16 ALMA MATER

23–25 września 2009 roku w gmachu Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbył

się Kongres Kultury Polskiej, przygotowany z inicjatywy i pod honorowym patronatem ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego. Organizatorem Kongresu było Narodowe Centrum Kultury, a współorganizatorami Uniwersytet Jagielloński oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe.

Do udziału w Kongresie zaproszono najwybitniejszych przed-stawicieli świata kultury i nauki. W skład jego Rady Programowej weszli: prof. Piotr Sztompka, prof. Stanisław Bereś, kard. Stanisław Dziwisz, Agnieszka Holland, dr Zina Jarmoszuk, prof. Andrzej K. Koźmiński, Jerzy Koźmiński, Michał Merczyński, Krzysztof Penderecki, prof. Maria Poprzęcka, Anda Rottenberg, prof. Andrzej Rottermund, Andrzej Wajda, Krzysztof Warlikowski, prof. Antoni Wit, prof. Edmund Wnuk-Lipiński.

Celem VI Kongresu Kultury Polskiej było podsumowanie dotychczasowego dorobku kultury polskiej w dwudziestolecie politycznych, społecznych i gospodarczych przekształceń, dys-

DEBATA O KULTURZEkusja nad obecną sytuacją kultury oraz przygotowanie propozycji reform. Trzydniowe obrady obejmowały pięć sesji plenarnych oraz 26 równoległych sympozjów problemowych. Dyskusja toczyła się wokół następujących problemów:– Przestrzenie twórczości– Ile państwa w kulturze: rząd, samorząd czy społeczeństwo oby-watelskie?– Kultura nośnikiem wartości i fundamentem tożsamości– Dwie kultury: wysoka i popularna, elitarna i masowa, lokalna i globalna. Czy podziały mają jeszcze sens?– Kultura – kapitał rozwoju.

Dla uczestników Kongresu przygotowano także wiele imprez towarzyszących, między innymi spektakl Trylogia według Henryka Sienkiewicza w adaptacji Jana Klaty oraz Sebastiana Majewskiego i reżyserii Jana Klaty wystawiany na Dużej Scenie Starego Teatru, spektakl Factory 2 w reżyserii Krystiana Lupy na Scenie Kameral-nej Starego Teatru, a także zwiedzanie, otwartego na nowo, Domu Jana Matejki.

MF

KONGRES KULTURY POLSKIEJ – DZIEŃ PIERWSZY

Tuż przed rozpoczęciem Kongresu Kultury Polskiej. Od lewej: rektor UJ prof. Karol Musioł, prof. Piotr Sztompka oraz minister kultury

i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski

Prof. Piotr Sztompka wita Andrzeja Wajdę i Krystynę Zachwatowicz

Od lewej: prof. Andrzej Zoll, kardynał Franciszek Macharski i prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski

Agnieszka Holland i Maja Komorowska

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

ALMA MATER 17

Uroczyste otwarcie obrad w auli Auditorium Maximum. Od lewej: rektor UJ prof. Karol Musioł, minister Bogdan Zdrojewski i prof. Piotr Sztompka

Jako pierwszy przemawiał rektor UJ prof. Karol Musioł, który powitał zgromadzonych gości i życzył wszystkim owocnych obrad. Rektor odczytał także listy od prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz premiera Donalda Tuska

Kolejno przemawiali: minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski oraz przewodniczący Rady Programowej Kongresu prof. Piotr Sztompka

Rozmowa o kulturze stała się wkładem w rozwój kultury. Dziełem, które nie jest zamknięte, lecz się dzieje. Kultura to proces dochodzenia do wartości – twierdzi prof. Piotr Sztomka

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

18 ALMA MATER

VI Kongres Kultury Polskiej został z organizowany w 20. rocznicę zapoczątkowania w kraju zmian ustrojowych i społecznych oraz w piątą rocznicę wejścia Polski do Unii Europejskiej. W ten sposób wpisał się w tradycję zwoływania podobnych zjazdów w momentach szczególnie ważnych w historii Polski.Pierwszy z nich, zwany „Zjazdem Grunwaldzkim”, odbył się prawie sto lat temu: 15–17 lipca 1910 roku w Krakowie. Jego celem było uczczenie 500. rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem, a poprzez ten fakt wzmocnienie ducha narodowego i wiary w odzyskanie niepodległości. Pod przewodnictwem prezydenta Krakowa Juliana Leo i patronatem marszałka Stanisława Badeniego powołano Krajowy Komitet Obchodów Rocznicy Grunwaldzkiej. W jego działania włączył się Teodor Axentowicz, Wojciech Kossak, Feliks Nowowiejski, Henryk Uziębło, a artyści Władysław Anszyc, Stanisław Rączkowski, Lu-cjan Rydel, Józef Szujski, Władysław Żeleński przekazali swoje dzieła. Patronem duchowym i mecenasem całego przedsięwzięcia był kompozytor, pianista i mąż stanu – Ignacy Paderewski. II Kongres Kultury Polskiej – „Antyfaszystowski” – został zwołany w dniach 16–17 maja 1936 roku we Lwowie. Bodźcem do jego przygotowania stał się Międzynarodowy Antyfaszystowski Kongres Pisarzy, któremu przewodzili między innymi Romain Rolland, André Gidé, Andre Malraux, a który miał miejsce

TROCHĘ HISTORII...

