o dia regno · 2014. 10. 23. · dia regno 2/2013 29 niaj modernaj tempoj estas pro-vizantaj...

DIA REGNO• dumonata kristana revuo en esperanto • n-ro 2 (899) • 2013 •

DIA

REG

NO

ISS

N 0

167-

9554 La unua kristana martiro estis Sankta Stefano. Li estisakuzita, juĝita de la alta konsilistaro en Jerusalemokaj ŝtonumita antaŭ la urbaj muroj

Pentraĵo de Vittore Carpaccio (1466–1525)

26 DIA REGNO 2/2013

REDAKTORAJ VORTOJ

Kiam mi komencas ordigi la materi-alon por la sekvonta numero deDia Regno, mi ne havas klaran bildonkiel ĝi finfine aspektos aŭ kiun impreson ĝi donos al la leganto. Per kiuartikolo mi komencu la gazeton kaj kieldaŭrigu la enpaĝigon? Mi ankaŭ nescias ĉu la materialo sufiĉos aŭ ĉu mihavos problemon elekti pro tro dakontribuaĵoj? (La lasta “problemo”estas la plej malofta.)

Sed estas interese sperti kiel la gazetoelformiĝas dum la laboro. Laŭ miamemoro mi pri la enhavo preskaŭ ĉiamestis kontenta kiam mi finfine sendis lagazeton al la presejo. Ofte mi sentas kela artikoloj kompletigas unu la aliandiversmaniere. Ĉifoje unu grava temoestas martiroj kaj persekutado, kajantikve kaj dum moderna tempo. Kon-traste estas interese legi la raportojn prila Bibliaj Tagoj, kiuj montras ke nun-tempe ni trankvile povas renkontiĝi kajmalferme montri nian kredon kaj ĝuikunestadon kun kristanaj gefratoj.Mi esperas al vi ĝueblan legadon.

KELIKristana Esperantista Ligo Internacia

fondita en 1911, neneŭtrala kunlaboranta kun UEACelo: Krei efikan kontakton inter kristanoj el

diversaj landoj kaj per Esperantodiskonigi la Evangelion pri Jesuo Kristo.Prezidanto: Philippe COUSSON* 26 rue de Pré-Ventenet,

FR 86340 Nouaillé-Maupertuis, Francio;) +33 (0) 549468021;:[email protected]

Sekretario: Pavel POLNICKÝ;* Na Vinici 110/10,

CZ 290 01 Podĕbrady II, Ĉeĥio) +420 311 241 406;: [email protected]

Kasisto: Ágnes RÁCZKEVY-EÖTVÖS* Klauzál utca 32

HU-1072 Budapest, Hungario) +36 302 000 306;

: [email protected]

Kotizoj: Rekta membro kun gazeto, minimume €20,-• Membro-subtenanto €30,- • Nura abono: paganterekte al KELI €16,- • pagante al Libroservo €18,- •

Sendoj de okcidentaj monbiletoj per registrita letero alla kasisto de KELI. • Se estas en via lando UEA-

poþtĝirkonto (informiøu æe UEA) bonvolu prefere pagial UEA por konto kelk-p de KELI • Franca bankkontode 'KELI Ligue Chrétienne Espérantiste Internationale':

CIC-banko, BIC: CMCIFRPP;IBAN: FR76 1009 6182 4800 0368 7480 104

Vizitu ankaý la ttt-paøon www.chez.com/keli/---------------

DIA REGNOOficiala organo de KELI, fondita en 1908

dumonata revuo - ISSN 0167-9554Redaktoro: Bengt Olof ÅRADSSON

* Nygatan 10 A; 281 48 Hässleholm; Svedio;) +46 (70) 2004574;: [email protected]

Kontrollegis: Éva FARKAS -TATÁRAbonprezo sen membreco en KELI: €16, aŭ

egalvalora. Abonoj kaj anonckostoj pagotaj al lakasisto de KELI (vidu supre).

Pri la enhavo de la artikoloj respondecas nur laaŭtoroj. Represo kaj traduko permesataj, kondiĉe keoni citas la fonton. Specimenon kun represo aŭ

traduko oni sendu al la redaktoro.

Ekspedado: Pavel POLNICKÝVidu la adreson de la sekretario

Presado: Tiskárna ASTROprint s.r.o., Poděbrady,Ĉeĥio: [email protected]

Eldonmonatoj: meze de feb, apr, jun, sep, okt, dec

ENHAVO“Black hole” 27Kio estas inkunablo 28La martiroj ten Boom 29Pri persekutado religia 32Skizoj pri filozofoj-kuracistoj 37La Profilo – Václav Pospíšil 40Kongresi ? 41Bibliaj tagoj en Strasburgo 42Bibliaj tagoj 2013 43Informetoj 46

DIA REGNO 2/2013 27

Iam printempe, ĉirkaŭ paskofeste,mi havas “sankta vendreda”-jnpensojn.Antaŭ longe, por mi, paskofesto

signifis NUR la sanktan vendredon.Imagi la turmentojn de homo krucumitajam estis por mi anima sufero. Kaj ĉisento ĉiujare ripetiĝis, ĝis kiam, postinterparolado kun bona amikino, mi nedivenis mian eraron.

Multfoje mi pensadis pri la necesode la sufero. Ĉu vere ne eblas vivi senĝi? Bone, bone, mi scias, ke la dolorosignalas, ke en la homa korpo ĉeestasmalsano kaj oni devas fari ion! Sed ladiferenco inter doloro kaj sufero similasal la rilato inter ĝojo kaj feliĉo. Kiammultaj etaj ĝojoj kolektiĝas, jam ĝi estasfeliĉo. Kiel la akvo de multaj riverojiĝas maro, tiel la multaj doloroj transformiĝas al granda sufero, ĝi iĝasĉagrenmaro.

Kiam mortas amata homfrato, misuferas, kaj tiel sentas, kvazaŭ sur latero kreiĝus nigra truo [Black hole].Oni devas akcepti lian morton, tamen,lia fizika malapero estas nekompren-ebla.

Kaj la multaj nigraj truoj ariĝas,estiĝante tiel nekompreneblaj kajenigmaj, kiel la “BLACK HOLE”-oj –almenaŭ por mi. Nome, vane mi legas

la klarigojn pri ĉi tiu stranga astro, kajvane mi komprenas la vortojn, ĉar laesencon mem mi ne povas komprenikaj percepti, kion oni skribas pri ĝi. Miakceptas ĝian ekziston, sed mi nekomprenas ĝin.

Ĝuste kiel neperceptebla estas ankaŭtio, ke tiuj multaj belaj kaj bonaj pensojkaj sentoj, kiuj kolektiĝas dum la vivoen homa animo, malaperas, neniiĝas(?), kvazaŭ estus englutitaj de nigratruo, de kie nenio povas reveni.

“BLACK HOLE”

Julia SIGMOND, RO/IT

Krucumado laŭ manuskripto de la 10a jc

28 DIA REGNO 2/2013

En Mezepoko oni jam kreislibrojn. Precipe monaĥoj kaligrafis ilin, ofte sur pergameno.La nomo de tiuj raraĵoj estas manuskripto. En la lasta parto de la 15-ajarcento okazis revolucia invento, onikonstruis aparaton, per kiu la homopovis maŝine fari librojn. La presartoestis naskita! La unuaj de tiaj produktojankoraŭ ne estis perfektaj. La literojekzemple ne ĉiuj staris rekte kaj ordesur la paĝoj, sed post 1500 la procedofariĝis pli bona. Tiujn komencajnpresaĵojn de antaŭ 1501 oni nomas”inkunabloj”. En Esperanto tiu radikounue vortare aperis en la PIV de 1970.Ĝin parole uzis en 1974 WARINGHIENdum prelego en la UK de Hamburg.

Nun estas la demando ”de kiedevenas ”inkunablo”? En 1980 Waring-

hien publikigis en sia esearo “1887 kajla sekvo ... “ artikolon kun la titolo ”Lainkunabloj de Esperanto”. Mi partecitas lin, por klarigi la etimologion dela neologismo.

...En Amsterdam vivis ĉirkaŭ la fino

de la 17-a jarcento unu libristo; lianomo estis Cornelisz van BEUGHEM.Tiu klerulo emis kolekti la malnovajnlibrojn. Spertinte, ke kun ĉiu jaro multajel ili malaperas pro malzorgemo,bezono de brulmaterialo, incendio aŭinundo, li entreprenis starigi liston deĉiuj, kiujn li posedis aŭ kies ekziston likonis certe. Tiun liston li publikigis en1688, sub la titolo Incunabula Typo-graphiae tio estas la komenciĝo de lapresarto.

La libro havis grandan sukceson kajiom post iom la unua vorto de la titoloestis uzata por montri malnovajnlibrojn, presitajn antaŭ 1501. VanBeughem elektis ”incunabula” el lalatina lingvo, ĉar ĝi signifas vindotukojn aŭ la unuan stadion de infano.Metafore li indikis la unuan stadion dela fenomeno “presita libro”.

