยวของทราบ เพอน�าไปสการควบคมปองกนโรคตอไป อาจกลาวไดวาการเฝาระวง

ครอบคลมถงการเกบขอมลทไดจากการตรวจตดตามทางดานสงแวดลอม หรอดานชวภาพ รวมทงผลทไดจาก

การส�ารวจและการตรวจคดกรอง

วตถประสงคของระบบเฝำระวงเพอ:

- ประมาณการขนาดของปญหาทางดานสขภาพในประชากรกลมเสยง รวมทงตดตามการเปลยนแปลง

ของสถานการณของโรคดงกลาว

- เพอใหเขาใจในลกษณะธรรมชาตของโรครวมทงขอมลระบาดวทยาของโรค

- เพอตรวจจบภาวะการณระบาดของโรค

- เพอทดสอบสมมตฐานเกยวกบสาเหตของโรค

- เพอประเมนมาตรการในการควบคมโรครวมทงระบบการจดบรการทางสขภาพ

- เพอก�าหนดหวขอในการศกษาวจยตอไป

- เพอน�าขอมลไปใชในการวางแผนทางดานสาธารณสข

4บทท

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

55

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

53.

ระบบเฝำระวงอนำมยสงแวดลอม

ขนตอนกำรเฝำระวงอนำมยสงแวดลอม

ขนตอนการเฝาระวงโรคทพฒนาโดยศนยควบคมและปองกนโรคCentersforDiseaseControl

andPrevention(CDC)ม4ขนตอนคอ

1) กำรรวบรวมขอมลในขนนจะตองมระบบในการเกบรวบรวมขอมลการเจบปวยหรออาการ

ทเกยวของรวมทงตวแปรดานปจจยเสยงตางๆจนเกดเปน“ฐานขอมล”ในกรณของระบบ

เฝาระวงอนามยสงแวดลอมหมายรวมถงการเกบขอมลสงคกคามและปจจยดานสงแวดลอมดวย

2) กำรวเครำะหขอมลในขนนเปนการน�าขอมลมาท�าการวเคราะหดวยวธการสถตทงนอยางนอย

ควรจะสามารถบอกความชกหรออบตการณของโรคแนวโนมของโรคกลมเสยงและความสมพนธ

ระหวางปจจยเสยงกบการเกดโรคไดในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอมการวเคราะห

ขอมลจะตองสามารถบอกความเชอมโยงระหวางปจจยดานสงแวดลอมกบปญหาสขภาพได

3) กำรรำยงำนขอมลแกผทเกยวของคอการรายงานผลแกผทเกยวของทงในระดบผก�าหนด

นโยบายหรอประชาชนทไดรบผลกระทบในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอม

ยงหมายรวมถงผกอมลพษดวย

4) กำรด�ำเนนกำรแกไขหรอปองกนปญหำเปนการน�าเอาขอมลทไดไปใชในการแกไขหรอ

ปองกนปญหาอนเปนเปาหมายสงสดเพอใหเกดสขภาพทดตอประชาชน

ตวอยำงกำรเฝำระวงผลกระทบตอสขภำพจำกมลพษทำงอำกำศ

1) กำรรวบรวมขอมล

การรวบรวมขอมลมประเดนทจะตองพจารณาไดแกการคดเลอกพนททจะเฝาระวงและการก�าหนด

ประชากรทจะเฝาระวงการเกบขอมลสขภาพและแหลงขอมลทส�าคญส�าหรบการเกบรวบรวมขอมลดงน

1.1 กำรคดเลอกพนททจะเฝำระวง และการก�าหนดประชากรทจะเฝาระวง การเลอกพนท

ทจะเฝาระวง ควรใชขอมลการตรวจวดคณภาพอากาศทอาจด�าเนนการโดยกรมควบคมมลพษหรอหนวยงาน

ทเชอถอไดเปนหลก โดยทวไปมกเปนพนททอยใกลกบกจกรรมทกอใหเกดสารมลพษทางอากาศมากทสด

นอกจากนในพนททมอบตการณของโรคทอาจเกยวของกบสารมลพษทางอากาศสง โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบ

กบคาเฉลยของประเทศกควรเปนพนททจะตองด�าเนนการเฝาระวงกอนเปนตนส�าหรบประชากรทจะเฝาระวง

ไดแกคนทกคนทอยในพนทเสยงรวมทงประชากรกลมเสยงไดแกเดกหญงมครรภผสงอายผทมโรคประจ�าตว

อยแลวเชนโรคระบบทางเดนหายใจโรคระบบหวใจและหลอดเลอดเปนตน

1) กำรรวบรวมขอมลในขนนจะตองมระบบในการเกบรวบรวมขอมลการเจบปวยหรออาการ

ทเกยวของ รวมทงตวแปรดานปจจยเสยงตางๆ จนเกดเปน “ฐานขอมล” ในกรณของระบบเฝาระวงอนามย

สงแวดลอมหมายรวมถงการเกบขอมลสงคกคามและปจจยดานสงแวดลอมดวย

2) กำรวเครำะหขอมล ในขนนเปนการน�าขอมลมาท�าการวเคราะหดวยวธการทางสถต ทงน

อยางนอยควรจะสามารถบอกความชกหรออบตการณของโรค แนวโนมของโรค กลมเสยง และความสมพนธ

ระหวางปจจยเสยงกบการเกดโรคได ในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอม การวเคราะหขอมล

จะตองสามารถบอกความเชอมโยงระหวางปจจยดานสงแวดลอมกบปญหาสขภาพได

3) กำรรำยงำนขอมลแกผทเกยวของคอการรายงานผลแกผทเกยวของทงในระดบผก�าหนด

นโยบายหรอประชาชนทไดรบผลกระทบ ในกรณของระบบเฝาระวงอนามยสงแวดลอมยงหมายรวมถง

ผกอมลพษดวย

4) กำรด�ำเนนกำรแกไขหรอปองกนปญหำ เปนการน�าเอาขอมลทไดไปใชในการแกไขหรอ

ปองกนปญหาอนเปนเปาหมายสงสดเพอใหเกดสขภาพทดตอประชาชน

1.1 กำรคดเลอกพนททจะเฝำระวง และกำรก�ำหนดประชำกรทจะเฝำระวง การเลอกพนท

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

56

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

54.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 55 

ตารางท 4 ตวอยางแหลงขอมลทสาคญสาหรบการเกบรวบรวมขอมล

ขอมลปจเจกบคคล ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลจากสถานบรการสาธารณสข เพศ อาย อาชพ ศาสนา รายได ทอยอาศย พฤตกรรมสวนบคคลตางๆ เชน

การดมแอลกอฮอล การสบบหร ก า ร ร บป ร ะท านอ าห า ร ม น หรอเคมจด ฯลฯ

คณภาพอากาศ คณภาพนา ขอมลทางอตนยมวทยา ปรมาณเกสรดอกไม ขอมลสงคกคามในสถานททางาน

ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คลนก/โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลมหาวทยาลย

2) การวเคราะหขอมล การประมวลผล และแปลผล ในขนตอนนควรดาเนนการทสานกงานปองกนควบคมโรค หรอโรงพยาบาลชมชน เนองจากตองอาศย

ผมความรดานสถตและโปรแกรมคอมพวเตอร อยางไรกตามในระยะยาวหนวยงานในระดบพนทควรไดรบ การเพมศกยภาพใหสามารถวเคราะหไดดวยตนเอง การวเคราะหขอมลควรแบงเปน 2 ขนตอน ดงน

2.1 การวเคราะหเชงพรรณนา ไดแก การคานวณความถ (จานวนนบ) หรออตรา (อบตการณ หรอความชก) ตามเวลา สถานท และบคคล โดยนาเสนอในรปตารางหรอกราฟทเหมาะสม โดยทวไปการคานวณเปนอตรามความเหมาะสมกวา เพราะสามารถนามาเปรยบเทยบในพนท หรอชวงเวลาทตางกนได เนองจากมการนาเอาจานวนประชากรกลมเสยงเขามาคานวณรวมดวย การเปรยบเทยบในชวงเวลาทตางกน กเพอใหเหนการเปลยนแปลงวาโรคมแนวโนมเพมขน หรอลดลง ซงจะเปนประโยชนในแงของการเตอนภยไดอกดวย สามารถทาไดหลายลกษณะ กลาวคอ ในกรณโรคเฉยบพลนควรเปรยบเทยบในระยะเวลาสนๆ เชน รายวนหรอรายสปดาห หากเปนโรคเรอรงอาจเปรยบเทยบเปนรายเดอนหรอรายปหรอนานกวานนกได การเปรยบเทยบ ในพนททตางกน กเพอประโยชนในการคนหาพนททมความเสยง สาหรบการเปรยบเทยบ ตามลกษณะบคคล เพอประโยชนในการคนหากลมเสยง ทนยมคอการวเคราะหแยกตามอาย และเพศ แตกสามารถดลกษณะอนๆ ได เชน กลมหญงมครรภ กลมผปวยทมโรคประจาตว อาชพ เปนตน ทงนการวเคราะหตามเวลาและสถานทอาจมการวเคราะหยอย (Sub-group

1.2 กำรเกบขอมลสขภำพทเกยวของกบมลพษทำงอำกำศในขนตอนนมขอเสนอแนะใหมการ

ด�าเนนการพฒนาระบบการเกบรวบรวมขอมลในแตละพนท ทงนอาจใชระบบการเฝาระวงโรคตดตอทท�าอยเดม

ไปกอนจากนนควรด�าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงใหมความจ�าเพาะตอปญหาสขภาพทเกดจากมลพษทางอากาศ

โดยพฒนาเครองมอเพอเกบขอมลอาการ/โรคทเกยวกบสารมลพษทางอากาศรวมทงตวแปรทเปนปจจยเสยงอนๆ

โดยอาศยความรวมมอจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลโรงพยาบาลชมชนจนถงโรงพยาบาลทวไปเปนหนวยงาน

ทเกบขอมลส�าหรบระบบการเฝาระวงสามารถท�าไดทงเชงรกและเชงรบดงน

- การเฝาระวงเชงรก (Active surveillance)ไดแกการออกส�ารวจหรอเกบขอมลอาการ

หรออาการแสดงทเกยวของกบมลพษทางอากาศจากประชากรกลมเสยงโดยอาศย

ความรวมมอจากอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานใหท�าการเกบขอมลและรายงาน

ใหแกเจาหนาทสาธารณสขในระดบต�าบลเพอด�าเนนการตอไปขอดของวธการนจะท�าใหสามารถ

หาอบตการณของอาการหรออาการแสดงทเกยวของกบมลพษทางอากาศไดครบถวน

- การเฝาระวงเชงรบ (Passive surveillance)ไดแกการเกบขอมลโรคตางๆทเกยวของกบ

สารมลพษทางอากาศทไดจากสถานบรการสาธารณสขขอดของวธการนคอเกบไดงาย

เพราะคนไขจะมาหาทสถานบรการสาธารณสขแตขอเสยคออาจไดอบตการณทต�ากวา

ความเปนจรงเพราะผทจะมารกษาทสถานพยาบาลจะเปนผทมอาการมากแลวเทานน

- แหลงขอมลทส�าคญส�าหรบการเกบรวบรวมขอมลการเกบรวบรวมขอมลทเกยวของกบ

มลพษทางอากาศอาจมาจากแหลงขอมลทส�าคญ3แหลงคอขอมลระดบปจเจกบคคล

ขอมลดานสงแวดลอมและขอมลจากสถานบรการสาธารณสข(ดตารางท4)นอกจากน

ขอมลจากแหลงอนๆทไมเกยวกบสาธารณสข(เชนขอมลดานเศรษฐกจการศกษาการปกครอง

ขอมลประชากรขอมลการกระจายของประชากรตามพนทฯลฯ)อาจเปนประโยชน

ในการเฝาระวงสขภาพไดไมมากกนอยเชนในการค�านวณอตราปวยตามพนทเปนตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

57

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

54.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 55 

ตารางท 4 ตวอยางแหลงขอมลทสาคญสาหรบการเกบรวบรวมขอมล

ขอมลปจเจกบคคล ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลจากสถานบรการสาธารณสข เพศ อาย อาชพ ศาสนา รายได ทอยอาศย พฤตกรรมสวนบคคลตางๆ เชน

การดมแอลกอฮอล การสบบหร ก า ร ร บป ร ะท านอ าห า ร ม น หรอเคมจด ฯลฯ

คณภาพอากาศ คณภาพนา ขอมลทางอตนยมวทยา ปรมาณเกสรดอกไม ขอมลสงคกคามในสถานททางาน

ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คลนก/โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลมหาวทยาลย

2) การวเคราะหขอมล การประมวลผล และแปลผล ในขนตอนนควรดาเนนการทสานกงานปองกนควบคมโรค หรอโรงพยาบาลชมชน เนองจากตองอาศย

ผมความรดานสถตและโปรแกรมคอมพวเตอร อยางไรกตามในระยะยาวหนวยงานในระดบพนทควรไดรบ การเพมศกยภาพใหสามารถวเคราะหไดดวยตนเอง การวเคราะหขอมลควรแบงเปน 2 ขนตอน ดงน

2.1 การวเคราะหเชงพรรณนา ไดแก การคานวณความถ (จานวนนบ) หรออตรา (อบตการณ หรอความชก) ตามเวลา สถานท และบคคล โดยนาเสนอในรปตารางหรอกราฟทเหมาะสม โดยทวไปการคานวณเปนอตรามความเหมาะสมกวา เพราะสามารถนามาเปรยบเทยบในพนท หรอชวงเวลาทตางกนได เนองจากมการนาเอาจานวนประชากรกลมเสยงเขามาคานวณรวมดวย การเปรยบเทยบในชวงเวลาทตางกน กเพอใหเหนการเปลยนแปลงวาโรคมแนวโนมเพมขน หรอลดลง ซงจะเปนประโยชนในแงของการเตอนภยไดอกดวย สามารถทาไดหลายลกษณะ กลาวคอ ในกรณโรคเฉยบพลนควรเปรยบเทยบในระยะเวลาสนๆ เชน รายวนหรอรายสปดาห หากเปนโรคเรอรงอาจเปรยบเทยบเปนรายเดอนหรอรายปหรอนานกวานนกได การเปรยบเทยบ ในพนททตางกน กเพอประโยชนในการคนหาพนททมความเสยง สาหรบการเปรยบเทยบ ตามลกษณะบคคล เพอประโยชนในการคนหากลมเสยง ทนยมคอการวเคราะหแยกตามอาย และเพศ แตกสามารถดลกษณะอนๆ ได เชน กลมหญงมครรภ กลมผปวยทมโรคประจาตว อาชพ เปนตน ทงนการวเคราะหตามเวลาและสถานทอาจมการวเคราะหยอย (Sub-group

1.2 กำรเกบขอมลสขภำพทเกยวของกบมลพษทำงอำกำศในขนตอนนมขอเสนอแนะใหมการ

ด�าเนนการพฒนาระบบการเกบรวบรวมขอมลในแตละพนท ทงนอาจใชระบบการเฝาระวงโรคตดตอทท�าอยเดม

ไปกอนจากนนควรด�าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงใหมความจ�าเพาะตอปญหาสขภาพทเกดจากมลพษทางอากาศ

โดยพฒนาเครองมอเพอเกบขอมลอาการ/โรคทเกยวกบสารมลพษทางอากาศรวมทงตวแปรทเปนปจจยเสยงอนๆ

โดยอาศยความรวมมอจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลโรงพยาบาลชมชนจนถงโรงพยาบาลทวไปเปนหนวยงาน

ทเกบขอมลส�าหรบระบบการเฝาระวงสามารถท�าไดทงเชงรกและเชงรบดงน

- การเฝาระวงเชงรก (Active surveillance)ไดแกการออกส�ารวจหรอเกบขอมลอาการ

หรออาการแสดงทเกยวของกบมลพษทางอากาศจากประชากรกล มเสยงโดยอาศย

ความรวมมอจากอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานใหท�าการเกบขอมลและรายงาน

ใหแกเจาหนาทสาธารณสขในระดบต�าบลเพอด�าเนนการตอไปขอดของวธการนจะท�าใหสามารถ

หาอบตการณของอาการหรออาการแสดงทเกยวของกบมลพษทางอากาศไดครบถวน

- การเฝาระวงเชงรบ (Passive surveillance)ไดแกการเกบขอมลโรคตางๆทเกยวของกบ

สารมลพษทางอากาศทไดจากสถานบรการสาธารณสขขอดของวธการนคอเกบไดงาย

เพราะคนไขจะมาหาทสถานบรการสาธารณสขแตขอเสยคออาจไดอบตการณทต�ากวา

ความเปนจรงเพราะผทจะมารกษาทสถานพยาบาลจะเปนผทมอาการมากแลวเทานน

- แหลงขอมลทส�าคญส�าหรบการเกบรวบรวมขอมลการเกบรวบรวมขอมลทเกยวของกบ

มลพษทางอากาศอาจมาจากแหลงขอมลทส�าคญ3แหลงคอขอมลระดบปจเจกบคคล

ขอมลดานสงแวดลอมและขอมลจากสถานบรการสาธารณสข(ดตารางท4)นอกจากน

ขอมลจากแหลงอนๆทไมเกยวกบสาธารณสข(เชนขอมลดานเศรษฐกจการศกษาการปกครอง

ขอมลประชากรขอมลการกระจายของประชากรตามพนทฯลฯ)อาจเปนประโยชน

ในการเฝาระวงสขภาพไดไมมากกนอยเชนในการค�านวณอตราปวยตามพนทเปนตน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

55.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 55 

ตารางท 4 ตวอยางแหลงขอมลทสาคญสาหรบการเกบรวบรวมขอมล

ขอมลปจเจกบคคล ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลจากสถานบรการสาธารณสข เพศ อาย อาชพ ศาสนา รายได ทอยอาศย พฤตกรรมสวนบคคลตางๆ เชน

การดมแอลกอฮอล การสบบหร ก า ร ร บป ร ะท านอ าห า ร ม น หรอเคมจด ฯลฯ

คณภาพอากาศ คณภาพนา ขอมลทางอตนยมวทยา ปรมาณเกสรดอกไม ขอมลสงคกคามในสถานททางาน

ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คลนก/โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลมหาวทยาลย

2) การวเคราะหขอมล การประมวลผล และแปลผล ในขนตอนนควรดาเนนการทสานกงานปองกนควบคมโรค หรอโรงพยาบาลชมชน เนองจากตองอาศย

ผมความรดานสถตและโปรแกรมคอมพวเตอร อยางไรกตามในระยะยาวหนวยงานในระดบพนทควรไดรบ การเพมศกยภาพใหสามารถวเคราะหไดดวยตนเอง การวเคราะหขอมลควรแบงเปน 2 ขนตอน ดงน

2.1 การวเคราะหเชงพรรณนา ไดแก การคานวณความถ (จานวนนบ) หรออตรา (อบตการณ หรอความชก) ตามเวลา สถานท และบคคล โดยนาเสนอในรปตารางหรอกราฟทเหมาะสม โดยทวไปการคานวณเปนอตรามความเหมาะสมกวา เพราะสามารถนามาเปรยบเทยบในพนท หรอชวงเวลาทตางกนได เนองจากมการนาเอาจานวนประชากรกลมเสยงเขามาคานวณรวมดวย การเปรยบเทยบในชวงเวลาทตางกน กเพอใหเหนการเปลยนแปลงวาโรคมแนวโนมเพมขน หรอลดลง ซงจะเปนประโยชนในแงของการเตอนภยไดอกดวย สามารถทาไดหลายลกษณะ กลาวคอ ในกรณโรคเฉยบพลนควรเปรยบเทยบในระยะเวลาสนๆ เชน รายวนหรอรายสปดาห หากเปนโรคเรอรงอาจเปรยบเทยบเปนรายเดอนหรอรายปหรอนานกวานนกได การเปรยบเทยบ ในพนททตางกน กเพอประโยชนในการคนหาพนททมความเสยง สาหรบการเปรยบเทยบ ตามลกษณะบคคล เพอประโยชนในการคนหากลมเสยง ทนยมคอการวเคราะหแยกตามอาย และเพศ แตกสามารถดลกษณะอนๆ ได เชน กลมหญงมครรภ กลมผปวยทมโรคประจาตว อาชพ เปนตน ทงนการวเคราะหตามเวลาและสถานทอาจมการวเคราะหยอย (Sub-group

2) กำรวเครำะหขอมล กำรประมวลผล และแปลผล

ในขนตอนนควรด�าเนนการทส�านกงานปองกนควบคมโรคหรอโรงพยาบาลชมชนเนองจากตองอาศย

ผมความรดานสถตและโปรแกรมคอมพวเตอร อยางไรกตามในระยะยาวหนวยงานในระดบพนทควรไดรบ

การเพมศกยภาพใหสามารถวเคราะหไดดวยตนเองการวเคราะหขอมลควรแบงเปน2ขนตอนดงน

2.1 การวเคราะหเชงพรรณนาไดแกการค�านวณความถ(จ�านวนนบ)หรออตรา(อบตการณ

หรอความชก)ตามเวลาสถานทและบคคลโดยน�าเสนอในรปตารางหรอกราฟทเหมาะสม

โดยทวไปการค�านวณเปนอตรามความเหมาะสมกวาเพราะสามารถน�ามาเปรยบเทยบในพนท

หรอชวงเวลาทตางกนไดเนองจากมการน�าเอาจ�านวนประชากรกลมเสยงเขามาค�านวณรวมดวย

การเปรยบเทยบในชวงเวลาทตางกน กเพอใหเหนการเปลยนแปลงวาโรคมแนวโนมเพมขน

หรอลดลงซงจะเปนประโยชนในแงของการเตอนภยไดอกดวยสามารถท�าไดหลายลกษณะ

กลาวคอในกรณโรคเฉยบพลนควรเปรยบเทยบในระยะเวลาสนๆเชนรายวนหรอรายสปดาห

หากเปนโรคเรอรงอาจเปรยบเทยบเปนรายเดอนหรอรายปหรอนานกวานนกไดการเปรยบเทยบ

ในพนททตางกนกเพอประโยชนในการคนหาพนททมความเสยงส�าหรบการเปรยบเทยบ

ตามลกษณะบคคลเพอประโยชนในการคนหากลมเสยงทนยมคอการวเคราะหแยกตามอาย

และเพศแตกสามารถดลกษณะอนๆ ได เชน กลมหญงมครรภ กลมผปวยทมโรคประจ�าตว

อาชพเปนตนทงนการวเคราะหตามเวลาและสถานทอาจมการวเคราะหยอย (Sub-groupanalysis)

ตำรำงท 4ตวอยางแหลงขอมลทส�าคญส�าหรบการเกบรวบรวมขอมล

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

58

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

56.

แยกตามลกษณะของประชากรตางๆตามทกลาวมาแลวนอกจากนยงอาจวเคราะห

เปรยบเทยบในพนททตางกนในระยะเวลาทตางๆกนกไดไมวากรณใดหากผลการวเคราะห

พบการเพมขนของโรคหรอรปแบบของการเกดโรคในกลมเปาหมายเฉพาะพนทเฉพาะ

หรอเวลาเฉพาะมการเบยงเบนไปจากรปแบบปกตหรอทคาดหมายไวยอมเปนขอบงชวาจะตอง

มมาตรการในการสวบสวนเชงลกหรอด�าเนนการปองกนควบคมโรคทนท

2.2การหาความสมพนธระหวางสงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพเครองมอหลกทจะชวยหา

ความสมพนธดงกลาวไดแกการวเคราะหความเชอมโยงระหวางสงแวดลอมและสขภาพ

(Linkageanalysisofenvironmentandhealth)ซงเปนวธการวเคราะหเพอท�าการ

เชอมโยงความสมพนธระหวางระดบสงคกคามกบโรคหรออาการทงแบบเฉยบพลนและแบบเรอรง

ซงการวเคราะหดงกลาวตองใชวธการและสถตทเหมาะสมในแงสถตสวนใหญเปนสถต

ในกลมRegression0เชนMultiple0linear0regression,Binary0logistic0regression,

Poissonregressionเปนตน

ในกรณระบบสารสนเทศภมศาสตร จะเหมาะสมอยางยงในการเชอมโยงโรคจากสงแวดลอม

ไมวาจะเปนโรคเฉยบพลนหรอโรคเรอรง เชน มะเรง กบแหลงก�าเนดสารมลพษทอยกบท (Point-source) เชน

โรงไฟฟา โรงโมหน โดยใชระยะหางระหวางทอยอาศยของผทเจบปวยกบโรงงานอตสาหกรรมเปนตวแทน

(Surrogate data) ของระดบการสมผสสงคกคาม โดยหากพบการกระจกตวของโรครอบๆ โรงไฟฟา โรงโมหน

หรออบตการณของโรคลดลงเรอยๆตามระยะหางทเพมขน(เรยกวา“ระบาดวทยาภาคประชาชน”)

และเมอทดสอบดวยวธการทางสถตทเหมาะสมเชนSpatialanalysisหากมนยส�าคญทางสถตกจะสามารถ

บอกความสมพนธระหวางสงแวดลอมและสขภาพไดอนจะน�าไปสการแกไขหรอปองกนตอไป

3) กำรสรปผลกำรเฝำระวงและกำรรำยงำนผลกำรเฝำระวงแกผทเกยวของ

หลกการส�าคญของการสรปผลการเฝาระวงและการรายงานผลการเฝาระวงแกผทเกยวของคอ

ตองเปนการรายงานขอมลหรอการแปลผลทงายตอการเขาใจทนตอเวลา และสม�าเสมอ รายงานการเฝาระวง

มวตถประสงค2ประการคอใหขอมลและกระตนการท�างานการรายงานขอมลเกยวกบโรคทเกดขนตามเวลา

สถานทและบคคลจะท�าใหแพทยไดทราบปจจยเสยงลกษณะตางๆกนทอาจจะเกดกบคนไขซงจะเปนผลด

ในการวางแผนการปองกนหรอควบคมโรคตอไปนอกจากนรายงานการเฝาระวงยงเปนแรงจงใจกระตนใหเกด

การท�างาน ในแงทแสดงใหเหนวาหนวยงานทรบและวเคราะหขอมลไดใหความสนใจกบขอมลและมการน�าไปใช

ประโยชนอยางจรงจงซงมผลในทางจตวทยาทจะท�าใหเกดความรวมมอระหวางชมชนสถานบรการสาธารณสข

ระดบลางในการพฒนาและเพมประสทธภาพของการเกบขอมลใหดยงๆขนไป

2.2การหาความสมพนธระหวางสงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพ เครองมอหลกทจะชวยหา

ความสมพนธดงกลาว ไดแก การวเคราะหความเชอมโยงระหวางสงแวดลอมและสขภาพ

(Linkage analysis of environment and health) ซงเปนวธการวเคราะหเพอท�าการ

เชอมโยงความสมพนธระหวางระดบสงคกคามกบโรคหรออาการทงแบบเฉยบพลนและ

แบบเรอรง ซงการวเคราะหดงกลาวตองใชวธการและสถตทเหมาะสม ในแงสถต

สวนใหญเปนสถตในกลม Regression เชน Multiple linear regression, Binary

logisticregression,Poissonregressionเปนตน

ในการวางแผนการปองกนหรอควบคมโรคตอไป นอกจากนรายงานการเฝาระวงยงเปนแรงจงใจกระตนใหเกด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

59

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

56.

แยกตามลกษณะของประชากรตางๆตามทกลาวมาแลวนอกจากนยงอาจวเคราะห

เปรยบเทยบในพนททตางกนในระยะเวลาทตางๆกนกไดไมวากรณใดหากผลการวเคราะห

พบการเพมขนของโรคหรอรปแบบของการเกดโรคในกลมเปาหมายเฉพาะพนทเฉพาะ

หรอเวลาเฉพาะมการเบยงเบนไปจากรปแบบปกตหรอทคาดหมายไวยอมเปนขอบงชวาจะตอง

มมาตรการในการสวบสวนเชงลกหรอด�าเนนการปองกนควบคมโรคทนท

2.2การหาความสมพนธระหวางสงแวดลอมและผลกระทบตอสขภาพเครองมอหลกทจะชวยหา

ความสมพนธดงกลาวไดแกการวเคราะหความเชอมโยงระหวางสงแวดลอมและสขภาพ

(Linkageanalysisofenvironmentandhealth)ซงเปนวธการวเคราะหเพอท�าการ

เชอมโยงความสมพนธระหวางระดบสงคกคามกบโรคหรออาการทงแบบเฉยบพลนและแบบเรอรง

ซงการวเคราะหดงกลาวตองใชวธการและสถตทเหมาะสมในแงสถตสวนใหญเปนสถต

ในกลมRegression0เชนMultiple0linear0regression,Binary0logistic0regression,

Poissonregressionเปนตน

ในกรณระบบสารสนเทศภมศาสตร จะเหมาะสมอยางยงในการเชอมโยงโรคจากสงแวดลอม

ไมวาจะเปนโรคเฉยบพลนหรอโรคเรอรง เชน มะเรง กบแหลงก�าเนดสารมลพษทอยกบท (Point-source) เชน

โรงไฟฟา โรงโมหน โดยใชระยะหางระหวางทอยอาศยของผทเจบปวยกบโรงงานอตสาหกรรมเปนตวแทน

(Surrogate data) ของระดบการสมผสสงคกคาม โดยหากพบการกระจกตวของโรครอบๆ โรงไฟฟา โรงโมหน

หรออบตการณของโรคลดลงเรอยๆตามระยะหางทเพมขน(เรยกวา“ระบาดวทยาภาคประชาชน”)

และเมอทดสอบดวยวธการทางสถตทเหมาะสมเชนSpatialanalysisหากมนยส�าคญทางสถตกจะสามารถ

บอกความสมพนธระหวางสงแวดลอมและสขภาพไดอนจะน�าไปสการแกไขหรอปองกนตอไป

3) กำรสรปผลกำรเฝำระวงและกำรรำยงำนผลกำรเฝำระวงแกผทเกยวของ

หลกการส�าคญของการสรปผลการเฝาระวงและการรายงานผลการเฝาระวงแกผทเกยวของคอ

ตองเปนการรายงานขอมลหรอการแปลผลทงายตอการเขาใจทนตอเวลา และสม�าเสมอ รายงานการเฝาระวง

มวตถประสงค2ประการคอใหขอมลและกระตนการท�างานการรายงานขอมลเกยวกบโรคทเกดขนตามเวลา

สถานทและบคคลจะท�าใหแพทยไดทราบปจจยเสยงลกษณะตางๆกนทอาจจะเกดกบคนไขซงจะเปนผลด

ในการวางแผนการปองกนหรอควบคมโรคตอไปนอกจากนรายงานการเฝาระวงยงเปนแรงจงใจกระตนใหเกด

การท�างาน ในแงทแสดงใหเหนวาหนวยงานทรบและวเคราะหขอมลไดใหความสนใจกบขอมลและมการน�าไปใช

ประโยชนอยางจรงจงซงมผลในทางจตวทยาทจะท�าใหเกดความรวมมอระหวางชมชนสถานบรการสาธารณสข

ระดบลางในการพฒนาและเพมประสทธภาพของการเกบขอมลใหดยงๆขนไป

การเผยแพรหรอรายงานผลการวเคราะหขอมลใหกบผทเกยวของในทนหมายถงภาคหลก3ฝาย

คอ ประชาชนทวไปทไดรบผลกระทบ ผกอมลพษ และหนวยงานของรฐ โดยหนวยงานของรฐ หมายถง

ผทมอ�านาจหนาทตามกฎหมายตงแตระดบของผทเกบและรายงานขอมลเขามา (Data generator) เชน

อาสาสมค รสาธารณสขประจ�าหมบาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ไปจนถงระดบผทจะใชประโยชน

จากขอมล(User)ในการก�าหนดนโยบายดานการควบคมปองกนหรอจดการเชนส�านกงานปองกนควบคมโรค

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดกระทรวงสาธารณสข เปนตนโดยหลกการแลวทง3ฝายควรไดรบทราบขอมล

การเฝาระวงทเปนจรงทเทาเทยมและเสมอภาคกนกรณความขดแยงระหวางภาคภาคประชาชนและผประกอบการ

ทผานมาเชนกรณมาบตาพดจนน�าไปสการฟองรองสวนหนงมาจากภาคประชาชนไมไดรบขอมลหรอไดขอมล

ทคลาดเคลอนไปจากความเปนจรงจนท�าใหเกดความระแวงสงสย และไมไววางใจซงกนและกน ซงยอมไมเปน

ผลดไมวาฝายใดๆ

การรายงานผลนจะตองใชชองทางสอทกชนดเพอใหสามารถสงขอมลไปยงผทเกยวของไดมากทสด

และเรวทสด เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ หอกระจายขาว จดหมายอเลกทรอนกส ไลน เฟซบ ค

และอนเทอรเนต โดยเฉพาะอยางยงในชวงวกฤต และในระยะทไมใชชวงวกฤตหนวยงานทเกยวของควรมการเผย

แพรขอมลอยางสม�าเสมอเพอสรางความตระหนกแกประชาชนทวไป รวมทงผกอมลพษ (ประชาชน โรงงาน

อตสาหกรรม โรงไฟฟา โรงโมหนฯลฯ) และหนวยงานรฐ เพอใหเกดความรวมมอในการหามาตรการแกไขหรอ

ปองกนตอไป

4) กำรด�ำเนนกำรแกไขหรอปองกนปญหำ

ในขนนผทมอ�านาจหนาทตามกฎหมาย ควรน�าเอาผลการวเคราะหขอมลมาด�าเนนการวางแผน

เพอแกปญหาทงนการแกปญหาจะตองม3ระดบคอ

4.1 กำรก�ำหนดนโยบำยทเหมำะสมและสอดคลองกบสถำนกำรณ การก�าหนดนโยบายถอเปนการ

วางกรอบการแกปญหาในภาพกวางเพอใหบรรลเปาหมายทตองการทงนอาจเปนนโยบายสงสด

ตงแตระดบชาตลงมาจนถงนโยบายในระดบพนทเชนนโยบายของจงหวดนโยบายของอ�าเภอ

หรอต�าบลเปนตนการก�าหนดนโยบายแตละระดบขนกบระดบความยากงายของปญหารวมทง

อ�านาจหนาทตามกฎหมายของหนวยงานทเกยวของในการแกปญหา

4.2 กำรก�ำหนดโครงกำรหรอกจกรรมในกำรแกไข โครงการถอเปนมาตรการการแกไข

เชงปฏบตการทจะตอบสนองตอนโยบายโครงการทดจะตองมรายละเอยดในการแกไขปญหา

อยางเปนรปธรรมและสามารถปฏบตไดจรง และจะตองมความยดหยนสามารถปรบได

ตามสถานการณ

4.3 กำรแกไขดวยวธอนๆ เปนมาตรการเสรมในการแกไขปญหา โดยเฉพาะปญหาเชงสงคม

ทมความซบซอนและตองอาศยความรวมมอจากหลายภาคสวน โดยทวไปควรใชวธการ

ระดมสมอง จากผทเกยวของทงหมด เพอใหการแกไขปญหาเปนลกษณะแบบมสวนรวม

รอบดานและไดรบความรวมมออยางแทจรง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

60

นอกจากนควรน�าขอมลทไดไปด�าเนนการจดตงระบบเตอนภยซงถอไดวาเปนมาตรการการรบมอ

ในกรณฉกเฉนอกกรณหนง ระบบเตอนภยควรประกอบดวย ตวชวดดานสงแวดลอม และตวชวดดานสขภาพ

รวมทงเกณฑในการด�าเนนการตามมาตรการแกไขตางๆ ในกรณฉกเฉน เมอระดบของคณภาพสงแวดลอม

ตามตวชวดดานสงแวดลอม หรอการเจบปวยตามตวชวดดานสขภาพเกนไปจากคาทก�าหนดไว (ตวอยางเกณฑ

ดชนชวดคณภาพอากาศของประเทศไทยซงก�าหนดโดยกรมควบคมมลพษแสดงในตารางท5)

ตำรำงท 5เกณฑดชนชวดคณภาพอากาศของประเทศไทยและแนวทางการปองกนผลกระทบ

ตามทไดกลาวมาในตอนตนวา การแกปญหาจะส�าเรจไดตองเกดจาก 3 ภาคหลก คอ

ผกอมลพษ ผไดรบผลกระทบ (ประชาชนหรอคนงาน) และหนวยงานรฐทมหนาทตามกฎหมาย รวมมอกน

ในการแกปญหา ทงนการเปดเผยขอมลจากระบบเฝาระวงจะตองยดหลกความโปรงใสความถกตองของขอมล

ความเสมอภาคและความจรงใจการปกปดหรอเปดเผยขอเทจจรงแตเพยงบางสวนจะน�ามาซงความหวาดระแวง

และอาจน�าไปสความขดแยงทรนแรงไดในทสด

AQI ควำมหมำย สทใช แนวทำงกำรปองกนผลกระทบ

0-50 คณภาพด ฟา ไมมผลกระทบตอสขภาพ

51-100 คณภาพปานกลาง เขยว ไมมผลกระทบตอสขภาพ

101-200 มผลกระทบตอสขภาพ เหลอง lผปวยโรคระบบทางเดนหายใจควรหลกเลยง

การออกก�าลงกายนอกอาคาร

lบคคลทวไปโดยเฉพาะเดกและผสงอาย

ไมควรท�ากจกรรมนอกอาคารเปนเวลานาน

201-300 มผลกระทบตอสขภาพมาก สม lผปวยโรคระบบทางเดนหายใจควรหลกเลยงกจกรรม

ภายนอกอาคาร

lบคคลทวไปโดยเฉพาะเดกและผสงอายควรจ�ากด

การออกก�าลงกายภายนอกอาคาร

มากกวา300 อนตราย แดง l ผปวยโรคระบบทางเดนหายใจควรอยภายในอาคาร

lบคคลทวไปควรหลกเลยงกจกรรมภายนอกอาคาร

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

61

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

59.

กำรสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม

การสอบสวนโรคจากการสงแวดลอมเปนการด�าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหไดรบทราบขอมล

และขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจยสาเหตของโรคจากสงแวดลอม

โดยการเกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยาการเจบปวยขอมลดานสงแวดลอมขอมลผลการตรวจทาง

หองปฏบตการและขอมลอนๆทเกยวของ โดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถอางองพสจนได

ขนตอนการสอบสวนโรคทส�าคญ

1.ตรวจสอบปญหาทเกดขนกอนทจะตดสนใจด�าเนนการสอบสวนโรคหรอเหตการณทเกดขน

2.ยนยนการวนจฉยและการระบาดโดยการ

- การซกถามประวตและอาการเจบปวย ประวตการสมผสตอสงคกคามสขภาพหรอมลพษ

สงแวดลอม

-การวนจฉยทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษ

3.การประเมนผลอยางรวดเรวในเบองตนเกยวกบลกษณะการเกดโรคจากสงแวดลอม

4.การเตรยมการกอนออกสอบสวนโรคโดยตองมองคความรทส�าคญประกอบดวย

- องคความรทเกยวของกบเรองหรอเหตการณทเกดขน (ธรรมชาตและลกษณะอาการของโรค

ปจจยสาเหตตางๆวธการจดเกบขอมลดานสขภาพและสงแวดลอมการเกบตวอยางวเคราะห

และอนๆทเกยวของและจ�าเปน)

- การเตรยมเครองมอ อปกรณตางๆทจ�าเปนในการสอบสวนโรคใหพรอม เชน แบบสอบถาม

อปกรณปองกนตนเอง แบบส�ารวจเกบรวบรวมขอมล อปกรณการเกบตวอยาง เตรยมและ

ประสานงานกบเจาหนาทหองปฏบตการเกยวกบวธการเกบและสงตวอยางตรวจวเคราะห

เครองมออนๆทจ�าเปนในแตละเหตการณ

-ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในการสอบสวนโรคจากสงแวดลอม

5.การจดเตรยมทมสอบสวนโรค

6.การรวบรวมขอมล

-การเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสขภาพ

- การเกบรวบรวมขอมลดานสงแวดลอม เพอคนหาและประเมนคาปรมาณสารอนตรายและ

สงคกคามสขภาพ

7.การวเคราะหขอมลการสอบสวนโรค

กำรสอบสวนโรคจำกสงแวดลอม

การสอบสวนโรคจากการสงแวดลอมเปนการด�าเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพอใหไดรบทราบ

ขอมลและขอเทจจรงเกยวกบการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจยสาเหตของโรคจากสงแวดลอม

โดยการเกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยาการเจบปวยขอมลดานสงแวดลอมขอมลผลการตรวจ

ทางหองปฏบตการ และขอมลอนๆ ทเกยวของ โดยอาศยหลกการทางวทยาศาสตรทมเหตและผลทสามารถ

อางองพสจนได

โดยการ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

62

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

60.