W Kongresie Kultury Polskiej uczestniczyli nie tylko przedstawiciele świata artystycznego, ale także wybitni naukowcy i reprezentanci władz lokalnych

Pierwszą sesję plenarną Przestrzenie twórczości prowadziła Agnieszka Holland

Znajdujemy się w szczególnym momencie – można powiedzieć, że romantyzm i niepewności związane z transformacją są za nami, sytuacja niby się ustabilizowała, ale różne sposoby myślenia o funkcji i celach kultury, o miejscu twórczości w przestrzeni społecznej, a także i o zarządzaniu i fi nansowaniu kultury współegzystują, wzajemnie się nie przenikając – jak byśmy żyli w różnych miejscach i epokach równocześnie – mówiła

Agnieszka Holland

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

ALMA MATER 19

rok wcześniej w Paryżu. Podczas obrad paryskich zaapelowano o organizowanie lokalnych spotkań intelektualistów, których celem miała być obrona kultury przed faszyzmem. W Polsce inicjatorem kongresu była komunistyczna inteligencja, zwłaszcza działacze Komunistycznej Partii Polski. Inicjatorami zwołania III Kongresu Kultury Polskiej – „Milenijnego” – były władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, a jego projekt sformułował, podczas Walnego Zjazdu Literatów Polskich w Krakowie w grudniu 1965 roku, eseista, prozaik, poeta, redaktor, tłumacz Jarosław Iwaszkiewicz. Kongres odbył się 7–9 października 1966 roku w Warszawie w Teatrze Wielkim, stając się ważnym elementem obchodów tysiąclecia państwa polskiego, miał jednocześnie na celu przeciwdziałanie uroczystościom 1000. rocznicy chrztu Polski, świętowanym przez Kościół katolicki.IV Kongres Kultury Polskiej – „Solidarnościowy”, bo zorganizowany przez opozycję solidarnościową, rozpoczął się 11 grudnia 1981 roku w Teatrze Dra-matycznym w Warszawie. Jego głównym przesłaniem była wolność kultury niepodlegająca żadnym ograniczeniom. Kongres składał się z czterech sesji, którym przewodniczyli Aleksander Gieysztor, Gustaw Holoubek, Kazimierz Dejmek, Karol Małcużyński. Odczytano także depeszę od Jana Pawła II. Obrady Kongresu zostały przerwane 13 grudnia przez wprowadzenie stanu wojennego.V Kongres Kultury Polskiej odbył się u progu XXI wieku, 7–10 grudnia 2000 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Wzięło w nim udział ponad 1000 osób, reprezentujących różnorodne środowiska kulturalne. Wygłoszono 230 wypowiedzi podczas czterech debat plenarnych („Twórczość i potencjał twórczy Polaków”, „Elity i autorytety współczesności”, „Spotkanie dziedzictwa z nowoczesnością”, „Spór o istotę i przyszłość polskości”) i dziewięciu forów tematycznych. Obradom Kongresu towarzyszyło wiele wydarzeń artystycznych.

Podczas pierwszego dnia Kongresu wystąpił także Leszek Balcerowicz, który poparł plan reformy fi nansowej polskiej kultury przedstawiony w maju br. przez Jerzego Hausnera

W trakcie trwania obrad Kongresu wszystkie wydarzenia były na bieżąco relacjonowane przez stację telewizyjną TVP Kultura. W przerwie obrad paneliści podsumowywali dotychczasowe dyskusje

Był także czas na odpoczynek. Na specjalnych stanowiskach można było skorzystać z internetu, a prasa opisująca wydarzenia kongresowe była dostarczana na bieżąco

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

20 ALMA MATER

DZIEŃ DRUGI

Drugi dzień obrad rozpoczęła sesja plenarna Kultura nośnikiem i fundamentem tożsamości

Dyskusję poprowadził prof. Edmund Wnuk-Lipiński, a prelegentami byli: prof. prof. Władysław Stróżewski, Ryszard Legutko i Krzysztof Pomian

Kolejna sesja plenarna nosiła tytuł Dwie kultury: wysoka i popularna, elitarna i masowa, lokalna i globalna. Czy podziały mają jeszcze sens?

Od lewej: prof. Edmund Wnuk-Lipiński, prof. Piotr Sztompka i prof. Władysław Stróżewski

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

Każdego dnia w sesjach plenarnych Kongresu uczestniczyło ponad tysiąc osób

ALMA MATER 21

DZIEŃ TRZECI

Od lewej: Elżbieta Penderecka, Andrzej Wajda i minister Bogdan Zdrojewski

Powitalny uścisk dłoni przed rozpoczęciem kolejnego dnia obrad

Tadeusz Gadacz przedstawił wykład Kultura i odpowiedzialność

Ostatni dzień Kongresu stanowił podsumowanie dotychczasowych obrad, na sesję Kultura – kapitał rozwoju przybyło dużo znakomitych gości

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

R. P

agac

z-M

ocza

rska

R. P

agac

z-M

ocza

rska

W panelu zorganizowanym pod hasłem W stronę systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, który poprowadził prof. Franciszek Ziejka (pierwszy z prawej), uczestniczyli (od lewej) prof. prof. Konrad Kucza-Kuczyński, Andrzej Tomaszewski, Jerzy Jasieńko, Bogumiła Rouba oraz Jacek Purchla

22 ALMA MATER

Rektor UJ prof. Karol Musioł i reżyser Krzysztof Zanussi podczas przerwy w obradach

Wśród uczestników Kongresu znaleźli się także (od lewej) aktorka Małgorzata Potocka i reżyser Kazimierz Kutz

Michał Boni przedstawił prezentację Polska 2030 – Kultura 2030 Minister Bogdan Zdrojewski

Panel podsumowujący Kongres Kultury Polskiej z udziałem ministra oraz moderatorów sesji plenarnych i sympozjów

Po lewej Jerzy Hausner, po prawej Jerzy Stuhr i Jacek Żakowski podczas podsumowania Kongresu Kultury Polskiej

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r

A. W

ojna

r