En la naciaj bibliotekoj de la eŭropajlandoj bibliofilo povas admiri inku-nablojn en la respektiva ŝtata lingvo.Ekzemple en Nederlando gastoj estasbonvenaj en Reĝa Biblioteko en Hago,kie konserviĝas 2144 inkunabloj.

Kio estas inkunablo ?

Ed BORSBOOM, NL

Biblio de la jaro 1497

DIA REGNO 2/2013 29

Niaj modernaj tempoj estas pro-vizantaj multajn martirojn. Iuj el la plejfamaj estas la familio ten Boom elNederlando. Je la jaro 1837, Willem tenBoom malfermis butikon en Barteljo-risstraat 19, Haarlem, kie li vendis kajriparis horloĝojn. La butiko estis en launua etaĝo de tre mallarĝa konstruaĵo;Willem kaj lia familio loĝis en la dusupraj etaĝoj. Poste, Kasper, la filo deWillem, loĝis en la sama konstruaĵo kajdaŭrigis la negocon de sia patro. Nuntempe, tiu konstruaĵo estas muzeo je lahonoro de la familio ten Boom.

La anoj de la ten Boom familio estistre dediĉataj kristanoj. Ilia hejmo ĉiamestis malfermita al senhavaj personoj.Ili estis tre agemaj pri societa laboro.

Du fratinoj el la familio, Corrie kajBetsie, estis fraŭlinoj dum la tuta vivo.Ili loĝis kun sia patro, Kasper, kaj helpislin en la butiko.

Je la komenco de la Dua Mondmilito,la germana armeo invadis kaj ekokupisNederlandon. Kun la subteno de siapatro, Corrie kaj Betsie kuniĝis kun larezista movado. Anoj de la movadokonstruis falsan muron en la dorm-ĉambro de Corrie. Malantaŭe de la muroestas tre malgranda kaŝejo, kie kaŝiĝiskutime 4 judoj kaj 2 aŭ 3 anoj el larezista movado. La rifuĝintoj restis kunla ten Boom familio kelkajn horojn aŭtagoj ĝis alia sekura domo estus trovitapor ili.

Corrie fariĝis gvidanto en la rezistamovado de Haarlem. Corrie kun siajhelpantoj serĉis kuraĝajn familiojn kiujakceptus la rifuĝintojn. Kiam la persekutitaj personoj estis kaŝitaj, Corriepasigis multan tempon prizorgante ilin:akirinte nutraĵbiletojn, k.t.p. Por protekti kaj zorgi la persekutitajn perso-nojn, la familio ten Boom riskis sianvivon. Ilia senperforta rezisto kontraŭla nazioj estis ilia maniero por esprimisian kristanan fidon.

La 28-an de februaro de 1944, lafamilio ten Boom estis perfidita, kaj laGestapo atakis ilian hejmon. La Gestapoatendis en la domo dum la tuta tago kajkaptis 30 personojn – ĉiujn kiuj alvenisal la domo. Kasper, Corrie, kaj Betsie

La martiroj ten Boom el Nederlando

Vilĉjo GOLDSMITH, Usono

La falsa muro kun la malantaŭa kaŝejo

30 DIA REGNO 2/2013

estis arestitaj. Kvankam la Gestapozorge traserĉis la domon, ili ne trovisla judojn kiujn ili suspektis esti kaŝitajtie. Fakte, du judaj viroj, du judajvirinoj, kaj du anoj de la rezista movadoestis en la kaŝejo tie en la dormĉambrode Corrie. La ses personoj restis trank-vilaj sen akvo kaj kun malmulte danutraĵo en tiu malhela loko dum 47longaj horoj. Spite ke la Gestapo gardisla domon, la rezista movado finfinesukcesis liberigi la rifuĝintojn. La kvarjudoj estis forportitaj al aliaj “sekuraj”domoj. Tri el tiuj judoj travivis lamiliton. Unu el la du anoj de la rezistamovado estis mortigita dum la milito,sed la alia supervivis.

Ĉar materialoj de la rezista movadokaj ekstraj (tro multaj) nutraĵoporciajkartoj estis trovitaj en ilia hejmo, la tenBoom familio estis malliberigita. Lanazioj demandis Kasper (84 aĝulo) ĉuli komprenas ke li povos morti pro lahelpo al judoj. Li respondis: “Ĝi estushonoro por mi doni mian vivon por laantikva popolo de Dio.” Tamen, naziaoficiro kompatis al Kasper kaj ofertisliberigi lin se li promesus “kondutibone.” Kasper respondis: “Se homoaperos antaŭ mia pordo morgaŭ petantehelpon, mi nepre helpos lin!” Per tiujvortoj, Kasper sigelis sian mortan

mandaton. Li mortis 10 tagojn poste enla Scheveningena malliberejo.

Corrie kaj Betsie pasigis 10 monatojnen tri diversaj malliberejoj. La lasta estisla fifama Ravensbruck Koncentrejoproksime al Berlin. La kondiĉoj tie estispreskaŭ neelteneblaj. La gardistoj (iamili estis gardistinoj – la plej malbon-egaj) laŭ ilia kaprico punadis, torturadis, kaj mortigis la gemalliberulojn.Spite ke Corrie kaj Betsie tre endanĝeriĝis, suferis penigan laboron kaj fizikaninsultadon, kaj ricevis malmultannutraĵon, la du fratinoj daŭre disvastigisla amon de Jesuo inter la aliaj mal-liberulinoj. Multaj el ili fariĝis kristanojpro la atesto kaj la ekzemplo de la dufratinoj.

Betsie mortis en Ravensbruck je laaĝo de 59. Christiaan (24 jara), nevo dela fratinoj, estis forportita al la kon-centrejo Bergen Belsen pro lia aktivecoen la rezista movado kaj mortis tie.Willem (aĝo de 60 jaroj), frato de Corriekaj Betsie, estis gvidanto de la rezistamovado. Dum li estis en la malliberejopro tiu “krimo”, li malsaniĝis de spinatuberkulozo. Li mortis de tiu malsanoje malmulta tempo post la milito.

Iomete antaŭ la nazia invado, Corrierigardis la venontan danĝeron kajesprimis al sia patro la timon ke ŝi nepovus elteni persekuton. Ŝia patrorespondis; “Ĉu vi memoras kiam vi estisknabineto kaj ni veturis per trajno?Kiam mi donis la bileton al vi?” Corriediris: “Vi donis la bileton ĵus kiam nientrajniĝis.” La patro respondis: “KajDio donos al vi sufiĉan gracon kiam viestos suferanta.” Corrie spertis la veron

“Kaj Dio donos al visufiĉan gracon kiam vi

estos suferanta.”

DIA REGNO 2/2013 31

de tiuj vortoj .Per “eraro” de la naziaj aŭtoritatoj,

Corrie (de 53 jaroj) estis liberigita unusemajnon antaŭ ol ĉiuj la malliberulinojde ŝia aĝo en Ravensbruck estis forportitaj al la gaskameroj. Ŝi kompreniske ŝia vivo estis donaco de Dio, kaj keŝi devas disvastigi tion kion ŝi kaj Betsielernis en Ravensbruck: “Ne ekzistastruo pli profunda ol la amo de Dio. Diodonos al ni la amon per kiu ni povospardoni al niaj malamikoj.”

Je la aĝo de 53 jaroj, Corrie komencispastrecon kiu daŭris 33 jarojn. Dum tiutempo, ŝi predikis en pli ol 60 landoj.Corrie atestadis pri la amo de Dio kajŝi kuraĝigis ĉiujn, kiujn ŝi renkontis kunla mesaĝo: “Jesuo Kristo estas laVenkanto!”

Oni kalkulas ke Corrie kaj la aliajanoj de ŝia familio kune kun iliaj multajgeamikoj savis la vivon de pli ol 800

judoj kaj ankaŭ la vivon de multaj anojde la rezista movado. La reĝino deNederlando kavalirigis Corrie-n. En lajaro 1968, la Muzeo de la Brulkatastrofo(Yad Vashem) en Jerusalemo invitisCorrie por ke ŝi plantu arbon en laĜardeno de Justeco por honorigi lamultajn judajn vivojn kiujn ŝia familiosavis. La arbo de Corrie estas tieankoraŭ.

Je la unua parto de la 70-aj jaroj, lasensacia libro de Corrie, LA KAŜEJO,estis eldonita. Poste, filma kompaniofaris filmon de LA KAŜEJO, kun la samatitolo; ankaŭ la filmo fariĝis tre fama.Corrie verkis aliajn inspirajn librojn; ŝiĉiam laŭdis la fidelecon de Dio mezede la malfacilaĵoj kaj la tragedioj de lavivo. Corrie mortis la 15-an de aprilo1983, samtage de ŝia 91a naskiĝtago.Ŝajnas ke Dio honorigis ĉi tiun grandanamikinon de Lia popolo per plenumijudan tradicion: nur la personoj tre, trebenataj ricevas la specialan privilegionmorti je la naskiĝtago. Per sia fido,Corrie, kiel Habel, “mortinte, ankoraŭparolas.” (Hebreoj 11,4)

La domo nuntempe estas muzeo.