เปนการน�าขอมลทเกบรวบรวมจากการสอบสวนโรคซงประกอบดวยขอมลทวไปขอมลดานสขภาพ

เกยวกบอาการและอาการแสดงผลการตรวจรางกายผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลดานสงแวดลอมฯลฯ

มาเรยบเรยง วเคราะหเพออธบายผลทคาดวาจะเปนสาเหตของการเกดโรคและภยสขภาพ หากน�าขอมล

การสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลวยงไมสามารถสรปผลการสอบสวนหรอหาสาเหตไดชดเจน

อาจตองพจารณาตงสมมตฐานเพอศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป

8. การจดการโรคจากสงแวดลอมทเกดขน เชน การใหการรกษาผปวย หรอผไดรบผลกระทบ

การคนหากลมเสยงทอาจเกดโรคไดอกและหาแนวทางปองกนและควบคมโรคในกลมเสยงนนๆการปองกนควบคม

และการก�าหนดมาตรการในการแกไข

9.การสอสารผลการสอบสวนคอการรายงานผลการสอบสวนใหผทเกยวของไดรบทราบ

ในแตละขนตอนของการสอบสวนโรคจากสงแวดลอมทจะตองใหความระมดระวงเปนพเศษ

และขนตอนในการสอบสวนกไมไดจ�ากดตายตว ผสอบสวนโรคอาจจะเลอกทจะด�าเนนการสอบสวนตามขนตอนใด

กอนหลงหรอจะด�าเนนการในขนตอนตางๆพรอมกนเลยกไดดงนนการด�าเนนการจงจะตองพจารณาตามสถานการณ

ของแตละพนทอยางไรกตามเมอสนสดการสอบสวนไมวาจะจบลงในขนตอนใดสงส�าคญคอจะตองมการเขยนรายงาน

ถงหนวยงานหรอบคคลตางๆทเกยวของซงรายงานนจะมประโยชนในแงของการสอสารใหชมชนหรอผทเกยวของ

ทราบถงสถานการณของเหตการณทไดเกดขน อยางไรกตามในบางครงการเกดผลกระทบจากสงแวดลอม

มกเปนเหตการณทมผไดรบผลกระทบเปนจ�านวนมากดงนนเราสามารถน�าขนตอนของการสอบสวนโรคทเกดเปนหม

มาใชเปนแนวปฏบตไดโดยมขนตอนทส�าคญดงน

ขนตอนท 1 กำรตดตอเรมแรก (initial contact)

วตถประสงคของขนตอนนคอเพอทจะรวบรวมขอมลจากบคคลหรอกลมบคคลทรายงานหรอ

แจงเหตการณการเจบปวยเปนหมขนซงอาจจะเรยกบคคลนนหรอกลมบคคลนนวาผรองเรยน(caller)ขนตอนแรกของ

การรบแจงรายงานหรอการรองเรยนนนมความส�าคญมาก หนวยงานสาธารณสขทไดรบเรองการรายงานโรคจะตอง

รบด�าเนนการทนทและเปนการไมสมควรอยางยงทหนวยงานสาธารณสขนนจะแสดงการละเลยหรอปฏเสธเรอง

หรอปญหาทรองเรยนขนมาการรบแจงเรองขนแรกนนอาจจะน�าไปสการคนพบปญหาหรอสาเหตของการเจบปวย

เปนหมทส�าคญในชมชนกไดนอกจากนนการพดคยสอสารทดในครงแรกจะเปนการน�าไปสการท�าความเขาใจอยางด

เกยวกบเหตการณหรอสถานการณของการเจบปวยใหแกผรองเรยนได

เปนการน�าขอมลทเกบรวบรวมจากการสอบสวนโรคซงประกอบดวยขอมลทวไปขอมลดานสขภาพ

เกยวกบอาการและอาการแสดงผลการตรวจรางกายผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลดานสงแวดลอม

ฯลฯมาเรยบเรยง วเคราะห เพออธบายผลทคาดวาจะเปนสาเหตของการเกดโรคและภยสขภาพหากน�าขอมล

การสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลวยงไมสามารถสรปผลการสอบสวนหาสาเหตทชดเจนได

อาจตองพจารณาตงสมมตฐานเพอศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป

ในแตละขนตอนของการสอบสวนโรคจากสงแวดลอมทจะตองใหความระมดระวงเปนพเศษ

และขนตอนในการสอบสวนกไมไดจ�ากดตายตวผสอบสวนโรคอาจจะเลอกทจะด�าเนนการสอบสวนตามขนตอน

ใดกอนหลง หรอจะด�าเนนการในขนตอนตางๆพรอมกนเลยกได ดงนนการด�าเนนการจงจะตองพจารณาตาม

สถานการณของแตละพนท อยางไรกตามเมอสนสดการสอบสวนไมวาจะจบลงในขนตอนใด สงส�าคญคอจะตอง

มการเขยนรายงานถงหนวยงานหรอบคคลตางๆ ทเกยวของ ซงรายงานนจะมประโยชนในแงของการสอสาร

ใหชมชนหรอผทเกยวของทราบถงสถานการณของเหตการณทไดเกดขน อยางไรกตามในบางครงการเกดผลกระทบ

จากสงแวดลอม มกเปนเหตการณทมผ ไดรบผลกระทบเปนจ�านวนมาก ดงนนเราสามารถน�าขนตอนของ

การสอบสวนโรคทเกดเปนหมมาใชเปนแนวปฏบตไดโดยมขนตอนทส�าคญดงน

วตถประสงคของขนตอนนคอเพอทจะรวบรวมขอมลจากบคคลหรอกลมบคคลทรายงานหรอ

แจงเหตการณการเจบปวยเปนหมขนซงอาจจะเรยกบคคลนนหรอกลมบคคลนนวาผรองเรยน(caller)ขนตอนแรก

ของการรบแจงรายงานหรอการรองเรยนนนมความส�าคญมากหนวยงานสาธารณสขทไดรบเรองการรายงานโรค

จะตองรบด�าเนนการทนท และเปนการไมสมควรอยางยงทหนวยงานสาธารณสขนนจะแสดงการละเลยหรอ

ปฏเสธเรองหรอปญหาทรองเรยนขนมา การรบแจงเรองขนแรกนน อาจจะน�าไปสการคนพบปญหาหรอสาเหต

ของการเจบปวยเปนหมทส�าคญในชมชนกได นอกจากนนการพดคยสอสารทดในครงแรกจะเปนการน�าไปส

การท�าความเขาใจอยางดเกยวกบเหตการณหรอสถานการณของการเจบปวยใหแกผรองเรยนได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

63

วธกำร

1. ขอขอมลตางๆทเกยวของกบผรองเรยนอยางละเอยดเชนชอทอยเบอรโทรศพทสถานทท�างาน

เปนตน ถาผรองเรยนไมอยากจะเปดเผยขอมลเหลานน ผสอบสวนอาจจะตองอธบายถง

ความจ�าเปนในการทจะตองมขอมลนนๆเพราะจะเปนประโยชนในแงของการตดตามขอขอมล

เพมเตมในการสอบสวนในขนตอนตอไปอยางไรกตามเมอไดขอมลมาแลวผสอบสวนจะตองให

ความมนใจแกผรองเรยนวาจะเกบขอมลสวนตวเหลานนไวเปนความลบ

2. รวบรวมขอมลเบองตนเกยวกบเหตการณการเจบปวยเปนหมทเกดขนเชนโรคหรออาการทสงสย

สาเหตของการเจบปวย จ�านวนผปวย บรเวณทเกยวของ ชวงเวลาทเกยวของ และวธการ

ผรองเรยนรเรองราวของเหตการณไดอยางไร

3. รวบรวมขอมลเกยวกบผปวยเชนชอเพศอาย(หรอวนเดอนปเกดหรออายขณะไดรบ

การวนจฉยโรคหรออายขยขณะทตาย เปนตน)การวนจฉยโรควนทไดรบการวนจฉยโรค

วนทตายทอยของผปวยหรอบรเวณทอยอาศยเบอรโทรศพทของผปวย(ถาม)ระยะเวลาทอาศย

อยในพนทนนผทสามารถตดตอแทนผปวยไดและชอของแพทยผใหการวนจฉยโรคหรอเกยวของ

กบผปวย ในการตดตอขอขอมลเหลานในขนแรกอาจจะไดขอมลคราวๆ กอนหลงจากนน

ผสอบสวนจะท�าการรวบรวมขอมลอยางละเอยดในขนตอนตอไปกได

4.อธบายหรอท�าความเขาใจกบผรองเรยนโดยทวไปประเดนทมกจะเปนค�าตอบเพอทจะอธบาย

เหตการณทเกดขนอาจจะมดงตอไปน

- กลมผปวยทเกดขนนนมการเจบปวยจากโรคหลายชนดซงไมนาจะมาจากสาเหตเดยวกน

- มะเรงเปนโรคทมโอกาสเกดขนกบใครกไดความเสยงของการเกดโรคมะเรงขนอยกบอาย

ดงนนการเปนมะเรงในกลมผสงอายจงเปนโอกาสทจะเกดไดทวไปซงไมนาจะเกยวของกบ

การเจบปวยเปนหมตามทสงสย

- ระยะเวลาทอาศยอยในพนทหนงพนทใดจะมความส�าคญมากตอการเกดมะเรงทมสาเหต

มาจากสงแวดลอมในพนทนนๆโดยทวไปการไดรบสารกอมะเรงจากสงแวดลอมมกจะตองใช

เวลาในการไดรบสมผสเปนเวลานานๆ

- ผปวยทตายไปแลวอาจจะไมชวยในการศกษาหาสาเหตเพราะขอมลทไดอาจจะมความจ�ากด

และอาจจะมตวแปรกวนมาก

- โรคทพบนานๆครงเมอพบในปรมาณมากจ�านวนหนงจนดเหมอนเปนการเกดโรคแบบกลม

นนบางทอาจจะเกดขนเปนปรากฏการณทางสถตซงอาจจะไมเกยวของกบการรบสมผสกบ

สารทสงสยใดๆเลยกได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

64

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

62.

5. สบหาขอมลเกยวกบผปวยใหละเอยดมากขน โดยเนนจ�านวนผปวยทอาจจะตกหลนไปและอาจจะ

ตองตดตามสอบถามขอมลเหลานนทางโทรศพทดวย

6. แจงแกผรองเรยนวาการรายงานหรอการรองขอของเขาไดรบการด�าเนนการแลวโดยจะตองแจง

แกผรองเรยนเปนลายลกษณอกษรดวย

7. เกบบนทกขอมลการตดตอสอสารทงหมดโดยพยายามบนทกขอมลรายละเอยดทงหมดไมวาจะเปน

เวลาทตดตอชอผตดตอโรคทสงสยสาเหตและพนททเกยวของเมอมการตดตามผลใหบนทกผล

ทตดตามไวดวยโดยบอกถงวตถประสงคของการตดตอขอผลนน

8.รายงานผลทไดใหแกหนวยงานสาธารณสขในระดบสงขนไปหรอหนวยงานในสวนกลางเพอทจะแจง

เหตการณทเกดขน โดยเฉพาะอยางยงจะตองแจงผลแกหนวยงานทท�าหนาทใหขาว

แกสอสารมวลชนโดยตรง

เนองจากในขนตอนเรมแรกนมสงทจะตองด�าเนนการมากมายดงนนจงไมแนะน�าใหท�าการตรวจวด

ทางสงแวดลอมในขนตอนน เพราะขอมลทไดยงไมมความจ�าเพาะเจาะจงซงถาท�าการตรวจวดแลวเมอน�ามาแปลผล

อาจจะไมไดประโยชนอะไรมากนก

หลกกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1. ถาขอมลเบองตนบงชถงการเกดการเจบปวยเปนหมจรงกใหด�าเนนการตอไปยงขนตอนทสอง

2. ถาขอมลไมไดบงชถงการเกดการเจบปวยเปนหม กอาจจะหยดการสอบสวนและด�าเนนการสรปผล

ทไดใหแกผรองเรยนรวมทงหนวยงานทเกยวของตอไป

ขนตอนท 2 กำรประเมนสถำนกำรณ (assessment)

หลงจากทไดตดสนใจวาจะด�าเนนการตอจากขนตอนท1แลวสงทจะตองด�าเนนการตอไปคอท�าการ

แบงหวขอทจะตองศกษาออกเปน2ประเดนประเดนแรกจ�านวนผปวยทเพมมากกวาปรกตนน เปนการเพมมากขนกวา

เหตการณทวไปจรงหรอไมประเดนทสองคอการทมการเจบปวยเปนหมขนมานนเกดมาจากสาเหตใดสาเหตหนง

รวมกนหรอไม การศกษาในประเดนแรกอาจจะตองด�าเนนการศกษากอน และอาจจะไมน�าไปสการศกษาในประเดน

ทสองกไดการศกษาในขนตอนท2นเปนกระบวนการพสจนวาการเจบปวยทเกดขนนนเปนการเจบปวยแบบเปนหมจรง

โดยแบงเปนขนตอนยอย3ขนตอนคอ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

65

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

62.

5. สบหาขอมลเกยวกบผปวยใหละเอยดมากขน โดยเนนจ�านวนผปวยทอาจจะตกหลนไปและอาจจะ

ตองตดตามสอบถามขอมลเหลานนทางโทรศพทดวย

6. แจงแกผรองเรยนวาการรายงานหรอการรองขอของเขาไดรบการด�าเนนการแลวโดยจะตองแจง

แกผรองเรยนเปนลายลกษณอกษรดวย

7. เกบบนทกขอมลการตดตอสอสารทงหมดโดยพยายามบนทกขอมลรายละเอยดทงหมดไมวาจะเปน

เวลาทตดตอชอผตดตอโรคทสงสยสาเหตและพนททเกยวของเมอมการตดตามผลใหบนทกผล

ทตดตามไวดวยโดยบอกถงวตถประสงคของการตดตอขอผลนน

8.รายงานผลทไดใหแกหนวยงานสาธารณสขในระดบสงขนไปหรอหนวยงานในสวนกลางเพอทจะแจง

เหตการณทเกดขน โดยเฉพาะอยางยงจะตองแจงผลแกหนวยงานทท�าหนาทใหขาว

แกสอสารมวลชนโดยตรง

เนองจากในขนตอนเรมแรกนมสงทจะตองด�าเนนการมากมายดงนนจงไมแนะน�าใหท�าการตรวจวด

ทางสงแวดลอมในขนตอนน เพราะขอมลทไดยงไมมความจ�าเพาะเจาะจงซงถาท�าการตรวจวดแลวเมอน�ามาแปลผล

อาจจะไมไดประโยชนอะไรมากนก

หลกกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1. ถาขอมลเบองตนบงชถงการเกดการเจบปวยเปนหมจรงกใหด�าเนนการตอไปยงขนตอนทสอง

2. ถาขอมลไมไดบงชถงการเกดการเจบปวยเปนหม กอาจจะหยดการสอบสวนและด�าเนนการสรปผล

ทไดใหแกผรองเรยนรวมทงหนวยงานทเกยวของตอไป

ขนตอนท 2 กำรประเมนสถำนกำรณ (assessment)

หลงจากทไดตดสนใจวาจะด�าเนนการตอจากขนตอนท1แลวสงทจะตองด�าเนนการตอไปคอท�าการ

แบงหวขอทจะตองศกษาออกเปน2ประเดนประเดนแรกจ�านวนผปวยทเพมมากกวาปรกตนน เปนการเพมมากขนกวา

เหตการณทวไปจรงหรอไมประเดนทสองคอการทมการเจบปวยเปนหมขนมานนเกดมาจากสาเหตใดสาเหตหนง

รวมกนหรอไม การศกษาในประเดนแรกอาจจะตองด�าเนนการศกษากอน และอาจจะไมน�าไปสการศกษาในประเดน

ทสองกไดการศกษาในขนตอนท2นเปนกระบวนการพสจนวาการเจบปวยทเกดขนนนเปนการเจบปวยแบบเปนหมจรง

โดยแบงเปนขนตอนยอย3ขนตอนคอ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

63.

1. การประเมนในระยะเบองตน (ขนตอนท 2ก) เปนการประเมนเบองตนจากขอมลเรมแรกทมอย

วามการเจบปวยเกดขนเปนหมจรงหรอไม

2. การประเมนการเจบปวยเปนโรคของผปวย (ขนตอนท 2ข) เปนการหาขอมลมาสนบสนน

วาผทปวยไดเปนโรคทก�าลงศกษาจรงๆ

3.การประเมนการเกดโรค(ขนตอนท2ค)วตถประสงคของขนตอนนคอเปนการศกษาเชงพรรณนา

ของการเจบปวยเปนหมทเกดขนโดยวธการสบคนหาผปวย(case-finding)การศกษาในชมชน

และการศกษาทางวทยาการระบาดเชงพรรณนา(des-creativeepidemiology)ของการเจบปวย

นอกจากน ผสอบสวนจะตองท�าการศกษาทบทวนวรรณกรรมตางๆ ทเกยวของ หรอปรกษา

ผเชยวชาญทช�านาญเกยวกบโรคทก�าลงศกษา ซงกจกรรมเหลานสามารถด�าเนนการไดพรอมกบการศกษาตามขนตอน

ทไดกลาวมาแลว

ขนตอนท 2ก กำรประเมนในระยะเบองตน (preliminary evaluation)

ขอมลเบองตนทไดจากการรองเรยนสามารถทจะน�ามาประกอบกบขอมลอนๆทเกยวของเพอทจะ

น�ามาใชในการวเคราะหหาจ�านวนผทเจบปวยทเกดขนและเปรยบเทยบกบคาจ�านวนทควรจะเปนในกรณทวไป

วธกำร

1.ก�าหนดขอบเขตของบรเวณพนททจะท�าการศกษาและกรอบชวงเวลาทก�าหนดในการศกษา

อยางเหมาะสม

2.ก�าหนดเกณฑวาผปวยคนใดจะรวมอยในการวเคราะหครงน ในขนตอนนจะไมเกยวของกบ

การพสจนวาผปวยคนใดเจบปวยเปนโรคนนๆจรงหรอไม(caseverification)ดงนนในขนตอนน

จงอนมานวาผปวยทกรายปวยเปนโรคทศกษาจรงๆอยางไรกตามผปวยบางรายอาจจะถกคดออก

จากการวเคราะหครงนเพราะอยนอกพนทหรอกรอบชวงเวลาของการศกษาหรอเจบปวย

เปนโรคนนไมเขากลมกบการเปนโรคทก�าลงศกษาเลยในขนตอนนอาจจะใชวธแจกนบในรปแบบ

ของตารางซงจะชวยในการแปลผลงายขน

3.ก�าหนดขอบเขตของกลมประชากรอางอง(referencepopulation)เชนอาจจะเปนประชากร

ของประเทศหรอประชากรของภาคเพอทจะท�าการศกษาเปรยบเทยบอตราการเกดโรคของชมชน

ในพนททศกษากบอตราการเกดโรคในกลมประชากรอางองวาเปนอยางไรมอตราสงกวาหรอไม

การเลอกกลมประชากรอางองนนจะตองระมดระวงทจะเลอกประชากรอางองใหเหมาะสมทจะใช

ในการเปรยบเทยบดวย

1.ก�าหนดขอบเขตของบรเวณพนททจะท�าการศกษาและกรอบชวงเวลาทก�าหนดในการศกษา

อยางเหมาะสม

2.ก�าหนดเกณฑวาผปวยคนใดจะรวมอยในการวเคราะหครงน ในขนตอนนจะไมเกยวของกบ

การพสจนวาผปวยคนใดเจบปวยเปนโรคนนๆ จรงหรอไม (case verification) ดงนน

ในขนตอนนจงอนมานวาผปวยทกรายปวยเปนโรคทศกษาจรงๆอยางไรกตาม ผปวยบางราย

อาจจะถกคดออกจากการวเคราะหครงน เพราะอยนอกพนทหรอกรอบชวงเวลาของการศกษา

หรอเจบปวยเปนโรคนนไมเขากลมกบการเปนโรคทก�าลงศกษาเลยในขนตอนนอาจจะใชวธ

แจกนบในรปแบบของตารางซงจะชวยในการแปลผลงายขน

3.ก�าหนดขอบเขตของกลมประชากรอางอง (reference population) เชน อาจจะเปน

ประชาชนของประเทศ หรอประชากรของภาค เพอทจะท�าการศกษาเปรยบเทยบอตรา

การเกดโรคของชมชนในพนททศกษากบอตราการเกดโรคในกลมประชากรอางองวาเปน

อยางไรมอตราสงกวาหรอไมการเลอกกลมประชากรอางองนนจะตองระมดระวงทจะเลอก

ประชากรอางองใหเหมาะสมทจะใชในการเปรยบเทยบดวย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

66

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

64.

4. ถ าค าจ�านวนผ ป วยมเพยงพอและสามารถทจะหาตวหาร (denominator) ได

เหมาะสมเชนจ�านวนประชากรทงชมชนจ�านวนนกเรยนทงโรงเรยนหรอจ�านวนคนงานทงโรงงาน

ใหท�าการค�านวณหาอตราการเกดโรคคาstandardizedmorbidity/mortalityrateหรอคา

proportionalmortality rate เปรยบเทยบคาทไดกบคาของกลมอางองเพอทจะหา

ความแตกตางทางสถต

หลกการพจารณาในการด�าเนนการตอไป

1.ถาการประเมนในเบองตนพบวาจ�านวนผปวยมมากกวาในกรณปรกตจรงๆใหด�าเนนการประเมน

การเจบปวยเปนโรคของผปวยตอไป

2.ถาผลการประเมนบงชวาไมไดมจ�านวนผปวยมากกวาในกรณปรกตทวๆไปใหท�าการตดตอกบ

ผรองเรยนแจงผลการศกษาทได และชแจงวาคงไมมความจ�าเปนทจะตองท�าการศกษาอะไร

เพมเตมตอไป

3. ถาผลการประเมนบงชวาไมมการเจบปวยมากกวาในกรณปรกตทวๆ ไป แตมขอมลบางอยาง

ทมความส�าคญและบงบอกถงวาอาจจะมสาเหตอะไรบางอยางทอาจจะมผลกระทบตอสขภาพ

ของชมชนโดยรวมควรจะด�าเนนการศกษาตอไปสงทส�าคญในการศกษาขนนทจะเปนตวชวด

ในการตดสนใจวาจะด�าเนนการศกษาตอไปหรอไมนนไมควรจะถอเอาผลการศกษาทแสดงถง

ความแตกตางทางสถตของขอมลมาเปนตวชวดแตเพยงอยางเดยวเทานน

ขนตอนท 2ข กำรประเมนกำรเจบปวยเปนโรคของผปวย (case evaluation)

มวตถประสงคเพอทจะตรวจสอบการวนจฉยโรคในผปวย(toverifythediagnosis)ผสอบสวน

บางคนอาจจะตรวจสอบผลการวนจฉยโรคกอนทจะค�านวณหาอตราจ�านวนการเจบปวย (ขนตอนท 2ก)แตเนองจาก

การตรวจสอบผลการวนจฉยโรคจะใชเวลาและเสยคาใชจายมากกวาจงแนะน�าใหเลอกด�าเนนการหาอตราการปวยกอน

วธกำร

1.ตรวจสอบผลการวนจฉยโรคโดยการตดตอกบแพทยหรอสถานพยาบาลทเกยวของการยนยน

ผลการวนจฉยโรคนนประกอบดวยขนตอนตางๆหลายขนตอน โดยอาจจะตองด�าเนนการตง

แต การตดตอกบผปวย ครอบครวของผปวย หรอผทเกยวของอนๆ การตดตอกบแพทยหรอ

สถานพยาบาลทรบการรกษาหรอสงตอ และจะตองมการขออนญาตในการตรวจคนขอมล

ของผปวยดวย

2. ตดตามคนหาผลการวนจฉยทางพยาธวทยา และส�าเนาผลการวนจฉยนนไว รวมทงผลการวนจฉย

ทางการแพทยอนๆ

1.ตรวจสอบผลการวนจฉยโรค โดยการตดตอกบแพทยหรอสถานพยาบาลทเกยวของ การยนยน

ผลการวนจฉยโรคนนประกอบดวยขนตอนตางๆ หลายขนตอน โดยอาจจะตองด�าเนนการ

ตงแตการตดตอกบผปวย ครอบครวของผปวย หรอผทเกยวของอนๆ การตดตอกบแพทยหรอ

สถานพยาบาลทรบการรกษาหรอสงตอ และจะตองมการขออนญาตในการตรวจคนขอมล

ของผปวยดวย

2.ตดตามคนหาผลการวนจฉยทางพยาธวทยา และส�าเนาผลการวนจฉยนนไว รวมทงผลการวนจฉย

ทางการแพทยอนๆ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

67

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

65.

3.ในบางกรณอาจจะมความจ�าเปนตองท�าการตรวจทางพยาธวทยาหรอการตรวจทางหองปฏบตการ

อยางไรกตามการจะท�าการตรวจซ�าเพอยนยนผลการวนจฉยมกจะเปนไปไดยาก

หลกในกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1.ถาผลการตรวจสอบพบวากลมผปวยทสงสยมการเจบปวยเปนโรคทก�าลงศกษาจรงและจ�านวน

ผทเจบปวยเปนโรคนนมมากกวาในกรณปรกตจรง(จากขนตอนท2ก)ใหด�าเนนการในขนตอน

ท2คตอไป

2. ถามผปวยบางคนหรอทกคนไมไดปวยเปนโรคทสงสยและจ�านวนผทปวยเปนโรคนนจรงไมได

มากกวาในกรณปรกตใหตดตอผทรองเรยนและผทเกยวของอนๆชแจงผลการศกษาและอธบาย

ถงสาเหตทจะไมด�าเนนการการสอบสวนตอไป

3.ถามผปวยบางรายไมไดปวยเปนโรคทก�าลงศกษาแตมขอมลบางอยางบงชวาการเจบปวยนน

อาจจะเกยวของกบโรคทก�าลงศกษากใหด�าเนนการการสอบสวนการเกดโรคตอไป

ขนตอนท 2ค กำรประเมนกำรเกดโรค (occurrence evaluation)

เปนขนตอนในการออกแบบการศกษาและด�าเนนการสอบสวนโรคเพอทจะพสจนถงการเกดขน

ของการเจบปวยแบบเปนหม และบรรยายถงลกษณะส�าคญทางวทยาการระบาดของการเกดโรคจะเปนการศกษาในชมชน

ทมความละเอยดลกซงขนในขนตอนนจะตองมการออกไปสอบสวนในพนทดวยโดยเรมตนจากการวางแผนขนตอน

การสอบสวนโรคการวางแผนการใชจายตางๆวธการเกบขอมลและวธการวเคราะหขอมลผลการศกษาในขนตอนน

จะเปนการศกษาเชงพรรณนาของการเกดโรคแบบเปนหม ซงในขนตอนนการใชก�าลงคนและงบประมาณจะไมมากนก

วธกำร

1.ก�าหนดขอบเขตของพนทหรอชมชนทจะท�าการศกษาอยางเหมาะสม

2.รวบรวมขอมลของผปวยทเขาไดกบโรคทจะศกษาทงหมดโดยผปวยนนๆจะตองอยในขอบเขต

พนทและกรอบของชวงเวลาทใชในการศกษาดวย(space-timeboundaries)

3.รวบรวมขอมลเกยวกบจ�านวนผปวยและจ�านวนประชากรในชมชนทจะศกษาโดยรวม

4.เลอกวธการทางวทยาการระบาดและสถตทจะใชในการวเคราะหขอมลอยางเหมาะสม

5.ทบทวนวรรณกรรมตางๆทเกยวของโดยเฉพาะพจารณาถงขอมลทางวทยาการระบาดและ

ดานเวชกรรมของการเกดโรค

6.ประเมนความเปนไปไดของการหาความสมพนธระหวางการไดรบสมผส(exposure)กบการ

เกดโรคทก�าลงศกษา

3.ในบางกรณอาจจะมความจ�าเปนตองท�าการตรวจทางพยาธวทยาหรอการตรวจทางหองปฏบตการ

อยางไรกตามการจะท�าการตรวจซ�าเพอยนยนผลการวนจฉยมกจะเปนไปไดยาก

หลกในกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1.ถาผลการตรวจสอบพบวากลมผปวยทสงสยมการเจบปวยเปนโรคทก�าลงศกษาจรง และ

จ�านวนผทเจบปวยเปนโรคนนมมากกวาในกรณปรกตจรง(จากขนตอนท2ก)ใหด�าเนนการ

ในขนตอนท2คตอไป

2.ถามผปวยบางคนหรอทกคนไมไดปวยเปนโรคทสงสย และจ�านวนผทปวยเปนโรคนนจรงไมได

มากกวาในกรณปรกต ใหตดตอผทรองเรยนและผทเกยวของอนๆ ชแจงผลการศกษาและ

อธบายถงสาเหตทจะไมด�าเนนการการสอบสวนตอไป

3.ถามผปวยบางรายไมไดปวยเปนโรคทก�าลงศกษา แตมขอมลบางอยางบงชวาการเจบปวยนน

อาจจะเกยวของกบโรคทก�าลงศกษากใหด�าเนนการการสอบสวนการเกดโรคตอไป

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

68

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

66.

7.ด�าเนนการศกษาและสอบสวนใหครบถวนตามทวางแผนไว

จากทกขนตอนตามทกลาวมาแลวการมคณะทปรกษาหรอผเชยวชาญเขารวมในการศกษาจะชวยให

การสอบสวนเปนไปอยางราบรนและถกตองแมนย�าขน ผสอบสวนโรคควรจะรายงานผลใหแกคณะทปรกษาหรอ

ผเชยวชาญทราบเปนระยะๆ ทกๆ ขนตอน โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนท 2คน จะมความส�าคญเปนอยางมาก

เพราะจะชวยใหเหนภาพของสถานการณตางๆไดชดเจนซงจะน�าไปสการศกษาทถกตองแมนย�าตอไปดงนนในขนตอนน

ถาผสอบสวนมการด�าเนนการการศกษาอยางละเอยดและเหมาะสมผลการศกษาทไดจะมความนาเชอถอมากขน

หลกกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1. ถาไดผลการศกษาสนบสนนวามการเจบปวยเปนหม และขอมลการศกษาทางเวชกรรม

และวทยาการระบาดสนบสนนเหตการณทเกดขนมความเปนไปไดใหด�าเนนการในขนตอนท3

2. ถาผลการศกษาสนบสนนวามการเจบปวยเปนหม แตไมมขอมลยนยนถงความสมพนธระหวาง

การเจบปวยกบการรบสมผสในสาเหตทสงสยใหสนสดการสอบสวนและเตรยมการทจะใหขอมล

ผลการศกษาทไดแกชมชนโดยเฉพาะอยางยงในเรองความเสยง

3. ถาไมมขอมลสนบสนนการเจบปวยเปนหมใหสนสดการสอบสวน และรายงานผลการศกษา

แกผรองเรยนและหนวยงานทเกยวของ

ขนตอนท 3 กำรศกษำเชงลกของควำมเปนไปได (major feasibility study)

วตถประสงคของการศกษาในขนนเพอทจะศกษาความเปนไปไดในการด�าเนนการท�าการศกษา

ทางวทยาการระบาด เพอทจะหาความสมพนธระหวางการเจบปวยกบการไดรบสมผสกบสงทเปนสาเหต

การศกษาทางวทยาการระบาดเชงวเคราะหจะชวยพสจนถงสมมตฐานความเปนไปไดของความสมพนธระหวาง

การเจบปวยเปนหมกบปจจยทกอใหเกดโรคนนๆ ในการศกษาในขนนจะเปนการศกษาเตรยมการวาจะมทางเลอก

ในการศกษาทงหมดอยางไร โดยพยายามพจารณาถงประเดนตางๆของการศกษาการวเคราะห รวมทงการหาขอมล

เพมเตมจากขอมลผปวยจากแหลงอน เพอทจะน�ามาใชในการเปรยบเทยบในบางกรณการศกษาความเปนไปไดเอง

อาจจะไดค�าตอบของค�าถามทตองการเลยกได

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

67.

วธกำร

1.ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของอกครงโดยใหความสนใจเปนพเศษกบเรองของการไดรบสมผส

กบสาเหตของการเกดโรคทก�าลงสนใจอย

2.พจารณาเลอกแบบวธการทเหมาะสมคาใชจายและสงทจะไดรบรวมทงทางเลอกอนๆทอาจจะ

เปนไปไดควรจะท�าการพจารณาถงจ�านวนกลมตวอยางทจะศกษาจ�านวนผปวยทคดเลอกจากการ

สอบสวนมาแลวขอบเขตของพนทและกรอบของชวงเวลาทศกษาและการเลอกกลมควบคม

3.พจารณาถงวธการเกบขอมลในการศกษาเชนการศกษาแบบผปวย-กลมควบคม(case-control)

จะตองเกบขอมลอะไรบางรวมทงการพจารณาถงขอมลการตรวจสขภาพและขอมลจาก

ทางหองปฏบตการ

4.พจารณาถงการเกบขอมลการตรวจวดทางสงแวดลอมซงจะตองพจารณาถงสงทจะวดปรมาณ

ความถและวธการเกบตวอยางเปนตน

5.พจารณาถงการเกบรวบรวมขอมลทงหมดอยางเปนระบบ

6.พจารณาถงวธการวเคราะหขอมลการวเคราะหสมมตฐานตางๆทตองใชการแปลผลทได

และพจารณาถงการน�าผลไปใชในการด�าเนนการตอไปเชนการน�าผลไปเสนอตอผบรหาร

เพอใชในการตดสนใจในการด�าเนนการตอไปอยางไร

7.ศกษาบรรยากาศทางสงคมและการเมองของชมชนโดยพจารณาถงผลกระทบทเกดขน

ของการตดสนใจด�าเนนการตอผลการศกษาทได

8.ประเมนทรพยากรทจะใชในการศกษาและผลการศกษาทจะได

วธกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1. ถาการศกษาความเปนไปไดของการศกษาเชงลกบงชวามความจ�าเปนทจะตองศกษา

หาความสมพนธของการสอบสวนหาสาเหตของการเกดโรคผสอบสวนจะด�าเนนการในขนตอนท4

ตอไปซงจะตองมการเตรยมการเรองการใชก�าลงคนและงบประมาณตางๆเพอใชในการ

ศกษาดวย

2.ถาการศกษาในขนตอนนพบวาผลทไดรบจะมเพยงเลกนอยถาจะด�าเนนการศกษาตอไปกอาจจะ

สนสดการศกษาในขนตอนนพรอมทงสรปและเสนอเปนรายงานแกผรองเรยนและหนวยงาน

ทเกยวของตอไปในบางกรณทางชมชนหรอสอสารมวลชนอาจจะอยากใหมการด�าเนนการศกษา

ตอการตดสนใจตรงนคงตองขนอยกบความสมพนธระหวางหนวยงานของผสอบสวนกบชมชน

สอสารมวลชนและหนวยงานทเกยวของตางๆซงจะตองพจารณาประเดนของเรองคาใชจาย

และความเปนไปไดของขอมลทางวชาการดวย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

69

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

67.

วธกำร

1.ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของอกครงโดยใหความสนใจเปนพเศษกบเรองของการไดรบสมผส

กบสาเหตของการเกดโรคทก�าลงสนใจอย

2.พจารณาเลอกแบบวธการทเหมาะสมคาใชจายและสงทจะไดรบรวมทงทางเลอกอนๆทอาจจะ

เปนไปไดควรจะท�าการพจารณาถงจ�านวนกลมตวอยางทจะศกษาจ�านวนผปวยทคดเลอกจากการ

สอบสวนมาแลวขอบเขตของพนทและกรอบของชวงเวลาทศกษาและการเลอกกลมควบคม

3.พจารณาถงวธการเกบขอมลในการศกษาเชนการศกษาแบบผปวย-กลมควบคม(case-control)

จะตองเกบขอมลอะไรบางรวมทงการพจารณาถงขอมลการตรวจสขภาพและขอมลจาก

ทางหองปฏบตการ

4.พจารณาถงการเกบขอมลการตรวจวดทางสงแวดลอมซงจะตองพจารณาถงสงทจะวดปรมาณ

ความถและวธการเกบตวอยางเปนตน

5.พจารณาถงการเกบรวบรวมขอมลทงหมดอยางเปนระบบ

6.พจารณาถงวธการวเคราะหขอมลการวเคราะหสมมตฐานตางๆทตองใชการแปลผลทได

และพจารณาถงการน�าผลไปใชในการด�าเนนการตอไปเชนการน�าผลไปเสนอตอผบรหาร

เพอใชในการตดสนใจในการด�าเนนการตอไปอยางไร

7.ศกษาบรรยากาศทางสงคมและการเมองของชมชนโดยพจารณาถงผลกระทบทเกดขน

ของการตดสนใจด�าเนนการตอผลการศกษาทได

8.ประเมนทรพยากรทจะใชในการศกษาและผลการศกษาทจะได

วธกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1. ถาการศกษาความเปนไปไดของการศกษาเชงลกบงชวามความจ�าเปนทจะตองศกษา

หาความสมพนธของการสอบสวนหาสาเหตของการเกดโรคผสอบสวนจะด�าเนนการในขนตอนท4

ตอไปซงจะตองมการเตรยมการเรองการใชก�าลงคนและงบประมาณตางๆเพอใชในการ

ศกษาดวย

2.ถาการศกษาในขนตอนนพบวาผลทไดรบจะมเพยงเลกนอยถาจะด�าเนนการศกษาตอไปกอาจจะ

สนสดการศกษาในขนตอนนพรอมทงสรปและเสนอเปนรายงานแกผรองเรยนและหนวยงาน

ทเกยวของตอไปในบางกรณทางชมชนหรอสอสารมวลชนอาจจะอยากใหมการด�าเนนการศกษา

ตอการตดสนใจตรงนคงตองขนอยกบความสมพนธระหวางหนวยงานของผสอบสวนกบชมชน

สอสารมวลชนและหนวยงานทเกยวของตางๆซงจะตองพจารณาประเดนของเรองคาใชจาย

และความเปนไปไดของขอมลทางวชาการดวย

1.ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของอกครงโดยใหความสนใจเปนพเศษกบเรองของการไดรบสมผส

กบสาเหตของการเกดโรคทก�าลงสนใจอย

2.พจารณาเลอกแบบวธการทเหมาะสมคาใชจายและสงทจะไดรบรวมทงทางเลอกอนๆทอาจ

จะเปนไปไดควรจะท�าการพจารณาถงจ�านวนกลมตวอยางทจะศกษาจ�านวนผปวยทคดเลอก

จากการสอบสวนมาแลวขอบเขตของพนทและกรอบของชวงเวลาทศกษาและการเลอกกลม

ควบคม

3.พจารณาถงวธการเกบขอมลในการศกษาเชนการศกษาแบบผปวย-กลมควบคม(case-control)

จะตองเกบขอมลอะไรบาง รวมทงการพจารณาถงขอมลการตรวจสขภาพและขอมลจาก

ทางหองปฏบตการ

4.พจารณาถงการเกบขอมลการตรวจวดทางสงแวดลอม ซงจะตองพจารณาถงสงทจะวดปรมาณ

ความถและวธการเกบตวอยางเปนตน

5.พจารณาถงการเกบรวมรวมขอมลทงหมดอยางเปนระบบ

6.พจารณาถงวธการวเคราะหขอมล การวเคราะหสมมตฐานตางๆ ทตองใชการแปลผลทได

และพจารณาถงการน�าผลไปใชในการด�าเนนการตอไป เชน การน�าผลไปเสนอตอผบรหาร

เพอใชในการตดสนใจในการด�าเนนการตอไปอยางไร

7.ศกษาบรรยากาศทางสงคมและการเมองของชมชน โดยพจารณาถงผลกระทบทเกดขน

ของการตดสนใจด�าเนนการตอผลการศกษาทได

8.ประเมนทรพยากรทจะใชในการศกษาและผลการศกษาทจะได

วธกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

1.ถาการศกษาความเปนไปไดของการศกษาเชงลกบงชว ามความจ�าเปนทจะตองศกษา

หาความสมพนธของการสอบสวนหาสาเหตของการเกดโรค ผ สอบสวนจะด�าเนนการ

ในขนตอนท 4 ตอไป ซงจะตองมการเตรยมการเรองการใชก�าลงคน และงบประมาณตางๆ

เพอใชในการศกษาดวย

2.ถาการศกษาในขนตอนนพบวาผลทไดรบจะมเพยงเลกนอยถาจะด�าเนนการศกษาตอไปกอาจจะ

สนสดการศกษาในขนตอนน พรอมทงสรปและเสนอเปนรายงานแกผรองเรยนและหนวยงาน

ทเกยวของตอไป ในบางกรณทางชมชนหรอสอสารมวลชนอาจจะอยากใหมการด�าเนนการศกษา

ตอการตดสนใจตรงนคงตองขนอยกบความสมพนธระหวางหนวยงานของผสอบสวนกบชมชน

สอสารมวลชน และหนวยงานทเกยวของตางๆ ซงจะตองพจารณาประเดนของเรองคาใชจาย

และความเปนไปไดของขอมลทางวชาการดวย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

70

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

68.

ขนตอนท 4 กำรสอบสวนกำรหำสำเหตกำรเกดโรค (etiogical investigation)

วตถประสงคของการศกษาในขนตอนนเพอทจะด�าเนนการศกษาหาสาเหตของการเกดโรค

โดยศกษาหาความสมพนธระหวางการไดรบการสมผสกบสงทเปนสาเหตของการเกดโรคกบการเจบปวยเปนโรคทสนใจ

ดงนน ในขนตอนนเปนการศกษาวทยาการระบาดเชงวเคราะหนนเอง ซงผสอบสวนกไดท�าการเตรยมวธการศกษา

มาแลวจากขนตอนทผานมา

วธกำร

ใชการศกษาในขนตอนท 3 เปนแนวทางโดยควรจะมการก�าหนดวธการศกษาเปนขนตอน

อยางเปนระบบ วธการศกษาทใชขนอยกบสถานการณของแตละพนท ซงไมสามารถทจะระบเปนวธการตายตว

อยางละเอยดในทนได

หลกกำรพจำรณำในกำรด�ำเนนกำรตอไป

ผลการศกษาทไดในขนตอนนจะมสวนส�าคญในการสรางองคความรทางดานวทยาการระบาด

ของการเกดโรคทก�าลงศกษา และจะน�าผลทไดไปใชในการด�าเนนการทางดานสาธารณสข เพอใชในการควบคม

และปองกนโรคนนๆตอไป

กำรรำยงำนผล

เมอสนสดการสอบสวนโรคแลวไมวาในขนตอนใดกตามการรายงานผลการศกษาถอวาเปนสงทม

ความส�าคญมาก ผทท�าการสอบสวนโรคจะตองตระหนกเสมอวาขอมลรายงานตางๆ แมจะเปนเพยงการรายงาน

ภายในหนวยงานกถอวาเปนขอมลทเปนหลกฐานทางกฎหมายไดทงสน แมกระทงการบนทกขอความทเปนลายมอ

หรอแคการจดบนทกขอความทางโทรศพทกอาจสามารถใชเปนหลกฐานทส�าคญได ดงนนการเขยนรายงานตางๆ

จะตองมการบนทกอยางเหมาะสมครบถวนสมบรณ อยางไรกตามการรายงานผลนนกไมมแบบแผนตายตวแนนอน

แตอยางนอยในรายงานนนควรจะมการเขยนวธการด�าเนนงานผลการศกษาการตดตอสอสารกบชมชนการตอบสนอง

จากชมชนและจากสอมวลชนตางๆและควรสรปผลการศกษาทไดพรอมทงขอเสนอแนะดวยการใชแบบมาตรฐานของ

การเขยนรายงานตามแบบIMRD(introductionmethod,results,และdiscussion)อาจจะชวยใหเขยนรายงานได

เปนระบบมากขน โดยอาจจะเพมสวนของขอเสนอแนะและขอสรปรวมเขาไปดวย การเขยนตามแบบฟอรมแบบน

มขอดอกอยางหนง คออาจจะปรบรายงานการสอบสวนโรคใหเปนรายงานการศกษาทสามารถน�าไปใชตพมพในวารสาร

ทางวชาการทางการแพทยหรอทางสาธารณสขไดงายขน แมวาโดยทวไปแลวผลการสอบสวนโรคเพยงบางเรองเทานน

ทจะมโอกาสไดรบการตพมพไดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

69.

จากทกลาวมาทงหมดนน เปนขนตอนในการด�าเนนงานการสอบสวนโรคในกรณทมการเจบปวย

เปนหมวธการดงกลาวสามารถทจะประยกตใชไดกบทกโรคหรอทกกลมอาการของปญหาทางสขภาพอยางไรกตาม

ผสอบสวนจะตองพจารณาตดสนใจเอง วาจะน�าวธการเหลานไปใชในสถานการณตางๆ ของตนเองไดอยางไร

นอกจากน องคความร ทส�าคญอนๆ เชน หลกการทางวทยาการระบาดและสถต มสวนส�าคญมากตอ

การด�าเนนการสอบสวนโรคซงไมไดกลาวถงอยางละเอยดในขนตอนการสอบสวนโรคในครงน

นอกจากน องคความร ทส�าคญอนๆ เช น หลกการทางวทยาการระบาดและสถต มส วนส�าคญมาก

ตอการด�าเนนการสอบสวนโรคซงไมไดกลาวถงอยางละเอยดในขนตอนการสอบสวนโรคในครงน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

71

5บทท กำรวนจฉยโรค รกษำ และฟนฟ

กำรวนจฉยโรคจำกสงแวดลอม

โรคจากสงแวดลอมยงมการวนจฉยนอย เนองจากแพทยทมความเชยวชาญดานนและมทกษะทจะ

วนจฉยโรคเหลานมจ�านวนนอย ท�าใหโรคเหลานมการรายงานต�ากวาความเปนจรง ปญหาส�าคญทท�าใหรายงานโรค

จากสงแวดลอมต�ากวาความเปนจรงนนมเหตผลอยหลายประการไดแก

1.แพทยทเชยวชาญดานเวชกรรมสงแวดลอม ยงมอย จ�านวนนอยในประเทศไทย ยงไมมผ ทจบ

การฝกอบรมดานนเปนการเฉพาะ แมวาจะมแพทยทสะสมประสบการณดานนมายาวนาน และเรมมบางสวน

ทจบการศกษาระดบสงจากตางประเทศ แตเมอเทยบจ�านวนแพทยผเชยวชาญดานนกบขนาดปญหาทมอย

นบวาประเทศไทยยงตามหลงปญหาอยคอนขางมาก

2.เครองมอและอปกรณในการตรวจวนจฉยเพอยนยนหรอเพอวนจฉยแยกโรคโดยเฉพาะหองปฏบตการ

ทางพษวทยาในประเทศไทยยงมอยไมมากนก และยงมปญหาเรองมาตรฐานดานการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ

การตรวจทางหองปฏบตการเปนสงจ�าเปนทตองใชประกอบในการวนจฉย และตดตามผลการรกษาโรค

จากสงแวดลอม

3.ระบบรายงานโรค โดยทโรคจากสงแวดลอมยงไมไดถกก�าหนดอยางเฉพาะเจาะจงใหเปนโรค

ทจะตองรายงาน (reportable disease) แมวาโรคหลายโรคทก�าหนดไววาจะตองรายงานในบตรรายงานผปวย

(แบบรง.506)นาจะเปนโรคจากสงแวดลอมได เชนอาหารเปนพษหรอโรคตดเชอหลายๆชนดแตดงไดกลาว

ในตอนตนแลววา ถาไมไดซกถามประวตการสมผสสารกอโรค ไมไดถามประวตสงแวดลอม กอาจจะไมไดวนจฉย

วาเปนโรคจากสงแวดลอม การก�าหนดใหเปนโรคทตองรายงานจะมสวนชวยใหแพทยสงสยโรคนนมากขน

ทงในการซกประวต การตรวจรางกายและการวนจฉยแยกโรค การไมไดก�าหนดใหเปนโรคทตองรายงานยอมมสวน

ท�าใหมการรายงานโรคต�ากวาความเปนจรงได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

72

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

71.

