Oδύσσεια, ε, 1-165

O Ερμής διατάσσει την Καλυψώ ν΄αφήσει τον Οδυσσέα, Gerard de Lessaire  (1640–

1711)

χρόνος-χώρος-πρόσωπα

Ποια μέρα της Οδύσσειας ξημερώνει; Σε ποιο χώρο μεταφερόμαστε; Τι παρακολουθούμε; Ποιοι παίρνουν το λόγο; Ποιος άλλος θεός είναι παρών; Ποιες αφηγηματικές τεχνικές εντοπίζετε σε αυτήν την πρώτη σκηνή;

Συμβούλιο των θεών γύρω από το θρόνο του Δία, τοιχογραφία στο Sala dei Giganti, Palazzo del Te, MantuaGIULIO ROMANO,1532-34

Συμβούλιο των θεών, τοιχογραφία στη Villa Farnesina, Rome, RAFFAELLO Sanzio,1517-18

στοιχεία ήδη γνωστά

Τι από αυτά που λέει η Αθηνά έχουμε ξανακούσει από την ίδια (στο πρώτο συμβούλιο); Η Αθηνά αναφέρεται στους Ιθακήσιους που έχουν ξεχάσει τον καλό τους βασιλιά. Πώς οδηγήθηκε σε αυτό το συμπέρασμα; Τι άλλο αναφέρει η Αθηνά που έχουμε διαβάσει στις περιλήψεις των ραψωδιών της προηγούμενης ενότητας; Ο Δίας επαναλαμβάνει την απόφαση για το νόστο του Οδυσσέα. Αναφέρεται όμως και στην μνηστηροφονία (27), η οποία δεν είχε αναφερθεί στο πρώτο συμβούλιο. Θυμάστε πότε ακούσαμε για πρώτη φορά για την εξόντωση των μνηστήρων; Διαβάστε το σχόλιο 6 του βιβλίου.

Ο μύθος προωθείται

Ποια προοικονομία σχετική με τον Τηλέμαχο μπορείτε να εντοπίσετε στα λόγια του Δία; Ανακοινώνοντας ο Δίας την εντολή του στον Ερμή ‘προγραμματίζει’ τον νόστο του Οδυσσέα; Ποιο είναι το πρόγραμμα αυτό; Πώς ο Δίας ικανοποιεί με όσα λέει για τον νόστο και τον Ποσειδώνα και την Αθηνά;

Ερμής

Κι ένα διάλειμμα για …τέχνη!

Ο Ερμής του Πραξιτέλη. 

Το άγαλμα χρονολογείται από το 343 π.Χ. και είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο της Πάρου.Είναι το μόνο αυθεντικό έργο του Πραξιτέλη που έχει διασωθεί. Βρέθηκε στην Ολυμπία, απείραχτο στο βάθρο του, αρκετά μέτρα κάτω από την γη  και έχει ύψος 2.10 μ.  

Ο Ερμής του Πραξιτέλη

Ήταν αφιερωμένο από τους Ηλείους και Αρκάδες στο ιερό Άλτις, για να εορτάσουν την συνθήκη ειρήνης. Αργότερα είχε τοποθετηθεί στον ναό της Ήρας, όπου και ευρέθηκε το 1877.

Το έργο, "το διαμάντι της Ολυμπίας", παριστάνει τον Ερμή, τον αγγελιοφόρο των Θεών, με τον μικρό Διόνυσο να προσπαθεί να πάρει κάτι από το χέρι του.

Η ιστορία έχει ως εξής: η Σεμέλη, μητέρα του Διόνυσου, πέθανε από τον τρόμο της, όταν ο Δίας της παρουσιάστηκε με τους κεραυνούς και όλη του την λάμψη, μπροστά της. Ήταν όμως έγκυος και ο Δίας παίρνοντας το βρέφος, το έστειλε στις νύμφες της Κρήτης, με τον Ερμή. Όταν το μωρό άρχισε να κλαίει, ο Ερμής για να το καθησυχάσει, του έδειξε κάποιο γυαλιστερό αντικείμενο.