“Se homo aperos antaŭmia pordo morgaŭpetante helpon,mi nepre helpos lin!”

32 DIA REGNO 2/2013

a] pri (ortodokse) kristanaj martirojLa Romia socio kutime ne tiom okupiĝispri ĉies persona konvinkiĝo: ĉu fidi jeDio aŭ Dioj, kio gravas? Gravis nur lasocia dimensio: se iu estis elektita enlokan urbestraron (eĉ en vilaĝo), ĉe laenoficiĝo oni estis devigita fari oferojnal la Dioj, por peti ties benon por laoficperiodo. Se iu havis konscienc-riproĉojn, kiel okazis ĉe kristanoj en tiusituacio, li ne povis esti bona civitano.Do kristanoj pli malpli aŭtomateekagadis kvazaŭ eksteruloj de la sociavivo. – Same kompreneble jam degeneracioj estis la situacio koncerneJudojn: pro la Toraaj reguloj, la plimultode la religiaj judoj ne vidis ebleconmanĝi komune kun siaj najbaroj, eĉ neĉe simplaj kvartalaj festoj, kiam onimanĝis ekstere sur benkoj.

Do rezultis certa fremdeco. Kaj elfremdeco relative facile estiĝas malamikeco, klaĉoj en la najbaraĵo, k.s. –multaj “religiaj persekutadoj“ ofte estas,ĉe pli deapuda pristudado, kvartalajkvereloj inter najbaroj. La lokaj aŭtoritatuloj sentis sin devigitaj por farikvieton, interveni kaj puni la kulpulojn– kio ofte estas la malplimulto, kiel plifacile kaptebla. Eble al tio atribuendaspluraj persekutoj, kiujn aludas tekstojen Nova Testamento: Judoj kaj “nov-judoj” (= kristanoj) interkverelis kaj pertio perturbis la kvieton socian…

Kelkfoje, tamen, okazis certa perse-kutado instigita de la registaro: ek-zemple, unuafoje kiom ni scias en lahistorio de Romo, tio okazis dumNerono (54–68). Kiam okaze de lafifama brulo de Romo, kiu kreis spaconpor ampleksaj imperiestraj ĝardenoj kajposte eĉ la Koloseo, la popolo en labrulantaj kvartaloj malriĉulaj ekprotestis, kulpigante pri la brulo la imperi-estron (oni eĉ asertis ke laŭ lia ordonosoldatoj forpuŝis sitelojn kun akvo el labrakoj de la homoj, kiuj kontraŭbatalisla fajregon), jam baldaŭ la protesto tiomakriĝis, ke Nerono sin sentis minacata.Li kulpigis tiam la kristanojn. Supozeblepri kristanismo li sciis nenion aŭ preskaŭnenion.

Kiel ajn – ĉiu, kiu havis problemonkun iu ajn najbaro povis senproblemekulpigi tiun pri kristanismo: la policistojarestis, pridemandis (ne senperforte) poreligi konfesojn, kaj multajn oni kon-damnis. Nerono fariĝis fifama kiel launua persekutanto de Kristanismo1.

Kio rezultis el tiu incidento? – Leĝoimperiestra de Nerono, ke “ne rajtas estikristanoj”2.

Poste estis relative kviete en la vastaImperio ĝis Domiciano (81–96), kiupostulis esti adorata kiel “Sinjoro kajDio”. Dum lia regado verkis la profetoJohano sian Apokalipso: konata el niaNova Testamento.

En 250 p.Kr. imperiestro Decio

Pri persekutado religiaEnkonduka ĉapitro el ANTOLOGIO LATINA 5, parto kvar

Gerrit BERVELING, NLDaŭrigo de la antaŭa Dia Regno, numero 1/2013

DIA REGNO 2/2013 33

entreprenis provon fine komplete ek-stermi Kristanismon, devigante ofic-istojnpolicistojn iri laŭ la pordoj de lahomoj por peti, ke oni plenumu oferado-ceremonion al la tradiciaj Romiaj Dioj.Kiu tion faris, ricevis ateston; kiu ne,riskis la morton. Dum ĉi persekutadomortis pluraj kristanoj, sed minimumesame multaj – eble pli – apostatiĝis, kiopost la morto de Decio liveris grandanproblemon al teologoj. Vidu ĉe Cipriano.

Konserviĝis pluraj tiaj atestaĵoj prioferinteco al la tradiciaj Dioj. Ekzempleen papirusaj fragmentoj el Egiptujo.

En 303 Diokleciano komencis lastanĝeneralan ekstermoprovon pri Kristanismo. Por postaj generacioj ofte li estaskvazaŭ ekzemplo: Ĥrotsvitha de Gandersheim (ĉ 935–ĉ 1002), monaĥinogermana, verkis plurajn teatraĵojn, i.a.Dulcicio pri la persekutado tempe deDiokleciano (vidu en Antologio Latina8).

La venko de Konstantino kaj liaedikto pri tolerado el 313 finis la perio-don de persekutado. Sed post tiamKristanismo foje fariĝis de persekutataen persekutantan potencon.

Restas al ni sufiĉe multe da t.n.Martiratestaĵoj aŭ Martiraktoj. Postmartiriga proceso la surlokaj kristanojkolektis la protokolojn, foje iom ornamisaŭ prikomentis tiujn per propraj reagojk.s., kaj uzadis ilin, ekzemple okaze dediservoj por ĉiujara memorado pri lamorto de la koncerna martiro. Ĉar primartire mortintaj kred-atestantoj3 oninepre kredis, ke ili rekte iris al Dio enla ĉielo, laŭ la diro de Jesuo al la t.n.“kredanta murdisto”, kiu kun li estiskrucumita: Laŭ Luko 23:43. En

Antologio Latina 44 oni jam povis legila plej malnovan: la Martirakto de Skilio,kaj la plej faman: Pasiono pri Perpetuakaj Feliĉita. Ĉivolume sekvos pliaj porankaŭ iom montri diversajn tipojn.

b] pri Donatistaj martirojLa Donatistoj estas kristana movado,kiu estiĝis ĉirkaŭ episkopo Donato deKartago (313–355), kiu estis elektitaepiskopo de parto de la loka eklezioanstataŭ alia episkopo, kiu laŭ ili ne estissufiĉe severa. Efektive do temis pri lokaskismo. La jaro 313 (la jaro de la ediktopri tolerado de Konstantino: fino pripersekutadoj kontraŭ kristanismo) porla eklezia historio gravegas. Sed tiuedikto ne finis ĉiujn problemojn: ladiskutoj, kion fari pri kristanoj, kiujcedis antaŭ persekutado kaj portempemalkonfesis sian religion, kiuj jam egeakre dividis la spiritojn tempe deCipriano – vidu tie –, ankaŭ plu disŝirisla komunumojn kristanajn: la sekvantojde Donato postulis, ke “vera” eklezioestu “perfekta”, do senmakula. Dohomoj, kiuj iam malkonfesis, ne plupovis esti membroj, ktp.

La Donatisma skismo – kiun nun-tempe oni probable titolus funda-mentisma – vaste disŝiris la Afrikaneklezion: ili formis propran paralelaneklezion; en 336 Nord-Afriko havis jam270 Donatismajn episkopojn. En kon-cilio de Arles (Suda-Francio) ili estiskondamnitaj, sed ili plu ekzistis. Imperi-estro Konstantino en 321 eĉ oficialeagnoskis ilin kiel duan eklezion enAfriko, kun egalaj rajtoj. Multaj lokojhavis du episkopojn.

Kelkfoje la Donatistoj formis

34 DIA REGNO 2/2013

perfortemajn grupojn por ataki“normalajn” (katolikajn) kristanojn,kredante, ke se ili mortos tiumomente,aŭtomate ili fariĝos martiroj – sekvevenos en la ĉielon. Kiu aliĝis al ili, estisrebaptita, ĉar la normalan bapton (de“tiu ne sufiĉe radikala kristanismo”) iline rekonis.

