ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑΠεριοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή

Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως

«Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης»

(Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ)

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2016

† ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ, Σεβαστιανοῦ & Ζωῆς κ.λπ. μαρτ., Φωκᾶ μ.

Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης

Ἦχος α´

Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχοςκαί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνιΣου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φω-τίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύ-νεις δαίμονας· καί παραλύτους δέ συσφίγγεις,Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβηςτούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ το-κετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνερ-γοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα.

ΚΑΤΗΧΗΣΗ Γιά τά παιδιά καί τούς νέους

(Γιά τά παιδιά τῶν Σχολείων μας, τώρα πού δέν διδάσκονται τήν ὀρθόδοξη πίστη μας ὁμολογιακά)

Ἑβδομαδιαῖο περιοδικό – Ἀριθμ. φύλ. 3

ΟΙ ΘΕΟΦΑΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ

1. Ὑπάρχει Θεός, ἀγαπητοί μου φίλοι, λέγαμε στό προηγούμενο μάθημα καί σ᾽ αὐτό μήνἀμφιβάλλετε καθόλου. Ἀπό τόν Θεό ἐρχόμαστε καί στόν Θεό πηγαίνουμε! Σ᾽ Αὐτόν, στόνΘεό, νά ἀκουμπᾶτε, ἀγαπητά παιδιά.

Ὁ Θεός μας εἶναι ἀκατάληπτος, δέν μποροῦμε, δηλαδή, νά τόν νοήσουμε. Ἐρευνῶνταςτόν Θεό καταλαβαίνουμε μόνο αὐτό: Τό ὅτι δέν μποροῦμε νά Τόν καταλάβουμε! Μάθετε, πα-

2

ρακαλῶ, ἀπέξω αὐτόν τόν λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ: «Ἄπειρον τό θεῖον παν-τελῶς καί ἀκατάληπτον. Τοῦτο μόνον αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ) καταληπτόν, ἡ ἀπειρία αὐτοῦ καί ἀκα-ταληψία».1 Καί ὅμως, ὦ νέοι καί νέες, ἔχουμε γιά τόν Θεό κάποια μερική γνώση.2 Ἄν καί ὁΘεός εἶναι πολύ μακρυά μας, ὅμως τόν νοιώθουμε πολύ κοντά μας. Αὐτό συμβαίνει γιά τόὅτι στό Θεό, μᾶς λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες μας, διακρίνουμε δύο πράγματα: Τήν οὐσία καί τίςθεῖες ἐνέργειες. Κατά μέν τήν οὐσία δέν μποροῦμε νά γνωρίσουμε τόν Θεό. Οἱ ἐνέργειεςὅμως τοῦ Θεοῦ, δηλαδή, οἱ ἐκδηλώσεις Του, ὅπως εἶναι ἡ ἀγάπη Του, ἡ σοφία Του, φανερώ-νονται σέ μᾶς καί γνωρίζουμε ἔτσι τόν Θεό. Πάρετε ὡς παράδειγμα τόν ἥλιο. Τήν οὐσία τοῦἡλίου, τήν καυτή του, δηλαδή, λάβα δέν μποροῦμε νά τήν πλησιάσουμε. Καήκαμε. Νοιώθουμεὅμως πολύ κοντά μας τόν ἥλιο καί ζοῦμε μέσα σ᾽ αὐτόν μέ τίς ἐνέργειές του· μέ τίς φωτεινέςκαί θερμές ἀκτῖνες του. Μάθετε, λοιπόν, στό σημερινό μας μάθημα, παιδιά, αὐτό τό βασικό:Ὅτι στόν Θεό διακρίνουμε οὐσία καί ἐνέργεια. Κατά τήν οὐσία Του ὁ Θεός μᾶς εἶναι ἀκατά-ληπτος καί «ἀπρόσιτος» (= ἀπλησίαστος). Κατά τίς θεῖες Του ὅμως ἐνέργειες ὁ Θεός μᾶςεἶναι καταληπτός, κατανοητός στά ἔργα Του (ὄχι ἀπόλυτα βέβαια) καί μᾶς εἶναι πολύ κοντάμας.

2. Ἔτσι ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται (= φανερώνεται) καί μιλᾶμε, λοιπόν, γιά «ἀποκάλυψη» Θεοῦ.Ἡ Ἁγία Γραφή λέγεται «θεία Ἀποκάλυψη», γιατί σ᾽ αὐτή μιλάει ὁ Θεός καί δείχνει τό ἔργοΤου πού ἔκανε γιά ᾽μᾶς. Γιά τήν σωτηρία μας. Αὐτές οἱ φανερώσεις τοῦ Θεοῦ λέγονται «θε-οφάνειες» καί θά ἤθελα σήμερα, φίλοι μου, νά σᾶς μιλήσω μέ λίγα λόγια γι᾽ αὐτές. – Κατάπρῶτον ἤθελα νά σᾶς πῶ ὅτι μέ τίς θεοφάνειες ἐπικοινωνεῖ ὁ Θεός μέ μᾶς καί ἐμεῖς μέ τόνΘεό. Καί ὡραῖα τό εἶπαν ὅτι οἱ θεοφάνειες εἶναι οἱ «γέφυρες» ἤ οἱ «κρίκοι», πού συνδέουντήν θεότητα καί τήν κτίση. Σᾶς λέγω ὅμως ὅτι δέν βλέπουν ὅλοι θεοφάνειες, ἀλλά μόνο αὐτοίπού ἔχουν καθαρή καρδιά. Ἀλλά ἀπό τίς θεοφάνειες πού βλέπουν οἱ ἅγιοι καί οἱ δίκαιοι διδά-σκονται καί φωτίζονται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Σᾶς λέγω λοιπόν δυό θεοφάνειες ἀπό τήν ἉγίαΓραφή:

(α) Ἡ Παλαιά Διαθήκη μᾶς λέει ὅτι στούς δίκαιους πατριάρχες καί τούς προφῆτες ἐμφανι-ζόταν ὁ «Ἄγγελος Κυρίου», πού λέγεται καί «Μεγάλης βουλῆς Ἄγγελος» ἤ «Ἄγγελος τῆςΔιαθήκης».3 Αὐτός, παιδιά, ὁ Ἄγγελος Κυρίου δέν ἦταν ὅπως οἱ ἄλλοι ἄγγελοι, πού εἶναι κτί-σματα, ἀλλά ἦταν Θεός. Ἦταν τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁἸησοῦς Χριστός, προτοῦ ἀκόμη νά σαρκωθεῖ καί νά γεννηθεῖ ἀπό τήν Παναγία. Ναί! Ἐμφανι-ζόταν στήν Παλαιά Διαθήκη καί προτοῦ νά γεννηθεῖ. Ὅσοι Τόν ἔβλεπαν, ἔβλεπαν θεοφάνεια.Καί ἡ Παλαιά Διαθήκη δέν εἶναι ἁπλᾶ ἕνα καλό βιβλίο μέ καλά λόγια καί καλή διδασκαλία,ἀλλά εἶναι βιβλίο θεοφανειῶν τοῦ Ἀγγέλου τοῦ Κυρίου· γι᾽ αὐτό καί ἡ θέση τοῦ βιβλίου αὐτοῦεἶναι πάνω στήν Ἅγια Τράπεζα.