จากปญหาการวนจฉยโรคจากสงแวดลอมดงทกลาวมานท�าใหขนาดปญหาของโรคจากสงแวดลอม

ดเหมอนนอยกวาความเปนจรง อยางไรกตามในหมผเชยวชาญยอมรบกนวาขนาดปญหาของโรคจากสงแวดลอม

นนมอยมากและยงไมไดมการศกษาอยางจรงจงในประเทศไทย

ควำมส�ำคญของกำรวนจฉยโรค

การวนจฉยโรคทผปวยเปนใหทราบไดวาเปนโรคทเกดจากสงแวดลอมมความส�าคญและมประโยชน

หลายประการไดแก

1.เพอจะไดท�าการรกษาผปวยไดอยางถกตองตามหลกวชาการ

2. เพอจะไดท�าการปองกนทตยภม เมอรสาเหตทท�าใหคนนนเจบปวยแลว ไมใหผปวยสมผส

สารกอโรคนนอก

3. ชวยท�าใหสามารถใหการปองกนปฐมภม เพอปองกนไมใหคนในครอบครวเพอนบานญาตหรอ

คนในชมชนเดยวกน ทอยในสงแวดลอมเดยวกนกบผปวย ตองปวยดวยโรคเดยวกนอก

กรณน ไดแกการแกปญหาของชมชน (Community intervention) โดยการอพยพประชากร

ออกจากพนทเปนการชวคราว การแกปญหาสงแวดลอม (environmental remediation)

เปนตน

การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมมความส�าคญหลายประการและตองการความรวมมอจากหลายๆ ฝาย

โดยเฉพาะแพทยดานเวชกรรมสงแวดลอมจะตองมทกษะ และมความร ในการสบคนขอมลและสงยนยน

ทางวทยาศาสตรตางๆเชนการตรวจทางหองปฏบตการ

ขนตอนกำรวนจฉยโรคจำกสงแวดลอม

การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมไมไดแตกตางในหลกการไปจากการวนจฉยโรคทวไป ความส�าคญ

อยทวาจะท�าอยางไรจงจะทราบไดวาโรคทผปวยเปนอยเกดขนจากสงแวดลอมสวนนเปนสวนทยากในการวนจฉยโรค

จากสงแวดลอมขนตอนการวนจฉยอาจแบงไดดงน

1.วนจฉยใหทราบวาเปนอะไร

2.วนจฉยใหไดวาโรคทเปนนนเกยวกบสงแวดลอมหรอไม

ขนตอนแรก การวนจฉยใหทราบวาเปนโรคอะไรนนไมตางจากการวนจฉยโรคโดยทวไป ไดแก

-การซกประวต

-การตรวจรางกาย

-การตรวจทางหองปฏบตการและการตรวจพเศษ

ขนตอนทสอง การวนจฉยวาเปนโรคเกยวกบสงแวดลอม ไดแก การใชเครองมอทเปนประโยชน

ชวยในการวนจฉยโรคจากสงแวดลอมไดแกการซกประวตการสมผสประวตสงแวดลอมวทยาการระบาดสงแวดลอม

วทยาการระบาดโมเลกล (Molecular epidemiology) การประเมนความเสยงตอสขภาพ การเฝาระวงโรค

การเฝาระวงสงคกคามสขภาพอนามยเปนตน

คนในชมชนเดยวกนทอยในสงแวดลอมเดยวกนกบผปวย ตองปวยดวยโรคเดยวกนอก

1.เพอจะไดท�าการรกษาผปวยไดอยางถกตองตามหลกวชาการ

2.เพอจะไดท�าการปองกนทตยภม เมอรสาเหตทท�าใหคนนนเจบปวยแลว ไมใหผปวยสมผส

สารกอโรคนนอก

3.ชวยท�าใหสามารถใหการปองกนปฐมภมเพอปองกนไมใหคนในครอบครวเพอนบานญาตหรอ

คนในชมชนเดยวกนทอยในสงแวดลอมเดยวกนกบผปวย ตองปวยดวยโรคเดยวกนอก

กรณนไดแกการแกปญหาของชมชน(Communityintervention)โดยการอพยพประชากร

ออกจากพนทเปนการชวคราวการแกปญหาสงแวดลอม(environmental remediation)

เปนตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

73

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

72.

กำรซกประวต

ผเชยวชาญใหความเหนวาแพทยไมจ�าเปนตองมความรทางพษวทยามากนกกสามารถพฒนาทกษะ

ในการซกประวตโรคจากสงแวดลอมไดเพราะมหลกการเชนเดยวกนการซกประวตโดยทวๆไป

1.อาการส�าคญทน�าผปวยมาพบแพทย(Chiefcomplaint)บางครงอาการเจบปวยอาจชวยชน�า

กระบวนการสบคนหาสารพษ เชนอาการแนนหนาอกหรอไอมเสมหะชวยชวานาจะคนหาสารพษในอากาศทหายใจ

อาการผนคนทผวหนงหรอผวหนงอกเสบกชวยชน�าวานาจะคนหาสารทกอความระคายเคองหรอสารทกอใหเกด

การแพในสารทจบตองดวยมอ อยางไรกตามบางครงอาการของโรคบางอยางอาจไมปรากฏในระยะตนๆ ตวอยางเชน

มะเรง ดงนนจงไมควรพงการชน�าหรอเบาะแสจากอาการเจบปวยเทานน แตควรอาศยขอมลจากแหลงอนๆ ดวย

2. ลกษณะการเรมอาการ (Onset) การเจบปวยทเกดขนเรวอาจชวยใหสงสยสารพษทมอยแลว

มากกวาการตดเชอ

3. ประวตการเจบปวยปจจบน รวมทงเหตการณทเกดขนหรอสงทผปวยท�า/กนกอนมอาการ

และล�าดบเวลาการเกดอาการ(Temporalpatternofsymptoms)

4.ปจจยทท�าใหอาการดขนและทท�าใหอาการเลวลง(Palliativeandprovocativefactors)

5. สวนทมความส�าคญมากกคอการสมผสในปจจบน (Currentexposure)และการสมผสในอดต

(pastexposure)โดยเฉพาะแอสเบสตอสรงสสารกอมะเรงซงจะไดจากประวตการสมผส(exposurehistory)

ประวตการสมผสทน�าเสนอในหวขอตอไปนนเปนเพยงการใหแนวทางเทานน แพทยสามารถทจะยอลงขยายเพมเตม

ในบางสวนหรอเจาะลกลงอกในบางประเดนไดตามทเหนวาเหมาะสม

6. ประวตการเจบปวยและการรกษาโรคในอดต ยาทไดรบ การผาตด ประวตการแพยาหรอ

แพสารเคมอนประวตการเจบปวยในครอบครว

7. ประวตการเจบปวยของผปวยรายอนๆทมอาการคลายคลงกน หรอทท�ากจกรรมเดยวกน

หรอกนอาหารบางอยางเหมอนกบผปวยกอนทจะเรมมอาการ

8. ถาจ�าเปนและมแหลงใหความชวยเหลอ แพทยอาจขอความชวยเหลอจากนกสขศาสตร

อตสาหกรรม(Industrialhygienist)หรอนกสงแวดลอม

บอยครงทการวนจฉยโรคจากสงแวดลอมนน ไมสามารถท�าไดโดยความมนใจอยางเตมท ในกรณเชนน

การตดสนใจอยางมเหตผลในทางเวชกรรม (Sound clinical judgment) และการสงสยสาเหตทนาจะมรวมกน

(commonetiologies)จะชวยไดมากนอกจากนจะตองไมลมวาโรคหรอปญหาบางอยาง โดยเฉพาะโรคเรอรงนน

อาจมสาเหตจากปจจยหลายอยางได (multifactorial nature) แลวแพทยควรจะพจารณาวาสารพษเหลานน

เขาสรางกายผปวยไดทางใดบางอยางไรเพอน�าไปสการประเมนการสมผสสารนนๆ (exposureestimate) ตอไป

และพจารณาวาธรรมชาตของสารกอโรคนนเปนอะไรเปนสงคกคามทางกายภาพสารเคมชวภาพสงคมหรอจตวทยา

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

74

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

73.

ประวตกำรสมผส

ATSDR(AgencyforToxicSubstancesandDiseaseRegistry)โดยความรวมมอกบNIOSH

ไดแนะน�าวาประวตการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยควรประกอบดวย3สวนคอ

1. กำรส�ำรวจสงสมผส (Exposure survey)

1.1การสมผส

-การสมผสในอดตและปจจบนตอโลหะฝนใยไอควนสารเคมสงคกคามทางชวภาพรงสเสยง

การสนสะเทอน

-สภาพการท�างานในแตละวน(typicalworkday)เชนลกษณะงานทท�าบรเวณทท�างาน

วสดและสารเคมทใช

-การเปลยนแปลงกระบวนการผลตหรอขนตอนการผลต

-เพอนคนงานหรอสมาชกคนอนๆในบานทมอาการปวยคลายคลงกบผปวย

1.2การปฏบตดานสขภาพและความปลอดภยในทท�างาน

-การระบายอากาศ

-การเฝาระวงทางการแพทยและสขศาสตรอตสาหกรรม

-การตรวจกอนการจางงานและการตรวจสขภาพประจ�าป

-อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลเชนหนากากถงมอเสอคลม

-อปกรณปดกนเพอความปลอดภย(lockoutdevices)

-สญญาณเตอนภย

-การฝกอบรม

-การฝกซอมรบอบตภยตางๆ(drills)

-นสยสวนบคคลเชนการสบบหรการกนอาหารในบรเวณทท�างานลางมอดวยตวท�าละลาย

อนทรยเปนตน

2. ประวตกำรท�ำงำน

2.1บรรยายถงงานทเคยท�ามากอนหนาทรวมทงงานระยะสนงานทท�าเปนฤดกาลงานทท�า

เปนบางเวลาและการรบราชการทหาร

2.2บรรยายถงงานทท�าในปจจบน

สวนนเนนเพอหาขอมลการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยในสงแวดลอมในงาน(occupational

exposure)ส�าหรบผไมไดท�างานกไมตองซกประวตในสวนนการซกประวตการท�างานนนประกอบดวยการซกประวต

ของงานทท�ามาในอดตยอนหลงเทาทผ ปวยจะใหขอมลได งานทท�า ต�าแหนงงานทท�า ลกษณะงานทท�า

และสารหรอสงคกคามสขภาพอนามยทไดสมผสรวมทงการท�างานในต�าแหนงนนนานเทาใดจ�านวนชวโมงการท�างาน

ในแตละวน จ�านวนชวโมง การท�างานลวงเวลาโดยเฉลย จ�านวนวนทท�างานตอสปดาห สภาพการท�างาน

ลกษณะการท�างาน เหตการณพเศษทเกดขนในชวงกอนทจะเรมปวย สารเคมทใชและองคประกอบของสารเคม

เหลานนถาทราบลกษณะสขอนามยสวนบคคลของผปวย เชน การลางมอ การลางหนา ชวงพกชวงกอน

กนอาหารกลางวนและชวงกอนกลบบานมหรอไมการใชและการดแลรกษาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลตางๆ

2.1 บรรยายถงงานทเคยท�ามากอนหนา รวมทงงานระยะสน งานทท�าเปนฤดกาล งานทท�า

เหลานนถาทราบลกษณะสขอนามยสวนบคคลของผปวย เชน การลางมอ การลางหนา ชวงพก ชวงกอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

74.75

- 75

2

6

6

/

, , ,

Carbon tetrachloride, methylene chloride, vinyl chloride

Cadmium, lead, mercury, chlorinated hydrocarbon solvents

- Carbon monoxide, noise, cigarette smoke, physical stress,

carbon disulfide nitrates, methylene chloride

Methylmercury, carbon monoxide, lead, ethylene oxide

Arsenic, benzene, nitrates, radiation

- Tetrachloroethylene, mercury, arsenic, toluene, lead, methanol,

noise, viny Chloride

(Complete blood count)

(urinalysis) (liver function test) (blood

urea nitrogen, creatinine)

(Nerve conduction velocity)

(neurophysiological tests)

(psychological tests)

เชนแวนตานรภยถงมอทอดหและทครอบหเปนตนระบบการปองกนอนตรายทางวศวกรรมเชนการระบายอากาศ

ทงการระบายอากาศทวไป (general ventilation) และการระบายอากาศเฉพาะท (local ventilation) การทม

ปลองดดอากาศเสยออกไป (localexhausthood)ระบบการก�าจดฝนการด�าเนนการกบเครองจกรทมเสยงดง เปนตน

รวมทงถามเกยวกบอาการทเปนในครงแรก(timingoffirstsymptom)ความสมพนธของงานกบอาการในครงนน

อาการทเปนในระหวางชวงทไมไดท�างานหรอชวงวนหยดสดสปดาหหรอชวงพกรอนวาดขนเหมอนเดมหรอเลวลง

อยางไรมสารเคมตวใหมทตองใชในงานหรอไมกระบวนการผลตใหมๆมหรอไมมเพอนคนงานปวยดวยอาการคลายกน

หรอเหมอนกนหรอไม จ�านวนเทาใดคนงานมอาชพเสรมอนๆทจะท�าใหเขาสมผสกบสงคกคามสขภาพอนามยหรอไม

ต�าแหนงงานในปจจบนของเขาคออะไรท�างานสมผสสงคกคามสขภาพอะไรบาง

3.ประวตสงแวดลอม

-ประวตการสบบหรดมแอลกอฮอล

-ต�าแหนงบานทอยอาศยในอดตและปจจบนทอยอาศยเปนอยางไรอยใกลโรงงานอตสาหกรรม

อยใกลททงขยะอนตรายหรอไม

-อาชพของสมาชกคนอน ๆในบานอาจเปนทางน�าสงคกคามสขภาพอนามยจากทท�างานมายงบานได

-ระบบฉนวนกนความรอนระบบท�าความรอนและระบบท�าความเยนของบาน

-สารทใชท�าความสะอาดบาน

-การใชและสมผสสารปราบศตรพช

-แหลงน�าดมน�าใช

-การตกแตงซอมแซมบานเมอไมนานมานหากมไดใชสารเคมหรอวสดอะไรบาง

-มลพษในอากาศทงในและนอกอาคารมหรอไมอะไรบางเชนถามสมาชกคนอนในบานสบบหร

หรอเพอนทท�างานของผปวยสบบหรผปวยกอาจไดรบควนบหรในลกษณะกรรมวาจก

(passivesmoking)ได

-งานอดเรกเชนทาสปนเชอมงานไมซอมรถยงปนแตงสแกวท�าเซรามคท�าสวนเปนตน

-การสมผสขยะอนตรายหรอสารเคมทรวไหล

สวนนกคอประวตการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยจากสงแวดลอมทบานหรอทอนๆ

(non-occupationalexposure)นนเองนอกจากนในพวกทใชบานเปนทท�างานเชนอตสาหกรรมในครอบครว

และการรบเหมาชวงงานมาท�าทบานกเปนทางส�าคญทสงคกคามสขภาพอนามยในงานจะมาถงสมาชกในครอบครวได

โดยเฉพาะเดกและผสงอายซงมกเปนประชากรกลมเสยงดงไดกลาวมาแลวเมอซกประวตแลวแพทยกจะตองประมวล

และประเมนวาผปวยนนนาจะไดสมผสสงคกคามสขภาพอนามยอะไรบาง และมความรตอไปวาสงคกคามสขภาพ

อนามยเหลานน นาจะกอใหเกดโรคหรอพยาธสภาพใดๆ ในผปวย เพอจะไดพยายามคนหา ในขนตอนของการตรวจ

รางกายการตรวจทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษตอไป

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

75

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

73.

ประวตกำรสมผส

ATSDR(AgencyforToxicSubstancesandDiseaseRegistry)โดยความรวมมอกบNIOSH

ไดแนะน�าวาประวตการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยควรประกอบดวย3สวนคอ

1. กำรส�ำรวจสงสมผส (Exposure survey)

1.1การสมผส

-การสมผสในอดตและปจจบนตอโลหะฝนใยไอควนสารเคมสงคกคามทางชวภาพรงสเสยง

การสนสะเทอน

-สภาพการท�างานในแตละวน(typicalworkday)เชนลกษณะงานทท�าบรเวณทท�างาน

วสดและสารเคมทใช

-การเปลยนแปลงกระบวนการผลตหรอขนตอนการผลต

-เพอนคนงานหรอสมาชกคนอนๆในบานทมอาการปวยคลายคลงกบผปวย

1.2การปฏบตดานสขภาพและความปลอดภยในทท�างาน

-การระบายอากาศ

-การเฝาระวงทางการแพทยและสขศาสตรอตสาหกรรม

-การตรวจกอนการจางงานและการตรวจสขภาพประจ�าป

-อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลเชนหนากากถงมอเสอคลม

-อปกรณปดกนเพอความปลอดภย(lockoutdevices)

-สญญาณเตอนภย

-การฝกอบรม

-การฝกซอมรบอบตภยตางๆ(drills)

-นสยสวนบคคลเชนการสบบหรการกนอาหารในบรเวณทท�างานลางมอดวยตวท�าละลาย

อนทรยเปนตน

2. ประวตกำรท�ำงำน

2.1บรรยายถงงานทเคยท�ามากอนหนาทรวมทงงานระยะสนงานทท�าเปนฤดกาลงานทท�า

เปนบางเวลาและการรบราชการทหาร

2.2บรรยายถงงานทท�าในปจจบน

สวนนเนนเพอหาขอมลการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยในสงแวดลอมในงาน(occupational

exposure)ส�าหรบผไมไดท�างานกไมตองซกประวตในสวนนการซกประวตการท�างานนนประกอบดวยการซกประวต

ของงานทท�ามาในอดตยอนหลงเทาทผ ปวยจะใหขอมลได งานทท�า ต�าแหนงงานทท�า ลกษณะงานทท�า

และสารหรอสงคกคามสขภาพอนามยทไดสมผสรวมทงการท�างานในต�าแหนงนนนานเทาใดจ�านวนชวโมงการท�างาน

ในแตละวน จ�านวนชวโมง การท�างานลวงเวลาโดยเฉลย จ�านวนวนทท�างานตอสปดาห สภาพการท�างาน

ลกษณะการท�างาน เหตการณพเศษทเกดขนในชวงกอนทจะเรมปวย สารเคมทใชและองคประกอบของสารเคม

เหลานนถาทราบลกษณะสขอนามยสวนบคคลของผปวย เชน การลางมอ การลางหนา ชวงพกชวงกอน

กนอาหารกลางวนและชวงกอนกลบบานมหรอไมการใชและการดแลรกษาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลตางๆ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

74.75

- 75

2

6

6

/

, , ,

Carbon tetrachloride, methylene chloride, vinyl chloride

Cadmium, lead, mercury, chlorinated hydrocarbon solvents

- Carbon monoxide, noise, cigarette smoke, physical stress,

carbon disulfide nitrates, methylene chloride

Methylmercury, carbon monoxide, lead, ethylene oxide

Arsenic, benzene, nitrates, radiation

- Tetrachloroethylene, mercury, arsenic, toluene, lead, methanol,

noise, viny Chloride

(Complete blood count)

(urinalysis) (liver function test) (blood

urea nitrogen, creatinine)

(Nerve conduction velocity)

(neurophysiological tests)

(psychological tests)

เชนแวนตานรภยถงมอทอดหและทครอบหเปนตนระบบการปองกนอนตรายทางวศวกรรมเชนการระบายอากาศ

ทงการระบายอากาศทวไป (general ventilation) และการระบายอากาศเฉพาะท (local ventilation) การทม

ปลองดดอากาศเสยออกไป (localexhausthood)ระบบการก�าจดฝนการด�าเนนการกบเครองจกรทมเสยงดง เปนตน

รวมทงถามเกยวกบอาการทเปนในครงแรก(timingoffirstsymptom)ความสมพนธของงานกบอาการในครงนน

อาการทเปนในระหวางชวงทไมไดท�างานหรอชวงวนหยดสดสปดาหหรอชวงพกรอนวาดขนเหมอนเดมหรอเลวลง

อยางไรมสารเคมตวใหมทตองใชในงานหรอไมกระบวนการผลตใหมๆมหรอไมมเพอนคนงานปวยดวยอาการคลายกน

หรอเหมอนกนหรอไม จ�านวนเทาใดคนงานมอาชพเสรมอนๆทจะท�าใหเขาสมผสกบสงคกคามสขภาพอนามยหรอไม

ต�าแหนงงานในปจจบนของเขาคออะไรท�างานสมผสสงคกคามสขภาพอะไรบาง

3.ประวตสงแวดลอม

-ประวตการสบบหรดมแอลกอฮอล

-ต�าแหนงบานทอยอาศยในอดตและปจจบนทอยอาศยเปนอยางไรอยใกลโรงงานอตสาหกรรม

อยใกลททงขยะอนตรายหรอไม

-อาชพของสมาชกคนอน ๆในบานอาจเปนทางน�าสงคกคามสขภาพอนามยจากทท�างานมายงบานได

-ระบบฉนวนกนความรอนระบบท�าความรอนและระบบท�าความเยนของบาน

-สารทใชท�าความสะอาดบาน

-การใชและสมผสสารปราบศตรพช

-แหลงน�าดมน�าใช

-การตกแตงซอมแซมบานเมอไมนานมานหากมไดใชสารเคมหรอวสดอะไรบาง

-มลพษในอากาศทงในและนอกอาคารมหรอไมอะไรบางเชนถามสมาชกคนอนในบานสบบหร

หรอเพอนทท�างานของผปวยสบบหรผปวยกอาจไดรบควนบหรในลกษณะกรรมวาจก

(passivesmoking)ได

-งานอดเรกเชนทาสปนเชอมงานไมซอมรถยงปนแตงสแกวท�าเซรามคท�าสวนเปนตน

-การสมผสขยะอนตรายหรอสารเคมทรวไหล

สวนนกคอประวตการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยจากสงแวดลอมทบานหรอทอนๆ

(non-occupationalexposure)นนเองนอกจากนในพวกทใชบานเปนทท�างานเชนอตสาหกรรมในครอบครว

และการรบเหมาชวงงานมาท�าทบานกเปนทางส�าคญทสงคกคามสขภาพอนามยในงานจะมาถงสมาชกในครอบครวได

โดยเฉพาะเดกและผสงอายซงมกเปนประชากรกลมเสยงดงไดกลาวมาแลวเมอซกประวตแลวแพทยกจะตองประมวล

และประเมนวาผปวยนนนาจะไดสมผสสงคกคามสขภาพอนามยอะไรบาง และมความรตอไปวาสงคกคามสขภาพ

อนามยเหลานน นาจะกอใหเกดโรคหรอพยาธสภาพใดๆ ในผปวย เพอจะไดพยายามคนหา ในขนตอนของการตรวจ

รางกายการตรวจทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษตอไป

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

74.75

- 75

2

6

6

/

, , ,

Carbon tetrachloride, methylene chloride, vinyl chloride

Cadmium, lead, mercury, chlorinated hydrocarbon solvents

- Carbon monoxide, noise, cigarette smoke, physical stress,

carbon disulfide nitrates, methylene chloride

Methylmercury, carbon monoxide, lead, ethylene oxide

Arsenic, benzene, nitrates, radiation

- Tetrachloroethylene, mercury, arsenic, toluene, lead, methanol,

noise, viny Chloride

(Complete blood count)

(urinalysis) (liver function test) (blood

urea nitrogen, creatinine)

(Nerve conduction velocity)

(neurophysiological tests)

(psychological tests)

เชนแวนตานรภยถงมอทอดหและทครอบหเปนตนระบบการปองกนอนตรายทางวศวกรรมเชนการระบายอากาศ

ทงการระบายอากาศทวไป (general ventilation) และการระบายอากาศเฉพาะท (local ventilation) การทม

ปลองดดอากาศเสยออกไป (localexhausthood)ระบบการก�าจดฝนการด�าเนนการกบเครองจกรทมเสยงดง เปนตน

รวมทงถามเกยวกบอาการทเปนในครงแรก(timingoffirstsymptom)ความสมพนธของงานกบอาการในครงนน

อาการทเปนในระหวางชวงทไมไดท�างานหรอชวงวนหยดสดสปดาหหรอชวงพกรอนวาดขนเหมอนเดมหรอเลวลง

อยางไรมสารเคมตวใหมทตองใชในงานหรอไมกระบวนการผลตใหมๆมหรอไมมเพอนคนงานปวยดวยอาการคลายกน

หรอเหมอนกนหรอไม จ�านวนเทาใดคนงานมอาชพเสรมอนๆทจะท�าใหเขาสมผสกบสงคกคามสขภาพอนามยหรอไม

ต�าแหนงงานในปจจบนของเขาคออะไรท�างานสมผสสงคกคามสขภาพอะไรบาง

3.ประวตสงแวดลอม

-ประวตการสบบหรดมแอลกอฮอล

-ต�าแหนงบานทอยอาศยในอดตและปจจบนทอยอาศยเปนอยางไรอยใกลโรงงานอตสาหกรรม

อยใกลททงขยะอนตรายหรอไม

-อาชพของสมาชกคนอน ๆในบานอาจเปนทางน�าสงคกคามสขภาพอนามยจากทท�างานมายงบานได

-ระบบฉนวนกนความรอนระบบท�าความรอนและระบบท�าความเยนของบาน

-สารทใชท�าความสะอาดบาน

-การใชและสมผสสารปราบศตรพช

-แหลงน�าดมน�าใช

-การตกแตงซอมแซมบานเมอไมนานมานหากมไดใชสารเคมหรอวสดอะไรบาง

-มลพษในอากาศทงในและนอกอาคารมหรอไมอะไรบางเชนถามสมาชกคนอนในบานสบบหร

หรอเพอนทท�างานของผปวยสบบหรผปวยกอาจไดรบควนบหรในลกษณะกรรมวาจก

(passivesmoking)ได

-งานอดเรกเชนทาสปนเชอมงานไมซอมรถยงปนแตงสแกวท�าเซรามคท�าสวนเปนตน

-การสมผสขยะอนตรายหรอสารเคมทรวไหล

สวนนกคอประวตการสมผสสงคกคามสขภาพอนามยจากสงแวดลอมทบานหรอทอนๆ

(non-occupationalexposure)นนเองนอกจากนในพวกทใชบานเปนทท�างานเชนอตสาหกรรมในครอบครว

และการรบเหมาชวงงานมาท�าทบานกเปนทางส�าคญทสงคกคามสขภาพอนามยในงานจะมาถงสมาชกในครอบครวได

โดยเฉพาะเดกและผสงอายซงมกเปนประชากรกลมเสยงดงไดกลาวมาแลวเมอซกประวตแลวแพทยกจะตองประมวล

และประเมนวาผปวยนนนาจะไดสมผสสงคกคามสขภาพอนามยอะไรบาง และมความรตอไปวาสงคกคามสขภาพ

อนามยเหลานน นาจะกอใหเกดโรคหรอพยาธสภาพใดๆ ในผปวย เพอจะไดพยายามคนหา ในขนตอนของการตรวจ

รางกายการตรวจทางหองปฏบตการหรอการตรวจพเศษตอไป

มลพษในอากาศทงในและนอกอาคารมหรอไม อะไรบาง เชน มสมาชกในบานสบบหร

หรอเพอนทท�างานของผปวยสบบหรผปวยกอาจไดรบควนบหรทางออมได

งานอดเรกเชนทาสปนเชอมงานไมซอมรถยงปนแตงสแกวท�าเซรามกท�าสวนเปนตน

และการรบเหมางานมาท�าทบาน กเปนอกชองทางส�าคญทสงคกคามสขภาพอนามยในงานจะมาถงสมาชกในครอบครวได

(non-occupationalexposure)นนเองนอกจากนในกลมทใชบานเปนทท�างานเชนอตสาหกรรมในครอบครว

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

76

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

75.75

- 75

2

6

6

/

, , ,

Carbon tetrachloride, methylene chloride, vinyl chloride

Cadmium, lead, mercury, chlorinated hydrocarbon solvents

- Carbon monoxide, noise, cigarette smoke, physical stress,

carbon disulfide nitrates, methylene chloride

Methylmercury, carbon monoxide, lead, ethylene oxide

Arsenic, benzene, nitrates, radiation

- Tetrachloroethylene, mercury, arsenic, toluene, lead, methanol,

noise, viny Chloride

(Complete blood count)

(urinalysis) (liver function test) (blood

urea nitrogen, creatinine)

(Nerve conduction velocity)

(neurophysiological tests)

(psychological tests)

กำรตรวจรำงกำย

ในขนท 2แพทยกจะตองตรวจรางกายผปวยทงหมดโดยละเอยดและคนหาพยาธสภาพทเขาไดกบ

การสมผสสงคกคามสขภาพอนามยทสงสยจากการซกประวตผปวยนนโดยแพทยควรตองมความรวาอวยวะเปาหมาย

ของสงคกคามสขภาพอนามยนนๆคออวยวะใดหรอระบบใดดงตวอยางในตารางท6

ตำรำงท 6 อวยวะหรอระบบอวยวะทมกไดรบผลจากสงคกคามสขภาพอนามย

กำรตรวจทำงหองปฏบตกำร

เมอแพทยไดซกประวตและตรวจรางกายแลวกอาจจะพจารณาสงตรวจทางหองปฏบตการเพอยนยน

การวนจฉยโรคหรอเพอวนจฉยแยกโรคบางประการ ไดแกการตรวจนบเมดเลอดครบ (Completebloodcount)

ตรวจปสสาวะ (urinalysis) ตรวจเลอดดสมรรถภาพการท�างานของตบ (liver function test) และของไต

(bloodureanitrogen,creatinine)ตรวจระดบตะกวในเลอด ถายภาพรงสทรวงอกตรวจคลนไฟฟาหวใจ เปนตน

การพจารณาสงตรวจอะไรบางกขนกบดลพนจเพอการวนจฉยและวนจฉยแยกโรคทแพทยสงสยนนเอง

กำรตรวจพเศษ

นอกจากน แพทยยงอาจท�าการตรวจพเศษตาง ๆ ทเหนวาจ�าเปน เชน การตรวจสมรรถภาพ

การท�างานของปอดการตรวจการไดยนอตราความเรวของการสอน�ากระแสประสาท(Nerveconductionvelocity)

การทดสอบทางประสาทจตวทยา (neurophysiological tests) การตรวจคลนไฟฟา สมอง และการทดสอบ

ทางจตวทยา(psychologicaltests)เปนตน

ควนบหร

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

77

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

76.

ขนตอนการตรวจทางหองปฏบตการและการตรวจพเศษตางๆนหากพจารณาในแงของกลวธาน

การเกดโรคอาจแบงไดเปน2กลมใหญๆดงน

1. กำรตรวจทมงวดกำรสมผสไดแกการสมผสสารสารทดดซมเขาสรางกายเมตาบอไลทของสารนน

เชนความเขมขนของตะกวในเลอดกรดฮปปรคในปสสาวะเปนตน

2. กำรตรวจทมงวดผล (Outcome) หรอโรคไดแกผลของสารนนความผดปกตของการท�างาน

ของอวยวะตางๆของรางกายเชนการทดสอบหนาทของตบการทดสอบหนาทของปอดและการวดระดบการไดยน

ตวอยำงโรคจำกสงแวดลอม

ตวอยำงท 1 ชายอาย 52 ป ไปพบแพทยดวยอาการปวดศรษะบอยๆมา 3 สปดาห ระหวาง

ปวดศรษะ มกมอาการคลนไสรวมดวย แตไมอาเจยน อาการปวดเปนแบบปวดตอๆบรเวณหนาผากซงไมดขน

เมอกนแอสไพรน ปวดมากนอยไมแนนอน ระยะเวลาทปวดมตงแตครงชวโมงถงทงวน เมอ 2 วนกอน

มอาการเจบหนาอกเลกนอย(Mildanginaattack)หลงตนนอนตอนเชาอาการดงกลาวหายไปภายในไมกนาทหลงอม

ไนโตรกลเซอรน จากนนกไมมอาการเจบหนาอกอกประวตอดตผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนAngina pectoris

เมอ 3 ปกอน และใชไนโตรกลเซอรน 0.4 มลลกรม อมใตลนเปนการปองกนหวใจขาดเลอดกอนออกก�าลงกาย

และกนแอสไพรนวนเวนวนไมมอาการเจบหนาอกมานาน2ปครงผปวยไมสบบหรและไมดมเหลาตรวจรางกายพบวา

ผปวยมรปรางสมสวนไมมไขแรงดนเลอด120/85มลลเมตรปรอทอตราชพจร80ครงตอนาทอตราหายใจ20ครง

ตอนาท และตรวจรางกายระบบอนไมพบความผดปกต คลนไฟฟาหวใจปกต การตรวจเลอดพบวาไขมน

เอนไซมของหวใจการตรวจนบความสมบรณของเมดเลอด(completebloodcount)อตราตกตะกอนของเมดเลอดแดง

(ery¬throcyte sedimentation rate) น�าตาล ครเอตนน และการท�างานของไทรอยด ลวนอยในเกณฑปกต

ปญหาจากขอมลขางตนแพทยจะใหการวนจฉยและดแลรกษาตางไปหรอไมถาผปวยมประวต(1)มทอยอาศยใกลสถาน

ททงขยะอนตรายหรอ(2)มงานอดเรกรบตกแตงซอมแซมเฟอรนเจอร

วจารณ การดแลรกษาผปวยรายนอาจแตกตางกนไดมาก ถาประวตการสมผสมความแตกตางกน

ประวตการสมผสจะชวยใหการวนจฉยดแลรกษาผปวยและปองกนไมใหผปวยสมผสสงคกคามสขภาพอกในอนาคต

ซงเปนการปองกนทตยภม อกทงจะสามารถปองกนคนอนๆ ในชมชนไมใหสมผสสงคกคามสขภาพดงกลาวและไมปวย

ซงเปนการปองกนปฐมภม

ตวอยำงท 2 เดกชายอาย4ปไปพบแพทยเนองจากเปนตะครวทขามผนแดงคนตามตวเหงอออกมาก

ชพจรเรว มไขต�าๆ เปนครงคราวบคลกภาพเปลยนแปลงและมความผดปกตของระบบประสาทสวนกลางบานทเดก

อยอาศย เพงไดรบการทาสใหมเมอ 1 เดอนกอนและใชส latex-basedpaint ไปมากกวา60ลตร บานมลกษณะ

ปดมดชด และตดเครองปรบอากาศ เนองจากอาการและอาการแสดงเขาไดกบภาวะAcrodydiaซงเปนอาการของ

โรคพษสารปรอททพบไดไมบอยในเดกจงไดท�าการตรวจปรอทในปสสาวะ24ชวโมงพบวามคา65ไมโครกรมตอลตร

มารดาของเดกและพนองอก2คนกพบระดบปรอทในปสสาวะสงใกลเคยงกนสทใชทาบานมปรอทอย950ppm

ขนตอนการตรวจทางหองปฏบตการและการตรวจพเศษตางๆ น หากพจารณาในแงของกลไก

การเกดโรคอาจแบงไดเปน2กลมใหญๆดงน

มอาการเจบหนาอกเลกนอย(Mildanginaattack)หลงตนนอนตอนเชาอาการดงกลาวหายไปภายในไมกนาท

หลงอมไนโตรกลเซอรนจากนนกไมมอาการเจบหนาอกอกประวตอดตผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนAnginapectoris

ชพจรเรวมไขต�าๆเปนครงคราวบคลกภาพเปลยนแปลงและมความผดปกตของระบบประสาทสวนกลางบานทเดก

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

78

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

77. 77

Angina pectoris

- 77

(EPA 300 ppm) phenyl mercuric acetate

3 11

(acute respiratory symptoms)

2

(ice hockey) (indoor arena)

131 48

(ice surfacing machine)

(internal combustion engine)

Carboxyhemogobin 10-20%

( 2% 5-10% )

1.5 ppm ( OSHA 1 ppm STEL = short-term

exposure limit 15 ) 150 ppm

( 30 ppm )

4 3 1

2 3 grand mal

(tortilla) 2-3 2-3 17

4

5

(EPAของสหรฐอเมรกาก�าหนดใหไมเกน300ppm)ปรอททใชเปนรปของphenylmercuric acetateซงมฤทธ

เปนสารฆาเชอราและสารฆาแบคทเรย

วจารณ ผปวยรายนมอาการและอาการแสดงทท�าใหแพทยผรกษาสงสยภาวะปรอทเปนพษ

การหาแหลงทมาของปรอทขนอยกบการซกประวตสงแวดลอมเปนส�าคญเมอทราบท�าการปองกนคนอนๆกไมใชเรองยาก

ตวอยำงท 3 เดกนกเรยนชนมธยมจ�านวน 11 คน เขารบการรกษาพรอมกนทหองฉกเฉนของ

โรงพยาบาล ดวยอาการทางเดนอากาศหายใจฉบพลน (acute respiratory symptoms) มอาการไอหายใจขด

ไอเปนเลอดและเจบหนาอก เดก 2คนมอาการมากตองรบไวรกษาในโรงพยาบาลมประวตวาเดกทงกลมไดไปรวม

แขงขนฮอกกน�าแขง (ice hockey) ในสนามแขงขนในรม (indoor arena) ในชวงเยนวนกอนทจะมอาการ

จากการสอบถามนกกฬาคนอนๆและเดกนกเรยนทเปนผชมการแขงขนดงกลาวพบวาหลายคนมอาการทางการหายใจ

และอาการเลวลง เมอตกดกหลายรายมอาการของระบบประสาทสวนกลางดวย เชนปวดศรษะมนงง เวยนศรษะ

งวงนอน คลนไส และอาเจยน จากการสอบถามนกเรยน จ�านวน 131 คน พบผมอาการถงรอยละ 48

อตราการมอาการในกลมนกกฬาเปนสองเทาของกลมผ ชม อาการและอาการแสดงทางระบบการหายใจ

บงวาสารกอโรคนาจะอยในอากาศทหายใจเขาไป เครองท�าผวน�าแขง (ice surfacingmachine) เปนเครองยนตทใช

เชอเพลงและมการสนดาปภายใน (internal combustion engine) ท�าใหสงสยวาโอกาสทคารบอนมอนอกไซด

จะเปนตวกอโรค การตรวจวดระดบ Carboxyhemogobin ในเลอดของผปวย พบวามคาระหวาง 10-20%

(คาปรกตไมเกน2%ในผไมสบบหรและ5-10%ในผสบบหร)อยางไรกตามคารบอนมอนอกไซดเปนพษจะสามารถ

อธบายอาการปวดศรษะ คลนไส มนงง ได แตไมสามารถอธบายอาการหายใจล�าบากและอาการไอเปนเลอดได

สงสยวานาจะเปนจากไนโตรเจนไดออกไซด เมอตรวจสงแวดลอมในสนามแขงพบระดบความเขมขนของไนโตรเจน

ไดออกไซดเปน 1.5 ppm (คามาตรฐานนนOSHA ก�าหนดไวไมเกน 1 ppm ส�าหรบ STEL = short-term

exposurelimitซงหมายถงการสมผสในระยะเวลาไมเกน15นาท)สวนระดบคารบอนมอนออกไซดเปน150ppm

(มาตรฐานก�าหนดไวไมเกน30ppmส�าหรบสนามแขงขนทเปนน�าแขง)

วจารณการไดขอมลวาอตราการมอาการในกลมนกกฬาเปนสองเทาของกลมผชมชวยใหสงสยและ

มองหาสารกอโรคในสนามมากกวาในอฒจรรยทนงของผชม

ตวอยำงท 4 สมาชก3คนของครอบครวหนงมอาการเวยนศรษะและอาเจยน1ชวโมงหลงบรโภค

อาหารวางผปวย2ใน3คนนนมอาการชกแบบgrandmalรวมดวยอาหารวางนนเปนอาหารส�าเรจรปท�าจากแผนแปง

ชนดหนง (tortilla)หอเนอซงไดซอมาเมอ2-3วนกอนตอมาอก2-3สปดาหกมชายอาย17ปอกผหนงมอาการ

คลายกนและชก4ครงในเวลาครงชวโมงหลงจากกนอาหารวางชนดเดยวกนยหอเดยวกนจากรานเดยวกนแตชายผน

มประวตเปนโรคลมชกอยแลว เมอขาวนปรากฏสสาธารณะกปรากฏวามรายงานผปวยลกษณะคลายกนอก5 ราย

ซงลวนบรโภคอาหารวางดงกลาว จากรานเดยวกนนน ตอมาผผลตอาหารวางดงกลาวไดเรยกสนคาดงกลาวคน

จากทองตลาดทงหมด

(คาปกตไมเกน2%ในผไมสบบหรและ5-10%ในผสบบหร)อยางไรกตามคารบอนมอนอกไซดเปนพษจะสามารถ

ตวอยำงท 3 เดกนกเรยนชนมธยมจ�านวน 11 คน เขารบการรกษาพรอมกนทหองฉกเฉน

ของโรงพยาบาลดวยอาการทางเดนอากาศหายใจฉบพลน(acuterespiratorysymptoms)มอาการไอหายใจขด

บงชวาสารกอโรคนาจะอยในอากาศทหายใจเขาไปเครองท�าผวน�าแขง(icesurfacingmachine)เปนเครองยนตทใช

มองหาสารกอโรคในสนามมากกวาในอฒจนทรทนงของผชม

อาหารวางผปวย2ใน3คนนนมอาการชกแบบgrandmalรวมดวยอาหารวางนนเปนอาหารส�าเรจรปท�าจากแผนแปง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

79

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

78.