Donatismo daŭris plu kiel propraparalela kristanismo. Ankaŭ tempe deAŭgustino (fine de la 4a jc) la situaciorestis tragedia. En 411 li organizisreligian diskuton kun ili en Kartago: 286Katolikaj episkopoj kontraŭ 279 Donatismaj5. Denove Donatismo estis kon-damnita, sed ĝi restis plu ekzisti ĝis ĉela alveno de Islamo6 ĝi malaperis.

c] pri Arianaj martirojArianismo estiĝis pro instruo de Ario(256–336), presbitero en Aleksandrio.Li emfazis la unuecon de Dio. Malsameol la plimulto de Kristanismo, Arianismokonsideras Jesuon kaj sanktan Spiritonkiel submetitajn al Dio la Patro. Fariĝiseklezi-vasta konflikto inter Unitariismokaj Trinitariismo7: kredo je Dio kielTriunuo. En 325 la – oficiale nur pagana!– imperiestro Konstantino kunvokis launuan ekumenan koncilion en Niceo; laakceptita kredkonfeso de Niceo parolaspri Dio la Patro kaj la Filo kiel “samsub-stancaj”. Tamen, Arianismo plu ekzistis,ĉar la filozofiajn terminojn ili malsameinterpretis ol la ortodoksaj kristanoj.

En 251, dum imperiestroj Decio kajHerenio Etrusko, la tiama papo de Romosendis sep episkopojn al Gaŭlio por tievenki Arianismon. Multaj Gaŭloj jaapartenis al Arianismo. Ankaŭ pluraj

germanaj popoloj rande la RomiaImperio aliĝis al ĝi.

Fama estas ankoraŭ la okcidentgotaepiskopo Vulfilo (Wulfila, ĉ 310–ĉ 382),kiu faris Gotan tradukon de la biblio.Vulfilo disvastigis la Arianan versionde kristanismo inter la Gotoj.

Kelkaj imperiestroj malkaŝe subtenisArianismon, dum aliaj persekutis ĝin.Ĉirkaŭ 400 p.Kr. en la Romia Imperiopere de akra persekutado ĝi estis plimalpli neniigita.

d] pri Judaj martirojĜenerale koncerne Judojn estis relativekviete en la vasta Imperio. Krom, kom-preneble en Palestino mem. Judismoestis ne devigita kunkulti la Imperiestronen ties Dia rolo; la Romia ŝtato “realisme” akceptis ilian “fremdecon” en tio,ke Judoj ja simple ne havas pli ol nurunu Dion – kaj sekve dua Dio ne estasnur eta paŝo kiel ĉe ĉiu “normala”religio… Sekve oni lasis ilin kvietaj entio. Kondiĉe, ke ĉiujare la Ĉefpastropreĝu en la templo en Jerusalem por lasano de la imperiestro – kaj pagu iomda ekstra tributo…

Ankaŭ tre grava ĉiteme estis lapogromo en Aleksandrio sub Klaŭdio;la tuto komenciĝis el intenco de Kaliguloen 39 p.Kr. starigi statuon pri si memen ĉiuj temploj, ankaŭ en tiu de Jerusalem8. En 49 ĉiuj Judoj estis ekzilitajel Romo, ĉar ofte okazis kvereloj kajstratbataloj inter (eks-Judaj) Kristanojkaj (pli ortodoksaj) Judoj. Klaŭdio forpelis ĉiujn, por gardi kvieton.

En 66 iu Floro (Florus) ŝtelis aferojnel la templo en Jerusalem; rezultis

DIA REGNO 2/2013 35

insurekcio kontraŭ la Romia potenco,kun kulmine la neniigo de la Juda temploen Jerusalem (70 p.Kr.). Ĉirkaŭ tiutempo estis neniigitaj i.a. la setlaĵoj enla nuna Qumran9 kie en 1947–1956 oniretrovis en 11 grotoj amason da Hebreajtekstoj kaj – fragmentoj, i.a. pli malplikompletan rulaĵon kun la teksto deJesaja.

Mortis tiumilite amaso da homoj;multoj fuĝis.

En 116 Hadriano ordonis mortigiĉiujn Judojn en Mezopotamio; sekvis la“Dua Juda Insurekcio”; en 117 li i.a.malpermesis la cirkumcidon al Judajknaboj (kun pravigo, ke li deziris pro-tekti infanojn kontraŭ korpa mutilado);sekvis pli da kontraŭJudaj verdiktoj:malpermeso studi la Toraon, malper-meso celebri la ŝabaton. En Lido (nunaLod) multaj Judoj pereis.

La “Tria Insurekcio” estis 132–135,sub gvidado de Simono Bar Koĥba, kiunoni honoris per la titolo Mesio. LaRomiaj armeoj reagas ege fanatike. Finemortis inter 600.000 kaj eble milionoda Judoj. Jerusalem estis neniigita kajsamloke oni konstruis Greke-Romiannovan urbon kun la nomo Elio-Kapitolino (Aelia Capitolina), kunĉeftemplo dediĉita al Jovo.

Rezultas la diasporo.Persekutado de Judoj fare de kristanoj

eble komenciĝis en la 4a jc. Mi ne trovistekstojn el frua tempo, kiuj tion atestas.

e] pri Maniĥeaj martirojManiĥeoj en pluraj medioj estispersekutataj. Jam tuj dekomence laprofeto Mani mem, kiu mortis martire:

origine Mani senprobleme povispredikadi, kun aprobo de la Persa reĝoŜapuro la 1a (241–272), kiu estis tretolerema en religiaj aferoj. En la RomiaImperio tamen li estis proverbe fi-famakiel la plej grava neniiganto-malamiko,iom simile kiel siatempe Hanibalo.Imperiestro Valeriano la 1-a (253–260)estis venkita de li kaj ĝismorte torturita;lia haŭto – preparita – pendis kiel trofeoen la palaco de Ŝapuro. Sed la kasto dela magoj (pastroj de Mitrao) post liamorto, sub reĝo Baramo la 1a(Bahram), radikale ŝanĝis la etoson:Mani estis kaptita, torturita kaj ĉ 276mortis kiel martiro. La Zoroastra religiorekonkeris sian regadon super Bud-hismo, Judismo, Kristanismo ktp…Depost tiam la Persa regno persekutadisla Maniĥeojn.

Ankaŭ en la Romia Imperio ili ofteestis persekutataj. Por doni ekzemplonkoncerne Nord-Afrikon, jen cito elkoncerna edikto de Diokleciano de 29710:

“La imperatoroj Diokleciano kajMaksimiano Aŭgustoj kajKonstantino kaj Maksimino plejnoblaj Cezaroj, al Juliano prokonsulode Afriko: (..) 4: (..) Ni aŭdis, keantaŭnelonge kiel nova kajneantaŭvidita plago en tiunmondoparton envenis la Maniĥeoj,devene aŭ naskite el la Persa lando,kiu malamikas al ni, kaj ke ili farasmulte da malbono (..) kaj ke estastimende ke, kiel ofte okazas en tiajaferoj, kun la paso de l’ tempo, persiaj malindaj moroj kaj la fiaj leĝojde la Persoj ili infektos ne nur lamodestan kaj kvietan Romian

36 DIA REGNO 2/2013

popolon, ĉi tiujn plej senkulpajnhomojn, sed eĉ tiun ĉi nian universanmondon, kvazaŭ per mortigaserpento-veneno. [...] 6 Ni doordonas, ke la aŭtoroj kaj gvidantojkune kun siaj abomenaj skribojsubmetiĝu al plej severa puno, tiel keili estu bruligitaj en flama fajro; lasekvantojn kaj la konsentantojn onimortkondamnu, kaj iliajn havaĵojnoni konfisku por nia trezoro. 7 Seeventuale honoruloj aŭ personoj decerta indeco transiris al tiu ĉi misfamasekto aŭ al ĉi doktrino de Persoj, iliajnhavaĵojn vi konfisku por nia trezoro,kaj ilin mem vi sendu en la minejojnde Feneso aŭ Prokoneso. 8 Por keĝisradike neniiĝu ĉi tiu infekto el niaplej feliĉa epoko, via pia sindediĉohaste obeu al la ordonoj kaj regulojde nia bonvolemo. Donite la 31-ande marto en Aleksandrio.”Do fariĝis leĝo, ke iliajn spiritajn

gvidantojn (episkopojn) kaj iliajnsanktajn skribojn oni bruligu, la plisimplajn sekvantojn oni “nur” senkapigu– kaj ĉies havaĵojn por la ŝtato onikonfisku.

Precipe en la 4-a jc tiu konfiskadaregulo ofte kondukis al gravaj per-sekutoj, en kiuj volonte partoprenisĉiuspecaj, eĉ inter si batalantaj kristanajgrupoj: la katolikaj same kiel laDonatistoj.

Ankaŭ Aŭgustino, kiu mem en fruajjaroj apartenis al la Maniĥeoj, pleneaprobis tiun sintenon de la registaro; lieĉ konsideris ĝia tasko, ke ĝi senigu lalandon de herezuloj.

Kiel multe da martiroj Maniĥeajefektive falis, ne estas sciate. Sed ĉu

multnombre aŭ ne: tiu ĉi persekutadoestis relative efika. Maniĥeismo grandparte malaperis el la Romia Imperio.