Αυτήν την σκηνή απεικονίζει το έργο, το οποίο παρουσιάζει τον Ερμή νωθρό, αλλά αρρενωπό, να ακουμπάει στον κορμό ενός δένδρου. Στα χείλια του, τα οποία αφήνουν μία ελαφρά σκιά, διακρίνεται η αρχή ενός χαμόγελου. Η λεπτότητα του στόματος έρχεται σε αντίθεση με την δυνατή του μύτη. Τα μαλλιά του Ερμή είναι άτακτα και κάνουν να φαίνεται το δέρμα του πιο απαλό και πιο λείο.

Η απαράμιλλη τέχνη του Πραξιτέλη στο να αφαιρεί την σκληράδα από το μάρμαρο, κάνοντας το ίδιο με την όψη της σάρκας, οφείλεται στην μεγάλη δεξιοτεχνία του. Ο Πραξιτέλης για να δώσει ζωντάνια στο άγαλμα σκοπίμως δεν κρατάει τις αναλογίες. Εάν κανείς το παρατηρήσει από τ' αριστερά, φαίνεται λυπημένο, από τα δεξιά φαίνεται γελαστό, όταν δε το κοιτάξεις από μπροστά, ήρεμο.  

Ερμής

Η σκηνή που ακολουθεί με τον Ερμή τι σας θυμίζει; Εντοπίζετε κάποια διαφορά στην προετοιμασία; Πώς λέγονται οι σκηνές που επαναλαμβάνονται στο έπος;

Δημοσθένης Κοκκινίδης, Ερμής προς Ωγυγία

Η ομορφιά του νησιού

Εντοπίστε τις εικόνες της σπηλιάς και του νησιού της Καλυψώς; Ποια αφηγηματική τεχνική κυριαρχεί εδώ; Ποια ήταν η αντίδραση του Ερμή στην ομορφιά του νησιού; Γιατί ο ποιητής επιμένει στην περιγραφή του νησιού; Σκεφτείτε πώς επιδρά αυτή στα πρόσωπα της ενότητας;

Η σπηλιά της Καλυψώς με την ίδια και τον ΟδυσσέαJan Breughel the Elder (painted with Hendrick de Clerck) c. 1612

Δημοσθένης Κοκκινίδης, Ερμής προς Καλυψώ

Η ανακοίνωση της εντολής

Ο Ερμής δεν ανακοινώνει αμέσως την εντολή του Δία αλλά κάνει μια εισαγωγή, για να προετοιμάσει την Καλυψώ. Τι λέει για να δικαιολογήσει την παρουσία του εκεί; Πώς αξιολογείτε τη στάση του; Τι υπονοεί όταν λέει ότι κανείς δεν τόλμησε ποτέ να παραβεί τις εντολές του Δία; Πώς παρουσιάζει τον Οδυσσέα και γιατί; Ο Ερμής διατυπώνει με πιο απαιτητικό τρόπο την εντολή του Δία. Τι από αυτά που λέει οδηγεί σε αυτήν την παρατήρηση; Προσέξτε την αναφορά του Δία στη μοίρα του Οδυσσέα. Οι αποφάσεις των θεών δεν είναι αντίθετες με τη μοίρα, την εξυπηρετούν. Και στην ανακοίνωση της εντολής από τον Ερμή στην Καλυψώ γίνεται αναφορά στη μοίρα. Εντοπίστε την και σχολιάστε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αλλά και την σκοπιμότητα της αναφοράς.

Ερμής και Καλυψώ, John Flaxman

O Ερμής διατάσσει την Καλυψώ ν΄αφήσει τον Οδυσσέα, Gerard de Lessaire  (1640–1711)

Ερμής και Καλυψώ

Η αντίδραση της Καλυψώς

Ποια ήταν η αντίδραση της Καλυψώς στην ανακοίνωση της εντολής; Λέγοντας τι προβάλλει η Καλυψώ τα δικαιώματά της πάνω στον Οδυσσέα; Τι σκόπευε να χαρίσει στον Οδυσσέα; Γιατί τελικά υποχωρεί στη θέληση του Δία; Τι αποδεικνύει με τα τελευταία της λόγια η Καλυψώ; Εντοπίστε στην αντίδραση της Καλυψώς στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών.Ποια είναι η τελευταία προτροπή-συμβολή του Ερμή προς την Καλυψώ;

Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας

Διακρίνετε σε αυτήν την ενότητα το ενδιαφέρον των θεών για τον (ήπιο, νηφάλιο, δίκαιο, γλυκό σαν πατέρα) Οδυσσέα; Διαβάστε την ανακεφαλαίωση της ενότητας στη σελίδα 56.