(β) Σᾶς λέω καί μιά ἄλλη θεοφάνεια: Ὁ Μωυσῆς εἶδε καί αὐτός τόν Θεό, γι᾽ αὐτό καί λέγεται«θεόπτης». Δέν εἶδε ὅμως τό «πρόσωπον» τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τά «ὀπίσθια» τοῦ Θεοῦ.4 Τί σημαί-νει αὐτό; Αὐτό εἶναι ἐκεῖνο πού σᾶς εἶπα ἤδη, ἀγαπητοί μου φίλοι. Ὁ Ἴδιος ὁ Θεός εἶπε ὅτιδέν μπορεῖ νά δεῖ κανείς τό «πρόσωπό» μου.5 «Πρόσωπο» τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ θεία οὐσία, πού,ὅπως εἴπαμε, δέν μπορεῖ κανείς νά τήν γνωρίσει. Εἶδε ὅμως ὁ Μωυσῆς τά «ὀπίσθια» τοῦΘεοῦ.6 Αὐτές εἶναι οἱ θεῖες ἐνέργειες, μέ τίς ὁποῖες μποροῦμε νά δοῦμε (= νά γευθοῦμε) καίνά γνωρίσουμε κάπως τόν Θεό. Ἐπαναλαμβάνω: Τό «πρόσωπο» τοῦ Θεοῦ, τήν οὐσία, δηλαδή,τοῦ Θεοῦ, δέν μποροῦμε νά τήν δοῦμε. Εἶδε ὅμως ὁ Μωυσῆς τά «ὀπίσθια» τοῦ Θεοῦ, γνώ-ρισε, δηλαδή, τόν Θεό κατά τίς θεῖες Του ἐνέργειες.

(γ) Ἀλλά ἔχω νά σᾶς πῶ, φίλοι μου, καί μιά ἄλλη ἑρμηνεία τοῦ ὅτι ὁ Μωυσῆς εἶδε τά «ὀπί-σθια» τοῦ Θεοῦ. Κατά τήν ἑρμηνεία αὐτή ὁ Μωυσῆς εἶδε προφητικά αὐτό πού θά γινόταν στάπίσω-πίσω χρόνια, στά μετέπειτα χρόνια. Τί θά γινόταν στά μετέπειτα χρόνια; Θά γινόταν αὐτόπού πραγματικά ἔγινε, ὅτι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ σαρκώθηκε στήν Κοιλία τῆς Παναγίας, ἔγινεἄνθρωπος, καί ἦρθε ἀνάμεσά μας. Αὐτή εἶναι ἡ μεγαλύτερη Θεοφάνεια: Ἡ παρουσία τοῦΘεοῦ κάτω στήν γῆ!

1. Ἔκδ. Ὀρθ. Πίστ. Ι, 4. 800. 2. Βλ. Α´ Κορ. 13,9.12. 3. Βλ. Γεν. 22,11-12. Ἐξ. 3,2 ἑξ. 4. Ἐξ. 33,23. 5. Ἐξ. 33,20. 6.

Ἐξ. 33,23.

***

3

ΣΥΝΤΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΛΗ

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (3)

ΒΙΒΛΙΚΑ

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (α)

1. Ὁ ἄνθρωπος, ἀγαπητά παιδιά, εἶναι τό ἀνώτερο ἀπό ὅλα τά δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Καίἡ ἀνωτερότητά του φαίνεται στό ὅτι εἶναι πλασμένος «κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ»(Γεν. 1,26). Ἡ ἔκφραση αὐτή δηλώνει γενικά τήν πνευματική φύση τοῦ ἀνθρώπου, δηλώνει τόθεῖο στοιχεῖο πού ἔχει μέσα του. Ὅτι εἶναι πλασμένος γιά νά μετάσχει στήν δόξα τοῦ Θεοῦ,γιά νά ἑνωθεῖ μαζί Του, γιά νά θεωθεῖ. Ἀδύναμο πλάσμα εἶναι ὁ ἄνθρωπος, παιδιά, γιατί εἶναιπλασμένος ἀπό σκόνη, ἀπό τό χῶμα τῆς γῆς (Γεν. 2,7). Εἶναι ἕνα χωματένιο ἄγαλμα. Ἀλλά αὐτότό νεκρό χωματένιο ἄγαλμα τό φίλησε (!) ὁ Θεός καί ἔγινε ζωντανή ὕπαρξη, ἔγινε «εἰς ψυχήνζῶσαν» (Γεν. 2,7)! Δέν ἔχουμε λοιπόν οἱ ἄνθρωποι τήν ζωή μας ἀπό μᾶς τούς ἴδιους, οὔτε ἀπότίς δυνάμεις τῆς φύσης, ἀλλά ἀπό τό «νεσαμά», ὅπως λέγεται Ἑβραϊκά, ἀπό τό φύσημα, δη-λαδή, τοῦ Θεοῦ στό πρόσωπό μας. Αὐτό τό «φύσημα» τό εἶπαν «θεῖο ἀσπασμό» τοῦ Θεοῦ στόνἄνθρωπο!

