Τι ορίζουμε ως πηγές;• ΠΗΓΕΣ για τον ιστορικό είναι τα

κατάλοιπα του παρελθόντος, που τον βοηθούν να ανασυνθέσει την ιστορική εικόνα κάθε είδους υλικό από το οποίο πηγάζουν οι γνώσεις μας για το παρελθόν.

Κατάταξη πηγών• Άμεσες ή πρωτογενείς πηγές2. Τα κείμενα που προορίζονται να υπηρετήσουν

συγκεκριμένους σκοπούς: συνθήκες, νόμοι, έγγραφα (δημόσια ή ιδιωτικά), πολιτικοί λόγοι, πολιτικά φυλλάδια, επιστολές.

3. Οι επιγραφές, οι πάπυροι, τα νομίσματα, οι σφραγίδες.4. Τα μνημεία και τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.5. Το οπτικό και ακουστικό υλικό: ζωγραφικά ή άλλα έργα

τέχνης, γελοιογραφίες, φωτογραφία, κινηματογράφος (επίκαιρα), ηλεκτρονικά αρχεία( για τη σύγχρονη εποχή).

6. Προφορικές μαρτυρίες/παραδόσεις.

Έμμεσες ή δευτερογενείς πηγές1. Τα ιστοριογραφικά κείμενα, οι χρονογραφίες, τα αγιογραφικά

κείμενα2. Τα απομνημονεύματα3. Ο Τύπος (εφημερίδες, περιοδικά)4. Τα έργα της λογοτεχνίας5. Οι μελέτες των νεότερων ιστορικών ΠΡΟΣΟΧΗ! Όλες οι γραπτές πηγές δεν έχουν την ίδια αξία και η

αξιοπιστία τους εξαρτάται από την προσωπικότητα του συγγραφέα, το χαρακτήρα της συγγραφής, τη χρονική απόσταση από το γεγονός που ιστορείται.

Αναλύοντας μια γραπτή ιστορική πηγή

• ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ• Ποιος είναι ο συντάκτης; Πότε γράφτηκε; Τι είδους κείμενο

είναι; Ποια είναι τα κύρια σημεία του;• ΕΡΜΗΝΕΙΑ• Πρόκειται για πρωτογενή ή δευτερογενή πηγή; Πώς μπορούμε

να το καταλάβουμε; Γιατί γράφτηκε; Φαίνεται αξιόπιστη ή μήπως είναι προκατειλημμένη;

• ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΓΝΩΣΗ• Όσα αναφέρονται στην πηγή υποστηρίζονται από γεγονότα που

ξέρουμε ήδη; • Συμφωνούν ή διαφωνούν με τα γεγονότα που ήδη γνωρίζουμε;

Οδηγίες για το σχολιασμό των πηγών στις εξετάσεις

• Το ζητούμενο είναι να συνθέσετε τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και των ιστορικών πηγών που σας δίνονται, ώστε να απαντήσετε πληρέστερα στο/στα ερώτημα/τα που σας δίνεται/δίνονται.

• Αξιοποιήστε από τις πηγές τα στοιχεία εκείνα που έχουν σχέση με το ερώτημα. (Μπορείτε να υπογραμμίζετε πάνω στο κείμενο). Τα υπόλοιπα δε χρειάζεται να σχολιαστούν (ΔΕ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ). Απαντήστε αποκλειστικά σ’ αυτό που σας ρωτάνε.

• Μην αντιγράφετε αυτολεξεί τις πληροφορίες του παραθέματος, αλλά να τις παρουσιάζετε με δικά σας λόγια. Χρησιμοποιείτε εκφράσεις όπως: «όπως αναφέρεται στο πρώτο παράθεμα…», «σύμφωνα με το παράθεμα…», κ.α.

Οδηγίες για το σχολιασμό των πηγών στις εξετάσεις

• Μπορείτε, στο πρόχειρο, να γράψετε επιγραμματικά τις πληροφορίες, τόσο από το βιβλίο, όσο και από τις πηγές σε τέσσερις στήλες και να βάλετε αρίθμηση. Στη συνέχεια, ομαδοποιήστε τις πληροφορίες που αφορούν το ίδιο θέμα και γράψτε τις με τη σειρά που σας ζητείται στο ερώτημα.