จากการตรวจอาหารวางทเหลอจากการบรโภคพบมการปนเปอนของสารแอลดรนแตไมมการใชสารน

ในโรงงานทผลตอาหารวางดงกลาว อาการชกแสดงวาอวยวะเปาหมายของสารพษนนคอสมอง ระยะฟกตวทสน

(ครงถงหนงชงโมงหลงบรโภค) แสดงวานาจะมสารพษอยในอาหารแลวมากกวาทจะเปนเชอโรคการเตรยมและ

ปรงอาหารวางดงกลาว ไมมการใชอาหารทะเลและเหดสารพษจงนาจะเปนสารเคมทปนเปอนมากกวาจะเปนสารพษ

จากอาหารทะเลหรอเหดผปวยทงหมดบรโภคอาหารวางดงกลาวจากรานคาเดยวกน ซงผลตมาจากโรงงานเดยวกน

เปนไปไดวาสารพษปนเปอนเขาสอาหารวางผานถงทบรรจ หรออาจปนเปอนเขาสแปงทใชท�าแผน Tortilla นน

แอลดรนเปนสารฆาแมลงในกลมคลอรนอนทรยcyclodieneท�าใหเกดอาการปวดศรษะคลนไสอาเจยนเวยนศรษะ

และชกได

วจารณแมวาอาหารส�าเรจรปสวนใหญจะปลอดภย แตการปนเปอนของสารกอโรคกอาจเกดขนได

ในหลายๆขนตอนตงแตการผลตการเกบในโกดง การขนสงการวางขายในรานคารายยอยจนแมเมอผบรโภคซอ

ไปแลวแตเกบไวหลายวนกวาจะบรโภค

ตวอยำงท 5ชายอาย67ปมาพบแพทยดวยอาการปวดทองรนแรงน�าหนกตวลดและออนเพลย

แพทยสงสยวาเปนโรคมะเรงกระเพาะอาหาร แตเนองจากผปวยซดมากดวย จงตรวจระดบตะกวในเลอดพบวามคา

70มคก./ดล.คนอนๆ ในบานอก 6คนกมตะกวในเลอดสงเชนเดยวกน บานของผปวยอยชานเมอง ซงเปนบรเวณ

ทอยอาศย และไมอยใกลโรงงานอตสาหกรรมหรอททงขยะอตสาหกรรมใดๆ ทางทตะกวเขาสรางกายผปวยรายน

และคนอนๆ ในบาน ไมนาจะเปนทางการหายใจเนองจากไมมกจกรรมใดๆในบานทกอใหเกดไอตะกวแตนาจะเปน

ทางเดนอาหาร จากการสอบสวนโรคพบวาแหลงของตะกวทผคนในบานนไดรบกคอเหยอกเคลอบใบหนงทใช

ใสของหมกดอง เหยอกนน�าเขาจากเมกซโก ซงมการใชตะกวเคลอบภาชนะใหเปนเงางาม (Glazing) และตะกว

จะละลายออกมาทละนอย

วจารณ แมผปวยจะมอายมากและมลกษณะเวชกรรมเขาไดกบมะเรง แตกอยาเพงดวนสรป

และยตการซกประวตและสบคนเพอวนจฉยแยกโรคอนๆ

ตวอยำงท 6หญงอาย52ปเปนโรคไตลมเหลวเรอรงเขาโรงพยาบาลเพอรบการลางไตเชนทเคยท�า

แตหลงจากการลางไตคราวน ผปวยมอาการงวงซม เกดเมแทบอลก แอซโดซส ชอก และเสยชวตในเวลาอกไมถง

12ชวโมงตอมาน�ายาทใชลางไตเรมตนท�ามาจากน�าประปาเดก2คนอาย4และ7ปเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

ดวยอาการงวงซม อาเจยน และออนเพลย ตอมามปสสาวะเปนเลอด ตรวจปสสาวะพบผลกแคลเซยมออกซาเลต

ผปวยไดรบการรกษาดวยการใหสารน�าทางหลอดเลอดด�า และหายเปนปกตจากการสอบสวนพบวา3-4ชวโมงกอน

มอาการผปวยไดไปเทยวพกผอนในสวนสาธารณะใกลกบสถานดบเพลงแหงหนงจากการส�ารวจผมาเทยวพกผอน

อก400คนพบวามผมอาการคลายคลงกนแตรนแรงนอยกวาอกถง26คนรวมผปวยทงสน28รายผปวย19ราย

มอายนอยกวา10ปอาการทพบบอยคองวงซมออนเพลยมนงงและเดนเซผปวยสวนใหญดมน�าทท�าจากการผสม

ผงส�าเรจรปกบน�าประปาทไดมาจากสถานดบเพลงหรอดมน�าประปาทไมไดผสมความรนแรงของอาการแปรตาม

ในหลายๆ ขนตอนตงแตการผลต การเกบในโกดง การขนสง การวางขายในรานคารายยอย รวมถงผบรโภค

ซอไปแลวแตเกบไวหลายวนกวาจะบรโภค

ทอยอาศยและไมอยใกลโรงงานอตสาหกรรมหรอททงขยะอตสาหกรรมใดๆชองทางทตะกวเขาสรางกายผปวยรายน

และคนอนๆในบานไมนาจะเปนทางการหายใจเนองจากไมมกจกรรมใดๆในบานทกอใหเกดไอตะกวแตนาจะเปน

แตหลงจากการลางไตคราวน ผปวยมอาการงวงซม เกดเมแทบอลก แอซโดซส ชอก และเสยชวตในเวลาไมถง

มอาการผปวยไดไปเทยวพกผอนในสวนสาธารณะใกลกบสถานดบเพลงแหงหนงจากการส�ารวจผมาเทยวพกผอน

อก400คนพบวามผมอาการคลายคลงกนแตรนแรงนอยกวาอกถง26คนรวมผปวยทงสน28รายผปวย19ราย

มอายนอยกวา10ปอาการทพบบอยคองวงซมออนเพลยมนงงและเดนเซผปวยสวนใหญดมน�าทท�าจากการผสม

ผงส�าเรจรปกบน�าประปาทไดมาจากสถานดบเพลง หรอดมน�าประปาทไมไดผสม ความรนแรงของอาการแปรตาม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

80

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

79.

ปรมาณของน�าทดม(หมายเหต-น�าประปาในสหรฐอเมรกานนดมได=potable)การทผปวยเรมมอาการคอนขางเรว

ท�าใหคดไดวาเปนไปไดนอยทเชอโรคจะเปนสาเหตอกประการหนง ในผปวยสวนใหญอาการและอาการแสดงทพบบงวา

อวยวะเปาหมายคอระบบประสาทสวนกลาง ในทงสองกรณเมอสอบสวนโรคพบวามการปนเปอนและผสมกน

(cross-connected) ระหวางน�าประปากบน�าทใชในเครองปรบอากาศน�าทใชในเครองปรบอากาศม ethylene

glycol ผสมเพอใหน�าจบแขง ethylene glycol ปนเปอนเขาสน�าประปาและถกดมโดยผทไปพกผอนในสวน

(ในกรณหลง) และซมผานทางแผนเยอลางไตเขาสกระแสเลอดของผปวย (ในกรณแรก) ethylene glycolออกฤทธ

ตอนแรกคลายแอลกอฮอล คอกดระบบประสาทสวนกลาง ตอมาถกเปลยนเปนออกซาเลต ซงจะไปจบกบแคลเซยม

เกดเปนแคลเซยมออกซาเลตไปตกตะกอนในไตและเนอเยออนๆท�าใหเกดไตลมเหลวและเนอเยอบาดเจบ

วจารณการทผปวยรายแรกมอาการและเสยชวตอยางรวดเรว บงชวาสาเหตนาจะเปนสารพษทมอย

แลวมากกวาเชอโรคทจะตองอาศยเวลาพอสมควรในการเพมจ�านวน ในกรณหลงลกษณะเวชกรรมผลการตรวจทาง

หองปฏบตการและขอมลทางวทยาการระบาดมสวนชวยใหไดการวนจฉยทถกตอง

ตวอยำงท 7 คนงานไรยาสบ 8คน เขารบการรกษาในโรงพยาบาลดวยอาการออนแรงคลนไส

อาเจยน มนงง เปนตะครวททอง ปวดศรษะ และหายใจล�าบาก อาการเกดขนในตอนบาย หลงจากทไดท�างาน

ในไรยาสบมาตลอดเชา โดยไดมฝนตกหนกในตอนเยนกอนหนาวนนน ผปวยทงหมดเปนชายอาย 18-32 ป

และตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล1-2 วน การวนจฉยแยกโรค ไดแก อาหารเปนพษการสมผสสารปราบศตรพช

หรอการสมผสสารพษอนๆดงนนประวตการบรโภคอาหารและประวตการท�างานโดยเฉพาะการใชสารปราบศตรพช

และสารเคมตางๆจงมความส�าคญผปวยกลมนเปนโรคยาสบสด (Green tobaccodisease)ทเกดจากการสมผส

และไดรบนโคตนเขาไปปรมาณมากทางผวหนง โรคนมกพบในฤดฝนอาการและอาการแสดงเปนผลจากการกระตน

ตวรบนโคตนคทปมประสาทเสรและทชมทางประสาทกลามเนอ (neuromuscular junction)และบางสวนจากการ

กระตนประสาทพาราซมพาเทตก

วจารณ ตวอยางนแมจะเปนโรคจากอาชพ แตจะเหนไดถงความส�าคญของสงแวดลอมตอสขภาพ

ทงสงแวดลอมในงานและสงแวดลอมในวงกวางออกไป

ตวอยำงท 8 เดกชายอาย 3 ปมาโรงพยาบาลดวยอาการชก ตรวจพบวาซดแพทยใหการรกษา

ตามอาการ แตผปวยมอาการเลวลงและเสยชวตในอกสองวนตอมา การตรวจศพพบตะกวทใชถวงผามาน

ในกระเพาะอาหารจ�านวน3เมดเมอซกประวตบดามารดาของเดกเพมเตมพบวาทบานไดรบจางเยบผามานและสอด

ตะกวเพอถวงมาน โดยเปนการรบชวงตอมาแบบจางเหมา เดกมกจะคลานและเลนอยใกลมารดาในบรเวณ

ท ม ก า ร เ ย บผ า เ พ ร าะ ไม ไ ด ม ก า รแยกส วนช ด เจนระหว า งท อ ย อ าศ ย ก บ ท ท� า ง าน เ ย บผ า

วจารณ ผ ปวยเปนตะกวเปนพษทมอาการรนแรง มาพบแพทยดวยอาการของโรคสมอง ซงเปนอาการ

ทไมเฉพาะเจาะจง การไมไดสงสยวาตะกวเปนพษอยในวนจฉยแยกโรค ท�าใหไมไดตรวจระดบตะกวในเลอด

ยงไปกวานนไมไดท�าการตรวจทางรงสเพอหาสงแปลกปลอมในรางกายเดกทส�าคญทสดกคอไมไดซกประวตสงแวดลอม

วจารณ การทผปวยรายแรกมอาการและเสยชวตอยางรวดเรว บงชวาสาเหตนาจะเปนสารพษ

ทมอย แลวมากกวาเชอโรคทจะตองอาศยเวลาพอสมควรในการเพมจ�านวน ในกรณหลงลกษณะเวชกรรม

ผลการตรวจทางหองปฏบตการและขอมลทางวทยาการระบาดมสวนชวยใหไดการวนจฉยทถกตอง

ปรมาณของน�าทดม(หมายเหตน�าประปาในสหรฐอเมรกานนดมได=potable)การทผปวยเรมมอาการคอนขางเรว

ตวรบนโคตนก ทปมประสาทและบรเวณปลายประสาทตอกบกลามเนอ (neuromuscular junction) และ

บางสวนจากการกระตนประสาทพาราซมพาเทตก

ทมการเยบผาเพราะไมไดมการแยกสวนชดเจนระหวางทอยอาศยกบทท�างานเยบผา

วจารณผปวยเปนตะกวเปนพษทมอาการรนแรงมาพบแพทยดวยอาการของโรคสมองซงเปน

อาการทไมเฉพาะเจาะจง การไมไดสงสยวาตะกวเปนพษอยในการวนจฉยแยกโรคท�าใหไมไดตรวจระดบตะกว

ในเลอดยงไปกวานนไมไดท�าการตรวจทางรงสเพอหาสงแปลกปลอมในรางกายเดก ทส�าคญทสดกคอไมได

ซกประวตสงแวดลอม

วจารณตวอยางนแมจะเปนโรคจากการประกอบอาชพแตจะเหนไดถงความส�าคญของสงแวดลอม

ตอสขภาพทงสงแวดลอมในงานและสงแวดลอมในวงกวางออกไป

ตามอาการ แตผ ปวยมอาการเลวลงและเสยชวตในอกสองวนตอมา ตรวจศพพบตะกวทใชถวงผามาน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

80.

เดกในวยนมนสยชอบส�ารวจและหยบสงของใสปาก (ม hand-to-mouth activityมาก) ซงเปนเหตส�าคญใหเดก

มโอกาสสมผสสารกอโรคหลายอยางไดโดยงายรายนถาไดเอาตะกวในกระเพาะอาหารออกกจะเปนการลดการสมผสตะกว

ตามดวยการเพมการขบตะกวออกจากรางกายโดย chelating agents ควบคไปกบการรกษาทเหมาะสมอนๆ

กอาจรกษาชวตของผปวยเอาไวได การใชบานเปนทท�างานเปนสงทพบไดบอย โดยเฉพาะอตสาหกรรมในครอบครว

นกวชาการเรยกกลมนวาinformalsectorกลมนเปนแหลงส�าคญแหลงหนงทสงคกคามสขภาพในทท�างานจะมาอยในบาน

ทส�าคญคอกลมนยงไมอยภายใตการดแลตามกฎหมายของกระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงแรงงานและสวสดการ

สงคม

สรป

การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมมความส�าคญในการรกษาในการคนหาสาเหตของโรค ในการควบคม

และการปองกนโรค ในการปองกนคนอนๆ ในชมชน ไมใหเจบปวยดวยโรคหรอภาวะเดยวกน ขนตอนการวนจฉยโรค

จากสงแวดลอมประกอบดวยการซกประวตการสมผสสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม การตรวจรางกาย

การตรวจพเศษทางหองปฏบตการและการตรวจพเศษตางๆ การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมตองอาศยแพทย

ดานเวชกรรมสงแวดลอมทมทกษะมความรในเรองโรคจากสงแวดลอมและสงคกคามสขภาพทอยในสงแวดลอม

กำรฟนฟสขภำพ

การฟนฟสขภาพหมายถง การแกไขพยาธสภาพทเกดขนและฟนฟเพอใหสมรรถภาพรางกาย

สามารถกลบมาใชงานไดตามปกตหรอใกลเคยงกบปกต รวมทงการประเมนการสญเสยสมรรถภาพรางกายภายหลงจาก

ทไดรบการฟนฟเตมทแลว ดงนนเพอทใหเกดประโยชนสงสดตอกลมผไดรบผลกระทบจากมลพษสงแวดลอม

อกทงยงเปนการชวยใหผไดรบผลกระทบไดรบคาตอบแทนตามกฎหมายอกดวยดวย

การฟนฟสขภาพเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวยทสญเสยสมรรถภาพ นนๆ ซงอาจจะเปน

ทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอใหบคคลเหลานนสามารถมชวตอยในสงคม

อยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจแบงออกเปน

1.การฟนฟทางดานการแพทยหมายถงการดแลทางการแพทยเพอใหความสามารถทางดานรางกาย

และจตใจของคนทพการหายเปนปกต กระบวนการนประกอบดวย การตรวจวนจฉยโรค

การรกษาทถกตองเพอการรกษาชวตและใหสวนตางๆของรางกายมความสญเสยนอยทสด

โดยการฟนฟจะขนอยกบลกษณะการบาดเจบหรอผลของโรคทเกดขนการจดหากายอปกรณเทยม

และกายอปกรณเสรม การฝกการใชกายอปกรณ ซงจ�าเปนตองฟนฟสภาพกลามเนอ

โดยกายภาพบ�าบดการออกก�าลงกายการเดนนอกจากนยงตองมการฝกใหท�างานหรอเรยกวา

อาชวบ�าบด ซงเปนการฟนฟสภาพทเกดตามลกษณะของงานใหดขนการใชอปกรณชวย เชน

เครองชวยการไดยน ของคนทหเสยการไดยน นอกจากนอาจมเรองศลยกรรมตกแตงเพอแกไข

พยาธสภาพนนใหกลบมาใชงานเชนการผาตด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

81

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

80.

เดกในวยนมนสยชอบส�ารวจและหยบสงของใสปาก (ม hand-to-mouth activityมาก) ซงเปนเหตส�าคญใหเดก

มโอกาสสมผสสารกอโรคหลายอยางไดโดยงายรายนถาไดเอาตะกวในกระเพาะอาหารออกกจะเปนการลดการสมผสตะกว

ตามดวยการเพมการขบตะกวออกจากรางกายโดย chelating agents ควบคไปกบการรกษาทเหมาะสมอนๆ

กอาจรกษาชวตของผปวยเอาไวได การใชบานเปนทท�างานเปนสงทพบไดบอย โดยเฉพาะอตสาหกรรมในครอบครว

นกวชาการเรยกกลมนวาinformalsectorกลมนเปนแหลงส�าคญแหลงหนงทสงคกคามสขภาพในทท�างานจะมาอยในบาน

ทส�าคญคอกลมนยงไมอยภายใตการดแลตามกฎหมายของกระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงแรงงานและสวสดการ

สงคม

สรป

การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมมความส�าคญในการรกษาในการคนหาสาเหตของโรค ในการควบคม

และการปองกนโรค ในการปองกนคนอนๆ ในชมชน ไมใหเจบปวยดวยโรคหรอภาวะเดยวกน ขนตอนการวนจฉยโรค

จากสงแวดลอมประกอบดวยการซกประวตการสมผสสงคกคามสขภาพจากสงแวดลอม การตรวจรางกาย

การตรวจพเศษทางหองปฏบตการและการตรวจพเศษตางๆ การวนจฉยโรคจากสงแวดลอมตองอาศยแพทย

ดานเวชกรรมสงแวดลอมทมทกษะมความรในเรองโรคจากสงแวดลอมและสงคกคามสขภาพทอยในสงแวดลอม

กำรฟนฟสขภำพ

การฟนฟสขภาพหมายถง การแกไขพยาธสภาพทเกดขนและฟนฟเพอใหสมรรถภาพรางกาย

สามารถกลบมาใชงานไดตามปกตหรอใกลเคยงกบปกต รวมทงการประเมนการสญเสยสมรรถภาพรางกายภายหลงจาก

ทไดรบการฟนฟเตมทแลว ดงนนเพอทใหเกดประโยชนสงสดตอกลมผไดรบผลกระทบจากมลพษสงแวดลอม

อกทงยงเปนการชวยใหผไดรบผลกระทบไดรบคาตอบแทนตามกฎหมายอกดวยดวย

การฟนฟสขภาพเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวยทสญเสยสมรรถภาพ นนๆซงอาจจะเปน

ทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอใหบคคลเหลานนสามารถมชวตอยในสงคม

อยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจแบงออกเปน

1.การฟนฟทางดานการแพทยหมายถงการดแลทางการแพทยเพอใหความสามารถทางดานรางกาย

และจตใจของคนทพการหายเปนปกต กระบวนการนประกอบดวย การตรวจวนจฉยโรค

การรกษาทถกตองเพอการรกษาชวตและใหสวนตางๆของรางกายมความสญเสยนอยทสด

โดยการฟนฟจะขนอยกบลกษณะการบาดเจบหรอผลของโรคทเกดขนการจดหากายอปกรณเทยม

และกายอปกรณเสรม การฝกการใชกายอปกรณ ซงจ�าเปนตองฟนฟสภาพกลามเนอ

โดยกายภาพบ�าบดการออกก�าลงกายการเดนนอกจากนยงตองมการฝกใหท�างานหรอเรยกวา

อาชวบ�าบดซงเปนการฟนฟสภาพทเกดตามลกษณะของงานใหดขนการใชอปกรณชวย เชน

เครองชวยการไดยน ของคนทหเสยการไดยน นอกจากนอาจมเรองศลยกรรมตกแตงเพอแกไข

พยาธสภาพนนใหกลบมาใชงานเชนการผาตด

เครองชวยการไดยนของคนทหเสยการไดยน นอกจากนอาจมเรองศลยกรรมตกแตงเพอแกไข

การฟนฟสขภาพเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวยทสญเสยสมรรถภาพนนๆซงอาจจะเปน

1. กำรฟนฟทำงดำนกำรแพทย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

82

2. กำรฟนฟดำนจตใจ เปนการปรบสภาพจตใจของผปวยใหดขน โดยคนทพการกลมนมกคดวา

ความพการท�าใหสญเสยสมรรถภาพและไมสามารถกลบไปท�างานเพอหาเลยงชพไดท�าใหม

การเปลยนแปลงดานพฤตกรรมและอารมณการฟนฟดานจตใจเชนการใหค�าปรกษากฬา

นนทนาการ จรยธรรม ศาสนา สงเคราะหครอบครว จะชวยใหสามารถปรบพฤตกรรม

และอารมณ ใหมขวญก�าลงใจ ท�าใหครอบครวและผใกลชดลดความเครยดจากสภาพ

ทตองรองรบอารมณสามารถอยในสงคมและไมเปนภาระตอสงคม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

83

6บทท กำรบรหำรจดกำร

6.1) กำรประเมนผลกระทบตอสขภำพ (HIA)

สถำนกำรณปจจบน

หลงจากมมมองดานสขภาพไดถกเปลยนไปจากเดมทใหความสนใจแตเรองของการเจบปวยทางกาย

และมงใหความส�าคญตอการปองกนและรกษาโรคดวยยา วคซนและเทคโนโลยทางการแพทย มาสมมมองใหม

ตามนยามทองคการอนามยโลก (World Health Organization ;WHO) และนานาประเทศทวโลกปจจบน

ใหการยอมรบนนคอ“สขภาพ” เปนเรองทเกยวของกบทงรางกายจตใจสงคมและปญญาหรอเรยกสนๆวา

“สขภาวะ” ประเทศไทยไดมการตนตวและมการก�าหนดอยางชดเจนวา “การมสขภาพด” (Right to Health)

เปนสทธขนพนฐานตามหลกการสทธมนษยชนสากล ไวในพระราชบญญตสขภาพแหงชาตป พ.ศ. 2550

หลายมาตราอาท

“มาตรา 5” ก�าหนดวา บคคลมสทธในการด�ารงชวตในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ

บคคลมหนาทรวมกบหนวยงานของรฐในการด�าเนนการใหเกดสงแวดลอมและสภาพแวดลอมตามวรรคหนง

(สทธและหนาททางสขภาพ)

“มาตรา 10” ก�าหนดวาเมอมกรณทจะมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนเกดขน หนวยงานของรฐ

ทมขอมลเกยวกบกรณดงกลาว ตองเปดเผยขอมลนนและวธปองกนผลกระทบตอสขภาพใหประชาชนทราบและ

จดหาขอมลใหโดยเรว

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

84

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

83.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 83 

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) ไดถกนามาใชเปนเครองมอทสาคญอนหนงในการปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดจากการพฒนามาตงแตป พ.ศ. 2518 ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ป พ.ศ. 2518 ตอมาในป พ.ศ. 2521 ไดกาหนดให มการจดทารายงาน EIA ในการพฒนาและดาเนนกจกรรมบางประเภท และในป พ.ศ. 2535 มการตรา พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตขนเปนกฎหมายทบงคบใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) มาจนถงปจจบน โดยสานกนโยบายและแผน (สผ.) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) จะเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทครอบคลม 4 ดาน คอ สงแวดลอมทางกายภาพ สงแวดลอมทางชวภาพ คณคาการใชประโยชนของมนษย และคณคาคณภาพชวต (ทไดครอบคลมประเดนของอาชวอนามยและดานสาธารณสขไวดวย) อยางไรกตาม สาระสาคญในสวนของคณภาพชวตแทบจะไมไดมการประมาณผลกระทบตอสขภาพอนเกดจากสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปเนองจากการพฒนาโครงการ หรอหากมการรายงานกจะเปนผลกระทบตอสขภาพทางกายทเปนผลกระทบดานลบเทานน อกทงยงไมไดมการพดถงมาตรการในการลดหรอปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขน

ปจจบน “การประเมนผลกระทบตอสขภาพ” (Health Impact Assessment: HIA) จงถกเสนอใหนามาใชเปนเครองมอทสาคญอนหนงในการผลกดนใหเกดกระบวนการปรบปรงนโยบายสาธารณะและโครงการพฒนาตางๆ ใหเออตอการมสขภาพทด ตามความในหมวดสทธชมชน มาตรา 67 วรรคสองในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ทระบวา “โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงจะกระทาไมได (ผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ) เวนแตจะมการศกษาและประเมนผลกระทบ ทางสงแวดลอมและสขภาพในชมชน และตองจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน และตองใหองคการอสระใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการ หากไมม ชมชนมสทธฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหปฏบตตามมาตรานได”

โดยนยามแลว การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) คอ “กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม ในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชน รวมถงการกระจายของ ผลดงกลาวภายในหมประชาชน ทอาจเกดขนจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรม อยางใดอยางหนง หรอหลายอยางหากดาเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประสมประสานของขนตอนการดาเนนงาน วธการและเครองมอทหลายหลาย และมกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพ ของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว” ทงน การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) มใชกระบวนการตดสนใจ ในตวมนเอง หากผลลพธทสาคญ คอ ชดคาแนะนาหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยน (Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทาง และคณคาหรอความสาคญของการมสขภาวะทดรวมกนของสงคม เพอประกอบการตดสนใจ โดยคาแนะนาเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบทางดานบวกตอสขภาพทเกดขน จากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการ และมงขจดผลกระทบทางลบตอสขภาพหรอจากขอเสนอดงกลาว ใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

“มาตรา 11” ก�าหนดวาบคคลหรอคณะบคคลมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธ

รวมในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากนโยบายสาธารณะ บคคลหรอคณะบคคลมสทธไดรบรขอมล

ค�าชแจง และเหตผลจากหนวยงานของรฐกอนการอนญาตหรอการด�าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบ

ตอสขภาพของตนหรอของชมชนและแสดงความเหนของตนในเรองดงกลาว(สทธของบคคลและคณะบคคล)

แมวาสงคมไทยจะมกระแสการตนตวเกยวกบสทธและการมสวนรวมในเรองตางๆอยมาก

แตนนกไมไดหมายความวาสขภาพและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพของประชาชนจะไดรบการคมครองเปนอยางด

จากภยคกคาม โดยเฉพาะภยคกคามทเกดจากนโยบายสาธารณะและจากโครงการพฒนาตางๆทมงตวเลขการเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก ดงจะเหนไดชดจากกรณการพฒนาอตสาหกรรมในเขตมาบตาพด จงหวดระยอง

โรงไฟฟาแมเมาะ จงหวดล�าปาง โรงถลงเหลกแบบครบวงจรในพนท อ�าเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

โรงก�าจดขยะจงหวดสระบรการใชสารเคมทางการเกษตรในปรมาณสงเพอเพมผลผลตทางการเกษตรเปนตน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental ImpactAssessment:EIA) ไดถกน�ามาใชเปน

เครองมอทส�าคญอนหนงในการปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดจากการพฒนามาตงแตป พ.ศ. 2518

ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตปพ.ศ.2518ตอมาในปพ.ศ.2521ไดก�าหนดให

มการจดท�ารายงานEIAในการพฒนาและด�าเนนกจกรรมบางประเภทและในปพ.ศ.2535มการตราพ.ร.บ.สงเสรม

และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตขนเปนกฎหมายทบงคบใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA)

มาจนถงปจจบน โดยส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) จะเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทครอบคลม

4ดานคอสงแวดลอมทางกายภาพสงแวดลอมทางชวภาพคณคาการใชประโยชนของมนษยและคณคาคณภาพชวต

(ทไดครอบคลมประเดนของอาชวอนามยและดานสาธารณสขไวดวย) อยางไรกตามสาระส�าคญในสวนของคณภาพชวต

แทบจะไมไดมการประมาณผลกระทบตอสขภาพอนเกดจากสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปเนองจากการพฒนาโครงการ

หรอหากมการรายงานกจะเปนผลกระทบตอสขภาพทางกายทเปนผลกระทบดานลบเทานน อกทงยงไมไดมการพดถง

มาตรการในการลดหรอปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขน

ปจจบน“การประเมนผลกระทบตอสขภาพ”(HealthImpactAssessment:HIA)จงถกเสนอให

น�ามาใชเปนเครองมอทส�าคญอนหนงในการผลกดนใหเกดกระบวนการปรบปรงนโยบายสาธารณะและโครงการพฒนาตางๆ

ใหเออตอการมสขภาพทด ตามความในหมวดสทธชมชนมาตรา67 วรรคสองในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2550 ทระบวา “โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงจะกระท�าไมได

(ผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ) เวนแตจะมการศกษาและประเมนผลกระทบ

ทางสงแวดลอมและสขภาพในชมชนและตองจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนได

เสยกอนและตองใหองคการอสระใหความเหนประกอบกอนมการด�าเนนการหากไมมชมชนมสทธฟองหนวยราชการ

หนวยงานของรฐรฐวสาหกจราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลใหปฏบตตามมาตรานได”

และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตขนเปนกฎหมายทบงคบใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม(EIA)

สวนเสยกอน และตองใหองคการอสระใหความเหนประกอบกอนมการด�าเนนการหากไมม ชมชนมสทธฟอง

หนวยราชการหนวยงานของรฐรฐวสาหกจราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลใหปฏบต

ตามมาตรานได”

“มาตรา 11” ก�าหนดวาบคคลหรอคณะบคคลมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธรวม

ในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากนโยบายสาธารณะ บคคลหรอคณะบคคลมสทธไดรบรขอมล

จากภยคกคาม โดยเฉพาะภยคกคามทเกดจากนโยบายสาธารณะและจากโครงการพฒนาตางๆ ทมงตวเลข

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลกดงจะเหนไดชดจากกรณการพฒนาอตสาหกรรมในเขตมาบตาพดจงหวดระยอง

โรงไฟฟาแมเมาะ จงหวดล�าปาง โรงถลงเหลกแบบครบวงจรในพนทอ�าเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม(EnvironmentalImpactAssessment:EIA)ไดถกน�ามาใช

เปนเครองมอทส�าคญอนหนงในการปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดจากการพฒนามาตงแตปพ.ศ.2518

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

85

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

83.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 83 

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) ไดถกนามาใชเปนเครองมอทสาคญอนหนงในการปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดจากการพฒนามาตงแตป พ.ศ. 2518 ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ป พ.ศ. 2518 ตอมาในป พ.ศ. 2521 ไดกาหนดให มการจดทารายงาน EIA ในการพฒนาและดาเนนกจกรรมบางประเภท และในป พ.ศ. 2535 มการตรา พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตขนเปนกฎหมายทบงคบใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) มาจนถงปจจบน โดยสานกนโยบายและแผน (สผ.) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) จะเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทครอบคลม 4 ดาน คอ สงแวดลอมทางกายภาพ สงแวดลอมทางชวภาพ คณคาการใชประโยชนของมนษย และคณคาคณภาพชวต (ทไดครอบคลมประเดนของอาชวอนามยและดานสาธารณสขไวดวย) อยางไรกตาม สาระสาคญในสวนของคณภาพชวตแทบจะไมไดมการประมาณผลกระทบตอสขภาพอนเกดจากสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปเนองจากการพฒนาโครงการ หรอหากมการรายงานกจะเปนผลกระทบตอสขภาพทางกายทเปนผลกระทบดานลบเทานน อกทงยงไมไดมการพดถงมาตรการในการลดหรอปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขน

ปจจบน “การประเมนผลกระทบตอสขภาพ” (Health Impact Assessment: HIA) จงถกเสนอใหนามาใชเปนเครองมอทสาคญอนหนงในการผลกดนใหเกดกระบวนการปรบปรงนโยบายสาธารณะและโครงการพฒนาตางๆ ใหเออตอการมสขภาพทด ตามความในหมวดสทธชมชน มาตรา 67 วรรคสองในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ทระบวา “โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงจะกระทาไมได (ผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ) เวนแตจะมการศกษาและประเมนผลกระทบ ทางสงแวดลอมและสขภาพในชมชน และตองจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน และตองใหองคการอสระใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการ หากไมม ชมชนมสทธฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหปฏบตตามมาตรานได”

โดยนยามแลว การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) คอ “กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม ในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชน รวมถงการกระจายของ ผลดงกลาวภายในหมประชาชน ทอาจเกดขนจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรม อยางใดอยางหนง หรอหลายอยางหากดาเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประสมประสานของขนตอนการดาเนนงาน วธการและเครองมอทหลายหลาย และมกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพ ของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว” ทงน การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) มใชกระบวนการตดสนใจ ในตวมนเอง หากผลลพธทสาคญ คอ ชดคาแนะนาหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยน (Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทาง และคณคาหรอความสาคญของการมสขภาวะทดรวมกนของสงคม เพอประกอบการตดสนใจ โดยคาแนะนาเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบทางดานบวกตอสขภาพทเกดขน จากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการ และมงขจดผลกระทบทางลบตอสขภาพหรอจากขอเสนอดงกลาว ใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

“มาตรา 11” ก�าหนดวาบคคลหรอคณะบคคลมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธ

รวมในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากนโยบายสาธารณะ บคคลหรอคณะบคคลมสทธไดรบรขอมล

ค�าชแจง และเหตผลจากหนวยงานของรฐกอนการอนญาตหรอการด�าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบ

ตอสขภาพของตนหรอของชมชนและแสดงความเหนของตนในเรองดงกลาว(สทธของบคคลและคณะบคคล)

แมวาสงคมไทยจะมกระแสการตนตวเกยวกบสทธและการมสวนรวมในเรองตางๆอยมาก

แตนนกไมไดหมายความวาสขภาพและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพของประชาชนจะไดรบการคมครองเปนอยางด

จากภยคกคาม โดยเฉพาะภยคกคามทเกดจากนโยบายสาธารณะและจากโครงการพฒนาตางๆ ทมงตวเลขการเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก ดงจะเหนไดชดจากกรณการพฒนาอตสาหกรรมในเขตมาบตาพด จงหวดระยอง

โรงไฟฟาแมเมาะ จงหวดล�าปาง โรงถลงเหลกแบบครบวงจรในพนท อ�าเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

โรงก�าจดขยะจงหวดสระบรการใชสารเคมทางการเกษตรในปรมาณสงเพอเพมผลผลตทางการเกษตรเปนตน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental ImpactAssessment:EIA) ไดถกน�ามาใชเปน

เครองมอทส�าคญอนหนงในการปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจเกดจากการพฒนามาตงแตป พ.ศ. 2518

ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตปพ.ศ.2518ตอมาในปพ.ศ.2521ไดก�าหนดให

มการจดท�ารายงานEIAในการพฒนาและด�าเนนกจกรรมบางประเภทและในปพ.ศ.2535มการตราพ.ร.บ.สงเสรม

และรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตขนเปนกฎหมายทบงคบใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA)

มาจนถงปจจบน โดยส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) จะเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทครอบคลม

4ดานคอสงแวดลอมทางกายภาพสงแวดลอมทางชวภาพคณคาการใชประโยชนของมนษยและคณคาคณภาพชวต

(ทไดครอบคลมประเดนของอาชวอนามยและดานสาธารณสขไวดวย) อยางไรกตามสาระส�าคญในสวนของคณภาพชวต

แทบจะไมไดมการประมาณผลกระทบตอสขภาพอนเกดจากสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปเนองจากการพฒนาโครงการ

หรอหากมการรายงานกจะเปนผลกระทบตอสขภาพทางกายทเปนผลกระทบดานลบเทานน อกทงยงไมไดมการพดถง

มาตรการในการลดหรอปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขน

ปจจบน“การประเมนผลกระทบตอสขภาพ”(HealthImpactAssessment:HIA)จงถกเสนอให

น�ามาใชเปนเครองมอทส�าคญอนหนงในการผลกดนใหเกดกระบวนการปรบปรงนโยบายสาธารณะและโครงการพฒนาตางๆ

ใหเออตอการมสขภาพทด ตามความในหมวดสทธชมชนมาตรา67 วรรคสองในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2550 ทระบวา “โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงจะกระท�าไมได

(ผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ) เวนแตจะมการศกษาและประเมนผลกระทบ

ทางสงแวดลอมและสขภาพในชมชนและตองจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนได

เสยกอนและตองใหองคการอสระใหความเหนประกอบกอนมการด�าเนนการหากไมมชมชนมสทธฟองหนวยราชการ

หนวยงานของรฐรฐวสาหกจราชการสวนทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคลใหปฏบตตามมาตรานได”

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

84.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 85 

ประเทศ ระดบการดาเนนการ จดเดน องกฤษ ระดบทองถน จะทากบโครงการเลกๆ นยมทากนแพรหลาย และมการฝกอบรมใหกบ

ประเทศตางๆ

เนเธอรแลนด ระดบนโยบาย ทาเมอออกกฎหมาย หรอ พรบ. ซงกระทรวงทเกยวของ จะเปนผศกษา และเสนอผลกระทบ

เนนการวเคราะหผลจากการออกกฎหมาย และอาจเชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอมเชงยทธศาสตร (SEA) ได

แคนาดา ทกระดบ ตงแตระดบทองถนถงระดบชาต เมอมโครงการเกดขน (ไมทาในระดบนโยบาย)

มการทาคมอ HIA คอนขางสมบรณ สะดวกในการปรบใช

องคการอนามยโลกภาคพนยโรป

ระดบนโยบาย (เฉพาะทเปนนโยบายในกลมยโรป)

มการใชแบบจาลองเฉพาะในการประเมนผลกระทบ

นวซแลนด ระดบทองถนถงระดบนโยบาย ทาควบคไปกบการกระจายอานาจในระบบราชการ

ทาไมจงตองมการประเมนผลกระทบตอสขภาพ หากไมทาการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เพอสนบสนนการตดสนใจ การตดสนใจทจะเกดขนอาจ

มลกษณะ ดงสรปไดดงน - ไมใหคณคาหรอความสาคญของผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของประชาชน - ไมมการรวบรวม และนาเสนอขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทางสขภาพ - ละเลยศกยภาพและทรพยากรทมอยในชมชน - นาไปสภาวะคกคามหรอผลกระทบตอสขภาพของประชาชน - ขาดความเปนประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล

การประเมนผลกระทบตอสขภาพมจดมงหมายเพอ - กระตนใหผตดสนใจ (หรอผมสวนรวมในการตดสนใจ) ไดเหนถงคณคา หรอความสาคญของการ

สรางเสรมและการคมครองสขภาพของประชาชน - นาเสนอขอมล หลกฐาน อยางเปนระบบและนาเชอถอ เพอสนบสนนการตดสนใจทจะเปน

ประโยชนแกประชาชน

โดยนยามแลว การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) คอ “กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม

ในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชนรวมถงการกระจายของผลดง

กลาวภายในหมประชาชน ทอาจเกดขนจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรม อยางใดอยางหนง หรอหลายอยาง

หากด�าเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประสมประสานของขนตอนการด�าเนนงาน วธการและเครองมอ

ทหลายหลาย และมกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพ

ของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว”ทงน การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA)มใชกระบวนการตดสนใจ

ในตวมนเองหากผลลพธทส�าคญ คอ ชดค�าแนะน�าหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยน (Evidence-based

recommendations)ทสะทอนใหเหนถงแนวทางและคณคาหรอความส�าคญของการมสขภาวะทดรวมกนของสงคม

เพอประกอบการตดสนใจ โดยค�าแนะน�าเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบทางดานบวกตอสขภาพทเกดขน

จากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการ และมงขจดผลกระทบทางลบตอสขภาพหรอจากขอเสนอดงกลาว

ใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

ทมำของกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพ

องคการอนามยโลก (WorldHealthOrganization:WHO) เปนหนวยงานเรมตนและหนวยงานหลก

ในการศกษาวจยขนพนฐานและเผยแพรความรเกยวกบการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA) รวมทงกระตนและ

เสนอแนะแนวทางใหประเทศสมาชกและสถาบนการเงนระหวางประเทศมความรบผดชอบตอการประเมนผลกระทบ

ตอสขภาพ (HIA)ผลทตามมาคอมการน�าหลกการและกระบวนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ไปพฒนาใช

อยางกวางขวางซงแนวทางการพฒนาระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)สามารถแบงไดเปน2แนวทางหลกคอ

แนวทำงท 1การประเมนผลกระทบตอสขภาพทพฒนามาจากการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม

(HIA in EIA)คอท�าการศกษาHIA รวมกบ EIA โดยถอวาHIA เปนสวนหนงของEIAจดเดนของแนวทางน คอ

มกฎหมายรองรบชดเจนท�าใหมอ�านาจในการอนมตหรอตดสนใจ และสามารถลดความซ�าซอนในการด�าเนนงาน

แตจดดอย คอ การน�าไปประยกตใชจะอยในขอบเขตทจ�ากด และมกเกยวกบผลกระทบทางสขภาพทเกดจากการ

เปลยนแปลงสงแวดลอมทางกายภาพและชวภาพเปนหลกประเทศทไดพฒนาHIAตามแนวทางน ไดแก เยอรมน

สวเดนองกฤษ (Liverpool)ออสเตรเลยนวซแลนดลาวมาเลเซย ฟลปปนสสาธารณรฐประชาชนจนประเทศไทย

และหนวยงานไดแกWorldBank(WB),AsianDevelopmentBank(ADB)

แนวทำงท 2การประเมนผลกระทบตอสขภาพทพฒนามาจากแนวคดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

(HIA forHPP)คอประเมนHIAแยกออกจากEIA โดยถอวาHIA เปนกระบวนการหนงในการกลนกรองนโยบาย

สาธารณะ ผานกระบวนการเรยนรรวมกนจดเดนของแนวทางน คอสามารถน�าHIA ไปใชไดในขอบเขตทกวางขวาง

ตงแตระดบนโยบายรฐจนถงระดบทองถนและใชไดกบผลกระทบทางสขภาพทเกดจากปจจยสวนบคคลและปจจย

สภาพแวดลอม เพราะไมจ�าเปนตองมกฎหมายบญญตไวแตจดดอยคอ ไมมการระบการบงคบใชและไมมอ�านาจในการ

ตดสนใจหรออนมตโครงการทชดเจนตามกฎหมาย ประเทศทไดพฒนา HIA ตามแนวทางน ไดแก องกฤษ

(Manchester)เวลสสกอตแลนดไอรแลนดเนเธอรแลนดเดนมารกประเทศไทยและหนวยงานไดแกWHO,UNEP

โดยนยามแลว การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) คอ “กระบวนการเรยนรรวมกนในสงคม

ในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชนรวมถง การกระจายของ

ผลดงกลาวภายในหมประชาชนทอาจเกดขนจากนโยบาย โครงการหรอกจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลาย

อยางหากด�าเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกนโดยมการประสมประสานของขนตอนการด�าเนนงานวธการ

และเครองมอทหลากหลาย และมกระบวนการมสวนรวมทเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปน

ผลดตอสขภาพของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว” ทงน การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA)

มใชกระบวนการตดสนใจในตวมนเองหากผลลพธทส�าคญคอชดค�าแนะน�าหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐาน

ยนยน (Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทาง และคณคาหรอความส�าคญของ

การมสขภาวะทดรวมกนของสงคมเพอประกอบการตดสนใจ โดยค�าแนะน�าเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบ

ทางดานบวกตอสขภาพทเกดขน จากขอเสนอเชงนโยบายหรอขอเสนอโครงการ และมงขจดผลกระทบทางลบ

ตอสขภาพหรอจากขอเสนอดงกลาวใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

86

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

85.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 85 

ประเทศ ระดบการดาเนนการ จดเดน องกฤษ ระดบทองถน จะทากบโครงการเลกๆ นยมทากนแพรหลาย และมการฝกอบรมใหกบ

ประเทศตางๆ

เนเธอรแลนด ระดบนโยบาย ทาเมอออกกฎหมาย หรอ พรบ. ซงกระทรวงทเกยวของ จะเปนผศกษา และเสนอผลกระทบ

เนนการวเคราะหผลจากการออกกฎหมาย และอาจเชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอมเชงยทธศาสตร (SEA) ได

แคนาดา ทกระดบ ตงแตระดบทองถนถงระดบชาต เมอมโครงการเกดขน (ไมทาในระดบนโยบาย)

มการทาคมอ HIA คอนขางสมบรณ สะดวกในการปรบใช

องคการอนามยโลกภาคพนยโรป

ระดบนโยบาย (เฉพาะทเปนนโยบายในกลมยโรป)

มการใชแบบจาลองเฉพาะในการประเมนผลกระทบ

นวซแลนด ระดบทองถนถงระดบนโยบาย ทาควบคไปกบการกระจายอานาจในระบบราชการ

ทาไมจงตองมการประเมนผลกระทบตอสขภาพ หากไมทาการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เพอสนบสนนการตดสนใจ การตดสนใจทจะเกดขนอาจ

มลกษณะ ดงสรปไดดงน - ไมใหคณคาหรอความสาคญของผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของประชาชน - ไมมการรวบรวม และนาเสนอขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทางสขภาพ - ละเลยศกยภาพและทรพยากรทมอยในชมชน - นาไปสภาวะคกคามหรอผลกระทบตอสขภาพของประชาชน - ขาดความเปนประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล

การประเมนผลกระทบตอสขภาพมจดมงหมายเพอ - กระตนใหผตดสนใจ (หรอผมสวนรวมในการตดสนใจ) ไดเหนถงคณคา หรอความสาคญของการ