2. Μία λεπτή παρατήρηση θέλω τώρα, ἀγαπητά παιδιά, νά κάνω καί παρακαλῶ νά προσέξετεμέ τά ἔξυπνα πνεύματά σας, γιά νά τήν καταλάβετε. Γιά τό θέμα πού μιλᾶμε ἡ Ἁγία Γραφή λέειὅτι ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ: «Ἐποίησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόναΘεοῦ ἐποίησεν αὐτόν» (Γεν. 1,27). Καταλάβατε τό περίεργο τῆς ἔκφρασης αὐτῆς; Λέει ὅτι ὁΘεός ἔπλασε τόν ἄνθρωπο κατά τήν εἰκόνα ἄλλου Θεοῦ («Ὁ Θεός ἐποίησε τόν ἄνθρωπον κατ᾽εἰκόνα Θεοῦ»). Ὁ λόγος αὐτός τῆς ἁγίας Γραφῆς εἶναι πραγματικά περίεργος, γιατί μιλάει γιάἄλλον, γιά δεύτερο Θεό, κατά τήν εἰκόνα τοῦ Ὁποίου ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο! Θά σᾶς τόπῶ διαφορετικά αὐτό πού λέγω, γιά νά τό καταλάβετε. Ἀκοῦστε: Λέγουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναιπλασμένος κατά τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί ἔτσι εἶναι βέβαια. Ἀλλά πῶς ἐγώ ὁ ἄνθρωπος εἶμαιεἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἐγώ ὁ ἄνθρωπος ἔχω σῶμα, ὁ δέ Θεός δέν ἔχει σῶμα! Γιά νά μοῦ πεῖτεἀκριβῶς ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος κατά τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά μοῦ βρεῖτε Θεόμέ σῶμα, κατά τήν εἰκόνα τοῦ Ὁποίου νά πλάστηκε ὁ ἄνθρωπος. Εἶναι δυνατόν αὐτό; Θεός μέσῶμα; Βέβαια! Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, πού σαρκώθηκε στήν Παναγία μας! Αὐτόλοιπόν πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή, αὐτό πού εἴπαμε παραπάνω, ὅτι «ὁ Θεός ἐποίησε τόν ἄνθρωπονκατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ», σημαίνει ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε τόν ἄνθρωπο κατά τήν εἰκόνα τοῦ Υἱοῦ Του πούἐπρόκειτο νά ἐνανθρωπήσει! Γι᾽ αὐτό καί εἶναι καλύτερα νά λέμε ὄχι αὐτό τό γενικό ὅτι ὁἄνθρωπος εἶναι πλασμένος κατά τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένοςκατά τήν εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτό τό λέγουν καί τό τονίζουν πολύ οἱ ἅγιοι Πατέρες.Ὅτι, δηλαδή, ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε κατά τήν εἰκόνα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο μάθημά μας γιά τήν πλάση τῆς γυναίκας.

Τό μεγαλύτερο προνόμιο τοῦ ἀνθρώπου, ἀγαπητοί μου φίλοι, εἶναι τό ὅτι μπορεῖ νά μιλάει στόν Θεό καί νάπροσεύχεται σ᾽ Αὐτόν. Εὔχομαι ἡ καλή σας καρδιά νά γλυκαθεῖ ἀπό τήν χάρη τῆς προσευχῆς. Κάθε μέρα νάλέτε αὐτήν τήν προσευχή στόν Χριστό: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με». Καί στήν Παναγία μας νά λέτε τήνπροσευχή: «Θεοτόκε Παρθένε, χαῖρε κεχαριτωμένη Μαρία, ὁ Κύριος μετά Σοῦ. Εὐλογημένη Σύ ἐν γυναιξί καίεὐλογημένος ὁ καρπός τῆς κοιλίας Σου, ὅτι Σωτῆρα ἔτεκες τῶν ψυχῶν ἡμῶν». Καί μήν παραλείπετε, παιδιά,τόν Ἐκκλησιασμό σας τήν ἡμέρα τῆς Κυριακῆς. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι τό πιό ἱερό καί τό πιό γλυκό πού γίνεταιστήν γῆ. Γιατί στήν Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ, τῆς Παναγίας καί ὅλων τῶν Ἁγίων.

Παρακαλῶ, παιδιά, μή χάνετε τήν σειρά τῶν μαθημάτων τοῦ περιοδικοῦ αὐτοῦ, γιατί, μέ σύντομα καί ἁπλά λόγια, θά πε-ριέχουν τήν Ὀρθόδοξη πίστη μας.

4

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΕΜΙΑ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΙΕΡΕΙΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, 12 Δεκεμβρίου 2016

Ἀγαπητοί συλλειτουργοί ἀδελφοί Ἱερεῖς,

Ἔγινε στίς 19-26 Ἰουνίου στό Κολυμπάρι τῆς Κρήτης ἡ Πανορθόδοξη Ἁγίακαί Μεγάλη Σύνοδος, ὅπως ὀνομάστηκε. Γνωρίζω τό ἐνδιαφέρον Σας γιά νά μά-θετε τά σχετικά μέ τήν Σύνοδο αὐτή, γιατί μέ ἐρωτούσατε σέ κατ᾽ ἰδίαν συναν-τήσεις, ἀλλά σᾶς ἔλεγα ὅτι θά ἀπαντήσω σέ ὅλους σας μέ μία γενική ἀπάντηση.Αὐτό πράττω τώρα κατά καθῆκον καί ὑποχρέωσή μου ὡς Ἐπίσκοπός σας.

1. Κατά πρῶτον ἔχω νά πῶ αὐτό πού ξέρετε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας ἐκφράζεταισυνοδικά. Καί σεῖς οἱ Ἱερεῖς μέ τό ποίμνιό σας, τούς λαϊκούς χριστιανούς, κάνετεΣύνοδο καί τί... Σύνοδο!... «Θεία Λειτουργία» λέγεται ἡ Σύνοδος αὐτή καί λέ-γεται ἔτσι ἐπειδή εἶναι ἔργο τοῦ «λείτους», δηλαδή, τοῦ λαοῦ. Τό γνωρίζετε ὅτιχωρίς τό λαϊκό στοιχεῖο δέν μπορεῖτε νά τελέσετε θεία Λειτουργία. Αὐτή ἡ Σύν -οδος, ἡ θεία Λειτουργία, εἶναι πραγματικά «Ἁγία καί Μεγάλη». «Ἁγία», γιατίσ᾽ αὐτήν μέ τήν ἰδική σας δέηση, τοῦ Ἱερέα τήν δέηση, τήν ὁποία συνοδεύουνκαί οἱ πιστοί χριστιανοί μέ τό «Σέ ὑμνοῦμεν...», ἔρχεται τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὄχιμόνο στά Δῶρα, πού εἶναι πάνω στό ἅγιο Θυσιαστήριο, γιά νά τά μεταβάλει σέΣῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, ἀλλά καί σέ ὅλη τήν Σύναξη (τήν Σύνοδο) τῶν πιστῶν.Ἔτσι λέγεται στήν εὐχή τοῦ Καθαγιασμοῦ: «Κατάπεμψον τό Πνεῦμα Σου τόἍγιον ἐφ᾽ ἡμᾶς καί ἐπί τά προκείμενα δῶρα ταῦτα». Καί εἶναι «Μεγάλη» Σύ-νοδος ἡ θεία Λειτουργία, γιατί παρά τό ὅτι στά χωριά σας μπορεῖ νά ἔχετε ἐκκλη-σίασμα μέ πέντε γιαγιές, ὅμως στήν θεία Λειτουργία παραστέκουν «χιλιάδεςἀρχαγγέλων καί μυριάδες ἀγγέλων...», ὅπως τό λέγουμε στήν σχετική εὐχή.