1 La priskriboj en Quo Vadis de Sienkiewicz pritutaj preskaŭ senfinaj vicoj da senkulpajkristanoj murditaj historie estas ne realecaj.Eble tie parte parolis la Pola patrioto. Pliserioze traktas la temon Anna Löwenstein ensia Morto de Artisto.2 Vidu en Antologio Latina 4, ĉe PlinioTrajano.3 Efektive martiro signifas atestanto, nome prila fido.4 Fakte jam pli frue, apendice en Apologio deTertuliano: Vlaardingen, VoKo 1982.5 Unu de la temoj estis, ĉu sakramento (bapto,ekzemple) estas valida, se faras ĝin iu pastrone vere inda. Laŭ Donatistoj ne – laŭ Katolikojjes, ĉar ne la pastro estas garantio prisakramento, sed nur Dio mem. Homoj ja povasesti neperfektaj.6 Historie la konkero de Nord-Afriko fare deIslamo estis grande faciligita de tio, ke multeda tieaj kristanoj vere laciĝis pri ĉiajinternkristanaj pridogmaj kvereloj. Islamoprezentis simpligitan teologian instruon facileakcepteblan por multaj7 Dum la Reformacio la temo, kompreneble,ree fariĝis aktuala: Michaelo Servet en Ĝenevoeĉ martire mortis pro ĝi sur brulŝtiparo – kunplena konsento de Kalvino mem.8 Filono Aleksandria (ĉ 12 a.Kr. – ĉ 54 p.Kr.) –Legatio ad Caium: okazis pogromo kontraŭAleksandriaj Judoj; Filono estis membro dedelegacio al Romo por protesti ĉe imperiestroKlaŭdio, kiu sekvis Kaligulon kiel imperiestro.9 Fakuloj kutime supozas, ke inter ĉ 140 a.Kr.kaj 68 p.Kr. la setlaĵon okupis branĉo de la t.n.Esenoj, aŭ Kumransekto aŭ Mortmara Sekto.Laŭ pluraj estis ia monaĥejo. Aliaj tion neas.10 Cod. Gregor. L.xiv. de maleficis etmanichaeis; titulus iv.

DIA REGNO 2/2013 37

1. László Batthyány-Strattmann(Dunakiliti 1870 – Vieno 1930)

“Kuracas mi, sed sanigas Dio”

La hungara aristokratia familioBatthyány devenas de la pra-hungaraĉefo Eörs, kaj dum jarcentoj donismultajn elstarajn personaĵojn al lapatrujo.

László naskiĝis la 28an de oktobro1870 en vilaĝo Dunakiliti. Lia patroJozefo estis estro de ĉefdepartementode Moson. La gimnazion li komencis enla jezuita kolegio de Kalksburg, daǔrigisen Kalocsa (el kie li devis foriri promiskonduto), kaj finis per privata abituraekzameno en urbo Ungvár (Uzhorod).

Jam kiel infano, li volis iĝi kuracisto,por ĉesigi aǔ almenaǔ mildigi la suferojnde aliuloj, antaǔ ĉio de sia patrino. Sedlia patro firme kontraǔis tion, ĉar postla frua morto de la unuenaskita filoJozefo, László devintus mastrumi lafamilian grandbienon. Finfine, mortantapro kancero de stomako, li tamen kon-sentis (en 1897).

László pasis unu jaron en militservo,kaj finis tion kiel husarleǔtenanto. Posteli studis ekonomion, kemion kaj astro-nomion en Vieno (1893-1896). Post laforpaso de sia patro, László ekstudismedicinon en Vieno. En 1898 li edziĝisal grafino Maria Tereza Coreth.

László iĝis Dr. med.univ. (ĝeneralakuracisto) en la jaro 1900. Li ekza-meniĝis pri kirurgio kaj akuŝologio, kajen 1906 iĝis oftalmologo (fakkuracistopri okulmalsanoj).

El sia patra heredaĵo László estigishospitalon por la malriĉuloj, kun 20 litoj,en vilaĝo Köpcsény /Kittsee. En la jarola hospitalo registris pli ol 6.000 ambu-lantajn pacientojn kaj preskaǔ 500operaciojn faritajn. La famo de la“bonkora doktoro” baldaǔ trapasis lalandlimon. Ne nur pro tio, ke li kuracissenpage, kaj lia terapio atingis elstarajnrezultojn, sed precipe pro la etosoradianta la dian amon al ĉiuj.

Kun Maria Tereza Coreth – kiu el-lernis la malfacilan hungaran lingvon –

Skizoj pri filozofoj-kuracistoj, VIII aMedicino, mistiko, muziko – László Batthyány-Strattmann

DUDICH, Endre, HU

Batthyány-Strattmann memoriga premio

38 DIA REGNO 2/2013

ili havis 13 (!) infanojn. La vivon de lafamilio karakterizis la Kriston imitanta/sekvanta, senkondiĉe sindona amo enstrikte organizita kadro.

En la jaro 1915, post la morto de liaonklo, Ödön Batthyány, kiu ne havisidon, László heredis la latifundion(grandbienon) de Körmend, la duoblanfamili-nomon kaj la titolon de princo.Li devis transloĝiĝi al la kastelo deKörmend, kaj tie li establis sian duanmalsanulejon.

Tiam li estis jam konata kaj res-pektata specialisto-okulkuracisto. Liaperigis studojn pri kazoj en la fakrevuoZentralblatt für Augenheilkunde. Oniofertis al li universitatan katedron, sedli rifuzis, ĉar volis resti ĉe siaj pacientoj– malriĉuloj.

Dum la mondmilito li servis kieldistrikta kuracisto de tri vilaĝoj (Pama,Edelsthal, Kittsee). Li obstine luktiskontraǔ la tuberkulozo kaj la traĥomo.Kun siaj pacientoj, se necese, li parolisankaǔ slovake aǔ kroate. (Krom lagepatraj hungara kaj germana lingvoj,

kaj la klasika (kaj medicina) latina,László parolis ankaǔ angle, france kajitale.)

László havis tre lertajn manojn. Liuzis ilin krom la operacioj ankaǔ porĉiuspecaj brikoladoj, riparo de horloĝoj,piano kaj orgenludado, eĉ por ĵonglado.Krome li dancis, rajdis kaj ĉasadis bone,ŝoforis, eĉ organizis praktikajn kursojnpor ŝoforoj. Li ŝatis pentri, sed sincererekonis sian diletantecon. Li konis laǔnome multajn animalojn kaj plantojn.Kio koncernas la manĝadon, trinkadonkaj sinvestadon, László estis puritana.Lia sola pasio estis la fumado… Lisentis sin bone en familia rondo, sed kieleble evitis la “altan societon”. Pli olmodesta, li estis humila, precipe rilateal la eklezio. Malĝentilan aǔ obscenanparoladon li ne toleris. Tamen multajndistingojn li ne povis eviti. Li estismembro de tri kavaliraj ordenoj, dum-viva ĉefdepartementestro, membro de laAlta Ĉambro de la Nacia Asembleo, ktp.

La religia, spirita vivo de d-ro LászlóBatthyány-Strattman meritus detalananalizon, sed tio ne estas nia tasko. Tioestis farita dum la proceduro de liabeatigo. Tamen estu permesite el-nombri ties ĉefajn trajtojn.– Vivo en la ĉeesto de Dio, fari ĉion por

la gloro de Dio.– Senkondiĉa amo de la proksimulo(ĉiuj homfratoj).

– Senkondiĉa akcepto kaj konfeso dela doktrino de la Eklezio.

– Fido je la efiko de la preĝo.– Memdisciplino sen troigoj.– Kontemplado kaj meditado. – Kultode la Eǔĥaristio.Blazono ĉe la domo de Batthyány en Vieno

DIA REGNO 2/2013 39

– Kulto de la Sankta Virgulino Maria.– Pilgrimado al la sanktejoj de la

Virgulino.– Kulto de Sankta Jozefo, la patrono de

la familioj.– Kulto de reĝo Sankta Ladislao, lia

patrona sanktulo.– Kulto de Sankta Paskalo.– Sankta meso, Oficino kaj rosarioĉiutage.

– Ofta konfeso (se eble, al lia spiritagvidanto), kaj komunio, se eblas,ministrado.

– Vivi priatentante la liturgian kalen-daron.

– Senĉesa bonfarado.– Apostola zelo por savi animojn: li eĉ

verkis libreton por siaj pacientoj kunla titolo: “Malfermu la okulojn kajvidu!”

– Respekto de la pastroj kaj monaĥoj.– Li estis membro de la terciara ordeno

de la Franciskanoj.

Kiam en 1918 la AǔstriahungaraMonarĥio kolapsis, László kun sia tutafamilio moviĝis al Vieno, poste enSvislandon. Sed jam en 1919 ili returnissin al Körmend. Li estis legitimista,fidela al la reĝo, eĉ kiam Karlo la 4adevis forlasi la tronon.