สรางเสรมและการคมครองสขภาพของประชาชน - นาเสนอขอมล หลกฐาน อยางเปนระบบและนาเชอถอ เพอสนบสนนการตดสนใจทจะเปน

ประโยชนแกประชาชน

นอกจากนยงมบางประเทศทมการพฒนาHIA inEIA forHPP เชนแคนาดาและสหรฐอเมรกา

ไดพฒนาHIAมาจากแนวคดของการประเมนผลกระทบทางยทธศาสตร(StrategicenvironmentalAssessment)

เมอพจารณาประสบการณการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในประเทศตางๆ

ทไดพฒนาระบบHIAมาเปนระยะเวลากวา10ปพบวาแตละประเทศมหลกในการพฒนาระบบHIAใหเหมาะสมกบ

บรบททางสงคมเศรษฐกจและการเมองของตนเองและมแผนทจะปรบปรงพฒนาเพมเตมภายหลงจากการทบทวน

ประสบการณในประเทศของตนเอง และแลกเปลยนประสบการณกบประเทศอน ความแตกตางและจดเดน

ของแตละประเทศจะอยทระดบของการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)ดงสรปไดในตารางท7

ตำรำงท 7 ระดบและจดเดนของการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)ในตางประเทศ

ท�ำไมจงตองมกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพ

หากไมท�าการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เพอสนบสนนการตดสนใจการตดสนใจทจะเกดขนอาจ

มลกษณะดงสรปไดดงน

-ไมใหคณคาหรอความส�าคญของผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของประชาชน

-ไมมการรวบรวมและน�าเสนอขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทางสขภาพ

-ละเลยศกยภาพและทรพยากรทมอยในชมชน

เชงยทธศาสจร(SEA)ได

เชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอม

เนนการวเคราะหผลจากการออกกฎหมายและอาจ

เชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

เชงยทธศาสตร(SEA)ได

ประเทศ จดเดนระดบกำรด�ำเนนกำร

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

87

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

85.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 85 

ประเทศ ระดบการดาเนนการ จดเดน องกฤษ ระดบทองถน จะทากบโครงการเลกๆ นยมทากนแพรหลาย และมการฝกอบรมใหกบ

ประเทศตางๆ

เนเธอรแลนด ระดบนโยบาย ทาเมอออกกฎหมาย หรอ พรบ. ซงกระทรวงทเกยวของ จะเปนผศกษา และเสนอผลกระทบ

เนนการวเคราะหผลจากการออกกฎหมาย และอาจเชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอมเชงยทธศาสตร (SEA) ได

แคนาดา ทกระดบ ตงแตระดบทองถนถงระดบชาต เมอมโครงการเกดขน (ไมทาในระดบนโยบาย)

มการทาคมอ HIA คอนขางสมบรณ สะดวกในการปรบใช

องคการอนามยโลกภาคพนยโรป

ระดบนโยบาย (เฉพาะทเปนนโยบายในกลมยโรป)

มการใชแบบจาลองเฉพาะในการประเมนผลกระทบ

นวซแลนด ระดบทองถนถงระดบนโยบาย ทาควบคไปกบการกระจายอานาจในระบบราชการ

ทาไมจงตองมการประเมนผลกระทบตอสขภาพ หากไมทาการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เพอสนบสนนการตดสนใจ การตดสนใจทจะเกดขนอาจ

มลกษณะ ดงสรปไดดงน - ไมใหคณคาหรอความสาคญของผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของประชาชน - ไมมการรวบรวม และนาเสนอขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทางสขภาพ - ละเลยศกยภาพและทรพยากรทมอยในชมชน - นาไปสภาวะคกคามหรอผลกระทบตอสขภาพของประชาชน - ขาดความเปนประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล

การประเมนผลกระทบตอสขภาพมจดมงหมายเพอ - กระตนใหผตดสนใจ (หรอผมสวนรวมในการตดสนใจ) ไดเหนถงคณคา หรอความสาคญของการ

สรางเสรมและการคมครองสขภาพของประชาชน - นาเสนอขอมล หลกฐาน อยางเปนระบบและนาเชอถอ เพอสนบสนนการตดสนใจทจะเปน

ประโยชนแกประชาชน

นอกจากนยงมบางประเทศทมการพฒนาHIA inEIA forHPP เชนแคนาดาและสหรฐอเมรกา

ไดพฒนาHIAมาจากแนวคดของการประเมนผลกระทบทางยทธศาสตร(StrategicenvironmentalAssessment)

เมอพจารณาประสบการณการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในประเทศตางๆ

ทไดพฒนาระบบHIAมาเปนระยะเวลากวา10ปพบวาแตละประเทศมหลกในการพฒนาระบบHIAใหเหมาะสมกบ

บรบททางสงคมเศรษฐกจและการเมองของตนเองและมแผนทจะปรบปรงพฒนาเพมเตมภายหลงจากการทบทวน

ประสบการณในประเทศของตนเอง และแลกเปลยนประสบการณกบประเทศอน ความแตกตางและจดเดน

ของแตละประเทศจะอยทระดบของการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)ดงสรปไดในตารางท7

ตำรำงท 7 ระดบและจดเดนของการด�าเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ(HIA)ในตางประเทศ

ท�ำไมจงตองมกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพ

หากไมท�าการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เพอสนบสนนการตดสนใจการตดสนใจทจะเกดขนอาจ

มลกษณะดงสรปไดดงน

-ไมใหคณคาหรอความส�าคญของผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของประชาชน

-ไมมการรวบรวมและน�าเสนอขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทางสขภาพ

-ละเลยศกยภาพและทรพยากรทมอยในชมชน

เชงยทธศาสจร(SEA)ได

เชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

86.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 86 

- เสนอทางเลอกและขอเสนอแนะในการดาเนนงาน เพอประโยชนของประชาชนในการสรางเสรมสขภาพ และลดภยคกคามหรอปจจยเสยงตอสขภาพ

- ระดมศกยภาพและทรพยากรในชมชนรวมกบภาคสวนอนๆในสงคม เพอการสรางเสรม และคมครองสขภาพของประชาชน

- คมครองสทธขนพนฐานของบคคล และชมชน - สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน สนบสนน ใหเกดความโปรงใส และความพรอมรบผดชอบ

จากกระบวนการตดสนใจทเกยวของกบผลประโยชนและผลกระทบตอสาธารณะ

ยทธศาสตรของการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในประเทศไทย ยทธศาสตรของการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในประเทศไทย ไดพฒนามาจากแนวคดของ

WHO ซงแบงเปน 2 แนวทางใหญๆ ไดแก 1. Health Impact Assessment for Healthy Public Policy (HIA for HPP) คอ ทาการ

ประเมนผลกระทบตอสขภาพเพอผลกดนไปสนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ โดยใชการสรางเสรมสขภาพ เปนกระแสผลกดนทสาคญตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550 ยทธศาสตรนมหลายหนวยงานทรวมกนรบผดชอบ เชน สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (สปรส.) สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) กระทรวงสาธารณสข (สธ.) โดยกรมอนามย และกรมควบคมโรค และองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เปนตน

เจตนารมณของ พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 ตองการให HIA เปนกระบวนการเรยนรรวมกน ในสงคม เพอพจารณาถงผลกระทบตอสขภาพ ทอาจจะเกดขนหรอเกดขนแลวกบประชาชนกลมใดกลมหนง รวมถงการกระจายของผลกระทบตอคนกลมนน จากการดาเนนนโยบายการพฒนาหรอกจกรรมอยางใดอยางหนง โดยหวงผลเพอสนบสนนการตดสนใจในทางเลอกทดทสดสาหรบการสรางเสรมและคมครองสขภาพของทกคนในสงคม โดยกระบวนการเรยนรรวมกนนน ไมจาเปนตองมโครงสรางการบรหารหรอสถาบนอยางเปนทางการ หากแตเปนกระบวนการททกฝายยอมรบและนาไปปฏบต เพอการปกปองและคมครองสทธและสขภาพของประชาชน

ตวอยางรปแบบการดาเนนการ HIA for HPP ในสงคมไทย ไดแก - การพฒนากระบวนการ HIA ในระดบชมชนและทองถน เพอสรางและผลกดนนโยบายสาธารณะ

เพอสขภาพในระดบทองถน โดยอาศยการมสวนรวมในการสรางและเพมความตระหนกในคณคา ของสขภาพ สนบสนนขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบตอสขภาพ การสรางเครอขาย การเรยนรและนาเสนอทางเลอกในการสงเสรมสขภาพผานการกาหนดนโยบายของทองถน เปนตน

- การพฒนา HIA สาหรบนโยบายและขอตกลงระหวางประเทศ ประเทศไทยโดยคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ไดเปนเจาภาพจดประชมนานาชาตการประเมนผลกระทบทางสขภาพภาคพนเอเชยแปซฟค หรอ IHIA เมอเดอน ธนวาคม 2551 และไดมการประกาศ “ปฏญญา

-น�าไปสภาวะคกคามหรอผลกระทบตอสขภาพของประชาชน

-ขาดความเปนประชาธปไตยและหลกธรรมาภบาล

กำรประเมนผลกระทบตอสขภำพมจดมงหมำยเพอ

- กระตนใหผตดสนใจ (หรอผมสวนรวมในการตดสนใจ) ไดเหนถงคณคาหรอความส�าคญของการ

สรางเสรมและการคมครองสขภาพของประชาชน

- น�าเสนอขอมล หลกฐาน อยางเปนระบบและนาเชอถอ เพอสนบสนนการตดสนใจทจะเปน

ประโยชนแกประชาชน

- เสนอทางเลอกและขอเสนอแนะในการด�าเนนงาน เพอประโยชนของประชาชนในการสรางเสรม

สขภาพและลดภยคกคามหรอปจจยเสยงตอสขภาพ

-ระดมศกยภาพและทรพยากรในชมชนรวมกบภาคสวนอนๆในสงคมเพอการสรางเสรม

และคมครองสขภาพของประชาชน

-คมครองสทธขนพนฐานของบคคลและชมชน

- สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนสนบสนน ใหเกดความโปรงใสและความพรอมรบผดชอบ

จากกระบวนการตดสนใจทเกยวของกบผลประโยชนและผลกระทบตอสาธารณะ

ยทธศำสตรของกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพ (HIA) ในประเทศไทย

ยทธศาสตรของการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในประเทศไทย ไดพฒนามาจากแนวคดของ

WHOซงแบงเปน2แนวทางใหญๆไดแก

1. Health Impact Assessment for Healthy Public Policy (HIA for HPP) คอท�าการ

ประเมนผลกระทบตอสขภาพเพอผลกดนไปสนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ โดยใชการสรางเสรมสขภาพ

เปนกระแสผลกดนทส�าคญตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ยทธศาสตรนมหลายหนวยงานทรวมกน

รบผดชอบ เชนสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)ส�านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (สปรส.)สภาทปรกษา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต คณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) กระทรวงสาธารณสข (สธ.) โดยกรมอนามย

และกรมควบคมโรคและองคกรปกครองสวนทองถน(อปท.)เปนตน

เจตนารมณของพ.ร.บ.สขภาพแหงชาตพ.ศ.2550 ตองการใหHIA เปนกระบวนการเรยนรรวมกน

ในสงคม เพอพจารณาถงผลกระทบตอสขภาพ ทอาจจะเกดขนหรอเกดขนแลวกบประชาชนกลมใดกลมหนง

รวมถงการกระจายของผลกระทบตอคนกลมนน จากการด�าเนนนโยบายการพฒนาหรอกจกรรมอยางใดอยางหนง

โดยหวงผลเพอสนบสนนการตดสนใจในทางเลอกทดทสดส�าหรบการสรางเสรมและคมครองสขภาพของทกคนในสงคม

โดยกระบวนการเรยนรรวมกนนน ไมจ�าเปนตองมโครงสรางการบรหารหรอสถาบนอยางเปนทางการหากแตเปน

กระบวนการททกฝายยอมรบและน�าไปปฏบตเพอการปกปองและคมครองสทธและสขภาพของประชาชน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

88

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

87.

ตวอยำงรปแบบกำรด�ำเนนกำร HIA for HPP ในสงคมไทย ไดแก

- กำรพฒนำกระบวนกำร HIA ในระดบชมชนและทองถนเพอสรางและผลกดนนโยบายสาธารณะ

- กำรพฒนำ HIA ส�ำหรบนโยบำยและขอตกลงระหวำงประเทศประเทศไทยโดยคณะกรรมการ

- กำรพฒนำ HIA ในสถำบนกำรศกษำ แผนงานHPP-HIAภายใตสถาบนวจยระบบสาธารณสข

- กำรก�ำหนดหลกเกณฑและวธกำรประเมนผลกระทบดำนสขภำพทเกดจำกนโยบำยสำธำรณะ

ทงระดบนโยบำยและระดบปฏบตกำร โดยคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ตามมาตรา25 (5)

พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550 ปจจบนอยในระหวางการยกรางขอความคดเหน

จากผมสวนเกยวของ

2. Health Impact Assessment in Environmental Impact Assessment :HIAinEIAคอ

การประเมนผลกระทบตอสขภาพเปนสวนหนงของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมซงยทธศาสตรน

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สผ.)กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมมอ�านาจในมอตามกฎหมายเกยวกบEIAอยแลว

3.กำรวจยและกำรจดกำรควำมร หากวางแผนในภาพรวมเปนอยางด งานวจยจะชวยเสรม

กระบวนการHIAinEIAและHIAforHPPไดเปนอยางด

4.Training คอ การฝกอบรม จ�าเปนตองมการฝกอบรมบคลากรในภาคสวนตางๆ ใหมความร

ความเขาใจเรองHIAใหมากขน

เพอสขภาพในระดบทองถนโดยอาศยการมสวนรวมในการสรางและเพมความตระหนกในคณคา

ของสขภาพ สนบสนนขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบตอสขภาพ การสรางเครอขาย

การเรยนรและน�าเสนอทางเลอกในการสงเสรมสขภาพผานการก�าหนดนโยบายของทองถน เปนตน

สขภาพแหงชาต (สช.) ไดเปนเจาภาพจดประชมนานาชาตการประเมนผลกระทบทางสขภาพ

ภาคพนเอเชยแปซฟคหรอ IHIA เมอเดอน ธนวาคม 2551 และไดมการประกาศ “ปฏญญา

เชยงใหม” ซงเปนฉนทามตจากทประชมใหเปนพนธะสญญารวมกนทจะผลกดนใหหนวยงาน

ทเกยวของดานการพฒนาของแตละประเทศและองคกรสนบสนนการพฒนาของแตละประเทศ

ใชHIA เปนเครองมอรวมในการพจารณานโยบายสาธารณะหรอโครงการพฒนาตางๆในอนาคต

โดยใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาตประสานกบกระทรวงการตางประเทศส�านกงานเลขาธการ

อาเซยนและหนวยงานอนๆทเกยวของ เพอผลกดนใหเกดการพฒนากลไกและใหมการน�าHIA

ไปใชเปนเครองมอในการพฒนาภมภาคอาเซยนตอไป

ไดท�าการขยายเครอขายการด�าเนนงานดาน HIA ไปยงระดบภมภาคผานทางสถาบนการศกษา

โดยมเครอข ายภาคเหนออย ทมหาวทยาลยเชยงใหม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอท

มหาวทยาลยขอนแกนภาคกลางทมหาวทยาลยมหดลและภาคใตทมหาวทยาลยสงขลานครนทร

โดยสถาบนการศกษาจะมสวนรวมในการพฒนาระบบและกรอบการวเคราะหทเหมาะสม รวมถง

การพฒนาบคคลากรดานHIAทมศกยภาพในการขบเคลอนและผลกดนกระบวนการนโยบาย

สาธารณะเพอสขภาพและระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพตอไปในอนาคต

และสงแวดลอมมอ�านาจในมอตามกฎหมายเกยวกบEIAอยแลว

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

88.

หนวยงานทควรเปนเจาภาพส�าหรบกจกรรมท 3 และ 4 น กคอ หนวยงานใหทนวจยตางๆ

และนกวชาการในมหาวทยาลย

ท�ำไมตองมกำรศกษำ HIA in EIA ในประเทศไทย

- EIA เปนเครองมอหนงทถกน�ามาใชเพอปองกนและเตอนใหเหนผลกระทบทจะเกดขนจากการ

พฒนาโครงการกอนทเรมด�าเนนโครงการ

- การพฒนาโครงการจ�านวนหนงไดสงผลกระทบตอสขภาพ กลายเปนภาระของรฐบาลในการ

เยยวยารกษาทงงบประมาณการลงทน และคาใชจายการด�าเนนการ และกลายเปนภาระของ

บคคลทจะตองรกษาดแลสขภาพของตนเองโดยททางโครงการมไดเขามารวมในการแกไขปญหา

-พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ก�าหนด“สขภาพเปนสทธขนพนฐานสวนบคคล”และมาตรา

67วรรค2ในรฐธรรมนญฯพ.ศ.2550ก�าหนดใหโครงการบางประเภทบางขนาดตองท�าHIA

สถำนกำรณกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพในปจจบน

เมอมการประกาศพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550มาตรา5,10,11และรฐธรรมนญ

ฉบบราชอาณาจกรไทยพ.ศ. 2550มาตรา 67 วรรค2 (ดงไดกลาวมาขางตน)หนวยงานและสถานประกอบการ

รวมถงประชาชนผมสวนไดสวนเสยทงทไดรบผลกระทบโดยตรงและโดยออม ไดใหความสนใจในเรองของHIAมากขน

จงท�าใหHIAกลายเปนเรองใหมส�าหรบสงคมไทย (ถงแมวาววฒนาการของHIA มการพฒนามาอยางตอเนอง) และ

กลายเปนประเดนรอนทมการหยบขนมาพดคย/ตอรองกนระหวางรฐบาลหนวยงานภาครฐทเกยวของภาคเอกชน

และประชาชนผไดรบผลกระทบ

เครอขายประชาชนภาคตะวนออก ไดหยบมาตรา 67 วรรค2ขนมาเปนขอตอสในการเรยกรอง

ใหรฐบาลหนวยงานรฐทเกยวของและภาคเอกชนชะลอการลงทนในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทโดยรอบ

ประเดนเหลานจงดเหมอนวา HIA ก�าลงกลายเปนเงอนไขท�าใหการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศชะงก

ทงๆทเจตนารมณของHIA คอ ตองการเปนจดเรมตนของการแลกเปลยนเรยนรและหาทางออกรวมกนระหวาง

ทกภาคสวนทเกยวของ

ปจจบนมหลายหนวยงานรวมกบสถานประกอบการไดพยายามน�ารองด�าเนนการดานHIA ในพนท

โครงการอยางไรกตามเรองนเปนเรองทคอนขางใหมอาจมความเขาใจในความหมายและวธการปฏบตทแตกตางกนไป

อกทงยงไมมแนวทางก�ากบการด�าเนนงานดานนอยางชดเจน จงท�าใหการด�าเนนงานเปนไปอยางลาชา และยงม

อกหลายค�าถาม หลายประเดนทยงไมสามารถตอบโจทยได ดงนน ประเดนทควรท�าความเขาใจใหตรงกน

คอความหมายและเจตนารมณของการท�าHIA โครงการทเปนdirectlyhealth-relatedนน เจาภาพของโครงการ

ควรตองวางแผนและท�าการประเมนผลตอสขภาพ สวนโครงการทไมใช directlyhealth-relatedนนคอ โครงการ

ทควรพจารณาท�าHIAและสงทควรท�า กคอท�าใหการประเมนผลกระทบตอสขภาพในรายงานEIAมความชดเจน

มากขนวากจการประเภทใดทก�าหนดไววาตองท�าEIAจะตองท�าการประเมนผลตอสขภาพ(HIA)อยางไรบาง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

89

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

87.

ตวอยำงรปแบบกำรด�ำเนนกำร HIA for HPP ในสงคมไทย ไดแก

- กำรพฒนำกระบวนกำร HIA ในระดบชมชนและทองถนเพอสรางและผลกดนนโยบายสาธารณะ

- กำรพฒนำ HIA ส�ำหรบนโยบำยและขอตกลงระหวำงประเทศประเทศไทยโดยคณะกรรมการ

- กำรพฒนำ HIA ในสถำบนกำรศกษำ แผนงานHPP-HIAภายใตสถาบนวจยระบบสาธารณสข

- กำรก�ำหนดหลกเกณฑและวธกำรประเมนผลกระทบดำนสขภำพทเกดจำกนโยบำยสำธำรณะ

ทงระดบนโยบำยและระดบปฏบตกำร โดยคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ตามมาตรา25 (5)

พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550 ปจจบนอยในระหวางการยกรางขอความคดเหน

จากผมสวนเกยวของ

2. Health Impact Assessment in Environmental Impact Assessment :HIAinEIAคอ

การประเมนผลกระทบตอสขภาพเปนสวนหนงของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมซงยทธศาสตรน

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม(สผ.)กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมมอ�านาจในมอตามกฎหมายเกยวกบEIAอยแลว

3.กำรวจยและกำรจดกำรควำมร หากวางแผนในภาพรวมเปนอยางด งานวจยจะชวยเสรม

กระบวนการHIAinEIAและHIAforHPPไดเปนอยางด

4.Training คอ การฝกอบรม จ�าเปนตองมการฝกอบรมบคลากรในภาคสวนตางๆ ใหมความร

ความเขาใจเรองHIAใหมากขน

เพอสขภาพในระดบทองถนโดยอาศยการมสวนรวมในการสรางและเพมความตระหนกในคณคา

ของสขภาพ สนบสนนขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบตอสขภาพ การสรางเครอขาย

การเรยนรและน�าเสนอทางเลอกในการสงเสรมสขภาพผานการก�าหนดนโยบายของทองถน เปนตน

สขภาพแหงชาต (สช.) ไดเปนเจาภาพจดประชมนานาชาตการประเมนผลกระทบทางสขภาพ

ภาคพนเอเชยแปซฟคหรอ IHIA เมอเดอน ธนวาคม 2551 และไดมการประกาศ “ปฏญญา

เชยงใหม” ซงเปนฉนทามตจากทประชมใหเปนพนธะสญญารวมกนทจะผลกดนใหหนวยงาน

ทเกยวของดานการพฒนาของแตละประเทศและองคกรสนบสนนการพฒนาของแตละประเทศ

ใชHIA เปนเครองมอรวมในการพจารณานโยบายสาธารณะหรอโครงการพฒนาตางๆในอนาคต

โดยใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาตประสานกบกระทรวงการตางประเทศส�านกงานเลขาธการ

อาเซยนและหนวยงานอนๆทเกยวของ เพอผลกดนใหเกดการพฒนากลไกและใหมการน�าHIA

ไปใชเปนเครองมอในการพฒนาภมภาคอาเซยนตอไป

ไดท�าการขยายเครอขายการด�าเนนงานดาน HIA ไปยงระดบภมภาคผานทางสถาบนการศกษา

โดยมเครอข ายภาคเหนออย ทมหาวทยาลยเชยงใหม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอท

มหาวทยาลยขอนแกนภาคกลางทมหาวทยาลยมหดลและภาคใตทมหาวทยาลยสงขลานครนทร

โดยสถาบนการศกษาจะมสวนรวมในการพฒนาระบบและกรอบการวเคราะหทเหมาะสม รวมถง

การพฒนาบคคลากรดานHIAทมศกยภาพในการขบเคลอนและผลกดนกระบวนการนโยบาย

สาธารณะเพอสขภาพและระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพตอไปในอนาคต

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

88.

หนวยงานทควรเปนเจาภาพส�าหรบกจกรรมท 3 และ 4 น กคอ หนวยงานใหทนวจยตางๆ

และนกวชาการในมหาวทยาลย

ท�ำไมตองมกำรศกษำ HIA in EIA ในประเทศไทย

- EIA เปนเครองมอหนงทถกน�ามาใชเพอปองกนและเตอนใหเหนผลกระทบทจะเกดขนจากการ

พฒนาโครงการกอนทเรมด�าเนนโครงการ

- การพฒนาโครงการจ�านวนหนงไดสงผลกระทบตอสขภาพ กลายเปนภาระของรฐบาลในการ

เยยวยารกษา ทงงบประมาณการลงทน และคาใชจายการด�าเนนการ และกลายเปนภาระของ

บคคลทจะตองรกษาดแลสขภาพของตนเองโดยททางโครงการมไดเขามารวมในการแกไขปญหา

-พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ก�าหนด“สขภาพเปนสทธขนพนฐานสวนบคคล”และมาตรา

67วรรค2ในรฐธรรมนญฯพ.ศ.2550ก�าหนดใหโครงการบางประเภทบางขนาดตองท�าHIA

สถำนกำรณกำรประเมนผลกระทบตอสขภำพในปจจบน

เมอมการประกาศพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550มาตรา5,10,11และรฐธรรมนญ

ฉบบราชอาณาจกรไทยพ.ศ. 2550มาตรา 67 วรรค2 (ดงไดกลาวมาขางตน)หนวยงานและสถานประกอบการ

รวมถงประชาชนผมสวนไดสวนเสย ทงทไดรบผลกระทบโดยตรงและโดยออม ไดใหความสนใจในเรองของHIAมากขน

จงท�าใหHIAกลายเปนเรองใหมส�าหรบสงคมไทย (ถงแมวาววฒนาการของHIAมการพฒนามาอยางตอเนอง) และ

กลายเปนประเดนรอนทมการหยบขนมาพดคย/ตอรองกนระหวางรฐบาลหนวยงานภาครฐทเกยวของภาคเอกชน

และประชาชนผไดรบผลกระทบ

เครอขายประชาชนภาคตะวนออก ไดหยบมาตรา 67 วรรค2ขนมาเปนขอตอสในการเรยกรอง

ใหรฐบาลหนวยงานรฐทเกยวของและภาคเอกชนชะลอการลงทนในนคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทโดยรอบ

ประเดนเหลานจงดเหมอนวา HIA ก�าลงกลายเปนเงอนไขท�าใหการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศชะงก

ทงๆทเจตนารมณของHIA คอ ตองการเปนจดเรมตนของการแลกเปลยนเรยนรและหาทางออกรวมกนระหวาง

ทกภาคสวนทเกยวของ

ปจจบนมหลายหนวยงานรวมกบสถานประกอบการไดพยายามน�ารองด�าเนนการดานHIA ในพนท

โครงการอยางไรกตามเรองนเปนเรองทคอนขางใหมอาจมความเขาใจในความหมายและวธการปฏบตทแตกตางกนไป

อกทงยงไมมแนวทางก�ากบการด�าเนนงานดานนอยางชดเจน จงท�าใหการด�าเนนงานเปนไปอยางลาชา และยงม

อกหลายค�าถาม หลายประเดนทยงไมสามารถตอบโจทยได ดงนน ประเดนทควรท�าความเขาใจใหตรงกน

คอความหมายและเจตนารมณของการท�าHIA โครงการทเปนdirectlyhealth-relatedนน เจาภาพของโครงการ

ควรตองวางแผนและท�าการประเมนผลตอสขภาพ สวนโครงการทไมใช directlyhealth-relatedนนคอ โครงการ

ทควรพจารณาท�าHIAและสงทควรท�ากคอท�าใหการประเมนผลกระทบตอสขภาพในรายงานEIAมความชดเจน

มากขนวากจการประเภทใดทก�าหนดไววาตองท�าEIAจะตองท�าการประเมนผลตอสขภาพ(HIA)อยางไรบาง

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

90

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

89.

ซงนาจะแตกตางกนตามประเภทของกจการเชนการสรางโรงแรมเกนกวา80หองกบการสรางโรงไฟฟาพลงนวเคลยร

ยอมมผลกระทบตอสขภาพแตกตางกนกนาจะก�าหนดรายการการประเมนผลกระทบตอสขภาพไวแตกตางกนดวย

ป พ.ศ. 2552 คณะกรรมการสขภาพแหงชาต โดยอาศยอ�านาจตามมาตรา 25 วรรคหนง (5)

แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ไดประกาศก�าหนดหลกเกณฑและวธการในการตดตามและประเมน

ผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ(5)ไว4กรณทควรตองท�าการประเมนผลกระทบตอสขภาพดงน

1. โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพตามมาตรา67วรรค2ในรฐธรรมนญ2550(HIAinEIA=EHIA)

2. นโยบายสาธารณะและการด�าเนนกจกรรมดานการวางแผนพฒนาทควรประเมนผลกระทบ

ดานสขภาพโดยรเรมจากหนวยงานเจาของโครงการหรอหนวยงานวางแผนพฒนา

3.นโยบายสาธารณะ โครงการหรอกจกรรมทควรประเมนผลกระทบดานสขภาพ โดยการขอใชสทธ

จากบคคลหรอคณะบคคลตามมาตรา11(พรบ.สขภาพแหงชาต2550)

4.การประเมนผลกระทบดานสขภาพ ในฐานะกระบวนการเรยนรรวมกนของสงคมในระดบชมชน

หรอทองถน เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพของประชาชนทไมอยใน

3กรณขางตน(CommunityHealthImpactAssessment:CHIA)

ส�านกนโยบายและแผน ไดออกแนวทางการประเมนผลกระทบตอสขภาพในรายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย (HIA in EIA) ฉบบปรบปรงเมอเดอนกนยายน 2552 โดยมกระบวนการ

ด�าเนนการประกอบดวย5ขนตอนหลกดงน

1. การกลนกรองโครงการ(Screening) เพอพจารณาวาโครงการหรอกจกรรมนนๆตองด�าเนนการ

ประเมนแบบใดมความจ�าเปนหรอไมในการด�าเนนการประเมนผลกระทบซงควรตองพจารณาประเดนความรนแรง

ของผลกระทบขนาดของผลกระทบและจ�านวนประชากรทอาจไดรบผลกระทบโดยเฉพาะประชากรกลมเสยง

2. การก�าหนดขอบเขต (Scoping) เพอก�าหนดขอบเขตและประเดนส�าคญในการประเมนผลกระทบ

ใหถกตองครอบคลมและชดเจน รวมทงประเดนความสนใจ ขอหวงกงวลของสาธารณชน โดยก�าหนดกรอบแนวคด

และเขตพนทใหชดเจนดวย

Publicscoping เปนขนตอนของกระบวนการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของประชาชน

ตอประเดนทางสขภาพทส�าคญ

3. การประเมนผลกระทบ (Appraisal) เพอคาดการณผลกระทบทอาจจะเกดขนในดานตางๆ

จากการด�าเนนโครงการหรอกจกรรม โดยตองพจารณาจากปจจยตางๆทเกยวของอยางครอบคลม โดยตองอาศย

การบรณาการองคความรและเครองมอจากหลายศาสตร เชน ทางการแพทย วทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร

เศรษฐศาสตรสงคมเปนตน

ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ไดออกแนวทางการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย (HIA in EIA) ฉบบปรบปรง

เมอเดอนกนยายน2552โดยมกระบวนการด�าเนนการประกอบดวย5ขนตอนหลกดงน

แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ไดประกาศก�าหนดหลกเกณฑและวธการในการตดตามและประเมน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

91

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

89.

ซงนาจะแตกตางกนตามประเภทของกจการเชนการสรางโรงแรมเกนกวา80หองกบการสรางโรงไฟฟาพลงนวเคลยร

ยอมมผลกระทบตอสขภาพแตกตางกนกนาจะก�าหนดรายการการประเมนผลกระทบตอสขภาพไวแตกตางกนดวย

ป พ.ศ. 2552 คณะกรรมการสขภาพแหงชาต โดยอาศยอ�านาจตามมาตรา 25 วรรคหนง (5)

แหงพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550ไดประกาศก�าหนดหลกเกณฑและวธการในการตดตามและประเมน

ผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ(5)ไว4กรณทควรตองท�าการประเมนผลกระทบตอสขภาพดงน

1. โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพตามมาตรา67วรรค2ในรฐธรรมนญ2550(HIAinEIA=EHIA)

2. นโยบายสาธารณะและการด�าเนนกจกรรมดานการวางแผนพฒนาทควรประเมนผลกระทบ

ดานสขภาพโดยรเรมจากหนวยงานเจาของโครงการหรอหนวยงานวางแผนพฒนา

3.นโยบายสาธารณะ โครงการหรอกจกรรมทควรประเมนผลกระทบดานสขภาพ โดยการขอใชสทธ

จากบคคลหรอคณะบคคลตามมาตรา11(พรบ.สขภาพแหงชาต2550)

4.การประเมนผลกระทบดานสขภาพ ในฐานะกระบวนการเรยนรรวมกนของสงคมในระดบชมชน

หรอทองถน เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพของประชาชนทไมอยใน

3กรณขางตน(CommunityHealthImpactAssessment:CHIA)

ส�านกนโยบายและแผน ไดออกแนวทางการประเมนผลกระทบตอสขภาพในรายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย (HIA in EIA) ฉบบปรบปรงเมอเดอนกนยายน 2552 โดยมกระบวนการ

ด�าเนนการประกอบดวย5ขนตอนหลกดงน

1. การกลนกรองโครงการ(Screening) เพอพจารณาวาโครงการหรอกจกรรมนนๆตองด�าเนนการ

ประเมนแบบใดมความจ�าเปนหรอไมในการด�าเนนการประเมนผลกระทบซงควรตองพจารณาประเดนความรนแรง

ของผลกระทบขนาดของผลกระทบและจ�านวนประชากรทอาจไดรบผลกระทบโดยเฉพาะประชากรกลมเสยง

2. การก�าหนดขอบเขต (Scoping) เพอก�าหนดขอบเขตและประเดนส�าคญในการประเมนผลกระทบ

ใหถกตองครอบคลมและชดเจน รวมทงประเดนความสนใจ ขอหวงกงวลของสาธารณชน โดยก�าหนดกรอบแนวคด

และเขตพนทใหชดเจนดวย

Publicscoping เปนขนตอนของกระบวนการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของประชาชน

ตอประเดนทางสขภาพทส�าคญ

3. การประเมนผลกระทบ (Appraisal) เพอคาดการณผลกระทบทอาจจะเกดขนในดานตางๆ

จากการด�าเนนโครงการหรอกจกรรม โดยตองพจารณาจากปจจยตางๆทเกยวของอยางครอบคลม โดยตองอาศย

การบรณาการองคความรและเครองมอจากหลายศาสตร เชน ทางการแพทย วทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร

เศรษฐศาสตรสงคมเปนตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

90.

4. การทบทวนรางรายงาน (Reviewing) และ กระบวนการตดสนใจ (Decisionmaking)

เพอทบทวน (ราง) รายงานการประเมนผลกระทบโดยภาคสวนตางๆและเพอใหผทมอ�านาจในการตดสนใจพจารณา

อนญาตหรอไมอนญาตใหด�าเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆพรอมทงใหเหตผลประกอบการพจารณา

4.1Public review เปนขนตอนของกระบวนการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของประชาชน

ตอรางรายงานHIAทหนวยงาน/สถานประกอบการไดจดท�าขนเพอเสนอตอผมอ�านาจในการตดสนใจ

5. การตดตามและประเมนผล (Monitoring and evaluation) เพอตดตามและประเมนผล

การด�าเนนงานตามขอบเขตและประเดนทเปนขอหวงกงวลจากการด�าเนนงานในพนท

อยางไรกตามแนวทางนเปนแนวทางกลางไมใชเปนแนวทางส�าหรบแตละประเภทโครงการซงควรม

ความแตกตางกนในรายละเอยดและแนวทางนไดพฒนาขนมาโดยไมไดผานการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ

จากผลการศกษาของ พรชย และ สรนยา (16) เรอง การพฒนาแนวทางการท�า HIA in EIA

ในประเทศไทย โดยผานกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของพบวา ในกระบวนการท�าHIA นนควรมการ

เตรยมพนทและขอมลการก�าหนดแผนการด�าเนนงานรวมถงการจดตงคณะท�างาน/คณะกรรมการโดยใหผน�าหรอ

ตวแทนชมชน เขามามสวนรวมตงแตขนตอนแรก เพราะเปนการเพมคณคาใหกบกระบวนการมสวนรวมและ

ลดความขดแยงทอาจจะเกดขนนอกจากนยงพบวาขนตอนการตดตามและประเมนผล (M&E) เปนขนตอนทส�าคญทสด

แตจะเปนการด�าเนนการทยากทสด เพราะตองการการมสวนรวมจากหลายฝาย รวมถงตองการความเขมแขงของ

หนวยงานรฐทท�าหนาทในการตดตามตรวจสอบอยางแทจรงโดยใหประชาชนเขาไปมสวนรวมปญหาดานสงแวดลอม

ทสงผลกระทบตอสขภาพในปจจบนสาเหตหนงเกดเนองจากการขาดการตดตามและประเมนผลกระทบ

โดยใหประชาชนเขาไปมสวนรวมอยางแทจรง

ส�าหรบโครงการทยงไมเกดหรอยงไมไดกอสราง ในขนตอนMonitoring andevaluationนน

บรษททปรกษาฯควรเสนอมาตรการลดผลกระทบทางลบและสงเสรมผลดานบวกทคาดวานาจะท�าไดจรงทผานการ

รบฟงความเหนของประชาชนแลวใหปรากฏอยในรายงานและประชาชนสามารถเขาถงไดและมสวนรวมตดตาม

ตรวจสอบใหมการปฏบตตามมาตรการเหลานน

โดยสรป ภำรกจทส�ำคญของ HIA คอ

1. เพมความส�าคญหรอคณคาของมตทางสขภาพ ในกระบวนการก�าหนดนโยบายในระดบตางๆ

ทงในระดบนโยบาย แผนงาน หรอโครงการ เพอใหเกดการคมครองและสรางเสรมสขภาพ

ของประชาชนทงในระดบชาตและระดบทองถน โดยการแสดงน�าหนกและขอมลหลกฐานเกยวกบ

ผลกระทบทางสขภาพทงทางบวกและทางลบ รวมทงแสดงขอหวงใยทางสขภาพทชดเจน

และเปนระบบ ซงเปนขอคนพบทไดจากการประเมนผลกระทบทางสขภาพ ท�าใหการตดสนใจ

ในกระบวนการตางๆทจะเกดขนยนอยบนฐานขอมลทเปนจรง และมความครบถวนมากขน

2.สรางการมสวนรวมของภาคประชาชนและกลไกในการขยายขดความสามารถในการเรยนรรวมกน

และสรางส�านกของประชาชนในการคมครองและสรางเสรมสขภาพของตนเองในการวางแผน

เพอปกปองและสรางเสรมสขภาพและลดความขดแยงในการก�าหนดนโยบายแผนงานหรอโครงการ

ทงในระดบชาตและระดบทองถน

Publicreviewเปนขนตอนของกระบวนการรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของประชาชน

ตอรางรายงานHIAทหนวยงาน/สถานประกอบการไดจดท�าขนเพอเสนอตอผมอ�านาจในการตดสนใจ

เตรยมพนทและขอมลการก�าหนดแผนการด�าเนนงานรวมถงการจดตงคณะท�างาน/คณะกรรมการโดยใหผน�าหรอ

ในกระบวนการตางๆ ทจะเกดขนอยบนฐานขอมลทเปนจรง และมความครบถวนมากขน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

92

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

91.

ปจจยทก�ำหนดสขภำพ

ถงตอนน สขภาพไมไดหมายถงการปวยเปนโรคกบไมเปนโรคเทานน ในทนความหมายของสขภาพ

หมายถง“ภาวะทเปนสขหรอสขภาวะทงทางกายจตสงคมและจตวญญาณ/ปญญารวมไปถงการวเคราะหปจจย

ก�าหนดสขภาพอกดวย”

ปจจยก�ำหนดสขภำพ หมายถง ปจจยตางๆทมผลกระทบตอสขภาพ (สขภาวะ)หรอปจจยทม

อทธพลตอเงอนไขทางสขภาพและก�าหนดความแตกตางหรอความไมเทาเทยมดานสขภาพ ซงตองมองแบบเชอมโยง

ในภาพรวม

ในการจ�าแนกและจดกลม“ปจจยทก�ำหนดสขภำพ”มกมความแตกตางกนไปตามความเหมาะสม

ในแตละกรณ ซงการเลอกแบบจ�าลองหรอรปแบบของปจจยทก�าหนดสขภาพจ�าเปนตองใชดลยพนจของผประเมน

รวมกนกบการปรกษาหารอกบชมชนอยางใกลชด จนเกดความยอมรบปจจยเหลานนรวมกน เพอน�าแบบจ�าลอง

หรอรปแบบของปจจยทก�าหนดสขภาพไปใชในการประเมนผลกระทบทางสขภาพตอไป

ซงสามารถพจารณาได3แนวทางหลกๆไดแก

1)ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางการวเคราะหความเสยงดานสขภาพ(HealthRiskModel)

2)ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงในภาพรวม(ComprehensiveStandard)

3)ปจจยก�าหนดสขภาพภายใตบรบทและเงอนไขของชมชน(Local-basedApproach)

ซงแตละแนวทางมจดเดนและขอจ�ากดแตกตางกนดงนน ในการน�าไปประยกตใชตองพจารณาถง

ความเหมาะสมกบกรณศกษาหรอสอดคลองกบเหตการณในชมชน

1. ปจจยก�ำหนดสขภำพตำมแนวทำงกำรวเครำะหควำมเสยงดำนสขภำพ (Health Risk Model)

ปจจยทกอใหเกดผลกระทบหรอเปนอนตรายตอสขภาพของมนษยโดยตรง ซงเปนสาเหตหลกทน�าไปสภาวะ

การเจบปวย การเกดโรค หรอความพการของรางกาย โดยอาจเปนผลมาจากการรบสมผสสงทเปนอนตราย

ตอสขภาพความผดปกตทางกรรมพนธรวมถงรปแบบการด�าเนนชวตหรอการมพฤตกรรมเสยงสวนบคคลเปนตน

ภายใตกรอบคดปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางการวเคราะหความเสยงดานสขภาพนปจจยคกคาม

สขภาพ(Healthhazards)และความเสยงดานสขภาพ(Healthrisks)เปนปจจยหลกทส�าคญทมผลตอภาวะสขภาพ

ของแตละบคคล ปจจยก�าหนดสขภาพภายใตแนวทางน จงใหความส�าคญกบความรทางชววทยาและขอมล

ทางวทยาศาสตรเปนหลกในการพสจนความสมพนธในเชงเหตปจจย (Causal relation) เพอหาวาปจจยเสยงตวใด

ทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยซงปจจยเสยงดงกลาวตองสามารถวนจฉยโรคทางคลนกได

2. ปจจยก�ำหนดสขภำพทมองควำมเชอมโยงในภำพรวม (Comprehensive Standard)

หมายถงปจจยหรอเงอนไขตางๆทมอทธพลหรอมผลกระทบตอสขภาวะของมนษย(Humanwell-being)ซงปจจบน

เปนทยอมรบกนมากขนวา ปจจยทางดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมมผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคนเรา

ซงครอบคลมถงปจจยทางดานชวภาพอยาง อาย และเพศดวย เราเรยกปจจยตางๆทซบซอนเหลานทมผลกระทบ

ตอสขภาพวา “ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงในภาพรวม” (Comprehensive standard) เชน

ซงแตละแนวทางมจดเดนและขอจ�ากดแตกตางกนดงนนในการน�าไปประยกตใชตองพจารณา

ถงความเหมาะสมกบกรณศกษาหรอสอดคลองกบเหตการณในชมชน

ภายใตกรอบคดปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางการวเคราะหความเสยงดานสขภาพนปจจย

คกคามสขภาพ(Healthhazards)และความเสยงดานสขภาพ(Healthrisks)เปนปจจยหลกทส�าคญทมผลตอ

ภาวะสขภาพของแตละบคคล ปจจยก�าหนดสขภาพภายใตแนวทางน จงใหความส�าคญกบความรทางชววทยาและ

ขอมลทางวทยาศาสตรเปนหลกในการพสจนความสมพนธในเชงเหตปจจย(Causalrelation)เพอหาวาปจจยเสยง

ตวใดทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยซงปจจยเสยงดงกลาวตองสามารถวนจฉยโรคทางคลนกได

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

93

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

91.