Πάντοτε, λοιπόν, ἡ Ἐκκλησία κάνει Συνόδους καί μάλιστα ἄργησε κατά πολύστά τελευταῖα χρόνια νά συνέλθει σέ Σύνοδο. Γι᾽ αὐτό καί χαρήκαμε πολύ ὅτανἀκούσαμε ὅτι ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης μας κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ συγκροτεῖΠανορθόδοξο Σύνοδο. Ἔγινε ἡ Σύνοδος, στήν Ὁποία τήν Ἑλλαδική μας Ἐκκλη-σία ἐξεπροσώπευσε ὁ Ἀρχιεπίσκοπός μας μέ εἴκοσι πέντε περίπου Ἀρχιερεῖς, ἱεράἈντιπροσωπία αὐτή ὅλης τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήνὉποία συνοδεύσαμε ὅλοι μας μέ τήν προσευχή μας καί τήν ἀγωνία μας.

5

Ἀκούστηκαν πολλά, θετικά καί ἀρνητικά, γιά τά λεχθέντα καί γραφέντα στήνΣύνοδο αὐτή καί καταθέτω καί ἐγώ τώρα, ὡς Ἐπίσκοπος τῆς ἙλλαδικῆςἘκκλησίας, ἐλεύθερα καί ἐνσυνείδητα καί τήν ἰδική μου γνώμη.

2. Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τήν ἱστορία τῶν Συνόδων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀδελ-φοί μου Ἱερεῖς, μία Σύνοδος συνέρχεται γιά νά καταδικάσει μία αἵρεση καί γιάνά διευθετήσει βεβαίως διάφορα θέματα τάξεως καί πορείας τῆς Ἐκκλησίας μας.Ἀλλά κυρίως ἡ Ἐκκλησία μας μεριμνᾶ ἰδιαίτερα γιά τήν πίστη τῶν τέκνων της,τήν ὁποία διατυπώνει σαφῶς στίς Συνόδους Της, διαχωρίζοντάς την ἀπό τήνπλάνη καί τήν αἵρεση.

Ἀκούεται ἤδη ἀπό πολλά ἔτη γιά τήν αἵρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ἕνα θρησκευ-τικό κατασκεύασμα, πού θέλει τήν ἑνότητα ὅλων, παρά τήν διαφορετικότητατῶν δογμάτων. Τό βάθος τῆς αἱρέσεως αὐτῆς εἶναι στό συγκρητισμό τῆς ΠαλαιᾶςΔιαθήκης, τόν ὁποῖον ἐπολέμησαν μέ πάθος οἱ Προφῆτες της. Ναί! Οἱ ἀγῶνεςτῶν Προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι ἀγῶνες κατά τοῦ Οἰκουμενισμοῦ.Ἀπό τήν αἵρεση δέ αὐτή, τήν ὁποίαν οἱ γνῶστες της τήν λέγουν, ὀρθῶς, «παναί-ρεση», ἔχουν ἐπηρεαστεῖ καί πολλοί ἰδικοί μας ὀρθόδοξοι. Μάλιστα δέ λέγουν ὅτιὑπάρχουν καί κληρικοί, ἀνωτέρας μάλιστα βαθμίδος, οἱ ὁποῖοι ἐνθουσιάζονται ἀπότά οἰκουμενιστικά κινήματα καί τά ὑποστηρίζουν στούς λόγους τους. Πάμπολλοιχριστιανοί μας εἶναι σκανδαλισμένοι ἀπό τά ἀκουόμενα οἰκουμενιστικά συνθήματα.Ὡς αἵρεση πάλι φέρεται καί ὁ Παπισμός. Ἐπειδή, λοιπόν, λόγω τῶν φιλοοικου-μενιστῶν καί τῶν φιλοπαπικῶν κληρικῶν καί λαϊκῶν χριστιανῶν μας, ὑπάρχεισύγχυση στόν ὀρθόδοξο χῶρο, θά ἔπρεπε – ἔτσι τό περιμέναμε – ἡ Σύνοδος τοῦΚολυμπαρίου τῆς Κρήτης, μέ τό κῦρος της, νά ξεκαθαρίσει τά πράγματα καίνά ὁμιλήσει καθαρά περί τῶν δύο αὐτῶν αἱρέσεων τῆς ἐποχῆς μας καί νά ἀπο-τρέψει τόν πιστό ὀρθόδοξο λαό ἀπό αὐτές. Δέν τό ἔπραξε, παρά τό ὅτι τό ἐζήτησανπροσυνοδικά μετά πολλῆς ἐπιμονῆς καί παρακλήσεως πολλοί, κληρικοί καί λαϊ-κοί. Βέβαια οἱ πιστοί ὀρθόδοξοι γνωρίζουν ὅτι ὁ Παπισμός εἶναι αἵρεση, γιατίἔχουμε περί αὐτοῦ τίς μαρτυρίες τῶν ἁγίων Πατέρων μας καί μάλιστα τοῦ με-γάλου Πατρός, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ· καί γιά τόν Οἰκουμενισμό πάλιγνωρίζουν οἱ πιστοί ὅτι εἶναι παναίρεση, ἀλλά λόγῳ τοῦ ἐπικειμένου κινδύνου καίτῆς διαφυλάξεως λοιπόν τοῦ πιστοῦ λαοῦ, θά περιμέναμε τήν καταδίκη τοῦ Πα-πισμοῦ καί τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἀπό τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης. Δέν τό εἴδαμε.