La packontrakto de Trianon (4 junio1920) tranĉis la bienon je tri partoj. Lavilaĝo mem apartenos al Aǔstrio, lafervoja stacidomo al Ĉeĥoslovakio, kajla agroj al Hungario.

En septembro 1928 fakkuracistoj enVieno konstatis, ke d-ro Batthyányhavas kanceron de la urina veziko. La27-an de novembro ili operaciis lin, sed

vane. Li devis suferi kruelajn dolorojn,ripetitajn kramfojn ktp dum 14 monatoj.La homoj jam kvazaǔ pilgrimadis al liahospitala lito. Li heroe toleris la suferon,dirante:

“Mi volas antaǔ la tuta mondodanki al Dio pro la sufero, kaj peti linke li donu plu, ĉar tio estas bonakuracilo por mia animo kaj bona ilopor helpi aliulojn.”

Li forpasis la 22-an de januaro 1931,en la viena sanatorio Löwe. Post funeb-raj ceremonioj enVieno kaj Körmend,la kadavron de d-ro László Batthyányoni metis en la familian kriptontroviĝantan sub la preĝejo de Németújvár.

Lian nomon portas jam hospitalo,medicina premio, kaj memormuzeo.

Fine de okjara proceduro, la 23-an demarto 2003 papo Johano Paǔlo la 2adeklaris d-ron László BatthyűnyStrattmann “beato.”

— o —

El Vikipedio:Beatigo nomiĝas tiu proceso deRomkatolika Eklezio, kiam papo soleneproklamas iaman kristanon beatulo,preskaŭsanktulo.

Dum la beatiga proceso la eklezioekzamenas vivon, agojn kaj aljuĝitajnmiraklojn de la kandidato. La procesopovas okazi ĝenerale 5 jarojn postmorto de beatonto. La papo povas fariesceptojn kiel ĉe Johano Paŭlo la 2a,kiam jam samjare komenciĝis laproceso.

40 DIA REGNO 2/2013

Karaj, kial skribi primi? Koni la eraon,en kiu ni devis vivi,estas grave. Jarojn post la duamonda milito ĝis hodiaŭ.Multaj idealoj, tamen ĉiujmisuzitaj nur en la servo dekomunisma ideologio. Mihavas ankoraŭ multajn broŝurojn de tiu tempo. Paroladoj de sovetaj ŝtatestrojtradukitaj en Esperanton. Onimulte parolis pri la paco kajpreparis militon. Esperantajrondetoj povis funkcii, ĉarEsperanto estis agnoskitaporpaca lingvo. Tamen uziĝin en vere porpacaj kajtuthomaj idealoj oni ne eblis.Eĉ la Ĉeĥa Esperanto Asocione rajtis ekzisti kaj la malpligranda sekcio de KELI tutene. Estas vero, ke lerni Espe-

ranton ne estis tiom suspektinda kiellerni la anglan. Tamen en gimnazio oniinstruis la germanan kaj la francan.Malpli imperialismaj lingvoj ol la angla.Mi diras en la gimnazio, tamen eĉ tiunklasikan nomon tiu ĉi mezlernejo nepovis havi. Laŭnome ĝi estis Mezaĝenerale kleriga lernejo.

Ke ekzistas Esperanto mi ekkonis plifrue. Kiel juna knabo mi trovis en lasubtegmento de nia domo broŝureton priEsperanto kaj Ido. Tio instigis mianscivolon. Post mallonga tempo mikomencis viziti la naŭan klason de Bazalernejo en distrikta urbo Kroměříž

(Kromierĵiĵ). En mia proksima naskiĝvilaĝo Břest (Brĵest – malnovslava nomode ulmo) tiu ĉi naŭa klaso ankoraŭ nefunkciis. En Kroměříž mi trovisEsperanto-rondeton, kie mi ellernis legiEsperante kaj traduki laŭ la vortaro. Sedposte, dum la studoj en la gimnazio(antaŭkomunisma kaj hodiaŭa nomo demezlernejo, kiun mi vizitis) mi ne havisforton daŭrigi la studon de Esperanto.Iomete mi ellernis la rusan, germanankaj nedevigan latinan lingvojn. Mi volisstudi teologion. Ŝajnis, ke romkatolikaeklezio ĉe ni restos sen pastroj. Lateologia fakultato, historia parto deUnivesitato de Prago (fondita 1348 deKarolo la IV.), estis elĵetita el Prago enla distriktan urbon Litoměřice, foran 70kilometrojn. Ankaŭ nombro de seminariistoj estis celkonscie malpliiĝinta.Nur 7 novaj pastroj dum unu jaro por laduono de tiama Ĉeĥoslovakio. Tamenkvin jarojn antaŭ la Praga printempokomenciĝis iomete varmiĝi, kaj en niaklaso ni estis jam 20.

Estrarano – Václav PospíšilL

A P

RO

FIL

O

DIA REGNO 2/2013 41

Dum la kvindekaj jaroj estis rom-katolikaj ordenoj likviditaj. Tamensekrete ili daŭrigis sian vivon. Mi kunkelkaj pluraj seminariistoj estiĝissekretaj Dominikanoj. La ordeno ebligisal mi pliajn studojn en dominikanaUniversitato en Romo. La Praga prin-tempo jam finiĝis per la invado dearmeoj de Varsovia Pakto, do la mal-facilaĵoj aperis. Mi eĉ devis post ne tutajdu jaroj reveni hejmen, alie mi estuskonsiderata fuĝinto.

Mi revenis kiel pastro, parte vivis endominikana komunumo de tri fratoj,parte deĵoris kiel paroĥestro en la najbaraparoĥo. Tiam komenciĝis nova periodoen mia vivo. Estis en tio iom de mianaiveco kaj nematureco. Mi edziĝis,foriris el eklezia deĵoro kaj komencislabori en paneldomkonstrua firmao. Mi

devis vivteni la familion. Tiam mi finehavis pli da tempo kaj komencis denovelerni Esperanton. Post nia velura revo-lucio (kiu ankoraŭ ne finpaŝis al belafino) mi ekkonis Unuiĝon de MoraviajFratoj kaj ekŝatis ĝin. Iam mi aniĝis enla Dominikana ordeno pro la idealoj,kiujn mi estimas daŭre. Tamen la vivode la Dominikana ordeno ne estis ĉiamtiom ideala. Kontraŭe en la familio deMoraviaj Gefratoj neniam estis malhelaperiodo. Nun mi estas krom mia civiladeĵoro predikanto de malgranda komunumo.

Mi devas konstati, ke mi ankoraŭ nefaris multon por Esperanto kaj por ladiskonigo de Jesua evangelio pere deEsperanto, sed mi senĉese esperas, kepaŝo post paŝo ...

KONGRESI ?Prezidanto Philippe COUSSON, FR

Nia ligo havas du ĉefajn agadkampojn, du ĉefajn renkontiĝejojn, du ĉefajn rimedojn vivi.Ili estas tiu ĉi nia revuo kaj nia kongreso.

Ĉar vi legas tion, vi partoprenas ennia revuo. Mi esperas ke vi ĝuas larezulton de la laboro de nia redaktoro.

Sed tamen, pluraj el vi mankas al nien la kongresoj. Kaj same al vi mankasla etoso, la ĝuo partopreni ilin. Vi eblejam partoprenis niajn kongresojn iam,antaŭ jaroj, kaj scias kion tio povassignifi, frate vivi dum semajno kunhomoj kiujn vi neniam havus la okazonrenkonti en aliaj cirkonstancoj, dividi laspertojn, kaj kune preĝi.

Vi eble partoprenis en aliaj esperan-tistaj kongresoj, renkontiĝoj. Sed ĉu vipovas imagi kiel estas kiam al laesperantisteco aldoniĝas la kristana kunvivado? Ĉiusence plena semajno. Ĉu viaŭdacus mistrafi tion?

Komprenble, povas okazi diversajcirkonstancoj aŭ kondiĉoj kiuj malhelpas partopreni ĉiun jaron. Kial neĉiun duan jaron? Ĝuste 2013?

Ne estas tro malfrue aliĝi al Svitavy.Ne nur la loko allogas, sed ankaŭ lakristana frataro, la spirita etoso, laesperantista medio (kaj muzeo!).

Vi estas atendataj, esperataj. Venukaj vidu!

42 DIA REGNO 2/2013

Strasburgo, kiu situas ĉe la landlimo inter Francio kaj Germanio,estas vere vizitinda kaj vidindaurbo. Ni spertis tion dum la ekumenajBibliaj Tagoj kiuj tie okazis en la KulturaCentro Sta Tomaso de la 13a ĝis la 17ade marto 2013.