ปจจยทก�ำหนดสขภำพ

ถงตอนน สขภาพไมไดหมายถงการปวยเปนโรคกบไมเปนโรคเทานน ในทนความหมายของสขภาพ

หมายถง“ภาวะทเปนสขหรอสขภาวะทงทางกายจตสงคมและจตวญญาณ/ปญญารวมไปถงการวเคราะหปจจย

ก�าหนดสขภาพอกดวย”

ปจจยก�ำหนดสขภำพ หมายถง ปจจยตางๆทมผลกระทบตอสขภาพ (สขภาวะ)หรอปจจยทม

อทธพลตอเงอนไขทางสขภาพและก�าหนดความแตกตางหรอความไมเทาเทยมดานสขภาพซงตองมองแบบเชอมโยง

ในภาพรวม

ในการจ�าแนกและจดกลม“ปจจยทก�ำหนดสขภำพ”มกมความแตกตางกนไปตามความเหมาะสม

ในแตละกรณ ซงการเลอกแบบจ�าลองหรอรปแบบของปจจยทก�าหนดสขภาพจ�าเปนตองใชดลยพนจของผประเมน

รวมกนกบการปรกษาหารอกบชมชนอยางใกลชด จนเกดความยอมรบปจจยเหลานนรวมกน เพอน�าแบบจ�าลอง

หรอรปแบบของปจจยทก�าหนดสขภาพไปใชในการประเมนผลกระทบทางสขภาพตอไป

ซงสามารถพจารณาได3แนวทางหลกๆไดแก

1)ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางการวเคราะหความเสยงดานสขภาพ(HealthRiskModel)

2)ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงในภาพรวม(ComprehensiveStandard)

3)ปจจยก�าหนดสขภาพภายใตบรบทและเงอนไขของชมชน(Local-basedApproach)

ซงแตละแนวทางมจดเดนและขอจ�ากดแตกตางกนดงนน ในการน�าไปประยกตใชตองพจารณาถง

ความเหมาะสมกบกรณศกษาหรอสอดคลองกบเหตการณในชมชน

1. ปจจยก�ำหนดสขภำพตำมแนวทำงกำรวเครำะหควำมเสยงดำนสขภำพ (Health Risk Model)

ปจจยทกอใหเกดผลกระทบหรอเปนอนตรายตอสขภาพของมนษยโดยตรง ซงเปนสาเหตหลกทน�าไปสภาวะ

การเจบปวย การเกดโรค หรอความพการของรางกาย โดยอาจเปนผลมาจากการรบสมผสสงทเปนอนตราย

ตอสขภาพความผดปกตทางกรรมพนธรวมถงรปแบบการด�าเนนชวตหรอการมพฤตกรรมเสยงสวนบคคลเปนตน

ภายใตกรอบคดปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางการวเคราะหความเสยงดานสขภาพนปจจยคกคาม

สขภาพ(Healthhazards)และความเสยงดานสขภาพ(Healthrisks)เปนปจจยหลกทส�าคญทมผลตอภาวะสขภาพ

ของแตละบคคล ปจจยก�าหนดสขภาพภายใตแนวทางน จงใหความส�าคญกบความรทางชววทยาและขอมล

ทางวทยาศาสตรเปนหลกในการพสจนความสมพนธในเชงเหตปจจย (Causal relation) เพอหาวาปจจยเสยงตวใด

ทกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยซงปจจยเสยงดงกลาวตองสามารถวนจฉยโรคทางคลนกได

2. ปจจยก�ำหนดสขภำพทมองควำมเชอมโยงในภำพรวม (Comprehensive Standard)

หมายถงปจจยหรอเงอนไขตางๆทมอทธพลหรอมผลกระทบตอสขภาวะของมนษย(Humanwell-being)ซงปจจบน

เปนทยอมรบกนมากขนวา ปจจยทางดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมมผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคนเรา

ซงครอบคลมถงปจจยทางดานชวภาพอยาง อาย และเพศดวย เราเรยกปจจยตางๆทซบซอนเหลานทมผลกระทบ

ตอสขภาพวา “ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงในภาพรวม” (Comprehensive standard) เชน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

92.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 92 

เปนทยอมรบกนมากขนวา ปจจยทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมมผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคนเรา ซงครอบคลมถงปจจยทางดานชวภาพอยาง อาย และเพศดวย เราเรยกปจจยตางๆ ทซบซอนเหลานทมผลกระทบ ตอสขภาพวา “ปจจยกาหนดสขภาพทมองความเชอมโยงในภาพรวม” (Comprehensive standard) เชน ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทาง Merseyside model ปจจยกาหนดสขภาพในกรณประเทศแคนาดา หรอปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model เปนตน

2.1 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทาง Merseyside model ถกพฒนาขนมาโดยผเชยวชาญดาน

การประเมนผลกระทบทางสขภาพทมหาวทยาลยลเวอรพล (University of Liverpool) ประเทศองกฤษ โดยปจจย ทสงผลกระทบตอสขภาพของมนษยประกอบดวย 6 ปจจยหลก คอ ปจจยทางดานชวภาพ วถการดาเนนชวต/สภาพแวดลอมภายในครอบครวสงแวดลอมทางสงคม สงแวดลอมทางกายภาพ บรการสาธารณะ และนโยบายสาธารณะ ตวอยางปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทาง Merseyside model ดงตารางท 8

ตารางท 8 ปจจยกาหนดสขภาพทมองความเชอมโยงเปนภาพรวมตามแนวทาง Merseyside model

ปจจยทมอทธพลตอสขภาพ ตวอยางปจจยกาหนดสขภาพ

ปจจยทางดานชวภาพ อาย เพศ ปจจยทางพนธกรรม ฯลฯ

วถการดาเนนชวต/ สภาพแวดลอมของแตละบคคล หรอภายในครอบครว

บทบาทหนาทและโครงสรางภายในครอบครว ระดบการศกษา อาชพ การวางงาน พฤตกรรมเสยงดานสขภาพ อาหาร การสบบหร การบรโภคเครองดมแอลกอฮอล การใชยาผดประเภท การออกกาลงกาย การพกผอน รปแบบการเดนทาง ฯลฯ

สงแวดลอมทางสงคม วฒนธรรม ความกดดนจากคนรอบขาง ความรสกแบงแยกการเกอหนนทางสงคม เชน เครอขายทางสงคม การมสวนรวมในชมชน ฯลฯ

สงแวดลอมทางกายภาพ คณภาพนา อากาศ เสยง กลนรบกวน การกาจดขยะและวสดเหลอใช สภาพแวดลอมในทอยอาศย สภาพการทางาน ความปลอดภยในชวตและทรพยสน การเดนทาง ฯลฯ

บรการสาธารณะ การเขาถงบรการสาธารณะตางๆและคณภาพของบรการเชน สถานพยาบาล บรการทางดานสงคม แหลงพกผอน

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 93 

หยอนใจ ขนสงมวลชน การจางงาน นโยบายและบรการสาธารณะอนๆ ทเกยวของกบสขภาพ ฯลฯ

นโยบายสาธารณะ แนวโนมดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสขภาพการใหความสาคญกบทองถนและชาต นโยบาย แผนงาน โครงการตางๆ ฯลฯ

2.2 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model นาเสนอใหเหน

ถงปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพและสภาวะแวดลอมสขภาพของมนษยและตวมนษยเองอยเปนระดบหรอ เปนลาดบขนไป จากปจจยทอยในตวมนษยเองไปสปจจยในระดบชมชนและสงคมทกวางขน ผลลพธดานสขภาพ จงเปนผลมาจากการมปฏสมพนธกนระหวางเงอนไขปจจยตางๆ ในแตละระดบ ซงแบงเปน 5 ระดบ ดงภาพท 8

ภาพท 8 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model

1) ปจจยทอยในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจาตว เชน อาย เพศ และพนธกรรม ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2) ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษย เชน พฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรม การเดนทาง พฤตกรรมการพกผอน

ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางMerseysidemodel ปจจยก�าหนดสขภาพในกรณประเทศแคนาดาหรอปจจย

ก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodelเปนตน

2.1ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางMerseysidemodelถกพฒนาขนมาโดยผเชยวชาญดานการ

ประเมนผลกระทบทางสขภาพทมหาวทยาลยลเวอรพล (University of Liverpool) ประเทศองกฤษ โดยปจจย

ทสงผลกระทบตอสขภาพของมนษยประกอบดวย 6 ปจจยหลก คอ ปจจยทางดานชวภาพ วถการด�าเนนชวต/

สภาพแวดลอมภายในครอบครวสงแวดลอมทางสงคม สงแวดลอมทางกายภาพ บรการสาธารณะ และนโยบาย

สาธารณะตวอยางปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางMerseysidemodelดงตารางท8

ตารางท8ปจจยก�าหนดสขภาพทมองความเชอมโยงเปนภาพรวมตามแนวทางMerseysideModel

สภาพแวดลอมภายในครอบครวสงแวดลอมทางสงคมสงแวดลอมทางกายภาพบรการสาธารณะและนโยบาย

ตำรำงท 8

วฒนธรรม ความกดดนจากคนรอบขาง ความรสกแบงแยก

การเกอหนนทางสงคมเชนเครอขายทางสงคมการมสวนรวม

ในชมชนฯลฯ

การเขาถงบรการสาธารณะตางๆ และคณภาพของบรการ

เชน สถานพยาบาล บรการทางดานสงคม แหลงพกผอน

หยอนใจ ขนสงมวลชน การจางงาน นโยบายและบรการ

สาธารณะอนๆทเกยวของกบสขภาพฯลฯ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

94

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

93.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 93 

หยอนใจ ขนสงมวลชน การจางงาน นโยบายและบรการสาธารณะอนๆ ทเกยวของกบสขภาพ ฯลฯ

นโยบายสาธารณะ แนวโนมดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสขภาพการใหความสาคญกบทองถนและชาต นโยบาย แผนงาน โครงการตางๆ ฯลฯ

2.2 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model นาเสนอใหเหน

ถงปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพและสภาวะแวดลอมสขภาพของมนษยและตวมนษยเองอยเปนระดบหรอ เปนลาดบขนไป จากปจจยทอยในตวมนษยเองไปสปจจยในระดบชมชนและสงคมทกวางขน ผลลพธดานสขภาพ จงเปนผลมาจากการมปฏสมพนธกนระหวางเงอนไขปจจยตางๆ ในแตละระดบ ซงแบงเปน 5 ระดบ ดงภาพท 8

ภาพท 8 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model

1) ปจจยทอยในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจาตว เชน อาย เพศ และพนธกรรม ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2) ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษย เชน พฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรม การเดนทาง พฤตกรรมการพกผอน

2.2 ปจจยก�ำหนดสขภำพตำมแนวทำงของ Dahlgren และ Whitehead model น�าเสนอใหเหน

ถงปจจยตางๆทมผลกระทบตอสขภาพและสภาวะแวดลอมสขภาพของมนษยและตวมนษยเองอยเปนระดบหรอ

เปนล�าดบขนไป จากปจจยทอยในตวมนษยเองไปสปจจยในระดบชมชนและสงคมทกวางขน ผลลพธดานสขภาพ

จงเปนผลมาจากการมปฏสมพนธกนระหวางเงอนไขปจจยตางๆในแตละระดบซงแบงเปน5ระดบดงภาพท8

ภำพท 8ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodel

1)ปจจยทอยในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจ�ำตวเชนอายเพศและพนธกรรม

ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2) ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษยเชนพฤตกรรมการบรโภคพฤตกรรม

การเดนทางพฤตกรรมการพกผอน

2.2ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodelน�าเสนอใหเหน

ภำพท 8 ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodel

1)ปจจยทอย ในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจ�าตว เชน อาย เพศ และพนธกรรม

ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2)ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษย เชน พฤตกรรมการบรโภคพฤตกรรม

การเดนทางพฤตกรรมการพกผอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

95

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

93.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 93 

หยอนใจ ขนสงมวลชน การจางงาน นโยบายและบรการสาธารณะอนๆ ทเกยวของกบสขภาพ ฯลฯ

นโยบายสาธารณะ แนวโนมดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสขภาพการใหความสาคญกบทองถนและชาต นโยบาย แผนงาน โครงการตางๆ ฯลฯ

2.2 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model นาเสนอใหเหน

ถงปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพและสภาวะแวดลอมสขภาพของมนษยและตวมนษยเองอยเปนระดบหรอ เปนลาดบขนไป จากปจจยทอยในตวมนษยเองไปสปจจยในระดบชมชนและสงคมทกวางขน ผลลพธดานสขภาพ จงเปนผลมาจากการมปฏสมพนธกนระหวางเงอนไขปจจยตางๆ ในแตละระดบ ซงแบงเปน 5 ระดบ ดงภาพท 8

ภาพท 8 ปจจยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model

1) ปจจยทอยในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจาตว เชน อาย เพศ และพนธกรรม ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2) ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษย เชน พฤตกรรมการบรโภค พฤตกรรม การเดนทาง พฤตกรรมการพกผอน

2.2 ปจจยก�ำหนดสขภำพตำมแนวทำงของ Dahlgren และ Whitehead model น�าเสนอใหเหน

ถงปจจยตางๆทมผลกระทบตอสขภาพและสภาวะแวดลอมสขภาพของมนษยและตวมนษยเองอยเปนระดบหรอ

เปนล�าดบขนไป จากปจจยทอยในตวมนษยเองไปสปจจยในระดบชมชนและสงคมทกวางขน ผลลพธดานสขภาพ

จงเปนผลมาจากการมปฏสมพนธกนระหวางเงอนไขปจจยตางๆในแตละระดบซงแบงเปน5ระดบดงภาพท8

ภำพท 8ปจจยก�าหนดสขภาพตามแนวทางของDahlgrenและWhiteheadmodel

1)ปจจยทอยในตวมนษยเอง หรอคณลกษณะประจ�ำตวเชนอายเพศและพนธกรรม

ซงไมสามารถเปลยนแปลงหรอเปลยนแปลงไดยาก

2) ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสวนบคคลของมนษยเชนพฤตกรรมการบรโภคพฤตกรรม

การเดนทางพฤตกรรมการพกผอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

94.

3) ปจจยทเกยวของกบเครอขายทางสงคมและเครอขายในชมชน เชนความสมพนธภายในชมชน

วฒนธรรมประเพณความเขมแขงของชมชน

4) เงอนไขในการด�าเนนชวตและเงอนไขในการท�างาน เชน การผลตอาหารและผลผลตทางการ

เกษตรสภาพทอยอาศยการศกษาสงแวดลอมในการท�างานการวางงานการจดหาน�าสะอาด

และสขาภบาลการบรการทางสขภาพ

5) เงอนไขโดยรวมทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ซงมกเกยวพนกบนโยบาย

สาธารณะในระดบภมภาคระดบชาตและระดบนานาชาต

ถงแมวากรอบความคดในลกษณะนจะมไดชใหเหนกลมของปจจยตางๆ ทชดเจนเหมอนกบ

กรอบความคดของMerseysidemodelหรอกรอบแนวคดทใชในประเทศแคนาดาแตมขอดคอเปนการกระตนใหเหนถง

ความสมพนธเชอมโยงระหวางปจจยตางๆ ทอยใกลตว (ระดบพฤตกรรม) ปจจยภายในชมชน (ระดบเครอขาย

สนบสนน)และปจจยทไกลตวออกไป(ระดบนโยบายสาธารณะ)

การประยกตใชกรอบความคดนจงเทากบเปนการย�าวา ผลกระทบทางสขภาพอาจเกดขนได

ทงจากการเปลยนแปลงในระดบพฤตกรรมสวนบคคลระดบชมชนและระดบนโยบายสาธารณะ โดยการเปลยนแปลง

ในแตละระดบลวนมความสมพนธเชอมโยงกนทงสน

3. ปจจยก�ำหนดสขภำพภำยใตบรบทและเงอนไขของชมชน (Local-Based Approach)

ใหความส�าคญกบบรบทและสภาพเงอนไขเฉพาะของแตละชมชนทมปจจยทสงผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคน

ในชมชนแตกตางกนรวมถงการใหคณคาในมตสขภาวะของชมชนดวยการพจารณาปจจยทก�าหนดสขภาพภายใตบรบทน

จงตองใหความส�าคญกบลกษณะเฉพาะของแตละชมชนซงมวถการด�าเนนชวตและกรอบคดเรองสขภาวะทแตกตางกน

กรณตวอยำงกำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA ของโรงพยำบำลระยอง

หลงจากการประกาศใหมาบตาพดและพนทใกลเคยงสวนหนงเปนเขตควบคมมลพษและตอมา

ศาลปกครองสงระงบ (ชวคราว) โครงการหรอกจกรรมทอาจมผลกระทบตอชมชนอยาง“รนแรง”ทด�าเนนการกอสราง

หรอขยายโรงงานในพนทมาบตาพดบานฉางและใกลเคยงทมไดปฏบตตามรฐธรรมนญพ.ศ.2550 มาตรา 67

และพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550หรอกระท�าการโดยไมครบถวนตามทกฎหมายบญญต 3ประการ

คอ 1. ยงไมมการประเมนผลกระทบดานสขภาพของประชาชนหรอ 2. ยงไมมกระบวนการรบฟงความคดเหน

ของประชาชนผมสวนไดเสยทอยในพนท ซงคอ จงหวดระยองหรอ3.องคกรอสระดานสงแวดลอมยงไมไดใหความเหน

ประกอบกอนการด�าเนนการ

จนกวาศาลจะมค�าพพากษาหรอศาลมค�าสงเปลยนแปลงเปนอยางอน ยกเวน โครงการหรอกจกรรม

ทไดรบใบอนญาตกอนวนประกาศใชบงคบรฐธรรมนญฯ และโครงการหรอกจกรรมทไมไดก�าหนดใหเปนประเภท

โครงการหรอกจกรรมทตองจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ตามประกาศกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรองก�าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท�ารายงาน

ของประชาชนผมสวนไดเสย ทอยในพนท ซงคอ จงหวดระยอง หรอ 3. องคกรอสระดานสงแวดลอมยงไมได

ใหความเหนประกอบกอนการด�าเนนการ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

94.

3) ปจจยทเกยวของกบเครอขายทางสงคมและเครอขายในชมชน เชนความสมพนธภายในชมชน

วฒนธรรมประเพณความเขมแขงของชมชน

4) เงอนไขในการด�าเนนชวตและเงอนไขในการท�างาน เชน การผลตอาหารและผลผลตทางการ

เกษตรสภาพทอยอาศยการศกษา สงแวดลอมในการท�างานการวางงานการจดหาน�าสะอาด

และสขาภบาลการบรการทางสขภาพ

5) เงอนไขโดยรวมทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมซงมกเกยวพนกบนโยบาย

สาธารณะในระดบภมภาคระดบชาตและระดบนานาชาต

ถงแมวากรอบความคดในลกษณะนจะมไดชใหเหนกลมของปจจยตางๆ ทชดเจนเหมอนกบ

กรอบความคดของMerseysidemodelหรอกรอบแนวคดทใชในประเทศแคนาดาแตมขอดคอเปนการกระตนใหเหนถง

ความสมพนธเชอมโยงระหวางปจจยตางๆทอยใกลตว (ระดบพฤตกรรม) ปจจยภายในชมชน (ระดบเครอขาย

สนบสนน)และปจจยทไกลตวออกไป(ระดบนโยบายสาธารณะ)

การประยกตใชกรอบความคดนจงเทากบเปนการย�าวา ผลกระทบทางสขภาพอาจเกดขนได

ทงจากการเปลยนแปลงในระดบพฤตกรรมสวนบคคลระดบชมชนและระดบนโยบายสาธารณะ โดยการเปลยนแปลง

ในแตละระดบลวนมความสมพนธเชอมโยงกนทงสน

3. ปจจยก�ำหนดสขภำพภำยใตบรบทและเงอนไขของชมชน (Local-Based Approach)

ใหความส�าคญกบบรบทและสภาพเงอนไขเฉพาะของแตละชมชนทมปจจยทสงผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคน

ในชมชนแตกตางกนรวมถงการใหคณคาในมตสขภาวะของชมชนดวยการพจารณาปจจยทก�าหนดสขภาพภายใตบรบทน

จงตองใหความส�าคญกบลกษณะเฉพาะของแตละชมชนซงมวถการด�าเนนชวตและกรอบคดเรองสขภาวะทแตกตางกน

กรณตวอยำงกำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA ของโรงพยำบำลระยอง

หลงจากการประกาศใหมาบตาพดและพนทใกลเคยงสวนหนงเปนเขตควบคมมลพษและตอมา

ศาลปกครองสงระงบ (ชวคราว) โครงการหรอกจกรรมทอาจมผลกระทบตอชมชนอยาง“รนแรง”ทด�าเนนการกอสราง

หรอขยายโรงงานในพนทมาบตาพดบานฉางและใกลเคยงทมไดปฏบตตามรฐธรรมนญพ.ศ.2550 มาตรา 67

และพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550หรอกระท�าการโดยไมครบถวนตามทกฎหมายบญญต 3ประการ

คอ 1. ยงไมมการประเมนผลกระทบดานสขภาพของประชาชนหรอ 2. ยงไมมกระบวนการรบฟงความคดเหน

ของประชาชนผมสวนไดเสย ทอยในพนทซงคอจงหวดระยองหรอ3.องคกรอสระดานสงแวดลอมยงไมไดใหความเหน

ประกอบกอนการด�าเนนการ

จนกวาศาลจะมค�าพพากษาหรอศาลมค�าสงเปลยนแปลงเปนอยางอน ยกเวน โครงการหรอกจกรรม

ทไดรบใบอนญาตกอนวนประกาศใชบงคบรฐธรรมนญฯ และโครงการหรอกจกรรมทไมไดก�าหนดใหเปนประเภท

โครงการหรอกจกรรมทตองจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ตามประกาศกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรองก�าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท�ารายงาน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

96

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

95.

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑวธการระเบยบปฏบต และแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมลงวนท16มถนายน2552

สงแรกทตองท�าคอพฒนาองคความรของตวเองใหรจก เขาใจและเขาถงHIA กอน ดวยการศกษา

คนควาขอมลHIAตดตามขาวสารแตกยงโชคดทกองประเมนผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยมาจดประชมวชาการ

เรองHIA ให 1 วนเตมท�าใหมความรความเขาใจเพมขนแตถงอยางไรกตามกไมเพยงพอทจะท�าหนาทนไดอยางด

ตองศกษาเองดวยเชนกน เมอไดรบหนงสอเชญใหไปรวมใหขอคดเหน รางก�าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพตรงนแหละทตองใชความรความสามารถประสบการณทมอย รวมใหขอคดเหนและขอหวงกงวล

เพอใหทมผทท�าHIAไดน�าไปทบทวนศกษาวเคราะหและน�าไปสการก�าหนดขอบเขตและแนวทางฯตอไป

กอนทจะไปใหขอคดเหนไดนน หนงสอเชญทมาจะมาพรอมกบเอกสารชดหนามากๆ ท�าใหเราตอง

ศกษาวาโครงการทเราจะไปใหขอคดเหนนน เปนโครงการประเภทใดกระบวนการผลตเปนอยางไร มสงคกคาม

ตอสขภาพอยางไรปจจยตอการรบสมผสคออะไรรวมถงผลกระทบตอสขภาพสงคมและชวตความเปนอยแลวกศกษา

วาทมทปรกษาผจดท�ารายงานHIAท�ารางขอบเขตและแนวทางประเมนผลกระทบตอสขภาพอยางไรครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทงกายจตสงคมปญญาหรอไมตรงนแหละส�าคญจงตองท�าความรจกเขาใจและเขาถงHIAใหด

บทบำทพยำบำลอำชวอนำมย กบ HIA

1. เสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนทงในขนตอนการก�าหนดขอบเขตการศกษา (ค1)

การทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม(ค2)การรบฟงความคดเหน

ของหนวยงานอนมต/อนญาต และเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระดานสขภาพและ

สงแวดลอม(กอสส.)ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและผรบผดชอบดแลสขภาพประชาชน

2.ตดตามผลการการศกษาและการจดท�ารายงานวาครอบคลมประเดนทส�าคญในการประเมนผล

กระทบตอสขภาพและมาตรการปองกนและแกไขปญหา/ลดผลกระทบ

3. ตดตามตรวจสอบผลกระทบตอสขภาพทเกดขน รวมถงการปฏบตตามมาตรการปองกนแกไข

ทก�าหนดไวในรายงานผลกระทบตอสขภาพเมอโรงงานเปดด�าเนนการ(monitoring&Evaluation)

กำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA

ขนตอนแรก มการเตรยมความพรอมดวยการสรางกลไก และระบบเพอใหเกดความยงยนในการ

ด�าเนนงานเนองจากเปนภารกจใหมของพยาบาลอาชวอนามย โดยการก�าหนดกลยทธ แผนงาน และตวชวด

ระดบจงหวด และระดบองคกร (โรงพยาบาลระยอง) และระดบบคคลก�าหนดผรบผดชอบอยางชดเจนหลงจาก

เขารวมเวทรบฟงความคดเหน รวมถอดบทเรยนและจดท�ารายงานเพอบนทกขอเสนอหรอขอคดเหนในเวทเสนอตอ

ผบรหารและเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆรวมถงขนตอนการประเมนผล ตดตามตรวจสอบผลกระทบ

ตอสขภาพทเกดขน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

95.

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑวธการระเบยบปฏบต และแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมลงวนท16มถนายน2552

สงแรกทตองท�าคอพฒนาองคความรของตวเองใหรจก เขาใจและเขาถงHIA กอน ดวยการศกษา

คนควาขอมลHIAตดตามขาวสารแตกยงโชคดทกองประเมนผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยมาจดประชมวชาการ

เรองHIA ให 1 วนเตมท�าใหมความรความเขาใจเพมขนแตถงอยางไรกตามกไมเพยงพอทจะท�าหนาทนไดอยางด

ตองศกษาเองดวยเชนกน เมอไดรบหนงสอเชญใหไปรวมใหขอคดเหน รางก�าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพตรงนแหละทตองใชความรความสามารถประสบการณทมอย รวมใหขอคดเหนและขอหวงกงวล

เพอใหทมผทท�าHIAไดน�าไปทบทวนศกษาวเคราะหและน�าไปสการก�าหนดขอบเขตและแนวทางฯตอไป

กอนทจะไปใหขอคดเหนไดนน หนงสอเชญทมาจะมาพรอมกบเอกสารชดหนามากๆ ท�าใหเราตอง

ศกษาวาโครงการทเราจะไปใหขอคดเหนนน เปนโครงการประเภทใดกระบวนการผลตเปนอยางไร มสงคกคาม

ตอสขภาพอยางไรปจจยตอการรบสมผสคออะไรรวมถงผลกระทบตอสขภาพสงคมและชวตความเปนอยแลวกศกษา

วาทมทปรกษาผจดท�ารายงานHIAท�ารางขอบเขตและแนวทางประเมนผลกระทบตอสขภาพอยางไรครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทงกายจตสงคมปญญาหรอไมตรงนแหละส�าคญจงตองท�าความรจกเขาใจและเขาถงHIAใหด

บทบำทพยำบำลอำชวอนำมย กบ HIA

1. เสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนทงในขนตอนการก�าหนดขอบเขตการศกษา (ค1)

การทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม(ค2)การรบฟงความคดเหน

ของหนวยงานอนมต/อนญาต และเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระดานสขภาพและ

สงแวดลอม(กอสส.)ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและผรบผดชอบดแลสขภาพประชาชน

2.ตดตามผลการการศกษาและการจดท�ารายงานวาครอบคลมประเดนทส�าคญในการประเมนผล

กระทบตอสขภาพและมาตรการปองกนและแกไขปญหา/ลดผลกระทบ

3. ตดตามตรวจสอบผลกระทบตอสขภาพทเกดขน รวมถงการปฏบตตามมาตรการปองกนแกไข

ทก�าหนดไวในรายงานผลกระทบตอสขภาพเมอโรงงานเปดด�าเนนการ(monitoring&Evaluation)

กำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA

ขนตอนแรก มการเตรยมความพรอมดวยการสรางกลไก และระบบเพอใหเกดความยงยนในการ

ด�าเนนงานเนองจากเปนภารกจใหมของพยาบาลอาชวอนามย โดยการก�าหนดกลยทธ แผนงาน และตวชวด

ระดบจงหวด และระดบองคกร (โรงพยาบาลระยอง) และระดบบคคลก�าหนดผรบผดชอบอยางชดเจนหลงจาก

เขารวมเวทรบฟงความคดเหน รวมถอดบทเรยนและจดท�ารายงานเพอบนทกขอเสนอหรอขอคดเหนในเวทเสนอตอ

ผบรหารและเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆรวมถงขนตอนการประเมนผล ตดตามตรวจสอบผลกระทบ

ตอสขภาพทเกดขน

สงแรกทตองท�าคอ พฒนาองคความรใหรจก เขาใจ และเขาถง HIA กอน ดวยการศกษา

คนควาขอมล HIA ตดตามขาวสาร ซงกองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย ไดจดประชมวชาการ

เรอง HIA ท�าใหมความรความเขาใจเพมขน แตถงอยางไรกตาม กไมเพยงพอ ตองศกษาเองดวยตนอกเชนกน

และเมอไดรบหนงสอเชญใหไปรวมใหขอคดเหน รางก�าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบตอสขภาพ

ตรงจดนตองใชความรความสามารถประสบการณทมอยรวมใหขอคดเหนและขอหวงกงวลเพอใหทมผทท�าHIA

ไดน�าไปทบทวนศกษาวเคราะหและน�าไปสการก�าหนดขอบเขตและแนวทางฯตอไป

กอนทจะไปใหขอคดเหนไดนน เราตองศกษาวาโครงการทเราจะไปใหขอคดเหนนน เปนโครงการ

ประเภทใด กระบวนการผลตเปนอยางไร มสงคกคามตอสขภาพอยางไร ปจจยตอการรบสมผสคออะไร รวมถง

ผลกระทบตอสขภาพสงคมและชวตความเปนอยแลวกศกษาวาทมทปรกษาผจดท�ารายงานHIAท�ารางขอบเขต

และแนวทางประเมนผลกระทบตอสขภาพอยางไร ครอบคลมประเดนผลกระทบตอสขภาพทงกาย จต สงคม

ปญญาหรอไมตรงนแหละส�าคญจงตองท�าความรจกเขาใจและเขาถงHIAใหด

■ บทบำทพยำบำลอำชวอนำมย กบ HIA

1. เสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนทงในขนตอนการก�าหนดขอบเขตการศกษา (ค1)

การทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม (ค2) การรบฟง

ความคดเหนของหนวยงานอนมต/อนญาต และเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระ

ดานสขภาพและสงแวดลอม (กอสส.) ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและผรบผดชอบ

ดแลสขภาพประชาชน

2.ตดตามผลการการศกษาและการจดท�ารายงาน วาครอบคลมประเดนทส�าคญในการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพและมาตรการปองกนและแกไขปญหา/ลดผลกระทบ

3. ตดตามตรวจสอบผลกระทบตอสขภาพทเกดขน รวมถงการปฏบตตามมาตรการปองกนแกไข

ทก�าหนดไวในรายงานผลกระทบตอสขภาพเมอโรงงานเปดด�าเนนการ (monitoring &

Evaluation)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

96.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 94 

3) ปจจยทเกยวของกบเครอขายทางสงคม และเครอขายในชมชน เชน ความสมพนธภายในชมชนวฒนธรรม ประเพณ ความเขมแขงของชมชน

4) เงอนไขในการดาเนนชวตและเงอนไขในการทางาน เชน การผลตอาหารและผลผลตทางการเกษตร สภาพทอยอาศย การศกษา สงแวดลอมในการทางาน การวางงาน การจดหานาสะอาดและสขาภบาล การบรการทางสขภาพ

5) เงอนไขโดยรวมทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ซงมกเกยวพนกบนโยบายสาธารณะในระดบภมภาค ระดบชาต และระดบนานาชาต

ถงแมวากรอบความคดในลกษณะนจะมไดชใหเหนกลมของปจจยตางๆ ทชดเจนเหมอนกบกรอบความคดของ Merseyside model หรอกรอบแนวคดทใชในประเทศแคนาดา แตมขอดคอ เปนการกระตนใหเหนถงความสมพนธเชอมโยงระหวางปจจยตางๆ ทอยใกลตว (ระดบพฤตกรรม) ปจจยภายในชมชน (ระดบเครอขายสนบสนน) และปจจยทไกลตวออกไป (ระดบนโยบายสาธารณะ)

การประยกตใชกรอบความคดนจงเทากบเปนการยาวา ผลกระทบทางสขภาพอาจเกดขนได ทงจากการเปลยนแปลงในระดบพฤตกรรมสวนบคคล ระดบชมชน และระดบนโยบายสาธารณะ โดยการเปลยนแปลงในแตละระดบลวนมความสมพนธเชอมโยงกนทงสน

3. ปจจยกาหนดสขภาพภายใตบรบทและเงอนไขของชมชน (Local-Based Approach) ใหความสาคญกบบรบทและสภาพเงอนไขเฉพาะของแตละชมชนทมปจจยทสงผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคนในชมชนแตกตางกน รวมถงการใหคณคาในมตสขภาวะของชมชนดวยการพจารณาปจจยทกาหนดสขภาพภายใตบรบทน จงตองใหความสาคญกบลกษณะเฉพาะของแตละชมชนซงมวถการดาเนนชวตและกรอบคดเรองสขภาวะทแตกตางกน

กรณตวอยางการมสวนรวมในกระบวนการ HIA ของโรงพยาบาลระยอง หลงจากการประกาศใหมาบตาพดและพนทใกลเคยงสวนหนงเปนเขตควบคมมลพษ และตอมา

ศาลปกครองสงระงบ (ชวคราว) โครงการหรอกจกรรมทอาจมผลกระทบตอชมชนอยาง “รนแรง” ทดาเนนการกอสรางหรอขยายโรงงานในพนทมาบตาพด บานฉางและใกลเคยง ทมไดปฏบตตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 67 และพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 หรอกระทาการโดยไมครบถวนตามทกฎหมายบญญต 3 ประการ คอ 1. ยงไมมการประเมนผลกระทบดานสขภาพของประชาชน หรอ 2. ยงไมมกระบวนการรบฟงความคดเหน ของประชาชนผมสวนไดเสย ทอยในพนท ซงคอ จงหวดระยอง หรอ 3.องคกรอสระดานสงแวดลอมยงไมไดใหความเหนประกอบกอนการดาเนนการ

จนกวาศาลจะมคาพพากษาหรอศาลมคาสงเปลยนแปลงเปนอยางอน ยกเวน โครงการหรอกจกรรม ทไดรบใบอนญาตกอนวนประกาศใชบงคบรฐธรรมนญฯ และโครงการหรอกจกรรมทไมไดกาหนดใหเปนประเภทโครงการหรอกจกรรมทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดทารายงานการ

ขนตอนทสองการพฒนาศกยภาพโดยเขารบการอบรม สวนบคลากรสาธารณสขและแกนน�าชมชน

ในพนทรบผดชอบ จดอบรมเชงปฏบตการเพอถายทอดความร เขารวมเวทรบฟงความคดเหน โดยศกษารายงาน

และจดท�าขอคดเหนและเสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนจรง ชวงแรกๆมพเลยงใหค�าแนะน�า ไดแก

กรมอนามย ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมนกวชาการทสนใจถอดบทเรยนหลงการเขารวมเวท

หลงจากนนบคลากรและแกนน�าสามารถเขารวมเวทรบฟงความคดเหนไดอยางเหมาะสม

องคควำมรทควรมเมอตองเขำเวทฯ

การพฒนาศกยภาพดงกลาวเปนการพฒนาองคความรและทกษะพนฐานทตองใชในการเขาไป

มสวนรวมในเวทรบฟงความคดเหน ในฐานะนกวชาการดานการสาธารณสขและการศกษาผลกระทบตอสขภาพของ

โครงการตางๆ ในจงหวดระยอง เมอศกษารายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพแลวพบวาองคความรทตองใช

ในการศกษา และใหความคดเหนมความจ�าเปนและหลากหลาย ไดแก องคความรดานการพยาบาลอาชวอนามย

พษวทยา ระบาดวทยาสงแวดลอม การบรหารจดการแผนฉกเฉนเพอรองรบอบตภยสารเคม การวจยทเกยวของ

และสถานการณผลการเฝาระวงสขภาพและสงแวดลอมในพนททโครงการหรอโรงงานจะสรางขนหรอขยายโรงงาน

ประสบกำรณกำรเขำรวมเวทรบฟงควำมคดเหน

ตามขนตอนการท�าการประเมนผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมเราจะมสวนรวมในการเขาเวทรบ

ฟงความคดเหน4ครงตอ1โครงการคอ

1. เวทแรกทเราจะไดรบเชญใหเขารวมคอเวทรบฟงความคดเหนในการก�าหนดขอบเขตและแนวทาง

การศกษา (Public scopingหรอทเรยก“ค1”) ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

2. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนในการทบทวนรางรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม (Public review: “ค3”) ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

3. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระ ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม

4. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนของหนวยงานอนมต/อนญาต (เชน กรมโรงงานอตสาหกรรม

การนคมอตสาหกรรม)ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม

หลงจากนน มการตดตามผลการเสนอขอคดเหนในการจดท�ารายงานEHIA วาขอคดเหนไดถกน�าไป

ปรบเปลยนหรอเปนขอมลเสรมใหการจดท�ารายงาน มการประเมนผลกระทบและมาตรการทครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทส�าคญหรอไมและสดทายตดตามการประเมนผลเมอโรงงานเปดด�าเนนการ (Monitoring&Evaluation)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

97

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

95.

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑวธการระเบยบปฏบต และแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมลงวนท16มถนายน2552

สงแรกทตองท�าคอพฒนาองคความรของตวเองใหรจก เขาใจและเขาถงHIA กอน ดวยการศกษา

คนควาขอมลHIAตดตามขาวสารแตกยงโชคดทกองประเมนผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยมาจดประชมวชาการ

เรองHIA ให 1 วนเตมท�าใหมความรความเขาใจเพมขนแตถงอยางไรกตามกไมเพยงพอทจะท�าหนาทนไดอยางด

ตองศกษาเองดวยเชนกน เมอไดรบหนงสอเชญใหไปรวมใหขอคดเหน รางก�าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพตรงนแหละทตองใชความรความสามารถประสบการณทมอย รวมใหขอคดเหนและขอหวงกงวล

เพอใหทมผทท�าHIAไดน�าไปทบทวนศกษาวเคราะหและน�าไปสการก�าหนดขอบเขตและแนวทางฯตอไป

กอนทจะไปใหขอคดเหนไดนน หนงสอเชญทมาจะมาพรอมกบเอกสารชดหนามากๆ ท�าใหเราตอง

ศกษาวาโครงการทเราจะไปใหขอคดเหนนน เปนโครงการประเภทใดกระบวนการผลตเปนอยางไร มสงคกคาม

ตอสขภาพอยางไรปจจยตอการรบสมผสคออะไรรวมถงผลกระทบตอสขภาพสงคมและชวตความเปนอยแลวกศกษา

วาทมทปรกษาผจดท�ารายงานHIAท�ารางขอบเขตและแนวทางประเมนผลกระทบตอสขภาพอยางไรครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทงกายจตสงคมปญญาหรอไมตรงนแหละส�าคญจงตองท�าความรจกเขาใจและเขาถงHIAใหด

บทบำทพยำบำลอำชวอนำมย กบ HIA

1. เสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนทงในขนตอนการก�าหนดขอบเขตการศกษา (ค1)

การทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม(ค2)การรบฟงความคดเหน

ของหนวยงานอนมต/อนญาต และเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระดานสขภาพและ

สงแวดลอม(กอสส.)ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและผรบผดชอบดแลสขภาพประชาชน

2.ตดตามผลการการศกษาและการจดท�ารายงานวาครอบคลมประเดนทส�าคญในการประเมนผล

กระทบตอสขภาพและมาตรการปองกนและแกไขปญหา/ลดผลกระทบ

3. ตดตามตรวจสอบผลกระทบตอสขภาพทเกดขน รวมถงการปฏบตตามมาตรการปองกนแกไข

ทก�าหนดไวในรายงานผลกระทบตอสขภาพเมอโรงงานเปดด�าเนนการ(monitoring&Evaluation)

กำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA

ขนตอนแรก มการเตรยมความพรอมดวยการสรางกลไก และระบบเพอใหเกดความยงยนในการ

ด�าเนนงานเนองจากเปนภารกจใหมของพยาบาลอาชวอนามย โดยการก�าหนดกลยทธ แผนงาน และตวชวด

ระดบจงหวด และระดบองคกร (โรงพยาบาลระยอง) และระดบบคคลก�าหนดผรบผดชอบอยางชดเจนหลงจาก

เขารวมเวทรบฟงความคดเหน รวมถอดบทเรยนและจดท�ารายงานเพอบนทกขอเสนอหรอขอคดเหนในเวทเสนอตอ

ผบรหารและเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆรวมถงขนตอนการประเมนผลตดตามตรวจสอบผลกระทบ

ตอสขภาพทเกดขน

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

95.