3. Ἀλλά, παραδόξως, δέν φαίνεται ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης νά καταδικάζει αἵρε-σίν τινα, οὔτε νά ὁμιλεῖ περί αἱρέσεων, ἀντίθετα μάλιστα τίς αἱρέσεις καλεῖ

6

«Ἐκκλησίας». Ἐδῶ, εὐλαβέστατοι Ἱερεῖς μου, θά σταθῶ, γιά νά κάνω μιά ξε-καθάριση τοῦ ὅρου «Ἐκκλησία». Εἶναι μιά λέξη πού σημαίνει γενικά τήν συγ-κέντρωση, τήν συνάθροιση, τήν σύναξη τῶν ἀνθρώπων. Ἐχρησιμοποιεῖτο ἀπόπαλαιά ἡ λέξη αὐτή· ἔτσι καί οἱ παλαιοί ἔλεγαν «ἐκκλησία τοῦ Δήμου». Ὁ χρι-στιανισμός ἀπό τήν ἀρχή, γιά νά δηλώσει τήν πίστη του καί νά ἐκφράσει αὐτόπού ἔκανε, ἔλαβε ἄφοβα καί ἐλεύθερα κοσμικές καί πολιτικές ἐκφράσεις, ὅπωςτίς λέξεις «κράτος», βασιλεία», «δύναμις», πού τίς ἀκοῦμε καί στήν θεία λατρεία(«Ὅτι Σόν τό κράτος καί Σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καί ἡ δύναμις καί ἡ δόξα...»).Τήν σχέση μας ὅμως μέ τόν Θεό τήν ἐκφράζουμε μέ τήν λέξη «πίστη» ἤ ἀκόμηκαλύτερα μέ τήν λέξη «ἐκκλησία». Ὄχι μέ τήν λέξη «θρησκεία». Ὅταν λέγουμε«πίστη» ἐννοοῦμε ὅλο τό βίωμά μας, ὅλη τήν σχέση μας μέ τόν Θεό. Ἐννοοῦμεὅλη τήν ἱερή μας οἰκογένεια, πού τήν λέγουμε καί «Ἐκκλησία». Ὅταν λέγει ὁἀδελφόθεος Ἰάκωβος «ἡ εὐχή τῆς πίστεως σώσει τόν κάμνοντα» (Ἰακ. 5,15),δέν ἐννοεῖ τήν προσευχή πού γίνεται μέ πίστη, ἀλλά τήν προσευχή πού κάνει ἡἘκκλησία (αὐτή λέγεται «πίστη»), γι᾽ αὐτό καί ἔχει τήν δύναμη νά σώζει. Ὅτανπροσεύχεται ἡ Ἐκκλησία ἐν Μυστηρίῳ ὁπωσδήποτε ἀκούεται, ἔστω καί ἄν εἶναιἁμαρτωλός ὁ τελῶν τό Μυστήριο Ἱερεύς. Τό ἴδιο σημαίνει καί ἡ ἔκφραση «πάντεςἀπολαύετε τοῦ συμποσίου τῆς πίστεως» = τῆς Ἐκκλησίας τό συμπόσιο, πούεἶναι ἡ Θεία Εὐχαριστία. Ἀλλά ἡ ἔκφραση «ἐκκλησία» εἶναι ἀκόμη πιό βαθειάκαί πιό ἱερή γιά νά δηλώσει τήν Οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, πατέρεςκαί ἀδελφοί μου, σαρκώθηκε καί ἦλθε στόν κόσμο γιά νά κάνει τήν ΟἰκογένειάΤου, ἥτις ἐστίν ἡ Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία δέ εἶναι Μυστήριο καί δέν μπορεῖ νάὁρισθεῖ μέ ὁρισμούς. Νοοῦμε ὅμως καί γευόμεθα τό μυστήριο αὐτό τῆς Ἐκκλη-σίας (ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τήν καθαρότητά του) στήν Θεία Λειτουργία· γι᾽αὐτό καί ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος λέγει ὅτι Ἐκκλησία εἶναι τό «Θυσιαστή-ριον», ἡ Ἁγία Τράπεζα δηλαδή, πάνω στήν Ὁποία τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία.Ἀφοῦ λοιπόν αὐτό, ἡ Θεία Λειτουργία, εἶναι Ἐκκλησία, δέν μπορεῖ νά μετέχουνσ᾽ Αὐτήν ὅσοι δέν μετέχουν στήν Θεία Εὐχαριστία. Καί ἐπειδή μέ τούς Καθολι-κούς, τούς Προτεστάντες καί τούς ἄλλους ἑτεροδόξους χριστιανούς δέν μποροῦμενά κοινωνήσουμε μαζί, ἄρα αὐτοί δέν δικαιοῦνται νά ὀνομάζονται μέ τόν ἱερό ὅρο«Ἐκκλησία». Αὐτοί εἶναι ἁπλῶς θρησκευτικές κοινότητες. Καί ὅμως ἡ Σύνοδοςτῆς Κρήτης τίς ἐκάλεσε «Ἐκκλησίας». Βέβαια, ὅπως μᾶς εἶπαν στήν Ἱεραρχίατοῦ Νοεμβρίου καί οἱ Πατέρες Ἀρχιερεῖς τῆς Ἑλλαδικῆς μας Ἐκκλησίας, οἱ με-τασχόντες στήν Σύνοδο, ὁ ὅρος «Ἐκκλησία», πού ἐλέχθη γιά τούς ἑτεροδόξους,δέν χρησιμοποιήθηκε μέ τήν κυρία του, τήν δογματική ἔννοια, ἀλλά χρησιμοποι-ήθηκε καταχρηστικῶς, μέ τήν ἔννοια τῆς θρησκευτικῆς κοινότητος. Ναί, ἀλλά

7

ἡμεῖς στά θεολογικά κείμενά μας καί τίς θεολογικές ἐκφράσεις μας ἔχουμε ἄλληἔννοια περί «Ἐκκλησίας», αὐτήν πού παρουσιάσαμε παραπάνω. Καί ἐπειδή λοι-πόν πρόκειται περί κειμένων Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, πρέπει νά εἴμεθα πολύἀκριβεῖς στίς ἐκφράσεις μας. Μετά ἀπό μᾶς θά ἔλθουν ἄλλοι καί ἄλλοι καί θάβροῦν ἕτοιμη τήν χρήση τῆς ἔκφρασης «Ἐκκλησία» γιά τούς αἱρετικούς καί θάτήν χρησιμοποιήσουν λοιπόν αὐτοί περί τῶν αἱρετικῶν ἐλευθεριώτερον, μέ τήνσωστή μάλιστα δικαιολογία ὅτι ἡ ἔκφραση χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως ἀπόΣύνοδο. Διά τοῦτο καί πολύ δικαίως ἔγινε ἐξέγερση ἰσχυρῶν θεολόγων κατά τῆςἐκφράσεως αὐτῆς, τό νά ὀνομασθοῦν οἱ ἑτερόδοξοι «Ἐκκλησίες», καί θεώρησαναὐτήν λίαν ἡμαρτημένη διά συνοδικό μάλιστα κείμενο.