Υποδειγματική απάντηση στο Β’ θέμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων του 2006

‘Ελλειψη εργ. νομοθεσίας, καιπροστασία τη ιδιοκτησίας και παραγωγής, άσχημες συνθήκες ζωής

«…χωρίς να απολαμβάνει…ιδιοκτησίας του…»

…προστασία παραγωγής,…κόμματος κλπ.

5. Αδυναμία των κομμάτων να υλοποιήσουν τις επιθυμίες των πολιτών+ ήττα 1897

4.Αναποτελεσματικότητα στρατού λόγω οικονομικής αδυναμίας

3.Δυσαρέσκεια μικροκαλλιεργητών

Αγανάκτηση και αντίδραση από τους αστούς (και εργάτες)

« Ο Λαός των Αθηνών και του Πειραιώς… ανορθώσεως..»

αστικές διεκδικήσεις

2. ΑπογοήτευσηΑστών και διανο-ούμενων

Διαφθορά πολιτικών και εξυπηρέτηση οικονομικά ισχυρών

«αντικαταστήσασαν το Νόμον… αδικοτάτων φόρων…»

…λαϊκή ανταπόκριση..αναζητήσεις

1. Φορολογική επιβάρυνση πολιτών. Πτώχευση

ΣχόλιοΠηγή ΒΠηγή ΑΒιβλίο

ΣχόλιοΠηγή ΒΠηγή ΑΒιβλίο

Υποστηρίχτηκε από το λαό προκειμένου η χώρα να βγει από την κρίση

« Ο Λαός… ελεύθερου πολιτεύματος…»

«… μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση …επαγγελματίες κλπ.»

7. Με αφορμή το κίνημα…της πρωτεύουσας

Το κίνημα του 1909 εκδηλώθηκε ως συνέπεια της λαϊκής δυσαρέσκειας

«…ανορθώσεως, πολιτικής και στρατιωτικής …ελευθέρου πολιτεύματος…»

6. Εκδήλωση του κινήματος στο Γουδή

• Στα τέλη του 19ου αι. ήταν διάχυτη η δυσαρέσκεια του πληθυσμού προς το πολιτικό σύστημα. Τα δύο μεγάλα κόμματα προσπάθησαν ……εκσυγχρονιστικό του πρόγραμμα. (από το βιβλίο).

• Παρά τη φορολογική επιβάρυνση το κράτος οδηγήθηκε σε πτώχευση. (από το βιβλίο)

• Σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα βλέπουμε ότι ο κόσμος υπέφερε από τη βαριά φορολογία, την έλλειψη προστασίας της παραγωγής και από την τοκογλυφία. Το αίτημα της προστασίας της παραγωγής φαίνεται να είναι βασικό και επιτακτικό , αναφέρεται δε και στο ψήφισμα των επαγγελματικών σωματείων Αθήνας-Πειραιά, όπως φαίνεται και από το δεύτερο παράθεμα.

• Αστοί και διανοούμενοι …ούτε το τρικουπικό να συνεχίσει το εκσυγχρονιστικό του πρόγραμμα. (από το βιβλίο)

• Η διαφθορά του πολιτικού συστήματος δημιουργούσε έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στο δεύτερο παράθεμα ότι τα πολιτικά κόμματα εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των πλουσίων και μάλιστα «υπό το ευπρόσωπο κάλυμμα ελεύθερου πολιτεύματος, των αντιπροσώπων αυτού μεταβληθέντων εις ιδιοτελή ολιγαρχία.» Η αγανάκτηση της εργατικής τάξης φαίνεται να είναι έντονη προς το πολιτικό σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται διεφθαρμένο και αναξιόπιστο. Η λαϊκή δυσαρέσκεια, τέλος, διογκώνονταν από τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης των εργατών ,και των λαϊκών τάξεων καθώς και από το γεγονός ότι τα δικαιώματα των τάξεων αυτών δεν κατοχυρώνονταν με καμία νομοθεσία. (παράθεμα Β).

• Όλα αυτά οδήγησαν στις 15 Αυγούστου του 1909 στην εκδήλωση του κινήματος στο Γουδή από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο…. Βουλής. (από το βιβλίο).

• Με αφορμή το κίνημα έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου μεγάλη διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας, το ψήφισμα της οποίας παρατίθεται εδώ, και εκφράζει τα αιτήματά τους. Υπό την πίεση… επιτύχει τις επιδιώξεις του (από το βιβλίο).