Mia edzino (protestantino, E-komen-cantino) kaj mi (katoliko, nova dumvivaIKUE-membro) estis la unuan fojonpartoprenantoj je Bibliaj Tagoj. Malgraŭla neĝa vetero ni havis bonan veturadonaŭtomobile de nia hejmurbo Bamberg(Germanio) ĝis Strasburgo. Nia navigilogvidis nin tra la okcidentaj regionoj dela urbo. Jam de malproksime ni povisvidi la altegan katedralan turon, kiu estisinter la jaroj 1647 kaj 1874 eĉ la plejalta konstruaĵo de la mondo. Nia vojokondukis nin ankaŭ preter gravaj eŭropaj institucioj: la juĝejo por homaj rajtojkaj la eŭropa parlamentejo (imponaampleksega vitra konstruaĵo). Alveninteni ricevis grandan dulitan ĉambron kunbela vido al la vasta parko de la Kultura

Centro. Ni sentis nin tre bone akceptitaj.La unuajn E-istojn, kiujn ni renkontis

en la Kultura Centro estis Stefan Lep-ping kaj Albrecht Kronenberger. StefanLepping, kiu estas pofesia preĝeja muzikisto, organizis la aranĝon. AlbrechtKronenberger estas katolika sacerdotokaj estas konata interalie kiel unu el laverkistoj de la ekumena preĝo kajkantolibro “Adoru“. Dum la vesperoalvenis pli ol 20 partoprenantoj el 5landoj: Belgio, Francio, Germanio,Italio kaj Slovakio. La aranĝo komenciĝis per komuna matenmanĝo en lamanĝosalono. Dume ni aŭdis, ke novapapo estis elektita. Sekve la grupo deci-dis rigardi la “habemus papam“ (E-lingve: “ni havas papon“) en la francatelevido. Tiamaniere la Bibliaj Tagojkomenciĝis per grava eklezia okazaĵo.En la mesoj de la sekvontaj tagoj ni jampovis preĝi por la nove elektita papoFrancisko. La unua tago finiĝis perkomuna kompletorio en la kapelo.

En la venontaj tagoj ni havis riĉan

Bibliaj tagoj 2013 en StrasburgoRaportas Martin Turban, DE

Grup

a foto

. Foti

s K-H

Sch

aeffe

r

DIA REGNO 2/2013 43

Stefan Lepping skribis pri lahistorio de la Bibliaj Tagoj jene:La ideo de la Bibliaj Tagoj kunAdoru naskiĝis post la apero de laekumena preĝ kaj kantlibro Adoru. Pli

frue ilin organizis Pastro BernhardEichkorn el Villingen/ suda Germanio,kiu bedaŭrinde ĉifoje ne povas ĉeesti.

La celo estas, meti la du gravajnEsperantajn kristanajn librojn, la Biblion

Bibliaj tagoj 2013Raportas Siegfried KRÜGER , DE

programon. Ĉiu tago komenciĝis perrozario (kun bibliaj meditetoj) aŭ meso.Je tri tagoj okazis prelegoj de PatroWillibald Kunigk el la monaĥejo Nitschau (Germanio) pri bibliaj temoj: “Diofariĝis homo“, “Dio nin elaĉetis“ kaj“Dio vivas kun ni“. Post la prelegoj lagrupo havis eblecon, diskuti pri la dirit-aĵo. Estis intensa interŝanĝo de pensoj.Eĉ mia edzino kiel Ekomencantinopovis kapti la plej gravajn enhavojn.Vespere ni kune rigardis filmon (kunEsubtitoloj) aŭ ludis. Ĉiam denoveokazis kantado el “Adoru“ kiu akom-panis nin la tutan tempon.

Je du posttagmezoj estis tempo poresplori la malnovan urbocentron, kiuestas ĉirkaŭita per akvo. Krom la katedralo impresis nin la malvastaj stratetojkaj la trabfakaj domoj en la alzaca stilo.Rimarkinde estas ke multaj stratnomojestas dulingvaj: en la franca kaj en lastrasburga alzaca dialekto.

Vendrede antaŭtagmeze ni vizitisinstituton por ekumena esplorado. Tieni povis paroli kun ties estro. En tiuinstituto estis formulita la komunadeklaro pri la pravigo-instruo (de prote-stanta flanko). La instituto estas ĉiamdenove renkontejo por teologoj de la

diversaj konfesioj. Vespere venis al niagrupo la juna evangelia pastoro Wolf-ram Rohloff el Zöblitz (Germanio).Sabate li celebris kun ni protestantandiservon kun sankta manĝo. En siaprelego li rakontis al ni pri la nova papoTeodoro la 2a de la kopta eklezio enEgiptio kaj pri lia interesa kariero.

Dimanĉo estis nia lasta komuna tago.Ni festis sanktan meson kaj ekumenanferman diservon. Sekvis lastaj kantoj kajla tagmanĝo. Tiam ĉiuj diris “adiaŭ“ unual la alia kaj ni devis veturi hejmen. Niestis plenumitaj per multaj bonajimpresoj precipe per la sono de psalmojkaj himnoj je la gloro de Dio. Miaedzino poste diris al mi entuziasme, keŝi neniam antaŭe kantis tiom multe entiom malmultaj tagoj. – Al mi Esperantodenove montriĝis kiel taŭga komprenilointer homoj de diversaj landoj kajdiversaj konfesiaj tradicioj. En tiu lingvoni povis kune paroli, kanti kaj preĝi. Enmia opinio Esperanto havas la potenconfariĝi la “nova latino de la eklezio“ (laŭtitolo de konata libro de UlrichMatthias). Mia edzino kaj mi jam ĝojaspri venontaj tiaj renkontiĝoj kiel estis ĉitiuj Bilbliaj Tagoj.

44 DIA REGNO 2/2013

kaj Adoru-n, kiujn multaj Esperantistojfiere havas sur sia libro-breto, en lapraktikon, por ĉerpi el ilia riĉeco. LaBibliaj Tagoj havas plurajn akcentojn:legadon kaj studadon de la Biblio, i.a.per prelegoj; komuna preĝado kajkantado el Adoru (kio fakte ankaŭ ofteestas vivigo de Bibliaj tekstoj, ekz. lapsalmoj, legaĵoj ktp); la amika kajekumena kunestado; la konatiĝo kunekumenaj demandoj kaj temoj (ankaŭpere de la gastigantaj urboj, kaj tiesrilatoj al kristanismo de diversaj kon-fesioj en historio kaj nuntempo). Estastre interese, fari ĉion ĉi sur internacianivelo per la bela kaj spiritoriĉa lingvoEsperanto! Estas interese ekscii kajsperti, kiagrade oni kapablas sur tiunivelo – ne ligite al la limoj denaci(lingv)a vidpunkto – rekte kaptiverojn (aŭskultante kaj diskutante) kajla Spiriton de Dio (kantante kajpreĝante). Tiel Esperanto fariĝas ne nurafero de la intelekto, sed ankaŭ de lakoro; ne nur homa inventaĵo, sed perilode Dio mem. Zamenhof, kiel judo,ankaŭ estis religia homo, kiu lasis sininspiri, kreante Esperanton, kaj unu elliaj tradukadoj estis – la Biblio! Ni dospertas Esperanton kiel donaco de Dio:ne nur al la mondo, sed ankaŭ al Liapopolo, la Eklezio. Esperanto havasspecialan spiritualecon de malfermecokaj toleremo, kun humanaj principoj, kiubone inter-agas kun bone komprenitakristanismo. Tio estis la priskribo deStefan Lepping.

Mi pensas kaj spertis, ke krom tiajeble teoriaj celoj de Bibliaj Tagoj, ankaŭla amuziĝo kaj ĝuado kaj flegado de verainternacia kaj interkonfesia amikeco

estas sufiĉe gravaj kaj realaj celoj!Temas pri praktikado de vera kristaneco,kion ni faras ne nur por ni mem, sedanstataŭante por multaj, kiuj ne havas ĉitiun eblecon, kiel kontribuo al laprogreso de la Eklezio (do: ni!) enunueco kaj pliboniĝo.