4. Ἀλλά ἡμεῖς οἱ Ἀρχιερεῖς κατά τήν Ἱεραρχίαν τοῦ Μαΐου ἐ.ἔ. δέν εἴχαμε δια-τυπώσει τοιαύτη λανθασμένη ἔκφραση. Γιατί λοιπόν παρηλλάγη τό κείμενό μας;Τό ἰδικό μας κείμενο τῆς ἀπόφασης τῆς Ἱεραρχίας τοῦ Μαΐου ἔλεγε: «Ἡ Ὀρθό-δοξη Ἐκκλησία γνωρίζει τήν ἱστορικήν ὕπαρξιν ἄλλων Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶνκαί Κοινοτήτων μή εὑρισκομένων ἐν κοινωνίᾳ μετ᾽ αὐτῆς». Ἡ πρόταση αὐτήεἶναι ὀρθοδοξοτάτη. Ἔγινε ἀποδεκτή ἀπό ὅλη τήν Ἱεραρχία μας καί αὐτήν τήνπρόταση ὤφειλε ἡ Ἀντιπροσωπία μας νά ὑποστηρίξει καί νά μήν παραλλάξει στήνΣύνοδο. Ὅμως ἡ πρόταση παρηλλάγη στήν ἑξῆς: «Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησίαἀποδέχεται τήν ἱστορικήν ὀνομασίαν τῶν μή εὑρισκομένων ἐν κοινωνίᾳ μετ᾽ αὐτῆςἄλλων ἑτεροδόξων Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν». Ἡ φράση αὐτήεἶναι ἡμαρτημένη διά τόν λόγον πού εἴπαμε, ὅτι δηλαδή σ᾽ αὐτήν ὀνομάζονται οἱἑτερόδοξοι ὡς «Ἐκκλησίες». Ἡ ἔκφραση «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» σημαίνει«αἱρετικές». Καί ἀφοῦ λοιπόν εἶναι αἱρετικές οἱ «ἐκκλησίες» αὐτές, πῶς τίς ἀπο-καλοῦμε «ἀδελφές»; Ἀλλά ὁ ἰσχυρός θεολογικός νοῦς τοῦ καλοῦ Ποιμένος τῆςἀγαπημένης μου πατρίδος, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ.Ἱερόθεος, ἀποκαλεῖ τήν ἔκφραση αὐτή σαφῶς «ἀντορθόδοξη»!

Θά προσπαθήσω, Πατέρες, νά σᾶς ἐξηγήσω μέ ἁπλότητα τό ἀντορθόδοξοπράγματι τῆς ἔκφρασης «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» μέ βάση τήν ἑρμηνεία τοῦἁγίου Ναυπάκτου: Εἶναι μία ἔκφραση ἀντιφατική. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει τήν πᾶσαἀλήθεια καί δέν μπορεῖ νά πλανᾶται. Ἄν πλανᾶται δέν εἶναι Ἐκκλησία. Ἡ αἵρεσηεἶναι πλάνη. Τό νά λέγουμε λοιπόν «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες», τό νά συνάπτουμε,δηλαδή, αὐτά τά δύο ἀντίθετα, σημαίνει ὅτι δεχόμεθα πλάνη στήν Ἐκκλησίακαί ἀλήθεια στήν αἵρεση! Τραγέλαφος! Ναί, αὐτό σημαίνει ἡ ἔκφραση «ἑτερόδοξεςἘκκλησίες». Ὁμολογῶ ὅμως ὅτι ἡ Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱεραρχίας μας διατυ-πώνοντας τήν ἔκφραση «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» καί δεχομένη αὐτήν ἡ Σύνοδος

8

τῆς Κρήτης, δέν ἤθελε νά ἐκφράσει τήν παραπάνω κακοδοξία, ἀλλά ὅλοι γνωρί-ζουμε ὅτι σέ Συνοδικά κείμενα πρέπει νά ὑπάρχει ἡ ἀκρίβεια καί ἡ σαφήνεια. Δένἐπιτρέπεται σέ Συνοδικά κείμενα τοιαῦτες κακόδοξες ἐκφράσεις.

Τό πρᾶγμα, κατά τήν ἔρευνα τοῦ ἁγίου Ναυπάκτου, ἔχει μία προϊστορία. Στήν«Λουκάρειο Ὁμολογία», πού ἐγράφη ἤ υἱοθετήθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη Κων-σταντινουπόλεως Κύριλλο Λούκαρη, λέγεται κάπου ὅτι ἡ Ἐκκλησία στήν πορείατης μπορεῖ νά πλανηθεῖ καί ἀντί γιά τήν ἀλήθεια νά πεῖ ψεῦδος. Λέγει ἐπί λέξειἡ σχετική πρόταση: «Ἀληθές καί βέβαιόν ἐστιν ἐν τῇ ὁδῷ δύνασθαι ἁμαρτάνειντήν Ἐκκλησίαν καί ἀντί τῆς ἀληθείας τό ψεῦδος ἐκλέγεσθαι». Τό νόημα τῆςπλάνης τῆς προτάσεως αὐτῆς τοῦ Κυρίλλου Λουκάρεως διατυπώνεται ἀκριβῶςμέ τήν ἔκφραση «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» τοῦ κειμένου τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης,κατά παραποίηση τῆς πρώτης ὀρθοδοξοτάτης ἐκφράσεως τῆς Ἱεραρχίας μας.Ἡ Σύνοδος ὅμως τῆς Κωνσταντινουπόλεως τοῦ ἔτους 1638 ἀναθεμάτισε τόνΠατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη γιά τήν παραπάνω ἀντορθόδοξη ἔκφρασή του, ὅτιδύναται ἡ Ἐκκλησία νά ἁμαρτήσει καί νά πλανηθεῖ. Πάντως ἡ λανθασμένηἔκφραση «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» θά παραμείνει τώρα, ἄν ἀναγνωρισθεῖ ἡ Σύν -οδος τῆς Κρήτης, ὡς ἐπίσημα γραμμένη σέ κείμενό της καί θά χρησιμοποιεῖταιεὖ καί καλῶς καί λίαν ἐλευθέρως ὡς ἐπιτρεπτή καί ἔγκυρη. Ὅπως μᾶς εἶναιγνωστό, ἡ λέξη Ἐκκλησία δόθηκε γιά πρώτη φορά σέ χριστιανούς πού βρίσκονταιἔξω ἀπ᾽ αὐτήν τόν 20ο αἰ. μέ τό διάγγελμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου τοῦἔτους 1920.