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑวธการระเบยบปฏบต และแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมลงวนท16มถนายน2552

สงแรกทตองท�าคอพฒนาองคความรของตวเองใหรจก เขาใจและเขาถงHIA กอน ดวยการศกษา

คนควาขอมลHIAตดตามขาวสารแตกยงโชคดทกองประเมนผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยมาจดประชมวชาการ

เรองHIA ให 1 วนเตมท�าใหมความรความเขาใจเพมขนแตถงอยางไรกตามกไมเพยงพอทจะท�าหนาทนไดอยางด

ตองศกษาเองดวยเชนกน เมอไดรบหนงสอเชญใหไปรวมใหขอคดเหน รางก�าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมน

ผลกระทบตอสขภาพตรงนแหละทตองใชความรความสามารถประสบการณทมอย รวมใหขอคดเหนและขอหวงกงวล

เพอใหทมผทท�าHIAไดน�าไปทบทวนศกษาวเคราะหและน�าไปสการก�าหนดขอบเขตและแนวทางฯตอไป

กอนทจะไปใหขอคดเหนไดนน หนงสอเชญทมาจะมาพรอมกบเอกสารชดหนามากๆ ท�าใหเราตอง

ศกษาวาโครงการทเราจะไปใหขอคดเหนนน เปนโครงการประเภทใดกระบวนการผลตเปนอยางไร มสงคกคาม

ตอสขภาพอยางไรปจจยตอการรบสมผสคออะไรรวมถงผลกระทบตอสขภาพสงคมและชวตความเปนอยแลวกศกษา

วาทมทปรกษาผจดท�ารายงานHIAท�ารางขอบเขตและแนวทางประเมนผลกระทบตอสขภาพอยางไรครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทงกายจตสงคมปญญาหรอไมตรงนแหละส�าคญจงตองท�าความรจกเขาใจและเขาถงHIAใหด

บทบำทพยำบำลอำชวอนำมย กบ HIA

1. เสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนทงในขนตอนการก�าหนดขอบเขตการศกษา (ค1)

การทบทวนรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม(ค2)การรบฟงความคดเหน

ของหนวยงานอนมต/อนญาต และเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระดานสขภาพและ

สงแวดลอม(กอสส.)ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและผรบผดชอบดแลสขภาพประชาชน

2.ตดตามผลการการศกษาและการจดท�ารายงานวาครอบคลมประเดนทส�าคญในการประเมนผล

กระทบตอสขภาพและมาตรการปองกนและแกไขปญหา/ลดผลกระทบ

3. ตดตามตรวจสอบผลกระทบตอสขภาพทเกดขน รวมถงการปฏบตตามมาตรการปองกนแกไข

ทก�าหนดไวในรายงานผลกระทบตอสขภาพเมอโรงงานเปดด�าเนนการ(monitoring&Evaluation)

กำรมสวนรวมในกระบวนกำร HIA

ขนตอนแรก มการเตรยมความพรอมดวยการสรางกลไก และระบบเพอใหเกดความยงยนในการ

ด�าเนนงานเนองจากเปนภารกจใหมของพยาบาลอาชวอนามย โดยการก�าหนดกลยทธ แผนงาน และตวชวด

ระดบจงหวด และระดบองคกร (โรงพยาบาลระยอง) และระดบบคคลก�าหนดผรบผดชอบอยางชดเจนหลงจาก

เขารวมเวทรบฟงความคดเหน รวมถอดบทเรยนและจดท�ารายงานเพอบนทกขอเสนอหรอขอคดเหนในเวทเสนอตอ

ผบรหารและเปนขอมลส�าหรบตดตามในขนตอนตางๆรวมถงขนตอนการประเมนผลตดตามตรวจสอบผลกระทบ

ตอสขภาพทเกดขน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

96.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 94 

3) ปจจยทเกยวของกบเครอขายทางสงคม และเครอขายในชมชน เชน ความสมพนธภายในชมชนวฒนธรรม ประเพณ ความเขมแขงของชมชน

4) เงอนไขในการดาเนนชวตและเงอนไขในการทางาน เชน การผลตอาหารและผลผลตทางการเกษตร สภาพทอยอาศย การศกษา สงแวดลอมในการทางาน การวางงาน การจดหานาสะอาดและสขาภบาล การบรการทางสขภาพ

5) เงอนไขโดยรวมทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ซงมกเกยวพนกบนโยบายสาธารณะในระดบภมภาค ระดบชาต และระดบนานาชาต

ถงแมวากรอบความคดในลกษณะนจะมไดชใหเหนกลมของปจจยตางๆ ทชดเจนเหมอนกบกรอบความคดของ Merseyside model หรอกรอบแนวคดทใชในประเทศแคนาดา แตมขอดคอ เปนการกระตนใหเหนถงความสมพนธเชอมโยงระหวางปจจยตางๆ ทอยใกลตว (ระดบพฤตกรรม) ปจจยภายในชมชน (ระดบเครอขายสนบสนน) และปจจยทไกลตวออกไป (ระดบนโยบายสาธารณะ)

การประยกตใชกรอบความคดนจงเทากบเปนการยาวา ผลกระทบทางสขภาพอาจเกดขนได ทงจากการเปลยนแปลงในระดบพฤตกรรมสวนบคคล ระดบชมชน และระดบนโยบายสาธารณะ โดยการเปลยนแปลงในแตละระดบลวนมความสมพนธเชอมโยงกนทงสน

3. ปจจยกาหนดสขภาพภายใตบรบทและเงอนไขของชมชน (Local-Based Approach) ใหความสาคญกบบรบทและสภาพเงอนไขเฉพาะของแตละชมชนทมปจจยทสงผลกระทบตอสภาพความเปนอยของคนในชมชนแตกตางกน รวมถงการใหคณคาในมตสขภาวะของชมชนดวยการพจารณาปจจยทกาหนดสขภาพภายใตบรบทน จงตองใหความสาคญกบลกษณะเฉพาะของแตละชมชนซงมวถการดาเนนชวตและกรอบคดเรองสขภาวะทแตกตางกน

กรณตวอยางการมสวนรวมในกระบวนการ HIA ของโรงพยาบาลระยอง หลงจากการประกาศใหมาบตาพดและพนทใกลเคยงสวนหนงเปนเขตควบคมมลพษ และตอมา

ศาลปกครองสงระงบ (ชวคราว) โครงการหรอกจกรรมทอาจมผลกระทบตอชมชนอยาง “รนแรง” ทดาเนนการกอสรางหรอขยายโรงงานในพนทมาบตาพด บานฉางและใกลเคยง ทมไดปฏบตตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 67 และพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 หรอกระทาการโดยไมครบถวนตามทกฎหมายบญญต 3 ประการ คอ 1. ยงไมมการประเมนผลกระทบดานสขภาพของประชาชน หรอ 2. ยงไมมกระบวนการรบฟงความคดเหน ของประชาชนผมสวนไดเสย ทอยในพนท ซงคอ จงหวดระยอง หรอ 3.องคกรอสระดานสงแวดลอมยงไมไดใหความเหนประกอบกอนการดาเนนการ

จนกวาศาลจะมคาพพากษาหรอศาลมคาสงเปลยนแปลงเปนอยางอน ยกเวน โครงการหรอกจกรรม ทไดรบใบอนญาตกอนวนประกาศใชบงคบรฐธรรมนญฯ และโครงการหรอกจกรรมทไมไดกาหนดใหเปนประเภทโครงการหรอกจกรรมทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดทารายงานการ

ขนตอนทสองการพฒนาศกยภาพโดยเขารบการอบรม สวนบคลากรสาธารณสขและแกนน�าชมชน

ในพนทรบผดชอบ จดอบรมเชงปฏบตการเพอถายทอดความร เขารวมเวทรบฟงความคดเหน โดยศกษารายงาน

และจดท�าขอคดเหนและเสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนจรง ชวงแรกๆมพเลยงใหค�าแนะน�า ไดแก

กรมอนามย ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมนกวชาการทสนใจ ถอดบทเรยนหลงการเขารวมเวท

หลงจากนนบคลากรและแกนน�าสามารถเขารวมเวทรบฟงความคดเหนไดอยางเหมาะสม

องคควำมรทควรมเมอตองเขำเวทฯ

การพฒนาศกยภาพดงกลาวเปนการพฒนาองคความรและทกษะพนฐานทตองใชในการเขาไป

มสวนรวมในเวทรบฟงความคดเหน ในฐานะนกวชาการดานการสาธารณสขและการศกษาผลกระทบตอสขภาพของ

โครงการตางๆ ในจงหวดระยอง เมอศกษารายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพแลวพบวาองคความรทตองใช

ในการศกษา และใหความคดเหนมความจ�าเปนและหลากหลาย ไดแก องคความรดานการพยาบาลอาชวอนามย

พษวทยา ระบาดวทยาสงแวดลอม การบรหารจดการแผนฉกเฉนเพอรองรบอบตภยสารเคม การวจยทเกยวของ

และสถานการณผลการเฝาระวงสขภาพและสงแวดลอมในพนททโครงการหรอโรงงานจะสรางขนหรอขยายโรงงาน

ประสบกำรณกำรเขำรวมเวทรบฟงควำมคดเหน

ตามขนตอนการท�าการประเมนผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมเราจะมสวนรวมในการเขาเวทรบ

ฟงความคดเหน4ครงตอ1โครงการคอ

1. เวทแรกทเราจะไดรบเชญใหเขารวมคอเวทรบฟงความคดเหนในการก�าหนดขอบเขตและแนวทาง

การศกษา (Public scopingหรอทเรยก“ค1”)ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

2. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนในการทบทวนรางรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม (Public review: “ค3”) ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

3. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระ ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม

4. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนของหนวยงานอนมต/อนญาต (เชน กรมโรงงานอตสาหกรรม

การนคมอตสาหกรรม)ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม

หลงจากนนมการตดตามผลการเสนอขอคดเหนในการจดท�ารายงานEHIA วาขอคดเหนไดถกน�าไป

ปรบเปลยนหรอเปนขอมลเสรมใหการจดท�ารายงาน มการประเมนผลกระทบและมาตรการทครอบคลมประเดน

ผลกระทบตอสขภาพทส�าคญหรอไมและสดทายตดตามการประเมนผลเมอโรงงานเปดด�าเนนการ (Monitoring&Evaluation)

และสถานการณผลการเฝาระวงสขภาพและสงแวดลอมในพนททโครงการหรอโรงงานจะสรางขนหรอขยายโรงงาน

มสวนรวมในเวทรบฟงความคดเหน ในฐานะนกวชาการดานสาธารณสขและการศกษาผลกระทบตอสขภาพของ

ตามขนตอนการประเมนผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม เราจะมสวนรวมในเวทรบฟง

ความคดเหน4ครงตอ1โครงการคอ

1. เวทแรกทไดรบเชญใหเขารวมคอเวทรบฟงความคดเหนในการก�าหนดขอบเขตและแนวทาง

การศกษา(Publicscopingหรอทเรยก“ค1”)ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

2.เขารวมเวทรบฟงความคดเหนในการทบทวนรางรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม (Public review:“ค3”)ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย

ทงหนวยราชการสอมวลชนภาคประชาชนเอกชนทมสวนไดสวนเสย

3. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระ ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ

และสงแวดลอม

4. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนของหนวยงานอนมต/อนญาต(เชนกรมโรงงานอตสาหกรรม

การนคมอตสาหกรรม)ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

98

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

97.

ประเดนน ย ง เป นค�าถามอย ในใจว า เราจะมส วนร วมได อย างไรเพราะหน วยงานควบคมก�ากบ

ไมใชหนวยงานสาธารณสข อยางไรกตามผลทเกดจากโครงการหรอโรงงานทสรางขนทงผลการเฝาระวงสขภาพ

และสงแวดลอมจะเปนตวสะทอนมาตรการการดแลและการจดการสงแวดลอมในโครงการหรอโรงงาน

สงทตองทบทวนและกำรเสนอขอคดเหน ในดานการสาธารณสข แบงเปน2กรณคอ

กรณท 1 : กำรก�ำหนดขอบเขต กำรศกษำผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภำพ (Public scope: “ค1”)

ตองทบทวนขอมล ศกษา และเสนอขอคดเหน ดงน ศกษาวาการก�าหนดขอบเขตครบตามสงทตองศกษาหรอไม

ครอบคลมพนททจะไดรบผลกระทบหรอไม เชน5กโลเมตรหรอมากกวา ซงอาจพจารณาทศทางลมสภาพภมอากาศ

ความกดอากาศครอบคลมปจจยก�าหนดสขภาพและสขภาพ4มตกายจตสงคมและปญญากลมประชากรทศกษา

ครอบคลมกลมออนไหว หรอกลมไวรบหรอไม เชน คนชรา เดก หญงตงครรภ เปนตน ซงขนอยกบประเภท

อตสาหกรรมทจะกอสรางกลมตวอยาง วธการเลอกและจ�านวนตวอยางทเหมาะสม เครองมอทใชในการเกบรวบรวม

ขอมล เชนแบบสอบถามสมภาษณหรอการท�าFocusgroupรวมถงเกณฑการแปลผลอยางเหมาะสม ดานปจจย

ก�าหนดสขภาพส�าคญทตองศกษาคอปจจยก�าหนดสขภาพ เชน ศกยภาพดานการสาธารณสข ตองศกษาถง

ความพอเพยงองคความรคณภาพบรการดานอาชวอนามยและพษวทยาและการเขาถงบรการเปนตน

กรณท 2 : เขำรวมเวทกำรรบฟงควำมคดเหนตอรำงรำยงำนฉบบสมบรณ (Public review “ค3”

มประเดนทตองศกษาและใหขอคดเหนคอรายงานดงกลาวครอบคลมประเดนทตองศกษาตามขอคดเหนในการก�าหนด

ขอบเขตและแนวทางการศกษาทกลาวขางตนหรอไม เครองมอทใชรวบรวมขอมลและการแปลผลเหมาะสมหรอไม

ความครบถวนของผลการศกษาทไดในแตละมต ทงเรอรงและเฉยบพลน มาตรการปองกนและแกไขทงระยะสน

และระยะยาวมาตรการจดการเมอเกดปญหาและมาตรการเยยวยาและฟนฟ

สงทพบและประสบกำรณ

ในการรวมในเวทรบฟงความคดเหนทผานมาพบวาสวนใหญในรายงานการก�าหนด ขอบเขต

การศกษา และรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม ขาดความสมบรณหลายประเดน ไดแก

ไมไดแสดงใหเหนวาใชเครองมอใดในการประเมน วธการเลอกกลมตวอยาง/กลมตวอยางไมเปนตวแทนของชมชน

ไมไดศกษาสขภาพของกลมประชากรทออนไหว ศกษาไมครบทกมตของสขภาพ การศกษาผลกระทบตอสขภาพ

ไมสอดคลองกบความเสยง/ประเภทของโรงงานทจะกอสราง ขาดการศกษาผลกระทบรวมระหวางสารหลายชนด

ไมไดประเมนหรอคาดการรวมกบปญหาเดมทชมชนมอย เปนการศกษารายโครงการขาดการก�าหนดตวชวดสขภาพ

ทเหมาะสมกบความเสยงหรอประเภทโรงาน ขาดมาตรการจดการเมอเกดผลกระทบทงระยะสนและระยะยาว

ขาดมาตรการเยยวยาและฟนฟหลงเกดปญหา

ความกดอากาศครอบคลมปจจยก�าหนดสขภาพและสขภาพ4มตกายจตสงคมและปญญากลมประชากรทศกษา

ครอบคลมกลมออนไหวหรอกลมไวรบหรอไม เชน คนชรา เดก หญงตงครรภ เปนตน ซงขนอยกบประเภท

ความครบถวนของผลการศกษาทไดในแตละมต ทงเรอรงและเฉยบพลน มาตรการปองกนและแกไขทงระยะสน

ในการรวมในเวทรบฟงความคดเหนทผานมา พบวาสวนใหญในรายงานการก�าหนดขอบเขต

การศกษา และรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมขาดความสมบรณหลายประเดน ไดแก

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

99

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

98.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 96 

ขนตอนทสอง การพฒนาศกยภาพโดยเขารบการอบรม สวนบคลากรสาธารณสขและแกนนาชมชน ในพนทรบผดชอบ จดอบรมเชงปฏบตการเพอถายทอดความร เขารวมเวทรบฟงความคดเหน โดยศกษารายงาน และจดทาขอคดเหนและเสนอขอคดเหนในเวทรบฟงความคดเหนจรง ชวงแรกๆมพเลยงใหคาแนะนา ไดแก กรมอนามย สานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม นกวชาการทสนใจ ถอดบทเรยนหลงการเขารวมเวท หลงจากนนบคลากรและแกนนาสามารถเขารวมเวทรบฟงความคดเหนไดอยางเหมาะสม

องคความรทควรมเมอตองเขาเวทฯ การพฒนาศกยภาพดงกลาวเปนการพฒนาองคความรและทกษะพนฐานทตองใชในการเขาไป

มสวนรวมในเวทรบฟงความคดเหน ในฐานะนกวชาการดานการสาธารณสขและการศกษาผลกระทบตอสขภาพของโครงการตางๆ ในจงหวดระยอง เมอศกษารายงานการประเมนผลกระทบตอสขภาพแลว พบวาองคความรทตองใชในการศกษา และใหความคดเหนมความจาเปนและหลากหลาย ไดแก องคความรดานการพยาบาลอาชวอนามย พษวทยา ระบาดวทยาสงแวดลอม การบรหารจดการแผนฉกเฉนเพอรองรบอบตภยสารเคม การวจยทเกยวของ และสถานการณผลการเฝาระวงสขภาพและสงแวดลอมในพนท ทโครงการ หรอโรงงานจะสรางขนหรอขยายโรงงาน

ประสบการณการเขารวมเวทรบฟงความคดเหน

ตามขนตอนการทาการประเมนผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม เราจะมสวนรวมในการเขาเวทรบฟงความคดเหน 4 ครงตอ 1 โครงการ คอ

1. เวทแรกทเราจะไดรบเชญใหเขารวมคอเวทรบฟงความคดเหนในการกาหนดขอบเขตและแนวทางการศกษา (Public scoping หรอทเรยก “ค1”) ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย ทงหนวยราชการ สอมวลชน ภาคประชาชน เอกชนทมสวนไดสวนเสย

2. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนในการทบทวนรางรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ และสงแวดลอม (Public review: “ค3”) ผเขารวมเวทจะประกอบดวยผมสวนไดสวนเสย ทงหนวยราชการ สอมวลชน ภาคประชาชน เอกชนทมสวนไดสวนเสย

3. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนขององคกรอสระ ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพ และสงแวดลอม

4. เขารวมเวทรบฟงความคดเหนของหนวยงานอนมต/อนญาต (เชน กรมโรงงานอตสาหกรรม การนคมอตสาหกรรม) ตอรายงานการศกษาผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอม

หลงจากนน มการตดตามผลการเสนอขอคดเหนในการจดทารายงาน EHIA วาขอคดเหนไดถกนาไป

ปรบเปลยนหรอเปนขอมลเสรมใหการจดทารายงาน มการประเมนผลกระทบและมาตรการทครอบคลมประเดนผลกระทบตอสขภาพทสาคญหรอไม และสดทายตดตามการประเมนผลเมอโรงงานเปดดาเนนการ (Monitoring

6.2) กำรรองรบและตอบโตภำวะฉกเฉน

ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข (PublicHealthEmergency-PHE)หมายถง เหตการณทเปนโรคและ

ภยคกคามสขภาพโดยมเกณฑอยางนอย2ใน4ประการตอไปนคอ

1.เกดผลกระทบตอสขภาพทมความรนแรง

2.เปนเหตการณทผดปกตหรอไมเคยพบมากอน

3.มโอกาสแพรไปสพนทอน

4.ตองจ�ากดการเคลอนทของผคนหรอสนคา

จากนยามดงกลาวแสดงใหเหนวา เหตการณผลกระทบจากสงแวดลอมทเกดขน เชน ปญหาไฟไหม

บอขยะ ปญหาหมอกควนไฟปาภาวะฉกเฉนจากสารเคม เหตการณน�ามนรวไหลลงในทะเลภาวะฉกเฉนจากรงส

ลวนแลวแตจดเปนภาวะฉกเฉนทางสาธารณสขโดยผลกระทบทอาจจะเกดขนประกอบดวย

-มการปวยการตายเพม

-ผลกระทบตอสขภาพจต

-ผลกระทบตอสงแวดลอม

-การสมผสสารพษสารเคมรงส

-การท�าลายระบบบรการพนฐานทส�าคญตอชวต

-การท�าลายระบบบรการและผใหบรการพนฐานตางๆ

-การอพยพยายทอยของประชากร

-การสญเสยระบบขอมลขาวสาร

-ผใหบรการทางการแพทยและสาธารณสข

กำรตอบโตภำวะฉกเฉนทำงสำธำรณสข (Public health Emergency response)

เปนการด�าเนนการตางๆ เพอหยดภาวะฉกเฉน/สถานการณรนแรงใหกลบสภาวะปกตในระยะสนทสด

ดวยมาตรการทมความพรอมไวรบมออยางมประสทธผลสงสด รวมทงการปองกน ควบคม ยบยงไมใหโรคและภย

สขภาพแพรกระจายออกไปในวงกวาง

ซงประกอบดวยขนตอนทส�าคญๆดงตอไปน

1.การเตรยมการกอนเกดเหต

2.การตอบโตขณะเกดเหต

3.การตอบโตภายหลงเกดเหต

โดยมรายละเอยดของแตละขนตอนดงตอไปน

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 99 

การเตรยมการกอนเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

พฒนาศกยภาพ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต มาตรฐานทม SRRT (สานกระบาดวทยา)

จดทาฐานขอมล

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ - ขอมลทตงและชนดของโรงงาน - ขอมลอตนยมวทยา - ขอมลแหลงนาธรรมชาต - ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน - ขอมลศกยภาพสถานบรการ - ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

ประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

- CAMEO, ALOHA, MARPLOT, ARCVIEW - Google Earth

จดทาแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมสาหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค)

ซอมแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

(ทม SRRT เขต)

จดเตรยมทรพยากร ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

มโอกาสแพรไปสพนทอน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

100

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

99.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 99 

การเตรยมการกอนเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

พฒนาศกยภาพ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต มาตรฐานทม SRRT (สานกระบาดวทยา)

จดทาฐานขอมล

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ - ขอมลทตงและชนดของโรงงาน - ขอมลอตนยมวทยา - ขอมลแหลงนาธรรมชาต - ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน - ขอมลศกยภาพสถานบรการ - ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

ประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

- CAMEO, ALOHA, MARPLOT, ARCVIEW - Google Earth

จดทาแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมสาหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค)

ซอมแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

(ทม SRRT เขต)

จดเตรยมทรพยากร ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

ผรบผดชอบ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

มาตรฐานทมSRRT

(ส�านกระบาดวทยา)

-ขอมลทตงและชนดของโรงงาน

-ขอมลอตนยมวทยา

-ขอมลแหลงน�าธรรมชาต

-ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน

-ขอมลศกยภาพสถานบรการ

-ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

-CAMEO,ALOHA,MARPLOT,ARCVIEW

-GoogleEarth

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมส�าหรบ

เจาหนาทสาธารณสข

(ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทาง

สาธารณสขกรมควบคมโรค)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

100.

ขนตอนกำรปฏบตงำน

•ทมในระดบสวนกลางและเขต

1.สนบสนนพนท (จงหวดอ�าเภอหรอ ชมชน) ในการประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/

อบตภยสารเคม

2. ขอมลสารเคมในพนทตนเอง เชน การฝกอบรมการประเมนความเสยงการใชโปรแกรมคอมพวเตอร

ทเกยวของ

3.สนบสนนพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)ในการจดท�าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

4.รวมซอมและ/หรอประเมนการซอมแผนรบอบตภยของพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)

5.สนบสนนการของบประมาณจากเขตหรอพนท (จงหวดอ�าเภอหรอชมชน) เชน งบP&Parea-based

ระดบจงหวด งบกองทนสขภาพต�าบลหรอเทศบาลหรองบอนๆ เพอด�าเนนการเตรยมพรอมตอบโต

และจดการหลงเกดเหตอบตภย/อบตภยสารเคม

• ทมระดบจงหวด และอ�ำเภอ

1.จดท�าฐานขอมลและประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคมในจงหวด

หรออ�าเภอโดยเฉพาะฐานขอมลตอไปน

- การจดท�าแผนทแสดงจดเสยงของจงหวดหรออ�าเภอ เชน โรงงานอตสาหกรรมทผลตใชหรอเกบ

สารเคมปรมาณมากเสนทางทมการขนสงสารเคมเปนประจ�า

-การจดกลมสารเคมทมการผลต ใช เกบ เปนปรมาณมาก เชน10ล�าดบสารเคมทใชมากในจงหวด

ตามโอกาสเกดพษ เชนตามระบบของNationalFireProtectionAssociation (NFPA)ซงแยก

ระดบความเปนพษของสารเคมตอสขภาพดวยสญลกษณตวเลขบนพนส น�าเงนเปน5ระดบจาก

0–4

- ขอมลดานอตนยมวทยาธรณวทยาและระบบน�าใตดนฯลฯ เพอใหทราบขอบเขตการปนเปอนของ

สารเคมจากจดเสยงไปตามmediaตางๆไดแกอากาศน�าดนพชผกสตวน�าอาหารกองขยะ

- ขอมลจ�านวนและกลมอายของประชากรทวไปและประชากรทชวยเหลอตวเองไมได เชน ผพการ

ผสงอาย ผปวยเรอรง รวมทงจ�านวนเจาหนาทกภย กชพ บคลากรสาธารณสขทตองปฏบตงาน

เกยวของ เพอเปนขอมลวางแผนการอพยพและการจดท�าทะเบยนผสมผสสารเคมหากเกดเหตขน

- ขอมลศกยภาพสถานบรการและหนวยงานสาธารณสขทกแหงในจงหวดหรออ�าเภอ เชน หองลางตว

แพทยอาชวเวชกรรมผเชยวชาญดานพษวทยานกระบาดวทยาแพทยฉกเฉน(EP)เจาหนาทEMS

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

101

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

99.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 99 

การเตรยมการกอนเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

พฒนาศกยภาพ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต มาตรฐานทม SRRT (สานกระบาดวทยา)

จดทาฐานขอมล

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ - ขอมลทตงและชนดของโรงงาน - ขอมลอตนยมวทยา - ขอมลแหลงนาธรรมชาต - ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน - ขอมลศกยภาพสถานบรการ - ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

ประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

- CAMEO, ALOHA, MARPLOT, ARCVIEW - Google Earth

จดทาแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมสาหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค)

ซอมแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

(ทม SRRT เขต)

จดเตรยมทรพยากร ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

ผรบผดชอบ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

มาตรฐานทมSRRT

(ส�านกระบาดวทยา)

-ขอมลทตงและชนดของโรงงาน

-ขอมลอตนยมวทยา

-ขอมลแหลงน�าธรรมชาต

-ขอมลสภาวะสขภาพประชาชน

-ขอมลศกยภาพสถานบรการ

-ขอมลภยธรรมชาตทเคยเกดขน

-CAMEO,ALOHA,MARPLOT,ARCVIEW

-GoogleEarth

แนวทางการรบมออบตภยสารเคมส�าหรบ

เจาหนาทสาธารณสข

(ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทาง

สาธารณสขกรมควบคมโรค)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

100.

ขนตอนกำรปฏบตงำน

•ทมในระดบสวนกลางและเขต

1.สนบสนนพนท (จงหวดอ�าเภอหรอชมชน) ในการประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/

อบตภยสารเคม

2. ขอมลสารเคมในพนทตนเอง เชน การฝกอบรมการประเมนความเสยง การใชโปรแกรมคอมพวเตอร

ทเกยวของ

3.สนบสนนพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)ในการจดท�าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

4.รวมซอมและ/หรอประเมนการซอมแผนรบอบตภยของพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)

5.สนบสนนการของบประมาณจากเขตหรอพนท (จงหวดอ�าเภอหรอชมชน) เชน งบP&Parea-based

ระดบจงหวด งบกองทนสขภาพต�าบลหรอเทศบาลหรองบอนๆ เพอด�าเนนการเตรยมพรอมตอบโต

และจดการหลงเกดเหตอบตภย/อบตภยสารเคม

• ทมระดบจงหวด และอ�ำเภอ

1.จดท�าฐานขอมลและประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/อบตภยสารเคมในจงหวด

หรออ�าเภอโดยเฉพาะฐานขอมลตอไปน

- การจดท�าแผนทแสดงจดเสยงของจงหวดหรออ�าเภอ เชน โรงงานอตสาหกรรมทผลตใชหรอเกบ

สารเคมปรมาณมากเสนทางทมการขนสงสารเคมเปนประจ�า

-การจดกลมสารเคมทมการผลต ใช เกบ เปนปรมาณมาก เชน10ล�าดบสารเคมทใชมากในจงหวด

ตามโอกาสเกดพษ เชนตามระบบของNationalFireProtectionAssociation (NFPA)ซงแยก

ระดบความเปนพษของสารเคมตอสขภาพดวยสญลกษณตวเลขบนพนส น�าเงนเปน5ระดบจาก

0–4

- ขอมลดานอตนยมวทยาธรณวทยาและระบบน�าใตดนฯลฯ เพอใหทราบขอบเขตการปนเปอนของ

สารเคมจากจดเสยงไปตามmediaตางๆไดแกอากาศน�าดนพชผกสตวน�าอาหารกองขยะ

- ขอมลจ�านวนและกลมอายของประชากรทวไปและประชากรทชวยเหลอตวเองไมได เชน ผพการ

ผสงอาย ผปวยเรอรง รวมทงจ�านวนเจาหนาทกภย กชพ บคลากรสาธารณสขทตองปฏบตงาน

เกยวของ เพอเปนขอมลวางแผนการอพยพและการจดท�าทะเบยนผสมผสสารเคมหากเกดเหตขน

- ขอมลศกยภาพสถานบรการและหนวยงานสาธารณสขทกแหงในจงหวดหรออ�าเภอ เชน หองลางตว

แพทยอาชวเวชกรรมผเชยวชาญดานพษวทยานกระบาดวทยาแพทยฉกเฉน(EP)เจาหนาทEMS

1.สนบสนนพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)ในการประเมนโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพจากอบตภย/

อบตภยสารเคม

3.สนบสนนพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)ในการจดท�าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคม

5.สนบสนนการของบประมาณจากเขตหรอพนท(จงหวดอ�าเภอหรอชมชน)เชนงบP&Parea-based

- การจดท�าแผนทแสดงจดเสยงของจงหวดหรออ�าเภอ เชน โรงงานอตสาหกรรมทผลตใชหรอ

เกบสารเคมปรมาณมากเสนทางทมการขนสงสารเคมเปนประจ�า

ระดบความเปนพษของสารเคมตอสขภาพดวยสญลกษณตวเลขบนพนสน�าเงนเปน5 ระดบ

จาก0-4

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

102

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

101.

- ขอมลอกชดทเปนประโยชนในการวางแผนรบอบตภยสารเคม คอ ขอมลการเกดภยธรรมชาต

ทเคยเกดขนในอดต เนองจากการเกดภยธรรมชาตอาจท�าใหเกดการรวไหลของวตถอนตราย

หรอสารเคม เชนการเกดพายพดอยางรนแรงหรอดนถลมท�าใหภาชนะบรรจสารเคมอนตรายแตก

เกดการรวไหลเปนตน

2.จดท�าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคมซงโดยทวไปม2แผนหลกคอ

2.1 แผนยอยดานอบตภยสารเคมภายใตแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวด

2.2 แผนของหนวยงานสาธารณสขทงหมดในจงหวด

- แผนรบเหตฉกเฉนของหนวยงานสาธารณสขทงหมด อาจปรบจากแผนรบอบตเหตหม

ของโรงพยาบาล หรอจดท�าแผนรบอบตภยสารเคมเปนการเฉพาะ เพอใหครอบคลม

การด�าเนนการของทงทม SRRT ส�านกงานสาธารณสขจงหวด ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ศนยสขภาพชมชนและสถานอนามย

3.ซอมแผนรบอบตภยสารเคม

-ควรซอมแผนอยางนอยปละ1ครงและท�าการทบทวนและปรบแผนหลงการซอม

-ถาเกดเหตขนจรงควรมการทบทวนและปรบแผนดวย

4. จดเตรยมทรพยากรเพอด�าเนนการ เชน งบสอบสวนโรคของทม SRRTการพฒนาศกยภาพทม SRRT

อปกรณปองกนเครองมอภาคสนามโปรแกรมคอมพวเตอร

2.1 แผนยอยดานอบตภยสารเคมภายใตแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวด

2.2 แผนของหนวยงานสาธารณสขทงหมดในจงหวด

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

103

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

101.

- ขอมลอกชดทเปนประโยชนในการวางแผนรบอบตภยสารเคม คอ ขอมลการเกดภยธรรมชาต

ทเคยเกดขนในอดต เนองจากการเกดภยธรรมชาตอาจท�าใหเกดการรวไหลของวตถอนตราย

หรอสารเคม เชนการเกดพายพดอยางรนแรงหรอดนถลมท�าใหภาชนะบรรจสารเคมอนตรายแตก

เกดการรวไหลเปนตน

2.จดท�าแผนรบอบตภย/อบตภยสารเคมซงโดยทวไปม2แผนหลกคอ

2.1 แผนยอยดานอบตภยสารเคมภายใตแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวด

2.2 แผนของหนวยงานสาธารณสขทงหมดในจงหวด

- แผนรบเหตฉกเฉนของหนวยงานสาธารณสขทงหมด อาจปรบจากแผนรบอบตเหตหม

ของโรงพยาบาล หรอจดท�าแผนรบอบตภยสารเคมเปนการเฉพาะ เพอใหครอบคลม

การด�าเนนการของทงทม SRRT ส�านกงานสาธารณสขจงหวด ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ศนยสขภาพชมชนและสถานอนามย

3.ซอมแผนรบอบตภยสารเคม

-ควรซอมแผนอยางนอยปละ1ครงและท�าการทบทวนและปรบแผนหลงการซอม

-ถาเกดเหตขนจรงควรมการทบทวนและปรบแผนดวย

4. จดเตรยมทรพยากรเพอด�าเนนการ เชน งบสอบสวนโรคของทม SRRTการพฒนาศกยภาพทม SRRT

อปกรณปองกนเครองมอภาคสนามโปรแกรมคอมพวเตอร

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

102.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 102 

การตอบโตขณะเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

1) แนวทางการรบมออบตภยสารเคมสาหรบเจาหนาทสาธารณสข (ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข กรมควบคมโรค) 2) Major Incident Medical Management and Support : The Practical Approach at the Scene (5th Impression 2006)

รบแจงเหต ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ยนยนการเกดเหต (ซกถามขอมลเพมเตม)

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

วเคราะหสถานการณ ประเมน

ระดบความรนแรง และ คาดการณ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

แจงเหตตอ ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT เขต

ดาเนนการ - สงการทมปฏบตการ - ประสานแผนกบหนวยงานอน - ใหขอมลพษวทยาแกทมปฏบตการ (safety officer) - รวบรวมจานวนและรายชอผสมผสวตถอนตราย

- หวหนาทม SRRT จงหวดและอาเภอ - ทม SRRT ทเ ชยวชาญดาน env-occ (อยางนอย 1 คน) - ทม SRRT (อยางนอย 3 คน) - สนบสนนโดยทม SRRT เขต

ตรวจสอบสถานการณทก 15 นาท ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT เขต

รายงานสถานการณตอผบรหาร หวหนาทม SRRT จงหวดและอาเภอ หวหนาทม SRRT เขต

ผรบผดชอบ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTเขต

-หวหนาทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

-ทมSRRTทเชยวชาญดาน

env-occ(อยางนอย1คน)

-ทมSRRT(อยางนอย3คน)

-สนบสนนโดยทมSRRTเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTเขต

หวหนาทมSRRTจงหวด

และอ�าเภอ

หวหนาทมSRRTเขต

เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

1) แนวทางการรบมออบตภยสารเคม

ส�าหรบเจาหนาทสาธารณสข

(ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทาง

สาธารณสขกรมควบคมโรค)

2)MajorIncidentMedical

ManagementandSupport:The

PracticalApproachattheScene

(5thImpression2006)

(ศนยปฏบตการตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสขกรมควบคมโรค)

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

104

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

103.

ขนตอนกำรปฏบตงำน

• ทมในระดบสวนกลำง และเขต

1.รบแจงเหตและแจงเหตตอ

- เมอทม SRRT เขตหรอสวนกลาง ไดรบแจงเหต จากทม SRRTจงหวดหรออ�าเภอควรตรวจสอบ

สถานการณเพอใหถกตองและเปนปจจบนทสด

- วเคราะหสถานการณประเมน “ระดบความรนแรง”ของเหตการณ และคาดการณวาเหตการณ

มโอกาสสนสดหรอลกลามตอไปหรอไมเรวแคไหนฯลฯ

- แจงเหตตอไปยงทม SRRT สวนกลางหรอศนยตอบโตภาวะฉกเฉนกระทรวงสาธารณสข (ถาม)

เพอเตรยมพรอมรบมอหากสถานการณขยายลกลามตรวจสอบสถานการณทก15นาทและรายงาน

ไปยงทมSRRTสวนกลาง

2.สนบสนน

- ขอมลพษวทยาและการแพรกระจายของวตถอนตรายแกทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ(safetyofficer)

เพอการปองกนการสมผสสารเคมเชนการจดzoneเพอคดแยกผไดรบผลกระทบการใชหนากากหรอ

ชดปองกนการเกบตวอยางชวภาพ

- ชดและอปกรณปองกนวตถอนตรายแกทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ

- การด�าเนนการทางระบาดวทยาของทม SRRT จงหวดหรออ�าเภอ เพอการเฝาระวงสขภาพผไดรบ

ผลกระทบและการปองกนเหต โดยเฉพาะการจดท�าทะเบยนผไดรบผลกระทบการตรวจวดปรมาณ

สารเคมในพนทเกดเหตการเกบตวอยางชวภาพจากผสมผสเพอตรวจหาสารเคมและหองปฏบตการ

ตรวจวเคราะหสารเคม

- ทมตรวจวดระดบ/ความเขมขนวตถอนตราย(เจาหนาทเครองตรวจวดและอปกรณ)

3. แจงขอมลพษวทยาของวตถอนตรายทก�าลงรวไหลและสถานการณทเปนปจจบนแกผบรหาร ไดแก

ผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพ

และสงแวดลอมผอ�านวยการส�านกระบาดวทยาและหนวยงานสวนกลางอนๆทเกยวของ

•ทมระดบจงหวดและอ�าเภอ

1.รบแจงเหตและแจงเหตตอ

-ต�ารวจหนวยกภยหนวยกชพทมปองกนและบรรเทาสาธารณภยหรอศนยสงการฯของสถาบน

การแพทยฉกเฉนของโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หนวยงานใดหนวยงานหนง

หรอหลายหนวยงานจะเปนผแจงเหตตอทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมระดบจงหวด และอ�ำเภอ

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

105

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

103.

ขนตอนกำรปฏบตงำน

• ทมในระดบสวนกลำง และเขต

1.รบแจงเหตและแจงเหตตอ

- เมอทม SRRT เขตหรอสวนกลาง ไดรบแจงเหต จากทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอควรตรวจสอบ

สถานการณเพอใหถกตองและเปนปจจบนทสด

- วเคราะหสถานการณประเมน “ระดบความรนแรง”ของเหตการณ และคาดการณวาเหตการณ

มโอกาสสนสดหรอลกลามตอไปหรอไมเรวแคไหนฯลฯ

- แจงเหตตอไปยงทม SRRT สวนกลางหรอศนยตอบโตภาวะฉกเฉนกระทรวงสาธารณสข (ถาม)

เพอเตรยมพรอมรบมอหากสถานการณขยายลกลามตรวจสอบสถานการณทก15นาทและรายงาน

ไปยงทมSRRTสวนกลาง

2.สนบสนน

- ขอมลพษวทยาและการแพรกระจายของวตถอนตรายแกทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ(safetyofficer)

เพอการปองกนการสมผสสารเคมเชนการจดzoneเพอคดแยกผไดรบผลกระทบการใชหนากากหรอ

ชดปองกนการเกบตวอยางชวภาพ

- ชดและอปกรณปองกนวตถอนตรายแกทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ

- การด�าเนนการทางระบาดวทยาของทม SRRT จงหวดหรออ�าเภอ เพอการเฝาระวงสขภาพผไดรบ

ผลกระทบและการปองกนเหต โดยเฉพาะการจดท�าทะเบยนผไดรบผลกระทบการตรวจวดปรมาณ

สารเคมในพนทเกดเหตการเกบตวอยางชวภาพจากผสมผสเพอตรวจหาสารเคมและหองปฏบตการ

ตรวจวเคราะหสารเคม

- ทมตรวจวดระดบ/ความเขมขนวตถอนตราย(เจาหนาทเครองตรวจวดและอปกรณ)

3. แจงขอมลพษวทยาของวตถอนตรายทก�าลงรวไหลและสถานการณทเปนปจจบนแกผบรหาร ไดแก

ผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรค (สคร.) ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพ

และสงแวดลอมผอ�านวยการส�านกระบาดวทยาและหนวยงานสวนกลางอนๆทเกยวของ

•ทมระดบจงหวดและอ�าเภอ

1.รบแจงเหตและแจงเหตตอ

-ต�ารวจหนวยกภยหนวยกชพทมปองกนและบรรเทาสาธารณภยหรอศนยสงการฯของสถาบน

การแพทยฉกเฉนของโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป หนวยงานใดหนวยงานหนง

หรอหลายหนวยงานจะเปนผแจงเหตตอทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

- เมอไดรบแจง ควรยนยนการเกดเหตดวยซกถามขอมลเพมเตม โดยเฉพาะทตงของจดเกดเหต

(พกดGPSถาม)ชนดและปรมาณวตถอนตรายทก�าลงรวไหล

- วเคราะหสถานการณประเมน“ระดบความรนแรง”ของเหตการณและคาดการณวาเหตการณ

มโอกาสสนสดหรอลกลามตอไปหรอไมเรวแคไหนฯลฯ

- แจงเหตตอไปยงทมSRRTเขต

- ตรวจสอบสถานการณทก15นาทและรายงานไปยงทมSRRTเขต

2. หวหนาทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ

- สงการใหเจาหนาท SRRT อยางนอย 1 คน ปฏบตหนาทเปน safety officer เตรยมขอมล

ดานพษวทยาการแพรกระจายของวตถอนตรายการจดท�าzoningการใชอปกรณปองกนและ

การเกบตวอยางชวภาพ แกผบญชาการเหตการณณ จดเกดเหต นายแพทยสาธารณสขจงหวด

ผอ�านวยการโรงพยาบาลและทมปฏบตการของหองฉกเฉนโรงพยาบาลทกแหงทรบผปวย

- สงการใหเจาหนาทSRRTอยางนอย3คนด�าเนนการรวบรวมจ�านวนและรายชอผไดรบผลกระทบ

ณบรเวณพนทปลอดภยใกลจดเกดเหต(coldzone)จดอพยพและหองฉกเฉนของโรงพยาบาล

ทกแหงทรบผปวย ทงนกลมเปาหมาย ประกอบดวย พนกงานในสถานประกอบการทเกดเหต

เจาหนาทปฏบตงานและประชาชนทวไป

- รบทราบการปฏบตงานของเจาหนาท และรายงานใหนายแพทยสาธารณสขจงหวดไดทราบ

ทก15นาท

- ประสานการด�าเนนการกบทมปองกนและบรรเทาสาธารณภยของจงหวดอ�าเภอและองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนระยะๆตามแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดหรอแผนเฉพาะทไดซอมไว

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

106

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

105.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 105 

การตอบโตหลงเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

ดาเนนการเฝาระวงสขภาพ หลงเกดเหต

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

สอบสวนเหตการณ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

จดเวททบทวนการดาเนนการ

(After Action Review – AAR) ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

(ทม SRRT เขต)

ปรบแผน ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

จดทารายงาน ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต

ใหขอเสนอแนะหนวยงาน หรอ นาเสนอทประชมผบรหาร

ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

ขนตอนการปฏบตงาน

ทมในระดบสวนกลาง และเขต 1. สนบสนนทม SRRT จงหวดหรออาเภอ ในการเฝาระวงสขภาพหลงเกดเหต

- ขอมลพษวทยา - วธการทางระบาดวทยา - ผเชยวชาญ - เครองมอตรวจวดสารเคมในสภาพแวดลอม - หองปฏบตการตรวจสงสงตรวจทางชวภาพ เชน โลหะหนกในเลอด สารเคมในปสสาวะ

ผรบผดชอบ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

ขนตอนกำรปฏบตงำน

• ทมในระดบสวนกลำง และเขต

1. สนบสนนทม SRRT จงหวดหรออ�ำเภอ ในกำรเฝำระวงสขภำพหลงเกดเหต

- ขอมลพษวทยำ

- วธกำรทำงระบำดวทยำ

- ผเชยวชำญ

- เครองมอตรวจวดสำรเคมในสภำพแวดลอม

- หองปฏบตกำรตรวจสงสงตรวจทำงชวภำพ เชน โลหะหนกในเลอด สำรเคมในปสสำวะ

ขนตอนการปฏบตงาน

lทมในระดบสวนกลางและเขต

1.สนบสนนทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอในการเฝาระวงสขภาพหลงเกดเหต

-ขอมลพษวทยา

-วธการทางระบาดวทยา

-ผเชยวชาญ

-เครองมอตรวจวดสารเคมในสภาพแวดลอม

-หองปฏบตการตรวจสงสงตรวจทางชวภาพเชนโลหะหนกในเลอดสารเคมในปสสาวะ

ทมในระดบสวนกลำง และเขต

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

107

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

105.