Estas fakto, ke dum jarcentoj diversajkonfesioj restadis – se ne malamikaj –almenaŭ tute apartaj. En mia (katolika)urbo oni diris ke gepatroj batis siajninfanojn se ili eĉ nur scivoleme rigardistra la fenestroj de la najbara evangelianapreĝejo... Malvasteco de koro, superstiĉo, ktp. Ekde la IIa Vatikana Konciliokomenciĝis malfermiĝo unu por la alia,intereso por la alia, komunaj preĝadokaj legado de Biblio, ktp. Ankoraŭ lakompreno de la Biblio en kelkaj punktojestas tre malsama laŭ la diversajkonfesioj, kion ni plej forte kaj dolorekonstatas en la “testamento“ de Jesuo,la “Sankta Manĝo“, kiun katolikoj kajprotestantoj ankoraŭ ne povas festikomune. La tiel nomata interkomuniadoestas malpermesata kaj ankaŭ nek valoranek sincera, ĝis ni estos trovintaj en niajkomunaj kristanaj radikoj sufiĉegrandan interkonsenton, pri kio temas.Tiam ĝi iam ne plu estos temo dekverelado kaj malkonsento, sed mistero,donacita de Jesuo, kiun ni akceptas perunu sama fido, en unueco kun tiu de laapostoloj kaj de la fruaj ekleziajteologoj. Tiel ni iam superos la kverel-adon de unuopaj teologoj de la 16ajarcento! kverelado, kiu sen la politikajkaj sociaj cirkonstancoj de tiu epokoneniel estus kaŭzinta longedaŭran disiĝon de la tuta Eklezio, “Korpo deKristo“ (laŭ 1 Kor 12, 1231). Sed ĝis

DIA REGNO 2/2013 45

tiam ni devus atendi kaj elteni lafendiĝon de la Eklezio, kvankam nimem kiel unuopuloj eble jam fortestrebas kaj sopiras al la venonta plenaunueco, permesonta al ni komunaneŭkaristion. La Eklezioj nin instigas, farikune ĉion kion ni jam povas: Kanti,preĝi, studi, diskuti, festi (kaj festeni...),kaj ĉion tion ni volas fari dum BibliajTagoj en amika etoso, escepte de lapartopreno en la manĝado fizika de laSankta Manĝo laŭ la alia konfesio.Tamen estas bele, se ni spirite komuniasal Jesuo, kaj respekte ĉeestas, kiam laaliaj komunias, tolerante ilian kom-prenon; kaj se ni spirite unuigas ninankaŭ kun la fizike komuniantoj. La pliprofunda senco de la Sankta Manĝo jane estas manĝado, sed unuiĝo.

Mi jam partoprenis bibliajn tagojnantaŭ apero de ADORU. La tagoj pasaskiel en malgranda ekumena kongreso.Ĉifoje mi estis post 2004 la duan fojonen Strasburgo.

Stefan Lepping lerte gvidis tra latagoj. Li tre bone kantas kaj akompanasla kantojn per gitaro.

Unuan fojon mi partoprenisRosarion. Impresis min ankaŭ “KalvariaVojo”, ADORU 20 kun kanto 021.

Patro Benoît Ente OP montrisinteresan kaj intertempe faman filmon“Homoj kaj Dioj”1 (franclingva kunesperantaj surtekstoj)

Patro Willibald Kuhnigk OSB gvidisdiservojn kaj prelegojn “Dio fariĝishomo” kaj “Dio elaĉetis nin”. Li citismultajn bibliajn lokojn, bedaŭrindeenmane ni ne havas resumon.

La ĉeeston de pastoro WolframRohloff per protestanta Diservo kunSankta Manĝo (ADORU 086) mi spertiskiel kulminon, ĉar ankaŭ kelkajkatolikoj sekvis la inviton de Jesuo.

Viktoro Simonnet estas juna franco,kiu estras la francajn IKUEanojn. Ĉula KELI-prezidanto konas lin? La patrode Viktoro estas akademiano ĉe UEA.

Giovanno Daminelli, estrarano deIKUE, ne estis kontaktema por parolipri estonta ekumena kongreso.

La franco Emmanuel Wald, studentode protestanta teologio, gvidis lapartoprenantojn tra Strasburgo.

La “Adoranto” Albrecht Kronen-berger estis valora partoprenanto kajekumenano.

Li gvidis la ĉetablajn kantojn.La daŭrigo de la bibliaj tagoj estas

dezirinda. Danko estu al Stefan Lepping....

Fotogalerio pri kelkaj bibliaj tagoj,programo kaj partoprenintojwww.ipernity.com/home/267574

1 eo.wikipedia.org/wiki/Des_hommes_et_des_dieux_%28filmo%29

Dum

prele

go de

patro

Willi

bald

Kunig

h. F

otis K

-H S

chae

ffer

46 DIA REGNO 2/2013

informetoj

Venu al Hamburgo! Tie okazosla 34-a Germana EvangeliaEklezia Foiro (= DeutscherEvangelischer Kirchentag) de la unuaĝis la kvina de majo ĉijare. La bibliamoto “Kiom vi bezonas“ (Exo 16,16)samtempe estu kuraĝigo kaj postulo.Unuflanke ĝi diras: Dio bonegeprizorgas vin disponigante tiom, kiomvi bezonas. Aliflanke: Prenu por vi nurtiom, kiom vi bezonas. La moto rektegvidas al la demandoj pri ¸usta kajrespondeca mastrumado, al la ĵustadisdonado de vivremedoj, aliro alklerigeco ktp.

Kiel kutime dum tiaj eventoj laGermana sekcio de KELI prizorgosinformstandon kadre de la “Foiro de laEblecoj“ (= Markt der Möglichkeiten).Ni troviĝos en la foira halo A1 kun lastandnumero H17. La stando de KELIcetere ne estos la nura Esperanto-standosur la “Foiro de la Eblecoj“. Partoprenosankaŭ GEJ (= Germana Esperanto

Junularo).Mi tre ĝojas pri la engaĝigo de la

Hamburganaj Esperantistoj. Jam lastanpentekoston dum la Germana Kongresoen Berlin la partoprenantoj el Hamburgospontanee promesis sian kunlaboron.Intertempe la kunlaborteamo grandiĝisal ok personoj.

Venu al Hamburgo, vizitu nin, subtenunin!

Hedwig Fischer,sekretario de la

Germana KELI-sekcio

“Kiom vi bezonas“

Baldaŭ la esperantlingvaj predikojde Bibliaj Tagoj (vidu apartajnraportojn) ankaŭ legeblos sur laretpaĝo de nia paroĥo. Do ĉe la retadresowww.kirche-in-zoeblitz.de vi trovos lapredikojn de la Bibliaj Tagoj kaj de lapasinta KELI-kongreso.

Ni ankaŭ ĝojus, se legantoj komentusnian (esperantlingvan) paĝon kajproponus aldonojn, plibonigojn k.t.p. aŭper retmesaĝo aŭ rekte sur la paĝo jebutono “Gästebuch”.

Kore salutasWolfram Rohloff

Predikoj legeblaj ĉe nova retpaĝaro

DIA REGNO 2/2013 47

informetojKaraj, la partoprenintoj deKELI-kunvenoj kaj ekumenajkongresoj havas ankoraŭ en siajoreloj la vortojn de Adolf Burkhardt:“Ne forgesu vian duan haŭton!” Liparolis pri ADORU, kiun oni ĉiamkunportu.

Sed kien meti la libron post la antaŭmanĝa preĝo? Kiel protekti ĝin kontraŭsaŭcomakuloj?

Pro tio mi enretigis pdf-dosieron,helpe de kiu organizantoj de kunvenojpovas presi la bezonatajn faldfoliojn.Vidu ekzemplon sur la dorsa flanko

Oni povas elŝuti la dosieron elKRISTANAJ FONTOJ:http://fontoj.net/ > kanti > Faldfolio:ĈETABLAJ KANTOJ KAJ PREĜOJaŭ: http://fontoj.net/ > prepari Diservon> Faldfolio: ĈETABLAJ KANTOJ KAJPREĜOJ

Pro la kopi-rajtoj oni devas unueensaluti per la pasvorto, havebla ĉe mi.Same oni skribu al mi, se oni preferasla dokumenton doc-forme por MicrosoftWord:

Albrecht.kronenberger(ĉe)t-online.de

Kore salutas vinAlbrecht

Bedaŭrinde mi devas informi alvi, ke nia kunsido decidisunuanime en marto 2012 kajdenove la 16-n de marto 2013 malfundinian Sekcion.

Al la lasta kunsido alvenis tri memb-roj kaj unu, kiu ne apartenas ankoraŭal iu kristana komunumo. Kelkaj kiessanstato malpermesas vojaĝojn sendisleteron, telefonis aŭ rete esprimis siansubtenon pro la malfondo. Mi informasen la landa revuo pri la afero kaj in-stigas homojn aboni Dia Regno kaj pagisubtenan membrokotizon al la konto ĉeUEA, same mi memorigis pri KELI-kongresoj. Niaj restantaj monrimedoj

atendos en banko dum tri jarojeventualan reaktivadon de la sekcio,poste ili iros al la konto de EsperantoAsocio de Finnlando laŭ la statuto.

La arkivo de Finna Sekcio de KELIestas en la Nacia Arkivo de Finnlando,krom la lastaj tri mapoj, kiuj detruiĝisdum la fumado kaj akvumado okaze dela ekbruliĝo de la poŝtkestoj en la loĝregiono, post la morto de prezidantoOlavi Kantele.

Synnöve Mynttinen Rullakatu 6 as 11

15900 Lahti Finnlando

[email protected]

Faldfolio:

ĈETABLAJ KANTOJ KAJ PREĜOJ

La malfondo de la finna sekcio de KELI

48 DIA REGNO 2/2013

o dia regno · 2014. 10. 23. · dia regno 2/2013 29 niaj modernaj tempoj estas pro-vizantaj...

Documents