Ὁ Σεβασμιώτατος ἅγιος Ναυπάκτου εἰς κείμενόν του πρός τήν Ἱεραρχία τοῦΝοεμβρίου ἐ.ἔ. παραπονεῖται δικαίως διά τό ὅτι ἡ νέα πρόταση μέ τήν ἐσφαλμένηἔκφραση δέν ἐμελετήθη ἀπό τήν Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱεραρχίας μας, ἀλλά ἔγινε«κατά τήν διάρκεια τῆς νύκτας τῆς Παρασκευῆς πρός Σάββατο», χαρακτηρίζειδέ τόν μέν συντάκτη τῆς πρότασης ὅτι «δέν γνωρίζει τήν δογματική τῆς Ὀρθο-δόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας», τήν δέ ἐπίμαχο φράση «διπλωματική καί ὄχι θε-ολογική».

Εἶναι φράση πού διευκολύνει τήν αἵρεση καί παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, λέ-γουμε ἡμεῖς.

5. Στό τελικό κείμενο τῆς Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἱεραρχίας μας, ὅπως ἔχει ἐπι-σημανθεῖ πάλι ἀπό τόν Σεβασμιώτατο ἅγιο Ναυπάκτου, ὑπάρχει καί ἄλλο σοβαρόδογματικό καί ἐκκλησιολογικό λάθος. Γράφει τό κείμενο: «Κατά τήν ὀντολογικήνφύσιν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἑνότης αὐτῆς εἶναι ἀδύνατον νά διαταραχθῇ. Παράταῦτα, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀποδέχεται τήν ἱστορικήν ὀνομασίαν τῶν μή

9

εὑρισκομένων μετ᾽ αὐτῆς ἄλλων ἑτεροδόξων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμο-λογιῶν». Καί τήν πρώτη πρόταση τοῦ κειμένου αὐτοῦ ὁ ἅγιος Ναυπάκτου πάλιτήν εὑρίσκει «κακόδοξον καί ἀντορθόδοξον». Ναί! Εἶναι τοιαύτη ἡ πρόταση αὐτήγιατί ἐκφράζει τήν προτεσταντική ἄποψη περί ἀοράτου καί ὁρατῆς Ἐκκλησίας.Ὅταν ὁ Λούθηρος καί οἱ μετ᾽ αὐτόν Καλβίνος καί Σβίγγλιος ἀποσπάστηκαν ἀπότήν Ρώμη, γιά νά μή νομισθεῖ ὅτι εἶναι ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀνέπτυξαν τήνθεωρία περί ἀοράτου καί ὁρατῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀόρατη Ἐκκλησία, στήν ὁποίαἀνῆκαν πλέον αὐτοί, ἦταν κατ᾽ αὐτούς ἑνωμένη, ἐνῶ οἱ ἐπί γῆς ὁρατές Ἐκκλη-σίες (σέ μιά ἀπ᾽ αὐτές – τῆς Ρώμης – ἀνῆκαν πρῶτα αὐτοί) εἶναι διεσπασμένεςκαί προσπαθοῦν καί ἀγωνίζονται νά βροῦν τήν ἑνότητά τους. Καί ὁ ἰδικός μαςὀρθόδοξος θεολόγος Λόσσκυ ἐλέγχοντας τήν προτεσταντική αὐτή ἐκκλησιολογία,ἡ ὁποία χωρίζει τήν Ἐκκλησία σέ ὁρατή καί ἀόρατη, τήν παραλληλίζει μέ τήναἵρεση τοῦ Νεστορίου, ὁ ὁποῖος ἐχώρισε τήν θεία ἀπό τήν ἀνθρώπινη φύση στόΠρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ἀπό τήν θεωρία αὐτή τῶν Προτεσταντῶν περί ὁρατῆςκαί ἀοράτου Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ὑπόκειται στήν ἔκφραση τοῦ Συνοδικοῦ κειμέ-νου πού κρίνουμε, «ξεκινοῦν – λέγει ὁ ἅγιος Ναυπάκτου – ἄλλες θεωρίες, ὅπωςἡ θεωρία τῶν κλάδων, ἡ βαπτισματική θεολογία καί ἡ ἀρχή τῆς περιεκτικότη-τος». Ἄρα, ... πρέπει πολύ νά προσέξουμε.

Ἀλλά καί ἡ ἔκφραση τοῦ κειμένου τῆς Συνόδου «κατά τήν ὀντολογικήν φύσιντῆς Ἐκκλησίας...», εἶναι περίεργη. Θά πάω τώρα λίγο ἀλλοῦ τό θέμα, πατέρες,γιά νά νοήσετε τήν πλάνη τῆς ἔκφρασης. Σᾶς ἐρωτῶ, συλλειτουργοί μου ἀδελφοί:Γιατί τό θαῦμα τῆς Θείας Εὐχαριστίας τό καλοῦμε «μεταβολή» τῶν θείωνΔώρων καί ὄχι «μετουσίωση»; Γιατί ἡ ἔκφραση «μετουσίωση» ὑπενθυμίζει τήνθεωρία τοῦ Πλάτωνα καί τοῦ Ἀριστοτέλη περί τῶν ἰδεῶν, περί τῶν ἀρχετύπων,πού εἶναι κατ᾽ αὐτούς ἡ οὐσία τῶν ἐπί γῆς πραγμάτων. Ἔτσι ὁ ὅρος «μετου-σίωση» γιά τήν ἔκφραση τῆς θείας Εὐχαριστίας δηλώνει ὅτι μεταβάλλονται ὄχιαὐτά τά ἴδια τά εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, ἀλλά τά ἄνω ἀρχέτυπά τους, οἱἰδέες. Γι᾽ αὐτό καί ἐμεῖς, ἐπαναλαμβάνω, τό θαῦμα τῆς Θείας Λειτουργίας τόκαλοῦμε «μεταβολή» καί «ὄχι μετουσίωση». Ὁμοίως τώρα καί ἡ ἔκφραση«ὀντολογική ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας» μᾶς παραπέμπει κάπως σ᾽ αὐτήν τήνθεωρία τοῦ Πλάτωνα καί τοῦ Ἀριστοτέλη καί γι᾽ αὐτό δέν πρέπει νά τήν χρησι-μοποιοῦμε περί τῆς Ἐκκλησίας, μήπως μᾶς κατηγορήσουν ὅτι μέ τήν ἔκφρασηαὐτή προτεσταντίζουμε· ὅτι θέλουμε τάχα νά δηλώσουμε μέ τήν ἔκφραση αὐτήτήν πραγματική ἑνότητα τῆς ἀόρατης Ἐκκλησίας, ἔναντι τῆς ἐπί γῆς ὁρατῆς.Σ᾽ αὐτό πιθανόν νά δώσει ἀφορμή καί τό ἀμέσως ἀκολουθοῦν «παρά ταῦτα» στήνσυνέχεια τοῦ λόγου.