แ น ว ท า ง ก า ร จ ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - ห น า 105 

การตอบโตหลงเกดเหต

ขนตอน ผรบผดชอบ เอกสารหรอแนวทางทเกยวของ

ดาเนนการเฝาระวงสขภาพ หลงเกดเหต

ทม SRRT จงหวดและอาเภอ(ทม SRRT เขต)

สอบสวนเหตการณ ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

จดเวททบทวนการดาเนนการ

(After Action Review – AAR) ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

(ทม SRRT เขต)

ปรบแผน ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

จดทารายงาน ทม SRRT จงหวดและอาเภอ

ทม SRRT สวนกลางและเขต

ใหขอเสนอแนะหนวยงาน หรอ นาเสนอทประชมผบรหาร

ทม SRRT จงหวดและอาเภอทม SRRT สวนกลางและเขต

ขนตอนการปฏบตงาน

ทมในระดบสวนกลาง และเขต 1. สนบสนนทม SRRT จงหวดหรออาเภอ ในการเฝาระวงสขภาพหลงเกดเหต

- ขอมลพษวทยา - วธการทางระบาดวทยา - ผเชยวชาญ - เครองมอตรวจวดสารเคมในสภาพแวดลอม - หองปฏบตการตรวจสงสงตรวจทางชวภาพ เชน โลหะหนกในเลอด สารเคมในปสสาวะ

ผรบผดชอบ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

(ทมSRRTเขต)

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

ทมSRRTจงหวดและอ�าเภอ

ทมSRRTสวนกลางและเขต

เอกสำรหรอแนวทำงทเกยวของ

ขนตอนกำรปฏบตงำน

• ทมในระดบสวนกลำง และเขต

1. สนบสนนทม SRRT จงหวดหรออ�ำเภอ ในกำรเฝำระวงสขภำพหลงเกดเหต

- ขอมลพษวทยำ

- วธกำรทำงระบำดวทยำ

- ผเชยวชำญ

- เครองมอตรวจวดสำรเคมในสภำพแวดลอม

- หองปฏบตกำรตรวจสงสงตรวจทำงชวภำพ เชน โลหะหนกในเลอด สำรเคมในปสสำวะ

2.รวมเวททบทวนการด�าเนนการ(AfterActionReview–AAR)ของทมSRRTจงหวดหรออ�าเภอ

เพอสรปการด�าเนนการและหาประเดนปรบปรงการด�าเนนการ

3.ปรบแผนของทมSRRT

4.น�าเสนอผลการด�าเนนงานตอทประชมกรมควบคมโรคหรอกระทรวงสาธารณสข

5.รวบรวมเหตการณเพอจดท�าขอเสนอแนะตอหนวยงานระดบเขตหรอสวนกลางทมบทบาทหนาทในการ

ก�ากบดแลและปองกนการเกดเหตเชนกรมโรงงานอตสาหกรรมกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย

กรมสวสดการและคมครองแรงงานเปนตน

l ทมระดบจงหวด และอ�ำเภอ

1.ด�าเนนการเฝาระวงสขภาพผสมผส/ผปวยจากเหตการณ

-การจดท�าทะเบยนผสมผส

■ พนกงานของสถานทเกดเหต

■ เจาหนาททเกยวของโดยเฉพาะต�ารวจเจาหนาทกภยกชพบคลากรหองฉกเฉนทมSRRT

■ ผปวยทเขารบการรกษาทโรงพยาบาล

■ ประชาชนทวไป

-ออกแบบการเฝาระวงสขภาพ

■ ตวชวดสขภาพทควรใชในการเฝาระวงตามความเสยง เชน ระดบสารเคมในเลอด เอนไซมตบ

CBCUAการถายภาพรงสปอด

■ ระยะเวลาและความถทเหมาะสมในการเฝาระวงสขภาพเชนตรวจCBCทก6เดอนเปนเวลา

2ป

■ คาใชจายและแหลงงบประมาณในการเฝาระวงสขภาพ

2.สอบสวนเหตการณเพอใหไดขอมลส�าหรบการปองกนการเกดเหตโดยเฉพาะประเดนตอไปนคอ

-เหตการณครงนเกดขนไดอยางไร

■ วตถดบกระบวนการผลตและผลตภณฑทอาจเปนตนเหต

■ เกดจากเครองจกรอปกรณระบบควบคมพนกงานทเกยวของหรอสภาพแวดลอม

-ระบบปองกนการเกดอบตภย/อบตภยสารเคม ของสถานทเกดเหต มหรอไม เหมาะสมหรอไม

โดยเฉพาะ

■ การบ�ารงรกษาเครองจกรอปกรณ

■ การตรวจสอบและเฝาระวงจดเสยง

-แผนรบอบตภยสารเคมของสถานทเกดเหตมหรอไมเหมาะสมหรอไมซอมแผนหรอไม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

108

3.จดเวททบทวนการด�าเนนการ(AfterActionReview–AAR)เพอสรปการด�าเนนการและหาประเดน

ปรบปรงการด�าเนนการ

-การดแลผสมผส/ผปวย

■ จดท�าทะเบยนไดครบถวนหรอไม

■ การคดแยกผสมผสและการขนสงณจดเกดเหตจดอพยพ

■ การคดแยกและใหการรกษาพยาบาลณหองฉกเฉน

■ การสนบสนนขอมลพษวทยาและการปองกนการสมผสแกทมปฏบตการ

■ การเฝาระวงสขภาพตอเนองหลงเกดเหต

-การประสานงานของทมงานสาธารณสข(ทมSRRT,EMS,หองฉกเฉน)

■ การแจงเหตแจงไปทใครเรวแคไหน

■ การประสานขอมลผสมผส/ผปวยระหวางทมSRRTกบหองฉกเฉนทกแหง

■ การสนบสนนขอมลและอปกรณของทมSRRTสวนกลางและเขต

-ปรบแผน

■ แผนของทมสาธารณสข

■ แผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด

-จดท�ารายงานเพอรวบรวมเปนฐานขอมลสขภาพของประชาชนในพนท

- ใหขอเสนอแนะ(จากผลการสอบสวน)แกหนวยงานทเกยวของในพนทเพอปองกนการเกดเหตเชน

อตสาหกรรมจงหวด สวสดการและค มครองแรงงานจงหวด โยธาธการและผงเมองจงหวด

เกษตรจงหวดเปนตน

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

109

6.3) กำรด�ำเนนมำตรกำรทำงกฎหมำย

■ บทบำทของเจำหนำทเกยวกบกำรด�ำเนนคดสงแวดลอม

ในปจจบนการพฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศตางๆ มการพฒนาอยางรวดเรวและมการ

แขงขนทสงมากโดยเฉพาะในดานอตสาหกรรมการพฒนาดงกลาวน�ามาซงความเจรญกาวหนาทางดานเศรษฐกจ

แตในทางกลบกนกอใหเกดกระทบตอสงแวดลอมเปนอยางมาก เชน มลภาวะทางน�า ทางอากาศ หรออน ๆ

อนเปนผลมาจากการด�าเนนธรกจโดยมงหวงเพยงผลก�าไรแตไมไดค�านงถงผลกระทบทอาจเกดขนซงผไดรบผลกระทบ

โดยตรงกคอประชาชนน�ามาซงความขดแยงและการฟองรองด�าเนนคดตอศาลเพอใหผเปนตนเหตแหงความเสยหาย

ชดใชคาสนไหมทดแทนนนคอการด�าเนนคดสงแวดลอม

■ คดสงแวดลอม

ควำมหมำยของคดสงแวดลอม

คดสงแวดลอมสามารถแบงไดเปน3ประเภทดงตอไปน

1.คดแพงทเกยวกบสงแวดลอมหมายความวา

(1)คดแพงทการกระท�าตามค�าฟองกอใหเกดความเสยหายแกโจทกอนเนองมาจากการท�าลายหรอ

เปลยนแปลงสภาพทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมของชมชนหรอระบบนเวศ

(2)คดแพ ง ทโจทก มค�าขอให จ�าเลยกระท�าการหรองดเว นการกระท�าเ พอค มครองรกษา

ทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอมของชมชน

(3)คดแพงทโจทกมค�าขอใหจ�าเลยชดใชคาสนไหมทดแทนหรอคาเสยหายเพอขจดมลพษทเกดขน

หรอฟนฟสภาพแวดลอมหรอเพอมลคาของทรพยากรธรรมชาตทเสยไป

(4)คดแพงทมค�าขอใหจ�าเลยชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายตอชวต รางกายสขภาพอนามย

หรอสทธใดๆของโจทกอนเกดจากมลพษทจ�าเลยเปนผกอหรอตองรบผด

2.คดอาญาท เกยวกบสงแวดลอม หมายความว า คดอาญาท เกดขนจากการกระท�าความผด

ตามประมวลกฎหมายอาญาและพระราชบญญตตางๆ ทเกยวของกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เชน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 พระราชบญญตอทยานแหงชาต

พ.ศ. 2504พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507พระราชบญญตสงวน

และคมครองสตวปาพ.ศ.2535เปนตน

3.คดปกครองเกยวกบสงแวดลอม หมายความวา คดพพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรฐ

รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐกบเอกชน หรอระหวาง

หนวยราชการหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญหรอเจาหนาท

ของรฐดวยกน อนเนองมาจากการใชอ�านาจทางปกครองหรอการด�าเนนกจการทางปกครองตามบทบญญต

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

110

ของกฎหมายทเกยวของกบสงแวดลอม การคมครองหรอการรกษาสภาพทางธรรมชาต พช สตว หรอสงมชวต

การจดการทรพยากรธรรมชาตการคมครองดแลสขภาพมนษยการจดระเบยบสภาพแวดลอมมนษยสภาพภมอากาศ

ภมทศนศลปวฒนธรรม

■ ผเสยหำยในคดสงแวดลอม

ผเสยหายในคดสงแวดลอมแบงตามประเภทคดไดดงตอไปน

1.ผเสยหายในคดแพงทเกยวกบสงแวดลอม

ผมสทธทจะฟองคดแพงทเกยวกบสงแวดลอมคอบคคลซงมสทธทจะไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

และความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงสทธทจะด�ารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอม

ทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพของตนตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย

2.ผเสยหายในคดอาญาทเกยวกบสงแวดลอม

เนองจากพฤตการณการกระท�าความผดในคดอาญาสงแวดลอมเปนการท�าลายธรรมชาตและสงแวดลอม

ถอเปนความผดอาญาทกระทบตอสาธารณชนหรอประโยชนสวนรวม จงถอวารฐเปนผเสยหาย

การด�าเนนคดจงเปนอ�านาจของพนกงานอยการทจะฟองคดเพอใหศาลมค�าพพากษาลงโทษผกระท�าผด

ประชาชนผไดรบความเสยหายไมมอ�านาจฟองคดตอศาลแตสามารถแจงใหเจาหนาทต�ารวจด�าเนนคด

กบผกระท�าผดตามขนตอนทกฎหมายก�าหนดไวได

3.ผ เสยหายในคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม คอ ชมชน องคกรเอกชน สมาคม นตบคคล

กลมผลประโยชนทมสวนไดเสยในเรองสงแวดลอม หรอบคคล ซงไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย

หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหาย อนเนองมาจากการใชอ�านาจทางปกครองหรอการด�าเนนกจการ

ทางปกครองตามบทบญญตของกฎหมายทเกยวของกบสงแวดลอม

คดปกครองเกยวกบสงแวดลอมทสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะ การพจารณาถงความเปนผไดรบ

ความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดทจะเปนผมสทธฟองคดตอศาลนน

ควรพจารณาในความหมายอยางกวาง โดยค�านงถงสทธชมชนทองถน ชมชนทองถนดงเดม องคกรเอกชน สมาคม

นตบคคลหรอกลมผลประโยชนทมสวนไดเสยในเรองสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

111

■ เขตอ�ำนำจศำลในคดสงแวดลอม

เขตอ�านาจศาลในคดสงแวดลอมพจารณาตามประเภทคดไดดงตอไปน

1. เขตอ�านาจศาลในคดแพงทเกยวกบสงแวดลอม

ศาลทมอ�านาจพจารณาพพากษาคดแพงทเกยวกบสงแวดลอมคอศาลทมอ�านาจพจารณาพพากษา

คดแพงไดแกศาลแพงศาลแพงกรงเทพใตศาลแพงธนบรศาลจงหวดศาลแขวงเปนไปตามหลกเกณฑ

ทก�าหนดไวในพระธรรมนญศาลยตธรรม เนองจากปจจบนยงไมมศาลช�านญพเศษทมอ�านาจพจารณา

พพากษาคดสงแวดลอมโดยเฉพาะส�าหรบศาลแพงมการจดตงแผนกคดสงแวดลอมขนเพอพจารณา

พพากษาคดสงแวดลอมทเกดขนในเขตศาลแพง หรอคดสงแวดลอมทเกดขนนอกเขตศาลแพง

ซงมความยงยากซบซอนและศาลแพงรบไวพจารณาพพากษา

2.เขตอ�านาจศาลในคดอาญาทเกยวกบสงแวดลอม

ศาลทมอ�านาจพจารณาพพากษาคดอาญาทเกยวกบสงแวดลอม คอ ศาลทมอ�านาจพจารณา

พพากษาคดอาญา ไดแก ศาลอาญา ศาลอาญากรงเทพใต ศาลอาญาธนบร ศาลจงหวด ศาลแขวง

เปนไปตามหลกเกณฑทก�าหนดไวในพระธรรมนญศาลยตธรรม เนองจากปจจบนยงไมมศาลช�านาญพเศษ

ทมอ�านาจพจารณาพพากษาคดสงแวดลอมโดยเฉพาะ และยงไมมการแยกประเภทคดอาญาสงแวดลอม

ออกจากคดอาญาทวไป

3.เขตอ�านาจศาลในคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม

เมอคกรณไมวาจะเปนหนวยงานของรฐหรอบคคลทวไป ประสงคทจะยนฟองคดปกครองเกยวกบ

สงแวดลอม สามารถยนฟองตอศาลปกครองกลางหรอศาลปกครองภมภาคได โดยพจารณาถง

เขตอ�านาจศาลตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542

■ ควำมเกยวของของเจำหนำทซงใหบรกำรเวชกรรมสงแวดลอมกบคดสงแวดลอม

เจาหนาทผใหบรการเวชกรรมสงแวดลอม ซงมหนาทและความรบผดชอบในดานตางๆ ทเกยวของกบ

ประชาชนเชนการประเมนความเสยงทางสงแวดลอมทมตอสขภาพการเฝาระวงสภาวะทางสขภาพของประชาชน

กลมเสยงการวนจฉยรกษาโรคซงเกดจากมลพษทางสงแวดลอมรวมทงการรวบรวมขอมลการเจบปวยขอมลทได

และตวเจาหนาทเองมความเกยวของกบการด�าเนนคดสงแวดลอม กลาวคอ ขอมลทไดจากกรณดงกลาวเปน

ขอมลขาวสารของราชการ ตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ.2540 และเปนขอมลขาวสาร

เกยวกบสงแวดลอมและสขภาพ ซงหนายงานของรฐตองจดใหมไวเพอประชาชนสามารถเขาตรวจดได แตส�าหรบ

เวชระเบยนของผปวยถอเปนขอมลสวนบคคล จะเปดเผยไมไดถาผปวยไมไดใหความยนยอม เวนแตในกรณ

ทผปวยมอายต�ากวา15ปผแทนโดยชอบธรรมมสทธด�าเนนการแทนเจาของขอมลได(กฎกระทรวง(ฉบบท2)

พ.ศ.2541ออกตามความในพ.ร.บ.ขอมลขาวสารฯพ.ศ.2540)สวนเจาหนาทนนเนองจากเปนผรบรขอเทจจรง

และขอมลทางวชาการเกยวกบปญหาดานสงแวดลอมทเกดขน เชน ขอมลของสงคกคามทางสงแวดลอม

ขอมลการเจบปวยของผ เสยหาย เปนตน ดงนน เมอมการฟองรองด�าเนนคดตอศาลเปนคดสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

112

ศาลอาจมค�าสงเองหรอคความรองขอตอศาลใหออกหมายเรยกเจาหนาทดงกลาวเขามาในคดเพอเบกความตอศาล

ในฐานะพยานบคคลหรอพยานผเชยวชาญ เพอพสจนใหศาลเหนในขอเทจจรงตางๆ เชน แหลงก�าเนดมลพษ

อาการและความรายแรงของโรคขอมลทางวทยาศาสตรเกยวกบสารทกอใหเกดมลพษเปนตน

กรณตวอยางซงแสดงใหเหนถงความเกยวของของเจาหนาทซงใหบรการเวชกรรมสงแวดลอมกบ

คดสงแวดลอม คอ กรณชาวบานคลตลาง ต�าบลนาสวน อ�าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร ไดรบอนตราย

จากการปลอยน�าเสยทมสารตะกวเจอปนลงสล�าหวยคลตของโรงงานแตงแรคลต โดยชาวบานไดดมน�าและ

จบสตวน�าในล�าหวยดงกลาวท�าใหเกดการเจบปวยเนองจากไดรบสารพษตะกวทเจอปนอยในน�าไดมการตรวจรกษา

และเฝาระวงการเจบปวยดวยโรคสารพษตะกวโดยแพทยผเชยวชาญดานอาชวเวชศาสตร และมการออกใบรบรองแพทย

ใหแกผปวยบางสวนวาเกดจากโรคพษตะกวเรอรง ทงยงตรวจพบวาชาวบานทกคนในหมบานมสารตะกวเจอปน

อยในเลอดปรมาณมากกวาคนปกต ตอมาเมอมการฟองคดตอศาลเพอใหบรษทซงเปนเจาของโรงงานแตงแร

ชดใชคาเสยหายแกชาวบานทไดรบผลกระทบ ขอมลจากการตรวจวนจฉยโรคดงกลาวไดถกน�ามาใชในการพจารณา

คดของศาล

สรป

เจาหนาทซงใหบรการเวชกรรมสงแวดลอมเปนบคคลทมความเกยวของโดยตรงและมความส�าคญ

กบการด�าเนนคดสงแวดลอม ดงนน จงตองมความระมดระวงอยางยงในการเกบขอมลตางๆทเกยวของกบคด

เชนการบนทกขอมลตางๆ เกยวกบผปวยการใหความเหนในทางวชาการซงตองเปนไปตามหลกวชาโดยปราศจาก

อคตและความเหนสวนตวทงนเพอประโยชนแกการพจารณาคดของศาลและเพอประโยชนแหงความยตธรรม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

113

ภำคผนวก

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

114

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

114.

 

 

ค�ำสงประกำศแตงตงคณะกรรมกำรพฒนำแนวทำงกำรจดบรกำรเวชศำสตรสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

115

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

115.

 

 

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

116

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

116.

เอกสำรอำงอง

กรมควบคมมลพษ.ดชนคณภาพอากาศ(AirQualityIndex:AQI).Availableat:

http://www.pcd.go.th/info_serv/air_aqi.htm.

กรอบการทบทวนหลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ(ออนไลน).

http://www.thia.in.th/uploads/HIA_2.pdf[12มถนายน2555]

กาวยางเอชไอเอประสบการณของคนท�างานสาธารณสขบทเสนทางของกระบวนการHIAในจงหวดระยองกองประเมน

ผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข.2556.

ค�าแนะน�าของประธานศาลปกครองสงสดในการด�าเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม

ค�าแนะน�าของประธานศาลฎกาเกยวกบการด�าเนนคดสงแวดลอมขอ3

ค�าแนะน�าของประธานศาลฎกาเกยวกบการด�าเนนคดสงแวดลอม

ค�าแนะน�าของประธานศาลปกครองสงสดในการด�าเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมขอ3

ฉนทนาผดงทศคมอขนตอนการด�าเนนงาน(ProcedureManual:PM)เรองการเตรยมพรอมและตอบโตภาวะ

ฉกเฉนทางสาธารณสขดานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมของทมSRRTสวนกลางเขตจงหวดและ

อ�าเภอ:ฉบบท1แกไขครงท1พฤศจกายน2553.

เดชรตนสขก�าเนดและคณะ.การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ:แนวคด

แนวทางและแนวปฏบต.นนทบร:สถาบนวจยระบบสาธารณสข,2545.

เดชรต สขก�าเนดและคณะ. เอกสารประกอบการฝกอบรมเชงปฏบตการ“การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการ

พฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ”วนท20-24สงหาคมพ.ศ.2550.

นนทกา สนทรชยกลและคณะ.2552.การวเคราะหความเสยงทางสขภาพส�าหรบเจาหนาทสาธารณสขกรมควบคม

โรค.

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง,ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา,พระราชบญญตจดตงศาลปกครอง

และวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542

ประกาศคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมเรองการจดตงแผนกคดสงแวดลอมในศาลแพง

ประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการเรองการก�าหนดใหขอมลขาวสารเกยวกบสงแวดลอมและสขภาพ

เปนขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนเขาตรวจดไดตามมาตรา9(8)แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของ

ราชการพ.ศ.2540

ประกาศจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.http://www.iceh.or.th/index.php/activity/44-

pr/109-iceh-doc.html,เขาถงวนท1มถนายน2555.

พงศเทพววรรธนะเดช.การประเมนความเสยงดานสขภาพ.2547.กรงเทพมหานคร:บรษทไซเบอรเพรสจ�ากด.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

117.

พงศเทพววรรธนะเดช,มยราววรรธนะเดช,สมศร ปทมพนธ. 2547.ระบาดวทยาภาคประชาชน:การท�าแผนทเดน

ดน.เชยงใหม:วนดาเพรส.

พรชยสทธศรณยกล,สรนยา เฮงพระพรหม. โครงการวจย เรองการพฒนาแนวทางการประเมนผลกระทบตอสขภาพ

ในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. ไดรบทนสนบสนนจากส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพป2552.

พรชยสทธศรณยกล.แนวทางการวนจฉยโรคเหตสงแวดลอม(ออนไลน).สบคนจาก:

http://www.healthcarethai.com/โรคเหตสงแวดลอม/[4กรกฎาคม2557]

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542มาตรา8

พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540มาตรา4

รฐธรรมนญฉบบราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550.

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา16-26

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา26

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา26

ศาสตราจารยแสวงบญเฉลมวภาส.(2556).กฎหมายและขอควรระวงของผประกอบวชาชพพยาบาล.กรงเทพฯ:

ส�านกพมพวญญชนพมพครงท6

ศนยประสานงานการพฒนาระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพส�านกงานคณะกรรมการสขภาพ

แหงชาต (สช.),หลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ.วนดาการ

พมพ,2552.

สมเกยรตศรรตนพฤกษ.(2542).การสอบสวนโรคทเกดเปนหมหรอเปนกลม.พมพครงท1

กรงเทพฯ:เรอนแกวการพมพ

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550.กรงเทพมหานคร,2550

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. เสยงสะทอนสขภาพประสบการณจรงHIA5พนทมม. กรงเทพมหานคร,

2551

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.หลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบทางสขภาพ.ศนยประสานงานการ

พฒนาระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ,2552

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

117

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

116.

เอกสำรอำงอง

กรมควบคมมลพษ.ดชนคณภาพอากาศ(AirQualityIndex:AQI).Availableat:

http://www.pcd.go.th/info_serv/air_aqi.htm.

กรอบการทบทวนหลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ(ออนไลน).

http://www.thia.in.th/uploads/HIA_2.pdf[12มถนายน2555]

กาวยางเอชไอเอประสบการณของคนท�างานสาธารณสขบทเสนทางของกระบวนการHIAในจงหวดระยองกองประเมน

ผลกระทบตอสขภาพกรมอนามยกระทรวงสาธารณสข.2556.

ค�าแนะน�าของประธานศาลปกครองสงสดในการด�าเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม

ค�าแนะน�าของประธานศาลฎกาเกยวกบการด�าเนนคดสงแวดลอมขอ3

ค�าแนะน�าของประธานศาลฎกาเกยวกบการด�าเนนคดสงแวดลอม

ค�าแนะน�าของประธานศาลปกครองสงสดในการด�าเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมขอ3

ฉนทนาผดงทศคมอขนตอนการด�าเนนงาน(ProcedureManual:PM)เรองการเตรยมพรอมและตอบโตภาวะ

ฉกเฉนทางสาธารณสขดานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมของทมSRRTสวนกลางเขตจงหวดและ

อ�าเภอ:ฉบบท1แกไขครงท1พฤศจกายน2553.

เดชรตน สขก�าเนดและคณะ.การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ:แนวคด

แนวทางและแนวปฏบต.นนทบร:สถาบนวจยระบบสาธารณสข,2545.

เดชรตสขก�าเนดและคณะ. เอกสารประกอบการฝกอบรมเชงปฏบตการ“การประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอการ

พฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ”วนท20-24สงหาคมพ.ศ.2550.

นนทกา สนทรชยกลและคณะ.2552.การวเคราะหความเสยงทางสขภาพส�าหรบเจาหนาทสาธารณสขกรมควบคม

โรค.

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง,ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา,พระราชบญญตจดตงศาลปกครอง

และวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542

ประกาศคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมเรองการจดตงแผนกคดสงแวดลอมในศาลแพง

ประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการเรองการก�าหนดใหขอมลขาวสารเกยวกบสงแวดลอมและสขภาพ

เปนขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนเขาตรวจดไดตามมาตรา9(8)แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของ

ราชการพ.ศ.2540

ประกาศจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.http://www.iceh.or.th/index.php/activity/44-

pr/109-iceh-doc.html,เขาถงวนท1มถนายน2555.

พงศเทพววรรธนะเดช.การประเมนความเสยงดานสขภาพ.2547.กรงเทพมหานคร:บรษทไซเบอรเพรสจ�ากด.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

117.

พงศเทพววรรธนะเดช,มยราววรรธนะเดช,สมศร ปทมพนธ. 2547.ระบาดวทยาภาคประชาชน:การท�าแผนทเดน

ดน.เชยงใหม:วนดาเพรส.

พรชยสทธศรณยกล,สรนยา เฮงพระพรหม. โครงการวจย เรองการพฒนาแนวทางการประเมนผลกระทบตอสขภาพ

ในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. ไดรบทนสนบสนนจากส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพป2552.

พรชยสทธศรณยกล.แนวทางการวนจฉยโรคเหตสงแวดลอม(ออนไลน).สบคนจาก:

http://www.healthcarethai.com/โรคเหตสงแวดลอม/[4กรกฎาคม2557]

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542มาตรา8

พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540มาตรา4

รฐธรรมนญฉบบราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550.

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา16-26

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา26

วรานชภวรกษ,“ปญหาการด�าเนนคดสงแวดลอมในศาลชนตน”(ผลงานสวนบคคลเปนสวนหนงของการอบรม

หลกสตรผพพากษาผบรหารในศาลชนตนรนท 10สถาบนพฒนาขาราชการตลาการศาลยตธรรมพ.ศ.2555),

หนา26

ศาสตราจารยแสวงบญเฉลมวภาส.(2556).กฎหมายและขอควรระวงของผประกอบวชาชพพยาบาล.กรงเทพฯ:

ส�านกพมพวญญชนพมพครงท6

ศนยประสานงานการพฒนาระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพส�านกงานคณะกรรมการสขภาพ

แหงชาต (สช.),หลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเกดจากนโยบายสาธารณะ.วนดาการ

พมพ,2552.

สมเกยรตศรรตนพฤกษ.(2542).การสอบสวนโรคทเกดเปนหมหรอเปนกลม.พมพครงท1

กรงเทพฯ:เรอนแกวการพมพ

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2550.กรงเทพมหานคร,2550

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. เสยงสะทอนสขภาพประสบการณจรงHIA5พนทมม. กรงเทพมหานคร,

2551

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.หลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบทางสขภาพ.ศนยประสานงานการ

พฒนาระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ,2552

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

118

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

118.

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.การประเมนผลกระทบทางสขภาพ(ออนไลน).URL:

http://www.nationalhealth.or.th/Hia01.html[3กนยายน2552]

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนว

ทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมธนวาคม2552

ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.แนวทางการ

ประเมนผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร,

2553.

ส�านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร,2548

อรรจนสหะอ�าไพ.2557.การสอสารความเสยง(RiskCommunication)โครงการเพมประสทธภาพเครอขาย

ประชาสมพนธกระทรวงสาธารณสข

เอกสารประกอบการสอนเรองหลกการด�าเนนคดสงแวดลอมโดยรศ.ณรงคใจหาญคณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

แอนนจระพงษสวรรณ.เวชศาสตรสงแวดลอม(2557).โครงการอบรมพยาบาลอาชวอนามยระยะสน(60ชวโมง)

ปงบประมาณ2557โรงแรมเอเชยกรงเทพ.วนท3มถนายน2557.

HIAคออะไร,http://www.thia.in.th/welcome/content/1,เขาถงวนท12มถนายน2555

AbbingEWR.HIAandNationalPolicy in theNetherlands: InHealth ImpactAssessment:Concepts,

theory, techniques, and applications; KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversity

Press,2004:177-80

AmericanLungAssociation.SolventsintheWorkplace.Availableat:

http://www.lungusa.org/site/pp.asp?c=dvLUK9O0E&b=23040.

BankenR.HIAofPolicy inCanada: InHealth ImpactAssessment:Concepts, theory, techniques,and

applications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,2004:165-75

BowenC.HIAandPolicyDevelopmentinLondon:UsingHIAasaTooltoIntegrateHealth

ConsiderationsintoStrategy:InHealthImpactAssessment:Concepts,theory,techniques,and

applications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,2004:235-42

Boyle,P.;Levin,B. (2008)WorldCancerReport2008. InternationalAgency forResearchonCancer,

Geneva:WHOPress.

Briggs,D.;Corvalan,C.;Nurminen,M. (1996)Linkagemethods forenvironmentandhealthanalysis.

UNEP/USEPA/WHO,Geneva,Switzerland.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

119.

California Policy Research Center. (2004) Strategies for establishing an environmental health

surveillancesysteminCalifornia:areportoftheSB702expertworkinggroup.Regentsofthe

UniversityofCalifornia.

CampbellDM.HIAandFearsofToxicity:HealthRiskAssessmentofaControlProgrammeforthe

White-SpottedTussockMothinNewZealand:InHealthImpactAssessment:Concepts,theory,

techniques,andapplications; KemmJ,Parry J,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,

2004:329-40

Centers forDiseaseControl andPrevention.National Center forHealth Statistics. Available at:

http://www.cdc.gov/nchs/.

Centers forDiseaseControl andPrevention,U.S. Department ofHealth andHuman Services.

PrinciplesofEpidemiologyinPublicHealthPractice:AnIntroductiontoAppliedEpidemiology

andBiostatistics,3rdEdition.Self-StudyCourseSS1000.

CohrssenJJ,CovelloVT,Riskanalysis:aguidetoprinciplesandmethodsforanalyzinghealthand

environmental risks.Washington,D.C.:CouncilonEnvironmentalQuality,ExecutiveOfficeof

thePresident,1989:5-36.

Covello VT,MerkhoferMW, Risk assessmentmethods: approaches for assessing health and

environmentalrisks.NewYork:PlenumPress,1993:1-172.

Donoghue,A.M. (2004)Occupationalhealthhazards inmining:anoverview.Occup.Med.54,284–

289.

DoraC.HIAinSEAandItsApplicationtoPolicyinEurope:InHealthImpactAssessment:Concepts,

theory,techniques,andapplications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversity

Press,2004:403-10

Environmental Protection Agency. AirData: access to air pollution data. Available at:

http://www.epa.gov/air/data/index.html

HallenbeckWH,Quantitative riskassessment forenvironmentalandoccupationalhealth.Chelsea:

LewisPublishers,1993:63-126.

PhoolcharoenW,SukkumnoedD,KesomboonP. DevelopmentofHealth ImpactAssessment in

Thailand: RecentExperiencesandChallenges. InBulletinof theWorldHealthOrganization,

2003;81(6):456-67

RodricksJV,Calculatedrisks:understandingthetoxicityandhumanhealth risksofchemicals inour

environment.NewYork:CambridgeUniversityPress,1994:158-179.

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

119

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

118.

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.การประเมนผลกระทบทางสขภาพ(ออนไลน).URL:

http://www.nationalhealth.or.th/Hia01.html[3กนยายน2552]

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนว

ทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมธนวาคม2552

ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.แนวทางการ

ประเมนผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร,

2553.

ส�านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร,2548

อรรจนสหะอ�าไพ.2557.การสอสารความเสยง(RiskCommunication)โครงการเพมประสทธภาพเครอขาย

ประชาสมพนธกระทรวงสาธารณสข

เอกสารประกอบการสอนเรองหลกการด�าเนนคดสงแวดลอมโดยรศ.ณรงคใจหาญคณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

แอนนจระพงษสวรรณ.เวชศาสตรสงแวดลอม(2557).โครงการอบรมพยาบาลอาชวอนามยระยะสน(60ชวโมง)

ปงบประมาณ2557โรงแรมเอเชยกรงเทพ.วนท3มถนายน2557.

HIAคออะไร,http://www.thia.in.th/welcome/content/1,เขาถงวนท12มถนายน2555

AbbingEWR.HIAandNationalPolicy in theNetherlands: InHealth ImpactAssessment:Concepts,

theory, techniques, and applications; KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversity

Press,2004:177-80

AmericanLungAssociation.SolventsintheWorkplace.Availableat:

http://www.lungusa.org/site/pp.asp?c=dvLUK9O0E&b=23040.

BankenR.HIAofPolicy inCanada: InHealth ImpactAssessment:Concepts, theory, techniques,and

applications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,2004:165-75

BowenC.HIAandPolicyDevelopmentinLondon:UsingHIAasaTooltoIntegrateHealth

ConsiderationsintoStrategy:InHealthImpactAssessment:Concepts,theory,techniques,and

applications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,2004:235-42

Boyle,P.;Levin,B. (2008)WorldCancerReport2008. InternationalAgency forResearchonCancer,

Geneva:WHOPress.

Briggs,D.;Corvalan,C.;Nurminen,M. (1996)Linkagemethods forenvironmentandhealthanalysis.

UNEP/USEPA/WHO,Geneva,Switzerland.

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

119.

California Policy Research Center. (2004) Strategies for establishing an environmental health

surveillancesysteminCalifornia:areportoftheSB702expertworkinggroup.Regentsofthe

UniversityofCalifornia.

CampbellDM.HIAandFearsofToxicity:HealthRiskAssessmentofaControlProgrammeforthe

White-SpottedTussockMothinNewZealand:InHealthImpactAssessment:Concepts,theory,

techniques,andapplications; KemmJ,Parry J,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversityPress,

2004:329-40

Centers forDiseaseControl andPrevention.National Center forHealth Statistics. Available at:

http://www.cdc.gov/nchs/.

Centers forDiseaseControl andPrevention,U.S. Department ofHealth andHuman Services.

PrinciplesofEpidemiologyinPublicHealthPractice:AnIntroductiontoAppliedEpidemiology

andBiostatistics,3rdEdition.Self-StudyCourseSS1000.

CohrssenJJ,CovelloVT,Riskanalysis:aguidetoprinciplesandmethodsforanalyzinghealthand

environmental risks.Washington,D.C.:CouncilonEnvironmentalQuality,ExecutiveOfficeof

thePresident,1989:5-36.

Covello VT,MerkhoferMW, Risk assessmentmethods: approaches for assessing health and

environmentalrisks.NewYork:PlenumPress,1993:1-172.

Donoghue,A.M. (2004)Occupationalhealthhazards inmining:anoverview.Occup.Med.54,284–

289.

DoraC.HIAinSEAandItsApplicationtoPolicyinEurope:InHealthImpactAssessment:Concepts,

theory,techniques,andapplications;KemmJ,ParryJ,PalmerS,eds.UK:OxfordUniversity

Press,2004:403-10

Environmental Protection Agency. AirData: access to air pollution data. Available at:

http://www.epa.gov/air/data/index.html

HallenbeckWH,Quantitative riskassessment forenvironmentalandoccupationalhealth.Chelsea:

LewisPublishers,1993:63-126.

PhoolcharoenW,SukkumnoedD,KesomboonP. DevelopmentofHealth ImpactAssessment in

Thailand: RecentExperiencesandChallenges. InBulletinof theWorldHealthOrganization,

2003;81(6):456-67

RodricksJV,Calculatedrisks:understandingthetoxicityandhumanhealth risksofchemicals inour

environment.NewYork:CambridgeUniversityPress,1994:158-179.

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

120

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

120.

 

สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. การประเมนผลกระทบทางสขภาพ (ออนไลน). URL: http://www.nationalhealth.or.th/Hia01.html [3 กนยายน 2552]

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพใน รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ธนวาคม 2552

สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. แนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร, 2553.

สานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม . ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย . กรงเทพมหานคร, 2548

อรรจน สหะอาไพ .2557. การสอสารความเสยง (Risk Communication) โครงการเพมประสทธภาพเครอขายประชาสมพนธ กระทรวงสาธารณสข

เอกสารประกอบการสอน เรอง หลกการดาเนนคดสงแวดลอม โดย รศ.ณรงค ใจหาญ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

แอนน จระพงษสวรรณ. เวชศาสตรสงแวดลอม (2557). โครงการอบรมพยาบาลอาชวอนามยระยะสน (60 ชวโมง) ปงบประมาณ 2557 โรงแรมเอเชยกรงเทพ. วนท 3 มถนายน 2557. HIA คออะไร, http://www.thia.in.th/welcome/content/1,เขาถง วนท12 มถนายน 2555 Abbing EWR. HIA and National Policy in the Netherlands: In Health Impact Assessment:Concepts,

theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 177-80

American Lung Association. Solvents in the Workplace. Available at: http://www.lungusa.org/site/pp.asp?c=dvLUK9O0E&b=23040.

Banken R. HIA of Policy in Canada: In Health Impact Assessment:Concepts, theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 165-75

Bowen C. HIA and Policy Development in London: Using HIA as a Tool to Integrate Health Considerations into Strategy: In Health Impact Assessment:Concepts, theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 235-42

Boyle, P.; Levin, B. (2008) World Cancer Report 2008. International Agency for Research on Cancer, Geneva:WHO Press.

Briggs, D.; Corvalan, C.; Nurminen, M. (1996) Linkage methods for environment and health analysis. UNEP/US EPA/WHO, Geneva, Switzerland.

RogerB.Occupationalhealthnursing:conceptsandpractice.2nded.Philadelphia:Saunders;2003

US. EPA,Guidance for risk characterization,http://www.epa.gov/ordntrnt/ORD/spc/ rcguide.htm.

WorldHealthOrganization.HealthImpactAssessment:TheHIAProcedure.2002

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

121.

คณะผจดท�ำ

คณะทปรกษำ

1.ดร.นพ.สมเกยรต ศรรตนพฤกษ นายแพทยทรงคณวฒกรมควบคมโรค

2.ศ.นพ.วนย วนานกล รองผอ�านวยการโรงพยาบาลรามาธบด

3.รศ.ดร.นพ.พงศเทพ ววรรธนะเดช รองศาสตราจารยคณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

คณะผจดท�ำ

1.ดร.นพ.ปรชา เปรมปร ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

2.นพ.พบล อสสระพนธ รองผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

3.ดร.พญ.ฉนทนา ผดงทศ รองผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

4.นพ.อดลย บณฑกล นายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลนพรตน

5.นายสมชาย ทรงประกอบ ผเชยวชาญเฉพาะดานการจดการมลพษกรมควบคมมลพษ

6.รศ.ดร.สรนยา เฮงพระพรหม คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

7.พญ.เกศ สตยพงศ นายแพทยช�านาญการโรงพยาบาลสมทรปราการ

8.นพ.ปยะ แซจง ผชวยผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

9.นางจนทรทพย อนทวงศ พยาบาลวชาชพช�านาญการโรงพยาบาลระยอง

10.นางชนดา เหมรด นกวชาการสาธารณสขช�านาญการสถาบนราชประชาสมาสย

11.นางสธดา อทะพนธ นกวชาการสาธารณสขช�านาญการพเศษ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

12.นายโกวทย บญมพงศ นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

13.นายณฐพงศ แหละหมน นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

14.นางสาวณราวด ชนราช นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

15.นางสาวภทรนทร คณะม นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

16.นายดนยณฐ มสจต นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

17.นางสาวกมลวรรณ สมณะ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

121

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

120.

 

สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. การประเมนผลกระทบทางสขภาพ (ออนไลน). URL: http://www.nationalhealth.or.th/Hia01.html [3 กนยายน 2552]

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพใน รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ธนวาคม 2552

สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. แนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพและสงแวดลอมในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร, 2553.

สานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม . ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย . กรงเทพมหานคร, 2548

อรรจน สหะอาไพ .2557. การสอสารความเสยง (Risk Communication) โครงการเพมประสทธภาพเครอขายประชาสมพนธ กระทรวงสาธารณสข

เอกสารประกอบการสอน เรอง หลกการดาเนนคดสงแวดลอม โดย รศ.ณรงค ใจหาญ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

แอนน จระพงษสวรรณ. เวชศาสตรสงแวดลอม (2557). โครงการอบรมพยาบาลอาชวอนามยระยะสน (60 ชวโมง) ปงบประมาณ 2557 โรงแรมเอเชยกรงเทพ. วนท 3 มถนายน 2557. HIA คออะไร, http://www.thia.in.th/welcome/content/1,เขาถง วนท12 มถนายน 2555 Abbing EWR. HIA and National Policy in the Netherlands: In Health Impact Assessment:Concepts,

theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 177-80

American Lung Association. Solvents in the Workplace. Available at: http://www.lungusa.org/site/pp.asp?c=dvLUK9O0E&b=23040.

Banken R. HIA of Policy in Canada: In Health Impact Assessment:Concepts, theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 165-75

Bowen C. HIA and Policy Development in London: Using HIA as a Tool to Integrate Health Considerations into Strategy: In Health Impact Assessment:Concepts, theory, techniques, and applications; Kemm J, Parry J, Palmer S, eds. UK: Oxford University Press, 2004: 235-42

Boyle, P.; Levin, B. (2008) World Cancer Report 2008. International Agency for Research on Cancer, Geneva:WHO Press.

Briggs, D.; Corvalan, C.; Nurminen, M. (1996) Linkage methods for environment and health analysis. UNEP/US EPA/WHO, Geneva, Switzerland.

RogerB.Occupationalhealthnursing:conceptsandpractice.2nded.Philadelphia:Saunders;2003

US. EPA,Guidance for risk characterization,http://www.epa.gov/ordntrnt/ORD/spc/ rcguide.htm.

WorldHealthOrganization.HealthImpactAssessment:TheHIAProcedure.2002

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

121.

คณะผจดท�ำ

คณะทปรกษำ

1.ดร.นพ.สมเกยรต ศรรตนพฤกษ นายแพทยทรงคณวฒกรมควบคมโรค

2.ศ.นพ.วนย วนานกล รองผอ�านวยการโรงพยาบาลรามาธบด

3.รศ.ดร.นพ.พงศเทพ ววรรธนะเดช รองศาสตราจารยคณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

คณะผจดท�ำ

1.ดร.นพ.ปรชา เปรมปร ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

2.นพ.พบล อสสระพนธ รองผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

3.ดร.พญ.ฉนทนา ผดงทศ รองผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

4.นพ.อดลย บณฑกล นายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลนพรตน

5.นายสมชาย ทรงประกอบ ผเชยวชาญเฉพาะดานการจดการมลพษกรมควบคมมลพษ

6.รศ.ดร.สรนยา เฮงพระพรหม คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

7.พญ.เกศ สตยพงศ นายแพทยช�านาญการโรงพยาบาลสมทรปราการ

8.นพ.ปยะ แซจง ผชวยผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

9.นางจนทรทพย อนทวงศ พยาบาลวชาชพช�านาญการโรงพยาบาลระยอง

10.นางชนดา เหมรด นกวชาการสาธารณสขช�านาญการสถาบนราชประชาสมาสย

11.นางสธดา อทะพนธ นกวชาการสาธารณสขช�านาญการพเศษ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

12.นายโกวทย บญมพงศ นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

13.นายณฐพงศ แหละหมน นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

14.นางสาวณราวด ชนราช นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

15.นางสาวภทรนทร คณะม นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

16.นายดนยณฐ มสจต นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

17.นางสาวกมลวรรณ สมณะ นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

นายแพทยทรงคณวฒกรมควบคมโรค

นายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลนพรตนราชธานกรมการแพทย

นกวชาการสาธารณสขช�านาญการสถาบนราชประชาสมาสย

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

122

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม

122.

18.นายจกร ศรแสง นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

19.นายปยชน ธรรมชาต นตกร

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

20.นางสาวลคครนทร ภมปรชญา นตกร

ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

แนวท

างการจ

ดบ

รการเวช

กรรม

สงแวด

ลอ

ม (G

uidance for Environmental M

edicine Services)

(Guidance for Environmental Medicine Services)

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2559)

Guidance for

Environmental

Medicine Services

แนวทางการจดบรการเวชกรรมสงแวดลอม