10

6. Δέν σᾶς εἶπα, πατέρες μου Ἱερεῖς, γιά ὅλα τά θέματα τῆς Συνόδου τῆςΚρήτης, ἀλλά γιά ἕνα μόνο, τό πιό σοβαρό ἴσως, γιατί εἶναι ἐκκλησιολογικό. Γιάτό κείμενο τῆς Συνόδου, στό ὁποῖο ἀναφέρεται τό θέμα αὐτό πού σᾶς ἔθιξα, τόἐπιγραφόμενο «Σχέσις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόνκόσμον», ὁ λόγιος Σεβασμιώτατος ἅγιος Ναυπάκτου λέγει ἐπί λέξει στήν κατά-θεσή του στά Πρακτικά τῆς Συνεδριάσεως τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆςἙλλάδος τοῦ μηνός Νοεμβρίου ἐ.ἔ.: «Ἐκεῖνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι τό κεί-μενο αὐτό ὄχι μόνον δέν εἶναι θεολογικό, ἀλλά συγχρόνως δέν εἶναι καθαρό, δένἔχει καθαρές προοπτικές καί βάσεις, εἶναι διπλωματικό. Ὅπως ἔχει γραφῆ, δια-κρίνεται ἀπό μία διπλωματική δημιουργική ἀσάφεια. Καί ὡς διπλωματικό κείμενοδέν ἱκανοποιεῖ οὔτε τούς Ὀρθοδόξους οὔτε τούς ἑτεροδόξους». «Τό κείμενο ἔχειπολλά προβλήματα, παρά τίς μερικές γενικές καλές διατυπώσεις. Μάλιστα, ὅτανδημοσιευθοῦν τά Πρακτικά τῆς Συνόδου, ὅπου ἀποτυπώνονται οἱ αὐθεντικές ἀπό-ψεις αὐτῶν πού ἀποφάσισαν καί ὑπέγραψαν τά κείμενα, τότε θά φανῆ καθαράὅτι στήν Σύνοδο κυριαρχοῦσαν ἡ θεωρία τῶν κλάδων, ἡ βαπτισματική θεολογίακαί κυρίως ἡ ἀρχή τῆς περιεκτικότητος, δηλαδή ἡ διολίσθηση ἀπό τήν ἀρχή τῆςἀποκλειστικότητος στήν ἀρχή τῆς περιεκτικότητος». «Πολλοί κατάλαβαν ὅτιτό κείμενο αὐτό γράφτηκε καί ἀποφασίσθηκε ἐν σπουδῇ καί δέν εἶναι ὁλοκληρω-μένο, ἀφοῦ μάλιστα ὑπογραφόταν ἀπό τούς Ἀρχιερεῖς τήν Κυριακή τό πρωΐ,κατά τήν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας»!...

Οἱ περικοπές αὐτές τοῦ Σεβασμιωτάτου κ. Ἱεροθέου εἶναι πολύ σημαντικέςκαί πρέπει νά ληφθοῦν σοβαρά ὑπ᾽ ὄψιν καί νά μήν παραθεωρηθοῦν.

7. Μᾶς ἐρωτοῦν πολλοί: Θά ἀναγνωρίσουμε τήν Σύνοδο αὐτή; Αὐτό θά ἀπο-φασισθεῖ ἀπό ὅλους τούς Ἱεράρχας τῆς Ἑλλαδικῆς μας Ἐκκλησίας. Ὁ Ἀρχιε-πίσκοπός μας πάντως κ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ παρέχει ἄνεση λόγου γιά κάθεἐκφραζομένη ἄποψη καί εἶναι δεκτικός ὅλων τῶν θέσεων. Τόν εὐχαριστοῦμε γι᾽αὐτό. Πάντως ἀπό τήν ἱστορία τῶν Συνόδων γνωρίζουμε ὅτι στίς ΟἰκουμενικέςΣυνόδους γίνονταν πολλές Συνεδριάσεις γιά πολλά χρόνια. Ἡ Ἐκκλησία τῆςΡουμανίας ἀποφάσισε ὅτι τά κείμενα τῆς Συνόδου στό Κολυμπάρι τῆς Κρήτηςμπορεῖ νά διαφοροποιηθοῦν σέ μερικά σημεῖα καί νά ἀναπτυχθοῦν ἀπό μία μελ-λοντική Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας μας καί νά τελειοποιηθοῦνκαί νά ἔχουν ἔτσι μία πανορθόδοξη συμφωνία. Γιατί τώρα στήν Σύνοδο τῆς Κρή-της δέν συμμετεῖχαν τέσσερα Πατριαρχεῖα, τῆς Ἀντιοχείας, τῆς Ρωσίας, τῆςΒουλγαρίας καί τῆς Γεωργίας. Ἔτσι συνέβαινε στήν ἱστορία τῶν Συνόδων, ξα-ναλέμε. Γίνονταν πολλές συνεδριάσεις πού κρατοῦσαν πολλά χρόνια. Καί οἱ Συ-νεδριάσεις αὐτές θεωροῦνταν ἔπειτα ὡς μία Σύνοδος.

11

8. Ἴσως, πατέρες Ἱερεῖς, νά σᾶς φαίνονται λεπτομερῆ καί κάπως περίεργααὐτά πού σᾶς εἶπα καί νά μέ κατηγορήσετε μάλιστα ὅτι ἡ μάχη δίνεται στίς λέ-ξεις καί τίς ἐκφράσεις. Καί ὅμως, πατέρες μου, ἡ ὀρθόδοξη πίστη μας ἐκφράζεταιμέ τήν ἀκρίβεια τῶν λέξεων, πού εἶναι φορτισμένες μέ βαρύ θεολογικό νόημα.Καί ὅπως τό γνωρίζουμε, ἡ Ἐκκλησία μας ἔδωσε μεγάλες μάχες γιά τήν σωστήδιατύπωση τῶν δογμάτων τῆς πίστης μας.

Ἔχουμε ἀνάγκη πολλῆς προσευχῆς καί συνέσεως. Ὄχι βεβιασμένες ἐνέργειες.

Θά περιμένω, ἀγαπητοί συλλειτουργοί μου ἀδελφοί, τίς ἐρωτήσεις, τίς ἀντιρ-ρήσεις καί διαφωνίες Σας ἐπί τῶν λεχθέντων καί θά μιλήσουμε πάλι περί τῆςΣυνόδου τοῦ Κολυμπαρίου τῆς Κρήτης. Εὔχεσθε καί ὑπέρ ἐμοῦ.

Μέ εὐχές καί ἀγάπη Χριστοῦ† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας